ZOMER 2021 Democraat

08 | Lisa van Ginneken Onze nieuwe techtopper

06 | Nieuwe fractie Dit zijn onze 24 leden in de Tweede Kamer

18 | GR2022 Raadslid worden – ook iets voor jou?

38 | Zomertips Lees- kijk- en luistertips van de Van Mierlo Stichting

Ledenmagazine van de politieke vereniging D66 DEMOCRAAT INHOUD & COLOFON ZOMER 2021 VOORWOORD

Democraat is het ledenmagazine van de politieke vereniging Partijgenoten, alle kranten is de invloed die wij met D66 kunnen Democraten, Democraten 66 (D66) en wordt verspreid onder openden ermee: D66 de grote aanwenden. Maar daar stopt het niet eerder keek al haar leden. Niets uit winnaar en verrassing van de niet. Er staan alweer nieuwe verkie- ik zó uit naar de deze uitgave mag zonder Tweede Kamerverkiezingen. Dat ik zingen voor de deur – een kans om zomer. Het voelt schriftelijke toestemming euforisch was, wisten jullie al. De onze vrijzinnige idealen opnieuw te een beetje als een van D66 worden tafeldansfoto krijgt in mijn huis een laten spreken. Overal in Nederland nieuw begin, na verveelvoudigd. bijzondere plek. zijn D66’ers nu bezig met het een intensief jaar. schrijven van verkiezingsprogram- Een drankje op een terras, weer editie Maar wat ik jullie nog niet heb ma’s en het verkiezen van nieuwe eens van een andere omgeving Zomer 2021 verteld, is waaróm ik op tafel klom. kandidaten voor de gemeenteraad. genieten en vooral: uitkijken naar Ik wilde om me heen kunnen kijken. Als je nieuw bent bij de partij: meld ontmoetingen met partijgenoten. eindredacteur Jessica Hoogenboom Iedereen tegelijkertijd zien. Dat was je aan bij je afdeling en doe mee. We hebben elkaar het afgelopen vanwege de coronamaatregelen Pak de pen; stel je kandidaat. Onze jaar gelukkig niet uit het oog redactie maar een klein groepje. Maar in partij leeft van mensen die het verloren, maar een vereniging als de Milan Assies mijn gedachten stonden jullie daar goede willen en vervolgens ook het onze bruist pas echt als we elkaar Frans Dijkstra allemaal. Alle vrijwilligers, leden, goede doen. ‘live’ kunnen ontmoeten. Jan Remmert Fröling Marcella Heijboer denkers, doeners, gevers en betrok- Jan Vincent Meertens kenen. Dankzij jullie hebben we dit D66 heeft de afgelopen vijftien jaar In de afdelingen zijn de voorberei- Jeroen Mooijman resultaat behaald. Ik wil jullie daar een flinke transformatie doorge- dingen voor de gemeenteraads- Marishka Neekilappillai zeer voor bedanken. maakt. Van klein, fragiel scheepje tot verkiezingen van 16 maart 2022 in Lisanne van ’t Riet betrouwbaar, koersvast schip. Wij volle gang. In enkele gemeenten in Caine Roland foto Marc Deurloo Direct na de uitslag daalde bij mij hebben laten zien dat progressieve Noord-Holland en Noord-Brabant beeld voorzijde ook in welk een verantwoordelijkheid idealen werkelijkheid kunnen worden zijn op 24 november 2021 al Jeroen Mooijman 14 | Boris van der Ham 20 | In gesprek met… op onze schouders ligt. D66 houdt als je meedoet. Als je niet onver- herindelingsverkiezingen. Over cavia’s, dualisme Twee generaties vast aan de inzet van de campagne: schillig langs de zijlijn blijft staan. ontwerp een breed, stabiel en zo progressief Kiezers hebben dat gezien en ons er Lokale lijsttrekkers lopen zich warm. Studio Maanzaad en het nieuwe formeren Haagse Hanneke mogelijk kabinet dat aan de slag gaat rijkelijk voor beloond. En een deel van de 380 deelnemers druk met de klimaattransitie, vernieuwing aan de net afgeronde regionale Senefelder Misset in het onderwijs, versterking van Die traditie willen wij hooghouden. Leergang Politieke Vaardigheden de democratische rechtsstaat en Dat is wat ik met jullie wil bereiken. gaan we ongetwijfeld terugzien op INHOUDSOPGAVE 24 | Ondertussen in… 36 | D66 Internationaal verdieping van de Europese eenwor- Landelijk, in een nieuw kabinet. de kandidatenlijsten. contact redactie [email protected] Amsterdam bereidt Meet the trainer! ding. En een kabinet dat bouwt aan Lokaal, bij de komende 04 | Uitgelicht zich voor op GR2022 een betere, gezondere verhouding gemeenteraadsverkiezingen. In deze leergang was extra retouradres Nieuws en informatie 38 | De zomertips van… tussen overheid en burger. aandacht voor integriteit, een Landelijk Bureau D66 27 | D66-koppel de Mr. Hans van thema waar we breed en continu Lange Houtstraat 11 06 | Nieuwe fractie Diederik Brink & Mierlo Stichting Een nieuw kabinet is wat mij betreft Sigrid Kaag aandacht aan besteden. We willen 2511 CV Den Haag Even voorstellen… Debbie van Veen vooruitstrevend en optimistisch. Dat Partijleider voor elk lid niet alleen een gezellige, ledeninformatie 42 | Interview maar ook een veilige vereniging Zie pagina 47 08 | Coverportret 28 | Uitgelicht PRIDE66-boegbeeld zijn. Ik ben blij dat het Team Onze nieuwe techtopper Macht en tegenmacht Eric Klaver Verantwoord Gedrag, de in- en Lisa van Ginneken in de lokale politiek externe vertrouwenspersonen en 44 | Uit de vereniging de Commissie Integriteitsonder- 12 | Lezen | kijken | luisteren 30 | Burgemeester in beeld Nieuws en informatie zoeken klaar staan om hierbij te De drie tips van… Christine van ondersteunen. Ook in dat opzicht Anne-Marijke Podt Basten-Boddin in Beek 46 | Terugblik een nieuwe start, waar ik met Wat gebeurde er… vertrouwen naar uitkijk. Ik wens 13 | Column JD 32 | D66’er buiten de 50 & 25 jaar geleden? jullie een prachtige zomer! Jongerenparticipatie politiek bij kabinetsformatie Joost Röselaers 47 | Ledeninformatie Anne-Marie Spierings 18 | Leden aan het woord 35 | Whats-Appèleren 48 | Ik ben D66 Partijvoorzitter Raadslidmaatschap Met Rutger Broer in Berlijn Ruby van Essen foto Martijn Beekman

02 03 DEMOCRAAT ZOMER 2021 Uitgelicht

Ledenrecord Vera Bergkamp gekozen tot foto Jan Remmert Fröling Kamervoorzitter In de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen van 17 maart 2021 Op 7 april kozen de leden van de nieuwe Tweede Kamer Vera haalde D66 een absoluut ledenrecord: Bergkamp tot nieuwe Voorzitter. Met 74 van de 139 stemmen nooit eerder waren 30.000 mensen lid was er slechts één ronde nodig. Voor het eerst in de geschie- van D66! denis vervult een D66’er nu deze rol. Vera Bergkamp: “Voor mij geldt: ik ben vanaf nu de firma-Bergkamp. Al mijn 149 collega’s zijn me even lief. Ik wil een voorzitter zijn van iedereen en voor iedereen. Onafhankelijk en onpartijdig.” SAVE THE DATE 30.000 13.11.2021 | HELE DAG foto’s Jeroen Mooijman Congres 114

TK2021: 1,5 miljoen kiezers, 24 zetels Na drie digitale congressen hopen we 10.000 op zaterdag 13 november dan eindelijk 2008 2021 Slechts één keer werd D66 qua zetelaantal net zo groot: met weer met veel D66’ers bijeen te komen lijsttrekker Hans van Mierlo in 1994. Maar dankzij 1,5 miljoen in congrescentrum 1931 in Den Bosch – kiezers haalde D66 dit keer meer stemmen dan ooit. En werd afhankelijk van de coronamaatregelen. D66 voor het eerst de tweede partij van het land. Met dank Tijdens dit najaarscongres kan er worden aan jullie, onze leden in het land, die, ondanks de beperkende gestemd op moties en op kandidaten maatregelen, onze kiezers toch wisten te bereiken door online voor besturen en commissies. Daarnaast

je idealen te delen, te doneren voor onze campagne, of worden er uiteraard weer interessante g

r

e

B coronaproof flyers te bezorgen! subsessies georganiseerd en inspirerende

n

e speeches gehouden, onder andere door

d foto Tweede Kamer

n onze partijleider Sigrid Kaag. Elk D66-lid

a

v

k ontvangt per mail een uitnodiging voor dit

c

u 07.09.2021 | 19:30 UUR congres. P

o t

o f Marchantlezing 2021 Ledenportaal MijnD66 Meer informatie: d66.nl/congres

Economische crisis. De coronapandemie. Klimaatverandering. Op MijnD66.nl kun je niet alleen je persoonlijke gegevens Toenemende ongelijkheid. Professor Mariana Mazzucato, beheren, maar ook je abonnementen (zoals nieuwsbrieven) auteur van het veelgeprezen Mission Economy: A Moonshot aanpassen, je aanmelden voor een thema-afdeling of een zoom- 14.10.2021 | DIVERSE DATA Guide to Changing Capitalism, schetst een oplossing voor de meeting, of contactgegevens opzoeken. Daarnaast kun je in dit problemen van onze tijd tijdens de 11de editie van de jaar- ledenportaal ook moties indienen en stemmen voor congressen. D66 wordt 55 jaar! 14.07.2021 | 19.00-20.30 UUR lijkse Marchantlezing van de Mr. Hans van Mierlo Stichting Je emailadres is tevens je gebruikersnaam. Problemen met in TivoliVredenburg. Tickets zijn al uitverkocht. De lezing zal inloggen? Stuur een e-mail naar [email protected] Dit lustrum laten we natuurlijk niet aan ons Bijpraatsessie formatie echter kosteloos en live te volgen zijn via YouTube. Mochten voorbijgaan! Er zijn diverse jubileumactivi- de coronamaatregelen het toelaten, dan worden extra tickets teiten in voorbereiding, zoals de onthulling Nederland heeft gekozen. Dat betekent aangeboden. Houd onze sociale media in de gaten of kijk hier: van een muurschildering (Blind Wall) van dat de partijen in de Tweede Kamer marchantlezing.nl (Stage-)vacatures Hans van Mierlo in zijn geboortestad moeten werken aan een nieuw kabinet. Breda op 18 augustus – zijn geboortedag. D66 voelt als tweede partij van Nederland Altijd al willen weten hoe het er bij D66 achter de schermen Daarna volgt een feestelijk evenement op een zware verantwoordelijkheid een aan toegaat? 14 oktober – onze oprichtingsdatum. De bijdrage te leveren. We praten onze leden ‘jubileumapotheose’ vindt plaats tijdens regelmatig bij over de kabinetsformatie Het Landelijk Bureau, het wetenschappelijk bureau en de ons najaarscongres op 13 november. tijdens online sessies. Kijk hier voor de politieke fracties hebben regelmatig stage-vacatures voor Activiteiten zijn onder voorbehoud; we volgende bijpraatsessie: d66.nl/agenda studenten die voor een langere periode beschikbaar zijn. houden je op de hoogte via onze leden- Daarnaast vind je ook regelmatig vacatures voor medewerkers mails. Houd ook onze agenda in de gaten: Meer informatie: d66.nl/formatie en vrijwilligers op: d66.nl/werken-bij-d66 d66.nl/agenda

04 05 DEMOCRAAT TWEEDE KAMERFRACTIE ZOMER 2021 DIT ZIJN ZE!

3 Vera Bergkamp (1971) 11 Hanneke van der Werf 18 Jorien Wuite (1964) UITGELICHT is sinds september 2012 lid van (1984) is sinds maart 2021 lid van is sinds maart 2021 lid van de de Tweede Kamer. Op 7 april 2021 de Tweede Kamer. Portefeuilles: Tweede Kamer. Portefeuilles: is zij gekozen tot Voorzitter van de Veiligheid, Terrorisme, Drugs, Prostitutie Koninkrijksrelaties, Kunst en cultuur, Tweede Kamer. & Mensenhandel, Asiel & Migratie. Media. 20 19 21 22 24 4 12 19 23 Salima Belhaj (1978) Alexander Hammelburg Marijke van Beukering is sinds januari 2016 lid van de (1982) is sinds maart 2021 lid van (1971) is sinds 2020 lid van de 13 14 Tweede Kamer. Portefeuilles: de Tweede Kamer. Portefeuilles: Tweede Kamer. Portefeuilles: AOW 15 16 17 Defensie, Wapenexport, Integratie, Financiële Markten, Staatsdeel- & Pensioenen, Kindregelingen, Arbeid 18 Racisme en discriminatie, nemingen, Buitenlandse Handel, & Zorg, Arbeidsomstandigheden. 8 10 Lid parlementaire enquête Ontwikkelingssamenwerking, Initiatief 9 Uitvoeringsorganisaties. wijzigen Artikel 1 van de Grondwet. 20 Romke de Jong (1984) 12 is sinds maart 2021 lid van de 11 5 Wieke Paulusma (1978) 13 Rens Raemakers (1991) Tweede Kamer. Portefeuilles: 4 is sinds april 2021 lid van de is sinds maart 2017 lid van de Economische Zaken, MKB, Toerisme, 5 6 Tweede Kamer. Portefeuilles: Tweede Kamer. Portefeuilles: Innovatie, Ruimtevaart, Krimpregio’s.

7 Curatieve zorg, GGZ, Beschermd Jeugdzorg, Justitiële jeugd, Raad wonen, Mantelzorg/vrijwilligers, voor Kinderbescherming, Raad 21 Steven van Weyenberg Geneesmiddelen, Oorlogsgetroffenen. voor Strafrechttoepassing, Jeugd- (1973) is sinds september 2012 lid bescherming, Lid parlementaire van de Tweede Kamer. Portefeuilles: 1 6 2 Jan Paternotte (1984) enquête Groningen, Initiatiefvoorstel Financiën, Fiscaliteit, Arbeidsmarkt, 3 is sinds maart 2017 lid van de wijziging Wet kinderopvang ZZP, Arbeidsongeschiktheid, Tweede Kamer. Portefeuilles: (i.s.m. Van Meenen). Initiatieven kanker & werk, Coördinator Corona, Hoger Onderwijs, corona steunpakketten. Wetenschap. 14 Jeanet van der Laan (1980) is sinds maart 2021 lid van 22 Tjeerd de Groot (1968) 7 Raoul Boucke (1975) de Tweede Kamer. Portefeuilles: is sinds maart 2017 lid van de is sinds maart 2021 lid van de Langdurige Zorg, Emancipatie, Tweede Kamer. Portefeuilles: Tweede Kamer. Portefeuilles: Sport, Preventie. Landbouw, Natuur en Visserij, Klimaat, Energie, Mijnbouw, Voedsel, Dierenwelzijn, foto Martijn Beekman Versterkingsoperatie Groningen. 15 Hülya Kat (1983) Water, Scheepvaart. is sinds maart 2021 lid van De nummering betreft de positie van onze 8 Faissal Boulakjar (1980) de Tweede Kamer. Portefeuilles: 23 Joost Sneller (1982) Tweede Kamerleden op bovenstaande foto; is sinds maart 2021 lid van de Participatiewet, Armoede en is sinds 31 oktober 2017 lid van niet op basis van de lijstvolgorde. Tweede Kamer. Portefeuilles: schulden, Toeslagenaffaire. de Tweede Kamer. Portefeuilles: Wonen, Ruimtelijke Ordening, Binnenlandse Zaken, Justitie, 1 Rob Jetten (1987) Spoor, Openbaar Vervoer. 16 Lisa van Ginneken (1972) Democratische vernieuwing, Dit zijn ze! is sinds maart 2017 lid van de Tweede is sinds maart 2021 lid van de Koninklijk Huis, Algemene Zaken. Kamer. Op dit moment is hij tevens 9 Kiki Hagen (1987) Tweede Kamer. Portefeuilles: Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 17 maart waarnemend fractievoorzitter in is sinds maart 2021 lid van de ICT & privacy, Digitale overheid, 24 Hans Vijlbrief (1963) behaalde D66 maar liefst 24 zetels. Dat betekent verband met het demissionaire Tweede Kamer. Portefeuilles: Inlichtingendiensten, Personen- is sinds maart 2021 lid van de 13 nieuwe en 11 vertrouwde D66-gezichten in ministerschap van Sigrid Kaag. Luchtvaart, Wegen en mobiliteit, & Familierecht, Identiteit. Tweede Kamer. Daarnaast is hij Portefeuilles: Medische ethiek, Milieu, Circulaire economie. momenteel demissionair staats- het parlement. Wie zijn zij en welke onderwerpen 17 Fractievoorzitter (waarnemend). Paul van Meenen (1956) secretaris van Financiën in het hebben zij in hun portefeuilles? 10 Sjoerd Sjoerdsma (1981) is sinds september 2012 lid van kabinet-Rutte III. ■ 2 Sigrid Kaag (1961) is sinds september 2012 lid van de de Tweede Kamer. Portefeuilles: is partijleider van D66 en sinds maart Tweede Kamer. Daarnaast was hij Kinderopvang, Primair onderwijs, 2021 lid van de Tweede Kamer. onze campagneleider TK2017 en Voortgezet onderwijs, Middelbaar Daarnaast is zij demissionair TK2021. Portefeuilles: Europese Beroepsonderwijs, Initiatiefwet minister van Buitenlandse Zaken Zaken, Buitenlandse Zaken, Artikel Voltooid Leven, Initiatiefvoorstel

en voor Buitenlandse Handel & 100-procedures, MH17, Initiatiefwet wijziging Wet kinderopvang (i.s.m. Meer weten? Kijk op: Ontwikkelingssamenwerking in het dubbele nationaliteit. Raemakers). d66.nl/partij/mensen/ kabinet-Rutte III. d66-in-de-tweede-kamer

06 07 DEMOCRAAT PORTRET ZOMER 2021 LISA VAN GINNEKEN

Dat haar beëdiging als Tweede Kamerlid op 31 maart plaatsvond – de Internationale Dag van Transgender- visibiliteit – is van historische betekenis, zegt Lisa van Ginneken. Democraat vroeg onze nieuwe ICT-specialist naar haar eerste weken in de Kamer en haar ambities voor de toekomst.

tekst Caïne Roland foto’s Jeroen Mooijman Zij-instromer & techtopper

“We zijn enorm COVERPORTRET afhankelijk van Lisa van Ginneken stond op nummer 22. door een journalist die vroeg: En, wat vindt u techbedrijven. In de peilingen in de weken voor de verkiezingen ervan dat u als eerste transgender in de Kamer waren drie zetels minder voorspeld, dus haar bent gekozen? Een moment later werd ik ineens Burgers en blauwe stoel was op 17 maart nog allesbehalve omringd door microfoons. Toen wist ik: we zijn overheid moeten zeker. Uiteindelijk kwam het dubbel en dwars begonnen.” goed. Sigrid Kaag was niet de enige die op de hun eigen keuzes tafel kon dansen van geluk, zegt Van Ginneken. De eerste weken kunnen maken, “Het was een hele spannende verkiezingsavond. Zoals velen zullen herkennen, is werken in Toen de eerste exitpoll bekend werd, dacht ik: coronatijd anders. Ook Kamerleden krijgen hier- anders komen Wauw, ik kom gewoon metéén in de Kamer!” mee te maken. “Net als vrijwel iedereen heb ik democratie en het afgelopen jaar thuisgewerkt. Nu mag ik er Collega’s in 3D iets meer op uit, toch gaat er nog ontzettend mensenrechten Ondanks de coronamaatregelen kon de kers- veel via Zoom. Bijvoorbeeld kennismakings- in gevaar” verse D66-fractie de volgende dag toch voltallig gesprekken die relevant zijn binnen mijn porte- bijeen komen voor de eerste vergadering. Om feuille. Het zijn de mensen die ik probeer zo goed te bespreken hoe de eerste weken eruit zouden mogelijk te vertegenwoordigen, dus dat is lastig. gaan zien, maar ook om het succes te vieren, Ik kijk er ontzettend naar uit om ze live te zien zegt Van Ginneken. “Voor mij was dat de eerste en om collega’s te ontmoeten waar ik geen post keer dat ik collega’s in 3D zag, verder hadden we mee deel. Daarnaast wil ik ook graag de ervaring alleen contact gehad via Zoom.” De prachtige meemaken van met 150 volksvertegenwoor- fractiekamer van D66 kon helaas niet gebruikt digers in de plenaire zaal zijn. Dat lijkt me zo worden in verband met de 1,5-meterregel, indrukwekkend.” daarom gaan ze naar de Thorbeckezaal. “Bij de ingang stond een muur van journalisten op ons te Het wennen zit hem vooral in de enorme, wachten. Aan alle kanten staken er microfoon- nieuwe stortvloed aan informatie. “Dag in, dag hengels uit, het leek net een scene uit Game of uit, word je overspoeld. Mails, commissies, Thrones; zo’n meute met speren”, vertelt Van mensen uit het veld, lobbyisten, bedrijven én Ginneken lachend. “Met een groepje probeerden alle Whatsapp-groepen, zowel binnen als buiten we erlangs te glippen maar ik werd herkend de partij en fractie”, somt Van Ginneken op. “En

08 09 DEMOCRAAT PORTRET ZOMER 2021 LISA VAN GINNEKEN

dan moet je nog het nieuws over je portefeuille We moeten investeren in een alternatief, in een bijhouden. In het begin verkeerde ik daarom grotere Europese techindustrie.” Verder hoopt ze bij te dragen aan meer ruimte in een permanente staat van zowel ambitie, Lisa van voor iedereen in de samenleving. “In de woorden euforie als paniek.” Ook de nieuwe werkplek was Met deze ambities treedt ze in de voetsporen Ginneken van Eberhard van der Laan: laten we een beetje natuurlijk even zoeken en ontdekken, zoals “waar van Kees Verhoeven, tot dit jaar D66-Kamerlid 28.06.1972 lief voor elkaar zijn. We zijn soms zo gepolari- zijn de toiletten op deze gang nu weer?” Na de met ICT in zijn portefeuille. IT-platform AG seerd. Alsof ruimte geven aan de één de ander 1987-1988 zomer kan ze wat dat betreft opnieuw beginnen, Connect riep Verhoeven tot twee keer toe uit iets kost. Het is geen taart!” Deze normen en Freelance want tijdens het zomerreces verhuist de Tweede tot IT-politicus van het jaar. Het platform is game-developer waarden ziet ze terug bij D66. “Al zo lang ik mag Kamer naar Bezuidenhoutseweg 67 vanwege de verheugd met Verhoevens opvolger. Op hun stemmen, is het mijn partij”, zegt ze. “We zijn renovatie van het Binnenhof. website schrijven ze: “Verhoeven liet in zijn 1991-1995 genuanceerd, uitgesproken en oplossingsgericht, periode als Kamerlid al ontvallen dat er met ICT & Management, geven mensen ruimte en beseffen dat we voor Avans Hogeschool Breda Van games tot grondwet Lisa van Ginneken binnen zijn partij een nieuwe elkaar en de planeet moeten zorgen. Die combi-

Terwijl haar leeftijdsgenoten vakken vullen in ‘techtopper’ aanstaande is. Met portefeuilles 1995-1997 natie past echt bij mij. Bij sommige vraagstukken de plaatselijke supermarkt, is Lisa van Ginneken ICT en privacy is inmiddels de daad bij het Softwareontwikkelaar, kunnen we ons geen lange principiële discussies op haar 15de freelance game developer. Ze zal woord gevoegd. In haar eerste weken stelde TAS Groep veroorloven, zoals het klimaat. Dat moeten we daarna nog bijna vijftien jaar werkzaam blijven in ze Kamervragen over de praktijken van het gewoon aanpakken en oplossen.” Ook de sfeer 1997-2000 de ICT, daarna begint ze een eigen praktijk voor Amerikaans techbedrijf Palantir en ze riep in de Kamer voelt als thuiskomen voor Van ICT projectmanager coaching en organisatieverandering. Naar eigen de Kamer op tot toegroeien naar Europese en teammanager, Inter Ginneken. “Door sommige mensen werd gezegd: zeggen is ze “eerst systemen en toen mensen ‘techsoevereiniteit’.” Access jeetje, die slangenkuil! Daar krijgt ik vast nog gaan ontwikkelen”. Daar blijkt ze zowel handig- mee te maken, maar tot dusver is het heel prettig heid als lol in te hebben. Het voorzitterschap Digitale onderwerpen voelen nog wel eens 2000-2006 en positief. Onze eigen fractie is zo’n warme en ICT consultant, van een belangenorganisatie voor transgender abstract en complex aan. Volgens Van Ginneken leuke ploeg.” Verdonck, Klooster & personen en het lidmaatschap van de Raad van is het echter niet nodig om er bang voor te zijn. Associates Advies bij het College voor de Rechten van de “Je hoeft niet te kunnen programmeren, als je Kippenvelmoment Mens volgen. “Mijn leven meandert een beetje, maar snapt hoe macht en innovatie werkt. Die 2006-2021 Vanwege de coronamaatregelen werd niet dat past ook wel bij mij”, zegt ze over haar dynamiek is in een technische context niet Eigen praktijk (cnxy) iedereen tegelijk beëdigd. Lisa van Ginneken voor coaching en carrière tot dan toe. “Met een knipoog gezegd, anders dan in een andere.” Het is hoog tijd dat verklaarde haar trouw aan de Grondwet tegelijk organisatieontwikkeling; heeft Thierry [Baudet, red.] mij politiek geïnspi- er betere regels komen voor de online wereld, spreker op het gebied met 49 in plaats van 149 andere Kamerleden. reerd. Hij zei zulke vreselijke en polariserende meent ze. “Er gebeurt steeds meer online, van verandering en “Het is een prachtige ceremonie, de namen dingen over vrouwen, dat ik besloot me ermee in bijna alle interacties gebruik je digitale inclusiviteit worden voorgelezen en je belooft je in te zetten te gaan bemoeien.” Ze had alleen niet verwacht hulpmiddelen. Het is een infrastructurele voor- voor de bevolking. Toch was mijn kippenvelmo- 2017-2021 daadwerkelijk al meteen in de plenaire zaal aan ziening geworden, net als het waterleidingnet ment een paar dagen eerder, toen ik met een Voorzitter Transvisie de slag te mogen: “Aanvankelijk hoopte ik in of het wegennetwerk, maar dan met informatie. aantal andere nieuwelingen voor een kennisma- 2025 de Kamer in te gaan. Ik wilde bij de ronde Je wil dat dat een gezond systeem is. Op de 2019-2021 king door de Kamervoorzitter was uitgenodigd van 2021 vooral ervaring opdoen als kandidaat. snelweg hebben we ook regels, maar op het Lid Raad van Advies, in de plenaire zaal en de eerste stap op die vloer Dat ik terecht kwam op plek 22 was een prettige internet nauwelijks. Dat is eigenlijk heel raar.” College voor de Rechten zette. De grootsheid van het hier mogen zijn als van de Mens erkenning van mijn kennis en kunde, maar toen eerste transgender-parlementariër drong toen zat ik dus ineens in de Kamer!” Zij-instromer 2021-heden echt tot me door.” Veel Kamerleden hebben een politieke achter- Tweede Kamerlid ICT-portefeuille grond. Dat geldt niet voor Lisa van Ginneken, voor D66, portefeuil- Dat haar inauguratie op 31 maart plaatsvond Haar portefeuille is een hele mond vol: ICT & wat volgens haar juist een voordeel kan zijn: le: ICT & privacy, – de International Transgender Day of Visibility – Digitale overheid, privacy, Digitale overheid, Inlichtingendiensten, “Ik heb in verschillende rollen mijn sporen is van historische betekenis, zegt Van Ginneken. Inlichtingendiensten, Personen- & Familierecht, Identiteit. Al deze verdiend, dat geeft me een andere kijk op “Ons huidige beleid Personen- & Een van haar doelen is dan ook om deze groep onderwerpen zitten Van Ginneken als gegoten. de politiek. Wanneer je vooral dezelfde soort Familierecht, Identiteit. meer zichtbaarheid te geven. “Die missie was Het is dan ook geen wonder dat haar plannen mensen in je fractie hebt, laat je kansen liggen. is ontwikkeld vanuit door mijn beëdiging eigenlijk op de eerste dag al groot en ambitieus zijn. Zo wil ze de macht van Juist een zij-instromer als ik kan dan wat tech-optimisme, geslaagd. Nu is het een kwestie van doorpakken, techbedrijven aanpakken. “We zijn nu enorm toevoegen.” D66 heeft zich bijvoorbeeld altijd zodat we op álle vlakken mee mogen doen.” Ze afhankelijk. Burgers en de overheid moeten ingezet om medisch-ethische kwesties op de naar wat er allemaal Op 26 mei gaf Lisa van wil echter geen one-issue-parlementariër zijn: “Ik Ginneken haar maiden- hun eigen keuzes kunnen maken, anders agenda te zetten, wat Van Ginneken betreft wil een ontzettend goed en breed Kamerlid zijn kan. De vraag wat speech. De spreektekst komen de democratie en mensenrechten in mag daar ook digitale ethiek bijkomen. “Ons we wíllen dat tech- lees je hier: én laten zien dat transgendermensen meer zijn gevaar.” Als voorbeeld noemt ze partijen huidige beleid is ontwikkeld vanuit tech- d66.nl/nieuws/ dan hun transitie. Dus ja, ik ben ‘de eerste trans- waarvan gedacht wordt dat ze onder andere optimisme. Er wordt nu vooral gekeken naar nologie doet, wordt maidenspeech- gender in de Kamer’, maar niet alléén dat!” ■ bedrijfsgeheimen afluisteren. “Deze partijen wat er allemaal kan met digitalisering. De vraag lisa-van-ginneken- ik-ben-een-overlever willen we niet in het hart van ons telecom- wat we wíllen dat technologie allemaal doet, te weinig gesteld” netwerk, maar ze zijn gekozen om een reden. wordt te weinig gesteld.”

10 11 DEMOCRAAT DEMOCRAAT ZOMER 2021 Lezen | kijken | luisteren ZOMER 2021 Column

Years and Years Guajiro Natural NPO Plus | 2019 | 6 afleveringen Deze aflevering: de drie tips van… (album) PRATEN MET in polderland Nederland geen enkel Anne-Marijke Podt (1975) is JONGEREN DIE AL probleem, maar wanneer je bepaalde sinds 2014 raadslid namens Polo Montañez | 2000 mensen met belangen uitnodigt, kies MEEPRATEN, je er ook voor mensen met andere D66 in Utrecht, waar ze IS TE MAKKELIJK belangen niet uit te nodigen. De FNV zich bezighoudt met werk, en de Jonge Klimaatbeweging zetten inkomen, schulden, maat- zich in voor een basisbeurs en het schappelijke opvang, asiel klimaat, maar is er dan ook aandacht voor het toenemende aantal steek- en integratie. Daarnaast is istorisch! Voor het partijen onder jongeren? Huiselijk zij zelfstandig adviseur eerst in onze politieke geweld? De positie van mbo’ers? “Deze Britse miniserie voor non-profitorganisaties geschiedenis mochten volgt een doodgewone en overheid én kandidaat jongeren aanschuiven Niets ten nadele van de jongeren die familie uit Manchester, die wordt bij de formatie. De input hebben geleverd aan informa- meegezogen in de politieke en voor de Tweede Kamer HTweede Kamer stemde namelijk met teur Hamer, maar dit voorval laat wel maatschappelijke veranderingen namens D66 (nummer 26 een ruime meerderheid voor een motie zien hoe we nog vaak omgaan met de door de jaren heen. De serie op de kandidatenlijst 2021). “Iedereen heeft zo zijn om dit te realiseren, afkomstig van stem van jongeren in de politiek. Een start in 2019, in het verlengde eigen kleine en grote de ChristenUnie en de Partij van de systematische en inclusieve manier van de ontwikkelingen van nu: de gemissen in coronatijd. Ik ben dol Arbeid – uiteraard immer populaire voor jongeren om mee te praten gevolgen van Brexit, een herver- op reizen en op dansen – vooral partijen onder de jongeren in het land. ontbreekt echter nog. Alleen degenen kiezing van Trump en de komst van salsa, bachata en andere Latijns- Enfin, informateur Mariëtte Hamer kon die al een luide en duidelijke stem meer vluchtelingen – en gaat door Amerikaanse dansen. Beide liggen aan de slag en eind mei konden dan hebben, worden gevraagd om input. tot 2034. Met een meeslepend al meer dan een jaar stil. Dit album ook een aantal jongeren hun opwach- Zijn we niet pas vrij, als iedereen mee plot, de nodige zwarte humor en van de veel te jong overleden ting maken op het Binnenhof; hopelijk kan praten? geweldige acteurs – zoals Emma Cubaanse zanger Polo Montañez het begin van een nieuwe traditie Thompson als populistische is wat minder gelikt dan de veel binnen de kabinetsformatie. En dat terwijl er zoveel mogelijk is. politica, een soort doorgeslagen bekendere Buena Vista Social Voor goede ideeën hoeven we niet Britse versie van Rita Verdonk – Club-artiesten uit hetzelfde land. Maar wie goed keek, zag dat de eens verder te kijken dan het regeer- gaat deze serie stiekem helemaal Maar het brengt me zelfs op de informateur zich misschien wat akkoord van 2017. Met het idee van niet over de toekomst, maar over meest druilerige Nederlandse dag makkelijk van haar opdracht heeft een jongerenparlement, voor het eerst de gevolgen van alles wat we nú terug naar de dansvloer in Cuba.” afgemaakt. De organisaties die aan in dit akkoord opgebracht en later in doen.” tekst Jan Vincent Meertens mochten schuiven waren de Nationale 2019 nog door de koning aangehaald Jeugdraad, de jongerentak van de in de troonrede, is in vier jaar tijd niks FNV, de Jonge Klimaatbeweging en, gedaan. Om nog maar te zwijgen over waarom ook niet, de belangenver- loting, jongerenfora en online partici- eniging voor jonge HR-managers. patie. Praten met de jongeren die al Far from the Tree: Parents, Children and the Search for Identity Vier organisaties die al zetelen in het meepraten, is te makkelijk. ■ Andrew Solomon | 2012 Jongerenplatform van de Sociaal- Economische Raad (voorgezeten door, “Dit is voor mij dat ene boek dat je na lezing voor eeuwig opdringt aan vrienden en familie. jawel, Mariëtte Hamer). Vier organisa- Léonie Janssen, landelijk voorzitter Solomon deed tien jaar lang onderzoek naar ‘bijzondere families’: gezinnen met een kind dat ties die daar al geregeld advies mogen Jonge Democraten (JD). De JD zijn een onafhankelijke groep politieke jongeren doof is, met downsyndroom, meervoudige beperkingen, een transgender kind, een hoogbegaafd uitbrengen aan het kabinet, en dat die zich binnen en buiten D66 inzetten kind en een kind dat misdaden pleegt – allemaal kinderen die anders zijn dan hun ouders. Het hartstikke goed doen. om kansen voor jongeren te is een echt onderzoeksboek, een flinke pil dus, gebaseerd op heel veel interviews en met veel realiseren en te garanderen: verwijzingen. Wat me trof is hoe empathisch en persoonlijk Solomon het boek heeft gemaakt. Hij De jongeren die mee mochten jongedemocraten.nl stelt de vraag die iedere ouder – en misschien ook wel ieder kind – kent: in hoeverre accepteer je praten waren dus al de jongeren als ouders je kinderen zoals ze zijn en in hoeverre help je ze om het beste uit hun leven te halen? met de meeste ‘macht’ in bestuurlijk Of zoals Solomon zelf zegt: How do we decide what to cure and what to celebrate? Uiteindelijk Nederland. Zonde, want ook hun orga- draait het boek om veel meer dan ouders en kinderen; het gaat over identiteit, vooroordelen, diversiteit, acceptatie en nisaties hebben natuurlijk hun eigen waartoe we in staat zijn voor en door liefde. Leerzaam en buitengewoon ontroerend.” politieke doelen en belangen. Dat is

12 13 DEMOCRAAT INTERVIEW ZOMER 2021 BORIS VAN DER HAM

Terwijl er in Den Haag ge(in)formeerd wordt, vroeg Democraat Boris van der Ham naar zijn kijk op de zaak. Het voormalig Tweede Kamerlid zorg- de er in 2012 voor dat niet langer de koning, maar de Kamer de regie heeft over de formatie van een nieuw kabinet. Een gesprek over dualisme, macht Boris van der Ham (1973) was en tegenmacht, en het nieuwe formeren. Tweede Kamerlid voor D66 tussen 2002 en 2012. Hij tekst Milan Assies schreef diverse initiatiefwetsvoor- stellen die wet werden, waaronder het schrappen van het verbod op godslastering, het verruimen van de winkeltijdenwet op zondag en de Hoe de afschaffing van de ‘enkele-feitcon- structie’ (waarmee religieuze scholen “We hebben homoseksuele cavia’s lopen leraren konden een monistisch ontslaan). systeem met INTERVIEW Daarnaast diende hij vele initiatieven dualistische in voor politieke vernieuwing, zoals trekjes ingericht. de wijziging van de formatie waardoor Als je dat anders de Tweede Kamer Na een onwaarschijnlijk rustige regeringscoalities gevormd op basis van nu de (in)formateur wilt, moet je  campagne in coronatijd, die eindigde met een uitslagen van Tweede Kamerverkiezingen. We aanwijst. prachtig resultaat voor D66, vlamde het vuur hebben trucjes bedacht om alles dualistischer dat systeem in de politieke arena alsnóg op tot ongekende te laten zijn, maar als het echt spannend wordt, Momenteel is hij veranderen” bestuurder in de hoogten. Moties van wantrouwen en afkeuring, dan zie je dat het eigenlijk eenrichtingsverkeer zorg, het onderwijs felle discussies over ‘macht en tegenmacht’, over is: een monistisch systeem dus. Een vrij strak en het bedrijfsleven. de ‘bestuurscultuur’ en de rol van de Tweede gestuurde bestuurscultuur waarin de regering Daarnaast is hij Kamer én over verkenners passeerden de revue. nauw samenwerkt met de coalitiefracties. acteur en schrijver. Wat de impact van deze politieke episode op de Oppositiefracties komen er nauwelijks tussen. Dit jaar verschijnt zijn nieuwe boek lange termijn zal zijn, valt nu nog niet te zeggen. Ook zie je in zo’n stelsel dat men niet zo goed Wat vrije mensen Wel weten we dat deze discussies niet voor raad weet met ‘lastige’ Kamerleden. Terwijl je bindt. het eerst in de Kamer gevoerd worden. Om het nou juist als parlementariër op plekken kan verhitte debat in perspectief te plaatsen, ging de porren, trekken en duwen waar een ambtenaar redactie te rade bij Boris van der Ham, Tweede of een minister dat niet kan.” Kamerlid voor D66 tussen 2002 en 2012. Hoe zinvol is het dan eigenlijk om te streven Als je het huidige debat over bestuurscultuur naar meer dualisme? “Er wordt nu heel veel en ‘macht en tegenmacht’ beziet, herken je die gepraat over ‘de politieke cultuur’. Ik moet dan uit jouw tijd? “Ik kijk er met enige relativering dan vaak denken aan een programma uit mijn naar. Ik denk dat het goed is om te beseffen kindertijd: de AVRO’s Wie-kent-kwis met Fred dat we in Nederland geen écht duaal systeem Oster. Aan het einde was er een soort race met hebben van macht tegenover tegenmacht. Al cavia’s. Als jouw cavia in het juiste hokjes ging Deurloo Marc

sinds de jaren twintig van de vorige eeuw worden zitten, dan kon je geld winnen. Vaak waren foto

14 15 DEMOCRAAT INTERVIEW ZOMER 2021 BORIS VAN DER HAM

Het ‘nieuwe formeren’ mensen gefrustreerd dat zo’n beestje niet deed kiezen, of een coalitie gaan kiezen. Dat kán, en wat ze wilden. Dan gingen ze op het dier inpraten daar zijn ook best goede argumenten voor, maar Op initiatief van of een knuffel geven. Maar als je ervoor wilt zolang je dat niet doet, dan borrelen die reflexen D66-Kamerleden zorgen dat die cavia naar het goede hokje loopt, van dat monistische systeem weer op. Dat Boris van der dan moet je natuurlijk de structuur van de hinder- betekent natuurlijk niet dat je niets kan doen. Zo “Stel je voor dat die notities via de koning Ham en Gerard nisbaan in die bak aanpassen.” heb je in Nederland weleens verkiezingen die alle uitgelekt zouden zijn; dan hadden we een veel Schouw besloot hoofdrolspelers van een generatie in één keer de Tweede Kamer Dus zonder structurele – misschien zelfs wel van het toneel vegen. Denk aan 2002, met de groter staatsrechtelijk probleem gehad!” op 27 maart 2012 institutionele – aanpassingen, komt er geen opkomst van Fortuyn. Je vervangt dan de cavia’s artikel 139a van culturele verbetering. Bedoel je dat? “We en hoopt dat ze anders gaan lopen. Er zijn ook het Reglement hebben nu eenmaal een monistisch systeem met andere manieren. Zoals de kiezer de mogelijkheid van Orde, het dualistische trekjes ingericht. Als je dat anders tot een referendum te geven, een districten- artikel dat gaat wilt, dan moet je dat systeem veranderen. Dan stelsel invoeren of het zwaarder laten wegen van over formaties, moet je een premier met een eigen mandaat gaan voorkeurstemmen. Maar feitelijk zijn dat allemaal Het belangrijkste voor een goed functione- Dat werd problematisch als het spannend werd, aan te passen. lapmiddelen. Die kunnen heel effectief zijn maar rende tegenmacht is dus volgens jou sterke, omdat zij dan werd beticht een politieke keuze Hiermee werd die moet je blijven herijken en bijschaven, wil je ervaren Kamerleden? “Ja. En die krijg je als je te hebben gemaakt. Dan werd er bijvoorbeeld de rol van de “Als Kamerlid moet je tijd in die monistische reflex onderdrukken.” Kamerleden als Renske Leijten en Pieter Omtzigt gezegd: de koningin stuurt aan op een links koning(in) uit je eigen voorstellen steken. accepteert en aanmoedigt; met een eigen stijl en kabinet. Politici gingen zich dus verschuilen het formatie- Lapmiddelen? Dat klinkt niet enorm nastrevens- zelfstandig. Doe je dat niet, dan krijg je als partij achter een niet-gekozen staatshoofd, waarmee proces gehaald. Dan zorg je ervoor dat je waardig… “Je kan ook zeggen: de democratie een nare werkcultuur of komt er een breuk, zoals ze die in verlegenheid brachten en zelf wegliepen De Tweede niet systeemvolgend bent, zoals we die kennen in Nederland brengt ons nu met Omtzigt, of nog erger: je oogst middel- voor hun verantwoordelijkheid. Dus volgens Kamer benoemt maar leidend” heel veel. Feit is dat iedereen met een mening matige Kamerleden. Er komen best vaak nieuwe mij moet je, zélfs als je een overtuigde monar- sindsdien na de in Nederland die een voetbalstadion aan kiezers Kamerleden bij me langs voor advies. Ik zeg chist bent, geen rol voor het staatshoofd in de Tweede Kamer- weet te verzamelen, in de Tweede Kamer gere- dan dat ze moeten loskomen van het systeem. formatie willen.” verkiezingen zelf presenteerd is. De opkomst bij verkiezingen in Natuurlijk moet je de Kameragenda volgen, maar een (in)formateur. Nederland is daarom ook ongekend hoog als ga niet bij elk vrij moment denken: hoe kan ik nu Dus jouw voorstel was ter bevordering van je het vergelijkt met het buitenland. Dat er dan weer reageren op iets dat van de media of een transparantie in het formatieproces, maar Lees meer over dit onderwerp in onze af en toe lapmiddelen nodig zijn om de boel ministerie komt? Steek tijd in je eigen voorstellen vooral ook ter bescherming van het staats- historische rubriek wat bij te sturen, is niet erg. Denk ook aan het en onderzoek. Dan zorg je ervoor dat je niet hoofd? “Dat klopt. Nadat ons voorstel werd op p.46! openbaar maken van ambtelijke adviezen, of systeemvolgend bent, maar leidend. Dat je, bij aangenomen, heeft de VVD in samenwerking werken met een minderheidskabinet zoals in wijze van spreken, een autonome cavia in die met Kamervoorzitter Gerdi Verbeet nog de figuur de Scandinavische landen. Of als Kamerfractie bak wordt. Dat is niet gemakkelijk. Dat vereist van de ‘verkenner’ in het leven geroepen – een de inhoudelijke structuur van de verschillende ervaring en doorzettingsvermogen.” persoon die in de periode tússen verkiezing en ministeries loslaten en veel meer thema-gestuurd de informatie alvast gesprekken voert. Het enige worden. Dat geeft parlementariërs de mogelijk- Het formatieproces is momenteel een heet wat toen is vergeten, is die nieuwe figuur ook heid om veel meer integraal te werken. Ik heb hangijzer. Jij hebt aan de wieg gestaan van de vast te leggen. Toch heeft die verkenner bij de altijd gezien dat de Kamerleden die meerdere huidige opzet van de formatie (zie kader). Wat formatie in 2012 en 2017 heel goed gewerkt. portefeuilles onder zich hadden, de sterkste had je voor ogen toen je voorstelde om de rol Tót deze keer dan, met het per ongeluk lekken Kamerleden zijn. Je bent namelijk pas écht van de koning uit de formatie te schrappen? van stukken. Maar moet je je voorstellen dat sterk als je een dossier als de kenniseconomie “Tot 2012 ging je na de verkiezingen naar de die notities via de koning uitgelekt zouden zijn; kan bevechten bij zowel het ministerie van koningin, als staatshoofd en onderdeel van de dan hadden we een veel groter staatsrechtelijk Onderwijs als bij Economische Zaken. Je moet regering. Die kon dan bepalen wat de eerste probleem gehad! Die kun je namelijk niet naar de in de politiek de samenhang kunnen pakken die stap zou zijn in het informatieproces. Vervolgens Kamer roepen, zoals nu wel kon. De verkenners in de samenleving ook speelt. Dan speelt ook zag je dat de koningin gezien werd als een soort legden verantwoording af, er werd gedebatteerd. nog dat Kamerleden steeds korter blijven zitten. magische kracht die dingen mogelijk maakte Zo hoort dat in een democratie. En na al het Momenteel verdwijnt bij elke verkiezingen onge- die een gewoon mens niet kon – ‘het geheim gedoe, is het formatieproces gewoon voortgezet. veer de helft van de Kamerleden. Deels door de van Huis ten Bosch’. Terwijl het gewoon de Eigenlijk ging het heel natuurlijk. Ik dacht: zie je wisselende gunst van de kiezer, maar ook omdat fractievoorzitters waren die in het paleis zeiden: wel, de Kamer kan dat best.” ■ partijen een grote hang hebben naar nieuwe ik zie dit of dat kabinet wel voor me, waarna de

Boris van der Ham tijdens zijn afscheid als gezichten. Dit terwijl het Kamerlidmaatschap koningin een optelsom maakte. Daar zit geen Tweede Kamerlid op 9 september 2012. ook gewoon een vak is dat je moet leren. Ik was magie bij. Je zag wel dat bepaalde draaien foto Martijn Beekman in mijn laatste vijf jaar bijvoorbeeld het meest richting de Kamer, of veranderingen van inzicht, effectief.” achter de rug van de koningin gedaan werden.

16 17 DEMOCRAAT GR2022 ZOMER 2021 RAADSLIDMAATSCHAP

LEDEN AAN HET WOORD

Raadslid worden – ook iets voor jou?

tekst Caïne Roland Hülya Kat Jan-Willem Langenbach Harma van der Roest Met het prachtige resultaat van de Tweede Was raadslid in Velsen (2010-2018) Was lijsttrekker en raadslid in Rhenen Was raadslid en fractievoorzitter Kamerverkiezingen vers achter de kiezen, en Amsterdam (2018-2021), is nu (2018-2021), studeert nu scheikunde. (2010-2021) in Midden-Drenthe, Tweede Kamerlid. is nu talentscout voor D66 Drenthe. komen de gemeenteraadsverkiezingen alweer in zicht. Stemmen doen we pas volgend jaar, maar je kandidaat stellen als “De kleine overwinningen “Je hebt superveel “Je kunt echt iets voor raadslid doe je deze zomer al! zijn het mooist” vrijheid in je werk” mensen betekenen”

Op 16 maart 2022 vinden de gemeenteraadsverkie- “Tijdens mijn studie in Groningen werd ik politiek “Zoals veel anderen ben ik het raadslidmaat- “Het was geen heel bewuste keuze om raadslid zingen plaats. D66-afdelingen zijn al maanden druk actief. Partijen als de LPF kwamen op, die de schap ingerold. Ik zat vier jaar in de Rhenense te worden. Ik was al langer actief in de partij en met de voorbereidingen. Denk aan het schrijven van multiculturele samenleving mislukt verklaarden. jongerenraad en woonde vergaderingen bij als heb altijd last gehad van een positieve bemoei- het verkiezingsprogramma, het samenstellen van een Dat vond ik het moment om op te staan: ik heb fractievolger van D66. Als je wil weten of het zucht, haha. Uiteindelijk heb ik het raadswerk campagneteam en het organiseren van de lijsttrek- een Turkse achtergrond maar ben geboren in werk bij je past, sluit dan gewoon een keer aan! elf jaar gedaan. De enige reden dat ik nu stop, kersverkiezing en de kandidatenlijst. Nederland. Ik kwam in 2010 in de raad in Velsen, Het is best spannend om je te kandideren. Dat is omdat ik ga verhuizen. Het is nooit hetzelfde, mét voorkeursstemmen. Dat gaf me vertrouwen, vond ik ook, zeker omdat ik pas 19 was, maar je heel veelzijdig en je leert steeds bij. Ik denk De kandidaatstelling voor aspirant-raadsleden begint dat mensen zich via mij betrokken voelen bij ontwikkelt je op totaal nieuwe vlakken. Verder is dat iedereen raadslid kan worden. Je hoeft deze zomer al. Kijk op de website van jouw lokale de lokale politiek. Een diverse en inclusieve het niet erg om fouten te maken. Ik moest zelf niet direct alles te weten: als je bezig bent met D66-afdeling voor het tijdpad; de data verschillen maatschappij moet afgespiegeld worden in de wel eens terugkomen op iets wat ik had gezegd onderwijs, ga er dan naartoe. Dat geeft nieuwe per afdeling. Dat geldt ook voor het profiel, dat in het politiek. Helaas zijn er weinig jongeren, vrouwen wat niet waar bleek te zijn. Als je open en eerlijk input die je enorm kan verrassen. Er wordt nog voorjaar is vastgesteld door de afdelingsleden. en bi-culturelen die zich kandidaatstellen. Als je bent, is er geen probleem. steeds te veel óver mensen gepraat in plaats van wil meebeslissen, moet je dat zeker doen! mét ze. Het raadslidmaatschap vult gemiddeld een halve Het geeft de meeste voldoening om samen iets werkweek. Die uren besteed je aan stukken lezen, Het mooist zijn de kleine overwinningen. Zo werd voor elkaar te krijgen. Zo zijn we gestart met een Ik hoop dat de volgende generatie aan de vergaderen, werkbezoeken afleggen en het voorbe- in Velsen onze motie waarin we opriepen om te burgerpanel. Er wonen 20 duizend mensen in slag gaat met de bestuurscultuur. Openheid reiden van standpunten die betrekking hebben op mogen experimenteren met gereguleerde wietteelt Rhenen; duizend daarvan krijgen een paar keer van bestuur is een echt D66-onderwerp. jouw portefeuille(s). Je maandelijkse vergoeding is aangenomen. Als raadslid heb je vooral energie en per jaar een enquête. Ze mogen meedenken over Vergaderingen horen in de openbare raadszaal afhankelijk van het aantal inwoners van de gemeente. een hart op de juiste plek nodig. Verder helpt goed bijvoorbeeld parkeren en windmolens. Lastige thuis, niet achter gesloten deuren. Het is belangrijk zitvlees en een lange adem, haha. De vergade- onderwerpen, waar iedereen iets anders van om zichtbaar en benaderbaar te zijn. Tijdens de En hoe gaat het verder na je kandidaatstelling? De ringen duren best lang. Mensen zullen veel vragen vindt, daarom is hun input enorm waardevol voor campagne in 2014 hadden we bijvoorbeeld een verkiezingscommissie controleert of kandidaten aan stellen, maar je hoeft niet alles zelf op te lossen. ons. Daarnaast kom je op allerlei plekken. Je kunt campagnewinkel; mensen konden een maand lang de criteria voldoen; vervolgens stelt de lijstadvies- Je leert samenwerken, ook met andere partijen. op de fiets stappen naar een nieuwbouwproject met vragen of plannen bij ons komen. Zo kom je commissie een advieslijst op, waarna de afdelings- En het is fijn om te sparren en coaching te krijgen. en aanbellen om te vragen wat mensen van hun in contact en zie je wat voor hen belangrijk is. Het leden middels e-voting de lijstvolgorde bepalen. Dat heb ik zelf een beetje gemist in het begin. Ja, nieuwe wijk vinden. Je hebt superveel vrijheid in zijn de kleine dingen uit de omgeving die impact nieuwe raadsleden mogen mij zeker mailen als ze je werk, het is allesbehalve stoffig!” maken, niet alleen grote zaken. Je kunt dan echt Democraat vroeg drie oud-raadsleden naar hun willen dat ik even meedenk!” iets voor mensen betekenen!” ■ ervaringen in de lokale politiek.

18 19 DEMOCRAAT TWEE GENERATIES IN DE POLITIEK ZOMER 2021 IN GESPREK MET …

DUBBELINTERVIEW

Democraat brengt twee generaties Haagse Hanneke bij elkaar: Hanneke Gelderblom-Lankhout (1936) en Hanneke van der Werf (1984). Een gesprek over vrouwen in de politiek, samenwerken, macht, tegenmacht en de media. En over de geestelijke mobiliteit van D66.

tekst Jan Vincent Meertens foto’s Jeroen Mooijman

Hanneke van der Werf (W): “Ik ben in 2010 lid maar bezig zijn met wat er niet kan, of op wie we “Een geworden van D66. Ik voelde me aangetrokken niet willen lijken, of wie er moet hangen.” generatie door de stijl van politiek bedrijven van Alexander In Pechthold. Mensen zeggen dat D66 sindsdien GL: “In 1970 kwam D66 voor het eerst in later heb meer een bestuurderspartij is geworden. Ik gemeenteraden. Ik was destijds een van de ik ervoor ervaar die verandering wel in de structuur van de weinige vrouwen in de politiek met jonge gezorgd partij, die is professioneler geworden, maar niet kinderen. We hadden toen nog geen crèches. gesprek in het type mensen of ideeën. D66’ers hangen Maar de commissievergadering was soms pas dat Haagse niet een bepaalde stroming aan, wij zijn pragma- na twaalf uur ’s middags afgelopen. Ik ben naar ambtenaren tisch. We kijken naar de problemen die spelen in de PvdA-wethouder gegaan en legde hem mijn 6,5 week de maatschappij om vervolgens te zoeken naar probleem voor: de kinderen moeten tussen de met… goede, oplossingsgerichte ideeën.” middag opgevangen worden. Die was het met volledig me eens, hij zei: jij schrijft de verordening, ik betaald Hanneke Gelderblom-Lankhout (GL): Ik ben zorg dat het op de begroting komt. En zo hebben ouder- lid sinds het oprichtingscongres in Krasnapolsky wij samen de eerste kinderopvang geregeld. in 1966. De campagne van Van Mierlo sprak mij Gewoon het feit dat je zelf een opening maakt, schaps- enorm aan. Die eeuwige zuilen in de politiek, leidt tot samenwerking.” verlof daar hadden we helemaal niets mee. Het is kunnen ons eindeloos nageroepen: jullie hebben geen W: “Terwijl mijn eigen dochter met drie maanden ideologie! Nee, die hebben wij dus júist niet. Het al naar de opvang ging. De tijden zijn dus enorm opnemen”  gaat om oplossingen vinden vanuit de praktijk. veranderd. Maar er valt op dat thema nog steeds  In samenwerking met mensen die bereid zijn veel te doen en te verbeteren. Zo heb ik ervoor – HANNEKE mee te denken in de richting van die oplossing. gezorgd dat het ouderschapsverlof – of het VAN DER WERF Die werkwijze is altijd zo gebleven bij D66, dat vaderschapsverlof, waar het in de praktijk vaak herken ik ook volledig in Hanneke.” op neerkomt – voor Haagse ambtenaren volledig doorbetaald wordt voor minimaal 6,5 week. W: “In Nederland-polderland moet je samen tot Zodat ook vaders al vroeg een rol krijgen in de een oplossing komen. Het grote voordeel daarbij opvoeding van hun kind. Zo zie je maar, de tijd is dat de aanpak ook breder gedragen wordt. Dat laat zien dat vooruitgang nodig blijft. Want we je soms met GroenLinks en een andere keer met zitten hier nu met twee generaties Hanneke, die de VVD tot een oplossing komt, is geen schande. allebei hebben gesleuteld aan de combinatie van Ik heb van mijn ouders geleerd om te kijken naar arbeid en zorg. Ik vind het heel leuk om te zien wat ons verenigt. Dat is ook wat mensen van de wat voor vrouwen wij als partij afleveren. Dat politiek mogen verwachten: dat we niet alleen er ondanks het generatieverschil zoveel rode

20 21 DEMOCRAAT TWEE GENERATIES IN DE POLITIEK ZOMER 2021 IN GESPREK MET …

draden zijn in hoe je in het leven staat en hoe je Waarom heb ik toen voor deze oplossing vindt dat de rolopvatting van de politiek en van gekozen? En blijkt deze oplossing ook te werken? onze partij zou moeten zijn.” Waar ik in de Eerste Kamer altijd voor gepleit heb, is een horizonbepaling in wetgeving: dit GL: “Met al die sociale media is dat tegenwoordig was de bedoeling, maar dóet die wet dat ook? “Waar ik in niet altijd makkelijk voor vrouwelijke politici. Ik Bij sommige wetten kan dat pas na drie jaar en de Eerste begrijp dat jij te maken had met zogeheten bij andere moet dat na een half jaar. Maar dat Hanneke haattweets?” doen we niet. Als ik in de Eerste Kamer een Gelderblom- Kamer  socialezekerheidswet kreeg, ging ik eerst naar Lankhout (1936) altijd voor W: “Ja, ik had zelfs de twijfelachtige eer op het de ambtenaren in Den Haag. Dan vroeg ik: dit gepleit  baggertweetlijstje van De Groene Amsterdammer artikel, kan jij daar mee werken? Als dat niet zo Van huis uit te staan. Een lijstje met vrouwen die relatief was, dan meldde ik dat aan de staatssecretaris. architecte. Werd in heb, is een gezien de meeste haatdragende tweets aan hun En dan ging zo’n wet soms terug naar de Tweede 1966 lid van D66. Trad in 1970 toe tot adres krijgen. Als je al wat langer meedraait in de Kamer.” horizon- de eerste D66- politiek, kun je op een gegeven moment denken: bepaling: fractie in de Haagse het zal wel. Ik hoop vooral dat andere vrouwen W: “Inderdaad, niet alleen de toetsing vooraf, gemeenteraad. Na dit was de zich hierdoor niet laten afschrikken. Ik denk ook maar ook achteraf is heel belangrijk. Er wordt te twaalf jaar in de bedoeling, dat het heel belangrijk is om je te realiseren dat weinig teruggeblikt op hoe iets eigenlijk heeft raad, was ze dertien jaar (1986-1999) er – naast de mensen die altíjd negatief zijn – ook gewerkt. Dat zien we nu terug in de kinder- maar dóet lid van de Eerste mensen bij zitten die zich geen raad weten met opvangtoeslagaffaire. Er was destijds terecht Kamer namens D66, die wet  een bepaald onderwerp en dan via internet opwinding over fraude met toeslagen. Daar is waarvan vijf jaar lid dat ook?” makkelijker hun frustraties uiten. Ik heb mensen terecht wetgeving over gemaakt. Maar het heeft van de Raad van er wel eens op aangesproken en dan kreeg ik erg lang geduurd voordat reflectie op die wet Europa. Hield zich  in de senaat met – HANNEKE een schrikreactie: zo bedoelde ik het eigenlijk echt op stoom is gekomen.” name bezig met GELDERBLOM- helemaal niet, zeiden ze dan.” LANKHOUT volkshuisvesting, GL: “Ik gebruik als voorbeeld vaak Srebrenica sociale zaken en GL: “In onze tijd was die blootstelling in de media waar ik middenin zat vanuit de Raad van Europa. buitenlandse zaken. toch heel anders. In het torentje bij het oude Wij hadden in Nederland een wat pacifistische stadhuis hadden wij een eigen keukentje. Als de minister van Defensie [Relus ter Beek, red.]. raad dan uitliep, kwamen de journalisten naar Die zei: we gaan op vredesmissie, we hebben onze fractiekamer want wij hadden koffie. Wij blauwe vesten en blauwe petten en dus geen konden onze aanwezigheid in de media beter zwaardere wapens nodig. Onze militairen hebben managen. Als jullie iets willen weten: kom maar, dat in de Tweede Kamer afgeraden, maar het is vraag maar. Maar als ik zei dat de informatie nog toch goedgekeurd. Mijn Deense collega’s zaten vertrouwelijk was, dan moest de journalist dat in Tuzla, met dezelfde missie. Zij hadden wel vertrouwen niet schenden, anders hoefde hij tanks en vroegen of we in Nederland gek waren Hanneke niet meer bij me langs te komen. En dat werkte geworden.” taken. In die zin heb ik me ook verbaasd over de W: “Ik vind het fijn dat ik op een moment van der Werf (1984) perfect.” coalitieoverleggen. Ik denk dat het heel normaal instap waarop we met z’n allen constateren W: “Soms maken we wetten te globaal, waardoor is dat je een aantal basisafspraken maakt dat dit zo niet werkt. Dat moeten wij op zijn Was onder meer W: “Dat is nog steeds zo. Als journalisten bellen, het onduidelijk is wat mensen moeten doen. over waar je naartoe wilt. Maar het minutieuze D-zesenzestigst anders invullen. Een andere politiek redacteur is het niet alleen maar om een quote. Soms willen Maar veel vaker slaan we juist door, waardoor je managen van de weg daar naartoe is te veel bestuursstijl en vernieuwing van de politieke bij de NOS. Werd in ze ook weten hoe iets tot stand is gekomen of allemaal uitzonderingssituaties creëert die elk een onderdeel geworden van die basisafspraak. cultuur is noodzakelijk. Daar hebben we als partij 2010 lid van D66. Trad in 2014 toe waar ze op moeten letten als ze naar een debat een individuele aanpak nodig hebben maar waar Daarmee beknot je parlementariërs. Als onze voor gekozen en ik zie ook dat dit prioriteit heeft tot de D66-fractie kijken. Dan kan je gerust zeggen dat je op de vervolgens in de uitvoering geen plek voor is. Dat controletaak verwordt tot het managen van binnen onze fractie.” in de Haagse raad. achtergrond wel wat wilt vertellen, maar dat je er is iets waar we ons heel bewust van moeten zijn. regeerafspraken, waar ben je dan Tweede Was daarnaast ook niet over geciteerd wilt worden. Ik heb nog nooit De praktijk blijkt niet zo maakbaar, als je het op Kamerlid voor geworden? Dan kan je beter poli- GL: “Dus samen aan oplossingen werken in plaats persvoorlichter meegemaakt dat een journalist dat dan wel deed. papier moet zetten.” tiek assistent van een bewindspersoon worden.” van scoringsdrift om opponenten af te schieten, voor de Tweede Kamerfractie van En wat betreft sociale media, daarin zie ik óók in de geest van Hans van Mierlo: vrijzinnig en met D66. Op 31 maart grote voordelen. Je kan als politicus een eigen GL: “Daar is D66 juist zo voor nodig, omdat wij GL: “Het gaat niet meer om ‘wat willen wij geestelijke mobiliteit.” ■ 2021 werd zij podium creëren en je eigen achterban bereiken. niet vanuit de ideologie zeggen: zo moet het en samen?’, maar om: ‘wie moet er hangen?’. Dat beëdigd als Tweede Laten zien wat je doet, zonder daarbij louter de ambtenaar moet het maar uitvoeren. Wij zijn is niet de manier die we bij D66 voorstaan. Wat Kamerlid namens D66. Portefeuilles: afhankelijk te zijn van de journalistiek.” veel meer van: werkt dit ook? is de oplossing voor dit probleem? Hoe kunnen veiligheid, terroris- we met meer openheid en controle toch wel een me, drugs, prostitu- GL: “Wat ik trouwens mis bij veel journalisten, W: “Als Kamerlid ben je gekozen om het kabinet regeerakkoord sluiten. Er moet wel geregeerd tie & mensenhandel, maar ook bij Kamerleden zelf, is het terugkijken. te controleren. Dat is een van onze belangrijkste worden. Dat proef ik eigenlijk alleen bij D66.” asiel & migratie.

22 23 DEMOCRAAT ONDERTUSSEN IN… ZOMER 2021 AMSTERDAM

naar verschillende digitale thema-ka- REPORTAGE mers. De meeste belangstelling trekt GR2022: het thema wonen, met 13 mensen. Doe mee! Vreemd genoeg trekt onderwijs, hét D66-speerpunt, maar vijf mensen. Dat Wil jij graag een rol spelen bij de gemeenteraadsverkie- verbaast Marlies van Gelderen niet. zingen in maart 2022, dan Zij is voorzitter van de kennisgroep is dit hét moment om actief Wonen van D66 Amsterdam. “Met te worden. De komende onderwijs heb je in sommige fasen maanden zijn veel vrijwilli- van je leven te maken. Wonen doe je gers druk in de weer met de voorbereidingen, daarbij is je hele leven. Het houdt iedereen in alle hulp welkom. Amsterdam bezig.” Neem contact op met Geen plaats voor middeninkomens je afdelingsbestuur en De woningnood dreigt de stad te vraag bijvoorbeeld naar de mogelijkheden om: ontwrichten: sociale huurwoningen • jezelf verkiesbaar te stellen “We moeten de lucht in, zitten vol, ook met hogere inkomens voor de kandidatenlijst; maar hóe hoog, dat is die blijven plakken, en de vrije sector • een bijdrage te leveren aan is zo duur geworden dat weinigen die het verkiezingsprogramma de vraag. We willen ook nog kunnen betalen. De midden- voor jouw gemeente; een leefbare stad”  • of de mooiste campagne inkomens hebben het nakijken. Tussen ooit neer te zetten!  arm en rijk is geen plaats meer voor – MARLIES VAN GELDEREN (VOORZITTER KENNISGROEP WONEN) het cement van de middeninkomens. Contactgegevens vind je in Van Gelderen werkt met haar kennis- MijnD66.nl of kijk op de groep aan veel meer dan alleen het website van jouw afdeling: torenflats. “Ja, we moeten de lucht d66.nl/partij/ verkiezingsprogramma. “We willen in”, zegt Van Gelderen. “Tenminste, Greenprint van de drijvende woonwijk Schoonschip in Amsterdam-Noord, d66-in-het-land waar inmiddels 46 huishoudens op 30 arken gehuisvest zijn. greenprint.schoonschipamsterdam.org een uitgebreider woonprogramma op sommige plaatsen in de stad. schrijven. De bouw, de regulering, Heb je vragen als bestuurs- Maar hóe hoog, dat is de vraag. Hoe de financiering en de markt, het is lid? Bekijk het Handboek hoger je gaat, des te duurder het allemaal zo complex dat we behoefte GR2022 – of neem contact wordt. We willen ook een leefbare op met onze landelijke hebben aan meer dan alleen de hoofd- verenigingsadviseurs – via stad. Amsterdam is beroemd om zijn lijnen van een verkiezingsprogramma. het verenigingsdashboard in menselijke maat. We zijn gehecht aan Het beloofde een mooie Bovendien komen we dan beter MijnD66.nl het leven op de stoep voor je deur, Ter land, ter zee lentedag te worden, toch verschenen beslagen ten ijs als we onderhandelen dat bij hoogbouw nauwelijks meer er tientallen gezichten op het com- over de coalitie.” bestaat. In een stad als New York, met puterscherm van het Amsterdamse zijn spectaculaire hoogbouw, liggen de D66-bestuur. Ze kwamen voor de De lucht in, maar hoe hoog meest gewilde buurten in oude delen en in de lucht algemene ledenvergadering en Veel is afhankelijk van landelijk en van Manhattan waar de gebouwen – misschien belangrijker – een eerste provinciaal beleid. Maar uiteindelijk betrekkelijk laag zijn.” aanzet voor het programma waarmee moet de eerste paal de grond in van D66 Amsterdam maakt zich op voor de D66 in maart volgend jaar opnieuw de gemeente. “De gemeente moet Stadswijken op het water gemeenteraadsverkiezingen van 16 maart 2022. de grootste partij van Amsterdam ook kritisch naar zichzelf kijken”, vindt De een wil de lucht in, een ander Wonen en bouwen is een belangrijk thema in het wil worden. Marlies van Gelderen. “Er ligt een wil het water op. D66-fractieleider opeenstapeling van regels, proce- en onbetwist lijsttrekker Reinier concept-verkiezingsprogramma, dat deze zomer Virtuele post-its dures en ambities. Dat vertraagt. van Dantzig heeft al een voorschot zal worden voorgelegd aan de leden. De afdeling heeft ruime ervaring Mogelijk dat een lokaal woonpact genomen op de partijdiscussie: met online vergaderen, toch levert tussen gemeente, ontwikkelaars, bouwen op het water. Geen woon- het verzamelen van losse ideeën beleggers en corporaties, met heldere boten of watervilla’s, maar hele stads- tekst Frans Dijkstra uitdagingen op. De techniek helpt uitgangspunten en gedeelde ambities, wijken die op het water drijven. “Als met virtuele plakbriefjes die iedereen de bouw kan versnellen.” ik naar de kaart van Amsterdam kijk, kan toevoegen. Maar een discussie dan zie ik vooral kansen op het water. komt moeilijk op gang. “Wie heeft een De Amsterdamse D66’ers hebben Een drijvend IJburg 3, een park in het wethouder toerisme voorgesteld? Of al eerder gekozen om hoogbouw Oosterdok, woningen in de havens.” wil die anoniem blijven?” De 52 deel- mogelijk te maken, ondanks de tradi- Van Dantzig heeft zelfs al een drijvend nemers op dat moment gaan uiteen tionele Amsterdamse weerzin tegen lint van Amsterdam naar Almere voor

24 25 DEMOCRAAT ONDERTUSSEN IN… DEMOCRAAT ZOMER 2021 AMSTERDAM ZOMER 2021 D66-koppel

ogen. Hij ziet “complete wijken met veel groen, goede infrastructuur en Herindelingen: zeker vijf woonlagen met betaalbare Amsterdam & Zoals in elke vereniging, bloeit ook bij D66 regelmatig iets moois op tussen appartementen”. Weesp actieve leden. In dit nummer portretteren we Diederik Brink (39) en Debbie van Veen (35) met hun dochtertje Lara (1) uit Amsterdam. In de Haven-Stad die Amsterdam gaat De Eerste Kamer heeft op 8 juni 2021 het wetsvoorstel tekst en foto Jan Remmert Fröling bouwen, zou tijdelijk een drijvend voor de herindeling van buurtje met betaalbare huurwoningen Weesp en Amsterdam voor starters kunnen komen. Als de aanvaard. Dit betekent Haven-Stad van de grond komt, kan dat Weesp vanaf 24 maart 2022 onderdeel wordt van het hele complex naar elders worden Ron Anches de gemeente Amsterdam. gesleept. In de onmiddellijke toekomst Weesp wordt een ‘stads- zal er nog op grond moeten worden gebied’ en krijgt een gebouwd. Van Dantzig: “Er is nog gekozen bestuurscommissie. Hoe is jullie romance Debbie: “Wat me ook erg wel ruimte te vinden voor 50.000 tot Het dorp Driemond, dat nu begonnen? bijgebleven is, is de kou en 70.000 woningen, door te verdichten nog valt onder het bestuur Diederik: “Dat is nu ruim dat we dan tóch zo graag van Zuidoost, wordt in bij stations en op bedrijventerreinen. maart 2022 toegevoegd aan drie jaar geleden. We wilden flyeren. Het was Maar dan moeten we echt iets anders stadsgebied Weesp. waren allebei kandidaat weliswaar maart, maar vinden als je geen natuurgebied wilt voor de stadsdeel- we stonden daar echt opofferen.” De leden van D66 commissie Amsterdam in dikke lagen kleding Amsterdam hebben Ron Centrum; Debbie in flyers uit te delen en Anches (Weesp-Driemond) Historische lijn en Reinier van Dantzig Centrum-West en verhalen aan elkaar Van Dantzig trekt een historische (Amsterdam) tot lijsttrekkers Reinier van Dantzig ik in Centrum-Oost. te vertellen.” lijn door. “In feite heeft Amsterdam verkozen voor de verkie- We waren allebei Diederik: “Op een zingen op 16 maart 2022. gebeld of we naar zeker moment was Voor Anches zal het de de nieuwjaarsborrel er een debat en ik eerste keer zijn dat hij de “Als ik naar de kaart van lijst zal aanvoeren in Weesp, in Café Orloff op het vond het wel een Amsterdam kijk, dan zie ik Van Dantzig is hiermee voor Kadijksplein konden idee om dat samen de tweede keer lijsttrekker komen om met leden, voor te bereiden.” vooral kansen op het water”  voor D66 Amsterdam. bestuur en andere kandi- Debbie: “Het begon  daten kennis te maken.” ermee dat hij me uitno- – REINIER VAN DANTZIG (LIJSTTREKKER) Debbie: “Het was op digde om koffie te komen 4 januari 2018, zo rond een drinken om het debat voor te uur of negen, dat we aan elkaar bereiden, maar al snel nodigde altijd op water gebouwd, alleen werd voorgesteld werden. En weet je wat hij me uit om te blijven eten. Toen dan eerst het water gedempt en het nou zo bijzonder is? Exàct twee jaar later, we eenmaal moesten beginnen met nieuwe land opgespoten. Dat kunnen op 4 januari 2020, op hetzelfde uur, is onze voorbereiden, kwam daar natuurlijk helemaal we met de nieuwste techniek over- dochter Lara geboren! Ik weet nog dat ik net bevallen niets van terecht.” slaan. Dan hoeft water niet duurder was en bedacht dat er iets met de datum was. Ik heb het Diederik: “Het enige waar we over gekletst hebben, is te zijn dan een bedrijventerrein. toen opgezocht en zag het moment dat wij elkaar voor over Amerika en Rusland en waarom we dat zo interessant Zeker als je kansen benut om huizen het eerst leerden kennen op de website van D66 staan. vonden. We raakten niet uitgepraat! Het eind van het liedje te prefabriceren.” Van Dantzig ziet Geweldig, toch?” was dat we ons enorm moesten haasten…” nog een voordeel: biodiversiteit. De Debbie: “… maar gelukkig waren we op tijd bij het debat. vissen zullen het prima vinden onder Sloeg de vlam meteen in de pan tijdens die borrel? En ondanks dat we het niet hadden voorbereid, ging het de huizen, denkt hij. “We kunnen het Debbie: “Nou nee. Het was echt een eerste ontmoeting. heel erg goed!” ■ water juist verrijken met meer broed- Vanaf dat moment kwam de campagne voor de gemeente- plaatsen voor vogels en vissen, zodat raadsverkiezingen op gang en leerden we elkaar beter je ook in Amsterdam midden in de kennen. We moesten veel flyeren en dat wilden we dan OPROEP natuur kunt wonen.” ■ altijd met zijn tweeën doen…” Hebben jullie elkaar (ook) leren kennen bij D66? Diederik: “… ja, ik kan me goed herinneren dat ik elke keer En willen jullie samen geportretteerd worden dacht: oh, gelukkig, Debbie komt ook, dan kunnen we weer in de Democraat? Stuur een mail met jullie contactgegevens naar: [email protected] Beeld Isabel Nabuurs / schoonschipamsterdam.org samen flyeren! We zochten elkaar dus wel op.”

26 27 DEMOCRAAT 5 VRAGEN OVER ZOMER 2021 MACHT EN TEGENMACHT

UITGELICHT 1. Waar ging het landelijk 3. Hoe is de informatie- aan ambtenaren, terwijl dit op lande- debat over macht en tegen- voorziening van gemeente- lijk niveau verboden is. Gemeenten macht ook alweer over? bestuur naar gemeenteraad mogen zelf bepalen of ze dit toestaan. Heel kort samengevat gaat het over geregeld? Het college van Volgens Van Soest maakt dit het het (gebrek aan) vertrouwen en het burgemeester en wethouders (B en raadswerk veel makkelijker. “Hoe De evenwicht tussen de uitvoerende W) heeft een actieve informatieplicht makkelijk is het dat je als raadslid de raadsgriffie macht – het kabinet – en de contro- naar de gemeenteraad. Dit staat in de telefoon mag pakken, de ambtenaar Macht en lerende tegenmacht – de Kamer. De Gemeentewet, zoals deze van kracht even opbelt en een inhoudelijke vraag De functie van directe aanleiding was de kinderop- is sinds 7 maart 2002 (invoering Wet kan stellen over een bepaald voorstel? raadsgriffier is ingevoerd met de vangtoeslagenaffaire (o.a. aange- dualisering gemeentebestuur). Het Waarom zou je daar de wethouder Wet dualisering zwengeld door Kamerlid Omtzigt) college van B en W is verplicht om mee lastig vallen, zoals in de landelijke gemeentebestuur tegenmacht die de val van het kabinet-Rutte de gemeenteraad alle informatie te politiek nu iedere keer gebeurt?” in 2002. Kerntaak III inluidde. De daaropvolgende verstrekken die hij nodig heeft om van de raadsgriffie Verkennersaffaire (‘positie Omtzigt, zijn taak goed uit te oefenen. “Het (de griffier en zijn of haar medewerkers) functie elders’) leidde vervolgens college moet dan ook inschatten wat in de lokale tot een heftig Kamerdebat over de de gemeenteraad nodig heeft om zijn is het ondersteunen en adviseren van gebrekkige informatievoorziening werk te doen”, vertelt D66’er Geert van 5. Gebruikt de gemeente- de gemeenteraad, van het kabinet aan de Kamer en Soest, raadsgriffier bij de gemeente raad zijn controle- de raadsleden, de de ‘Rutte-doctrine’ (informatie niet Venlo. “Als het gemeentebestuur zich instrumenten voldoende? raadscommissies politiek herinneren, vastleggen of vrijgeven) niet aan deze verplichting houdt, Niet altijd. Net zoals het op landelijk en de raadsfracties bij hun volksverte- die hieraan ten grondslag zou liggen. dan kan zij van de een op de andere niveau belangrijk is om ‘dossiervreters’ genwoordigende, Voorlopige conclusie: het vertrouwen dag worden afgezet.” De plicht kan te hebben, geldt dit ook voor de kaderstellende en tekst Lisanne van ’t Riet en het evenwicht tussen macht en echter ook misbruikt worden: als een gemeenteraad. Helaas zwemmen controlerende rol. tegenmacht is zoek. gemeentebestuur al haar informatie er nog maar weinig van die dossier- De raadsgriffie levert zo een cruci- pontificaal over de muur gooit, gaat vreters in de lokale vijvers waar ale bijdrage in het de gemeenteraad al gauw ten onder. partijen uit kunnen vissen. Vooral in functioneren van de Dit wordt dan ook beschouwd als kleine gemeenten is dit een groot lokale democratie. een slechte uitvoering van de actieve probleem. Extra ondersteuning kan het Met de gemeenteraads- 2. Is de positie van de informatieplicht. Van Soest: “Het raadswerk beter en vooral aantrek- verkiezingen in aantocht, gemeenteraad hetzelfde als college hoeft dus niet álles te delen, kelijker maken. Volgens Van Soest is vroeg de redactie van die van de Tweede Kamer? maar wel alle relevante informatie.” bij zowel gemeenten als provincies Nee, de positie van de gemeente- op twee niveaus versterking mogelijk. Democraat zich af: speelt raad (en die van Provinciale Staten) Allereerst bij de griffie, die raadsleden het landelijk debat over is steviger dan die van de Tweede van toegesneden informatie kan macht en tegenmacht ook Kamer. Artikel 125 van de Grondwet voorzien mits zij voldoende capaciteit op lokaal niveau? Wat zijn plaatst hen ‘aan het hoofd’ van 4. Hebben raadsleden heeft. Daarnaast bij de fractieonder- gemeente (respectievelijk provincie). dezelfde instrumenten steuning, die politici aanvullende daarbij de overeenkomsten Een ander groot verschil tussen als Kamerleden – zoals politieke support kan bieden. Volgens en de verschillen? We beide plaatsen van gekozen volks- de griffie? Volgens Van Soest Van Soest zou dit kunnen zorgen gingen te rade bij raads- vertegenwoordiging betreft de leden: werken de verschillende onderdelen voor een beter gemeentebestuur en griffier Geert van Soest. het Tweede Kamerlidmaatschap is op lokaal niveau beter met elkaar voor betere gemeentepolitiek. “Als tekst Lisanne van ’t Riet een fulltime job; de gemeenteraad samen. Zo speelt de raadsgriffie een dat weer zorgt voor een meer aan- (en Provinciale Staten) bestaat uit prominentere rol en zit deze dichterbij trekkelijke positie als raadslid, is de parttime politici die het politieke de politiek dan de Kamergriffie. “We cirkel rond.” ■ werk doorgaans naast andere werk- maken weliswaar geen officieel deel zaamheden uitvoeren. Hierdoor is uit van de ambtelijke organisatie, maar het makkelijker voor raadsleden om we zitten er wel. Het zijn onze colle- dicht(er) bij de samenleving te staan, ga’s.” Dat is een groot verschil met de maar moeten zij ook alerter zijn op Tweede Kamer, waar de griffie letter- (schijn van) belangenverstrengeling, lijk en figuurlijk verder afstaat van de bijvoorbeeld vanwege persoonlijke departementen. Ook is het in veel betrokkenheid bij een onderwerp gemeenten geregeld dat raadsleden waarover gestemd moet worden. inhoudelijke vragen mogen stellen

28 29 DEMOCRAAT PORTRET ZOMER 2021 CHRISTINE VAN BASTEN-BODDIN | BEEK

BURGEMEESTER IN BEELD Christine van Basten-Boddin 20.12.1971

2010-2016 2014-2016 Directeur Institute Kandidaat-raadslid for Corporate en burgercom- Law, Governance missielid bij D66 & Innovation Valkenburg a/d Geul Policies, Universiteit Meewerkend Maastricht 2016-heden Burgemeester van voorvrouw Beek

D66 wil dat mensen hun burgemeester n a direct kunnen kiezen. Want deze m ij o o bestuurder is niet alleen verantwoordelijk M kunnen zetten, eindverantwoordelijkheid hebben. en gouverneur (commissaris van de Koning) – met ro voor openbare orde en veiligheid, maar Je Het maakt me nog iedere dag dankbaar en to de blik van buiten. “Lokaal is er ook een bubbel. fo geeft zijn of haar gemeente smoel. Deze compleet”. Voor aspirant-burgemeesters die zich Soms houden we elkaar gevangen, worden er aflevering: Christine van Basten-Boddin. afvragen of er in kleinere gemeenten voldoende over en weer vliegen afgevangen en opereert uitdagingen zijn: “Ja juist! Ik heb een aantal eigen men te weinig als collectief. Je woorden kiezen tekst Marcella Heijboer portefeuilles waarop ik heel bestuurlijk, maar ook is belangrijk, net als je afvragen of wat je doet of tactisch-operationeel bezig ben. Een meewer- wilt in het belang van de inwoners is. Visie en een kend voorvrouw; er zitten weinig lagen tussen.” lawaaierige Antonov-toestellen. In de jaren creatief proces ontbreken soms. In de raad van “Ze is eigenlijk al een beetje burgemeester, tachtig hadden we hier een lijnverbinding met Beek is gelukkig wel zelfcorrigerend vermogen. ze mist alleen nog een gemeente”, zeiden colle- “We hebben een vrolijke burgemeester”, Schiphol, je reis begon om de hoek. Sinds 2017 Soms zeg ik als voorzitter van de raad dat ik me ga’s van de Universiteit Maastricht in 2015. In zegt de plaatselijke taxichauffeur. Vitaal en is het een politiek beladen onderwerp geworden, zit te ergeren. Dat wordt geaccepteerd.” februari 2016 was het zover, toen Christine van ondernemend, omschrijft ze zichzelf op haar onder andere door de manier van exploitatie. In Basten-Boddin werd geïnstalleerd als eerste Twitterprofiel @VanBastenBoddin. Trots laat Provinciale Staten ligt het vliegveld onder een #LimburgVerlicht burger van Beek, in Zuid-Limburg, de omgeving ze haar bezoek de onlangs gerenoveerde vergrootglas en er is een kleine groep activisten Dat ze haar burgermoederrol minder goed kan waar ze opgroeide. raadszaal zien. En de Kabouter Oscar van de die misschien niet de meerderheid van de vervullen in coronatijd, vindt ze lastig. Van Basten plaatselijke ‘kaboutermakelaar’ Pa Pinkelman, bevolking vertegenwoordigt, maar die wel veel schreef een memo die onder leiding van gouver- Zij-instromer die ze ontving voor haar kordate optreden bij aandacht vraagt en krijgt. Het is een vraagstuk neur Theo Bovens heeft geleid tot de beweging Na het doorlopen van het Oriëntatieprogramma dreigende avondklokrellen in januari dit jaar. De met veel verschillende kanten; soms worden #LimburgVerlicht. Geïnspireerd door het boek voor Burgemeesters, een initiatief van het coronamaatregelen maken alles anders, zegt Van vliegbewegingen van nabijgelegen Belgische (en de film) Pay it forward, waarin een jongen het Nederlands Genootschap van Burgemeesters, Basten. Trots is ze daarom ook op de vitaliteit en Duitse luchthavens aan Maastricht Aachen initiatief neemt om een goede daad te verrichten kwam Van Basten als zij-instromer in het lokale van de carnavalsverenigingen en schutterijen. Airport toegeschreven. Niet iedereen realiseert voor drie personen, die dat op hun beurt weer bestuur. Bij de D66-afdeling Valkenburg aan de “Zij hebben echt een voorbeeldrol gespeeld zich dat met het eventueel opheffen van de voor drie anderen moeten doen. Niet wederke- Geul had ze al vlieguren gemaakt als burger- door zich goed aan de maatregelen te houden. luchthaven het luchtruim wordt vrijgegeven, wat righeid, maar het doorgeven staat centraal, zegt commissielid, nadat plek 4 op de kandidatenlijst Als alternatief is er bijvoorbeeld een minutieus misschien tot veel meer overlast leidt. Ik moet in Van Basten. Alle 31 gemeenten doen mee, de bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2014 nagemaakte, digitale LEGO-optocht – tevens een dit dossier continu de balans tussen al mijn rollen opgehaalde ‘verlichtende initiatieven’ zijn inmid- onvoldoende bleek voor een zetel. “Ik had zo’n anagram voor Limburgs Enige Grote Optocht – zoeken; spreek ik vanuit het ambt, als politicus? dels te vinden op limburgnacorona.nl. honderd voorkeurstemmen, voornamelijk van georganiseerd die het landelijke nieuws heeft Ik ben burgemeester van alle inwoners, hè.” mijn hardloopclubje”, herinnert ze zich lachend. gehaald. Fantastisch.” Naast haar burgemeesterschap vervult Van Haar ervaringen als directeur van een onder- De landelijke discussie over macht en tegen- Basten een aantal nevenfuncties. Zo is ze lid zoeksinstituut bij de Universiteit Maastricht, waar Politiek beladen dossier macht, over openheid en integriteit, is ook in van de raad van toezicht van Vista, het grootste ze zelf rechten studeerde, en een aantal stages Haar meest spannende dossier is Maastricht Limburg actueel. Het recente aftreden van Regionaal Opleidingen Centrum van Limburg. “De bij ervaren burgemeesters bleken een goede Aachen Airport, dat op het grondgebied van het hele provinciebestuur, naar aanleiding van ROC’s gaan de komende jaren een nóg grotere rol voorbereiding op het ambt. “Het burgemeester- Beek ligt. “Als burgemeester is het spitsroeden onderzoeken naar mogelijke belangenverstren- spelen. We gaan echt toe naar een maatschappij schap heeft alles in zich wat ik fijn vind; tussen lopen. Ik ben in deze omgeving opgegroeid en geling, heeft veel impact. Van Basten is blij met van ‘een leven lang leren’. Precies de reden en voor de mensen staan, een stap voorwaarts de luchthaven hoorde er gewoon bij – inclusief de komst van Johan Remkes als waarnemend waarom ik in 2011 voor D66 koos!” ■

30 31 DEMOCRAAT PORTRET ZOMER 2021 JOOST RÖSELAERS

D66’ER BUITEN DE POLITIEK

“Remonstranten staan heel open en liberaal in  het geloof én  Tussen twee in het leven,  geïnteresseerd werelden in de ander, nieuwsgierig en zonder dogma’s” Je hoeft niet in de politiek te zitten om je D66-idealen in te zetten voor een betere wereld. In deze aflevering portretteren we Joost Röselaers, remonstrants jaar op de Vrije Hogeschool begon predikant en scheidend hoofdredacteur van Idee. Röselaers aan de studie theologie in Leiden. En hij werd lid van D66. tekst en foto Jan Remmert Fröling Het besef van ‘niet weten’ Om predikant te worden, moest de kerkelijke opleiding gevolgd worden. Drie jaar geleden werd hij ook verhuisde hij met zijn ouders en zusje De keuze die hij had, was bepalend al geïnterviewd door Democraat. naar Dakar, Senegal, waar hij zijn voor waar hij nu staat: “In Leiden kon Predikant, opiniemaker en D66’er schooltijd doorbracht bij de Franse je twee opleidingen doen: de PKN, Joost Röselaers begon toen als hoofd- Jezuïeten. Desondanks ging het gezin maar die vond ik wat orthodox, en redacteur van Idee, het politiek- naar de enige protestantse kerk die de Remonstranten. Daar sprak de wetenschappelijk tijdschrift van de Senegal rijk is. Voor de paters gelukkig sfeer me meteen aan. Remonstranten Mr. Hans van Mierlo Stichting. Zelf zei geen probleem: “Ik hoefde niet mee staan heel open en liberaal in het hij daar toen over: “Religie betekent te biechten, dus dat scheelde. Ik ben geloof én in het leven, geïnteresseerd verbinden. Diepgang zoeken. Een overigens voor een seculiere biecht; in de ander, nieuwsgierig en zonder vertrouwde plek waar je met elkaar het kan heel bevrijdend zijn om met dogma’s. Dat vind ik het belangrijkst. kwetsbaar kan zijn […] Het sociaal- iemand anders te praten over wat je We geloven vanuit een besef van liberalisme biedt daar ruimte voor, met gedaan hebt…”. ‘niet weten’” – een durf tot twijfelen haar nadruk op het sociale, menselijke die hij ook bij D66 terugvindt. Dat die liberalisme. Dat je er als mens niet Wat hem bijzonder aansprak in de twee werelden ook kunnen botsen, alleen voor staat en de gemeenschap Jezuïeten was hun lange intellectuele ontdekte hij toen hij zich – namens nodig hebt om tot volledig mens-zijn traditie, waarin men heel geïnteres- D66 – in 2010 verkiesbaar stelde voor te komen”. seerd is in de gedachten van de de Provinciale Staten. Hij kreeg te ander. In Senegal leerde hij de vader maken met misplaatste loyaliteiten, Seculiere biecht van zijn beste vriend kennen, een zoals: dominee, ik heb op u gestemd! Als er één ding bepalend is geweest theoloog die ook werkzaam was bij de “Het was een vrij ongelukkige keuze, in het leven van Joost Röselaers, dan Verenigde Naties. “Hij zag tijdens onze vond ik zelf. Ik zou zelf niet meer als is het dat hij een groot deel ervan in gesprekken dat ik veel met het geloof gemeentepredikant op een kandida- het buitenland heeft doorgebracht. bezig was. Hij deed mij de suggestie tenlijst staan.” Hij werd geboren in Genève, waar zijn om theologie te gaan studeren. Dat vader werkte voor de International idee heb ik nooit meer losgelaten.” D66 heeft in sommige kringen een Labour Organisation (ILO) van de Op zijn zeventiende keerde het gezin antikerkelijk imago; Röselaers ervaart Verenigde Naties. Op zijn elfde terug naar Nederland en na een dat niet zo maar heeft er wel een

32 33 DEMOCRAAT PORTRET DEMOCRAAT ZOMER 2021 JOOST RÖSELAERS ZOMER 2021 Whats-Appèleren

verklaring voor. “Het begon al bij de Overigens: in mijn gemeente Vrijburg oprichting in 1966: Van Mierlo en de is in 1986 het allereerste homohuwelijk De redactie appt met een democraat in het buitenland. Deze editie: zijnen waren tegen de dominantie van ooit gesloten. Het mocht dus bij de Rutger Broer in Berlijn. Broer werkt voor een Europese denktank gefocust op christelijke partijen, zowel in de poli- remonstranten al vér voordat dit door circulariteit en energie-efficiëntie en was trainer voor D66 Internationaal. tiek als in de privésfeer. Dat werd al de Nederlandse Staat – of welke staat

snel een loskomen van de christelijke dan ook – geregeld was.” Joost tekst Milan Assies partijen maar ook van het christendom Röselaers zelf. Dat zie ik nog steeds wel een In 2017 keerde hij terug naar ‘zijn’ 11.12.1979 beetje. Al is er de afgelopen jaren veel Vrijburg in Amsterdam. Daarnaast 1998 veranderd op dit gebied. Ik heb sterk begon hij in 2018 als hoofdredacteur Milan: Hoi Rutger, ik hoor dat het tijdperk- Milan: De Groenen de grootste! Is klimaat een Wordt lid van D66 geijverd voor een positievere blik op bij Idee. Dat was soms best lastig te Merkel op zijn einde loopt? belangrijk thema bij deze verkiezingen? religie binnen D66 en heb daar veel combineren, zegt hij. “Het predikant- 1998- 2003 gesprekken over gevoerd. Met name schap roept en vergt veel tijd. Ik vind Studie theologie in Sigrid Kaag en Rob Jetten hebben een het belangrijk om me daar volledig Leiden Rutger: Klopt, Angela Merkel is al sinds 2005 Rutger: Ja, veel meer dan in Nederland. Bij antenne voor de betekenis van religie op in te zetten. De twee werelden Bundeskanzler – en daarmee de langstzittende bijna alle partijen staat dit onderwerp centraal 2003-2005 voor velen. Het is opvallend hoeveel naast elkaar botsen weliswaar Opleiding tot Europese leider – en ze heeft aangegeven zich niet in het partijprogramma. Het thema lijkt hier ook kerkleden op D66 hebben gestemd nooit echt, maar het schakelen was remonstrants opnieuw verkiesbaar te stellen. Dat heeft Duitsland minder controversieel. Duitsland had laatst een bij de afgelopen verkiezingen.” vaak wel lastig. En beide vragen de predikant wakker geschud. Je merkt dat mensen hier klaar zijn Urgenda-achtige uitspraak die door de politiek echt nodige aandacht.” Toen de afgelopen voor een nieuwe leider, ze voelen dat er een nieuw als een kans werd geframed. Die handschoen is ook 2005-2009 Bijzonder wapenfeit maanden twee collega’s van hem in tijdperk aankomt. opgepakt – twee weken na die uitspraak lag er een Predikant in In 2013 toog Röselaers naar Londen Vrijburg besloten te stoppen, maakte Nieuwkoop en nieuwe klimaatwet. om predikant te worden van de hij een keuze voor het predikantschap. Boskoop Nederlandse Kerk. Bijzonder wapen- Milan: Wie volgt haar op bij de feit: in 2016 voltrok hij daar het Grote thema’s 2009-2013 christendemocraten? Milan: En hoe staat het met Alternative für Predikant Vrijburg in eerste kerkelijke homohuwelijk in Röselaers zal zijn werk voor het tijd- Deutschland? Amsterdam het Verenigd Koninkrijk. “Bij wet was schrift – of zeg maar gerust boekje, het homohuwelijk daar inmiddels het magazine telt tegenwoordig 2013-2017 Rutger: Er heeft enorme strijd plaatsgevonden geregeld, maar bij de Anglicaanse gemiddeld 120 pagina’s – missen. “Je Predikant tussen Söder van het CSU – de onafhankelijke Rutger: Niet zo goed. Er is daar nog steeds kerk kon het niet want die was op kunt bij Idee grote maatschappelijke Nederlandse Kerk in Beierse tak van het CDU – en Lachet. Dat was niet geen lijsttrekker gekozen, omdat er een Londen dit onderwerp hopeloos verdeeld. thema’s aansnijden en analyseren altijd leuk, er werd flink met modder gegooid. Söder tweestrijd gaande is tussen hard-rechtse Alice Bestuurslid D66- Dus opeens was ik de enige kerk in hoe deze aansluiten bij het sociaal- afdeling Londen/VK was onder CDU-stemmers het populairst, maar Weidel en Tino Chrupalla, en de meer gematigde Engeland waar je wél kerkelijk kon liberalisme. Dat is belangrijk, want uiteindelijk kwam Lachet als winnaar uit de strijd. Joana Cotar en Joachim Wundrak. En als die trouwen. En het mooie was dat dit dit is een stroming die echt nog in 2017-heden Dat is best paradoxaal. Van Söder werd binnen de beslecht is, zullen spanningen niet over zijn; de clash huwelijk, doordat er in Engeland geen ontwikkeling is, nog geen rijke traditie Predikant Vrijburg CDU-gelederen verwacht dat hij misschien toch tussen de hard-rechts en de iets gematigdere kant in Amsterdam en scheiding van kerk en staat is, meteen heeft. Ik heb het altijd belangrijk teveel een focus op Beieren had. blijft constant opborrelen. In een nieuwe regering remonstranten ook een burgerlijk huwelijk was! gevonden om daar aan bij te dragen. Oosterbeek krijgen zij geen rol – andere partijen willen niets met Het viel me daarbij op dat er jegens AfD te maken hebben. D66 zeer veel goodwill bestaat binnen 2018-zomer 2021 Milan: Wat doet dit met de landelijke de universitaire wereld; veel weten- Hoofdredacteur verkiezingsstrijd? Idee “Het sociaal- schappers willen graag meewerken Milan: Politiek gezien een spannende tijd voor liberalisme is aan onze themanummers. Ik merk ook 2021-heden de boeg, dus! dat onze volksvertegenwoordigers die Lid Team Rutger: Behoorlijk wat! Het CDU doet het slecht: een stroming Idee lezen meer betrokken zijn bij het Verantwoord in vijf van de acht peilingen zijn de Groenen de inhoudelijk debat in de partij. Dat dat Gedrag grootste. Dat is nog nooit gezien. Kanttekening is wel Rutger: Ja, enorm. De keuze die in september Meer info: die echt nog in nog niet voor allemaal geldt, is natuur- dat de Groenen het altijd beter doen in de peilingen gemaakt wordt is écht koersbepalend. Voor d66.nl/vereniging/ ontwikkeling lijk wel een gemiste kans. Laat dat integriteit-en- dan in het echt. Ze hebben nauwelijks landelijke Duitsland én de wereld. mijn wens voor de toekomst zijn: lees verantwoord- regeerervaring, dat ziet het CDU als een kans om is. Ik heb het allemaal Idee en doe er wat mee!” ■ gedrag zich te profileren als het stabiele midden. De sociaal- altijd belangrijk democratische SPD en liberale FDP liggen ver achter, gevonden om hoewel de FDP wel iets lijkt te groeien. Afke Groen, wetenschappelijk medewerker daar aan bij te bij de Mr. Hans van Mierlo Stichting, volgt Joost Röselaers deze zomer op als De Bondsdagverkiezingen vinden plaats op zondag 26 september 2021. De naar schatting 60,4 miljoen Duitse dragen” hoofdredacteur van Idee. kiesgerechtigden kiezen daarbij een nieuw parlement.

34 35 DEMOCRAAT D66 INTERNATIONAAL ZOMER 2021 INTERNATIONAAL DEMOCRATISCH INITIATIEF

Meet the trainer! Beau Blijlevens Robert Farla Alexander Scholtes Caroline Verduin

D66 INTERNATIONAAL Wat: Regional Policy Network Wat: EU Mentorship Program Wat: Female Leadership Programme Wat: Grassroot Campaining Waar: Kroatië Waar: Bosnië en Herzegovina Waar: Zuid-Afrika Waar: Italië tekst Tiemen van Dijk Regiofocus: Oost-Europa Regiofocus: Westelijke Balkan Regiofocus: Midden-Oosten en Regiofocus: Europa Noord-Afrika Niet alleen in Nederland, maar ook daarbuiten zet D66 zich in voor een duurzame en democratische samenleving. De partij organiseert daarvoor – ook “Een digitale training over onder- “Jean-Claude Juncker zei ooit “Hoe lever je als man een zinvolle “Drie jaar geleden stond ik op een handelen geven aan leden van ALDE- dat de Europese Unie vooral búiten bijdrage aan een Female Leadership snikhete vrijdag voor een groep jonge in coronatijd – diverse projecten en trainingen via zusterpartijen in Oost-Europa, lijkt je de EU populair is. En dat is precies Programma van IFLRY, de internati- politici in een hotel in Milaan, in Italië. stichting Internationaal Democratisch Initiatief dat wat? Die vraag heeft me wel wat wat trainingen over de EU aan liberale onale koepelorganisatie van liberale De vliegtickets had ik drie dagen (IDI). Graag stellen we vier van onze D66-trainers hoofdbrekens gekost. Onderhandelen politici op de Balkan zo leuk maakt. jongeren? Het spreekwoord ‘schoen- daarvoor gekocht. Want die maandag aan jullie voor. leer je door de theorie toe te passen, EU-lidmaatschap wordt door hen maker, blijf bij je leest’ is denk ik een kreeg ik de vraag of ik kon invallen dus hoe ga je dat doen? En hoe zorg gezien als de voorwaarde voor goede leidraad. Dat betekende in voor een andere D66-trainer. Ik kon je ervoor dat je meekrijgt hoe de vooruitgang, de opbouw van de mijn geval dat ik in 2019 in Kaapstad vast wel even een campagnetraining Kijk voor meer informatie op: internationaal.d66.nl deelnemers denken over wat je ze rechtsstaat en het bestrijden van trainingen gaf op het gebied van geven, aangezien ik het afgelopen vertelt? Echte interactie is de sleutel corruptie. Tegelijkertijd krijgen ze debatteren en besturen – zaken jaar al talloze D66’ers had geleerd om voor het succes van elke training. De vanuit Brussel in een jaarlijks ‘voort- waar ik ervaring mee heb – en verder deur-tot-deur campagne te voeren oplossing lag in de aanwezigheid van gangsrapport’ te horen wat ze nog vooral het gesprek faciliteerde tussen – canvassen dus. Milaan was een lokale trainers en goede technieken. níet goed doen, en lijkt het perspec- de jonge vrouwen uit Zuid-Afrika, stuk warmer dan Nederland, dus een De deelnemers, ingedeeld in denk- tief op EU-lidmaatschap daardoor Ghana, Marokko, Libanon, Jordanië last-minute Italië was geen straf! Toch beeldige politieke partijen, hebben ter verder weg dan ooit. Samen met het en Zweden. Ik heb daar zelf ook veel leek het me een uitdaging; het trainen plekke onderhandeld over een nieuw European Liberal Forum (ELF) traint van geleerd. Voor ons als trainersteam van jongeren afkomstig uit diverse college-akkoord voor een denkbeel- D66 politici op de Balkan zodat zij de was het de uitdaging om de juiste mix landen, van Duitsland tot Letland. dige stad aan zee – ik geef het toe, Unie beter begrijpen en een betere van inhoud, vaardigheden en kennis- Dat is wat anders dan Nederlanders geïnspireerd op het prachtige Den gesprekspartner zijn voor Brussel. making in het programma te verwer- onder elkaar. Om een universele taal Haag, haha. Ik was via een scherm Na de training maken de deelnemers ken. Andere trainers besteedden te gebruiken, heb ik dankbaar gebruik aanwezig en kon tijdens de pauzes in een reverse report waarin ze een specifiek aandacht aan onder andere gemaakt van zangeres Beyoncé, die één-op-één bijpraatsessies met de liberale visie op de Balkan geven. female leadership en storytelling. zong: now let’s get in formation! Nou fracties de boel verstieren. Dit deed Vorig jaar is dit rapport aan het Wat me altijd zal bijblijven, is dat er dat krijg je, als internationale trainer. ik door extra opdrachten te geven Europees Parlement aangeboden. al snel een bijzondere band ontstond Je doet ontzettend veel informatie op voor het te behalen eindresultaat Daarmee geven liberale politici aan tussen de vrouwen, met enerzijds waar je zelf baat bij hebt in je eigen per fractie. De gemoederen liepen dat de hoop op lidmaatschap nog niet zeer verschillende achtergronden en politieke activiteiten. En tegelijkertijd daardoor even hoog op als bij iedere is opgegeven en dat de Balkan ook anderzijds toch veel gemeenschap- formeer je weer een sterkere band andere training, dus de digitale veel te bieden heeft. Liberalen op de pelijke delers en ervaringen. Ik kan met andere liberale organisaties. missie was geslaagd. Op deze manier Balkan zijn er helaas veel te weinig. geen beter woord bedenken om het Win-win dus. Ik hoop dat ik snel weer kunnen we gelukkig ook in coronatijd Maar ze zijn wel de drijvende kracht te omschrijven dan sisterhood. Het op pad mag als trainer!” ■ elkaar als liberale partijen inspireren achter vernieuwing en verandering. is mooi om te zien dat die band ook en versterken.” Dat maakt onze trainingen – zelfs na de training bleef bestaan, en online – inspirerend!” dat verschillende deelnemers inmiddels zijn verkozen in maat- schappelijke functies.”

36 37 DEMOCRAAT DE ZOMERTIPS VAN… ZOMER 2021 MR. HANS VAN MIERLO STICHTING

Deze keer geen essay over sociaal-liberale grensverkenningen van de Mr. Hans van Mierlo Stichting. Wat dan wel? Voor deze zomereditie geven vier medewerkers van het wetenschappelijk bureau onze leden graag deze lees-, kijk- en luistertips mee. Fijne zomer!

TIPS De zomertips van …

Algoritmes en lokale overheden Kansen voor iedereen?

Laura de Vries Met medewerking van Sjors Wijlhuizen

38 39 DEMOCRAAT DE ZOMERTIPS VAN… ZOMER 2021 MR. HANS VAN MIERLO STICHTING

… Laura de Vries, … Dirk-Jan van Vliet, … Aniek Zwemer, … Xander Prijs, wetenschappelijk liaison Lokale Politiek & stagiaire onderzoek wetenschappelijk medewerker Vereniging medewerker

Ik las De tweede sekse van Simone de Beauvoir De gemeenteraadsverkiezingen komen er weer aan! Geïnteresseerd in onderwerpen als tech, Wie niet genoeg krijgt van de formatiesoap en de toen ik begon met mijn studie Filosofie van de Traditiegetrouw kijk ik dan graag naar de uitstekende ondernemerschap en journalistiek? In Een Podcast vertrouwenscrisis in de politiek, kan zijn of haar hart Psychologie. Net als mijn kennismaking met de Jonge Vlaamse miniserie Met man en macht uit 2013. Een over Media praten Alexander Klöpping en Ernst-Jan ophalen met Het land moet bestuurd worden van Democraten en D66 – in dezelfde periode – gaf dit tragikomische reeks van acht afleveringen over Pfauth je hier helemaal over bij. De ene keer spreken hoogleraar staatsrecht Wim Voermans. In dit net boek uit 1949 mij een gevoel van thuiskomen. Haar ambitie én gemeentepolitiek in de fictieve Vlaamse ze met een interessante gast; de andere keer verschenen boek onderzoekt Voermans hoe de kabi- zoektocht naar verklaringen voor de blijvende onge- gemeente Ransegem. Kostelijk en kosteloos te bespreken samen ze de laatste updates op het netten Rutte – zonder een vaste Kamermeerderheid lijkheid tussen vrouwen en mannen sterkte mij in het bekijken via YouTube! gebied van tech en media. Elke vrijdagmiddag! – erin slaagden om in een versplinterd politiek land- besef dat je – ook als je zoekende bent – je in moet schap toch zeer grote hervormingen door te voeren. zetten voor sociale rechtvaardigheid. In de roman 1984 schetst George Orwell een wereld Als je net als ik een interesse hebt voor geschiedenis, waarin totalitaire regimes hebben gewonnen van culturen of conflicten, dan is het boek Het Vergeten Mariana Mazzucato is hard op weg een van de De documentaire Coded Bias uit 2020 volgt onze vrije liberale democratieën. Als reactie hierop Volk van Brenda Stoter Boscolo wellicht iets voor jou. meest invloedrijke economen ter wereld te worden MIT-studente Joy Buolamwini, die tijdens een studie- schreef Anthony Burgess, bekend van A Clockwork Naar aanleiding van de genocide op de Jezidi’s door – als ze dat nog niet is. In haar nieuwe boek project over gezichtsherkenningssoftware ontdekt Orange, de dystopische roman 1985. Hierin is het IS, reisde zij naar een vluchtelingenkamp in Irak om Mission Economy: A Moonshot Guide to Changing dat de computer haar gezicht niet herkent. Wat blijkt: niet een totalitair regime dat wint, maar zijn het juist daar in gesprek te gaan met hen over hun geschie- Capitalism constateert ze dat kapitalisme zoals we de software is met name getraind op witte mannen de vakbonden die de wereld regeren. Hoe dat eruit denis, cultuur en de manier waarop zij nu leven. het nu kennen ons niet in staat stelt grote problemen, en ziet haar – als zwarte vrouw – daarom niet als ziet? Lezen! zoals klimaatverandering, op te lossen. Vervolgens mens. Te zien op Netflix! In een toekomstig Amerika mogen vrouwen niet meer schetst ze hoe het wel kan. Mazzucato houdt ook De monumentale biografie van Hans van Mierlo uit? dan honderd woorden per dag spreken, op straffe onze jaarlijkse Marchantlezing op 7 september Over digitale rechtvaardigheid gesproken, raad Lees deze zomer dan Een dwarse democraat van van een stroomstoot. Meisjes leren niet meer lezen (zie p. 4)! ik graag en schaamteloos mijn eigen publicatie Rogier Verkroost en/of Een verdwaalde intellectueel of schrijven, werken is vrouwen niet toegestaan. In Algoritmes en lokale overheden. Kansen voor van Klaas Tammes. Beide gaan over Hans Gruijters de dystopische roman VOX schetst Christina Dalcher De roman Havo is geen optie van Martje van der Brug iedereen? aan. Hierin onderzoek ik het gebruik van (1931-2005), misschien wel de belangrijkste intellec- een wereld waarin emancipatie en feminisme niet gaat over een natuurkundige die haar promotieonder- algoritmes door gemeenten, wat ik koppel aan soci- tuele founding father van D66. Helaas is hij niet zo langer door de politiek vertegenwoordigd worden. zoek aan de universiteit staakt en docente wordt op aal-liberale waarden zoals kansengelijkheid, zelfbe- bekend bij het grote publiek. Gelukkig zijn er recent een middelbare school in een villadorp. Hier wordt ze schikking en rechtsstatelijkheid. Download de pdf dus niet één maar zelfs twee biografieën over hem Komt het beeld dat de media schetsen over het geconfronteerd met ongelukkige kinderen die boven gratis via: d66.nl/vanmierlostichting/publicaties. verschenen! Midden-Oosten overeen met de werkelijkheid? In hun gewicht moeten boksen en met bemoeizuchtige Het zijn net mensen gaf Joris Luyendijk antwoord ouders met (te) hoge verwachtingen. In The Education of an Idealist: A Memoir vertelt Genetisch gemodificeerd voedsel heeft een slechte op deze vraag. Hij schreef dit belangrijke boek naar Samantha Power – Pulitzerprijs-winnaar, hoogleraar naam. Mijns inziens volledig ten onrechte. Sterker aanleiding van zijn correspondentschap in die regio In relatief korte afleveringen neemt de Vlaamse en voormalig ambassadeur van de VS naar de nog, ik denk dat de enige manier om de mensen die (1998-2003), waarin hij zich verbaasde over de verteller van de podcast De wonderlijke avonturen Verenigde Naties – over de ups en downs in haar op onze planeet wonen en in de komende decennia enorme kloof tussen de door hem waargenomen van Alexander de Grote je mee langs de Griekse persoonlijke leven en in haar carrière. Een kwetsbaar gáán wonen, alleen maar kunnen voorzien van realiteit en de weergave daarvan in ‘de media’ – poleis, het Perzische rijk en de belangrijkste hoofd- en dikwijls komisch verslag – warm aanbevolen door voedsel indien we vol inzetten op GMO-voedsel. De waartoe hij zelf behoort. rolspelers uit de tijd van deze jonge koning (356-323 Barack Obama, met wie ze nauw samenwerkte – dat documentaire Well Fed gaat precies in op dit vraag- v.Chr.). De eerste aflevering verscheen in oktober veel (jonge) mensen houvast kan bieden in een stuk. De serie is gratis te bekijken via Vimeo. 2020 en er komen nog steeds nieuwe afleveringen continu veranderende wereld. bij. Uren luisterplezier! ■

Algoritmes en lokale overheden Kansen voor iedereen?

Laura de Vries Met medewerking van Sjors Wijlhuizen

40 41 DEMOCRAAT PRIDE66 ZOMER 2021 REGENBOOGNETWERK

is goed nieuws. Dit sluit ook beter aan op de aanpassingen snel door te kunnen voeren, zoals INTERVIEW huidige samenleving, die al lang niet meer het schrappen van onnodige sekseregistratie. bestaat uit louter man-vrouw-kinderen. Ook de Waarom moet PostNL mijn geslacht weten als Transgenderwet is een stap in de goede richting; ik online een postzegel koop? Het is onnodig en Helaas: wéér geen botenparade iedereen van zestien jaar en ouder kan nu in de kan relatief makkelijk worden aangepast. Ik vind tijdens Pride Amsterdam. Maar er Basisregistratie Personen het geslacht veran- dat de overheid hier een belangrijke rol in heeft. zijn genoeg redenen om er deze deren van ‘man’ naar ‘vrouw’ en andersom. Wij Hier zou ze meer aan kunnen doen.” zouden graag nog zien dat deze leeftijd wordt PRIDE66 zomer toch een feestje van te verlaagd naar twaalf jaar. Kinderen rond die In 2013 werd GAY66 maken, vindt Eric Klaver, voorzitter leeftijd kunnen vaak al zelfstandig beslissingen “De uitbreiding van in Amsterdam van PRIDE66. maken en hun identiteit begint zich dan ook al Artikel 1 van de opgericht door een echt te vormen. Genoeg jonge kinderen hebben groepje enthou- siaste D66-leden. moeite met hun biologisch geslacht. Ze leven met Grondwet; dat is de In 2018 is GAY66 tekst Lisanne van ’t Riet een andere identiteit.” belangrijkste volgende omgedoopt tot foto’s Jeroen Mooijman stap” PRIDE66 en sinds We horen regelmatig over incidenten waarbij 1 juni 2020 is LHBTIQ’ers te maken krijgen met agressie en PRIDE66 het landelijke regen- geweld. Hoe staat het met de acceptatie van de En internationaal? Wat kan de Europese Unie boognetwerk van LHBTIQ-gemeenschap in Nederland? doen voor de LHBTIQ-community? “De EU mag D66. Er zijn afdelin- “Er is altijd een gebrek aan acceptatie geweest. wel een wat harder standpunt innemen over de gen (in oprichting) Gelukkig wordt er tegenwoordig veel beter ontwikkelingen in bepaalde EU-landen, bijvoor- in Amsterdam, Den geregistreerd om wat voor soort agressie het beeld Hongarije en Polen, waar nu LHBTIQ-vrije Haag, Utrecht, Rotterdam, en gaat en wie hiermee te maken krijgt. Het politie- zones zijn. Dat is natuurlijk absurd. De EU heeft Arnhem-Nijmegen. Trots en netwerk Roze in Blauw pakt dit goed op. Maar genoeg gereedschappen in huis om dit aan te Meer informatie vaak zijn dit agenten die naast hun reguliere werk pakken en sancties op te leggen tegen deze over het netwerk Eric Klaver en Vera Bergkamp op de D66-boot bezig zijn met geweldszaken tegen LHBTIQ’ers. landen. Hongarije en Polen zijn onderdeel van de en activiteiten: Dit team zou eigenlijk moeten worden uitgebreid EU en profiteren hiervan. Maar het lidmaatschap pride66.d66.nl of facebook.com/ strijd- met agenten die hier permanent mee bezig zijn. komt ook met een aantal afspraken, waar deze Boris Dittrich (D66) en Mona Keijzer (CDA) PRIDE66 op de gezamenlijke ‘politieke boot’ Het bevorderen van acceptatie en begrip ligt landen zich niet aan houden. Tot nu toe heeft de natuurlijk niet alleen bij de politie, maar ook bij EU hier veel te slap tegen opgetreden.” scholen en bij de politiek. Begrip komt met kennis vaardig en die kennis kunnen we op scholen overbrengen Deze zomer vieren we weer Pride in de hoofd- aan onze kinderen. Ik vind dat rolmodellen hierin stad. Helaas zullen we nog wel even vastzitten cruciaal zijn. Rolmodellen heb je overal nodig; in aan de coronaregels. Hoe kunnen we er toch de politiek, op school, bij de politie, in de sport, een feestje van maken? “Pride Amsterdam Met de openstelling van het burgerlijk you name it. Als we het hebben over overall heeft besloten dat de botenparade dit jaar niet huwelijk op 1 april 2001 – dankzij de inzet van acceptatie, vraag ik me trouwens wel af of dit wel doorgaat. Maar dat betekent niet dat we er Boris Dittrich, destijds Tweede Kamerlid, nu het doel op zich moet zijn. Wil ik geaccepteerd geen feest van kunnen maken. Al drie jaar lang senator namens D66 – had Nederland een worden? Ik wil gewoon kunnen leven en overal werkt PRIDE66 heel goed samen met de roze Pride wereldprimeur: koppels van hetzelfde geslacht zichtbaar mijzelf kunnen zijn. Dat is voor mij het netwerken van andere politieke partijen. Die Amsterdam konden voor het eerst voor de wet met elkaar belangrijkst. Niet gewelddadig bejegend worden samenwerking hopen we ook deze zomer voort Jubileumeditie trouwen. Inmiddels is het twintig jaar later en staat eigenlijk voorop.” te kunnen zetten. We hopen dat de PrideWalk Pride Amsterdam vraagt de redactie van Democraat zich af: wat weer plaatsvindt. Net als PrideTV, waarmee bestaat 25 jaar en moet Nederland doen om weer zo’n stap vooruit Wat zou de politiek nu als eerste moeten mensen de viering via het scherm gewoon thuis vindt dit jaar plaats te zetten? We vroegen het aan Eric Klaver, oppakken, volgens PRIDE66? “Als eerste moet zo kunnen volgen.” ■ van 31 juli t/m 8 augustus. oprichter, voorzitter en boegbeeld van PRIDE66, snel mogelijk Artikel 1 van de Grondwet worden Meer informatie: het regenboognetwerk van D66. uitgebreid. Discrimineren op basis van seksuele pride.amsterdam geaardheid of handicap staat dan expliciet in Wat hebben we sinds de openstelling van de Grondwet. Hiervoor zijn de eerste stappen het burgerlijk huwelijk verder bereikt voor de al gezet. De wetswijziging is nu voor de eerste LHBTIQ-gemeenschap in Nederland? “Ons keer aangenomen door de Tweede en Eerste Artikel 1 Kamerlid Vera Bergkamp heeft onder andere Kamer. Dit moet nog een keer gebeuren om de Lees hier waarom D66 vindt dat Artikel 1 veel bereikt voor het moderne gezin. Positieve Grondwet ook daadwerkelijk te kunnen wijzigen. van de Grondwet moet worden uitgebreid: ontwikkelingen op het gebied van meerou- Ik heb er vertrouwen in dat dit gaat lukken. Ook d66.nl/waarom-artikel-1-van-de- derschap en erfrecht zijn in aantocht, en dat vinden wij het belangrijk om relatief makkelijke grondwet-uitbreiden

42 43 DEMOCRAAT ZOMER 2021 Uit de vereniging

21.07.2021 | 19.00-20.30 UUR Leergang Politieke Aanmelden Vaardigheden 2021: Route66 ‘Maak kennis met D66’-avond een introductie op het Route66 is een tweejarig Elke 3de woensdag van de maand organiseert D66 een raadslidmaatschap talentontwikkelings- kennismakingsbijeenkomst voor (nieuwe) leden. Daarin maken programma. Elk jaar ronden we je wegwijs in de partij en de vereniging. In de digitale In de afgelopen maanden hebben maar 20 ‘Routers’ het traject af en stromen 20 breakout-rooms kom je meer te weten over wat je (lokaal) kunt liefst 380 enthousiaste D66’ers de intro- nieuwe deelnemers met uiteenlopende doen, hoor je meer over het sociaal-liberalisme en kun je al ductie op het raadslidmaatschap gevolgd. achtergronden in. Het programma richt je vragen kwijt. Natuurlijk is ook altijd een van onze landelijke In vijf sessies werden de enthousiaste zich op D66-leden tussen de 25 en 33 politici aanwezig die vertelt over de Haagse politiek. Je kunt je deelnemers meegenomen in de gemeente- jaar. De inschrijving voor de nieuwe lich- aanmelden via MijnD66.nl politiek. De doelstelling van deze Leergang Burgemeesterscommissie ting (2022-2023) sluit in het najaar. Houd Politieke Vaardigheden is het scouten en de website in de gaten voor deadlines & Kijk voor alle activiteiten en evenementen op: d66.nl/agenda het zo goed mogelijk voorbereiden van Ons ‘burgemeesterscorps’ breidt uit! Sinds 2020 werden acht details: route66.d66.nl potentiële kandidaten op deze politieke D66’ers voorgedragen voor dit mooie ambt, waarmee het totaal functie. De interactieve leergang werd op dertig burgemeesters (inclusief waarnemers) komt! En we online georganiseerd door de opleidings- gaan voor meer… Partijgenoten met ambitie voor het burge- SAVE THE DATE | 03.09.2021 – 04.09.2021 contactpersonen van de deelnemende meesterschap bereiden we via persoonlijk maatwerk voor op Thema-afdeling negen regio’s, met ondersteuning van het hun oriëntatie en sollicitatie. De eerste stap is contact maken Economie Politieke Tweedaagse Landelijk Bureau. Aan bod kwam o.a.: het met het landelijk bureau van D66 door een e-mail te sturen naar: voor D66-politici sociaal-liberale gedachtegoed, raads- [email protected]. Daarna vindt een telefonische De Thema-afdeling Economie heeft ruim instrumenten, communicatie en integriteit, intake plaats, gevolgd door een adviesgesprek met de D66 900 leden. Onze werkgroepen houden zich Tijdens de jaarlijkse Politieke Tweedaagse komen D66-politici en debatteren – mét praktijkoefeningen. Burgemeesterscommissie. Die bestaat uit: Marcel Fränzel, Ria bezig met pensioenen, de woningmarkt, uit het hele land samen. Ze volgen trainingen, wisselen plannen Oosterop en Toon van Asseldonk. banken en verzekeraars, ondernemen, en ideeën uit en versterken zo de kracht van D66 door het hele In de aanloop naar de gemeenteraads- innovatie, fiscaliteit, brede welvaart en land. Dit jaar bestaat het weekend uit een digitaal (vrijdag 3 verkiezingen van 2022 wordt er voor Tweede Kamerleden Marijke van Beukering en Steven van duurzame economie. De jongste loot september) en een fysiek (zaterdag 4 september) gedeelte. Alle kandidaat-raadsleden een verdiepende Weyenberg (zie foto’s) hebben binnen de fractie ‘burgemees- aan de stam is onze werkgroep Macro- D66-politici ontvangen spoedig een uitnodiging per e-mail. leergang georganiseerd. terszaken’ in de portefeuille en ondersteunen kandidaten in het economie. Momenteel houdt onze sollicitatieproces. thema-afdeling een serie kennismakings- Meer informatie: gesprekken met nieuwe Kamerleden. En d66.nl/vereniging/d66-academie we hebben een reeks themabijeenkomsten in voorbereiding, bijvoorbeeld over de zin SAVE THE DATE | 23.11.2021 – 24.11.2021 en onzin van Invest-NL en het Nationaal Groeifonds, en over digitale economie en Zomercongres Jonge Academieweekend 2021 kunstmatige intelligentie. Democraten Interesse? Kijk op: economie.d66.nl Op zoek naar inhoudelijke verdieping en intellectuele uitdaging? of stuur een mail naar: Van 9 t/m 11 juli houdt de JD haar 89ste Kom naar het jaarlijkse Academieweekend van de Mr. Hans van [email protected] algemene ledenvergadering. Indien de Mierlo Stichting! Tijdens dit weekend leer je meer over het soci- coronamaatregelen het toelaten, vindt het aal-liberalisme en is er volop ruimte om met elkaar in gesprek te Meer weten over onze 15 thema- driedaagse zomercongres plaats in MECC gaan. Volg onze sociale media voor meer informatie of kijk op: afdelingen? Kijk op: in Maastricht. Tijdens deze ledenvergade- d66.nl/vanmierlostichting/academieweekend d66.nl/meedoen/thema-afdelingen ring kiezen de Jonge Democraten ook een nieuw bestuur. Lees de column van (schei- dend) voorzitter Léonie Janssen op p. 13. jongedemocraten.nl/congressen Marktmacht is het thema van de laatste editie van Idee, het politiek-wetenschappelijk tijdschrift van de Mr. Hans van Mierlo Stichting. Het organiseren van tegenmacht is bij uitstek de kern van het democratisch project. Deze Idee richt zich op financiële macht. Hoe ziet een sociaal-liberale en democratische kritiek op marktmacht eruit? Met interviews met, en bijdragen In de podcast-serie Appèl zoekt de Mr. Hans van Mierlo Stichting de verdieping van o.a.: Yanis Varoufakis, Paul Polman, Heleen Mees en Dirk Bezemer. VMS- bij actuele politieke onderwerpen, altijd geïnspireerd door het sociaal-liberale podcast gedachtegoed. Beluister via vanmierlostichting.d66.nl/podcast of via iTunes, Lees een artikel uit de nieuwste editie of neem meteen een abonnement via: Spotify of Transistor.fm. vanmierlostichting.d66.nl/idee

44 45 DEMOCRAAT TERUGBLIK LEDENINFORMATIE ZOMER 2021 50 & 25 JAAR GELEDEN

MijnD66: Ledenportaal TERUGBLIK Een adreswijziging doorgeven? Aan- of afmelden voor een nieuwsbrief of thema-afdeling? Ga naar MijnD66.nl en beheer je eigen gegevens en voorkeuren. Is jouw emailadres (tevens je gebruikersnaam) gewijzigd? Wat gebeurde er… Stuur een mail naar: [email protected]

landelijk congres Het volgende congres is op zaterdag 13 november 2021. Elk lid krijgt voor elk landelijk congres een uitnodiging (per e-mail) toegestuurd. Meer info: 50 jaar geleden 25 jaar geleden d66.nl/congres 1971 1996 meedoen | meedenken Met onze campagnes, bij jouw lokale afdeling of in een Dankzij D’66 D66 bestaat 30 jaar! landelijke thema-afdeling of bijna gekozen interessegroep: Het juninummer van Democraat staat in 1996 vrijwel d66.nl/meedoen formateur geheel in het teken van dertig jaar D66. donatie | schenken | nalaten Wil je D66 financieel extra steunen? Informatie over In de aanloop naar “Dit jaar geen grote festiviteiten zoals (eenmalig) doneren, (fiscaal de formatie van een bij ons vijfentwintigjarig jubileum. aantrekkelijk) schenken en nieuw kabinet doet Waarschijnlijk zal bij veel van de nalaten vind je hier: leden het jubileumfeest in Amsterdam d66.nl/schenken D’66-fractievoorzit- in hotel Krasnapolsky nog vers in ter Hans van Mierlo D66 Internationaal het geheugen liggen. Toch wilden Meer weten over ons in 1971 een poging we dit dertigjarig bestaan niet internationale netwerk? om de Tweede helemaal onopgemerkt voorbij laten Kijk op: internationaal.d66.nl gaan. Vandaar dit jubileumnummer”, Mede-D66’ers in het buitenland Kamer zélf een vind je via: buitenland.d66.nl formateur voor te schrijft redactieraadvoorzitter Pierre Wimmers. laten dragen. Mr. Hans van Mierlo Stichting De Van Mierlo Stichting (VMS) Naast een terugblik met minister is het onafhankelijke weten- Het schaduwkabinet-Den Uyl op 16 april 1971 van Buitenlandse Zaken Hans van schappelijk bureau van D66. foto Nationaal Archief/Anefo Meer informatie over haar Mierlo (“We zijn altijd een ideeënpartij activiteiten, onderzoeken en Na de Tweede Kamerverkiezingen van 28 geweest en gebleven”) en een blik publicaties (zoals tijdschrift april 1971 mag de nieuwe Kamer – dankzij de vooruit met fractievoorzitter Gerrit Idee): vanmierlostichting.d66.nl motie-Kolfschoten – zelf een kandidaat-forma- samen goed voor 52 zetels, hadden vóór de Jan Wolffensperger (“D66 zal zich in teur voordragen ter benoeming door de koningin. verkiezingen al een schaduwkabinet gevormd 1998 helder aan de kiezer moeten algemene informatie (Landelijk Bureau D66) (D’66 stemde overigens tegen deze motie, omdat (zie foto). Een snelle en succesvolle formatie is presenteren”), is er ook ruimte voor [email protected] | 070 356 60 66 zij vindt dat niet het parlement maar de burger hiermee in zicht. kritisch geluid. Zo schrijven de Jonge de formateur moet kunnen kiezen. Dit voorstel Democraten: “D66 is begonnen als een politiek inhoudelijke vragen werd echter verworpen.) Maar het voorstel-Van Mierlo wordt met 84 tegen bom onder het systeem, maar de bom (Tweede Kamerfractie D66) 51 stemmen verworpen. Waarop de koningin de werd gedemonteerd en de stukjes werden WhatsApp: 06 11 91 25 48 Mail: [email protected] Het Kamerdebat over de kandidaat-formateur volgende dag begint met haar reguliere consul- onderdeel van hetgeen zij eerst wilden vindt plaats op 12 mei 1971. De fracties die tatie van de fractievoorzitters. Het zou nog ruim vernietigen”. Drie leden van het eerste de motie-Kolfschoten steunden, laten het nu veertig jaar duren tot de Tweede Kamer zelf (in-) uur vinden bovendien dat D66 “saaier, echter afweten. Daarop draagt Hans van Mierlo formateurs aan zou wijzen – dankzij D66. professioneler en groter” is geworden. PvdA-leider Joop den Uyl voor als kandidaat-for- Maar, relativeert geïnterviewde Ko mateur van een progressief minderheidskabinet Zie ook het interview met Boris van der Ham Anthonisse uit Weesp: “Misschien ben van PvdA, D’66 en PPR. Deze drie partijen, op p. 14-17. ik zelf ook wat saaier geworden”. ■

46 47 Ik ben D66

Ruby van Essen (79) werd 50 jaar geleden tijdens een chaotische Algemene Ledenvergadering in de Flevohof gekozen tot partijvoorzitter van D66.

Hoe kwam je bij D66 terecht? “Ik woonde destijds in een klein dorpje in Brabant, lid worden van D66 lag niet erg voor de hand. Dat vonden ze bij D66 ook; toen ik in 1966 naar het landelijk secretariaat belde om me aan te melden, kreeg ik te horen dat dat in dit dorp weinig zin had. Maar voor mij was deze nieuwe partij zo’n verademing. Kinderen mochten in ons dorp niet eens naar schoolgymnastiek omdat de kerk dat verbood! Gelukkig kon ik later toch nog lid worden.”

En vijf jaar later werd je partijvoorzitter! “Een typisch staaltje van jeugdige overmoed. Ik was heel jong en had geen enkele partijpolitieke ervaring, behalve dat ik in het hoofdbestuur zat. Mijn voorganger, Jan Beekmans, vond dat ik het maar moest doen. De vorming van een Progressieve Volkspartij, een samenwerking tussen PvdA, D66 en PPR, stond ook op de agenda. Het was een roerige tijd.”

Wat is voor jou het meest bepalend geweest in die periode? “Het rapport Grenzen aan de groei van de Club van Rome uit 1972. Daarin werden de consequenties van de uitputting van de aarde en de milieuproblematiek – wat we nu klimaatverandering noemen – voor de lange termijn beschreven. We bespraken dit binnen PvdA, D66 en PPR, en namen het op in ons gezamenlijke programma Keerpunt 1972. Tot mijn grote frustratie verdween de aandacht voor dit belangrijke rapport na de oliecrisis al snel naar de achtergrond.”

Wat zou je het nieuwe kabinet willen meegeven? “De klimaatproblemen zijn nog steeds op te lossen, maar dan moeten we wel nu beginnen. Ik wil D66 en het nieuwe kabinet graag meegeven dat dit beleid niet het vereiste draagvlak zal krijgen als we er niet voor zorgen dat ook bijvoorbeeld mensen in de bijstand een fatsoenlijk inkomen krijgen. Aan degenen die vrezen dat ze welvaart moeten inleveren, moeten we juist op een positieve manier duidelijk

maken dat minder niet per se slechter is.” ■ RemmertJan Fröling foto en tekst