f 2006 Rhifyn 4 Gwanwyn/Ha r 2006 Issue 4 Spring/Summe
TU FEWN
• Gwelw, efallai, ond heb ganser y croen!
• Cornel y Plant
• Darganfod Ceredigion ar feic….
• Gofalwyr yng Ngheredigion
• Help i glywed
INSIDE
• Pale Maybe but Skin Cancer Free!
• Children’s Corner
• Explore Ceredigion by Bike….
• Carers in Ceredigion
• Hear to Help L O D O F Y D GWELW, EFALLAI, N I E
• OND HEB GANSER Y E
L CROEN! F Y
C PALE MAYBE BUT N I E Mae canser y croen yn un o'r canserau mwyaf SKIN CANCER FREE! • cyffredin yn y DU - bob blwyddyn ceir dros 69,000 D
Y diagnosis o achosion newydd, ac mae dros 2,000 H
C o bobl yn marw ohono. Skin cancer is one of the most common cancers in the E I UK - each year over 69,000 new cases are diagnosed, N I and over 2,000 people die from it. E Mae'r rhan fwyaf o ganserau'r croen yn cael eu hachosi gan effaith niweidiol pelydrau uwchfioled (UV) yng ngolau'r haul. Gellid atal y canserau hyn Most skin cancers are caused by damage from UV drwy ddiogelu ein hunain rhag yr haul. (ultraviolet) rays in sunlight. These cancers could be prevented if we protect ourselves from the sun. Mae Cyngor Sir Ceredigion yn annog y cyhoedd i ddiogelu eu hunain rhag yr haul drwy rannu Ceredigion County Council is encouraging the public to gwybodaeth ar y traethau, canolfannau hamdden, protect themselves from the sun by distributing ysgolion, llyfrgelloedd a meysydd carafannau; ac information on the beaches, leisure centres, schools, yn annog eu gweithwyr a'r rhai sy'n gweithio yn yr libraries and caravan parks; and encouraging awyr agored i gymryd y camau priodol. employees and outdoor workers to take appropriate actions. Deg cyngor i'ch diogelu: Ten sun protection tips: 1. Aros yn y cysgod 2. Gorchuddio eich hun 1. Stay in the shade 3. Osgoi haul ganol dydd, rhwng 11am - 3pm 2. Cover up 4. Rhoi rhywbeth ar eich pen 3. Avoid the midday sun, between 11am - 3pm 5. Gwisgo sbectol haul 4. Protect your head 6. Defnydd doeth o hylif haul 5. Wear sunglasses 7. Cofio bod hylif haul yn golchi i ffwrdd 6. Use sunscreen wisely 8. Cofio eich bod yn medru llosgi yn y DU 7. Remember sunscreen washes off 9. Defnyddio dillad sych 8. Remember you can burn in the UK 10. Diogelu eich plant 9. Use dry clothing 10. Protect your children Am fwy o wybodaeth edrychwch ar www.ceredigion.gov.uk, neu cysylltwch â: For more information visit www.ceredigion.gov.uk, or Branwen Davies ar 01545 572003 neu ebostiwch contact Branwen Davies on 01545 572003 or email [email protected] [email protected]
2 O U R
H E A
BWYTA'N IACH YN Y BORTH L T H •
^ O Mae Grwp Bwyta'n Iach Y Borth wedi bod yn mynd am bron i flwyddyn erbyn hyn ac mae'n brosiect U R
cydweithredol rhwng Ymddiriedolaeth GIG Ceredigion a Chanolbarth Cymru a Bwrdd Iechyd Lleol O P P
Ceredigion. U R T U N I
Mae'r rhaglen yn seiliedig ar argymhellion y Llywodraeth am ddiet iach, amrywiol. Mae'n cynnig a T Y hybu defnydd ymarfer corfforol er mwyn datblygu a chynnal y lefel • O
iechyd orau. U R
F
^ U T
Mae gan lawer o aelodau'r grwp broblemau sy'n gysylltiedig â diet U R
gwael a bwyta gormod, er enghraifft, clefyd y galon, diabetes a E gordewdra, ac maent yn awyddus i ddysgu sut i newid eu patrymau bwyta, colli pwysau a gwella eu cyflwr iechyd yn gyffredinol.
Pob wythnos mae bwyd neu rysáit newydd yn cael eu blasu a rhoddir gwybodaeth a chyngor. Mae aelodau'r grw^ p yn ysgogi a chefnogi ei gilydd gan eu bod yn dod â gwahanol fwydydd gyda hwy ac yn colli pwysau, sydd yn anodd iawn i'w wneud heb y math yma o gefnogaeth. Yn fwy na dim, mae aelodau'r grw^ p yn defnyddio'r fforwm hwn i gael hwyl a dysgu mwy am wella eu hiechyd.
Mae'r grw^ p yn cyfarfod yn y Neuadd Gymunedol, Y Borth, ar nosweithiau Mercher rhwng 6 a 7pm. Am wybodaeth bellach, cysylltwch â Lorraine Jones, Ymwelydd Iechyd, Meddygfa'r Borth ar 01970 820 743.
HEALTHY EATING IN BORTH
Borth Health Eating Group has been running for almost a year and is a collaborative project between Ceredigion and Mid Wales NHS Trust and Ceredigion Local Health Board.
The programme is based on Government recommendations for a healthy, varied diet. It offers and promotes the use of exercise in order to develop and maintain the optimum level of health.
Many group members have problems associated with a poor diet and excessive food intake, for example, heart disease, diabetes and obesity, and are keen to learn how to change their eating habits, lose weight and generally improve their state of health.
Each week new food or a recipe is sampled and information and advice is given. Group members motivate and support each other as they bring in different foods and lose weight, which is very hard to do without this kind of support. Above all, group members use this forum to have fun and find out more about improving their health.
The group meets at the Community Hall, Borth on Wednesday nights between 6 and 7pm. For further information contact Lorraine Jones, Health Visitor, Borth Surgery on 01970 820 743.
3 L O D O F Y D Barn cleifion a'r cyhoedd N I
E Mae gan Fwrdd Iechyd Lleol (BILl) taflenni gwybodaeth yn haws i'w Delyth Evans
• Ceredigion ac Ymddiriedolaeth deall. Mae'r Panel yn darllen ac yn Ffôn 01570 424100
E GIG Ceredigion a Chanolbarth gwneud sylwadau am gyhoeddiadau Swyddog Cynnwys y Cyhoedd a L
F Cymru ymrwymiad i ymgynghori â cleifion newydd yn y Gymraeg a'r Chleifion Y
C chleifion ac aelodau'r cyhoedd am Saesneg, wrth iddynt gael eu Bwrdd Iechyd Lleol Ceredigion,Y
N
I y gwasanaethau iechyd a ddarperir paratoi. Anfonir y rhain allan Bryn, Ffordd y Gogledd, Llanbedr E yng Ngheredigion. drwy'r post neu e bost, gydag Pont Steffan SA48 7HA • amlenni parod ar gyfer yr atebion. D
Y Mae'r BILl a'r Ymddiriedolaeth yn H
C awyddus i gael barn a syniadau gan Y daflen ddrafft gyntaf i gael ei E I
aelodau'r cyhoedd drwy Fforwm hanfon i’r Panel Darllenwyr oedd N
I Cleifion a'r Cyhoedd. Byddai "Newidiadau i Wasanaethau E aelodau'r Fforwm yn rhoi eu Deintyddol y Gwasanaeth Iechyd" hamser eu hunain i roi sylwadau ym mis Chwefror 2006, a am wasanaethau ac awgrymu gyhoeddwyd gan y BILl. Rhoddodd Lynne McTighe gwelliannau a byddai'r aelodau'r Panel syniadau ac Ffôn 01970 635823 Ymddiriedolaeth a'r BILl yn eu adborth defnyddiol iawn ar y Swyddog Cynnwys y Cyhoedd a hystyried wrth ddatblygu cynnwys a arweiniodd at wneud Chleifion gwasanaethau. Gallai'r cyfraniad sawl newid a gwelliant i'r daflen. Ymddiriedolaeth GIG Ceredigion hwn gynnwys cymryd rhan mewn Os ydych yn fodlon helpu'r & Chanolbarth Cymru, Ysbyty grwpiau ffocws, digwyddiadau Gwasanaeth Iechyd yn lleol ac Bronglais,Aberystwyth SY23 1ER ymgynghori, cyfweliadau ffôn neu rydych yn dymuno cael mwy o Y m d d i r i e d o l a e t h G w a s a n a e t h arolygon drwy'r post. wybodaeth am y Panel Darllenwyr I e c h y d G w l a d o l C e r e d i g i o n a C h a n o l b a r t h C y m r u a/neu'r Fforwm Cleifion a'r C e r e d i g i o n a n d M i d W a l e s Hefyd, mae'r BILl a'r Cyhoedd a'u rolau, cysylltwch â N a t i o n a l H e a l t h S e r v i c e T r u s t Ymddiriedolaeth wedi sefydlu Delyth Evans neu Lynne McTighe. Panel Darllenwyr er mwyn gwneud
Patient and public views Ceredigion Local Health Board comments on new patient Delyth Evans (LHB) and Ceredigion & Mid Wales publications in English and/or Telephone 01570 424100 NHS Trust are committed to Welsh while they are being Public Involvement and Voluntary consulting with patients and prepared, sent out by post or by e- Sector Planning Officer members of the public about the mail with prepaid envelopes for Ceredigion Local Health Board,Y health services provided in replies. Bryn, North Road, Lampeter Ceredigion. SA48 7HA The first draft leaflet to be sent to The LHB and Trust are keen to the Readers’ Panel was in February collect opinions and ideas from 2006 on the “Changes to NHS members of the public through a Dental Services” produced by the Public and Patient Forum. Forum LHB. The Panel’s members members would give up some of provided very useful comments their own time to comment and and feedback on its contents which suggest improvements to services lead to several changes and Lynne McTighe to be taken into consideration by improvements being made to the Telephone 01970 635823 the Trust and LHB when developing leaflet. Public and Patient Involvement services. Involvement might be by Officer taking part in focus groups, If you are willing to help the NHS Ceredigion & Mid Wales NHS consultation events, telephone locally and would like more Trust, Bronglais Hospital, interviews or postal surveys. information about the Readers’ Aberystwyth SY23 1ER Panel and/or the Public and Patient Y m d d i r i e d o l a e t h G w a s a n a e t h The LHB and Trust have also set up Forum and their roles, please I e c h y d G w l a d o l C e r e d i g i o n a C h a n o l b a r t h C y m r u a Readers’ Panel to help make contact Delyth Evans or Lynne C e r e d i g i o n a n d M i d W a l e s information leaflets easier to McTighe. N a t i o n a l H e a l t h S e r v i c e T r u s t understand. The Panel reads and
4 O U R
H E
GOFALWYR YNG CARERS IN A L T Cefnogaeth mewn profedigaeth H
NGHEREDIGION CEREDIGION • O U R
Cefnogaeth mewn profedigaeth O
Ceredigion Local Health Board, Social P Mae Bwrdd Iechyd Lleol Ceredigion, Un eiliad mae popeth yn P U
Gwasanaethau Cymdeithasol, a phrosiect Services, and the British Red Cross Carers iawn…yna'r eiliad nesaf, 'does R T Gweithiwr Maes i Ofalwyr (y Groes Goch Fieldworker project have been working in U dim byd yn iawn…dyna sut mae N I Brydeinig), wedi bod yn gweithio mewn partnership to help and support all GP T galar yn teimlo. Efallai nad eich Y partneriaeth i helpu a chefnogi pob practis Practices in Ceredigion to improve their teulu a'ch ffrindiau yw'r bobl • Meddyg Teulu yng Ngheredigion i wella eu O services and information for Carers in the orau i siarad â hwy yn dilyn U R
gwasanaethau a gwybodaeth i Ofalwyr yn y County. profedigaeth lem. F U
sir. T U R
Carers look after family members, Mae gwirfoddolwyr Cruse yn E Mae Gofalwyr yn edrych ar ôl teulu, partners or friends in need of help because cael eu hyfforddi i wrando a rhoi partneriaid neu gyfeillion sydd angen help they are ill, frail or have a disability. They cefnogaeth ar adegau o'r fath, oherwydd eu bod yn sâl, bregus neu'n provide unpaid care. heb roi unrhyw bwysau na anabl. Maent yn gofalu heb dâl. chyngor nad ydych ei eisiau. A unique training event took place in Bu diwrnod hyfforddi unigryw ym mis Chwefror 2006 yn Llanbedr Pont Steffan, February 2006 in Lampeter, where 17 Peidiwch â galaru ar eich pen lle daeth 17 o staff meddygfeydd o 11 surgery staff attended from 11 GP eich hun. Pan fydd popeth wedi practis Meddyg Teulu at ei gilydd. Roedd y Practices. The event raised awareness of mynd yn ormod i chi, rhowch digwyddiad yn codi ymwybyddiaeth o carers’ issues and needs, helped GP alwad i Gofal mewn Profedigaeth faterion ac anghenion gofalwyr, yn helpu Practices to look at ways they can improve Cruse Ceredigion ar 01239 621 meddygon teulu i edrych ar ddulliau o carers’ primary care and support back at 141. Byddwch yn cael cymorth wella gofal cychwynnol a chefnogaeth i their practices. Practices are now looking adeiladol gan gynghorwyr wedi'u ofalwyr yn eu practis hwy. Mae at ways that they can become more ‘Carer hyfforddi, yn gwbl gyfrinachol. meddygfeydd yn awr yn edrych ar ddulliau friendly’ and to encourage carers to make Byddwn yn gwrando. o fod yn fwy "cyfeillgar" i ofalwyr ac themselves known to their surgery so i annog gofalwyr i wneud eu further help and support can be provided. hunain yn hysbys i'w practis er mwyn iddynt gael help a chefnogaeth bellach.
Bereavement support
One moment everything is fine…then nothing is…that’s how grief feels. Family and friends may not necessarily be the best people to talk to following a distressing bereavement.
Cruse volunteers are trained to listen and support at such times, without any pressure nor unwanted advice.
Do not grieve on your own. When it all gets to be too much give Cruse Ceredigion Bereavement Care a call on 01239 621 141. You will receive constructive support from trained counsellors in complete confidence. We will listen. 5 L O
D GWEITHREDU'N BOSITIF ac yn helpu dioddefwyr i geisio gwella o'r strôc. Mae O
F DROS Y RHAI SYDD pawb sy'n dioddef neu'n gofalu yn cael croeso cynnes Y
D i'r cyfarfodydd. Cynhelir hwy bob dydd Gwener yng WEDI DIODDEF STRÔC N
I Nghanolfan Morlan yn Aberystwyth o 1.30 p.m. i 3.30 E p.m. •
E Am wybodaeth bellach rhowch alwad i L
F Glenys Richards-Jones ar 07717 275 764. Y C
N I E
• POSITIVE ACTION FOR
D VICTIMS OF STROKE Y H C E I
N A new service has been launched in Ceredigion. In I
E December 2005 a group was established to provide positive support and activities for people who have suffered from a stroke, or indeed whom are caring for someone following a stroke. The group has already been playing batik, painting with water colours and pastels and there are lots of Lansiwyd gwasanaeth newydd yng Ngheredigion.Yn other activities to come. As the weather improves ^ Rhagfyr 2005 sefydlwyd grwp i roi cefnogaeth a the group shall be going out for visits around the gweithgareddau positif i bobl, sydd wedi dioddef area. strôc, neu'n wir, y rhai sy'n gofalu am rywun ar ôl Being a part of the group also gives support and strôc. helps sufferers to try to recover from stroke. All ^ Mae'r grwp eisoes wedi bod yn chwarae batik, sufferers or carers are warmly invited to the paentio gyda dyfrliwiau a phasteli ac mae llawer o meetings. They’re held each Friday in the Morlan weithgareddau eraill i ddod. Wrth i'r tywydd wella, Centre in Aberystwyth from 1.30 p.m. – 3.30p.m. bydd y grw^ p yn mynd allan am ymweliadau o amgylch yr ardal. For more information please call Glenys ^ Mae bod yn rhan o grwp hefyd yn cynnig cefnogaeth Richards-Jones on 07717 275 764.
Gofalu am y gofalwyr Caring for carers
Mae'r Groes Goch Brydeinig a'i bartneriaid yn The British Red Cross and partners are working gweithio gyda'i gilydd i wireddu dyheadau gofalwyr. together to make carers’ aspirations into reality.
Mae Prosiect Swyddog Maes i Ofalwyr yn amcanu The Carers Fieldworker Project aims to enable at alluogi gofalwyr i gael gafael ar weithgareddau carers to access leisure activities, training, hamdden, hyfforddiant, addysg, gwaith ac i'w education, employment and to assist them in cynorthwyo i wella a chynnal eu hiechyd a'u improving and maintaining their own health and ffitrwydd eu hunain. Os ydynt yn teimlo eu bod yn fitness. If they have a sense of ‘wellbeing’ they have cael "budd", yna maent yn gallu ymdopi'n well a better capacity to cope with their caring role. gyda'u rôl fel gofalwyr. Recent courses and events for carers have included: Mae cyrsiau a digwyddiadau diweddar i ofalwyr first aid; manual handling; City and Guilds On-line wedi cynnwys: Cymorth Cyntaf; symud a thrin â Course for Carers taster sessions; tennis taster llaw; sesiynau blasu Cwrs i Ofalwyr Ar-lein City and session; ceramics taster session; carers walks; Guilds; sesiynau blas ar denis a blas ar gerameg; outings and much more. teithiau i ofalwyr; tripiau a llawer mwy. For further information or a quarterly events Am wybodaeth bellach neu raglen ddigwyddiadau programme contact: chwarterol cysylltwch â: North Ceredigion - Barbara Lewis, Senior Gogledd Ceredigion - Barbara Lewis, Uwch Fieldworker for Carers on 01545 571487 Swyddog Maes y Gofalwyr ar 01545 571487 South Ceredigion - Sally Bates, Carers Fieldworker De Ceredigion - Sally Bates, Swyddog Maes y on 01239 615945 Gofalwyr ar 01239 615945
6 O U R
Y FILLTIR SGWÂR H E A L T
Mae Cynllun Y Filltir Sgwâr yn rhoi cefnogaeth emosiynol a H seicolegol yn lleol i bobl gyda chanser a'u teuluoedd, ac • mae'n cynnig Therapïau Amgen yn cynnwys Seicotherapi Celf O U a Seicoleg Glinigol. Mae'r prosiect hefyd yn amcanu at R
O
ddatblygu dyddiau dod ynghyd i gleifion a gofalwyr. P P U R
Bydd y gwasanaethau hyn ar gael yn rhad ac am T U ddim mewn mannau lleol drwy'r Ymddiriedolaeth, a N I T
bydd ymweliadau â chartrefi ar gael i'r rhai nad Y
ydynt yn gallu teithio. • O U
Gall cleifion gysylltu â'r gwasanaeth yn uniongyrchol, R
F neu drwy eu Meddyg Teulu,Nyrs Ardal, neu staff U T iechyd arall, fel staff ward, nyrsys Macmillan, neu'r tîm U R gofal lliniarol. E
Am fanylion pellach ffoniwch Nest Howells neu Jackie Storey ar 01970 628848.
HOME GROUND
The Home Ground scheme provides local emotional Patients may contact the service direct, or and psychological support to people with cancer and through their G.P,District Nurse, and other health their families, and offers Complementary Therapies professionals such as ward staff, Macmillan nurses, including Art Psychotherapy and Clinical Psychology. or palliative care team. The project also aims to develop get-together days for patients and carers. For further details phone Nest Howells or Jackie Storey on 01970 628848. These services will be available free of charge at local venues throughout the trust, and home visits will be available to those who cannot travel.
YMWELWYR IECHYD – DIM HEALTH VISITORS – DO THEY OND PWYSO BABANOD? ONLY WEIGH BABIES?
Well, na, a dweud y gwir, rydym yn gwneud llawer o bethau eraill Well actually, no, we do lots of other things as well. Health Visitors hefyd. Mae Ymwelwyr Iechyd yn nyrsys cymwysedig gyda are qualified nurses who have specialist training in child health, and hyfforddiant arbenigol mewn iechyd plant, a hefyd, iechyd y cyhoedd also public health, health promotion and health education. ac addysg iechyd. Health Visitors aim to provide a service to everyone to encourage Mae Ymwelwyr Iechyd yn amcanu at roi gwasanaeth i bawb i annog healthy lifestyles. So they work with children under five, families, ffordd o fyw iach. Felly, maent yn gweithio gyda phlant o dan bump, communities, and other groups, with other services. They work in teuluoedd, cymunedau, a grwpiau eraill a chyda gwasanaethau eraill. partnership with other health professionals, Local Authority, Maent yn gweithio mewn partneriaeth â gweithwyr iechyd Voluntary Agencies, and clients. proffesiynol eraill, Awdurdodau Lleol, Asiantaethau Gwirfoddol, a chleientiaid. Health Visitors within Ceredigion have individual interests in specialised areas such as: Mae gan ymwelwyr iechyd yng Ngheredigion ddiddordeb mewn meysydd arbenigol unigol fel: Post natal depression Child development Safety Sudden infant death Iselder ar ôl geni Datblygiad plant Healthy eating Dental health Diogelwch Marwolaeth sydyn babanod Breast feeding and weaning Bed wetting Bwyta'n iach Iechyd deintyddol Parenting Sleep Bwydo ar y fron a diddyfnu Gwlychu'r gwely Domestic violence Family planning Magu plant Cwsg Child protection Smoking cessation Trais Domestig Cynllunio teulu Immunisations Amddiffyn plant Rhoi'r gorau i ysmygu Brechiadau All general practices have a named Health Visitor/s. Should you wish to make contact with her/him a number may be obtained via Mae gan bob meddygfa Ymwelydd/wyr Iechyd penodedig. Os ydych surgeries or Community Health at Bronglais Hospital 01970 635796. eisiau cysylltu ag un ohonynt, gallwch gael rhif drwy law'r feddygfa neu Iechyd Cymunedol,Ysbyty Bronglais ar 01970 635796. 7 Cornel y Plant Children’s Corner Enillwyr y Gystadleuaeth Competition Winners Yn nhrydydd rhifyn Bywyd Da, cynhaliwyd In the third edition of Bywyd Da, we held a Cystadleuaeth Lliwio cystadleuaeth chwilair. Gofynnwyd i’r wordsearch competition. Those who Ydych chi’n mwynhau lliwio entered were asked to find the names of 12 cystadleuwyr ddod o hyd i enwau 12 darn o lluniau? Os ydych chi ffrwythau yn y sgwâr. pieces of fruit in the grid. rhwng 4 a 11 mlwydd oed ac os hoffech ennill gwobr wych, rhowch gynnig ar Roedd dau gategori oedran. There were two age categories. Jack liwio’r llun isod, ac Jack Guy o Lanbedr Pont Guy of Lampeter was the winner of anfonwch ef i’r: Swyddfa Steffan oedd enillwr categori the 5-7 year old category, and Gyffredinol, Bwrdd Iechyd oedran 5 - 7 oed, a Gwenllian Gwenllian Bulman Rees from Lleol Ceredigion, Y Bryn, Heol y Gogledd, Llanbedr Bulman Rees o Dregaron enillodd Tregaron was the winner of the 8-11 y categori oedran 8 – 11 oed. Pont Steffan, SA48 7HA years old category. erbyn y 18fed o Awst 2006. Cyflwynodd y Cynghorydd Haydn Councillor Haydn Richards, Chairman of Colouring Competition Richards, Cadeirydd Cyngor Ceredigion County Council presented Do you enjoy colouring in Sir Ceredigion, eu gwobrau their awards to them. The prizes included pictures? If you’re between iddynt. Roedd y gwobrau’n a small selection of goodies, an Easter egg 4 and 11 years old and cynnwys cymysgedd bach o each and free swimming vouchers. would like to win a great bethau da, wy^ Pasg yr un a prize, why not have a go at colouring in the picture thocynnau nofio am ddim. Bywyd Da would like to thank below, and send it to: The Tregaron Swimming Pool and Dymunai Bywyd Da General Office, Ceredigion Ceredigion County Council for ddiolch i Bwll Nofio Local Health Board,Y Bryn, kindly donating the swimming Tregaron a Chyngor Sir Ceredigion am North Road, Lampeter, vouchers. SA48 7HA by the 18th of fod mor hael â rhoi’r tocynnau nofio am August 2006. ddim.
AD ROM THE RO PLAY AWAY F RDD H YMYL Y FFO HWARAE WRT PEIDIWCH Â C
Enw/Name: Cyfeiriad/Address:
8 Rhif ffôn/Phone No: Oedran/Age: O U R
H
HELP I GLYWED HEAR TO HELP E A L T H
Mae RNID Cymru wedi sefydlu prosiect newydd sbon RNID Cymru has set up a brand new project in • O yng Ngheredigion i helpu pobl sy'n fyddar neu'n drwm Ceredigion to help deafened and hard of hearing U R eu clyw, yn enwedig y rhai sy'n defnyddio teclynnau people, in particular those using hearing aids. O P clywed. P U R
Five volunteers are now able to offer information, T U
Mae pum gwirfoddolwr yn awr yn gallu cynnig practical support and encouragement to people who N I T
gwybodaeth, cefnogaeth ymarferol ac anogaeth i bobl are coping with hearing loss and getting used to a new Y
sy'n ymdopi â cholli eu clyw ac yn ceisio dygymod â hearing aid. • O
theclyn clywed newydd. U R
Deafened and hard of hearing F U
Mae pobl sy'n fyddar neu'n drwm eu clyw people are often isolated T U yn aml wedi'u hynysu'n gymdeithasol. Gan socially. Unable to follow and R eu bod yn methu dilyn ac ymuno mewn join in conversations, they can E sgwrs, gallant gael eu gadael allan gan eu become excluded from their teuluoedd, cyfeillion a chydweithwyr. Efallai families, friends and work eu bod yn wynebu anawsterau yn eu colleagues. They may face cartrefi eu hunain, drwy fethu clywed cloch difficulties within their own y drws, gwylio teledu na defnyddio'r ffôn. home from being unable to Efallai nad ydynt yn gwybod am y dechnoleg hear the doorbell, watch TV a allai wella llawer ar eu bywyd. or use the telephone. They may be unaware of Mae gwirfoddolwyr ‘Help i Glywed’ yn aml technology that can yn drwm eu clyw eu hunain ac maent wedi improve life for them cael profiad o ddod i arfer â theclyn clywed. enormously. Mae gan eraill, efallai, berthnasau neu gyfeillion sydd yn defnyddio teclynnau clywed Hear to Help volunteers ac maent yn deall yr angen ar y dechrau am are often themselves hard amynedd, dyfalbarhad a chyd-ddealltwriaeth. of hearing and have had Mae pob gwirfoddolwr yn cael hyfforddiant the experience of getting ardderchog a llawer o gefnogaeth. used to a hearing aid. Others might have relatives or friends who use hearing aids and Yn ogystal â chefnogi pobl yn understand the need, at eu cartrefi eu hunain, bydd first, for patience, ‘Help i Glywed’ yn rhoi persistence and mutual gwybod iddynt am fudiadau a understanding. All chyrff statudol perthnasol volunteers are given eraill. Mae cyfleusterau e bost excellent training and ar gael hefyd. Anogir support. mudiadau gwirfoddol a chymunedol sydd yn dymuno As well as supporting gwneud eu gwasanaethau yn people in their own fwy hygyrch i'r byddar a'r homes Hear to Help also trwm eu clyw i gysylltu â gives information to Hear to Help, hefyd.Yn aml, voluntary and community mae'r mudiadau bychain hyn organisations about yn gymwys i dderbyn making their services sesiynau hyfforddi accessible to deaf and ymwybyddiaeth byddardod ac hard of hearing people. anabledd rhad ac am ddim. For more information contact Jackie Newey, Project Am fwy o wybodaeth, cysylltwch â: Jackie Newey, Manager at “Hear to Help”, RNID Cymru, Dolgerddon Rheolwr Prosiect, “Hear to Help”, RNID Cymru, Hall, Rhayader, Powys, LD6 5DA Dolgerddon Hall, Rhaeadr, Powys, LD6 5DA
Ffôn: 01597 811576, Tel: 01597 811576, Ffôn testun: 01597 811548 textphone: 01597 811548 e bost: [email protected]. or email: [email protected].
9 L O D O F Y D HER IECHYD CYMRU N I E
• YN CYRRAEDD E
L CEREDIGION F Y
C HEALTH CHALLENGE
N I E Her Iechyd Cymru yw ffocws cenedlaethol yr WALES COMES TO • ymdrechion i wella iechyd a lles pobl. Y themâu D CEREDIGION Y allweddol yw: H C E I • Ysmygu N Health Challenge Wales is the national focus of efforts I
E • Bwyd a ffitrwydd to improve health and well being. The key themes are: • Damweiniau ac Anafiadau • Alcohol a cham-drin sylweddau eraill • Smoking • Heintiau • Food and fitness • Iechyd a Lles Meddwl • Accidents and injuries • Alcohol and other substance misuse Yn lleol, ar hyn o bryd, mae dau gynllun sy'n dod o • Infections dan ambarél Her Iechyd Cymru yn gosod esiampl • Mental health and well-being ardderchog i unigolion a busnesau'r ardal. Locally there are currently two initiatives which fall Mae Cyngor Sir Ceredigion wedi cyflwyno polisi under the Health Challenge Wales umbrella which set a gweithle di-fwg, sydd yn golygu fod pob adeilad o great example to both individuals and businesses in the eiddo'r Cyngor wedi cael ei bennu'n le dim area. ysmygu. Mae cymorth ariannol gan Gynghrair Iechyd Ceredigion wedi galluogi'r Cyngor i gyflogi Ceredigion County Council has introduced a smoke Swyddog Rhoi'r Gorau i Ysmygu am dri mis i free workplace policy, which means that all buildings gefnogi swyddogion sy'n dymuno rhoi'r gorau i owned by the Council are designated no smoking ysmygu. areas. Financial assistance from the Ceredigion Health Alliance has enabled the council to employ a Smoking Yr ail gynllun o dan ambarél Her Iechyd Cymru yw Cessation officer for three months to support smokers cynllun Cardi Sâff. Lansiwyd y cynllun yn who wish to stop smoking. Nhachwedd 2005 yn Aberteifi ac mae'n wasanaeth newydd i bobl hy^ n yn Aberteifi. Mae'n gwneud The second scheme under the Health Challenge Wales iddynt deimlo'n saffach, mwy diogel a chynhesach umbrella is the Cardi Sâff. The scheme was launched yn eu cartrefi eu hunain; mae hyn yn ei dro yn in November 2005 in Cardigan, and is a new service for arwain at fod yn fwy annibynnol, ac yn cynyddu older people in Cardigan. It makes them feel safer, iechyd a lles. more secure and warmer in their own homes; and this leads to an increased independence, health and well Mae'r cynllun yn gwneud hyn oll drwy gynnig being. ymweliad asesu yn y cartref, sydd yn cynnwys archwiliad o ddiogelwch y cartref, diogelwch tân, The scheme does all this by offering a home based visit diogelwch y llawr gwaelod ac effeithlonrwydd assessment, which includes audits on home safety, fire gwres/egni. Yn dilyn yr asesiadau hyn, lle bo'n safety, ground floor security and heating/energy briodol, mae crefftwr lleol yn gosod eitemau fel efficiency. Following these assessments, where larymau mwg, rheiliau gafael, cloeon/bolltau drws a appropriate a local craftsman fits items such as smoke bylbiau golau egni effeithlon. alarms, grab rails, door locks/bolts and energy efficient light bulbs.
10 O U R
H E A L
Darganfod Ceredigion ar feic…. T H
Dros yr ychydig flynyddoedd diwethaf cyrraedd Aberteifi. Mae'r atyniadau yn drwy: •
mae nifer y llwybrau wedi'u harwyddo cynnwys gwarchodfa natur www.cyclebreakswales.com/ O U
a'r llwybrau i ffwrdd o'r ffordd ar genedlaethol Cors Caron, y rhaeadrau Wyth milltir o arfordir R gyfer beicwyr wedi cynyddu'n fawr. ac amgueddfa cwrwgl yng Nghenarth, Aberystwyth ar yr A44, mae canolfan O P
Mae gan Rhwydwaith Beicio a chymunedau gwledig tlws yn ymwelwyr Coedwig Nant Yr Arian a'i P U
Cenedlaethol Sustrans ddau cynnwys Llanddewi Brefi. Mae'r llwybrau beiciau mynydd yn cynnig R T lwybr newydd a lansiwyd yng llwybr yn mynd yn ei flaen tu hwnt i beicio mewn ardal natur gwyllt U N I
Ngwanwyn 2006. Dyma lwybr 81 y Aberteifi i Abergwaun - sydd yn cynnig anhygoel. Gyda llwybrau yn arwain at T Rhwydwaith Beicio Cenedlaethol cysylltiadau trên a fferi, yn cynnwys olygfeydd mawreddog Mynyddoedd Y •
(NCN) neu Lôn Cambria; a llwybr 82 cysylltiadau â'r Llwybr Celtaidd Cambria, mae hon yn ardal wych i'r O U
NCN neu Lôn Teifi. (NCN4 & 47). rhai sy'n hoffi beicio ar dir garw. R
Mae Lôn Cambria yn llwybr 113 Mae map o'r llwybrau hyn ar gael yn Byddwch yn barod am unrhyw beth o F U milltir (182 cilometr) rhwng awr, fel rhan o'r gyfres Sustrans ddringo mynyddoedd i groesi afonydd T U
Aberystwyth ac Amwythig, ac mae'n Discover, pris oddeutu £5.99. a disgyniad technegol dros y creigiau. R E mynd â beicwyr ar hyd ffyrdd gwledig, Fel rhan o'r fenter Gwyliau Seiclo Mae'r llwybr teiars cyfandirol, Syfydrin, dyffrynnoedd afonydd, llwybrau a Cymru, mae Cyngor Sir Ceredigion yn cyfuno'r gorau o'r ‘Llwybr Copa’ ffyrdd mynydd. Mae'r daith yn mewn partneriaeth â Bwrdd Croeso trac sengl gyda llwybrau mynydd cychwyn yn Aberystwyth ac yna'n Cymru wedi datblygu tair Canolfan gwledig am gylchdaith tir gwyllt 35 mynd ar hyd dyffryn Ystwyth, Gwyliau Seiclo Cymru. Gall y cilometr. Mae'r Llwybr Copa 16 Cwmystwyth, Mynyddoedd Cambria, a canolfannau hyn fod yn gyrchfannau i cilometr a Llwybr Pendam, 9 cilometr, heibio cronfeydd Cwm Elan i Raeadr. feicwyr sy'n teithio, neu'n ganolfannau yn defnyddio trac sengl pob tywydd Yna, mae'n mynd drwy Lanidloes,Y y gall y beiciwr fynd i fforio ohonynt. wedi'i gerfio i ddyffrynnoedd serth a Drenewydd a'r Trallwng cyn cyrraedd Mae tair Canolfan Gwyliau Seiclo thrumiau'r goedwig i greu dewis o Amwythig - lle mae'r trên yn aros i'ch Cymru yn y Sir:Aberaeron/ Cei lwybrau byrrach, ond yr un mor cludo adref. Newydd, Llanbedr Pont heriol. Mae Lôn Teifi yn rhan o lwybr 82 Steffan/Tregaron, ac Aberteifi. Mae gan Mae datblygiad cyfleusterau ar gyfer NCN rhwng Aberystwyth ac bob canolfan bum llwybr, o wahanol beicwyr yn parhau yng Ngheredigion. Abergwaun. Mae'r llwybr 98 milltir hyd, a'i becyn mapiau ei hun sy'n Cadwch eich llygaid yn agored, yn (158 cilometr) yn dilyn llwybrau disgrifio'r ardal a dangos y llwybrau. enwedig, am rannau o Lwybr Ystwyth gwledig a lonydd llai ar hyd dyffryn Mae'r pecynnau ar gael - pris £5.99 - rhwng Aberystwyth a Thregaron wrth Teifi drwy Dregaron, Llanbedr Pont o Ganolfannau Croeso yn y sir neu iddynt gael eu datblygu. Steffan a Chastellnewydd Emlyn cyn
Explore Ceredigion by bike…. Over the past few years the number Cardigan. Highlights include Cors county or from: of way marked and off-road routes for Caron national nature reserve, the www.cyclebreakswales.com/ cyclists have increased significantly. waterfalls and coracle museum at Eight miles inland from Aberystwyth The Sustrans National Cycle Cenarth, and picturesque rural on the A44, Nant Yr Arian Forest Network has two new routes that communities including Llanddewi visitor centre and mountain bike trails were launched in Spring 2006. These Brefi. The route then continues offer stunning high-level wilderness are National Cycle Network (NCN) beyond Cardigan to Fishguard – which riding.With trails heading out into the route 81 or Lôn Cambria; and NCN offers rails and ferry links, including epic scenery of the Cambrian route 82 or Lôn Teifi. connections with the Celtic Trail Mountains, this is a fantastic area for Lôn Cambria is a 113-mile (182km) (NCN4 & 47). those who like their riding rugged. Just route between Aberystwyth and A map of these routes is now be prepared for everything from true Shrewsbury, and it takes cyclists along available as part of the Sustrans mountain climbs to river crossings country lanes, river valleys, trails and Discover series, priced around £5.99. and technical rocky descents. mountain roads. The route starts in As part of the Wales Cycle The Continental tyres Syfydrin trail Aberystwyth then goes on to Ystwyth Breaks initiative, Ceredigion County combines the best of the ‘Summit valley, Cwmystwyth, the Cambrian Council in partnership with the Wales trail’ singletrack with backcountry Mountains, and past the Elan Valley Tourist Board have developed three mountain tracks for a 35km reservoirs to Rhayader. Then it goes cycle break centres or “hubs”. These wilderness loop.The 16km Summit through Llanidloes, Newtown and centres can be destinations for trail and 9km Pendam trail use Welshpool, before arriving at touring cyclists, or a base from which twisting all weather singletrack carved Shrewsbury - where the trains offer a cyclists can explore. There are three into the steep valleys and ridges of journey home. centres in Ceredigion - Cardigan, the forest to create shorter, but no Lôn Teifi is part of NCN route 82 Lampeter/Tregaron and less challenging route options. between Aberystwyth and Fishguard. Aberaeron/New Quay. Each centre Development of facilities for cyclists The 98-mile (158Km) route follows has five routes of varying length and within Ceredigion are on-going, in country lanes and minor roads along its own map pack describing the area particular keep an eye out for the valley of the river Teifi via and showing the routes. The packs sections of the forthcoming Ystwyth Tregaron, Lampeter, Llandysul and are available at a cost of £5.99 from Trail between Aberystwyth and Newcastle Emlyn before reaching Tourist Information Centres in the Tregaron as they are developed.
11 ER MWYN EICH CALON, LOG ON FOR YOUR
MEWNGOFNODWCH! HEART’S SAKE! ORIAU AGOR FFERYLLFEYDD
Mae pob fferyllfa drwy'r DU ^ Ceredigion and Mid Wales NHS wedi dechrau gweithio i GALW POB GRWP! Trust are creating a new resource gytundeb newydd a gytunwyd yn Os ydych chi'n grw^ p neu gymdeithas for people in mid Wales who plan genedlaethol. gydag aelodau 50 + oed, byddai to stay healthy and avoid heart ^ O dan y cytundeb newydd, mae'n Strategaeth Ceredigion i Bobl Hwn yn disease and stroke - the leading hoffi siarad â chi. Mae eich aelodau yn rhaid i fferyllfeydd fod yn agored ^ causes of death in Wales. siwr o gael barn am faterion sy'n am 40 awr yr wythnos, er gallant effeithio arnynt, fel cludiant neu dai - “Patient Pages” can be reached by ddewis fod ar agor yn hwy na wel, byddem wrth ein bodd yn cael clicking on the tab marked hynny. clywed y farn honno. Cysylltwch â “Information for Patients and Gweneira Raw-Rees ar 01545 visitors” on the Trust website Wedi ymgynghori gyda 574019 neu www.ceredigion-tr.wales.nhs.uk. chynrychiolwyr y fferyllfeydd a'r [email protected] There they can access information Cyngor Iechyd Cymunedol, mae'r i gael gwybod mwy am gysylltu eich grw^ p gyda about heart disease and how to Bwrdd Iechyd Lleol wedi gwneud Chwlwm Ceredigion 50+ - y avoid it, written by the Trust’s own yn siwr fod fferyllwyr yn y lleoedd hynny gyda chanolfan rhwydwaith newydd i bobl 50+ specialist cardiac nurses, dieticians, yng Ngheredigion. and by the recently-appointed Meddygon Teulu allan o oriau,yn Consultant Cardiologist, Dr agored ar ddyddiau Sul a Gwyliau Donogh McKeogh. Banc.
A feature of the site is the “Risk Gellir gweld rhestr lawn o oriau Mae Ymddiriedolaeth GIG Ceredigion a Assessment Charts” that allow agor y fferyllfeydd ar wefan Chanolbarth Cymru yn creu adnodd newydd i people who know their own blood Bwrdd Iechyd Lleol Ceredigion: bobl y Canolbarth sydd yn bwriadu aros yn pressure and cholesterol level to www.ceredigionlhb.wales.nhs.uk iach ac osgoi clefyd y galon a strôc - sef prif determine their personal risk of achosion marwolaeth yng Nghymru. developing heart disease or stroke over the next 10 years. Gallwch gyrraedd “Tudalennau Cleifion” drwy PHARMACY OPENING HOURS glicio ar y botwm “Gwybodaeth i Gleifion ac ymwelwyr” ar wefan yr Ymddiriedolaeth Dr McKeogh says “What we are CALLING ALL GROUPS All pharmacies throughout the www.ceredigion-tr.wales.nhs.uk. Yn y fan doing is giving people access to the UK have started working to a honno, gallwch gael gwybodaeth am glefyd y tool that their GP uses to decide If you are a group or society with galon a sut i'w osgoi, gan nyrsys cardioleg whether or not to treat them with new nationally agreed contract. members who are aged 50 + the arbenigol yr Ymddiriedolaeth, dietegwyr a'r cholesterol-lowering drugs. We Ceredigion Strategy for Older People would like to talk to you. Your Cardiolegydd Ymgynghorol, Dr Donogh want to put the patient in a Under the new contract members are sure to have opinions McKeogh, a benodwyd yn ddiweddar. position where they can participate pharmacies have to be open for 40 hours a week, although they about issues that affect them such as more fully in their own care, transport or housing – well we Un o nodweddion y safle yw'r “Siartiau Asesu understand why certain decisions can choose to be open for Risg” sydd yn caniatáu pobl sydd yn gwybod would like to hear those views. are made and read about how they longer than this. beth yw eu pwysedd gwaed a lefelau colesterol Contact Gweneira Raw-Rees can reduce the risk of heart i benderfynu eu risg personol o ddatblygu on 01545 574019 or disease”. In consultation with [email protected] clefyd y galon neu strôc dros y 10 mlynedd representatives of the nesaf. to find out more about linking pharmacies and the Community your group up to Cwlwm Health Council, the Local Health Meddai Dr McKeogh “Yr hyn ydym ni'n ei Ceredigion 50+ - the new wneud yw rhoi cyfle i bobl gael gafael ar yr arf Board has made sure that network for people aged 50+ chemists in those places with an in Ceredigion. y mae eu meddyg teulu'n ei ddefnyddio i Y m d d i r i e d o l a e t h G w a s a n a e t h I e c h y d G w l a d o l C e r e d i g i o n benderfynu a yw ef/hi yn mynd i'w trin gyda a C h a n o l b a r t h C y m r u Out of Hours GP centre are C e r e d i g i o n a n d M i d W a l e s chyffuriau sy'n gostwng colesterol. Rydym N a t i o n a l H e a l t h S e r v i c e T r u s t open on Sundays and Bank eisiau rhoi'r claf mewn sefyllfa lle mae'n gallu Holidays. cyfrannu'n llawnach at ei ofal ef ei hun, deall pam fod rhai penderfyniadau yn cael eu A full list of pharmacy opening gwneud a darllen am sut y gallant ostwng risg hours is available on the clefyd y galon”. Ceredigion Local Health Board website: www.ceredigionlhb.wales.nhs.uk 12 O U R
H E A L T H
TUDALEN ‘Y DRYDEDD OES’ - I BOBL 50 + • O U
Galw Unigolion! R
^ O
Sefydlwyd fforymau yn Aberystwyth ac Aberteifi i drafod materion sy'n effeithio ar ansawdd bywyd pobl P
GALW POB GRWP! P
50 + oed. Mae croeso i bawb ymuno ac mae'n ddi-dâl. Os ydych am gael fforwm yn eich ardal chi, U R
^ rhowch wybod i ni. T Os ydych chi'n grwp neu gymdeithas U Neu efallai bod gennych chi awydd cael hwyl, gwneud ffrindiau newydd a dysgu sut y gellir defnyddio N I
gydag aelodau 50 + oed, byddai T
drama i helpu'r gymuned? Gallai ymuno â gr_p Fforwm Theatr roi'r ateb i chi. Y Strategaeth Ceredigion i Bobl Hw^ n yn
Am wybodaeth bellach am yr uchod, cysylltwch â Gwyneth Jones, Age Concern Ceredigion, ar • hoffi siarad â chi. Mae eich aelodau yn 07980780613 neu [email protected]. O ^ U siwr o gael barn am faterion sy'n R
F
effeithio arnynt, fel cludiant neu dai - Bydi Cymunedol! U T wel, byddem wrth ein bodd yn cael Mae Age Concern Ceredigion, gyda chymorth Cynghorau Bro, wedi lansio cynllun ‘Bydis Cymunedol’ U R clywed y farn honno. Cysylltwch â drwy Geredigion. Maent eisiau gwirfoddolwyr a fyddent yn fodlon bod yn gyswllt yn eu hardal ar gyfer E pobl heb le arall i droi am help gyda phroblemau amrywiol fel arian, cludiant, tai neu ofal. Mae ‘Bydi’ yn Gweneira Raw-Rees ar 01545 rhoi gwybodaeth iddynt am bwy i gysylltu â hwy i gael help ac nid oes rhaid iddynt ymrwymo i roi amser 574019 neu gwirfoddol penodol bob wythnos. Am wybodaeth bellach cysylltwch â Lee Jones yn Age Concern ar [email protected] 01545 570055 neu [email protected]. i gael gwybod mwy am ^ gysylltu eich grwp gyda Gyda bron i hanner Bydis Cymunedol presennol: Chwlwm Ceredigion 50+ - y poblogaeth Ceredigion Bethania, Llanon Christine Mouland 01974 272440 rhwydwaith newydd i bobl 50+ dros 50 oed, mae Llangwyryfron William Edwards 01974 241638 yng Ngheredigion. cynnwys pobl 50 + oed Talybont Glenys Edwards 01970 832442 Aberaeron Joan MacDonald 01545 571092 fel partneriaid a ^ Blaenpennal Barbara Williams 01974 251279 datblygu gweledigaeth sy'n canolbwyntio ar bobl ‘hwn’ yn Penparcau Michael Jones 01970 615197 un o amcanion allweddol Strategaeth Ceredigion i Bobl dros Ffosyffin Enidwen Jones 01545 571065 50 oed. Am fwy o wybodaeth cysylltwch â Gweneira Raw- Bow Street Shan Hayward 01970 828268 Rees ar 01545 574019 neu [email protected]
THE ‘THIRD AGE’ PAGE - FOR PEOPLE AGED 50+
Calling Individuals! CALLING ALL GROUPS Forums have been established in Aberystwyth and Cardigan to discuss issues that affect the quality of life of people aged 50+. Everyone is welcome to join and it is completely free. If you want a forum in your area let us know. If you are a group or society with Or you may be interested in having fun, making new friends and learning about how drama can be used members who are aged 50 + the to help the community? Joining a Theatr Fforwm group may well be the answer. Ceredigion Strategy for Older People For more information on the above contact Gwyneth Jones,Age Concern Ceredigion, on 07980780613 would like to talk to you. Your or [email protected]. members are sure to have opinions Community Buddies! about issues that affect them such as Age Concern Ceredigion, with help from Community Councils, have launched a ‘Community Buddy’ transport or housing – well we scheme throughout Ceredigion. They are looking for volunteers who would be willing to be a point of would like to hear those views. contact within their locality for people who do not know where else to go for help regarding various Contact Gweneira Raw-Rees problems such as finance, transport, housing or carer issues.‘Buddies’ provide them with information on on 01545 574019 or who to contact to get help and do not need to commit to a specified amount of voluntary time each [email protected] week. For more information contact Lee Jones at Age Concern on 01545 570055 or to find out more about linking [email protected]. your group up to Cwlwm Ceredigion 50+ - the new network for people aged 50+ With nearly half the Current Community Buddies: in Ceredigion. population of Cere- Bethania, Llanon Christine Mouland 01974 272440 digion aged over 50, Llangwyryfron William Edwards 01974 241638 engaging people aged Talybont Glenys Edwards 01970 832442 50+ as partners and developing an ‘older’ people focused Aberaeron Joan MacDonald 01545 571092 vision is a key aim of the Ceredigion Strategy for People Blaenpennal Barbara Williams 01974 251279 over 50. Penparcau Michael Jones 01970 615197 Ffosyffin Enidwen Jones 01545 571065 For more information contact Gweneira Raw-Rees on Bow Street Shan Hayward 01970 828268 01545 574019 or [email protected]
13 L L O O D D O O F F Y Y D D
N N I I DINAS E E Mae cynllun lleol • • Gwarchod y Gym- DINASWATCH E E dogaeth sy'n cynn- L L F F WATCH wys Southgate, Pen- Y Y C C parcau a Threfechan
N N wedi cael ei lansio. I I E E Dyma'r unig gynllun yng • • Ngheredigion sydd wedi'i A local Neighbourhood Watch covering D D gofrestru gyda Chymdeithas Y Y Southgate,Penparcau and Trefechan has been H H Genedlaethol Gwarchod y C C Gymdogaeth. launched. It is the only watch in Ceredigion that is E E I I
registered with the National Neighbourhood Watch N N I I Mae cofrestru ac ymaelodi gyda DINAS WATCH yn E E Association. caniatáu i'r aelodau dderbyn newyddion rheolaidd, gwybodaeth am gyfarfodydd - rhai gyda siaradwyr Registration and membership with DINAS WATCH gwadd, mynediad at adnoddau Gwarchod y allows the members to receive regular Gymdogaeth, deunyddiau gwybodaeth a manteision gwerthfawr eraill. communications, meetings – some with invited guest speakers, access to Neighbourhood Watch Y nod yw taclo ymddygiad gwrth-gymdeithasol, a resources, information materials and other valuable materion amgylcheddol eraill, i wella ein cymdogaeth benefits. ac ansawdd ein bywydau. The objectives are to tackle anti-social behaviour, Mae gweithio gyda'n gilydd fel cymuned leol yn gallu gwneud gwahaniaeth gwirioneddol. Am wybodaeth and other environmental issues, to improve our bellach am y cynllun hwn ebostiwch: neighbourhood and quality of life. [email protected].
Peidiwch â gyrru ac yfed Don’t drink and drive
Ar gyfartaledd, mae 3,000 o bobl yn cael eu lladd On average 3,000 people are killed or seriously neu eu hanafu'n ddifrifol yn y DU bob blwyddyn injured in the UK each year in drink drive mewn damweiniau gyrru ac yfed. Gellid fod wedi collisions. These deaths could have been avoided, if osgoi'r marwolaethau hyn, pe byddai'r bobl ddim they’d only taken the time to make alternative ond wedi cymryd yr amser i wneud trefniadau travel arrangements. teithio eraill. Each year Dyfed Powys Police and Ceredigion Pob blwyddyn mae Heddlu Dyfed Powys ac Uned County Council’s Road Safety unit support the Diogelwch ar y Ffordd Cyngor Sir Powys yn national drink driving campaigns on a local level. cefnogi'r ymgyrchoedd gyrru ac yfed ar lefel lleol. During last year’s summer campaign period a total Yn ystod ymgyrch yr haf y llynedd, rhoddwyd prawf of 654 people were breathalysed in Ceredigion, 12 anadl i gyfanswm o 654 o bobl yng Ngheredigion, ac of which tested positive. yr oedd 12 ohonynt yn bositif. During the 2005 winter campaign period a total of Yn ystod ymgyrch aeaf 2005, rhoddwyd prawf anadl 652 people were breathalysed in Ceredigion, 27 of i gyfanswm o 652 o bobl yng Ngheredigion, ac yr which tested positive. oedd 27 yn bositif. Anti Drink/Drug campaigns will be held between Cynhelir ymgyrchoedd yn erbyn Yfed/Cyffuriau the 5th-18th June 2006, and from the 1st of rhwng 5ed a'r 18fed o Fehefin 2006, ac o'r 1af o December. Ragfyr. Don’t ruin someone else’s life. Don’t drink and Peidiwch â difetha bywyd rhywun arall. Peidiwch â drive. gyrru ac yfed.
14 O U R
H E A
Cadwch ef draw o'r daliwr tywel papur a'r cyrtens. L T
PA MOR DDIOGEL H
• Ni ddylai padell sglodion fod mwy na'i thraen yn llawn o •
YW EICH CARTREF? O
olew. Dylai'r bwyd fod yn sych pan roddwch ef yn yr U R
olew. Os oes mwg yn codi, mae'r olew yn rhy boeth ac O P
Mae tanau mewn cartrefi ar gynnydd - ond gallwch eu os yw'n ddiogel gwneud hynny, dylech droi'r gwres i P U hosgoi. Mae swyddogion tân o bob gorsaf yng ffwrdd a gadael i'r badell oeri. R T U
Ngheredigion yn cynnig Archwiliad Diogelwch Tân yn N I T y Cartref am ddim, yn lleol. Mae'n rhoi cyngor am y Achosion mwyaf cyffredin tân yw diffyg sylw, rhywbeth Y peryglon yn eich cartref. Mae'r cyngor yn rhad ac am arall yn tynnu eich sylw neu alcohol! • O ddim ac ar gael i bob aelod o'r cyhoedd - cysylltwch U R
â'r Adran Diogelwch Tân Gymunedol ar DEUNYDDIAU YSMYGU F U T
0870 6060699 neu e bost U R [email protected] Pan fyddwch wedi darfod ysmygu, gwnewch yn siwr fod E popeth wedi diffodd yn iawn. Cofiwch edrych i lawr SOCEDI ochrau'r dodrefn am stwbiau a llwch, yn enwedig y peth olaf, neu yn ystod, y nos. Peidiwch â gorlwytho eich socedi gydag "Addasydd Bloc"; os yw hynny'n bosibl, defnyddiwch addasydd CRONNI MANION aml-blwg - un plwg i bob soced. Dylai peiriannau mwy, fel yr Oergell/Rhewgell, y Peiriant Golchi ac Lle bo'n bosibl, ceisiwch osgoi casglu cylchgronau, pren ac yn y blaen, gael eu soced eu hunain. yn y blaen yn eich cartref. Gallant waethygu tân. Ail- gylchwch nhw neu gael gwared ohonynt. GOLEUADAU CANHWYLLAU O BOB MATH – Bob amser… Bylbiau a Chysgodlenni - defnyddiwch fylbiau o'r watedd a gynghorir a pheidiwch FYTH â • Defnyddiwch hwy allan o ddrafft, gorchuddio cysgodlen gydag unrhyw beth. Ni fydd • Cadwch nhw draw o'r dodrefn, yr aer twym yn cylchredeg a gallai achosi tân. • Defnyddiwch nhw mewn daliwr priodol, sy'n sefydlog ar ei waelod. GWIFRIAD • Gofalwch eu bod wedi diffodd yn llwyr wrth adael neu fynd i'r gwely. Os oes gennych wifrau moel neu doriadau yn y cebl/fflecs, yna trowch y teclyn i ffwrdd a Peidiwch â'u gadael heb unrhyw un i ofalu amdanynt, yn gofynnwch i drydanwr cymwys edrych arno. enwedig lle ceir plant neu anifeiliaid anwes.
TANAU A GWRESOGYDDION LARYMAU MWG - roedd 70% o'r marwolaethau oherwydd tân mewn cartrefi Defnyddiwch gard tân o amgylch tân agored bob heb larymau mwg. amser. Dylai gwresogyddion symudol gael eu • Rhowch brawf wythnosol arnynt. gosod allan o ddrafftiau a llwybrau cerdded. Pan na • Edrychwch arnynt bob mis - glanhau'r llwch gyda'r fyddwch yn eu defnyddio, trowch y tanwydd i sugnwr llwch ac yn y blaen. ffwrdd wrth ei ffynhonnell. Peidiwch â gadael • Newidiwch y batri unwaith y flwyddyn. tanau a gwresogyddion heb unrhyw un i gadw golwg arnynt, yn enwedig lle mae plant, anifeiliaid GYDA'R NOS: - wrth fynd i'r gwely anwes, yr henoed neu bobl fethedig. • Trowch bopeth i ffwrdd, os nad yw wedi'i ddylunio i aros Y GEGIN A CHOGINIO ymlaen • Caewch bob drws • Peidiwch â gadael eich coginio ar ei hanner - mae • Gwnewch yn siw^ r fod pob deunydd ysmygu wedi'i tanau yn dechrau pan fydd eich sylw chi ar rywbeth ddiffodd. arall!! • Gwnewch yn siw^ r fod tanau/gwres/ogyddion i ffwrdd • Ni ddylai fflecs ddod i gysylltiad â'r hob neu'r sinc ar neu gyda gard diogel o'u cwmpas. unrhyw adeg. • Gwnewch yn siw^ r fod eich llwybr dianc yn rhydd rhag • Ni ddylech ddefnyddio tostiwr o dan gabinet. rhwystrau
Os ydych yn darganfod tân – galwch am help Ewch allan, arhoswch allan, a galwch y gwasanaeth tân allan!! 15 L O D O F Y D HOW SAFE IS • Chip pans, should only be a third full of oil, foodstuff N I
E should be dry when placing in the oil, if the oil is letting
• YOUR HOME? off smoke - it is too hot, so, if it is safe to do so - turn
E off the heat source and allow it to cool down. L F Y C
Home fires are on the increase - they can be avoided. The most common causes of fires, are inattention, N I Firefighters from all stations within Ceredigion are distraction and alcohol! E offering a free local Home Fire Safety Audit, which • gives advice on hazards within the home. The advice SMOKING MATERIALS D
Y is free and available to all members of the public – just H
C contact the Community Fire Safety When you have finished smoking ensure you have E I Department on 0870 6060699 or email extinguished it correctly, always check down the sides of N I furniture for stubs and ash, especially at night-time.
SOCKETS HOARDING
Don't overload your sockets with a "Block Wherever possible avoid storing magazines, wood, etc in Adapter"; if possible use a multiplug adapter - one the home, they will intensify a fire. Recycle or discard. plug per socket. Larger appliances such as Fridge Freezers,Washing Machines etc, should have their CANDLES AND TEA LIGHTS – Always… own socket. • Use out of a draught, LIGHTS • Use away from furniture, • Use on a suitable stable base in a proper container, Bulbs and Shades - Use the manufacturers • Ensure they are properly extinguished when leaving or recommended wattage bulb and NEVER cover a going to bed. shade with anything, the warm air will not circulate and could cause a fire. Never leave unattended especially around children or pets.
WIRING SMOKE DETECTORS - 70% of fire deaths were in households without working smoke alarms. If you have exposed wires or cuts in the flex/cable, switch or turn off the appliance and get it checked • Test weekly. by a qualified electrician. • Check monthly - clean the dust away with a hoover, etc. • Change battery once a year. FIRES AND HEATERS NIGHT-TIME - When going to bed Always use a guard around an open fire when in use. Portable heaters should be sited away from • Switch off everything not designed to be left on draughts, walkways, turned off at the fuel source • Close all doors when not in use. Never leave fires and heaters • Ensure all smoking materials are properly extinguished unattended, especially around children, pets, the • Check fires/heaters are off or safely guarded elderly or infirm. • Make sure your escape route is free of obstructions
KITCHEN AND COOKING If you discover a fire – raise the alarm. • Never leave any cooking unattended - fires start Get out, stay out, call the fire service out! when your attention stops! • Flexes should not, on any occasion, come into contact with the hob or the sink. • Toasters should not be used under cabinets.Keep away from paper kitchen towel holders and drapes.Cadwch ef draw o'r daliwr tywel papur a'r ∑ Ni ∑ •
16 O U R
H E A L T TELEDU DIGIDOL – YDYCH CHI’N BAROD AMDANO? H • O
O’r flwyddyn 2009 ymlaen, ni fyddwn yn gallu gwylio teledu os nad oes gennym set ddigidol. Ond beth yn union U R
mae hynny’n golygu i ni fel gwylwyr? O P P U
Beth yw teledu digidol? R T U
Mae technoleg ddigidol yn galluogi'r un gwasanaethau i gael eu cyflwyno mewn llai o le ac yn fwy clir. Gallwch N I T dderbyn signal teledu digidol drwy erial, drwy loeren neu gebl, neu drwy'r llinell ffôn. Y • O
Dyma'r gwasanaethau safonol y mae teledu digidol yn eu cynnig: U R
• y gallu i ddewis rhyngweithio F U T
• rhestr rhaglenni teledu ar y sgrin U R
• lluniau sgrin eang E • nodweddion arbennig i helpu pobl gyda phroblemau clyw neu olwg • Teletestun digidol • sianelau digidol safonol yn cynnwys BBC1, BBC2W,BBC3, BBC4, ITV1, ITV2, ITV3, ITV4, Newyddion BBC o bob rhanbarth o'r DU, yn cynnwys BBC News 24, S4C digidol, Sianel 5.
Ydw i angen y fath beth? Bydd darlledu teledu ar draws y DU yn cael ei newid o'r signal analog presennol i signal digidol rhwng 2008 a 2012. Felly, bydd rhaid i bob cartref ym Mhrydain newid i ddigidol cyn hynny.
Bydd pawb yng Nghymru yn gorfod newid i deledu digidol cyn 2009. Ar ôl hynny, ni fyddwn yn gallu derbyn unrhyw sianelau teledu (daearol), dim ond drwy deledu digidol.
Sut bydd gwylwyr yn cael teledu digidol? Mae pedwar dull o gael teledu digidol, drwy dalu tâl misol neu beidio.
• Teledu digidol drwy erial (digidol daearol) • Cebl digidol • Lloeren ddigidol • Teledu digidol drwy linell ffôn (band llydan/DSL)
I ddod o hyd i ba un fydd ar gael yn eich ardal chi holwch eich siopwr lleol neu edrychwch ar www.digitaluk.co.uk
A fydd pobl yn gallu defnyddio eu hen setiau teledu a fideos? Gydag ychydig eithriadau prin, gallwch addasu pob set deledu gyfredol gyda bocs digidol. Gallwch brynu'r bocs digidol mewn siop, neu mae'r darparwr cebl, lloeren neu fand llydan yn darparu un i chi, neu gallwch rentu un.
Ydy hyn yn golygu fod gwylwyr angen erial neu gysylltiadau newydd i'w teledu? Ni fydd raid i'r mwyafrif o gartrefi gael erial newydd nag adnewyddu erial i dderbyn teledu digidol. I weld a yw eich erial deledu bresennol yn addas, cysylltwch â'ch gosodwr erialau lleol.
Faint fydd hyn i gyd yn ei gostio? Mae amrywiaeth o ddewisiadau i gyd-fynd â phoced pawb, o daliad unwaith ac am byth am focs digidol ar ben y teledu a fydd yn addasu eich teledu, am gyn lleied â £30, i nifer o becynnau o wahanol daliadau misol.
Mae'r Llywodraeth wedi cyhoeddi cynlluniau i ddarparu cynllun cymorth er mwyn cefnogi'r rhai sydd angen yr help mwyaf i newid. Bydd y Cynllun yn cynnwys pobl 75 oed a throsodd, a phobl gydag anableddau sylweddol (h.y. sy'n derbyn lwfans gweini neu lwfans byw i'r anabl).
Pam fod y DU yn newid drosodd i deledu digidol? Mae'r Llywodraeth eisiau sicrhau fod pawb yn mwynhau manteision teledu digidol, ac mae rhan helaeth o rwydwaith ddarlledu'r DU dros 30 mlwydd oed (bydd angen ei hadnewyddu cyn bo hir).
Am wybodaeth bellach am deledu digidol a'r broses newid, ewch i www.digitaluk.co.uk neu ffoniwch linell wybodaeth Digital UK, 0845 6 50 50 50.
17 L O D O F Y
D GET SET FOR DIGITAL TV
N I E From 2009 onwards, we will only be able to watch TV if we have digital equipment. But what exactly does that • mean for us viewers? E L F
Y What is digital television? C Digital technology enables the same services to be delivered in less space with greater clarity. Digital TV signals N I
E can be received through an aerial, via satellite or cable, or through a telephone line. •
D These are the standard services that digital TV offers: Y
H • Interactive options C
E • on-screen TV listings I • widescreen pictures N I
E • special access features for those with hearing or sight problems • digital Teletext • standard digital channels include, BBC1, BBC2W, BBC3, BBC4, ITV1, ITV2, ITV3, ITV4, all UK regions of BBC News, including BBC news 24, S4C digital, Channel 5.
Do I need it? TV transmission across the United Kingdom will be switched from the current analogue signal to digital signals between 2008 – 2012. Therefore, all households in Britain will need to change to digital before then.
Everyone in Wales will need to convert to digital TV before 2009. After this, we will not be able to receive any normal (terrestrial) TV channels, only through digital.
How will viewers get digital TV? There are four ways to get digital television, with or without paying a monthly subscription:
• Digital television through an aerial (digital terrestrial) • Digital cable • Digital satellite • Digital television through a telephone line (broadband/DSL)
To find out which are available in your area ask your local retailer or visit www.digitaluk.co.uk.
Will they be able to use their old TVs and videos? With very rare exceptions, all current TV sets can be adapted with a digital box.The digital boxes can be purchased from a retailer, supplied by the cable, satellite or broadband provider, or rented.
Does this mean that viewers need a new aerial or connections to their TV? Most households won’t need a new aerial or an aerial upgrade to receive digital television. To check if your existing TV aerial is suitable, contact your local aerial installer.
How much will this all cost people? There is a range of options to suit all budgets, from a one-off payment for a digital set-top box that will convert your television for as little as £30, to a number of monthly subscription packages.
The Government has announced plans to provide a support scheme so that those who need most help will be given support to help them switch. The scheme will cover people aged 75 years and over, and people with significant disabilities (receiving attendance allowance or disability living allowance).
Why is the UK switching to digital TV? The Government wants to ensure that everyone can enjoy the benefits of digital TV, and much of the UK’s broadcasting and transmission network is over 30 years old (it will soon need to be replaced).
For further information about Digital UK and the switchover process, visit www.digitaluk.co.uk or call Digital UK’s information line, 0845 6 50 50 50.
18 O U R
Mae Traveline Cymru yn amcanu at annog defnydd H E A L
cludiant cyhoeddus gan fod hynny'n gam mawr tuag T H
at ddyfodol cynaladwy. Mae cael gafael ar • O
wybodaeth am deithio yn llawer haws nawr… U R
O P P
Mae Traveline Cymru yn Wasanaeth U R T
GWYBODAETH Gwybodaeth Cludiant Cyhoeddus sydd yn darparu U N I T
llinell ffôn (0870 6082 608) a gwefan Y
lle mae pobl yn •
www.traveline-cymru.org.uk O U
AM DEITHIO gallu cynllunio eu taith eu hunain a chael R
F U
gwybodaeth am amserlenni. Mae'r wefan yn cael ei T U R
diweddaru'n rheolaidd ac yn rhoi negeseuon E AR FLAENAU Rhybudd Teithio sy'n rhoi gwybod os oes gwasanaethau cludiant yn cael eu newid neu ganslo EICH BYSEDD neu'n hwyr, fel mae hynny'n digwydd. Mae Traveline Cymru yn ddiduedd ac mae'n edrych am bob dewis posibl ar gyfer teithiau bws neu drên. Mae'r ganolfan alwadau (agored 7am i 10pm) hefyd yn rhoi peth gwybodaeth am docynnau.
‘Traveline.txt’ yw'r fenter ddiweddaraf a lansiwyd gan Traveline Cymru. Mae'r gwasanaeth hwn yn galluogi gwybodaeth am amserlenni bws gael ei hanfon fel neges uniongyrchol i ffonau symudol pobl. Y cwbl sy'n rhaid i ddefnyddwyr bysus ei wneud yw tecstio cod yr arhosfan bysus nesaf (sydd ar bob arhosfan bws - neu ar wefan Traveline) i'r rhif cyffredinol 84268. Ar unwaith, mae'r holwr yn derbyn ateb am ddim yn dangos amseroedd, rhif gwasanaeth a chyrchfan y pedwar bws nesaf fydd yn cyrraedd yr arhosfan. Mae'r gwasanaeth yn costio yr un fath â neges destun arferol ac mae ar gael yn y Gymraeg, hefyd, drwy ychwanegu bwlch ac yna'r llythyren C. Mae bron i 21,000 arhosfan bws yng Nghymru ac maent i gyd yn cael eu marcio ar hyn o bryd gyda'u codau Traveline.txt unigol.
19 L O D O
F Traveline Cymru aims to encourage the use of Y D public transport as it is a big step towards a N I
E sustainable future. Getting information about travel • is now much easier… E L F Y C
Traveline Cymru is a Public Transport
N TRAVEL I
E Information Service that provides a phone line
• (0870 6082 608) and website www.traveline- D
Y cymru.org.uk whereby people can plan their own
H INFORMATION C
E journeys and access timetable information. The I
N
I website is updated regularly and provides Travel E AT YOUR Alert messages informing of delays, cancellations or changes to transport services as they happen. FINGERTIPS Traveline Cymru is impartial and looks for all possible bus and rail journey options. The call centre (open 7am to 10pm) also provides some fare information.
‘Traveline.txt’ is the newest initiative launched by Traveline Cymru. This service allows information about bus timetables to be sent directly to people’s mobile phones. All Bus users need to do is simply text the code of the individual bus stop (found on every bus stop - or on the traveline website) to the general number 84268. Immediately the enquirer receives a free reply showing the times, service numbers and destinations of the next four buses due at the stop. The service is charged at the rate of a normal text message and is also available in Welsh by adding a space then the letter C. There are almost 21,000 bus stops in Wales and all are currently being marked with their individual Traveline.txt codes.
20 O U R
H
Chwedeg milltir o arfordir godidog, dros drideg o draethau E A L
bendigedig a chilfannau tawel - pa le gwell na Cheredigion i T dreulio prynhawn o haf. H
O NA • O
Traethau o safon U R
Eleni mae’r Cyngor Sir yn disgwyl i draethau Ceredigion O P
dderbyn y nifer uchaf erioed o wobrau traethau P FYDDAI’N U R
rhyngwladol a chenedlaethol: 7 Gwobr Baner Las T U
Rhyngwladol, 14 o Wobrau Traethau Glan Môr Prydeinig N I T
a 9 Gwobr Arfordir Gwyrdd. Mae’n rhaid i bob traeth Y ^
HAF O gydymffurfio â 30 o ofynion yn ymwneud â safon y dwr • O
ymdrochi, diogelwch, glendid, mynediad, cyfleusterau, U R
gwasanaethau, gwybodaeth i’r cyhoedd a rheolaeth F U
gyffredinol dros y traeth. T U
HYD … R Achub Bywyd E Darperir gwasanaeth achub bywyd ar wyth o draethau prysuraf a mwyaf poblogaidd Ceredigion sef Borth, Clarach, traethau De a Gogledd Aberystwyth, Cei Newydd, Llangrannog, Tresaith ac Aberporth.
Cyflogir tîm o Swyddogion Traeth ac Achub Bywyd dros wythnosau prysuraf Gorffennaf ac Awst. Mae pob un ohonynt wedi eu hyfforddi’n drwyadl, yn dal cymhwysterau llawn ac maent yn gweithio’n agos â’r gwasanaethau brys. Dros gyfnod o saith wythnos yn 2005, bu i’r tîm gynnig cyngor a chymorth ar 6,407 achlysur gan achub 205 o’r dw^ r.
Os oes gennych ddiddordeb mewn ymuno â’r tîm eleni ffoniwch Uned Twristiaeth Cyngor Sir Ceredigion ar 01970 633063.
With 60 miles of splendid coastline, over thirty gorgeous beaches and quiet stopping places – where better to spend a summer’s day than in Ceredigion.
O, IF IT WAS Quality Beaches This year the County Council is expecting to receive the highest amount of national and international SUMMER EVERY beach awards: 7 International Blue Banner Awards, 14 UK National Beach Awards and 9 Green Coast Awards. Each beach must conform to 30 requirements DAY… including bathing water standards, safety, hygiene, access, facilities, services, information to the public, and general control of the beach.
Life Saving A life saving service is offered on eight of Ceredigion’s busiest and most popular beaches which are Borth, Clarach, Aberystwyth North and South beaches, New Quay, Llangrannog,Tresaith and Aberporth.
A team of Beach and Lifesaving Officers are employed for the peak season between July and August. Each of them are thoroughly trained, hold full qualifications and work closely with the emergency services. Over a seven week period in 2005, the team gave advice and helped on 6,407 occasions and saved 205 cases from the water.
If you are interested in joining the team this year contact Ceredigion County Council’s Tourism Section on 01970 633063.
21 L O D O F Y D
N Mae eich I E •
E Gwasanaeth L F Y C Mae Llywodraeth Cynulliad Cymru N I
E Iechyd eich wedi dod i'r casgliad, ar ôl cael cyngor • gan lawer o arbenigwyr, na fydd ein D Y
H angen CHI! gwasanaethau gofal iechyd, fel ag y C E I
maent, bellach yn fforddiadwy nac mor N I
E ddiogel ag y dylent fod, yn y dyfodol agos. Felly, mae llawer o ystyriaeth yn cael ei rhoi i ffurf gofal iechyd yng Nghymru yn y dyfodol.
Rhan o'r broses hon yw adolygu gwasanaethau (ysbyty) aciwt yng Nghanolbarth a Gorllewin Cymru. Mae'r rhan wledig hon o Gymru, gyda'i phoblogaeth wasgaredig, yn codi problemau neilltuol gan fod arbenigo cynyddol ar ran meddygon yn gofyn am boblogaeth gynyddol fwy er mwyn cael y baich achos sy'n angenrheidiol i gadw sgiliau wedi'u hogi. Y cydbwysedd rhwng y gofyniad hwn a phroblemau daearyddiaeth a hygyrchedd yw rhan anoddaf ailgyflunio gwasanaethau. Mae Llywodraeth Cynulliad Cymru yn awyddus i sicrhau fod trigolion yr ardaloedd dan sylw yn cael cyfle i gyfrannu at y penderfyniadau.
Mae barn pobl Cymru yn hanfodol wrth benderfynu'r dulliau o gyflwyno gofal yn y dyfodol. Bwriedir cynnal y broses ymgynghori â'r cyhoedd am dri mis, yn ystod Gwanwyn/Haf 2006. Er mwyn i'r broses hon fod yn un adeiladol a chyrraedd y casgliad gorau, mae dwy amod.
1. Rhaid i sefydliadau'r GIG gyflwyno dewisiadau sydd yn wirioneddol o fantais i'r bobl ac nid yn cael eu gyrru gan arian yn unig. 2. Rhaid i bobl gymryd rhan gadarnhaol yn y broses ymgynghori a bod yn agored i'w perswadio y bydd sefydliadau sy'n annwyl iawn iddynt yn gorfod newid, efallai. Os nad oes niferoedd mawr o bobl yn cymryd rhan yn yr ymgynghoriad cyhoeddus, yna mae'r broses mewn perygl o gael ei herwgipio gan grwpiau pwyso neu bynciau plwyfol ac felly, yn methu ymateb i anghenion y cyhoedd yn gyffredinol.
Am wybodaeth bellach cysylltwch â Chyngor Iechyd Cymunedol Ceredigion a fydd yn helpu gyda'r ymgynghoriad â'r cyhoedd yn eich ardal. E-bost [email protected]; Ffôn 01970 624 760.
22 O U R
H E A L T H
Your • O U R
O P P U R
NHS needs The Welsh Assembly Government has T U N I
concluded, on the advice of many T Y
experts, that our health care services, as • O U
YOU! R they stand, will no longer be affordable or
F U
as safe as they should be in the near future. T U R As a result, much consideration is being given E to the future shape of health care in Wales.
Part of this process is a review of acute (hospital) services in Mid and West Wales. This rural and sparsely populated part of Wales presents particular problems because increased specialisation by medical practitioners requires a larger and larger population to provide the necessary case load to keep skills honed. The balance between this requirement and the problems of geography and accessibility is the hardest part of the reconfiguration of services. The Welsh Assembly Government is keen to ensure that the residents of the areas concerned should have an opportunity to contribute to the decision making.
The views of the people of Wales are essential in determining the ways in which care will be delivered in the future. The public consultation process is planned to run for three months, during the Spring/Summer of 2006. For this process to be constructive and come to the best conclusion, there are two conditions.
1. The NHS organisations must present options that are truly for the benefit of the people and not just financially driven 2. People must take a positive part in the consultation process and be open to persuasion that much loved institutions may have to change. If large numbers of people do not take part in the public consultation, then the process is in danger of being hijacked by pressure groups or parochial issues and not responding to the needs of the general public.
For further information contact Ceredigion Community Health Council, who will be helping with public consultation in your area Email: [email protected]; Telephone 01970 624 760.
23 Cyfranwyr Contributors YDY HYN WEDI GWNEUD ARGRAFF?
Ydych chi’n hapus â chynnwys y cylchlythyr yma? Oes yna rywbeth arall, neu wybodaeth arall yr hoffech ei gweld yn rhifyn nesaf y cylchlythyr yma?
Cofiwch, mae’r cylchlythyr yma wedi ei greu’n unswydd ar eich cyfer chi, drigolion Ceredigion, ac felly mae’n bwysig i ni allu rhoi i chi y wybodaeth mae arnoch ei hangen; yn enwedig o ran iechyd o ddydd i ddydd, gofal cymdeithasol a materion lles.
Anfonwch unrhyw ymateb sydd gennych at:
Branwen Davies Cyngor Sir Ceredigion, Penmorfa,
Aberaeron, SA46 0PA Y m d d i r i e d o l a e t h G w a s a n a e t h I e c h y d G w l a d o l C e r e d i g i o n a C h a n o l b a r t h C y m r u Ffôn: 01545 572 003 C e r e d i g i o n a n d M i d W a l e s E-bost: [email protected] N a t i o n a l H e a l t h S e r v i c e T r u s t
Neu
Nia Jones Bwrdd lechyd Lleol Ceredigion, Y Bryn, Heol Y Gogledd, Llanbedr Pont Steffan, SA48 7HA Ffôn 01570 424 121 E-bost: [email protected]
IMPRESSED?
Are you happy with the contents of this newsletter? Is there anything else, or other information that you would like to see appearing in the next edition of this newsletter?
Remember, this newsletter has been created specifically for you, the residents of Ceredigion, and so it is important that we can give you the information that you require; in particular with regards to every day health, social care and well-being issues.
Send any feedback you have to:
Branwen Davies Ceredigion County Council, Penmorfa, Aberaeron, SA46 0PA Tel: 01545 572 003 Email: [email protected] or
Nia Jones Ceredigion Local Health Board, Y Bryn, North Road, Lampeter, SA48 7HA Tel: 01570 424 121 Email: [email protected]