Michał Sobala OCENA GOTOWOŚCI MIESZKAŃCÓW DO PARTYCYPACJI W DZIAŁANIACH NA RZECZ OCHRONY KRAJOBRAZU BESKIDU ŚLĄSKIEGO I
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
PRACE KOMISJI KRAJOBRAZU KULTUROWEGO ISSN 1896-1460 e-ISSN 2391-5293 DISSERTATIONS OF CULTURAL LANDSCAPE COMMISSION www.cultural-landscape.us.edu.pl No. 40 (2) 2018, 5–23 DOI 10.30450/201813 Michał Sobala University of Silesia, Faculty of Earth Sciences Sosnowiec, Poland e-mail: [email protected] OCENA GOTOWOŚCI MIESZKAŃCÓW DO PARTYCYPACJI W DZIAŁANIACH NA RZECZ OCHRONY KRAJOBRAZU BESKIDU ŚLĄSKIEGO I ŻYWIECKIEGO ASSESSMENT OF RESIDENTS’ READINESS TO PARTICIPATE IN ACTIVITIES TO PROTECT THE LANDSCAPE IN THE SILESIAN AND ŻYWIEC BESKIDS Streszczenie Zarządzanie krajobrazem wymaga uwzględnienia potrzeb i aspiracji lokalnych społeczności, stąd istotnego znaczenia nabiera partycypacja społeczna. Percepcja oraz cenione przez mieszkańców wartości warunkują ich opinie, postawy i zachowania, które mogą mieć kluczowe znaczenie dla skuteczności ochrony krajobrazu. Celem artykułu jest próba określenia gotowości mieszkańców wybranych miejscowości powiatu żywieckiego do partycypowania w działaniach na rzecz krajobrazu. Na badanym obszarze obserwuje się wzrost udziału mieszkańców w działaniach lokalnych, w tym prokrajobrazowych, co w dużej mierze można wiązań z silnym związkiem przynależności i przywiązania. Dalsze zwiększenie poziomu partycypacji społecznej może przynieść edukacja połączona z działaniami na rzecz wzmacniania postaw i ich przekładania na aktywny udział w życiu publicznym. Abstract Landscape management requires taking the needs and aspirations of local communities into account. Hence, social participa- tion is of great importance. Perception and appreciated values determine the opinions and attitudes of residents. This may be crucial for the effectiveness of the implementation of landscape protection tasks. The research goal an attempt to determine the readiness of residents of selected villages of the Żywiecki poviat to participate in landscape activities. In the study area, there is an increase in the share of residents in local activities, including pro-landscape ones. This can be associated with a strong relationship of belonging and attachment. The challenge is to educate people in order to shape the cognitive component and strengthen attitudes and translate them into active participation in public life. Słowa kluczowe: partycypacja społeczna, edukacja krajobrazowa, zarządzania krajobrazem, badania sondażowe, Karpaty, powiat żywiecki Key words: social participation, landscape education, landscape management, survey research, the Carpathains, Żywiec poviat 5 Michał Sobala WPROWADZENIE INTRODUCTION Kształtowanie krajobrazu ściśle wiąże się z plano- Landscaping is directly connected with spatial man- waniem przestrzennym, w którym partycypacja agement, in which social participation is of great społeczna ma szczególne znaczenie, gdyż ustale- importance. It is because of this that arrangements nia dokumentów planistycznych dotyczą interesów of planning documents concern the interests of both zarówno całej społeczności, jak i jej poszczególnych the whole community and its individual members członków (Siemiński, 2007). O możliwościach reali- (Siemiński, 2007). The possibilities of achieving zacji celów ochrony krajobrazu i planowania prze- the objectives of landscape protection and spatial strzennego w państwie demokratycznym decydują planning in a democratic state are determined by codzienni użytkownicy krajobrazu, tworzący zróż- everyday landscape users. These users comprise nicowane pod względem liczebności i charakteru diverse groups in terms of both size and character: grupy: projektanci, inwestorzy, władze publiczne, designers, investors, public authorities, landowners, właściciele terenu, mieszkańcy czy turyści (Paw- residents or tourists (Pawłowska, 2010). The largest łowska, 2010). Najbardziej liczną grupę, charakte- group, characterized by considerable diversity with ryzującą się znacznym zróżnicowaniem, posiada- different expectations and visions regarding the use jącą różne oczekiwania i wizje co do użytkowania of space, are residents. They are creators and users przestrzeni, stanowią mieszkańcy. Są oni kreatora- of space and the ultimate recipients of spatial proj- mi i użytkownikami przestrzeni oraz ostatecznym ects. As A. Böhm emphasizes (2008), the landscape adresatem przedsięwzięć przestrzennych. Jak pod- is a public good and cannot be effectively protected kreśla A. Böhm (2008), walory środowiska, a w tym without public consent. Therefore, social participa- wartości krajobrazowe są dobrem publicznym i nie tion is of great importance. mogą być skutecznie chronione bez przyzwolenia The idea of social participation is reflected in the ze strony społeczeństwa, stąd istotnego znaczenia law. The obligation to provide the concerned public nabiera partycypacja społeczna. with the opportunity to participate in decision-mak- Idea partycypacji społecznej znajduje odzwiercie- ing is imposed by the UNECE Convention on Ac- dlenie w przepisach prawach. Obowiązek zapew- cess to Information, Public Participation in Deci- nienia zainteresowanej społeczności możliwości sion-making and Access to Justice in Environmental udziału w podejmowaniu decyzji nakłada Konwen- Matters, usually known as the Aarhus Convention, cja z 25 czerwca 1998 r. o Dostępie do Informacji, signed on 25 June 1998. This Convention was rati- Udziale Społeczeństwa w Podejmowaniu Decyzji fied by Poland on 21 December 2001 (2003, Journal oraz Dostępie do Sprawiedliwości w Sprawach Do- of Law, no. 78 item 706). The implementation of tyczących Środowiska, zwana Konwencją z Aarhus, the idea of social participation is synonymous with którą Polska ratyfikowała 21 grudnia 2001 r. (Dz. U. the assumption that the needs of residents are tak- 2003 nr 78 poz. 706). Realizacja idei partycypacji spo- en into account in the implementation of specific łecznej jest jednoznaczna z założeniem, że potrzeby projects concerning their place of residence. Due mieszkańców są brane pod uwagę przy realizacji to the additional rights guaranteed in international określonych przedsięwzięć dotyczących miejsca ich and national law, the benefits of social participa- zamieszkania. Wskutek dodatkowych uprawnień- tion are gradually recognized. The consequence of zagwarantowanych w prawie międzynarodowym these legal provisions is the introduction to public i krajowym, stopniowo dostrzegane są korzyści wy- administration of tools for the greater involvement nikające z partycypacji społecznej. Konsekwencją of residents in matters related to the spatial devel- tych zapisów prawnych jest wprowadzanie w dzia- opment of their place of residence. łaniach administracji publicznej narzędzi służących Stimulating the interest of the local community większemu angażowaniu mieszkańców w sprawy in their place of residence requires, among other związane z zagospodarowaniem przestrzennym things, getting to know the residents’ preferenc- miejsca swojego zamieszkania. es, being ready to engage in various activities and Wzbudzenie zainteresowania lokalnej społeczno- showing favourability towards these activities, or ści miejscem swojego zamieszkania wymaga m.in. involving residents in solving particular problems. poznania preferencji mieszkańców, gotowości ich That is why it is important for the proper shaping osobistego zaangażowania się w różne działania and protection of the landscape to determine the 6 Assessment of residents’ readiness to participate… i przychylności dla tych działań, czy też włączenia social perception of the landscape and the aware- się mieszkańców w rozwiązywanie konkretnych ness of the value it presents to residents. Perception problemów. Dlatego też dla właściwego kształto- and appreciated values determine the opinions and wania i ochrony krajobrazu istotne jest określenie attitudes of residents. This may be crucial for the jego percepcji przez mieszkańców oraz świadomo- effectiveness of the implementation of landscape ści wartości, jaką on dla nich przedstawia. Percepcja protection tasks and may determine the possibility oraz cenione wartości warunkują opinie i postawy of the active participation of residents in shaping the mieszkańców, które mogą mieć kluczowe znaczenie landscape sustainably (Pawłowska, 2010). dla skuteczności realizacji zadań z zakresu ochro- Social attitudes towards landscape include cogni- ny krajobrazu. Decydują o możliwości aktywnego tive, behavioural and emotional components (Bell udziału mieszkańców w jego zrównoważonym i in., 2004). In relation to these components, percep- kształtowaniu (Pawłowska, 2010). tion studies were conducted among the inhabitants Na postawy mieszkańców wobec krajobrazu of selected villages of the Żywiec poviat. The results składają się komponent poznawczy, behawioralny of the research on the assessment of the direction i emocjonalny (Bell i in., 2004). W odniesieniu do of changes in land use by residents (cognitive com- tych komponentów przeprowadzono badania per- ponent) were presented by M. Sobala (2018a) in the cepcji wśród mieszkańców wybranych miejscowo- previous issue of the journal. The research goal is ści powiatu żywieckiego. Wyniki badań dotyczące to continue this research and present results on the oceny kierunków i charakteru zmian użytkowania behavioural and emotional components. It attempts ziemi przez mieszkańców (komponent poznawczy) to answer questions about the attitude of residents zostały zaprezentowane przez M. Sobalę (2018a) and their activity towards shaping the landscape of w poprzednim numerze czasopisma. Celem tego their surroundings (behavioural component) and artykułu jest kontynuacja podjętej