Załącznik do uchwały Rady Gminy Kroczyce nr 225/XVIII/2005 z dnia 30 grudnia 2005 r.
Strategii rozwiązywania problemów społecznych w Gminie Kroczyce w latach 2006-2013
STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY KROCZYCE 2 SPIS TREŚCI 1. CZĘŚĆ WSTĘPNA ………………………………………………………………………………….. 3 1.1.TŁO I PRZYCZYNY ...... 4 1.2. WARTOŚCI , ZASADY, DEFINICJE ...... 5 1.3. STRUKTURA DOKUMENTU ...... 7 1.4. PRZESŁANKI WYNIKAJĄCE Z DOKUMENTÓW STRATEGICZNYCH ...... 9 2. CZĘŚĆ DIAGNOSTYCZNA ...... 12
2.1. CHARAKTERYSTYKA GMINY ...... 12 2.2. DEMOGRAFIA ...... 12 2.3. PROBLEMY SPOŁECZNE W PERSPEKTYWIE OŚRODKA POMOCY SPOŁECZNEJ 14 2.4. KWESTIA DZIECKA ...... 19 2.5. KWESTIA OSÓB BEZROBOTNYCH ...... 21 2.6. KWESTIA NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI ...... 24 2.7. ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH W GMINIE ...... 24 2.8. KWESTIA PRZESTĘPCZOŚCI ...... 25 2.9. IDENTYFIKACJA NAJWAŻNIEJSZYCH PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH NA TERENIE GMINY ...... 26 2.10. ANALIZA SWOT ...... 28 2.11. ZASOBY UMOŻLIWIAJĄCE ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH ..... 31 2.10. PODSUMOWANIE CZĘŚCI DIAGNOSTYCZNEJ ...... 32 3. CZĘŚĆ PROGRAMOWA ...... 32
3.1. MISJA ...... 32 3.2. CELE STRATEGICZNE ...... 32 3.3. MONITORING I WDRAŻANIE STRATEGII ...... 36 4. UWAGI KOŃCOWE ...... 37
STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY KROCZYCE 3 1. CZĘŚĆ WSTĘPNA
Część wstępna zawiera elementarne informacje dotyczące zasad konstruowania dokumentu. Przedstawione w niej zostały aspekty prawne, będące podstawą działania samorządu lokalnego, zasady i wartości, na których opiera się lokalna polityka społeczna oraz najważniejsze informacje dotyczące metodyki pracy nad strategią. Jest tutaj także pokazany związek analizy z innymi dokumentami strategicznymi, funkcjonującymi na różnych poziomach administrowania i zarządzania.
1.1.TŁO I PRZYCZYNY Strategia Integracji i Rozwiązywania Problemów Społecznych ma stanowić podstawę do realizacji względnie trwałych wzorów interwencji społecznych, podejmowanych w celu zmiany (poprawy) tych stanów rzeczy (zjawisk) występujących w obrębie danej społeczności, które oceniane są negatywnie. Dokument charakteryzuje w szczególności działania publicznych i prywatnych instytucji rozwiązujących kwestie społeczne, podejmowane dla poprawy warunków zaspokojenia potrzeb przez wybrane kategorie osób i rodzin. Obowiązek opracowania Strategii Integracji i Rozwiązywania Problemów Społecznych wynika wprost z art. 17.1 ustawy o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 r. Różnorodność problemów społecznych występujących w gminie powoduje konieczność wzięcia pod uwagę także innych aktów prawnych, które mają istotny wpływ na konstrukcję dokumentu i rozwiązywanie zadań społecznych w przyszłości. Są to m.in.:
• ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 873 z późn. zm.), • ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (Dz. U. Nr 122, poz. 1143 z późn. zm.), • ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. Nr 99, poz.1001),
• ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2002 r. Nr 147, poz.1231 z późn. zm.), • ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776 z późn. zm.),
• ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2005 r. Nr 179, poz. 1485). • ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie ( Dz. U z 2005 r. Nr 180 poz. 1493) Oprócz wspomnianych aktów prawnych przy realizacji strategii może zachodzić potrzeba odwołania się również do ustaw i aktów wykonawczych z zakresu ochrony zdrowia, oświaty i edukacji publicznej, budownictwa socjalnego. Europejska polityka społeczna została określona w głównej mierze podczas Szczytu Lizbońskiego w 2000 roku, na którym kraje członkowskie Unii Europejskiej uznały, że zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego będzie centralnym elementem w procesie modernizacji europejskiego modelu społecznego. W roku 2001 uzgodniony został przez Radę, Parlament i Komisję Europejską „Wspólnotowy program na rzecz walki z wykluczeniem społecznym na lata 2002-2006”. Jego celem jest wsparcie współpracy pomiędzy krajami Unii Europejskiej i zwiększenie skuteczności przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu. Polska zgłosiła gotowość przystąpienia do programu, w efekcie, czego podjęła prace nad przygotowaniem Memorandum w sprawie Integracji Społecznej (Joint Inclusion Memorandum – JIM), Narodowej Strategii Integracji Społecznej oraz Krajowego Planu Działania na rzecz Integracji Społecznej. Powołany przez Prezesa Rady Ministrów w roku 2003 Zespół Zadaniowy do spraw Reintegracji Społecznej opracował dokument pt.: „Narodowa Strategia Integracji Społecznej dla Polski”. Autorzy tego dokumentu podjęli próbę dokonania całościowej analizy sytuacji społecznej w Polsce, wskazania priorytetowych problemów oraz dobrych praktyk na rzecz inkluzji osób i grup. Opracowując lokalną strategię integracji i rozwiązywania problemów społecznych, uwzględniono dokumenty programowe, w których akcentuje się konieczność zapewnienia dialogu i partnerskiej współpracy instytucji rządowych, samorządowych, organizacji pozarządowych oraz biznesu. Uznaje się także za niezbędną partnerską współpracę z osobami podlegającymi wykluczeniu społecznemu. Wspomniane dokumenty to przede wszystkim:
STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY KROCZYCE 4 • Narodowy Plan Rozwoju na lata 2004-2006 oraz założenia do Narodowego Planu Rozwoju na lata 2007-2013, • Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego, • Sektorowy Program Operacyjny Rozwoju Zasobów Ludzkich.
1.2. WARTOŚCI , ZASADY, DEFINICJE Wartość to termin używany do określenia tego, co godne uznania i pożądania, cenne i dobre. Człowiek budujący swój system wartości pewne z nich eliminuje (odrzuca jako złe, czyli traktuje je jako „antywartości”), inne pozostawia i hierarchizuje według przypisywanej im ważności. Wartość jest cechą względną, a to oznacza, że nie zawsze, nie w każdym miejscu, nie przez wszystkich i nie w każdych okolicznościach przypisywana jest przedmiotom podlegającym ocenie. Przedmiotami wartościowania w polityce społecznej są najczęściej stosunki społeczne, stan zaspokojenia potrzeb, instytucje społeczne, stosunki między człowiekiem a przyrodą. Polityka społeczna oparta na określonych zasadach, normach i wartościach może być postrzegana jako przewodnik działania państwa i władz samorządowych różnych szczebli w celu: • kształtowania warunków życia ludności oraz stosunków międzyludzkich, a także ogólnych warunków rozwoju; • harmonizowania i godzenia rozbieżnych interesów różnych grup społecznych oraz tworzenia warunków dla pokoju społecznego między kapitałem a pracą. Z wartości wynikają zarówno cele polityki społecznej, jak i zasady. Źródła, z których czerpie wartości polityka społeczna, są bardzo różnorodne. Są to m.in. ideologie, doktryny społeczne i gospodarcze, społeczne oczekiwania wyrażane za pośrednictwem różnych kanałów społecznej komunikacji, normy zwyczajowe, poglądy osób znaczących w społeczeństwie. W polityce społecznej, odwołującej się do wartości cenionych przez społeczeństwo, ważny jest podział na wartości odczuwane i uznawane. Wartości odczuwane wiążą się głównie ze sferą emocjonalną, zaś uznawane opierają się na przekonaniach, że pewne cechy powinny być odczuwane jako wartość. Niektóre zasady polityki społecznej są tożsame z wartościami. Zasady to ogólne doktryny i normy działania, którymi powinny kierować się podmioty polityki społecznej w realizacji podstawowego celu, jakim jest zaspokajanie potrzeb. Zasady, które są najczęściej artykułowane bądź realizowane w polityce społecznej, a które stają się dla twórców strategii podstawowymi fundamentami budowania społeczności lokalnej, wolnej od zagrożeń i problemów społecznych, to:
1. Zasada samopomocy – przejawia się w istnieniu i rozwoju pomocy wzajemnej ludzi zmagających się z podobnymi problemami życiowymi oraz pomocy silniejszych dla słabszych; zazwyczaj w ramach niewielkich nieformalnych grup.
2. Zasada przezorności – oznacza, że bezpieczeństwo socjalne jednostki nie może być tylko efektem świadczeń ze strony społeczeństwa, ale wynikać powinno także z odpowiedzialności człowieka za przyszłość własną i rodziny.
3. Zasada solidarności społecznej – najczęściej rozumiana jako przenoszenie konsekwencji, niekiedy utożsamiana z solidaryzmem społecznym, oznaczającym wyższość wspólnych interesów członków społeczeństwa nad interesami poszczególnych klas lub warstw.
4. Zasada pomocniczości – oznacza przyjęcie określonego porządku, w jakim różne instytucje społeczne dostarczają jednostce wsparcia, gdy samodzielnie nie jest w stanie zaspokoić swoich potrzeb; w pierwszej kolejności pomoc powinna pochodzić od rodziny, a następnie od społeczności lokalnej, a na końcu od państwa.
5. Zasada partycypacji – wyraża się w takiej organizacji życia społecznego, która poszczególnym ludziom zapewnia możliwość pełnej realizacji swoich ról społecznych, natomiast poszczególnym grupom pozwala zająć równoprawne z innymi miejsce w społeczeństwie.
6. Zasada samorządności – stanowi realizację takich wartości, jak wolność i podmiotowość człowieka, a wyraża się w takiej organizacji życia społecznego, która jednostkom i grupom gwarantuje prawo do aktywnego udziału w istniejących instytucjach społecznych oraz tworzenia nowych instytucji w celu skuteczniejszego zaspokajania potrzeb i realizacji interesów.
7. Zasada dobra wspólnego – przejawia się w takich działaniach władz publicznych, które uwzględniają korzyści i interesy wszystkich obywateli i polegają na poszukiwaniu kompromisów tam, gdzie interesy te są sprzeczne.
8. Zasada wielosektorowości – polega na równoczesnym funkcjonowaniu publicznych podmiotów polityki społecznej, organizacji pozarządowych
STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY KROCZYCE 5 i instytucji rynkowych, które dostarczają środków i usług służących zaspokajaniu potrzeb społeczeństwa. Polityka społeczna, jako przewodnik czy też wskazówka działania oparta na zadeklarowanych wartościach i zasadach, określa i wyjaśnia misję, obejmuje możliwości i cele przedsięwzięć organizacyjnych, wymusza odpowiednie zachowania, nakreślając przydział odpowiedzialności i towarzyszącą temu delegację kompetencji na wszystkie poziomy organizacyjne. Z wymienionych powyżej zasad wynikają podstawowe cele, które powinny kształtować politykę społeczną w danym środowisku lokalnym. Są to przede wszystkim: • dążenie do poprawy położenia materialnego i wyrównywanie szans życiowych grup społeczeństwa ekonomicznie i socjalnie najsłabszych; • prowadzenie bieżących działań osłonowych; • dostrzeganie zagrożeń społecznych z wyprzedzeniem; • dorównywanie do standardów unijnych i międzynarodowych. Polityka społeczna Unii Europejskiej opiera swoje założenia na działaniach związanych z polepszeniem warunków życia, pracy i kształcenia, zapewnieniem powszechności prawa do zatrudnienia i wykształcenia, a wreszcie stworzeniem systemu zabezpieczenia społecznego. Z uwagi na przystąpienie naszego kraju do tej struktury społeczno-gospodarczej jest rzeczą oczywistą i zrozumiałą, że właśnie te wartości i zasady stanowią fundament budowy dokumentu wskazującego lokalne problemy społeczne i metody ich rozwiązywania. W polityce społecznej terminem „problemy społeczne” oznacza się wszelkiego rodzaju dolegliwości, zakłócenia, niedogodności występujące w życiu zbiorowym. Natomiast określeniem „kwestia społeczna” wyróżnia się wśród nich te, które: • odznaczają się szczególną dolegliwością dla potencjału osobowego społeczeństwa; • są następstwem niedostosowania sposobu, w jaki funkcjonuje społeczeństwo, do podstawowych potrzeb indywidualnych i zbiorowych; • nie są możliwe do rozwiązania siłami pojedynczych grup ludzkich. W węższym znaczeniu termin „kwestia społeczna” oznacza konkretny problem o szczególnie wysokim stopniu dotkliwości dla życia i współdziałania członków społeczności. W szerszym znaczeniu termin ten oznacza natomiast sprzeczność pomiędzy zasadami obowiązującymi w danym społeczeństwie, formacji ustrojowej czy nawet cywilizacji, a dążeniami jednostek i zbiorowości do godnego życia. Przyjmuje się, że źródła kwestii społecznych tkwią wewnątrz społeczeństwa, w mechanizmach życia zbiorowego i mogą być – jak każdy problem społeczny – ograniczane i rozwiązywane we wszystkich skalach współżycia: od rodziny poprzez środowiska lokalne i zawodowe po skalę ogólnopaństwową czy międzynarodową. Mechanizmów powstawania problemów społecznych i kwestii społecznych upatrywać należy w funkcjonowaniu społeczeństwa. Są nimi przede wszystkim: • dezorganizacja społeczeństwa; • gwałtowna zmiana społeczna; • opóźnienia kulturowe; • przemiany gospodarze wyprzedzające przemiany w sposobie myślenia i działania; • złe funkcjonowanie instytucji politycznych czy administracyjnych; • niekompetencja polityków czy urzędników państwowych; • dysfunkcjonalność instytucji społecznych; • dominacja grup społecznych, eksploatacja, wyzysk; • nierówności społeczne, niesprawiedliwość społeczna; • złe funkcjonowanie instytucji edukacyjnych; • nieprzystosowanie do pełnienia określonych ról społecznych. Funkcjonujące w środowisku lokalnym kwestie i problemy społeczne prowadzą do wykluczenia społecznego, czyli sytuacji uniemożliwiającej lub znacznie utrudniającej jednostce lub grupie zgodne z prawem pełnienie ról społecznych, korzystanie z dóbr publicznych i infrastruktury społecznej, gromadzenie zasobów i zdobywanie dochodów w godny sposób. Środkiem umożliwiającym przeciwdziałanie tej sytuacji jest integracja społeczna oparta na zasadach dialogu, wzajemności i równorzędności. Podejmowane w tym celu działania wspólnotowe służą budowie społeczeństwa opartego na demokratycznym współuczestnictwie, rządach prawa i poszanowaniu różnorodności kulturowej. W społeczeństwie tym obowiązują i są realizowane podstawowe prawa człowieka i obywatela oraz skutecznie wspomaga się jednostki i grupy w realizacji ich celów życiowych.
STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY KROCZYCE 6 Przygotowując dokument programowy, wskazujący kierunki działań samorządu w kształtowaniu i realizacji lokalnej polityki społecznej, nie można nie wspomnieć o wartości podstawowej, która posłużyła autorom za fundament przy jego opracowywaniu. Wartością tą jest zasada wspierania rodziny jako najważniejszej komórki społecznej. Jest ona głównym przesłaniem niniejszego dokumentu, gdyż od wspierania siły rodziny należy rozpoczynać każdy rodzaj oferowanej pomocy.
1.3. STRUKTURA DOKUMENTU Strategie rozwiązywania problemów społecznych to względnie trwałe wzory interwencji społecznych podejmowanych w celu zmiany (poprawy) tych stanów rzeczy (zjawisk), występujących w obrębie danej społeczności, które oceniane są negatywnie. M ówiąc o gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych, należy mieć na myśli w szczególności działania publicznych i prywatnych instytucji pomocy społecznej (i pokrewnych), prowadzone na terenie gminy, podejmowane dla poprawy warunków zaspokojenia potrzeb przez wybrane kategorie osób i rodzin. W oparciu o uzyskane informacje i materiały został przygotowany dokument, który pozwoli na racjonalizację lokalnej polityki społecznej oraz wskaże obszary, które w najbliższym czasie powinny stać się przedmiotem szczególnej troski władz lokalnych. Metodyka opracowania dokumentu pozwoliła zaangażować środowisko lokalne w budowę strategii na najważniejszych etapach, od diagnozy do wdrożenia i realizacji. Przedłożony materiał został opracowany w Ośrodku Pomocy Społecznej przy merytorycznym wsparciu Ośrodka Kształcenia Służb Publicznych i Socjalnych – Centrum AV w Częstochowie. Pomoc zewnętrzna polegała głównie na doradztwie i systematyzacji układu głównych elementów wypracowanego dokumentu. Perspektywa czasowa obowiązywania niniejszego dokumentu została skomunikowana z głównymi dokumentami strategicznymi wpływającymi na rozwiązywanie lokalnych problemów tj. Narodowym Planem Rozwoju oraz Strategią Polityki Społecznej wyznaczającymi działania i możliwość ubiegania się o środki zewnętrzne do 2013 roku.
STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY KROCZYCE 7 METODOLOGIA OPRACOWANIA DOKUMENTU
RAMY PRAWNE I WARTOŚCI PRZYJĘTE PRZEZ AUTORÓW
W STRATEGIA STRATEGIA STRATEGIA DOKUMENTY S POWIATOWA GMINNA OGÓLNOKRAJOWE WOJEWÓDZKA T Ę P analiza dokumentów i ich wpływ na lokalną społeczność
D ŻRÓDŁA ZASTANE ŻRÓDŁA WYWOŁANE I ANALIZA • A • Dane Statystyczne Analiza SWOT, G ZASOBÓW • N • Dane Ośrodka Badanie ankietowe • Instytucje Pomocy Społecznej, O ”identyfikacja problemów samorządowe • Dane Powiatowego społecznych”, Z • Organizac Urzędu Pracy, A • Badanie ankietowe je • Dane Policji, P „Sytuacja dziecka w pozarządowe R • Inne, środowisku szkolnym” O G R A M MISJA O W A N CEL STRATEGICZNY CEL STRATEGICZNY CEL STRATEGICZNY I E CEL SZCZEGÓŁOWY
CEL SZCZEGÓŁOWY KIERUNKI DZIAŁAŃ STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY KROCZYCE 8 PROGRAMY I PROJEKTY 1.4. PRZESŁANKI WYNIKAJĄCE Z DOKUMENTÓW STRATEGICZNYCH Konstruując strategię integracji i rozwiązywania problemów społecznych gminy, należy pamiętać, że nie jest to jedyny dokument w obszarze polityki społecznej, którego skutki będą dotyczyły jej mieszkańców. Krytyczna analiza dokumentów programowych powstających na poziomie kraju, województwa czy powiatu pozwala na skuteczniejsze programowanie działań na poziomie lokalnym w taki sposób, by nie powielać pewnych działań, ale wpisywać się własnymi propozycjami programowymi w już funkcjonującą rzeczywistość formalnoprawną.
1.4.1. NARODOWY PLAN ROZWOJU NA LATA 2007-2013 Narodowy Plan Rozwoju na lata 2007-2013 jest kompleksowym programem rozwoju społeczno- gospodarczego Polski. Przygotowanie i realizacja NPR ma spowodować skuteczne włączenie Polski w kształtowanie Unii Europejskiej, której jednym z konstytucyjnych fundamentów jest zasada spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej. Obecność Polski w Unii Europejskiej stwarza naszemu krajowi ogromną szansę na zmniejszenie dystansu do najwyżej rozwiniętych społeczeństw. Narodowy Plan Rozwoju (NPR) na lata 2007-2013 spaja wszystkie przedsięwzięcia o charakterze rozwojowym. Jest on koncepcją modernizacji polskiej gospodarki oraz propozycją takich zmian instytucjonalnych, które umożliwią tę modernizację. Ostateczny projekt Narodowego Planu Rozwoju na lata 2007-2013 został przyjęty przez Radę Ministrów 6 września 2005 r. Misją NPR jest podjęcie i uruchomienie przedsięwzięć, które zapewnią wysoki wzrost gospodarczy, spowodują umocnienie konkurencyjności regionów i przedsiębiorstw oraz przyczynią się do wzrostu zatrudnienia przy zapewnieniu wyższego poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej. Narodowy Plan Rozwoju na lata 2007-2013 formułuje trzy cele strategiczne: 1. Utrzymanie kraju na ścieżce wysokiego tempa wzrostu gospodarczego. Polska gospodarka charakteryzuje się znaczącym potencjałem rozwojowym, ale też szeregiem strukturalnych zapóźnień i deficytów. Zagrożeniem jest na przykład wysoki i szybko rosnący poziom zadłużenia państwa. Rozwiązywanie zasadniczych problemów gospodarczych i społecznych będzie możliwe jedynie pod warunkiem utrzymania wysokiego poziomu wzrostu gospodarczego. 2. Wzmocnienie konkurencyjności regionów i przedsiębiorstw oraz wzrost zatrudnienia. W 2004 r. polska gospodarka wyszła z okresu stagnacji i spowolnionego tempa wzrostu gospodarczego. Można przewidywać, że tempo wzrostu gospodarczego zbliży się do poziomu 6 procent. Właśnie teraz niezbędne staje się podejmowanie procedur i uruchamianie przedsięwzięć, które umocnią mikroekonomiczne fundamenty gospodarki oraz utrwalą tendencję wzrostową. 3. Podniesienie poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej. Transformacja ustrojowa w latach 1989-2004 wiązała się z występowaniem negatywnych zjawisk społeczno- gospodarczych. Wysokie bezrobocie, pogłębiające i poszerzające się ubóstwo, wykluczenie społeczne, dezintegracja społeczna, marginalizacja wielu wspólnot lokalnych i peryferyzacja niektórych regionów stanowią zagrożenie i przeszkodę w rozwoju społeczeństwa obywatelskiego oraz stają się źródłem konfliktów społecznych. Jednocześnie zjawiska te ograniczają potencjał rozwojowy gospodarki i możliwości awansu cywilizacyjnego. Stąd rozwój społeczno-gospodarczy musi respektować m.in. zasadę zrównoważonego rozwoju. Miarami realizacji tego celu będą: zróżnicowanie poziomu dochodów i rozwoju regionalnego oraz dostępność komunikacyjna do regionów peryferyjnych. Narodowy Plan Rozwoju na lata 2007-2013 jest kontynuacją obowiązującego obecnie planu na lata 2004- 2006.
1.4.2. NARODOWA STRATEGIA INTEGRACJI SPOŁECZNEJ Cele polityki integracji społecznej w Polsce wynikają przede wszystkim z priorytetów określonych w przyjętej w czerwcu 2004 r. Narodowej Strategii Integracji Społecznej. Wynikają również z założeń w zakresie zwalczania ubóstwa i wykluczenia społecznego przyjętych w grudniu 2000 r. przez Radę Europejską w Nicei. Polska w pełni zaakceptowała ich zasadność, co zostało oficjalnie potwierdzone poprzez przyjęcie w grudniu 2003 r. Wspólnego Memorandum Polski i Unii Europejskiej o Integracji Społecznej (Joint Inclusion Memorandum). Zarówno Krajowy Plan Działania na rzecz Integracji Społecznej, jak i Wspólne Memorandum są elementami realizacji Strategii Lizbońskiej, która została przyjęta przez piętnaście krajów członkowskich w marcu 2000 roku. Polskie priorytety wpisują się także w podstawowe założenia Zrewidowanej Strategii Spójności Społecznej Rady Europy, której inauguracja odbyła się w lipcu 2004 r. w Warszawie. Jednym z tych założeń jest budowanie integracji i spójności społecznej w oparciu o prawa człowieka, a zwłaszcza te prawa, które zostały zawarte
STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY KROCZYCE 9 w Zrewidowanej Europejskiej Karcie Społecznej. Priorytety Narodowej Strategii Integracji Społecznej stworzone zostały z perspektywą ich realizacji do 2010 roku. Krajowy Plan Działania uwzględnia te priorytety, których realizacja jest szczególnie pilna. Wynikają one także z przedstawionej analizy sytuacji ekonomiczno-społecznej ilustrującej podstawowe przyczyny ubóstwa i zagrożenia wykluczeniem społecznym. Priorytety zawarte w NSIS w zakresie realizacji prawa do edukacji są następujące: • wzrost uczestnictwa dzieci w wychowaniu przedszkolnym; • poprawa jakości kształcenia na poziomie gimnazjalnym i średnim; • upowszechnienie kształcenia na poziomie wyższym i jego lepsze dostosowanie do potrzeb rynku pracy; • rekompensowanie deficytów rozwoju intelektualnego i sprawnościowego dzieci; • upowszechnienie kształcenia ustawicznego. W zakresie realizacji prawa do zabezpieczenia socjalnego: • radykalne ograniczenie ubóstwa skrajnego, którego poziom jest obecnie nieakceptowany i wymaga podjęcia zdecydowanych działań; • ograniczenie tendencji wzrostowych rozwarstwiania dochodowego, tak aby różnice te nie odbiegały od przeciętnego poziomu w krajach UE. Bezrobocie jest jedną z form wykluczenia społecznego silnie powiązaną z innymi jego przejawami, np. ubóstwem, w warunkach niskiej skuteczności systemu zabezpieczenia socjalnego dla osób bezrobotnych i ich rodzin. Dlatego też w Narodowej Strategii Integracji Społecznej cztery z dwudziestu priorytetów odnoszą się do sfery działań dotyczących realizacji prawa do pracy: • ograniczenie bezrobocia długookresowego; • zmniejszenie bezrobocia młodzieży; • zwiększenie poziomu zatrudnienia wśród niepełnosprawnych; • zwiększanie liczby uczestników aktywnej polityki rynku pracy. W zakresie realizacji prawa do ochrony zdrowia: • wydłużenie przeciętnego trwania życia w sprawności; • upowszechnienie dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych; • zwiększenie zakresu objęcia kobiet i dzieci programami zdrowia publicznego. W zakresie realizacji innych praw społecznych: • zwiększenie dostępu do lokali (mieszkań) dla grup najbardziej zagrożonych bezdomnością; • zapewnienie lepszego dostępu do pracowników socjalnych; • rozwinięcie pomocy środowiskowej i zwiększenie liczby osób objętych jej usługami; • zwiększenie zaangażowania obywateli w działalność społeczną; • realizacja Narodowej Strategii Integracji Społecznej przez samorządy terytorialne; • zwiększenie dostępu do informacji obywatelskiej i poradnictwa.
1.4.3. KRAJOWY PLAN DZIAŁANIA NA RZECZ INTEGRACJI SPOŁECZNEJ Krajowy Plan Działania na rzecz Integracji Społecznej to program poprawy dostępu do praw społecznych i zwiększania poziomu ich realizacji. Jest to również zasadniczy instrument osiągania integracji społecznej w europejskim modelu społecznym. Realizacja praw społecznych wymaga oczywiście poniesienia określonych kosztów, tak samo jak realizacja wszystkich innych kategorii praw człowieka zawartych w prawie międzynarodowym i krajowym. Należy więc zapewnić w sposób trwały zasoby finansowe, kadrowe, lokalowe, rzeczowe i inne instytucjom odpowiedzialnym za realizację tych praw. Prawa społeczne powinny mieć obecnie priorytet w wydatkach publicznych. Ich realizacja znacznie się pogorszyła w ostatnich latach, a więc zmniejsza się poziom integracji społecznej i zwiększa się skala i zasięg procesów wykluczenia społecznego. W Krajowym Planie Działań na rzecz Integracji Społecznej za najważniejsze uznano: • działania edukacyjne, socjalne i zdrowotne zapobiegające wykluczeniu oraz wspierające grupy zagrożone; • budowę systemu bezpieczeństwa socjalnego i przeciwdziałanie ubóstwu i wykluczeniu społecznemu; • realizację prawa do pracy dla każdego, w tym szczególnie dla grup defaworyzowanych na rynku pracy poprzez odpowiednią politykę makroekonomiczną i politykę zatrudnienia; • rozwój systemu instytucjonalnego z jasnym podziałem odpowiedzialności instytucji rządowych i samorządowych, otwierającego przestrzeń dla aktywności obywatelskiej i upodmiotowienia osób korzystających z usług społecznych, świadczonych zarówno przez państwo, jak i przez organizacje pozarządowe. Na poziomie operacyjnym ważne jest, że polska polityka integracji społecznej musi być realizowana we współpracy z szeroko rozumianymi partnerami społecznymi. Szczególnie chodzi tu o związki zawodowe i związki pracodawców, organizacje pozarządowe, samorządy lokalne oraz odpowiednie charytatywne instytucje kościołów i związków wyznaniowych. Niezależnie od osiągniętego poziomu zamożności oraz stanu koniunktury gospodarczej państwo nie jest w stanie zrealizować celów tej polityki bez partnerstwa z innymi instytucjami. W tym kontekście ustalono następujące priorytety na najbliższe dwa lata:
STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY KROCZYCE 10 • zaangażowanie obywateli w działalność społeczną, głównie poprzez zwiększenie ich uczestnictwa w działalności organizacji pozarządowych i innych formach pracy społecznej oraz samopomocy; wzrost liczby samorządów, które z pełną wrażliwością i zaangażowaniem podejmą się tworzenia lokalnych strategii przeciwdziałania ubóstwu i wykluczeniu społecznemu, a następnie zrealizują ich założenia.
1.4.4. STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO
Ze względu na swój strategiczny charakter strategia budowana na poziomie lokalnym musi uwzględniać i brać pod uwagę przesłanki zawarte w dokumentach strategicznych podmiotów, z którymi gmina współpracuje na zasadzie partnerstwa. Jednym z nich jest samorząd województwa śląskiego. Sejmik Województwa Śląskiego uchwałą nr I/24/1/2000 z dnia 25 września 2000 roku przyjął dokument pt.: „Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego na lata 2000-2015”. Odnajdujemy w nim priorytety istotne ze względu na kształtowanie lokalnej polityki społecznej. W szczególności natomiast warto mieć na uwadze wskazane poniżej pozycje: „B: Umacnianie solidarności i więzi międzyludzkich, poprawa stanu zdrowia oraz bezpieczeństwa socjalnego i publicznego mieszkańców oraz cele strategiczne:
C3 – Zbudowanie zintegrowanego systemu pomocy społecznej,
C5 – Poprawa stanu zdrowia mieszkańców regionu,
C7 – Wzmocnienie trwałości rodziny, wspieranie jej rozwoju, wyrównywanie szans różnych typów rodzin, a także aktywizacja i integracja społeczności lokalnych na rzecz wzmacniania rodzin.” Należy także pamiętać o funkcjonujących na szczeblu wojewódzkim programach, takich jak: • Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych dla Województwa Śląskiego na lata 2000-2005, przyjęty uchwałą nr I/21/26/2000 Sejmiku Województwa Śląskiego z dnia 20 czerwca 2000 roku, zmieniony uchwałą nr I/46/1/2002 z dnia 21 stycznia 2002 roku i uchwałą nr II/15/18/2003 z dnia 15 grudnia 2003 roku; • Wojewódzki program wyrównywania szans osób niepełnosprawnych oraz przeciwdziałania ich wykluczeniu społecznemu na lata 2003-2005, przyjęty uchwałą nr II/11/11/2003 Sejmiku Województwa Śląskiego z dnia 25 sierpnia 2003 roku; • Program współpracy województwa śląskiego z organizacjami pozarządowymi na rok 2004, przyjęty uchwałą nr II/15/2/2003 Sejmiku Województwa Śląskiego z dnia 15 grudnia 2003 roku.
1.4.5. STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W POWIECIE ZAWIERCIAŃSKIM
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w latach 2002 – 2010 stanowi załącznik do uchwały nr XL/418/02 z dnia 23 maja 2002 roku. W strategii ujęto cel strategiczny jakim jest – Zbudowanie powiatowego systemu pomocy społecznej, ustalono również pięć strategicznych obszarów, dla których przyporządkowano poszczególne cele operacyjne. System wielozakresowego wspierania dziecka i rodziny to cel operacyjny w obszarze dzieci i rodziny, który zakłada m.in.: zapewnienie opieki dzieciom w sytuacjach kryzysowych oraz tym pozbawionym czasowo lub całkowicie opieki rodzicielskiej, umożliwienie usamodzielnianym wychowankom placówek opiekuńczo - wychowawczych przygotowania do samodzielnego życia, objęcie pomocą ofiar przemocy oraz osób i rodzin w sytuacjach kryzysowych, zapewnienie dzieciom ze środowisk zagrożonych patologią lub patologicznych możliwości efektywnego i bezpiecznego spędzania wolnego czasu. Zintegrowany system pomocy osobom niepełnosprawnym to cel operacyjny w obszarze osób niepełnosprawnych. Zgodnie z nim najbardziej istotne jest umożliwienie osobom niepełnosprawnym swobodnego dostępu do informacji o ich prawach i uprawnieniach, pomoc w zaopatrzeniu osób niepełnosprawnych w podstawowy sprzęt ortopedyczny, rehabilitacyjny i środki pomocnicze, likwidacja barier komunikacyjnych, urbanistycznych i architektonicznych istniejących w miejscach zamieszkania osób niepełnosprawnych oraz w ich otoczeniu, a także stworzenie możliwości rehabilitacji warsztatowej i zapewnienie godnych warunków życia mieszkańcom domu pomocy społecznej. System pomocy osobom starszym to cel operacyjny w obszarze dotyczącym tej grupy osób. Podkreślono tu głównie: konieczność zapewnienia opieki osobom starszym i obłożnie chorym, umożliwienie im jak najdłuższego pozostawania w środowisku zamieszkania oraz organizacje bezpiecznego i atrakcyjnego sposobu spędzania wolnego czasu. Cel operacyjny - system współdziałania z sektorem pozarządowym dotyczy czwartego obszaru jakim są organizacje pozarządowe. Wzięto tu głównie pod uwagę możliwość zharmonizowania działań pomocowych, umożliwienie organizacjom pozarządowym uczestnictwa w programach realizowanych przez samorząd powiatowy oraz ustalenie zasad współpracy z jednostkami samorządu powiatowego.
STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY KROCZYCE 11 System zsynchronizowanych służb społecznych to cel operacyjny obejmujący obszar służby socjalne, w którym istotne jest monitorowanie zjawisk społecznych oraz podniesienie skuteczności działań służb socjalnych.
1.4.6. STRATEGIA ROZWOJU ZRÓWNOWAŻONEGO GMINY KROCZYCE Strategia Rozwoju Zrównoważonego Gminy Kroczyce została przyjęta przez Radę Gminy w 2000 roku. Strategia prezentuje wizje rozwoju gminy Kroczyce jako czystej i bezpiecznej przestrzeni, gwarantującej stabilność gospodarczą i możliwość rozwoju społeczeństwa, wewnętrznie zintegrowanej wokół tradycji lokalnych, specjalizującej się w usługach rekreacyjno – turystycznych. Na podstawie wizji gminy, w strategii ujęto generalne cele polityki gospodarczej, społecznej i ekologicznej gminy. Cele generalne polityki społecznej gminy Kroczyce zostały określone jako: 1. Poprawa warunków życia mieszkańców. 2. Zwiększenie szans rozwoju osobistego mieszkańców. W ramach pierwszego celu generalnego polityki społecznej ujęto również cele cząstkowe m.in.: podniesienie poziomu bezpieczeństwa; zwiększenie dostępności do usług dla mieszkańców; poprawa zdrowotności mieszkańców, ograniczenie patologii; a także podniesienie poziomu pomocy społecznej. Na drugi generalny cel polityki społecznej składają się cele cząstkowe takie jak: podniesienie poziomu wykształcenia mieszkańców; podniesienie poziomu bazy materialnej placówek oświatowych; podniesienie poziomu usług kulturalnych oraz poziomu identyfikacji mieszkańców z gminą. Podkreślono, że realizacja powyższych celów nastąpi za pomocą odpowiednio wybranych przedsięwzięć.
2. CZĘŚĆ DIAGNOSTYCZNA
Część diagnostyczna zawiera diagnozę problemów społecznych gminy. Diagnoza została oparta na badaniu źródeł zastanych oraz analizie skonstruowanych specjalnie do tego celu ankiet i wywiadów.
2.1. CHARAKTERYSTYKA GMINY Kroczyce są gminą wiejską położoną w północno – wschodniej części województwa śląskiego, w centralnej części Jury Krakowsko - Częstochowskiej. Zajmuje powierzchnię 11.015 ha i jest jedną ze 166 gmin województwa śląskiego. Na terenie gminy zamieszkuje 6.161 osób. Gmina Kroczyce jest jedną z dziesięciu jednostek samorządu terytorialnego wchodzącego w skład powiatu zawierciańskiego. Gmina składa się z dwudziestu sołectw: Biała Błotna, Browarek, Dobrogoszczyce, Dzibice, Gołuchowice, Huta Szklana, Kostkowice, Kroczyce Okupne, Kroczyce Stare, Lgota Murowana, Lgotka, Piaseczno, Podlesice, Pradła, Przyłubsko, Siamoszyce, Siedliszowice, Siemięrzyce, Szypowice, Trzciniec. Siedzibą władz i ośrodkiem obsługi gminy jest miejscowość Kroczyce. Na terenie gminy Kroczyce działają 252 podmioty gospodarcze prywatne. Jest tu jedno przedszkole, do którego uczęszcza 81 dzieci, cztery szkoły podstawowe, w których uczy się 502 uczniów, oraz 1 gimnazjum z 278 uczniami. Mieszkańcy gminy mają zapewnioną opiekę zdrowotną w trzech ośrodkach zdrowia i jednym gabinecie prywatnym.
2.2. DEMOGRAFIA Poniżej prezentujemy sytuację demograficzną gminy Kroczyce.
STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY KROCZYCE 12 Struktura administracyjna gminy Kroczyce z uwzględnieniem liczby mieszkańców (w procentach)
Dane Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Kroczycach.
4,5% 0,2% 4,8% 2,9% 1,0% 3,2% 2,7% 8,3% 4,8% 3,2% 5,0% 2,9% 1,1% 5,6%
11,2%
1,7% 15,3% 6,8% 1,5% 13,2%
Biała Błotna Browarek Dobrogoszczyce Dzibice Gołuchowice Huta Szklana Kostkowice Kroczyce Okupne Kroczyce Stare Lgotka Lgota Murowana Piaseczno Pradła Przyłubsko Siamoszyce Siedliszowice Siemięrzyce Szypowice Trzciniec Podlesice
Gminę zamieszkuje 6.161 osób, z czego najwięcej bo 945 mieszkańców tj. 16,1% całej ludności gminy zamieszkuje w Kroczycach Okupnych, natomiast najmniejszą liczbę mieszkańców, tylko 14 osób, co stanowi 0,2% ludności gminy zamieszkuje w sołectwie Trzciniec.
Struktura wiekowa mieszkańców gminy Kroczyce w 2004 r. (w procentach)
15,16% 28,2%
62,07%
osoby w wieku przedprodukcyjnym osoby w wieku produkcyjnym osoby w wieku poprodukcyjnym
Dane Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Kroczycach W 2004 r. teren gminy zamieszkiwało 6.161 osób, z czego 28,2% (1403 osoby) to dzieci i młodzież, ponad połowa ludności - 62,07% (3824 osoby) osiągnęła wiek produkcyjny, a 15,16% (934 osoby) wiek poprodukcyjny. Strukturę wiekową mieszkańców charakteryzuje wyższy procent osób w wieku przedprodukcyjnym i niższy procent osób w wieku poprodukcyjnym.
STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY KROCZYCE 13 Porównanie danych procentowych dotyczących ludności kraju, województwa śląskiego, oraz gminy Kroczyce – dane na 31.12.2004 r.
65,05 70 62,07 63,5 60 50 40 28,2 30 19,48 21,18 20 15,1615,47 15,32 10 0 wiek wiek produkcyjny wiek poprodukcyjny przedprodukcyjny
Kroczyce województwo śląskie Polska
Badania własne Centrum AV. Wykres wyraźnie wskazuje, że Kroczyce mają najwyższy wskaźnik procentowy ludzi młodych do 18 roku życia (o 7,02% w porównaniu do kraju i aż o 8,72% w porównaniu do województwa). Gmina ma jednak najniższy wskaźnik procentowy ludzi pracujących (o 2,98% w porównaniu do województwa i o 1,43% w porównaniu do kraju), ale również najwyższy wskaźnik procentowy ludzi starych (o 0,16% w porównaniu do kraju i o 0,31% w porównaniu do stopy województwa) – mężczyzn w wieku powyżej 65 lat i kobiet w wieku powyżej 60 lat. Jednak jak szacuje GUS w przyszłości będziemy mieli do czynienia ze zwiększającą się liczbą osób w wieku poprodukcyjnym, co jest spowodowane zmniejszającą się liczbą urodzeń.
2.3. PROBLEMY SPOŁECZNE W PERSPEKTYWIE OŚRODKA POMOCY SPOŁECZNEJ Według ustawy o pomocy społecznej pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości (art. 2. 1). Pomoc społeczna wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb oraz umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka. (art. 3. 1). Ustawa o pomocy społecznej stwierdza, że udziela się pomocy osobom i rodzinom w szczególności z powodu: 1) ubóstwa; 2) sieroctwa; 3) bezdomności; 4) bezrobocia; 5) niepełnosprawności; 6) długotrwałej lub ciężkiej choroby; 7) przemocy w rodzinie; 8) potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności; 9) bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych; 10) braku umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży opuszczającej placówki opiekuńczo-wychowawcze; 11) trudności w integracji osób, które otrzymały status uchodźcy; 12) trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego; 13) alkoholizmu lub narkomanii; 14) zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej; 15) klęski żywiołowej lub ekologicznej. Za realizację zadań z zakresu pomocy społecznej na terenie gminy odpowiedzialny jest Ośrodek Pomocy Społecznej. Do jego obowiązków należy: • prowadzenie diagnostyki jednostkowej i środowiskowej; • bezpośrednie i pośrednie udzielanie świadczeń (w tym organizowanie opieki i usług domowych); • współpraca z organizacjami i instytucjami, a zwłaszcza z samorządem lokalnym; • aktywizowanie środowiska lokalnego. W gminie Kroczyce liczba osób objętych pomocą na przestrzeni lat 2002-2004 wzrastała, aż do roku 2004, kiedy to nastąpił znaczny spadek ilości świadczeniobiorców, porównywalny do ilości osób objętych pomocą w 2002 roku. Spadek ten jest m.in. efektem działania w ciągu ostatnich lat ustawy o pomocy społecznej, której założeniem było ograniczanie liczby potencjalnych beneficjentów systemu oraz wejściem w życie w 2004 roku ustawy o świadczeniach rodzinnych.
Osoby objęte pomocą społeczną w latach 2002–2004 (według decyzji administracyjnych)
STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY KROCZYCE 14 659 700
600 539 551
500
400
300
200
100
0 2002 2003 2004
liczba osób, którym przyznano decyzja świadczenie
Dane Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Kroczycach. Ogółem w latach 2002-2004 pomocą społeczną w gminie objęto następującą liczbę osób: w 2002 r. – 539, w 2003 r. – 659, a w 2004 r. – 551. Uwzględniając powyższe dane, należy stwierdzić, że spadek liczby osób korzystających ze wsparcia w 2004 r. wynika ze zmiany ustawy o pomocy społecznej oraz wejściem w życie ustawy o świadczeniach rodzinnych. Ilość osób korzystających z systemu pomocy społecznej a ludność gminy
Dane Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Kroczycach.
8,9%
91,1%
ludność gminy osoby objęte pomocą społeczną
Spośród 6.161 mieszkańców gminy, 551 według przyznanych decyzji administracyjnych skorzystało z systemu pomocy społecznej w 2004 roku. Analizując tylko liczbę osób, którym przyznano świadczenie decyzją administracyjną należy pamiętać, że wsparcie poprzez te osoby trafia często do całych rodzin, co może oznaczać, że pomocą społeczną objętych jest ponad 20% lokalnej społeczności.
STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY KROCZYCE 15 Wydatki na pomoc społeczną w latach 2002-2004 w ramach zadań własnych i zleconych
400000
350000
300000
250000 277105 235603 200000
150000 60506
100000 125208 50000 78440 95791 0 2002 2003 2004
wydatki - zadania własne gminy wydatki - zadania zlecone gminy
Dane Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Kroczycach. Na wykresie przedstawiono wysokość środków finansowych pozostających w dyspozycji Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, uwzględniając wydatki na zadania własne - pochodzące z budżetu gminy wraz z wydatkami przeznaczonymi na zadania zlecone – pochodzące z budżetu państwa. Analizując wysokość wydatków przeznaczonych na pomoc społeczną w gminie, należy zauważyć, że nakłady finansowe przeznaczane na wspomaganie osób i rodzin z roku na rok zmniejszają się. W 2004 roku nastąpił gwałtowny spadek środków finansowych przeznaczonych na zadania zlecone gminy, oraz wzrost środków przeznaczonych na zadana własne gminy. Wahania te związane są ze zmianami jakie wprowadziła ustawa o pomocy społecznej, ustawa o dochodach samorządu terytorialnego czy ustawa o świadczeniach rodzinnych. Ogółem wielkość wydatków na udzielane wsparcie w kolejnych latach wyniosła: w roku 2002 – 355.545 zł., w 2003 roku – 331.394 zł., natomiast w 2004 r – 185.714 zł. Rodzaje pomocy udzielanej przez GOPS w latach 2002-2004
300 268 270 261 250
200 162 162 150 148
100 75 50 43 53
0 1 1 2 2002 2003 2004
świadczenia pieniężne świadczenia rzeczowe udzielanie porad udzielenie schronienia
Dane Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Kroczycach.
Analiza danych pozwala stwierdzić, iż klienci pomocy społecznej korzystają głównie ze świadczeń pieniężnych i rzeczowych oferowanych przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej. Liczba osób korzystających z tej formy pomocy w okresie od 2002 – 2004 roku pozostawała na bardzo zbliżonym poziomie. W przypadku udzielania porad obserwuje się stopniowy spadek tej formy pomocy w 2003 roku oraz nieznaczny wzrost w roku następnym. Jeżeli chodzi zaś o pomoc w formie udzielenia schronienia, zaobserwowano znikomą liczbę beneficjentów, którzy w
STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY KROCZYCE 16 ten sposób skorzystali z pomocy GOPS – u. Na wykresie przedstawiono wartości reprezentujące liczbę osób, którym przyznano świadczenia pieniężne decyzją administracyjną oraz liczbę osób, którym udzielono porad bez przyznania decyzji administracyjnej. Rodzaje realizowanych świadczeń w latach 2002-2004 (dane szczegółowe)
Typy 2002 2003 2004 świadczeń Liczba osób Liczba rodzin Liczba osób Liczba rodzin Liczba osób Liczba rodzin
Pieniężne 268 198 270 191 261 185 Rzeczowe 148 78 162 89 162 86 Udzielanie 75 75 43 43 53 53 porad Udzielenie 1 1 2 2 2 2 schronienia
Dane Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Kroczycach
Główne powody przyznawania pomocy społecznej w 2004 r.
58,8%
2,6%
1,7% 10,7% 24,5% 0,2% 0,8% 0,7% niepełnosprawność bezrobocie alkoholizm ubóstwo bezdomność bezradność w sprawach opiekuńczo - wychowawczych trudności w przystosowaniu po opuszczeniu zakładu karnego inne
Dane Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Kroczycach
Zasadniczą przyczyną, w związku z którą mieszkańcy wnioskują o pomoc z systemu pomocy społecznej jest zjawisko bezrobocia (538 osób z 143 rodzin). Brak zatrudnienia, które jest nie tylko indywidualnym problemem człowieka nim dotkniętego, ale niewątpliwie wpływa na życie i funkcjonowanie całej rodziny, jest źródłem problemów i patologii. W miarę przedłużania się okresu pozostawania bez pracy problemy te narastają i rodzą kolejne, takie jak ubóstwo, frustrację, izolację, alkoholizm, bezradność życiową. Drugim istotnym powodem przyznawania pomocy jest bezradność w sprawach opiekuńczo – wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego (224 osoby z 42 rodzin, w tym 18 to rodziny niepełne, a 24 to rodziny wielodzietne), trzecią zaś przyczyną, z powodu której klienci
STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY KROCZYCE 17 zwrócili się o pomoc była niepełnosprawność (98 osób z 28 rodzin). Ważną przyczyną udzielanego wsparcia w gminie są również problemy osób uzależnionych od alkoholu (24 osoby z 7 rodzin) oraz ubóstwo (16 osób z 3 rodzin). Kolejnymi powodami przyznania pomocy są: trudności w przystosowaniu się do życia po opuszczeniu zakładu karnego (6 osób z 2 rodzin), bezdomność (2 osoby z 2 rodzin) oraz powody zakwalifikowane do kategorii „Inne” (7 osób z 3 rodzin). Struktura odbiorców pomocy społecznej ze względu na aktywność zawodową w 2004 r. (odbiorcy powyżej 18 r.ż)
140 117 120 100 80 56 60 34 40 40 29 29 9 11 20 3 0 z e e e ę j i j e z u s u r b
, c c o u y y t a a u d z
r r y n k c t r a ł p p i
u o e w s e b i a a m o n r z e r p z a e rok 2004 n b
Dane Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Kroczycach. Ze względu na aktywność zawodową największą grupę beneficjentów stanowią osoby bezrobotne, bez prawa do zasiłku czyli osoby nie posiadające żadnego dochodu – 117 osób. Pozytywnie rysuje się obraz osób będących na emeryturze, tylko 3 osoby z tej grupy w minionym roku skorzystały z pomocy Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej. Niepokojący wydaje się także fakt, że drugą pod względem wielkości grupę korzystającą z usług GOPS w Kroczycach są osoby pracujące (56 osób), a więc te, które powinny prawidłowo i bezproblemowo funkcjonować w środowisku. Warto także zwrócić uwagę, że wśród korzystających z pomocy figurują niewielka liczba osób studiujących jedynie 9 osób. Struktura demograficzna odbiorców pomocy społecznej w 2004 r.
16-21 lat 22-30 layt poniżej 15 lat 12,50% 11,32% 36,47%
31-40 lat 16,18%
71 i więcej 41-50 lat 51-60 lat 0,15% 16,03% 61-70 lat 6,32% 1,03%
Dane Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Kroczycach.
Dokonując analizy struktury demograficznej wszystkich beneficjentów ośrodka pomocy społecznej, okazało się, że najliczniejszą grupę stanowią osoby poniżej 15 roku życia, stanowiące 36,47% wszystkich klientów jednostki, które wspierane są przez ośrodek najczęściej świadczeniem w postaci dożywiania w szkołach. Ich liczba sprawia, że kwestia dziecka w gminie powinna być przedmiotem szczególnego zainteresowania władz samorządowych. Najmniejszą grupę beneficjentów stanowią osoby po 71 roku życia – jedynie 0,15% beneficjentów.
STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY KROCZYCE 18 2.4. KWESTIA DZIECKA Polityka społeczna zajmuje się dziećmi jako grupą wymagającą szczególnej troski i ochrony. Działalność na rzecz dzieci polega przede wszystkim na ochronie ich praw oraz wyrównywaniu szans życiowych poprzez ułatwienie dostępu do oświaty, służby zdrowia, wypoczynku i asekurowaniu w obliczu ryzyka życiowego. System opieki nad dziećmi potrzebującymi wsparcia organizują instytucje państwowe, samorządy, organizacje pozarządowe. Na system ten składają się: • domy pomocy społecznej dla dzieci specjalnej troski, • pogotowia opiekuńcze, • domy dziecka, • ośrodki szkolno-wychowawcze dla dzieci i młodzieży, • ogniska wychowawcze – placówki środowiskowe zapobiegające niedostosowaniu społecznemu i osamotnieniu dzieci i młodzieży oraz zapewniające pomoc rodzicom mającym trudności w wychowaniu dzieci, • wioski dziecięce, • ośrodki adopcyjno-opiekuńcze, • rodziny zastępcze, • rodzinne domy dziecka, • młodzieżowe ośrodki wychowawcze. Wszystkie te placówki wyrównują szanse dzieci i młodzieży, niemniej dziecko, dla pełnego i harmonijnego rozwoju swojej osobowości, powinno wychowywać się w środowisku rodzinnym, w atmosferze szczęścia, miłości i zrozumienia. W celu uzyskania informacji o problemach dzieci i młodzieży w lokalnym systemie kształcenia i wychowania do szkół gminy rozesłane zostały ankiety. Pozwalają one zdiagnozować środowisko szkolne pod kątem występowania zachowań o cechach patologii społecznej wśród uczniów oraz przekazują informacje o realizacji działań opiekuńczo-wychowawczych, profilaktycznych i leczniczych, prowadzonych wśród dzieci i młodzieży. W sumie do badania przedłożono 5 ankiet, z czego 4 dotyczyły szkół podstawowych, a 1 gimnazjum. W materiale badawczym respondenci oceniali głównie pozycję dzieci i młodzieży w środowisku lokalnym.
Stopień nasilenia problemów społecznych na terenie szkół w roku szkolnym 2003/2004
Stopień nasilenia cechy Lp. Cechy patologii społecznej Występuje (liczba ujawnionych przypadków) nie występuje 1. Konflikty z rodzicami (opiekunami) 1 4 2. Konflikty z rodzeństwem 2 2 3. Konflikty z nauczycielami 1 4 4. Konflikty z kolegami szkolnymi 5 2 5. Kłamstwa 13 2 6. Wagary 5 4 7. Alkoholizowanie się 10 3 8. Narkotyzowanie się 5 9. Palenie papierosów 20 4 10. Ucieczki z domu 5 11. Kradzieże 4 3 12. Agresja i przemoc, w tym: 10 1 - poniżanie 2 2 - zastraszanie 4 - znęcanie się 4 - bicie 6 1 - wymuszanie pieniędzy 4 - zmuszanie do palenia papierosów 4 13. Autoagresja 4 14. Przestępczość ujawniona 5
STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY KROCZYCE 19 15. Niszczenie mienia szkolnego 2 3 16. Drugoroczność 5 4 17. Udział w grupach negatywnych 5 18. Opieka kuratora sądowego 5 19. Przemoc w rodzinie 2 4 20. Zaniedbanie przez dom 11 3 21. Wykorzystywanie seksualne 5
Dane ze szkół Gminy Kroczyce.
Problemy uczniów w środowisku szkolnym
20
13
11 Najczęściej wystepujące problemy 10
10
6
0 5 10 15 20 25
bicie alkoholizowanie się agresja zaniedbanie przez dom kłamstwa palenie papierosów
Dane ze szkół Gminy Kroczyce. Wskazując najistotniejsze kwestie, pedagodzy korzystali z zamkniętego zestawu kategorii, mając do wyboru 21 zmiennych. Określając stopień natężenia występujących cech, używano głównie stwierdzenia, że problem pojawia się rzadko, wskazano jednocześnie ilości występujących przypadków. Określając problemy uczniów i szkoły w pytaniach otwartych, wskazywano głównie na trudną sytuacje materialno – bytową rodziców, zjawisko bezrobocia, patologie występujące w domu (odnoszące się m.in. do uzależnienia rodziców od alkoholu), oraz utrudniony kontakt z kulturą (brak Ośrodka Kultury), wagarowanie czy brak wspólnych działań wychowawczych szkoły i środowiska rodzinnego dzieci. Szczególną troską otacza się uczniów z problemami edukacyjnymi i wychowawczymi, uczniów z wadami wymowy, a także tych z rodzin zagrożonych wykluczeniem społecznym, uczniów mających problemy emocjonalne proponując im m.in.: zajęcia wyrównawcze, rewalidacyjne, korekcyjno – kompensacyjne, a także pomoc logopedyczną czy nauczanie indywidualne. W szkole troską objęte są również dzieci pochodzące z rodzin najuboższych. Ze względu na trudną sytuacje finansową szkół, tylko część z nich objęto bezpłatnym dożywianiem, stypendiami socjalnymi, a także dla wielu z nich zorganizowano bezpłatne wyjazdy wakacyjne. Dla uczniów rozpoczynających naukę przewidziano pomoc w formie wyprawki szkolnej.
Ilość dzieci korzystających z bezpłatnego dożywiania a potrzeby w tym zakresie
STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY KROCZYCE 20 19,2%
56,4% 24,4%
dzieci, które należy objąćdożywianiem dzieci objęte dożywianiem pozostałe dzieci
Dane ze szkół Gminy Kroczyce Z badań prowadzonych w ankietowanych szkołach wynika, że 24,4% (ok. 190 potrzebujących dzieci) objętych zostało bezpłatnym dożywianiem w szkołach. Tą formą pomocy należałoby objąć dodatkowo 150 uczniów, którzy stanowiliby łącznie 19,2% uczniów ze wszystkich szkół z terenu gminy. Z analizy wynika również, że szkoły są miejscami bezpiecznymi dla dzieci i młodzieży. Organizowane są spotkania tematyczne z przedstawicielami poszczególnych grup zawodowych min. z policją, by skutecznie wyeliminować ewentualne zagrożenia wśród dzieci. Powszechnie realizowane są także szkolne programy profilaktyczne i naprawcze, które skutecznie łagodzą zjawiska patologiczne i zapobiegają ich występowaniu. Można wymienić następujące programy realizowane przez szkoły: „Bezpieczna droga do szkoły”, „Cała Polska czyta dzieciom”, „Jaś i Małgosia na tropie – domowi detektywi”, Droga i ja”, „Promienny uśmiech, promienna przyszłość”. Nauczyciele kształtują wśród młodzieży postawy charytatywne i propagują ideę wolontariatu poprzez uczestnictwo w różnych akcjach charytatywnych na rzecz potrzebujących m.in. w akcji Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy, akcji „Góra grosza”, „Betlejemskie światełko pokoju”, „Adopcja serca” czy w zbiórkach słodyczy i maskotek dla dzieci z domu dziecka, zbiórkach na rzecz Fundacji na Rzecz Osób Niepełnosprawnych i Niewidomych – „Pomóż i ty”. Analizując potrzeby dzieci i młodzieży, wskazano na konieczność zagospodarowania czasu wolnego ludzi młodych poprzez rozszerzenie wachlarza ofert zajęć pozalekcyjnych, zorganizowania grup integrujących uczniów np. w ramach świetlicy socjoterapeutycznej oraz wskazano również na potrzebę przeprowadzenia diagnozy potrzeb dotyczącej wiedzy psychologiczno – pedagogicznej dla rodziców. Wśród różnych form pomocy szkoła proponuje uczniom m.in. kółka zainteresowań, zajęcia pozalekcyjne, zajęcia wyrównawcze, korekcyjno-kompensacyjne, rewalidacyjne, logopedyczne, teatr profilaktyczny, indywidualną pomoc ze strony terapeuty i psychologa. Uczniowie są członkami klubów sportowych, funkcjonujących przy szkołach, a także tworzą szkolne kabarety, chóry, a także redagują szkolne gazetki.
2.5. KWESTIA OSÓB BEZROBOTNYCH Statystyki dotyczące bezrobocia w znacznym stopniu zniekształcają obraz zjawiska ze względu na duży stopień tzw. bezrobocia utajonego oraz powszechności „pracy na czarno”. Bezrobocie powoduje stałe obniżanie się standardu życia wielu ludzi oraz rozszerzanie się obszaru patologii społecznej. Bezrobotnym, zgodnie z definicją ustawową, jest osoba pozostająca bez pracy, ale jednocześnie zdolna i gotowa do jej podjęcia w pełnym wymiarze czasu. Bezrobocie, przyczyniając się do zubożenia materialnego, w bezpośredni sposób wpływa na poziom życia rodzin, wywierając negatywne skutki zwłaszcza w postaci: • dezintegracji rodziny, • zmniejszenia siły wsparcia emocjonalnego i solidarności pomiędzy członkami rodziny, • zwiększenia ryzyka zaistnienia patologii życia społecznego. Długookresowe bezrobocie ma wpływ na ekonomiczną i psychospołeczną sferę życia człowieka bezrobotnego oraz na jego rodzinę. Jednym z pierwszych skutków utraty pracy jest obniżenie standardu życia rodziny, także wtedy, gdy otrzymywane są świadczenia kompensujące płacę. Sytuacja materialna osób dotkniętych bezrobociem zależy od ich standardu życia w czasie trwania zatrudnienia, a zwłaszcza od posiadanych dóbr trwałego użytku, oszczędności i długów. Duże znaczenie ma poziom, od którego zaczyna się proces degradacji ekonomicznej i społecznej. W
STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY KROCZYCE 21 najbardziej dramatycznej sytuacji są rodziny świadczeniobiorców pomocy społecznej, które od dawna korzystały z systemu wsparcia socjalnego z powodu np. niskich dochodów, wielodzietności, inwalidztwa. Trudności finansowe w takich rodzinach prowadzą do drastycznych ograniczeń wydatków nawet na podstawowe potrzeby bytowe. Problem bezrobocia dotyczy nie tylko osoby nim dotkniętej, lecz także całej rodziny. Pogorszenie stanu funkcjonowania rodziny jest proporcjonalne do okresu pozostawania bez pracy, co przejawia się problemami opiekuńczo-wychowawczymi, przemocą czy zanikiem autorytetu rodzicielskiego. Może także prowadzić do rozpadu rodziny. W tych okolicznościach pojawia się również groźba przyjmowania przez dzieci negatywnych wzorów osobowych, a w konsekwencji dziedziczenia statusu bezrobotnego. Wzrost liczby bezrobotnych świadczeniobiorców powoduje przyrost ilości zadań z zakresu pomocy społecznej oraz zwiększenie puli wydatków na udzielanie pomocy. Sytuacja taka wymusza również konieczność dostosowania dotychczasowych form działania do nowych potrzeb. Ponieważ możliwości budżetu państwa i samorządu lokalnego są ograniczone, podstawowego znaczenia w pomocy w wychodzeniu z bezrobocia nabiera praca socjalna, która przyjmuje zróżnicowane formy. Praca socjalna prowadzona przez pracowników socjalnych to między innymi pomoc w planowaniu nowych koncepcji życia zawodowego, rozbudzanie motywacji do działania ukierunkowanego na zatrudnienie oraz technika kontaktu, która pozwala na uzależnienie pomocy – formy, wysokości i okresu wypłacania świadczenia – od aktywności bezrobotnego i jego rodziny. Niepokojący jest wpływ bezrobocia na zachowania patologiczne. Szczególnie niebezpiecznym zjawiskiem staje się przemoc w rodzinie. Długie pozostawanie bez pracy stymuluje procesy dezintegracji życia rodzinnego. Przymusowa bezczynność zawodowa i nieuregulowany tryb życia wyzwalają zachowania dewiacyjne, skierowane na rodzinę i lokalne środowisko społeczne. Negatywne emocje związane z sytuacją bezrobocia przenoszone są na najbliższych – ofiarami przemocy i złego traktowania są najczęściej kobiety i dzieci. Długotrwałe bezrobocie, z jego negatywnymi konsekwencjami psychospołecznymi, wymaga stosowania odpowiednich form oddziaływań. Według danych Powiatowego Urzędu Pracy w Zawierciu na dzień 31 grudnia 2004 r. w gminie Kroczyce pozostawało zarejestrowanych 603 bezrobotnych. Bez pracy pozostawało 9,79 procent ogółu mieszkańców gminy. Należy dodać, że poziom bezrobocia odnotowany w statystykach instytucji rynku pracy może być różny od rzeczywistej liczby informującej o osobach pozostających bez pracy. Bezrobotni a osoby aktywne zawodowo
15,77%
84,23% osoby w wieku produkcyjnym bezrobotni
Dane Powiatowego Urzędu Pracy w Zawierciu. Wśród 3824 osób w wieku produkcyjnym 15,77 procenta pozostaje bez zatrudnienia (603 osoby). Dla scharakteryzowania zjawiska bezrobocia niezwykle ważna jest analiza danych dotyczących podziału bezrobotnych według wieku, czasu pozostawania bez pracy, stażu pracy i wykształcenia. Bezrobotni według wieku
0 60-64 3 3 55-59 27 36 45-54 96 56 35-44 136 109 25-34 184 81 18-24 152 0 50 100 150 200 ogółem kobiety
Dane Powiatowego Urzędu Pracy w Zawierciu. Najliczniejszą grupę pozostających bez pracy stanowią osoby w wieku od 25 do 34 lat. W rejestrach figuruje ich ogółem 184 osoby, w tym 109 kobiet. Kolejną liczną grupą są osoby w wieku od 18 do 24 lat – ogółem 152 osoby, z czego 81 kobiet. W grupie wiekowej od 35 do 44 lat wśród zarejestrowanych bezrobotnych jest 136 osób, w tym 56
STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY KROCZYCE 22 kobiet. W przedziale wiekowym od 45 do 54 lat zewidencjonowano 96 bezrobotnych, w tym 36 kobiet. W grupie wiekowej od 55 do 59 lat wśród zarejestrowanych bezrobotnych jest 27 osób w tym 3 kobiety. Najmniej liczną grupę bezrobotnych stanowią osoby w przedziale wiekowym 60 lat i więcej – 3 mężczyzn. Dane te świadczą o trudnościach w znalezieniu pracy przez osoby młode (18-44 lata), zarazem oddają pozytywny obraz osób starszych, które, jak można mniemać, albo są w dalszym ciągu czynne zawodowo, albo zostały już objęte świadczeniami przedemerytalnymi. Bezrobotni według czasu pozostawania bez pracy
129 241 44 od 12 - 24 m-cy 96 39 91 39 od 3 do 6 m-cy 80 25 72 9 do 1 m-ca 23 0 50 100 150 200 250
ogółem kobiety
Dane Powiatowego Urzędu Pracy w Zawierciu. Z analizy danych wynika, iż najliczniejszą grupę wśród bezrobotnych stanowią bezrobotni trwale, a więc osoby bezskutecznie poszukujące zatrudnienia od ponad 2 lat: ogółem 241 osób, w tym 129 kobiet. Bezrobotni pozostający bez pracy krócej niż 1 miesiąc stanowią ogółem 23 osoby z wszystkich zarejestrowanych, w tym 9 kobiet. Natomiast liczba osób pozostających bez zatrudnienia do 3 miesięcy wzrasta do 72, w tym – 25 osób – stanowią kobiety. Podobna sytuacja przedstawia się wśród bezrobotnych pozostających bez pracy w okresie do 6 miesięcy, wśród wszystkich zarejestrowanych było ich ogółem 80 osób, w tym 39 kobiet. Bezrobotni poszukujący pracy przez okres od 6 do 12 miesięcy stanowią ogółem 91 osób, w tym 39 kobiet, a bezrobotni poszukujący pracy przez okres 12 – 24 miesięcy to ogółem 96 osób, z czego 44 osoby to kobiety. Na podstawie danych statystycznych można stwierdzić, iż liczba osób bezrobotnych wzrasta proporcjonalnie do czasu pozostawania bez zatrudnienia. Bezrobotni według stażu pracy
180 163 160 140 120 112 100 93 100 83 86 80 64 60 46 40 41 40 40 20 18 2 0 0 bez do 1 1-5 lat 5-10 lat 10-20 20-30 30 lat i stażu roku lat lat w ięcej
ogółem kobiety
Dane Powiatowego Urzędu Pracy w Zawierciu. Najliczniej reprezentowaną grupę wśród bezrobotnych stanowią osoby nie posiadające żadnego stażu pracy, czyli absolwenci bądź osoby nigdy nie pracujące – ogółem 163 osoby, w tym 100 kobiet, następną grupą są osoby posiadające staż pracy do 1 roku – ogółem to 112 osób w tym 46 kobiet. Kolejną grupę bezrobotnych stanowią osoby ze stażem pracy od 1 roku do 5 lat - ogółem to 93 osoby, w tym 40 kobiet. W grupie bezrobotnych ze stażem od 5 do 10 lat znalazły się 83 osoby, w tym 41 kobiet. Nieco mniej liczną grupę reprezentują osoby ze stażem pracy
STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY KROCZYCE 23 od 10 do 20 lat – 86 osób, w tym 40 kobiet. Następną grupą są osoby posiadające staż pracy od20 do 30 lat – ogółem to 64 osoby w tym 18 kobiet. Najmniej osób pozostających bez pracy zanotowano wśród osób legitymujących się stażem 30-letnim i dłuższym – 2 mężczyzn. Dane te wskazują jednak najprawdopodobniej na to, iż osoby te w większości nabyły już uprawnienia emerytalne bądź też prawo do świadczeń przedemerytalnych. Analizując powyższe zestawienie, należy również stwierdzić, że im dłuższy jest staż pracy, tym mniej jest osób pozostających bez pracy. Taki stan rzeczy utrudnia rozpoczęcie kariery zawodowej osobom młodym, które kończą naukę, szukają pierwszej pracy i dotychczas nie miały okazji zdobyć doświadczenia zawodowego. Bezrobotni według wykształcenia
300 261 250
200 160 150 133 111 100 75 57 50 22 20 27 22 0 gimnazjalne zasadnicze średnie policealne i wyższe i poniżej zawodowe ogólnoksz. średnie zawodowe
ogółem kobiety
Dane Powiatowego Urzędu Pracy w Zawierciu. Poziom wykształcenia ma istotny wpływ na sytuację osoby na rynku pracy. Jak wskazuje wykres, najwyższe bezrobocie dosięga osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym. W tym przedziale aż 261 osób posiada status bezrobotnego, z czego 111 to kobiety. Drugą grupą bezrobotnych w liczbie 160 są osoby z wykształceniem gimnazjalnym i niższym, wśród nich jest 57 kobiet. Kolejną jakże niepokojącą grupą wśród bezrobotnych są osoby z wykształceniem policealnym i średnim zawodowym (133 ogółem, w tym 75 kobiet). Problem braku zatrudnienia w najmniejszym stopniu dotyczy osób z wykształceniem średnim ogólnokształcącym (22 osoby ogółem, w tym 20 kobiet) i wyższym (27 osób ogółem, w tym 22 kobiety). Dlatego istotne jest, by zwracać szczególną uwagę na kształcenie dzieci i młodzieży oraz dokształcanie dorosłych.
2.6. KWESTIA NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI W rozumieniu ustawy o pomocy społecznej niepełnosprawność oznacza stan fizyczny, psychiczny lub umysłowy, powodujący trwałe lub okresowe utrudnienie, ograniczenie bądź uniemożliwienie samodzielnej egzystencji. Tymczasem obecnie niepełnosprawność jest również rozumiana jako wynik barier społecznych, ekonomicznych oraz fizycznych, jakie jednostka napotyka w środowisku zamieszkania. W związku z tym polityka społeczna powinna promować aktywne działania na wszystkich szczeblach życia społecznego oraz aktywnie wspierać wszelkie działania na rzecz równouprawnienia osób niepełnosprawnych, a także przeciwdziałać ich dyskryminacji i tworzyć mechanizmy wyrównujące szanse życiowe oraz warunki do korzystania z przysługujących im praw. W gminie Kroczyce w roku 2004 z powodu niepełnosprawności z pomocy społecznej skorzystało 98 osób z 28 rodzin. Na terenie gminy zamieszkuje 360 osób niepełnosprawnych, w tym 40 niepełnosprawnych dzieci do 16 roku życia. Osoby niepełnosprawne mają możliwość skorzystania z pomocy oferowanej przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Kroczycach, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Zawierciu - w ramach środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych oraz Zakłady Opieki Zdrowotnej.
2.7. ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH W GMINIE Definiując problem alkoholizmu, przyjmuje się, że jest to całokształt problemów związanych z używaniem napojów alkoholowych. Rozumie się przez to zarówno upośledzenie decyzji dotyczących rozpoczynania picia alkoholu, jak i polegających na niemożności przerwania picia alkoholu. Problem alkoholizmu rozpatrywany jest w dwóch płaszczyznach:
STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY KROCZYCE 24 • jako choroba alkoholowa (utrata kontroli picia, niemożność utrzymania się w abstynencji); • jako zagadnienie spożycia napojów alkoholowych i akceptowanych przez społeczeństwo wzorów picia, co stwarza konieczność poszukiwania alkoholu. Jedną z grup dysfunkcyjnych, która objęta jest pomocą, stanowią osoby uzależnione od alkoholu. Nadużywanie napojów alkoholowych stanowi dziś bezsprzecznie jeden z poważniejszych problemów w naszym społeczeństwie. Szerzące się zjawisko alkoholizmu dotyka wielu mieszkańców kraju i nie respektuje płci, wieku ani statusu intelektualnego. Jego rozmiary i niszczycielskie działanie dają się obserwować wśród klientów pomocy społecznej. Gmina Kroczyce nie jest wolna od problemu alkoholizmu. Z 551 beneficjentów Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Kroczycach w 2004 roku, 24 osoby ubiegające się o pomoc, swą trudną sytuację życiową tłumaczyło problemem alkoholowym. Zważywszy na proporcję, z jaką tutaj mamy do czynienia, można by stwierdzić, iż zjawisko alkoholizmu nie jest problemem dominującym. Niemniej jednak nie można bagatelizować tych danych i oceniać skali zjawiska tylko w tak wąskim ujęciu. Jeśli bowiem prawie sto osób stara się o pomoc, tłumacząc swoją trudną sytuację problemem alkoholowym, to należy wziąć pod uwagę przy tej okazji również hipotetycznie złą sytuację ich rodzin, a wtedy liczba osób uzależnionych od wsparcia z systemu pomocy ulegnie zwiększeniu. Aby eliminować niekorzystny wpływ alkoholizmu na społeczność gminy, konieczne jest prowadzenie działań o charakterze profilaktycznym oraz różnych form promocji zdrowego stylu życia. Ważną rolę odgrywają w tym procesie uchwalane corocznie programy profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz podejmowane przez Gminną Komisję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w ramach przysługujących jej uprawnień działania. W 2004 roku Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych przyjęła 12 wniosków dotyczących skierowania na leczenie odwykowe osób uzależnionych. 10 osób zostało bezpośrednio skierowanych na leczenie odwykowe. GKRPA dokonała w roku 2004 - 4 kontroli punktów prowadzących sprzedaż napojów alkoholowych. Ponadto w 2004 roku w punkcie konsultacyjnym działającym przy GKRPA udzielono 39 porad.
Środki finansowe służące rozwiązywaniu problemów uzależnień w Gminie
95000 95000 100000 91000 90000 80000 70000 60000 50000 40000 30000 20000 10000 0 2002 2003 2004
Dane Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Kroczycach Wielkość środków przeznaczonych na profilaktykę i rozwiązywanie problemów alkoholowych w gminie w 2002 r. wynosiła 91.000 zł, w 2003 roku wzrosła się do kwoty 95.000 zł i pozostała na tym samym poziomie w 2003 roku.
2.8. KWESTIA PRZESTĘPCZOŚCI Przestępczość jest jednym z tych zjawisk społecznych, które odciskają dotkliwe piętno na funkcjonowaniu lokalnej społeczności. Jest to margines życia społecznego, ale intensywność zdarzeń oraz częstotliwość, z jaką występują, mogą mieć wpływ na formowanie się postaw i zachowań ludzi tworzących społeczność gminy Kroczyce. W 2004 r. w Posterunku Policji w Kroczycach wszczęto ogółem 132 postępowania gdzie stwierdzono 112 czynów. Wykrywalność ogółem wyniosła 58,9 %. Najczęściej popełnianym przestępstwem w 2004 r. były kradzieże (68 przypadków odnotowanych w tym 23 to kradzieże z włamaniem). Niepokojącą liczbę stanowią również przestępstwa drogowe, w 2004 roku odnotowano 12 przypadków kierujących pojazdami pod wpływem alkoholu. Ponadto w roku 2004 na terenie gminy odnotowano:
STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY KROCZYCE 25 − groźby karalne – 7 przypadków − bójki i pobicia – 4 przypadki − niealimentacja – 4 przypadki − zniszczenia mienia – 4 przypadki − paserstwo nieumyślne – 2 przypadki − fałszowanie dokumentów – 2 przypadki − znęcanie się nad rodziną – 2 przypadki − przywłaszczenie mienia – 1 przypadek − nielegalne posiadanie narkotyków – 1 przypadek − fałszywe zeznania – 1 przypadek − kłusownictwo wodne – 1 przypadek − inne przestępstwa – 3 przypadki W 2004 roku, Posterunek Policji w Kroczycach w toku przeprowadzonych czynności wykrywczych ustalił 67 sprawców przestępstw. Sprawcy przestępstw według wieku
9,0% 3,0% 3,0% 9,0% 7,5% 16,4%
22,4%
29,9%
15-18 lat 19-23 lat 24-30 lat 31-40 lat 41-50 lat 51-60 lat 61-70 lat powyżej 70 lat
Dane Posterunku Policji w Kroczycach Z powyższego zestawienia wynika, że w 2004 r. najczęstszymi sprawcami przestępstw były osoby z przedziału wiekowego 41 – 50 lat (20 osób), kolejna grupę sprawców stanowią osoby w wieku 31 – 40 lat (15 osób). Najrzadziej przestępstw dokonały osoby z przedziału 15 – 18 lat, oraz osoby powyżej 70 roku życia – po 2 odnotowane przypadki. Na skutek interwencji policji, na terenie gminy nałożono 179 mandatów karnych za drobniejsze wykroczenia w tym 36 mandatów porządkowych i 48 mandatów drogowych.
2.9. IDENTYFIKACJA NAJWAŻNIEJSZYCH PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH NA TERENIE GMINY Identyfikacja problemów społecznych jest jednym z najważniejszych elementów każdego postępowania diagnostycznego, mającego określić zasadnicze problemy i ewentualne kierunki ich rozwiązywania. Podstawowym narzędziem badawczym, za pomocą którego identyfikowano problemy społeczne gminy, była ankieta rozesłana do osób mających wpływ na kształt lokalnej polityki społecznej, między innymi reprezentujących wybrane instytucje lokalne, takie jak: ośrodek zdrowia, kościół, szkoła, organizacje pozarządowe, a także do lokalnych przedsiębiorców, pracowników socjalnych GOPS, radnych, mieszkańców gminy. Z nadesłanych odpowiedzi wyłonił się obraz najistotniejszych kwestii dotykających lokalną społeczność.
Słabe strony gminy Wśród słabości gminy Kroczyce pojawia się kilka kwestii. Jedną z nich brak alternatywnych form spędzania wolnego czasu dla ludzi młodych oraz zbyt mały dostęp do internetu. Mieszkańcy uważają, że najlepszym wyjściem z tej sytuacji byłoby uruchomienie Dom Kultury, który byłby miejscem produktywnych spotkań dla młodzieży oraz stworzenie świetlicy środowiskowej, która byłaby azylem dla dzieci z rodzin patologicznych i ubogich. Kolejną bolączką jest bezrobocie - szczególnie wśród ludzi młodych oraz zły stan miejscowych dróg. Mieszkańcom przeszkadza także brak oczyszczalni ścieków, kanalizacji, gazociągu oraz niekontrolowany wywóz śmieci w miejscach niedozwolonych – głównie w okolicznych lasach. Najważniejsze problemy społeczne w gminie
STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY KROCZYCE 26 Za najważniejsze problemy w gminie uznano bezrobocie głównie wśród absolwentów oraz narastające problem zubożenia społeczeństwa. Poważnymi i narastającym problemami, wskazanymi przez respondentów, są również: alkoholizm w rodzinach, drobna przestępczość oraz przemoc w rodzinie, brak organizacji czasu wolnego dla młodzieży.
Szczególnie narażone grupy społeczne Za szczególnie narażonych uznano dzieci i młodzież. Kolejną grupę dotkniętą lokalnymi problemami społecznymi stanowią ubogie rodziny. Do grona osób narażonych zaliczono również osoby bezrobotne, stare, chore i samotne (emeryci i renciści). Grupę mieszkańców, która odczuwa skutki problemów społecznych, stanowią ponadto rodziny wielodzietne, rodziny patologiczne dotknięte problemem przemocy oraz niepełnosprawni. Respondenci wskazali również miejsca, w których zjawiska o charakterze patologicznym występują ze szczególnym natężeniem. Do takich miejsc należy zaliczyć m.in. centrum Kroczyc (gdzie na ławkach spożywany jest alkohol), teren wokół basenu, osiedlowe ulice oraz okolice terenów turystycznych. Wskazano również ulicę Batalionów Chłopskich w Kroczycach i zalewy wodne w Kostkowicach.
Kwestie uznane za najistotniejsze w tworzeniu strategii Ankietowani wskazali również problemy, na których powinna skupić się lokalna strategia integracji i rozwiązywania problemów społecznych gminy. Wybierali trzy najistotniejsze kwestie z zamkniętego katalogu. Przedstawiamy kwestie, które uzyskały największą liczbę wskazań.
Ilość Lp. Kwestie społeczne wskazań
1. Pomoc osobom i rodzinom ubogim 17
2. Pomoc bezrobotnym w przekwalifikowaniu się i znalezieniu pracy 16
Pomoc dla dzieci i młodzieży w poszukiwaniu alternatywnych form spędzania czasu 3. 13 wolnego – profilaktyka i przeciwdziałanie przestępczości nieletnich
4 Pomoc rodzinom dotkniętym problemem uzależnień 11
5. Pomoc ludziom starym, samotnym 7
6. Pomoc rodzinom dotkniętym przemocą domową 7
Z powyższego zestawienia wynika rozkład wskazań istniejących kwestii społecznych, które winny stać się przedmiotem szczególnej troski samorządu lokalnego. Kwestie te przedstawiają się następująco:
Graficzny obraz najistotniejszych kwestii problemowych gminy Kroczyce Najistotniejsze Pomoc dla dzieci kwestie w tworzeniu strategii Pomoc rodzinom i młodzieży Pomoc osobom Pomoc rodzinom integracji i rozwiązywania dotkniętym w poszukiwaniu bezrobotnym dotkniętym przemocą problemów społecznych problemem alternatywnych form w przekwalifikowaniu domową Pomoc osobomgminy i rodzinom Kroczyce STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCHuzależnień GMINY KROCZYCEPomocspędzania ludziom czasustarym i znalezieniu pracy 27 ubogim i samotnymwolnego Badanie własne Centrum AV.
Ponadto do kwestii ważnych zaliczono również pomoc osobom niepełnosprawnym, pomoc osobom nieradzącym sobie z opieką i wychowywaniem dzieci, pomoc bezdomnym, pomoc dla samotnych kobiet w ciąży i matek, które są w trudnej sytuacji życiowej oraz pomoc byłym więźniom w powrocie do społeczeństwa czy pomoc chorym na AIDS. Należy dodać, że w prezentowanym zestawieniu pominięto kategorie, na które nie było wskazań, na przykład pomoc osobom dotkniętym skutkami powodzi lub innymi klęskami żywiołowymi, pomoc uchodźcom i repatriantom, pomoc osobom w integracji ze społeczeństwem (marginalizowanym i wykluczonym) czy pomoc dla rodzin i osób w rozwiązywaniu problemów mieszkaniowych oraz pomoc w dostępie do profilaktyki i ochrony zdrowia dla osób marginalizowanych.
2.10. ANALIZA SWOT Bardzo użyteczną metodą przy określaniu priorytetów rozwojowych jest coraz powszechniej stosowana w pracach nad strategią analiza SWOT. Nazwa SWOT jest akronimem angielskich słów Strengths (mocne strony), Weaknesses (słabe strony), Opportunities (szanse w otoczeniu), Threats (zagrożenia w otoczeniu). Analiza SWOT jest efektywną metodą identyfikacji słabych i silnych stron organizacji oraz badania szans i zagrożeń, jakie stoją przed organizacją. Analizę tę można z powodzeniem zastosować do dowolnego przedsięwzięcia, włącznie z programowaniem strategicznym. Wnikliwe opracowanie SWOT jest istotnym etapem procesu planowania strategicznego. Przy właściwym opracowaniu stanowi punkt wyjściowy dla określania celów strategicznych oraz projektów socjalnych. Analiza SWOT została przygotowana w miejscowym Ośrodku Pomocy Społecznej. Przedstawione poniżej czynniki obejmują: • siły – wewnętrzne uwarunkowania o pozytywnym wpływie na sytuację społeczną, • słabości – wewnętrzne uwarunkowania o negatywnym wpływie na sytuację społeczną, • szanse – zewnętrzne uwarunkowania o pozytywnym wpływie na realizację celów, • zagrożenia – zewnętrzne uwarunkowania o negatywnym wpływie na realizację celów. Wynik prac obrazują prezentowane poniżej zestawienia. Dodać należy, że w analizie SWOT odniesiono się wyłącznie do kwestii społecznych.
poziom zaspokajania potrzeb uznanych za podstawowe Mocne strony Słabe strony • dobrze rozwinięta baza zabezpieczająca potrzeby • niedostatecznie rozbudowane zaplecze kulturalne, społeczne, • słabo rozwinięta infrastruktura komunalna, • dostateczne dofinansowanie oświaty i nauki • niewłaściwa gospodarka odpadami przemysłowymi, • dostęp do terenów rekreacyjnych • brak na terenie gminy przedsiębiorstw budowlanych, i wypoczynkowych, • słabo rozwinięta sieć komunikacyjna. • dobry dostęp do opieki medycznej, • dostęp do szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej, • dobra sytuacja mieszkaniowa oraz wystarczająca ilość mieszkań komunalnych i socjalnych.
Szanse Zagrożenia • wzrost poziomu wykształcenia, • nie wzrasta dostępność do szkół • wykorzystywanie środków pomocowych na ochronę ponadgimnazjalnych, wyższych i języków obcych, środowiska, • występowanie problemu rabunkowej gospodarki • zagospodarowywania akwenów wodnych dla celów zasobami naturalnymi, turystycznych, • niestosowanie kompleksowych rozwiązań • brak rozwoju na terenie gminy przemysłu technicznych i prawnych w zakresie ochrony i i transportu uciążliwego dla środowiska naturalnego wykorzystywania środowiska naturalnego, oraz zanieczyszczającego środowisko, • wzrost patologii spowodowanych brakiem pracy i • rozwój agroturystyki, środków do życia, • korzystne położenie regionu dla komunikacji. • postępuje degradacja wartości rodzinnych, • postępuje upadek „kultury pracy”, • występowanie w społeczeństwie apatii i zniechęcenia.
kwestia osób uzależnionych
STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY KROCZYCE 28 Mocne strony Słabe strony • prawidłowe wykorzystywanie środków • słabe przygotowanie kadry do pracy z osobami pochodzących z zezwoleń na handel napojami uzależnionymi, alkoholowymi, • słabo przygotowana baza lecznictwa odwykowego, • dysponowanie stałymi środkami finansowymi na • nie istnieją miejsca pobytu dla ofiar przemocy. profilaktykę i rozwiązywanie problemów alkoholowych, • wymiana doświadczeń i dobry przepływ informacji pomiędzy instytucjami zajmującymi się uzależnieniami, • dobra współpraca z Kościołem.
Szanse Zagrożenia • traktowanie uzależnienia jako problemu • istnienie zjawiska zmęczenia, bezsilności i społecznego, bezradności społecznej. • współpraca fachowców różnych dziedzin na rzecz przeciwdziałania uzależnieniom, • posiadanie wystarczających możliwości, by sprostać potrzebom w zakresie uzyskiwania pomocy w dziedzinie uzależnień • istnienie systemu wsparcia dla osób i rodzin wymagających specjalistycznej pomocy, • skuteczność i efektywność działań podejmowanych na rzecz osób uzależnionych • dostateczne wykorzystywanie sytemu informacji.
rozwój kadr i służb pomocowych Mocne strony Słabe strony • pomoc Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie • brak wyspecjalizowanych pracowników w rozwiązywaniu lokalnych problemów społecznych, kompleksowo zajmujących się rodzinami • prowadzenie działań socjalnych z rodziną. dysfunkcyjnymi, • utrudniony dostęp do placówek oświatowych zajmujących się kształceniem w zakresie usług opiekuńczych, • przeciążenie pracowników socjalnych ilością zadań.
Szanse Zagrożenia • odpowiednie do potrzeb rynku przygotowanie • niewystarczająca ilość kadry w stosunku do potrzeb, zawodowe absolwentów w zakresie służb pomocy społecznej, • stałe doskonalenie zawodowe pracowników pomocy społecznej, • istnienie współpracy z jednostkami pomocy społecznej, prowadzonymi przez inne podmioty.
kwestia dzieci, młodzieży i rodziny Mocne strony Słabe strony • adekwatna do potrzeb liczba zatrudnionych • nie powstają nowe organizacje pozarządowe na pracowników merytorycznych w systemie terenie gminy, pomocy społecznej, • niedostateczna liczba specjalistów do pracy z • dobra współpraca instytucji zajmujących się rodziną, problematyką dzieci i młodzieży, • brak na terenie gminy placówek resocjalizacyjnych, • dobra współpraca i komunikacja instytucji placówek dla nieletnich oraz samotnych matek pozarządowych z rządowymi, z dzieckiem, • prawnicy służb społecznych podejmują aktywne • nie są przeprowadzane specjalistyczne analizy działania na rzecz pomocy dzieciom i młodzieży, jakościowe w zakresie potrzeb dzieci i młodzieży, • wspieranie przez samorząd organizacji • nie istnieją warunki do prowadzenia skutecznej pozarządowych i grup nieformalnych, pracujących pracy socjalnej, na rzecz dzieci, młodzieży i rodziny, • niewystarczająca ilość ośrodków wsparcia dla rodzin • podejmowanie ze strony samorządu działań w kryzysie. zapobiegających dysfunkcjom rodziny,
STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY KROCZYCE 29 • propagowanie idei wolontariatu, • wykorzystanie potencjału zawodowego i naukowego pracowników.
Szanse Zagrożenia • wzrost świadomości społecznej władz • istnienie zjawiska wyuczonej bezradności i samorządowych, uzależnienia od pomocy społecznej, • wejście Polski do Unii Europejskiej szansą na • poprawę polityki społecznej na rzecz dzieci, występowanie zagrożeń funkcjonowania rodziny: młodzieży i rodziny, uzależnienia, rozpad więzi rodzinnych, bezrobocie, • decentralizacja władzy sprzyjająca pomocy przemoc w rodzinie, ubóstwo, • społecznej dzieciom i młodzieży, niewystarczająca opieka medyczna szkół, • • wysoki poziom współpracy pomiędzy szkołą a niski poziom kultury prawnej wśród społeczeństwa, rodziną, • brak ofert szkoleń i doskonaleń zawodowych dla • stabilność prawna w dziedzinie pomocy społecznej kadry w dziedzinie pracy z dziećmi, młodzieżą i dziecku i rodzinie, rodziną. • brak marginalizacji grup i osób, • prowadzenie szkolnych programów profilaktycznych.
kwestia osób bezrobotnych Mocne strony Słabe strony • dobre przygotowanie pracowników pomocy • wysokie bezrobocie długotrwałe, w szczególności społecznej do pracy z osobami bezrobotnymi. wśród mieszkańców obszarów wiejskich, • występowanie zjawiska dziedziczenia bezrobocia, • niski poziom wykształcenia osób bezrobotnych, • osoby bezrobotne nie podnoszą swoich kwalifikacji.
Szanse Zagrożenia • istnienie lokalnych i regionalnych działań • wzrost bezrobocia długotrwałego, skierowanych do długotrwale bezrobotnych, • wzrost zjawiska dziedziczenia bezrobocia, • powiązanie programów dla bezrobotnych • wzrost bezrobocia powodujący osłabienie instytucji długotrwale z programami rozwoju zasobów rodzinnych, ludzkich, przekwalifikowaniem i reorganizacją, • istnienie zjawiska nielegalnego zatrudnienia. • wzrost mobilności zawodowej i geograficznej, • wzrost dostępności do kształcenia ustawicznego na obszarach wiejskich.
kwestia ludzi starych Mocne strony Słabe strony • • istnieją określone standardy usług dla osób brak własnych opracowań dotyczących sytuacji starszych, osób starszych, • • dostateczny dostęp do jednostek organizacyjnych wzrost liczby świadczeniobiorców pomocy pomocy społecznej, społecznej, • • wystarczająca liczba pracowników ośrodków ograniczony dostęp do małych form pomocy pomocy społecznej zajmujących się problematyką społecznej, • osób starszych, wzrost liczby osób w wieku poprodukcyjnym, • • wydłuża się przeciętne dalsze trwanie życia, nie ma możliwości kontynuacji aktywności • prawidłowy obieg informacji o formach pomocy zawodowej dla osób starszych, • społecznej, niski poziom życia osób starych. • dobra dostępność domów pomocy społecznej, • spadek liczby osób oczekujących na umieszczenie w DPS, • zjawisko marginalizacji osób starszych nie występuje.
Szanse Zagrożenia • nie wzrasta liczba osób samotnych, • sytuacja finansowa kraju nie sprzyja osobom
STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY KROCZYCE 30 • infrastruktura częściowo dostosowana dla osób starszym, starszych, • brak koordynacji działań podmiotów na rzecz osób • podmiotowe traktowanie osób starszych, starszych. • patologie społeczne wśród osób starszych nie występują, • nie występuje migracja ludzi młodych na inne tereny, • pozytywny wpływ postępu medycyny na poprawę sytuacji zdrowotnej osób starszych, • wzrostu gospodarczego kraju na pomoc społeczną, • system prawny regulujący nowe formy pomocy społecznej jest szansą na poprawę warunków życia osób starszych.
kwestia osób niepełnosprawnych Mocne strony Słabe strony • niewystarczająca baza rehabilitacyjna, • brak zaangażowania osób niepełnosprawnych do samopomocy, • nierównomierna i niewystarczająca pomoc osobom niepełnosprawnym, • niedostateczna oferta opieki dla osób niepełnosrawnych, • niedostatecznie rozpoznawane potrzeby osób niepełnosprawnych w kontekście środowiska lokalnego.
Szanse Zagrożenia • wzrost społecznej akceptacji osób • nierównomierne korzystanie ze środków niepełnosprawnych, pozabudżetowych i pomocowych, • sprzyjająca pomocy osobom niepełnosprawnym • zmniejszanie się liczby miejsc pracy dla osób sytuacja ekonomiczno-gospodarcza kraju, niepełnosprawnych. • zapotrzebowanie na placówki opieki stacjonarnej oraz usługi opiekuńcze nie wzrasta, • likwidowanie istniejących barier architektonicznych.
2.11. ZASOBY UMOŻLIWIAJĄCE ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH Zasobami umożliwiającymi rozwiązywanie problemów społecznych określamy instytucje znajdujące się na terenie gminy lub obejmujące swym zasięgiem działania jej mieszkańców, które funkcjonują w obszarze polityki społecznej i rozwiązują dane problemy. Są to zarówno jednostki samorządowe, jak i niepubliczne, na przykład organizacje pozarządowe.
2.11.1 Instytucje oferujące pomoc i wsparcie
Instytucją oferującą pomoc i wsparcie mieszkańcom gminy jest Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej. Ośrodek realizuje zadania wynikające z ustawy o pomocy społecznej i świadczeniach rodzinnych. Oferta jednostki jest skierowana do mieszkańców gminy Kroczyce, znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej. GOPS zatrudnia dwóch specjalistów pracy socjalnej i jednego pracownika socjalnego. Ponadto kadra Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej systematycznie podnosi swoje kwalifikacje i umiejętności zawodowe poprzez udział w licznych szkoleniach na temat wdrażania EFS w Polsce oraz funduszy strukturalnych jako instrumentów polityki społecznej, kierunków zmian w systemie pomocy społecznej, świadczeń na rzecz rodziny w świetle aktualnych przepisów prawnych, w konferencji nt. reformy świadczeń rodzinnych czy też w szkoleniu w zakresie rozwiązywania problemów alkoholowych i wybranych kwestii administracyjnych. Ponadto pracownicy brali udział w seminarium nt. samorząd jako płatnik zasiłków rodzinnych.
2.11.2. Organizacje pozarządowe
W gminie Kroczyce istnieją 2 parafie Kościoła rzymskokatolickiego. Każda społeczność, w której istnieją silne więzi społeczne, winna organizować współpracę między samorządem a organizacjami pozarządowymi, aby współdziałać w kierunku uzupełnienia i usprawnienia instytucjonalnego forum pomocy.
STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY KROCZYCE 31 2.10. PODSUMOWANIE CZĘŚCI DIAGNOSTYCZNEJ Dokonujący diagnozy problemów społecznych na terenie gminy zespół korzystał z szeregu możliwości, jakie stwarza funkcjonowanie jednostek organizacyjnych samorządu terytorialnego, jednostek pozarządowych oraz instytucji współdziałających w szeroko rozumianym obszarze polityki społecznej. Nie poprzestając na analizie źródeł zastanych, którymi dysponują Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, Policja, Powiatowy Urząd Pracy i inne, korzystano obficie z bardzo wskazanych przy sporządzaniu analiz diagnostycznych źródeł wywołanych, tj. badań ankietowych i analizy SWOT. Sumując uzyskane informacje i nakładając wyniki diagnozy na zakres możliwości kompetencyjnych samorządu, możemy wskazać najważniejsze obszary problemowe, których rozwiązanie powinno stać się przedmiotem działań samorządu lokalnego, a jest treścią części programowej niniejszego dokumentu. Zespół przygotowujący dokument uznał, że problemami, dla których należy zaprogramować działania, są: Istnienie wysokiego poziomu bezrobocia na terenie gminy skutecznie uniemożliwia realizację celów osobistych i zawodowych znacznej grupie mieszkańców, pogłębiając obszary ubóstwa. Rodzina powinna zapewniać swoim członkom oparcie i pomoc, może to zrobić tylko silna rodzina, w związku, z czym wszelkie problemy opiekuńczo- -wychowawcze osłabiające powyższe funkcje powinny być diagnozowane i rozwiązywane. Polepszeniu powinna ulec sytuacja dziecka, w szczególności należy się zająć brakiem miejsc spędzania czasu wolnego. Zwiększająca się ilość mieszkańców w wieku poprodukcyjnym, a w szczególności samotnych wymaga zapewnienia im właściwej opieki. Wraz z wiekiem nasilają się problemy zdrowotne oraz zwiększa się liczba niepełnosprawnych. Uzależnienia, przede wszystkim od alkoholu, to jeden z problemów społecznych na terenie gminy. Uzależnienia stają się przyczyną szeregu negatywnych zjawisk, skutecznie ograniczających wydolność rodzin nimi dotkniętych. Niewielka ilość organizacji pozarządowych na terenie gminy skutecznie utrudnia realizację nowatorskich rozwiązań oraz występowanie o fundusze wspomagające rozwiązywanie lokalnych problemów społecznych.
3. CZĘŚĆ PROGRAMOWA
W tej części strategii zawarte są programy szczegółowe polityki i pomocy społecznej, przeznaczone do realizacji na terenie gminy. Zostały one ujęte w formie misji, celów strategicznych, celów szczegółowych i kierunków działań.
3.1. MISJA
BUDOWA ORGANIZACYJNYCH, INSTYTUCJONALNYCH I MATERIALNYCH WARUNKÓW SPRZYJAJĄCYCH OSIĄGANIU PRZEZ MIESZKAŃCÓW GMINY DOBROSTANU ORAZ PRZECIWDZIAŁANIE MARGINALIZACJI I WYKLUCZENIU SPOŁECZNEMU
3.2. CELE STRATEGICZNE
Problem: Istnienie wysokiego poziomu bezrobocia na terenie gminy skutecznie uniemożliwia realizację celów osobistych i zawodowych znacznej grupie mieszkańców, pogłębiając obszary ubóstwa.
Cel strategiczny 1 System wsparcia na rzecz osób bezrobotnych.
Cele szczegółowe: 1. Monitoring socjalny – postępowanie w sytuacji kryzysowej długotrwałego pozostawania bez pracy. 2. Rozwijanie aktywnych form pomocy osobom zagrożonym wykluczeniem społecznym, długotrwale bezrobotnym, w tym kobietom.
Kierunki działania: 1. Stała współpraca z Powiatowym Urzędem Pracy w zakresie monitorowania zjawiska bezrobocia na terenie gminy. 2. Objecie pracą socjalną osób długotrwale bezrobotnych, tak by zachęcać do systematycznego poszukiwania zatrudnienia. W szczególności należy dążyć do udzielenia osobom bezrobotnym wszechstronnej pomocy w zakresie: poradnictwa, zapoznania z aktywnymi technikami poszukiwania pracy. 3. Objęcie pomocą materialną rodzin dotkniętych problemem bezrobocia. 4. Tworzenie na terenie gminy sprzyjającego klimatu dla potencjalnych inwestorów, mogących tworzyć nowe miejsca pracy. 5. Tworzenie na terenie gminy sprzyjającego klimatu dla organizacji pozarządowych mogących zorganizować Centrum Integracji Społecznej. 6. Nawiązanie kontaktu z organizacjami pozarządowymi z terenu województwa śląskiego dla skuteczniejszego
STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY KROCZYCE 32 rozwiązywania problemu bezrobocia. 7. Współudział w programach realizowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego przez instytucje rynku pracy. 8. Bieżący monitoring ofert programowych i ewentualne opracowanie projektów mających na celu rozwiązywanie problemu bezrobocia w szczególności wśród kobiet i osób długotrwale bezrobotnych.
Odpowiedzialni za realizację kierunków działań: Rada i Urząd Gminy, jednostki organizacyjne samorządu gminnego, jednostki organizacyjne pomocy społecznej.
Środki finansowe: Budżet samorządu lokalnego, środki pozyskane z funduszy zewnętrznych: rządowych, pozarządowych, programów celowych.
Partnerzy: Instytucje rządowe, naukowe, samorządowe, organizacje społeczne ze szczególnym uwzględnieniem organizacji pożytku publicznego.
Problem: Rodzina powinna zapewniać swoim członkom oparcie i pomoc, może to zrobić tylko silna rodzina, w związku, z czym wszelkie problemy opiekuńczo--wychowawcze osłabiające powyższe funkcje powinny być diagnozowane i rozwiązywane. Polepszeniu powinna ulec sytuacja dziecka, w szczególności należy się zająć brakiem miejsc spędzania czasu wolnego.
Cel strategiczny 2 Sprawny system zapobiegania kryzysom rodziny i wspierania rodzin ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb dzieci i młodzieży. Cele szczegółowe: 1. Pomoc w likwidacji przyczyn dysfunkcji. 2. Wspieranie i usprawnianie systemu wsparcia dla rodziny: psychologicznego, prawnego, socjalnego. 3. Zapewnienie dzieciom i młodzieży odpowiednich warunków do życia i rozwoju zgodnie z ich potrzebami i przysługującymi im prawami. 4. Przeciwdziałanie szerzeniu się postaw destrukcyjnych, agresywnych, aspołecznych w środowisku dzieci i młodzieży.
Kierunki działania: 1. Rozwój specjalistycznego poradnictwa, w tym rodzinnego dla rodzin naturalnych, zastępczych, a także terapii rodzinnej. 2. Zintensyfikowanie i rozwój form pracy socjalnej za szczególnym uwzględnieniem dzieci ze środowisk niewydolnych wychowawczo. 3. Inicjowanie grup wsparcia i grup samopomocowych. a. organizacja i finansowanie dożywiania w trakcie nauki w szkole, b. zapewnienie odzieży, wyposażenia w artykuły szkolne, c. organizacja i finansowanie wypoczynku letniego i zimowego, d. organizowanie akcji charytatywnych dla pozyskiwania środków na pomoc dzieciom. 4. Zabezpieczenie potrzeb bytowych dzieci i młodzieży z rodzin ubogich. 5. Podejmowanie inicjatyw i nowatorskich rozwiązań na rzecz ochrony macierzyństwa i dziecka w rodzinie. 6. Szkolenie i podnoszenie kwalifikacji kadry specjalistów do pracy z rodziną oraz w zakresie zaspokojenia potrzeb dzieci w placówkach. 7. Uzupełnianie infrastruktury socjalnej gminy, m.in. tworzenie mieszkań chronionych oraz hosteli. 8. Tworzenie warunków do realizacji programów socjoterapeutycznych. 9. Tworzenie interdyscyplinarnych zespołów specjalistów do spraw interwencji w sytuacjach zagrażających dzieciom i młodzieży. 10. Rozwój nowych form działań osłonowo-aktywizujących na rzecz dzieci i młodzieży niepełnosprawnej. 11. Tworzenie i wdrażanie programów w zakresie wyrównywania szans edukacyjnych dzieci i młodzieży. 12. Opracowywanie i realizacja programów specjalnych na rzecz dziecka i rodziny. 13. Wykorzystanie potencjału partnerów społecznych w realizacji pomocy dziecku i rodzinie. 14. Zintegrowanie działań na rzecz dziecka i rodziny ze środowiskiem lokalnym, w szczególności z jednostkami organizacyjnymi pomocy społecznej, sądami i ich organami pomocniczymi, instytucjami oświatowymi, zakładami opieki zdrowotnej, kościołami i związkami wyznaniowymi oraz z organizacjami społecznymi. 15. Upowszechnianie informacji o podmiotach świadczących pomoc dziecku i rodzinie.
Odpowiedzialni za realizację kierunków działań: Rada i Urząd Gminy, jednostki organizacyjne samorządu gminnego, jednostki organizacyjne pomocy społecznej.
Środki finansowe:
STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY KROCZYCE 33 Budżet samorządu lokalnego, środki pozyskane z funduszy zewnętrznych: rządowych, pozarządowych, programów celowych.
Partnerzy: Instytucje rządowe, naukowe, samorządowe, organizacje społeczne ze szczególnym uwzględnieniem organizacji pożytku publicznego.
Problem: Zwiększająca się ilość mieszkańców w wieku poprodukcyjnym, a w szczególności samotnych wymaga zapewnienia im właściwej opieki. Wraz z wiekiem nasilają się problemy zdrowotne oraz zwiększa się liczba niepełnosprawnych.
Cel strategiczny 3 Budowa i rozwój systemu wsparcia na rzecz osób starszych, niepełnosprawnych i chorych psychicznie.
Cele szczegółowe: 1. Zapewnienie odpowiednich form opieki osobom wymagających takiej opieki. 2. Usprawnianie osób starszych i niepełnosprawnych. 3. Aktywizacja rodzin na rzecz zapewnienia opieki osobom najbliższym. 4. Podejmowanie działań zmierzających do ograniczenia skutków niepełnosprawności. 5. Aktywizacja osób upośledzonych i chorych psychicznie, w tym z zaburzeniami psychicznymi. 6. Podejmowanie działań w zakresie ochrony zdrowia psychicznego.
Kierunki działania: 1. Utrzymanie osób niepełnosprawnych i starszych w miejscu ich zamieszkania w szczególności poprzez: a. propagowanie aktywnego i zdrowego stylu życia, b. ułatwienie kontaktu z placówkami rehabilitacyjnymi, c. uwrażliwienie społeczności lokalnej na potrzeby osób starszych i niepełno-sprawnych, d. rozwijanie usług opiekuńczych w szczególności poprzez podnoszenie kwalifikacji kadry, co ma bezpośredni wpływ na jakość świadczonych usług, e. rozwój oferty kulturalnej adresowanej do osób w podeszłym wieku w celu ich aktywizacji, f. rozwój usług transportowych dla osób starszych i niepełnosprawnych. 2. Rozwój pracy socjalnej i działań na rzecz integracji osób niepełnosprawnych ze środowiskiem lokalnym: a. budowa projektów socjalnych promujących integrację społeczną, b. rozwój oferty kulturalnej aktywizującej osoby niepełnosprawne. 3. Wsparcie materialne dla osób samotnych, w podeszłym wieku i osób niepełnoprawnych. 4. Podejmowanie działań zmierzających do systematycznego łamania barier dla osób niepełnosprawnych ruchowo. 5. Współdziałanie z PFRON i organizacjami pozarządowymi dla skuteczniejszego rozwiązywania problemów osób niepełnosprawnych. 6. Współpraca z Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie i Powiatowym Urzędem Pracy w zakresie aktywizacji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych. 7. Rozwój działań informacyjnych i promocyjnych związanych z pozycją osób w podeszłym wieku i niepełnosprawnych.
Odpowiedzialni za realizację kierunków działań: Rada i Urząd Gminy, jednostki organizacyjne samorządu gminnego, jednostki organizacyjne pomocy społecznej.
Środki finansowe: Budżet samorządu lokalnego, środki pozyskane z funduszy zewnętrznych: rządowych, pozarządowych, programów celowych.
Partnerzy: Instytucje rządowe, naukowe, samorządowe, organizacje społeczne ze szczególnym uwzględnieniem organizacji pożytku publicznego.
Problem: Uzależnienia, przede wszystkim od alkoholu, to jeden z problemów społecznych na terenie gminy. Uzależnienia stają się przyczyną szeregu negatywnych zjawisk, skutecznie ograniczających wydolność rodzin nimi dotkniętych.
Cel strategiczny 4 Budowa zintegrowanego systemu profilaktyki i rozwiązywania problemów uzależnień na terenie gminy.
STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY KROCZYCE 34 Cele szczegółowe: 1. Zapobieganie powstawaniu nowych problemów uzależnień od alkoholu i innych środków psychoaktywnych. 2. Zmniejszanie rozmiarów problemów, które aktualnie występują. 3. Zwiększenie zasobów niezbędnych do radzenia sobie z problemami już istniejącymi.
Kierunki działania: 1. Ograniczanie i zmiana struktury spożycia napojów alkoholowych i innych środków psychoaktywnych. 2. Zmiana zachowań i postaw mieszkańców w sytuacjach związanych z alkoholem i innymi środkami psychoaktywnymi. 3. Wdrożenie stosownych form profilaktyki alkoholowej i narkotykowej kierowanej w szczególności do dzieci i młodzieży. 4. Budowanie skutecznych form kontroli prawnej i społecznej nad szkodliwymi formami postępowania osób nadużywających alkoholu i innych środków psychoaktywnych. 5. Zwiększenie skuteczności i dostępności leczenia i terapii osobom uzależnionym i współuzależnionym w zakresie nowoczesnych strategii i metod rozwiązywania problemów uzależnień oraz wzmacnianie efektów leczenia. 6. Prowadzenie edukacji eliminującej czynniki zagrażające prawidłowemu funkcjonowaniu społecznemu i psychologicznemu – promowanie zdrowego stylu życia szczególnie wśród dzieci i młodzieży. 7. Przeciwdziałanie przemocy domowej i zaniedbaniom.
Odpowiedzialni za realizację kierunków działań: Rada i Urząd Gminy, jednostki organizacyjne samorządu gminnego, jednostki organizacyjne pomocy społecznej.
Środki finansowe: Budżet samorządu lokalnego, środki pozyskane z funduszy zewnętrznych: rządowych, pozarządowych, programów celowych.
Partnerzy: Instytucje rządowe, naukowe, samorządowe, organizacje społeczne ze szczególnym uwzględnieniem organizacji pożytku publicznego.
Cele i kierunki działań są realizowane zgodnie z przyjmowanym corocznie przez Radę Gminy Gminnym Programem Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, zawierającym szczegółowe działania w tym zakresie.
Problem: Niewielka ilość organizacji pozarządowych na terenie gminy skutecznie utrudnia realizację nowatorskich rozwiązań oraz występowanie o fundusze wspomagające rozwiązywanie lokalnych problemów społecznych.
Cel strategiczny 5 Inicjowanie oraz stwarzanie korzystnego klimatu do powoływania nowych organizacji pozarządowych na terenie gminy.
Cele szczegółowe: 1. Propagowanie i rozwijanie wśród społeczności lokalnej idei obywatelskiej odpowiedzialności i uczestniczenia w zaspokajaniu ludzkich potrzeb. 2. Stwarzanie korzystnych warunków dla powstawania i rozwoju organizacji pozarządowych na terenie gminy. 3. Współpraca z partnerami zewnętrznymi zmierzająca do budowy struktur pozarządowych.
Kierunki działania: 1. Analiza ofert organizacji pozarządowych poszukujących partnerów wśród samorządów do realizacji wybranych projektów. 2. Rozwój współpracy z organizacjami funkcjonującymi na terenie powiatu zawierciańskiego i województwa śląskiego poprzez zaprezentowanie im walorów i możliwości samorealizacji na terenie gminy. 3. Inicjowanie ruchu pozarządowego na terenie gminy poprzez uczestnictwo w szkoleniach dla liderów. 4. Propagowanie idei wolontariatu w środkach masowego przekazu.
Odpowiedzialni za realizację kierunków działań: Rada i Urząd Gminy, jednostki organizacyjne samorządu gminnego, jednostki organizacyjne pomocy społecznej.
Środki finansowe: Budżet samorządu lokalnego, środki pozyskane z funduszy zewnętrznych: rządowych, pozarządowych, programów celowych.
Partnerzy:
STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY KROCZYCE 35 Instytucje rządowe, naukowe, samorządowe, organizacje społeczne ze szczególnym uwzględnieniem organizacji pożytku publicznego.
3.3. MONITORING I WDRAŻANIE STRATEGII Skuteczność funkcjonowania przyjętej strategii zależeć będzie od: a. monitoringu i ewaluacji, b. budowy programów celowych, rozwijających przyjęte kierunki działań. Monitoring i ewaluacja zapisów strategicznych polegają na systematycznej ocenie realizowanych działań oraz modyfikacji kierunków działania w przypadku istotnych zmian społecznych, które mogą pojawić się poprzez zmianę regulacji prawnych czy też narastanie poszczególnych dolegliwości społecznych. Całościowa ocena wymaga odpowiedzi na pytania o zgodność ocenianej polityki z przyjętymi wartościami i zasadami. Ewaluacja jest działalnością z natury normatywną, gdyż z jednej strony wykorzystuje się w niej istniejące normy, z drugiej zaś w jej wyniku mogą pojawić się propozycje wprowadzenia nowych norm i procedur. Jest także działalnością instrumentalną, ponieważ jej podstawowym celem jest dostarczenie podmiotom polityki społecznej praktycznej wiedzy potrzebnej przy podejmowaniu decyzji. Elementami skutecznego monitoringu i ewaluacji będą przede wszystkim: a. Zespół wdrażający strategię. Zespół powinien zostać powołany przez wójta odrębnym zarządzeniem, a w jego skład mogą wejść m.in.: zastępca wójta, sekretarz, kierownik Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, przedstawiciel Gminnej Komisji Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, przewodniczący Komisji Zdrowia i Opieki Społecznej Rady Gminy, radni, naczelnicy odpowiednich wydziałów, koordynator pedagogów szkolnych.
b. Roczna ocena wdrażania strategii. Zespół wdrażający strategię winien się zbierać przynajmniej raz w roku i ocenić poziom wdrażania poszczególnych celów i kierunków działań. Zespół swoją ocenę powinien przekazać wójtowi i radzie, sugerując przyjęcie proponowanych rozwiązań, np. programów celowych, programu rozwiązywania problemów alkoholowych etc. Strategia integracji i rozwiązywania problemów społecznych będzie skuteczna, o ile przedstawiciele samorządu lokalnego znajdą zasoby umożliwiające budowę i realizację programów celowych zgodnych z przyjętymi kierunkami działań. Programy można realizować w okresach rocznych, dłuższych lub krótszych, w zależności od charakteru danego projektu. Przy budowie projektów znaczenie będą miały środki, które Rada Gminy corocznie będzie przeznaczała na ten cel. Projekty można realizować w ramach: a. własnych zasobów samorządu (np. projekty GOPS), b. poprzez organizacje pozarządowe, c. poprzez inne instytucje zewnętrzne. Programy mogą być przyjmowane przez Radę Gminy stosownymi uchwałami, które winny przybierać formułę załączników do niniejszej strategii. Projekty i programy realizowane w ramach strategii powinny być zgodne z przyjętymi kierunkami działań. Ponadto powinna je cechować: 1. Efektywność – jest to jedna z najbardziej pożądanych cech polityki społecznej i jednocześnie kryterium jej oceny. Stosowana jest w polityce społecznej w znaczeniach nadawanych jej przez ekonomię, prakseologię i socjologię. Jest to relacja między osiągniętymi bądź planowanymi celami (korzyściami)
STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY KROCZYCE 36 danego działania a ponoszonymi lub planowanymi nakładami. Można tego dokonać dwoma sposobami: osiągając maksymalny stopień realizacji celu przy danym nakładzie zasobów (zwiększenie wydajności) lub używając minimalnego nakładu środków, by w jak największym stopniu zbliżyć się do realizacji celu (oszczędzanie zasobów). Efektywne programy, realizowane w ramach strategii, rozwiązują jedną kwestię społeczną, nie przyczyniając się do powstania nowych. Służą zachowaniu równowagi między interesami różnych grup społecznych oraz podnoszą poziom zaspokajania potrzeb społeczeństwa, oszczędnie i wydajnie dysponując posiadanymi środkami.
2. Skuteczność – jest to zgodność między stanem rzeczy, określanym jako skutek danego działania, a zakładanym celem. Skuteczność jest stopniowalna: za skuteczne uznaje się nie tylko działania, których skutki są tożsame z celem, ale i te, które zbliżają do jego osiągnięcia. Skuteczność jest oceną, dla której punktem odniesienia jest wzorzec stanu docelowego. Ten stan docelowy w polityce społecznej może być postrzegany bardziej konkretnie – jako pożądane i zaplanowane zmiany w jakiejś dziedzinie życia społecznego (np. ograniczanie obszarów biedy).
3. Celowość – jest to cecha oznaczająca dotarcie z danym programem do środowiska osób rzeczywiście go potrzebujących. Ocena celowości powinna się opierać na rzetelnie przeprowadzonej diagnozie problemu.
4. UWAGI KOŃCOWE Zapisy zawarte w strategii będą realizowane w ramach kierunków poszczególnych działań, w zależności od posiadanych przez samorząd i pozyskanych z zewnątrz środków finansowych. Inne dokumenty programowe w zakresie lokalnej polityki społecznej powinny być zgodne z wytyczonymi w niniejszym dokumencie celami strategicznymi i kierunkami działań. W szczególności powinny je rozwijać i uszczegóławiać. Odnosi się to do programów przyjmowanych przez organy samorządu corocznie, jak i dokumentów wieloletnich, m.in. do: • Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, • Programu Profilaktyki i Opieki Nad Dzieckiem i Rodziną, • Programu Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi, • Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie, • Programu Przeciwdziałania Narkomanii, Autorzy niniejszego dokumentu pragną złożyć serdeczne podziękowania tym wszystkim, którzy przyczynili się do identyfikacji najważniejszych problemów społecznych środowiska lokalnego oraz mają nadzieję na dalsza współpracę prowadzącą do zmiany społecznej.
STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY KROCZYCE 37