Arkusz GRYFINO (265)
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY P A Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A OBJA ŚNIENIA DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz GRYFINO (265) Warszawa 2009 Autorzy: Anna W ąsowicz*, Jerzy Król*, Gra Ŝyna Hrybowicz**, Anna Pasieczna***, Paweł Kwecko***, Hanna Tomassi-Morawiec *** Główny koordynator MG śP: Małgorzata Sikorska-Maykowska *** Redaktor regionalny (plansza A): Albin Zdanowski *** Redaktor regionalny (plansza B): Olimpia Kozłowska *** Redaktor tekstu: Przemysław Karcz ** * – Przedsi ębiorstwo Geologiczne we Wrocławiu PROXIMA SA, ul. Wierzbowa 15, 50-056 Wrocław; ** – Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL SA, ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa; *** – Pa ństwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa; ISBN 83 ©Copyright by PIG and M Ś, Warszawa 2009 Spis tre ści I. Wst ęp – Anna W ąsowicz ........................................................................................................ 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza – Anna W ąsowicz ........................................... 4 III. Budowa geologiczna – Anna W ąsowicz .............................................................................. 7 IV. ZłoŜa kopalin – Anna W ąsowicz, Jerzy Król ..................................................................... 11 V. Górnictwo – Anna W ąsowicz, Jerzy Król ........................................................................... 11 VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin – Anna W ąsowicz, Jerzy Król ............... 11 VII. Warunki wodne – Anna W ąsowicz ................................................................................... 12 1. Wody powierzchniowe............................................................................................. 12 2. Wody podziemne..................................................................................................... 13 VIII. Geochemia środowiska................................................................................................... 17 1. Gleby – Anna Pasieczna, Paweł Kwecko ................................................................. 17 2. Pierwiastki promieniotwórcze w glebach – Hanna Tomassi-Morawiec .................. 20 IX. Składowanie odpadów – Gra Ŝyna Hrybowicz .................................................................. 22 X. Warunki podło Ŝa budowlanego – Anna W ąsowicz ............................................................ 28 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu – Anna W ąsowicz ............................................................ 29 XII. Zabytki kultury – Anna W ąsowicz ................................................................................... 33 XIII. Podsumowanie – Anna W ąsowicz, Gra Ŝyna Hrybowicz ............................................... 34 XIV. Literatura ........................................................................................................................ 36 I. Wst ęp Przy opracowywaniu arkusza Gryfino Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000 (MG śP) wykorzystano materiały archiwalne arkusza Gryfino Mapy geologiczno-gospodarczej Polski w skali 1:50 000, wykonanej w 1998 roku w Oddziale Pomorskim PIG i Przedsi ębior- stwie Robót Geologiczno-Wiertniczych w Sławkowie (Dobracki, 1998). Niniejsze opracowa- nie powstało zgodnie z Instrukcj ą opracowania MG śP w skali 1:50 000 (Instrukcja..., 2005). Mapa geo środowiskowa zawiera dane zgrupowane w sze ściu warstwach informacyj- nych: kopaliny, górnictwo i przetwórstwo kopalin, wody powierzchniowe i podziemne, geo- chemia środowiska, składowanie odpadów, warunki podło Ŝa budowlanego oraz ochrona przy- rody i zabytków kultury. Mapa adresowana jest przede wszystkim do instytucji, samorz ądów terytorialnych i administracji pa ństwowej, zajmuj ącej si ę racjonalnym zarz ądzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Analiza jej tre ści stanowi pomoc w realizacji postanowie ń ustaw o zagospo- darowaniu przestrzennym i prawa ochrony środowiska. Informacje zawarte na mapie mog ą by ć wykorzystywane w pracach studialnych przy opracowaniu strategii rozwoju województwa oraz projektów i planów zagospodarowania przestrzennego, a tak Ŝe w opracowaniach ekofi- zjograficznych. Przedstawiane na mapie informacje środowiskowe stanowi ą ogromn ą pomoc przy wykonaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska oraz planów gospodarki odpadami. W celu opracowania tre ści mapy zbierano materiały w nast ępuj ących instytucjach: Cen- tralnym Archiwum Geologicznym i Banku Danych Hydrogeologicznych Pa ństwowego Insty- tutu Geologicznego w Warszawie, Zachodniopomorskim Urz ędzie Wojewódzkim w Szczeci- nie, Urz ędzie Marszałkowskim Województwa Zachodniopomorskiego w Szczecinie, Woje- wódzkim Urz ędzie Ochrony Zabytków w Szczecinie, Regionalnej Dyrekcji Lasów Pa ństwo- wych w Szczecinie, Zespole Parków Krajobrazowych Doliny Dolnej Odry i Cedy ńskiego Par- ku Krajobrazowego w Gryfinie oraz Instytucie Uprawy, Nawo Ŝenia i Gleboznawstwa w Pu- ławach. Wykorzystano te Ŝ informacje uzyskane w starostwach powiatowych i urz ędach gmin. Zostały one zweryfikowane w czasie wizji terenowej. Dane dotycz ące poszczególnych złó Ŝ kopalin zestawiono w kartach informacyjnych do bazy danych systemu MIDAS, ści śle zwi ązanej z realizacj ą Mapy geośrodowiskowej Polski w skali 1:50 000. 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Poło Ŝenie arkusza Gryfino wyznaczaj ą współrz ędne 14°15’ i 14°30’ długo ści geogra- ficznej wschodniej oraz 53°10’ i 53°20’ szeroko ści geograficznej północnej, a wi ększa jego cz ęść obejmuje terytorium Niemiec. W dalszej cz ęś ci pod okre śleniem „obszar arkusza Gryfi- no” nale Ŝy rozumie ć tylko polsk ą jego cz ęść . Pod wzgl ędem administracyjnym obszar arkusza poło Ŝony jest w południowo zachod- niej częś ci województwa zachodniopomorskiego. Najwi ększ ą cze ść administracyjnie obejmu- je powiat gryfi ński z gminami: Gryfino oraz Widuchowa. W północno zachodniej cz ęś ci znajduje si ę fragment powiatu polickiego z gmin ą: Kołbaskowo. Jedynym miastem w obr ębie arkusza jest Gryfino (21,1 tys. mieszka ńców), będące siedzib ą gminy miejsko-wiejskiej oraz starostwa powiatowego. Pełni ono funkcje głównego ośrodka administracyjnego oraz handlo- wo-usługowego. Według podziału fizycznogeograficznego Polski (Kondracki, 2002) obszar arkusza Gry- fino wchodzi w skład podprowincji Pobrze Ŝy Południowobałtyckich, w których skład wcho- dz ą trzy mezoregiony: Wzgórza Szczeci ńskie, Dolina Dolnej Odry i Równina Wełty ńska na- le Ŝą ce do makroregionu Pobrze Ŝa Szczeci ńskiego (fig.1). Wzgórza Szczeci ńskie obejmuj ą północno-wschodni fragment opisywanego obszaru i są oddzielone pasem Mi ędzyodrza (Odra Zachodnia-Regalica) od Równiny Wełtyńskiej. Połu- dniowy skraj Wzgórz Szczeci ńskich przechodzi na południe od Kołbaskowa i Moczyłów w powierzchni ę płaskiej moreny dennej, która wznosi si ę na wysoko ść 30–40 m n.p.m. i jest słabo zró Ŝnicowana hipsometrycznie. Urozmaiconym fragmentem wysoczyzny morenowej jest jej stroma kraw ędź góruj ąca nad korytem Odry Zachodniej o wysoko ści do 35 m n.p.m., któr ą rozcinaj ą gł ębokie na kilkana ście metrów dolinki i parowy, ze źródłami i ciekami. Wy- soczyzn ę buduj ą zaburzone czwartorz ędowe osady glacjalne, natomiast w gł ębokich paro- wach i wzdłu Ŝ kraw ędzi doliny wyst ępuj ą utwory wodnolodowcowe i zastoiskowe pod ściela- jące gliny najmłodszego zlodowacenia. Dolina Dolnej Odry jest płask ą nizin ą aluwialn ą poło Ŝon ą od 0,1 do 0,5 m n.p.m., wy- ścielon ą grub ą warstw ą osadów akumulacji bagiennej (torfy i gytie). Brze Ŝnej partii doliny na odcinku Gryfino-Brynki towarzyszy w ąska listwa tarasu nadzalewowego (6–10 m). Koryto Odry pod Widuchow ą (na s ąsiednim arkuszu) dzieli si ę na dwa ramiona – Odr ę Zachodni ą i Odr ę Wschodni ą (Regalic ę), poł ączone licznymi rozgał ęzieniami, rowami i rozlewiskami Starej Regalicy. Rzeka przepływa przez opisywany teren na odcinku około 17 km (Odra Za- 4 chodnia) i 22 km (Odra Wschodnia) dolin ą szeroko ści do około 700 m. Na wysoko ści Pniewa i Nowego Czarnowa dolina Odry tworzy wyra źne zakole, które na południu ogranicza wał moreny akumulacyjnej rejonu Marwic. NIEMCY Fig. 1. Poło Ŝenie arkusza Gryfino na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (2002) 1 – granice makroregionów; 2 – granice mezoregionów, 3 – granica pa ństwa, 4 – wi ększe jeziora Podprowincja: Pobrze Ŝa Południowobałtyckie Makroregion: Pobrze Ŝe Szczeci ńskie; Mezoregiony Pobrze Ŝa Szczeci ńskiego: 313.23 – Równina Wkrza ńska, 313.24 – Dolina Dolnej Odry, 313.25 – Równina Goleniowska, 313.26 – Wzniesienia Szczeci ńskie, 313.27 – Wzgórza Bukowe, 313.28 – Równina Wełtyń- ska, 313.31 – Równina Pyrzycka Makroregion: Pojezierza Południowobałtyckie; Mezoregiony Pojezierza Południowobałtyckiego: 314.41 – Pojezierze My śliborskie W obr ębie zakola zachowała si ę piaszczysta równina tarasu nadzalewowego zaj ęta przez lasy sosnowe i obiekty Zakładu Energetycznego Dolna Odra. Taras zalewowy na odcin- ku Krajnik–Marwice zajmuje równina torfowa, a lokalnie pokrywa mad i piasków rzecznych wznosz ących si ę od 0,2 do 2,5 m n.p.m. Wysoczyzn ę morenow ą rejonu Marwic, wznosz ącą si ę do 55,1 m n.p.m., buduj ą osady akumulacji glacjalnej, wodnolodowcowej i rzecznej. 5 Wzdłu Ŝ północnych stoków wału morenowego zachowały si ę wy Ŝsze poziomy tarasów ero- zyjno-akumulacyjnych Odry. Wysoczyzn ę rozcinaj ą liczne suche dolinki denudacyjne (pery- glacjalne), licznie wyst ępuj ą te Ŝ drobne zagł ębienia bezodpływowe wypełnione torfami i na- mułami. Równina Wełty ńska zajmuje niewielki