T.C. Necmettin Erbakan Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Çimlendirilmiş Kinoa Ununun Glutenli Ve Glutensi
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
T.C. NECMETTİN ERBAKAN ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ÇİMLENDİRİLMİŞ KİNOA UNUNUN GLUTENLİ VE GLUTENSİZ MAKARNA ÜRETİMİNDE KULLANIM İMKANLARI Berat DEMİR DOKTORA TEZİ Gıda Mühendisliği Anabilim Dalı EYLÜL-2018 KONYA Her Hakkı Saklıdır TEZ BİLDİRİMİ Bu tezdeki bütün bilgilerin etik davranış ve akademik kurallar çerçevesinde elde edildiğini ve tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu çalışmada bana ait olmayan her türlü ifade ve bilginin kaynağına eksiksiz atıf yapıldığını bildiririm. DECLARATION PAGE I hereby declare that all information in this document has been obtained and presented in accordance with academic rules and ethical conduct. I also declare that, as required by these rules and conduct, I have fully cited and referenced all material and results that are not original to this work. Berat DEMİR ÖZET DOKTORA TEZİ ÇİMLENDİRİLMİŞ KİNOA UNUNUN GLUTENLİ VE GLUTENSİZ MAKARNA ÜRETİMİNDE KULLANIM İMKANLARI Berat DEMİR Necmettin Erbakan Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Gıda Mühendisliği Anabilim Dalı Danışman: Prof. Dr. Nermin BİLGİÇLİ 2018, 154 Sayfa Jüri Prof. Dr. Nermin BİLGİÇLİ Prof. Dr. Selman TÜRKER Prof. Dr. Ali TOPAL Doç. Dr. Abdulvahit SAYASLAN Dr. Öğr. Üyesi Sultan ARSLAN TONTUL Bu çalışmada kinoa (Chenopodium quinoa Willd.) tohumları çimlendirilmemiş (ham) ve uygun koşullarda çimlendirildikten sonra un haline getirilmiştir. Kinoa unları glutenli makarna formülasyonunda buğday irmiği ile glutensiz makarna formülasyonunda ise pirinç:mısır paçalı (50:50) ile farklı oranlarda (% 0, 10, 20 ve 30) yer değiştirilerek kullanılmıştır. Üretilen glutenli ve glutensiz makarnaların, fiziksel (renk, pişirme özellikleri ve sıkılık), kimyasal (su, kül, ham yağ, ham protein, fitik asit, toplam fenolik madde (TFM), antioksidan aktivite (AA), toplam besinsel lif (TBL) ve mineral madde) mikrobiyolojik ve duyusal özellikleri belirlenmiştir. Kinoanın çimlendirilmesiyle kül, ham protein, TFM, AA ve TBL miktarında sırasıyla % 51, % 37, % 111, % 123 ve % 17 artış, fitik asit miktarında ise % 77 azalma meydana gelmiştir. Her iki makarna çeşidinde de kinoa unu kullanım oranı arttıkça kül, ham protein, TFM, AA, TBL ve mineral madde miktarında önemli (p<0.05) artışlar olmuştur. Çimlenmiş kinoa unu kullanımında bu artışlar daha da yüksek oranlarda gerçekleşmiştir. Her iki makarna çeşidinde de artan kinoa unu kullanım oranı L* ve b* değerini düşürürken suya geçen madde miktarını artırmış, sıkılık değeri üzerinde ise makarna çeşidine bağlı olarak farklı etki göstermiştir. Duyusal analiz sonuçlarına göre ham ve çimlenmiş kinoa unlarının yüksek kullanım oranları duyusal puanlar üzerinde hafif düşüşlere sebep olmuştur. Çimlenmiş kinoa unu, ham kinoa ununa göre yüksek kullanım oranlarında pişme kalitesi üzerinde daha olumsuz etkiye neden olsa da besinsel ve fonksiyonel özelliklerin artırılması açısından daha üstün özellikte bulunmuştur. Anahtar Kelimeler: beslenme, çölyak, glutensiz ürün, kinoa, makarna iv ABSTRACT Ph. D THESIS USAGE OF GERMINATED QUINOA FLOUR IN REGULAR PASTA AND GLUTEN FREE PASTA PRODUCTION Berat DEMİR THE GRADUATE SCHOOL OF NATURAL AND APPLIED SCIENCE OF NECMETTİN ERBAKAN UNIVERSITY THE DEGREE OF DOCTOR OF PHILOSOPHY IN FOOD ENGINEERING Advisor: Prof. Dr. Nermin BİLGİÇLİ 2018, 154 Pages Jury Prof. Dr. Nermin BİLGİÇLİ Prof. Dr. Selman TÜRKER Prof. Dr. Ali TOPAL Assoc. Prof. Dr. Abdulvahit SAYASLAN Asst. Prof. Sultan ARSLAN TONTUL In this study, quinoa (Chenopodium quinoa Willd.) seeds were processed to flour as ungerminated (raw) and germinated (under suitable condition) form. Quinoa flours were replaced (0, 10, 20 and 30%) with wheat semolina in regular pasta formulation and with rice:corn semolina blend (50:50) in gluten-free pasta formulation.Physical (color, cooking properties and firmness), chemical (moisture, ash, crude oil, crude protein, phytic acid, total phenolic content (TPC), antioxidant activity (AA), total dietary fibre (TDF) and mineral matter), microbiological and sensory properties of regular and gluten-free pasta samples were determined. With germination of quinoa, ash, crude protein, TPC, AA and TDF amount increased 51 %, 37 %, 111 %, 123 % and 17 %, respectively while phytic acid amount decreased 77 %. As the quinoa flour usage level increased in both pasta type, ash, crude protein, TPC, AA, TDF and mineral matter amounts significantly (p<0.05) increased. These increases were higher in the use of germinated quinoa flour. In both pasta types, as the quinoa flour level increased, L* and b* values of pasta decreased on the other hand cooking loss increased. Quinoa flour level showed different effect on pasta firmness depending on the pasta type. According to sensory analysis results, high usage ratio of raw and germinated quinoa flour resulted in slight decrease on sensory scores. Compared to raw quinoa flour, germinated quinoa flour at high utilization ratios more negatively affected cooking quality of pasta, but it showed great performance on increasing nutritional and functional properties. Keywords: coeliac, gluten-free product, nutrition, pasta, quinoa v ÖNSÖZ Tez çalışmam süresince bilgi ve tecrübelerini benimle paylaşan, bana her alanda yol gösteren, çok kıymetli danışman hocam sayın Prof. Dr. Nermin BİLGİÇLİ başta olmak üzere Necmettin Erbakan Üniversitesi Gıda Mühendisliği Bölümü’ndeki tüm öğretim üyelerine saygılarımı sunarım. Tüm araştırmalarım boyunca benimle beraber olan ve yardımlarını esirgemeyen sevgili arkadaşım Öğr. Gör. Hilal ARSLAN BAYRAKÇI’ya ve Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü Kalite ve Teknoloji bölümünde beraber çalıştığım mesai arkadaşlarıma destekleri için teşekkür ederim. Eğitim öğretim hayatım süresince beni her zaman destekleyen, maddi ve manevi yönden her zaman yanımda olan ve bana varlığıyla güç veren annem Aygül CİVELEK, babam Aziz CİVELEK, değerli eşim Doç. Dr. M. Kürşat DEMİR’e, kızım ve oğluma bana gösterdikleri sonsuz sabır ve anlayışları için şükranlarımı sunarım. Berat DEMİR KONYA-2018 vi İÇİNDEKİLER ÖZET .............................................................................................................................. iv ABSTRACT ..................................................................................................................... v ÖNSÖZ ........................................................................................................................... vi İÇİNDEKİLER ............................................................................................................. vii SİMGELER VE KISALTMALAR ............................................................................... x 1. GİRİŞ ........................................................................................................................... 1 2. KAYNAK ARAŞTIRMASI ....................................................................................... 4 2.1. Kinoa ...................................................................................................................... 4 2.2. Tohumların Çimlendirilmesi .................................................................................. 7 2.3. Çölyak Hastalığı ve Glutensiz Ürün Formülasyonları ......................................... 12 2.4. Glutenli ve Glutensiz Makarna Üretimi Üzerine Yapılan Çalışmalar ................. 15 3. MATERYAL VE YÖNTEM .................................................................................... 20 3.1. Materyal ............................................................................................................... 20 3.2. Metod ................................................................................................................... 20 3.2.1. Deneme deseni .............................................................................................. 20 3.2.2. Kinoa tohumlarının çimlenmesi .................................................................... 20 3.2.3. Makarnaların üretimi .................................................................................... 22 3.2.3.1. Glutenli makarna üretimi ........................................................................... 22 3.2.3.2. Glutensiz makarna üretimi ......................................................................... 22 3.3. Laboratuvar Analizleri ......................................................................................... 25 3.3.1. Su miktarı tayini ............................................................................................ 25 3.3.2. Kül miktarı tayini .......................................................................................... 25 3.3.3. Ham protein miktarı tayini ............................................................................ 25 3.3.4. Ham yağ miktarı tayini ................................................................................. 25 3.3.5. Mineral madde tayini .................................................................................... 26 3.3.6. Toplam besinsel lif (TBL) tayini .................................................................. 26 3.3.7. Fitik asit tayini .............................................................................................. 26 3.3.8. Toplam fenolik madde (TFM) tayini ............................................................ 26 3.3.9. Antioksidan aktivite (AA) tayini .................................................................. 27 3.3.10. Renk ölçümü ............................................................................................... 27 3.3.11. Makarnaların pişme özellikleri ..................................................................