Strategia Rozwoju Gminy Raciąż

Strategia rozwoju Gminy Raci 2

Strategi opracowali:

Dr hab. in. Jerzy Jeznach – Prof. nadzw. SGGW Dr in. Maria Jeznach

Przy współudziale pracowników i studentów: – Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Dr in. Irena Kotowicz – Borowy; rozdz. II.6 i II.12 – Urzdu Gminy Raci mgr in. Ryszard Giszczak mgr Grayna Biekowska mgr Monika Konczewska Stanisław Mazurek Gabriela Kowalska Barbara Gładka Barbara Kleniewska Jarosław Jaworski Krzysztof Lutomirski

Strategia rozwoju Gminy Raci 3

SPIS TRECI I. WSTP ...... 7 1. Rola samorzdu w opracowaniu strategii...... 7 2. Cele strategii rozwoju gminy...... 7 3. Metodologia opracowania strategii ...... 9 II. RAPORT O STANIE GMINY RACI...... 10 1. Ogólna charakterystyka gminy...... 10 1.1. Połoenie ...... 10 1.2. Rys historyczny ...... 11 1.3. Wiodca funkcja Gminy...... 14 1.4. Klimat ...... 14 1.5. rodowisko naturalne ...... 15 1.5.1. Wprowadzenie...... 15 1.5.2. Zasoby wodne...... 15 1.5.3. Gleby ...... 16 1.5.4. Budowa geologiczna...... 17 1.5.5. Lasy ...... 17 1.5.6. Obszar Chronionego Krajobrazu...... 17 1.5.7. Podsumowanie...... 18 1.6. Powierzchnia i ludno ş...... 19 1.6.1. Powierzchnia i ludno ş gminy Raci, powiatu płoskiego i województwa mazowieckiego...... 19 1.6.2. Liczba gmin zamieszkiwanych przez ludno ş wiejsk w 1999 roku . 20 1.7. Podział administracyjny gminy Raci ...... 20 2. LUDNOŞ I ZATRUDNIENIE ...... 23 2.1. Gsto ş zaludnienia ...... 23 2.1.1. Przyrost naturalny ludno ci w Gminie Raci ...... 23 2.1.2. Prognoza ludno ci według wieku ...... 23 2.2. Migracje ludno ci w Gminie Raci ...... 24 2.3. Struktura ludno ci w Gminie Raci według wieku i płci ...... 25 2.4. Pracujcy i bezrobotni ...... 26 2.4.1. Ludno ş w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym w Gminie Raci . 26

Strategia rozwoju Gminy Raci 4

2.4.2. Ludno ş w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym w 1999 roku ...... 27 2.4.3. Struktura ludno ci w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym w 1999 roku ...... 27 2.5. BEZROBOCIE ...... 27 2.5.1. Bezrobotni według płci – stan na kocu kwartału w tys...... 27 2.5.2. Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w powiecie płoskim i Gminie Raci ...... 28 2.5.3. Bezrobotni według wieku w Gminie Raci i Polsce ...... 30 2.5.4. Bezrobotni według czasu pozostawania bez pracy w Gminie Raci i Polsce...... 31 2.5.5. Bezrobotni według wykształcenia w Gminie Raci i Polsce...... 31 2.5.6. Bezrobotni według stau pracy w Gminie Raci i Polsce ...... 33 2.6. Działania RUP i innych organizacji zwizane z lokalnym rynkiem pracy w 2001 r ...... 34 3. WARUNKI MIESZKANIOWE...... 36 4. OPIEKA ZDROWOTNA...... 38 4.1. Liczba pracowników słuby zdrowia w Gminie Raci ...... 38 4.2. Pracownicy słuby zdrowia w Gminie Raci i województwie mazowieckim...... 38 5. INNE...... 39 6. KOCIOŁY...... 41 7. OWIATA...... 46 7.1. Szkoły w Gminie Raci ...... 46 7.2. Charakterystyka szkół ...... 46 8. BUDET GMINY...... 48 8.1. Dochody Gminy Raci w latach 1995-2001...... 48 Dochody Gminy Raci u rednione z 7 lat (1995-2001) ...... 50 8.2. Wydatki Gminy Raci w latach 1995-2001...... 51 Wydatki Gminy Raci u rednione z 7 lat (1995-2001) ...... 58 9. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA...... 60 9.1. Komunikacja...... 60

Strategia rozwoju Gminy Raci 5

9.2. Energetyka...... 60 9.3. Gazownictwo...... 61 9.4. Wodocigi, kanalizacja, oczyszczalnie cieków ...... 61 9.5. Gospodarka odpadowa ...... 64 9.6. Telekomunikacja ...... 66 9.7. Drogi...... 67 9.8. Melioracje wodne ...... 72 9.9. Zrealizowane przedsiwzicia infrastruktury w latach 1995-2001 ...... 74 9.10. Podsumowanie...... 77 10. ROLNICTWO ...... 78 10.1. Struktura gospodarstw rolniczych w Gminie Raci ...... 78 10.2. rednia powierzchnia gospodarstw rolniczych w Gminie Raci i powiecie płoskim...... 79 10.3. Struktura własno ci ziemi w Gminie Raci...... 80 10.4. Wska nik bonitacji gleb – uytki rolne (UR)...... 80 10.5. Struktura uytkowania gruntów ogółem w wybranych gminach, powiecie i województwie mazowieckim...... 81 10.6. Powierzchnia uprawy i struktura zasiewów w Gminie Raci w latach 1995-2001 ...... 83 10.7. Pogłowie zwierzt w Gminie Raci...... 93 10.8. Sprzt rolniczy w Gminie Raci ...... 97 11. PRZEMYSŁ, RZEMIOSŁO, HANDEL I INNA DZIAŁALNOŞ GOSPODARCZA...... 98 11.1. Wykaz placówek handlowych...... 98 11.2. Podmioty gospodarcze zarejestrowanie w systemie REGON w Gminie Raci ...... 98 11.3. Inne ...... 99 12. KULTURA I ELEMENTY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO...... 100 13. TURYSTYKA...... 105 Obiekty i miejsca noclegowe oraz ich wykorzystanie w Gminie Raci, powiecie płoskim w 2001...... 105 14. OFERTY DLA INWESTORÓW ...... 106

Strategia rozwoju Gminy Raci 6

15. GŁÓWNE PROBLEMY I BARIERY ROZWOJU GMINY ...... 107 16. PLANOWANE PRZEZ POWIAT I WOJEWÓDZTWO PRZEDSIWZICIA W GMINIE RACI...... 108 III. ANALIZA I OCENA STANU GMINY RACI ...... 109 1. PODSTAWY ANALIZY SWOT...... 109 2. ANALIZA SWOT DLA GMINY RACI ...... 112 3. PODSUMOWANIE ...... 113 IV. OCENA AKTUALNEGO STANU GMINY RACI ...... 115 1. Ocena ogólna gminy Raci...... 115 2. Czynniki decydujce o pozytywnej ocenie Gminy Raci (Atuty)...... 116 3 Dziedziny opó nione w stosunku do aktualnego rozwoju Gminy Raci ...... 118 V. STRATEGIA ROZWOJU GMINY RACI ...... 121 1. STRATEGICZNE KIERUNKI ROZWOJU GMINY RACI...... 121 1.1. Wprowadzenie...... 121 1.2. Strategiczne kierunki rozwoju...... 122 2. CELE I ZADANIA STRATEGICZNE...... 122 VI . POSŁANIE MIESZKA CÓW GMINY RACI ...... 132

Strategia rozwoju Gminy Raci 7

I. WSTP

1. Rola samorzdu w opracowaniu strategii

Ustawa o samorzdzie terytorialnym z dnia 8 marca 1990 r. jest przejawem demokratyzacji ycia politycznego. Samorzd polega na powierzeniu przez prawo mieszkacom jednostek administracyjnych wykonywanie zada, których ta działalno ş dotyczy. Grupy takie otrzymuj okre lone kompetencje, których zakres i rodzaj jest okre lony przez przepisy prawa. Naley do nich take stanowienie prawa lokalnego, przez wydawanie przepisów porzdkowych dla danego obszaru.

Podstawow jednostk samorzdu terytorialnego jest gmina, w skład której wchodz wszyscy mieszkacy. Gmina wykonuje zadania z zakresu administracji wobec mieszkaców oraz innych osób przebywajcych na jej terenie lub prowadzcych wszelk działalno ş. Na Gminie spoczywa równie odpowiedzialno ş za rozwój danego terenu, czego wyrazem jest prowadzenie odpowiedniej polityki gospodarczej i społecznej. W prowadzeniu tej polityki pomocnym narzdziem s: plan przestrzennego zagospodarowania terenu i strategia rozwoju.

2. Cele strategii rozwoju gminy

Studium pt. „STRATEGIA ROZWOJU GMINY RACI” ma na celu przedstawienie kompleksowego programu rozwoju tego terenu, opartego o istniejce uwarunkowania, potencjalne moliwo ci i szanse. Stanowi wic podstaw do kształtowania kierunków prac oraz przyszłych planów rozwojowych, a przeprowadzone wielowariantowe analizy bd punktem wyj cia w dalszych pracach nad przyszło ci gminy. Gminy wiejskie w Polsce weszły w taki etap rozwoju, e same powinny dokonywaş oceny swojej sytuacji społeczno – ekonomicznej i tworzyş programy

Strategia rozwoju Gminy Raci 8

rozwoju. Potrzeba opracowania kierunków przyszłego rozwoju gminy oraz okre lenia dróg i rodków ich realizacji, uznanych przez lokaln społeczno ş celów, wynika z konieczno ci koordynacji i kojarzenia biecej działalno ci z wieloletnimi poczynaniami inwestycyjnymi samorzdu i innych podmiotów gospodarczych na terenie gminy. Równie konieczno ş oddziaływania na lokalny rynek pracy wymaga nie tylko działa dora nych, ale równie długofalowych.

Opracowana strategia rozwoju gminy stanowiş powinna kluczowe ogniwo prowadzce do oywienia działalno ci lokalnych instytucji, przedsibiorców i liderów. Strategiczny program rozwoju gminy, opracowany przy udziale wiadomych i aktywnych członków lokalnej społeczno ci, wytycza cele i kierunki rozwoju, stwarza podstawy do wielokierunkowego i zrównowaonego rozwoju w oparciu o lepsze wykorzystanie własnych zasobów i mocnych stron. Równocze nie zapewnia efektywniejsze wykorzystanie rodków z budetu gminy oraz wskazuje na moliwo ş ch skojarzenia ze rodkami z innych ródeł. Okre lenie potencjalnych moliwo ci i kierunków zmian, w postaci strategicznego planu gospodarczego i społecznego rozwoju gminy, wpływa na oywienie przedsibiorczo ci, na promocj gminy oraz przyciganie inwestorów. Celem opracowanej strategii jest take okre lenie horyzontu czasowego realizacji poszczególnych celów i zada. W obecnych warunkach, przy zmianach od 1 stycznia 1999 r. granic administracyjnych, trudne jest okre lenie dłuszych horyzontów czasowych, a nawet krótsze, obejmujce lata 2003 – 2007, wymagaş bd korekty. Zaleeş to bdzie od miejsca i rangi Gminy Raci w nowym układzie administracyjnym (województwo mazowieckie). Dlatego zespół autorski proponuje, w okresie najbliszych lat, opracowanie planów terminowych (1 – 2 letnich) realizacji celów i zada strategicznych dla poszczególnych kierunków rozwoju.

Strategia rozwoju Gminy Raci 9

3. Metodologia opracowania strategii

Tryb prac nad Strategi Gminy Raci mona podzieliş na sze ş głównych etapów. I etap obejmował inspiracje Władz Samorzdowych Gminy dotyczce potrzeby opracowania strategii. Etap ten poprzedzony był konsultacjami i dyskusjami z członkami lokalnej społeczno ci oraz autorami strategii. Zakoczył si on podjciem decyzji o konieczno ci opracowania strategii. Okre lono tryb, zakres i kolejno ş prac. II etap obejmował ocen stanu gospodarki Gminy, analiz jej zasobów, lokalnych rynków towarów, usług, pracy i kapitału oraz sytuacji demograficzno – zawodowej. Oceny dokonano na podstawie danych wtórnych z Urzdu Gminy Raci, gmin ssiednich, Wojewódzkiego Urzdu Statystycznego, Głównego Urzdu Statystycznego, Rejonowego Urzdu Pracy w Płosku. Przy realizacji tego etapu prac niezwykle pomocne okazało si „Studium Uwarunkowa i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Raci”; opracowane przez Zespół projektanta arch. Wiesław Wiklisk. Zakoczenie drugiego etapu stanowi raport o stanie gminy. III etap to diagnoza i analiza rozwoju gminy. W etapie tym wykorzystano wyniki bada analitycznych według metody SWOT. Zakoczenie tego etapu stanowi analiza walorów, słabych stron Gminy oraz ocena stanu Gminy Raci. IV etap to opracowanie wstpnej wersji strategii rozwoju gminy. Przy opracowaniu tej wersji, okre lajcej długofalowe cele główne i szczegółowe zadania oraz rodki dla ich realizacji, korzystano z opinii ekspertów i miejscowych liderów. V etap obejmował konsultacje z ekspertami i weryfikacj przyjtej koncepcji strategii gminy (Zarzd Gminy Raci, pracownicy naukowi Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie i Uniwersytetu Warszawskiego). VI etap to opracowanie cało ci strategii rozwoju gminy z uwzgldnieniem wniosków i propozycji zgłaszanych w trakcie spotka konsultacyjno – dyskusyjnych.

Strategia rozwoju Gminy Raci 10

II. RAPORT O STANIE GMINY RACI

1. Ogólna charakterystyka gminy

1.1. Połoenie

Gmina Raci połoona jest w powiecie płoskim i województwie mazowieckim, na północnym zachodzie od Warszawy. Od północy Gmina graniczy z gmin Radzanów i Strzegowo z powiatu mławskiego oraz Siemitkowo Koziebrodzkie z powiatu uromiskiego, od północnego – zachodu z gmin Staro reby i Drobin powiatu płockiego, od południowego – wschodu od strony zachodniej z gmin Zawidz z powiatu sierpeckiego, od południowego – wschodu z gmin Baboszewo z powiatu płoskiego, a od wschodu – Glinojeck z powiatu ciechanowskiego. Po drugiej wojnie wiatowej, do 1975 roku cze ş Gminy Raci naleała do powiatu sierpeckiego, a cze ş stanowica obszar dawnej gminy Gralewo do powiatu płoskiego. W roku 1976 zlikwidowano gmin Gralewo i włczono wiksz jej cz ş do Gminy Raci. W dawnym podziale administracyjnym (do 1999 r.) Gmina Raci naleała do województwa ciechanowskiego. Siedzib władz samorzdowych Gminy jest miasto Raci. Do roku 1992 była to siedziba władz miejsko – gminnych. W roku tym miasto uzyskało statut gminy wydzielonej. Gmina Raci jest najwiksz gmin wiejsk w powiecie płoskim. Zajmuje powierzchni 247,21 km2, zamieszkały przez 9 546 mieszkaców. Przez teren Gminy przechodzi droga krajowa Nr 60 Łód – Kutno – Płock – Ciechanów – Ostrów Mazowiecka – Białystok oraz linia kolejowa Nasielsk – Płosk Sierpc. Waniejszy układ komunikacyjny tj. droga midzynarodowa E 77 omija Gmin Raci od wschodu, a droga krajowa Nr 10 od zachodu. Ostatnie dziesiciolecie podniosło znaczenie drogi Nr 60, jako osi komunikacyjnej Wschód – Zachód. Gmina ma charakter rolniczy o wysokim poziomie rolnictwa, opartym o tradycyjnie wysok kultur roln i dobre warunki przyrodniczo – glebowe.

Strategia rozwoju Gminy Raci 11

Na terenie wystpuj liczne zabytki, obiekty przyrodnicze i sakralne. Warunki naturalne terenu Gminy Raci tj. rze ba terenu, jako ş gleb, zasoby wód powierzchniowych i gruntowych, pokrycie terenu i klimat, naley oceniş jako korzystne dla osadnictwa i działalno ci gospodarczej.

1.2. Rys historyczny

Osadnictwo na terenach dzisiejszej Gminy Raci rozpoczło si wcze nie, o czym wiadczy topór ze złamanym ostrzem, wykonany z rogu jelenia, znaleziony w okolicach Drozdowa. Stanowi lad pobytu ludno ci kultury wstgowej rytej. Topór naley datowaş prawdopodobnie na czasy midzy 4300 a 4000 r. p.n.e. Z okolic Drozdowa, Szczepkowa, Szapska, Kossobud oraz innych pochodz równie inne ciekawe znaleziska. Intensywny rozwój osadnictwa zaczł si wła ciwie na pocztku procesu tworzenia si pastwa polskiego w kocu X wieku. Raci – gród połoony u zbiegu szlaków z centrum Mazowsza Płockiego na północ i północny – wschód, stał si o rodkiem wczesno redniowiecznego osadnictwa. W okresie XIII i XIV wieku tereny obecnej Gminy Raci wchodziły w skład kasztelani raciskiej, która sigała do rzeki Wkry. Po wojnach z Zakonem Krzyackim północne Mazowsze zaczło si szybko rozwijaş dziki duemu zapotrzebowaniu na ywno ş w wygłodniałych Prusach. Mimo to osadnictwo na terenie dzisiejszej Gminy było do ş słabe w porównaniu do innych rejonów Mazowsza. Po upadku Rzeczypospolitej omawiany teren włczono do Prus, w okresie wojen napoleoskich Mazowsze znalazło si w Ksistwie Warszawskim, a pó niej w Królestwie Polskim. W roku 1867 Gmin włczono do powstałego powiatu sierpeckiego. W czasie I wojny wiatowej, w styczniu 1915 r. tereny Gminy zajli Niemcy. Pod koniec 1918 r. administracj przejli Polacy. W roku 1920 na krótko teren ten zajła armia radziecka. We wrze niu 1939 r. Rozpoczła si okupacja niemiecka wraz z włczeniem terenu Gminy Raci do regencji ciechanowskiej w prowincji Prusy Wschodnie. Wyzwolenie nastpiło w styczniu 1945 r.

Strategia rozwoju Gminy Raci 12

Z histori omawianej Gminy wi si znane polskie rody jak: Chamscy, Dobrscy, Kossobudzcy i Koziebrodzcy.

Połoenie powiatu płoskiego w województwie mazowieckim

Strategia rozwoju Gminy Raci 13

Połoenie Gminy Raci w powiecie płoskim

Strategia rozwoju Gminy Raci 14

1.3. Wiodca funkcja Gminy

Raci jest Gmin rolnicz. Produkcja rolna w dobrych warunkach przyrodniczo – glebowych, z tradycyjnie wysokiej kulturze rolnej stanowi o charakterze rolniczym. Uprawiane s głównie: pszenica, buraki cukrowe, yto, kukurydza, warzywa i sady. Do istotnych czynników pozytywnie wyróniajcym Gmin Raci naley take stan rodowiska naturalnego oraz wystpowanie na tym obszarze licznych zabytków i obiektów przyrodniczych.

1.4. Klimat

Gmina Raci, według regionalizacji Zapolskiej, znajduje si na pograniczu dwóch stref klimatycznych: III b i IV d i charakteryzuje si nastpujcymi danymi z wielolecia: – rednia roczna temperatura – 7,0 – 7,3 o C, – długo ş okresu wegetacji – 205 dni, – rednia ilo ş dni z przymrozkiem – 120 – 125 dni, – rednia ilo ş dni z pokryw nien – 50 – 55 dni, – redni roczny opad atmosferyczny – 560 mm. Okolice Racia wyróniaj si jedn z najwyszych rocznych sum całkowitego promieniowania słonecznego. Najbardziej pogodnym miesicem jest wrzesie, najwyszym zachmurzeniem odznaczaj si listopad i grudzie. Rozkład opadów atmosferycznych przedstawia si niekorzystnie: roczna suma opadów wynosi około 560 mm i naley do jednej z najniszych w Polsce. Ostatnie dziesiciolecia charakteryzowały si podwyszon redni temperatur roczn (lata 1981 – 1990; 8,2 o C, 1991 – 2000; 8,3 o C) oraz mniejsz ilo ci opadów atmosferycznych (lata 1951 – 1980; 505 mm, 1981 – 1990; 492 mm, 1991– 2000; 532mm). Niski poziom opadów, przy duym nasłonecznieniu, powoduje okresowo niedobór wody w glebie i wpływa na ilo ş i jako ş plonów. Ogólnie warunki klimatyczne naley oceniş jako wzgldnie korzystne gospodarczo.

Strategia rozwoju Gminy Raci 15

1.5. rodowisko naturalne

1.5.1. Wprowadzenie

Gmina Raci ley na obrzeu głównych cigów lokalnych i krajowych powiza przyrodniczych. W prawie w cało ci teren Gminy wpisany jest miedzy korytarze ekologiczne towarzyszce Wkrze i Wi le. Północny fragment, z dolin Racinicy naley do Obszaru Chronionego Krajobrazu. Gmina Raci w cało ci włczona jest w obszar funkcjonalny „Zielone Płuca Polski”.

1.5.2. Zasoby wodne

Cały obszar Gminy Raci znajduje si w cało ci w dorzeczu rzeki Wkry, przy czym 85 % powierzchni ley w zlewni rzeki Racinicy, która jest główn rzek omawianego obszaru. Całkowita długo ş rzeki wynosi 56,9 km, a powierzchnia zlewni 616,7 km2. Dopływami rzeki s Potok Zadbie, Krasówka, Rokitnica i Dobrzyca. Na rzekach i rowach funkcjonuje 379 budowli wodnych, głównie jazy, zastawki, progi, mosty i przepusty. Dolina Racinicy wraz Potokiem Zadbie stanowi rozległ dolin o szeroko ci 6 – 12 km, płask, nadbudowan formami wydmowymi z licznymi zagłbieniami terenowymi i zabagnieniami. Rzeka Racinica jest uregulowana na całym odcinku Gminy i miasta Racia. Budowle wodne na rzekach umoliwiaj nawodnienie podsikowe uytków zielonych. Według opinii ekspertów (BIPROMEL) znaczna cze ş zlewni Racinicy, powyej uj cia Krasówki zagroona jest wystpowaniem okresowych deficytów wody. Zasoby wód powierzchniowych rzeki, w górnym odcinku, s niewystarczajce dla zaspokojenia potrzeb uytkowników i rodowiska przyrodniczego. Cieki wodne przepływajce przez teren Gminy Raci zaliczono do II klasy czysto ci, z wyjtkiem rzeki Racinicy na odcinku od Racia do uj cia, któr zaliczono do III klasy.

Strategia rozwoju Gminy Raci 16

Zasoby wód podziemnych s bogate, o dobrym zasilaniu. Dotyczy to głównie czwartorzdowego pitra wodono nego, które przybiera postaş zbiornika wód podziemnych w formie rynny wcitej w iły pstre plioceskie. Wody uytkowe poziomu wodono nego odznaczaj si dobr jako ci. Stwierdzono jedynie podwyszon zawarto ş elaza i manganu, co jest charakterystyczne dla zdecydowanej wikszo ci wód podziemnych w Polsce. Zatwierdzone zasoby dyspozycyjne wody wynosz 583,0 m 3 * h –1 , przy obecnym rozbiorze 27 m 3 * h –1 a wic zaledwie 5 %. Głównymi ródłami zanieczyszcze wód powierzchniowych i podziemnych s zanieczyszczenia punktowe z gospodarstw rolnych i obszarowe z terenów rolniczych. Gmina Raci znajduje si w rejonie synklinorium pomorsko – warszawskiego, gdzie mona si spodziewaş wód geotermalnych, o temperaturze 40 – 80 o C. Wody te, po szczegółowych badaniach i analizie ekonomicznej, mog byş w przyszło ci wykorzystane.

1.5.3. Gleby

Na południu i cz ciowo na południowym – zachodzie Gminy Raci dominuj gleby bardzo dobre i dobre ze znacznym udziałem klasy III a i III b. Udział gleb klasy III najlepszych, objtych ochron prawn wynosi 10 %. Gleby rednie, klasy IV a i IV b, skupiaj si głównie w południowej cz ci Gminy. Gleb tych jest około 35 %. Zarówno gleby klasy III i IV maj szans na ponadprzecitne plony. Gleby słabe, marginalne dla rolnictwa klasy V i VI dominuj w rodkowej cz ci Gminy. Odczyn gleb wskazuje na konieczno ş wapnowania na powierzchni około 29 %, wskazane na 26 %, a ograniczone na powierzchni 45 %. Warto ş rolniczej przestrzeni produkcyjnej, według 100 stopniowej skali obliczona przez IUNG, dla obszaru Gminy Raci wynosi 56,5 punktów, co wskazuje na istniejce rezerwy intensyfikacji produkcji rolnej.

Strategia rozwoju Gminy Raci 17

1.5.4. Budowa geologiczna

Obszar Gminy Raci znajduje si na pograniczu Wzniesienia Mazowiecko – Suwalskiego i Synklinorium Brzenego. Podłoe krystaliczne pokryte jest warstw młodszych osadów o miszo ci powyej 2000 m. Spg warstwy czwartorzdowej siga około 50 – 100 m p.p.t. Tworz go głównie piaski, pyły i glina zwałowa. W dolinach rzek i innych obnieniach zalegaj na plejstocenie utwory holoceskie takie jak torfy, namuły, mułki, piaski i wiry rzeczne. Miejscami wystpuj piaski eoliczne, które w dolinie Racinicy przyjmuj postaş wydm. Na terenie Gminy Raci brak znaczcych zasobów surowców naturalnych. Wystpuje tu wyłcznie kruszywo budowlane o znaczeniu lokalnym.

1.5.5. Lasy

Ogólna powierzchnia lasów w Gminie Raci wynosi, wg stanu na 31.12.2001 r. 3668 ha, co stanowi 14,7 % obszaru. Wikszo ş s to lasy prywatne, o małej powierzchni, nastawione na pozyskanie drewna. Rozmieszczenie lasów jest nierównomierne. Nie stanowi zwartych powierzchni, s porozcinane gruntami rolnymi, uytkami zielonymi i nieuytkami. Lesisto ş poszczególnych wsi waha si od 0,1 do 69%. Niekorzystna jest równie struktura wiekowa lasów. Lasy prywatne cechuje młody wiek, due zrónicowanie zwarcia i zadrzewienia. Stan zdrowotny drzewostanów jest ogólnie zadawalajcy. Stosunkowo niska lesisto ş Gminy, znacznie nisza ni rednia w województwie mazowieckim (22 %), moe w najbliszym czasie poprawiş si poprzez zalesienia gruntów marginalnych, unikajc tym samym ich odłogowania.

1.5.6. Obszar Chronionego Krajobrazu

Obszar Chronionego Krajobrazu, ustanowiony prawnie w skali byłego województwa ciechanowskiego Uchwał Nr 59/X/90 WRN w Ciechanowie z dnia

Strategia rozwoju Gminy Raci 18

23.04.1990, w granicach Gminy Raci obejmuje powierzchnie 8 904,4 ha, co stanowi 35,6 % ogólnej jej powierzchni. W strukturze przestrzennej jest to tzw. Obszar Nadwkrzaski zwizany z pradolin Wkry i jej dopływów. Jest to typowy krajobraz wiejski, w którym pola uprawne poprzeplatane s niewielkimi enklawami lasów i zadrzewie. Cechy charakterystyczne Obszaru Nadwkrzaskiego to wła nie tereny rolno – le ne i łkowo – pastwiskowe. Pomimo przekształce wiele gatunków ro linno ci le nej, łkowej i torfowiskowej tworzy bogactwo nisz ekologicznych. Na szczególn uwag zasługuj kompleksy torfowo – bagienne, obszary zwizane ze zbiornikami wodnymi lub lokalnymi bagienkami oraz uytki ekologiczne.

1.5.7. Podsumowanie

Stan rodowiska naturalnego terenów Gminy Raci jest dobry, co czyni ten obszar szczególnie atrakcyjnym. Nie wystpuj zakłady szczególnie uciliwe dla przyrody, a nieliczne, istniejce posiadaj zabezpieczenia przed ich szkodliwym oddziaływaniem. Liczne zabytki i obiekty przyrodnicze podnosz walory przyrodnicze obszaru Gminy. W ostatniej dekadzie zrealizowano wiele inwestycji i działa proekologicznych m.in. rozbudowano sieş wodocigow oraz stacje uzdatniania wody, wybudowano oczyszczalni cieków we wsi Koziebrody. Jedyn uciliwo ci dla rodowiska s przebiegajce przez teren Gminy szlaki komunikacji kołowej o duej emisji skae i powanym zagroeniu w przypadku katastrof. Stan rodowiska winien byş zachowany, gdy stanowi o atucie tej Gminy. Dlatego wszelkie starania inwestycyjne powinny byş czynione z naleyt uwag, nie pogarszajc stanu rodowiska, a wrcz prowadziş do jego poprawy – zgodnie z ide zrównowaonego rozwoju.

Strategia rozwoju Gminy Raci 19

1.6. Powierzchnia i ludnoş

1.6.1. Powierzchnia i ludno ş gminy Raci, powiatu płoskiego i województwa mazowieckiego

Wyszczególnienie Powierzchnia Ludnoş [km2] Kobiety M czy ni Ogółem g stoş zaludnienia na 1 km2 Gmina Raci 247,21 4657 4889 9546 39 Miasto Raci 38,8 2487 2303 4790 123 Baboszewo 162,3 Dzierznia 102,1 Powiat 1384 91490 66 Województwo 35579 5079000 142 mazowieckie ródło: dane Urzdu gminy Raci i GUS

Najwiksze pod wzgldem powierzchni i liczby ludno ci w Polsce jest województwo mazowieckie (Rocznik Statystyczny 2002, GUS). Liczba gmin w województwie mazowieckim wynosi 325, w tym miejskich 46 (w tym 11 gmin m. st. Warszawy), 232 gminy wiejskie i 47 gmin miejsko – wiejskich. W woj. mazowieckim s 83 miasta i 9138 miejscowo ci wiejskich (w tym 7855 wsi). Liczba miast na prawach powiatu w woj. mazowieckim wynosi 4, a liczba powiatów 38. W Polsce mieszka ogółem (stan na 31.XII. 1999 roku) 38653,6 tys. osób, z czego 14759,4 tys. na wsi, co stanowi 38,2 % ludno ci kraju. W woj. mazowieckim mieszka 5070,0 tys. osób w tym na wsi 1815,4 tys., co stanowi 35,8% ludno ci województwa.

Strategia rozwoju Gminy Raci 20

1.6.2. Liczba gmin zamieszkiwanych przez ludno ş wiejsk w 1999 roku (stan w dniu 31.XII) oraz liczba ludnoci na wsi w tys.

ogółem poniej 2000-4999 5000-6999 7000-9999 10000 2000 i wi cej Polska 2171 20 700 626 514 311 woj. 279 3 87 84 73 32 mazowieckie Polska 14759,4 29,7 2725,7 3710,3 4258,6 4035,1 woj. 1815,4 4,7 348,5 494,0 590,9 377,3 mazowieckie ródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS i Urzdu Gminy Raci; stan na 31.12.2001

Gmina Raci z 9546 mieszkacami wsi jest w ród 73 gmin województwa mazowieckiego, stanowic 1,6% ludno ci wiejskiej.

1.7. Podział administracyjny gminy Raci

Lp. Wie Powierzchnia Ludnoş G stoş [km2] zaludnienia Kobiety M czy ni Ogółem osób/km2 1. Bielany 6,77 93 93 186 27,5 2. Bogucin 2,36 29 42 71 30,1 3. Budy Kraszewskie 6,02 66 64 130 21,6 4. Charzyny 3,83 61 57 118 30,8 5. Chyczewo 1,70 17 21 38 22,4 6. Cieciersk 3,38 96 97 193 57,1 7. Şwiersk 4,64 76 65 141 30,4 8. Dobrska- Kolonia 4,68 81 76 157 33,5 9. Dobrska-Włociany 2,03 42 39 81 39,9 10. Draminek 1,61 26 35 61 37,9 11. Drozdowo 5,17 98 92 190 36,8 12. Druchowo 2,65 50 47 97 36,6 13. Folwark-Raci 1,36 42 48 90 66,2 14. Grzybowo 4,82 44 62 106 22,0 15. Jeewo-Wesel 4,29 112 117 229 53,4 16. Kaczorowy 5,15 181 156 337 65,4 17. Kiełbowo 4,30 58 62 120 27,9 18. Kiniki 5,02 47 59 106 21,1 19. Koci cin- Brodowy 4,42 71 62 133 30,0

Strategia rozwoju Gminy Raci 21

20. Koci cin-Tworki 2,68 22 31 53 19,8 21. Kodłutowo 7,94 184 181 365 46,0 22. Kossobudy 5,59 100 130 230 41,1 23. Koziebrody 5,06 299 312 611 120,8 24. Kozolin 3,48 74 78 152 43,7 25. Krajkowo 7,38 114 127 241 32,7 26. Krajkow-Budki 1,26 29 21 50 39,7 27. Kraszewo-Czubaki 6,23 67 86 153 24,6 28. Kraszewo-Falki 3,45 71 66 137 39,7 29. Kraszewo-Gaczułty 5,35 118 121 239 44,7 30. Krasewo-Podborne 2,47 71 82 153 61,9 31. Kraszewo-Rory 1,66 30 25 55 33,1 32. Kraszewo-Sław cin 1,42 30 31 61 42,9 33. Kraniewo 2,33 55 65 120 51,5 34. Kruszenica 2,73 33 36 69 25,3 35. Lipa 2,45 25 38 63 25,7 36. Łempin 3,32 103 107 210 63,3 37. Łempinek 2,19 17 18 35 16,0 38. Malewo 1,02 24 20 44 43,1 39. Mała Wie 2,18 69 63 132 60,6 40. Młody Niedró 2,32 47 39 86 37,1 41. Nowe Gralewo 3,48 62 71 133 38,2 42. Nowe Młodochowo 3,49 58 68 126 36,1 43. Nowy Komunin 3,59 68 83 151 42,1 44. P sy 3,22 19 22 41 12,7 45. Pólka-Raci 14,90 170 185 355 23,8 46. Sierakowo 3,19 112 109 221 69,3 47. Sikory 2,68 29 24 53 19,8 48. Stare Młodochowo 2,47 31 33 64 25,9 49. Stare Gralewo 4,32 135 136 271 62,7 50. Stary Komunin 1,23 49 46 95 77,2 51. Stary Niedró 2,24 36 32 68 30,4 52. Stró cin 6,65 137 117 254 38,2 53. Szapsk 5,60 119 120 239 42,7 54. Szczepkowo 8,27 110 127 237 28,7 55. Unieck 9,46 235 247 482 51,0 56. Wempiły 3,98 67 81 148 37,2 57. Witkowo 3,43 69 87 156 45,5 58. Zdunówek 2,93 30 41 71 24,2 59. Złotopole 2,67 48 57 105 39,3 60. ukowo-Strusie 2,19 32 31 63 28.8 61. ukowo-Wawrzonki 5,01 112 127 239 47,7 62. ychowo 6,93 57 75 131 18,9 Razem Gmina 247,21 4657 4889 9546 38,6 ródło: obliczenia własne na podstawie danych Urzdu Gminy Raci; stan na 31.12.2001

Strategia rozwoju Gminy Raci 22

Gsto ş zaludnienia w gminie Raci jest bardzo mała i wynosi 38,6 osób na 1 km2 przy gsto ci zaludnienia w Polsce wynoszcej 124 osoby na 1 km2 i 142 osoby w województwie mazowieckim. Gsto ş zaludnienia w poszczególnych wsiach jest bardzo zrónicowana, najwysza jest we wsi Koziebrody i dorównuje niemal redniej dla Polski, najnisza jest we wsi Psy i wynosi zaledwie 12,7 osoby/km2 .

Strategia rozwoju Gminy Raci 23

2. LUDNOŞ I ZATRUDNIENIE

2.1. G stoş zaludnienia

2.1.1. Przyrost naturalny ludno ci w Gminie Raci

Lata Małe stwa Urodzenia Zgony Przyrost naturalny 1992 97 204 114 +90 1994 103 146 124 +22 1996 115 148 123 +25 1997 97 126 145 -19 1998 109 125 129 -4 1999 98 119 127 -8 2000 94 118 107 +11 2001 86 92 107 -15 ródło: dane Urzdu Gminy Raci Przyrost naturalny w Gminie Raci w ostatnich latach (z wyjtkiem roku 2000) jest ujemny. Jest to odzwierciedleniem istniejcej sytuacji w Polsce i powiecie płoskim.

2.1.2. Prognoza ludno ci według wieku (stan w dniu 31.XII.1999) w tys.

2000 2010 2020 2030 Polska 38648,8 38788,0 39003,0 38024,8 woj. 5064,7 5096,7 5152,8 5070,8 mazowieckie wie 1813,2 1777,5 1726,7 1643,5 powiat płoski 90,6 87,7 84,6 79,9 ródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS i Urzdu Gminy Raci; stan na 31.12.2001

Liczba ludno ci w Polsce i woj. mazowieckim w 2020 r. Bdzie według prognozy najwysza. Pó niej nastpi spadek liczby ludno ci. Ludno ş na wsi mazowieckiej i w powiecie płoskim według prognozy bdzie systematycznie malała ju od roku 2000. Wraz ze zmian liczby ludno ci zmianie równie ulegnie liczba ludno ci według wieku. Szczegółowe dane zamieszczono w tabeli poniej.

Strategia rozwoju Gminy Raci 24

Prognoza ludnoci według wieku (stan w dniu 31.XII.1999) w tys.

przedprodukcyjny produkcyjny poprodukcyjny 2000 2010 2020 2030 2000 2010 2020 2030 2000 2010 2020 2030 Polska 9304,4 7440,3 7713,8 6897,5 23664,8 25076,5 23074,6 22015,2 5679,6 6271,2 8214,6 9112,1 woj. 1148,9 950,9 1003,0 912,8 3077,4 3248,3 3010,4 2930,4 838,4 897,5 1139,5 1227,7 mazowieckie powiat 22,8 17,8 16,9 - 53,5 55,5 49,6 - 14,3 14,5 18,1 - płoski ródło: obliczenia własne

Najwiksze zmiany dotycz wzrostu liczby ludno ci w wieku poprodukcyjnym, co nazywane jest procesem starzenia si społeczestwa. Dotyczyş ono bdzie Polski, woj. mazowieckiego i powiatu płoskiego. Najwysze tempo wzrostu liczby ludno ci w wieku poprodukcyjnym (rok 2030 w stosunku do 2000) charakteryzowaş bdzie Polsk i wyniesie 160,4 %, w woj. mazowieckim 146,4 %, natomiast w powiecie płoskim 126,6 %. Tak due przewidywane w prognozie ludno ci tempo jej wzrostu w wieku poprodukcyjnym wskazuje na konieczno ş zabezpiecze socjalnych dla tej grupy ludno ci. Dla Gminy Raci, w której udział ludno ci w wieku poprodukcyjnym w 2001 roku wynosił 19 %, ju teraz oznaczaş to powinno rozwaanie moliwo ci wykorzystania istniejcych budynków (starych szkół) lub przeznaczenie nowych terenów pod budow domów opieki. Bd to miejsca pracy dla osób w wieku produkcyjnym w Gminie Raci, a ze wzgldu na blisko ş Warszawy take dla jej mieszkaców w wieku poprodukcyjnym moliwo ş funkcjonowania w czystym rodowisku. Wymaga to jednak cigłej pracy nad dalszym wzbogacaniem gminy w infrastruktur.

2.2. Migracje ludnoci w Gminie Raci

Wyszczególnienie Napływ ludnoci Odpływ ludnoci Saldo Ogółem Z miast Ze wsi Ogółem Do miast Na wie Raci 103 25 78 181 105 76 - 78 ródło: dane Urzdu Gminy Raci; stan na 31.12.1992r.

Strategia rozwoju Gminy Raci 25

Wyszczególnienie Napływ ludnoci Odpływ ludnoci Saldo Ogółem Z miast Ze wsi Ogółem Do miast Na wie Raci 93 38 55 106 71 35 - 13 ródło: dane Urzdu Gminy Raci; stan na 31.12.2001 r.

Saldo migracji zmalało w 2001 r. W porównaniu do 1992 r. o 65 osób.

2.3. Struktura ludnoci w Gminie Raci według wieku i płci

Podział Ogółem M czy ni Kobiety Udział Liczba wiekowy kobiet na kobiet 100 m czyzn 0 – 4 471 257 214 45,4 83 5 – 9 699 355 344 49,2 97 10 – 14 780 405 375 48,1 93 15 – 17 454 252 202 44,4 80 18 – 29 1776 947 825 46,5 87 30 – 39 1380 756 624 45,2 83 40 – 49 1261 734 527 41,8 72 50 – 59 818 414 404 49,4 98 60 – 64 463 194 269 58,1 139 Powyej 65 1437 575 869 60,5 151 Razem 9546 4889 4657 48,8 95 ródło: dane Urzdu Gminy Raci; stan na 31.12.2001 r.

Udział kobiet w społeczno ci gminy Raci wynosi rednio blisko 49 %, a w niektórych tylko okresach (powyej 60 lat) przewysza liczb mczyzn. Udział kobiet w Polsce i woj. mazowieckim jest wyszy i przekracza 51 %.

Ludno ş według płci i wieku w 1999 roku

ogółem m czy ni kobiety % udział kobiet Polska 38653600 18783500 19870100 51,4 woj. mazowieckie 5070000 2441100 2628900 51,9 Raci* 9546 4889 4657 48,8 *stan na 31.XII 2001 r

Strategia rozwoju Gminy Raci 26

Ludnoş w Gm inie Raci w edług w ieku i płci

2000

1500

1000 Kobiety 500 Mczyni

0 Ogółem 4 9

7 – 9 1 – 9

1 9

9 3 0

4 – 4 5

5 – 5

– 6

–

6 0 –

5 –

j 8 –

1 0

1 0 e 1 0 3 0 4 5 6 y w o P

2.4. Pracujcy i bezrobotni

2.4.1. Ludno ş w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym w Gminie Raci

Stan na 31.12.2001r. Wiek Ogółem M czy ni Kobiety Osób % Osób % Osób % Przedprodukcyjny 2531 26 1333 27 1198 26 Produkcyjny 5315 55 3072 61 2243 49 Poprodukcyjny 1769 19 602 12 1167 25 Razem 9615 100 5007 100 4608 100 Stan na 31.12.2001r.

Strategia rozwoju Gminy Raci 27

Ludno ş w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym w 1999 roku w tys.

Ogółem przedprodukcyjny produkcyjny poprodukcyjny Polska 38653,6 9613,8 23423,5 5616,3 woj. mazowieckie 5070,0 1187,3 3051,1 831,6 Udział 13,1 12,3 13,0 14,8 Wie Polska 14759,4 4096,6 8369,9 2292,9 woj. mazowieckie 1815,4 495,9 1011,3 308,2 Udział 12,3 12,1 12.1 13,4 Stan na 31.12.2001r.

Struktura ludno ci w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym w 1999 roku w %

przedprodukcyjny produkcyjny poprodukcyjny Polska 24,9 60,6 14,5 Woj. mazowieckie 23,4 60,2 16,4 powiat płoski 26,0 58,4 15,6 Wie Polska 27,8 56,7 15,5 Woj. mazowieckie 27,3 55,7 17,0 Raci 26,0 55 19 Stan na 31.12.2001r.

W gminie Raci jest mniejszy udział osób w wieku przedprodukcyjnym i wikszy w wieku poprodukcyjnym w porównaniu do wsi w Polsce i woj. mazowieckim.

2.5. BEZROBOCIE

2.5.1. Bezrobotni według płci – stan na kocu kwartału w tys.

I kw.2001 IV kw. 2001 I kw. 2002 I kw. IV kw. 2001=100 2001=100 Ogółem 2898,7 3115,1 3259,9 112,5 104,0 Mczy ni 1345,4 1473,0 1584,2 117,7 107,5 Kobiety 1553,3 1642,1 1675,7 107,9 102,0 ródło: dane GUS.

Strategia rozwoju Gminy Raci 28

Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w urzdach pracy w kocu marca 2002 roku wyniosła 3259,9 tys. osób (w tym 167,7 kobiet) i była wysza od zanotowanej w grudniu ub. r. o 144,8 tys. osób (o 4,6%) oraz o 361,2 tys. osób (o 12,5%) wysza ni przed rokiem. Wzrost liczby bezrobotnych odniesiony do poprzedniego kwartału dotyczył w wikszym stopniu populacji kobiet (o 111,2 tys. tj. o 7,5%) ni mczyzn (o 33,6 tys., tj. o 2,0%). W porównaniu do poprzedniego kwartału, wzrost poziomu bezrobocia odnotowano we wszystkich województwach, przy czym najwyszy w województwach: lskim (o 7,2%), mazowieckim (o 6%), lubuskim (o 5,7%) i wielkopolskim (o 5,6%). Bezrobotni zarejestrowani w urzdach pracy w kocu marca br. stanowili 18,1% cywilnej ludno ci aktywnej zawodowo wobec 17,4% w poprzednim kwartale i 16,1% przed rokiem. Utrzymuje si bardzo due terytorialne zrónicowanie bezrobocia. Województwo mazowieckie naley do grupy 4 województw o stosunkowo niskiej stopie bezrobocia – mazowieckie 13,6%, małopolskie 14,3%, podlaskie 15,6%, wielkopolskie 16,0. W kocu I kwartału prawa do zasiłku nie posiadało 2622,8 tys. osób, co stanowiło 80,5% ogółu zarejestrowanych bezrobotnych.

2.5.2. Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w powiecie płoskim i Gminie Raci

Rok Liczba bezrobotnych W tym kobiety RUP Pło sk Raci % RUP Raci % Pło sk 1990 3329 300 9,0 1533 92 6,0 1991 6928 980 14,1 3342 520 15,6 1992 8656 985 11,4 4316 525 12,2 1993 9780 1005 10,3 4545 504 11,1 1994 8892 973 10,9 4124 438 10,6 1995 8310 977 11,8 4078 469 11,5 1996 7084 825 11,6 3541 410 11,6 1997 6160 781 12,7 3350 411 12,3 1998 6384 807 12,6 3547 453 12,8 1999 7040 842 12,0 3864 449 11,6 2000 8583 886 10,3 4598 457 9,9 2001 9284 989 10,7 4753 491 10,3 ródło: dane Urzdu Gminy Raci

Strategia rozwoju Gminy Raci 29

Bezrobotni Gminy Raci stanowi ponad 10% bezrobotnych powiatu płoskiego. 1995 Nowo Podj li prac Zarejestrowani na koniec miesica zarejestrowani Razem Kobiety Razem Kobiety Ogółem Bez prawa do zasiłku Razem Kobiety Razem Kobiety 590 251 130 47 977 469 508 268

1997

Nowo Podj li prac Zarejestrowani na koniec miesica zarejestrowani Razem Kobiety Razem Kobiety Ogółem Bez prawa do zasiłku Razem Kobiety Razem Kobiety 641 270 293 85 781 411 538 304

2001

Nowo Podj li prac Zarejestrowani na koniec miesica zarejestrowani Razem Kobiety Razem Kobiety Ogółem Bez prawa do zasiłku Razem Kobiety Razem Kobiety 650 171 220 72 989 491 801 436

Bezrobotni w Gminie Raci w 80% nie posiadaj prawa do zasiłku, podobnie jak w całej Polsce. Wikszo ş populacji bezrobotnych w Polsce stanowiły kobiety, natomiast w gminie Raci wikszo ş bezrobotnych stanowili mczy ni. Bezrobotne kobiety były młode, a udział kobiet w wieku do 34 lat był znaczco wyszy w gminie Raci ni dla Polski. wiadczy to o bezrobociu głównie absolwentów szkół, co w przyszło ci moe byş powodem ich migracji w poszukiwaniu pracy. Dlatego ju teraz w strategii rozwoju gminy naley to uwzgldniş poprzez podjcie działa w kierunku stworzenia nowych miejsc pracy z zapewnieniem dokształcenia istniejcych zasobów siły roboczej pod ktem przyszłych oczekiwa rynku pracy.

Strategia rozwoju Gminy Raci 30

2.5.3. Bezrobotni według wieku w Gminie Raci i Polsce

Wiek Bezrobotni Raci* Polska** w tys. Ogółem Kobiety Ogółem % Kobiety % Liczba % Liczba % 24 lata i mniej 364 34,7 190 37,2 937,6 28,8 471,1 28,1 25 – 34 lat 302 28,8 162 31,7 892,2 27,4 497,2 29,7 35 – 44 lat 217 20,6 95 18,6 752,7 23,1 399,5 23,8 45 – 54 lat 144 13,7 61 11,9 608,0 18,6 290,2 17,3 55 i wicej 23 2,2 3 0,6 69,4 2,1 17,7 1,1 Razem 1050 100 511 100 3259,9 100,0 1675,7 100,0 *dane na 31.07.2002 ** dane GUS w kocu I kwartału 2002 roku

Liczba osób długotrwale poszukujcych pracy (powyej 12 miesicy) wynosiła według stanu na koniec marca br. 1601,8 tys., co stanowiło 49,1 % ogólnej liczby zarejestrowanych bezrobotnych. Liczba długotrwale bezrobotnych zwikszyła si w porównaniu z analogicznym okresem 2001 r. 0 300,0 tys. osób, tj. o 23,0 %. Długotrwałe bezrobocie cz ciej wystpuje w ród kobiet. W gminie Raci udział długotrwale poszukujcych pracy jest szczególnie wysoki i stanowi 60,6 % bezrobotnych zarejestrowanych. Wskazuje to na trwajc od dłuszego czasu niemono ş podjcia pracy. Jest to wynikiem braku ofert pracy na rynku i wymagaş bdzie od gminy wzmoenia aktywno ci w likwidowaniu bezrobocia. Strategia wskazuje niektóre potencjalne kierunki, jednak szczegółowe rozwizania winny byş wypracowane przez aktyw gminy, Rejonowy Urzd Pracy z wykorzystaniem bazy edukacyjnej i funduszy pomocowych na ten cel.

Strategia rozwoju Gminy Raci 31

2.5.4. Bezrobotni według czasu pozostawania bez pracy w Gminie Raci i Polsce

Czas pozostawania Bezrobotni bez pracy Raci* Polska** Ogółem Kobiety Ogółem Kobiety Liczba % Liczba % Liczba % Liczba % do 1 miesica 144 4,4 60,5 3,6 1-3 miesi cy 138 13,1 59 11,6 410,5 12,6 163,8 9,8 3 – 6 miesi cy 86 8,2 35 6,9 501,6 15,4 200,2 11,9 6 – 12 miesi cy 190 18,1 60 11,7 602,0 18,5 290,7 17,4 12 – 24 miesi cy 215 20,5 86 16,8 699,1 21,4 358,5 21,4 Powyej 24 miesi cy 421 40,1 271 53,0 902,7 27,7 602,0 35,9 Razem 1050 100 511 100 3259,9 100,0 1675,7 100,0 *dane na 31.07.2002 ** dane GUS w kocu I kwartału 2002 roku

Wikszo ş bezrobotnych rejestrujcych si w urzdach pracy to osoby o stosunkowo niskim poziomie wykształcenia. Dwie najliczniejsze grupy w ród bezrobotnych to osoby posiadajce wykształcenie zasadnicze zawodowe i nisze. Bezrobotne kobiety charakteryzowały si korzystniejsz struktur wykształcenia ni mczy ni, bowiem 39,1 % kobiet bezrobotnych w Polsce i 27,2 % w gminie Raci posiadało wykształcenie rednie i wysze.

2.5.5. Bezrobotni według wykształcenia w Gminie Raci i Polsce

Wykształcenie Bezrobotni Raci Polska Ogółem Kobiety Ogółem Kobiety Liczba % Liczba % Liczba % Liczba % Gimnazjalne i 440 41,9 184 36,0 1064,8 32,7 499,0 29,8 poniej Zawodowe 408 38,9 188 36,8 1197,8 36,7 520,5 31,1 rednie ogólne 45 4,3 35 6,8 201,0 6,2 154,5 9,2 Policealne i rednie 146 13,9 95 18,6 690,5 21,2 436,6 26,0 zawodowe Wysze 11 1,0 9 1,8 105,8 3,2 65,1 3,9 Razem 1050 100 511 100 3259,9 100,0 1675,1 100,0 *dane na 31.07.2002 ** dane GUS w kocu I kwartału 2002 roku

Strategia rozwoju Gminy Raci 32

Bezrobotni w Raciu według wykształcenia %

50 40 30 20 10 0 j e

e Kobiety i e n w e n i l

o o

n ó p d

e Ogółem

d g i

o z

e o e s

r w e e w a n i

y l i o Z

n a j d W e d z o n e l a r w a n a e z m c i i l G o P

Bezrobotni w Polsce według wykształcenia (ogółem)

3% Gimnazjalne i poniej 21% 33% Zawodowe

rednie ogólne 6% Policealne i rednie zawodowe Wysze 37%

Strategia rozwoju Gminy Raci 33

2.5.6. Bezrobotni według stau pracy w Gminie Raci i Polsce

Sta pracy Bezrobotni Raci Polska Ogółem Kobiety Ogółem Kobiety Liczba % Liczba % Liczb % Liczba % a Do 1 roku 121 11,5 85 16,6 549,8 16,9 299,2 17,9 1 – 5 lat 277 26,4 127 24,8 602,7 18,5 292,5 17,5 5 – 10 lat 139 13,2 55 10,8 426,8 13,1 216,1 12,9 10 – 20 lat 137 13,1 47 9,2 548,4 16,8 292,7 17,5 20 – 30 lat 42 4,0 6 1,2 342,6 10,5 138,2 8,2 30 i wicej 4 0,4 1 0,2 25,4 0,8 1,8 0,1 Bez stau 330 31,4 190 37,2 764,1 23,4 435,2 25,9 Razem 1050 100 511 100 3259,9 100,0 1675,7 100,0 *dane na 31.07.2002 ** dane GUS w kocu I kwartału 2002 roku

Bezrobotni bez stau pracy w Gminie Raci stanowi ponad 1/3 wszystkich bezrobotnych, podczas gdy w Polsce wska nik ten jest duo niszy. Stwarza to niekorzystne warunki dla absolwentów, którzy nie znajduj pracy na lokalnym rynku, co przyczynia si do powstawania patologii, a w kontek cie znacznego udziału długotrwale bezrobotnych nie rokuje dobrze. Std konieczno ş wyłonienia grupy osób współdziałajcych w celu stworzenia nowych miejsc pracy.

Stopa bezrobocia w Polsce, woj. mazowieckim i powiecie płoskim (stan w kocu miesica)

2000 2001 2002 03 06 09 12 03 06 09 10 11 12 01 02 03 Polska 14,0 13,6 14,0 15,1 16,1 15,9 16,3 16,4 16,8 17,4 18,0 18,1 18,1 woj. 10,2 10,0 10,4 10,8 11,6 11,7 12,1 12,3 12,6 12,9 13,4 13,6 13,6 mazowieckie powiat 16,1 15,8 16,6 18,5 19,4 19,2 19,4 19,2 19,4 19,9 20,6 20,7 20,7 płoski

Stopa bezrobocia w Gminie Raci jest nisza ni w powiecie płoskim, jednak na poziomie stopy bezrobocia w Polsce i wysza ni w woj. mazowieckim. Jednak na wsi wystpuje zjawisko bezrobocia ukrytego, które nie rejestrowane nie powiksza stopy bezrobocia ujmowanej w statystyce. Oznacza to jednak, e stopa bezrobocia jest

Strategia rozwoju Gminy Raci 34

faktycznie znacznie wysza i dlatego w strategii naley walce z bezrobociem nadaş wła ciw rang zapewniajc programy aktywnego przeciwdziałania wpisanego w zadania gminy.

2.6. Działania RUP i innych organizacji zwizane z lokalnym rynkiem pracy w 2001 r. Liczba bezrobotnych Lp. Podejmowane działania obj tych programem aktywizacji zawodowej 1. Roboty publiczne 225 2. Umowy absolwenckie 28 3. Stae absolwenckie 17 4. Poyczki dla bezrobotnych 26 5. Szkolenia 53 6. Prace interwencyjne 239 7. Po rednictwo 976 8. Doradztwo zawodowe 567 Ogółem 2131 ródło: dane Urzdu Gminy Raci

W powiecie płoskim w ramach aktywizacji zawodowej najcz ciej Rejonowy Urzd Pracy pełnił funkcj po rednictwa pracy oraz doradztwa zawodowego. Spora cz ş bezrobotnych osób została objta w ramach programu aktywizacji zawodowej udziałem w pracach interwencyjnych i robotach publicznych. Stosunkowo niewielk grup stanowili bezrobotni, którzy wzili udział w szkoleniach. Fakt ten uznaş naley za niewła ciwe starania, gdy wła nie poprzez szkolenia bezrobotni zdobywaj nowe kwalifikacje potrzebne na lokalnym rynku pracy. Za najskuteczniejsz form przeciwdziałania bezrobociu uwaa si kierowanie na szkolenia zawodowe oraz zatrudnianie przy pracach interwencyjnych i robotach publicznych. Liczba bezrobotnych skierowanych na szkolenie w I kwartale 2002 roku była nisza ni w analogicznych okresach lat ubiegłych (z wyjtkiem I kwartału 2001 roku). W wyniku pomocy urzdów pracy skierowano na szkolenie 6,3 tys. osób, tj. o 4,3 tys. wicej ni przed rokiem. W kocu marca br. szkolenie odbywało 3,0 tys. osób (przed rokiem 0,9 tys.). Do prac interwencyjnych skierowano 9,5 tys. osób (w ubiegłym roku 2,9 tys.), wicej było skierowa do robót publicznych – 4,2 tys. osób wobec 2,3 tys. przed rokiem. Liczba osób zatrudnionych przy pracach interwencyjnych w kocu

Strategia rozwoju Gminy Raci 35

marca br. wyniosła 9,8 tys., a wykonujcych roboty publiczne 4,2 tys. (przed rokiem odpowiednio 11,7 tys. i 3,9 tys.).

Strategia rozwoju Gminy Raci 36

3. WARUNKI MIESZKANIOWE

Zasoby mieszkaniowe w Gminie Raci

Mieszkania oddane do uytku w Nr stat. Mieszkania Pow. uytkowa Lp. Wie Izby 1998 r. wsi razem mieszka w m2 ogółem pow. uytkowa w m2 1 Bielany 8 426 31 114 1 731 2 Bogucin 8 466 31 74 1 740 3 Budy Kraszewskie 8 441 46 150 2 568 4 Charzyny 8 416 29 120 1 619 1 116 5 Chyczewo 8 468 11 56 614 6 Cieciersk 8 440 50 182 2 792 7 Şwiersk 8 460 35 139 1 954 8 Dobrska Kolonia 8 477 38 177 2 122 9 Dobrska Wło ciany 8 475 20 74 1 117 10 Draminek 8 454 21 60 1 173 11 Drozdowo 8 461 47 159 2 624 12 Druchowo 8 435 25 98 1 396 13 Folwark Raci 8 455 23 94 1 255 14 Grzybowo 8 423 36 122 2 010 15 Jeewo Wesel 8 412 52 205 2 904 16 Kaczorowy 8 459 70 281 3 908 17 Kiełbowo 8 467 26 107 1 452 18 Kiniki 8 456 26 105 1 455 19 Kocicin Brodowy 8 421 30 112 1 674 20 Kocicin Tworki 8 422 14 56 782 21 Kodłutowo 8418-19 85 334 4 746 22 Kossobudy 8 449 53 209 2 960 1 87 23 Koziebrody 8428-30 174 624 9 715 24 Kozolin 8 462 36 133 2 010 25 Krajkowo 8 448 78 283 4 355 26 Krajkowo Budki 8 450 15 62 840 27 Kraszewo Czubaki 8 427 38 141 2 122 28 Kraszewo Falki 8 437 27 132 1 508 29 Kraszewo Gaczułty 8 445 55 198 3 072 30 Kraszewo Podborne 8 432 37 127 2 066 31 Kraszewo Rory 8 444 13 43 726 32 Kraszewo Sławcin 8 446 17 66 950 33 Kra niewo 8 478 27 96 1 508 34 Kruszenica 8 451 16 66 893 35 Lipa 8 447 15 52 838

Strategia rozwoju Gminy Raci 37

36 Łempin 8 464 53 202 2 960 37 Łpinek 8 463 10 53 560 38 Malewo 8 433 11 48 614 39 Mała Wie 8 431 30 114 1 675 40 Młody Niedró 8 434 18 69 1 005 41 Nowe Gralewo 8 471 27 108 1 508 42 Nowe Młodochowo 8 469 27 120 1 515 43 Nowy Komunin 8 424 35 144 1 954 44 Psy 8 457 13 61 726 45 Pólka Raci 8 442 103 336 5 750 46 Sierakowo 8 452 62 228 3 462 1 138 47 Sikory 8 417 13 48 726 48 Stare Młodochowo 8 470 14 63 782 49 Stare Gralewo 8 472 80 284 4 466 50 Stary Komunin 8 425 30 99 1 675 51 Stary Niedró 8 436 10 55 560 52 Strocin 8 458 67 207 3 740 53 Szapsk 8 473 66 266 3 685 54 Szczepkowo 8 420 54 209 3 015 55 Unieck 8413-15 140 507 7 816 56 Wempiły 8 474 39 131 2 177 57 Witkowo 8 465 31 74 1 732 58 Zdunówek 8 453 19 70 1 060 59 Złotopole 8 476 24 86 1 340 60 ukowo Strusie 8 438 18 66 1 005 61 ukowo Wawrzonki 8 439 70 207 3 908 62 ychowo 8 443 36 133 2 010

RAZEM 2 447 9 039 136 625 3 341

Strategia rozwoju Gminy Raci 38

4. OPIEKA ZDROWOTNA

4.1. Liczba pracowników słuby zdrowia w Gminie Raci

Pracownicy słuby Liczba zdrowia Lekarze ogólni 4 Pediatrzy - Inni - chirurdzy - Stomatolodzy 2 Pielgniarki 6 Inni - - -fizykoterapeuci

4.2. Pracownicy słuby zdrowia w Gminie Raci i województwie mazowieckim

Wyszczególnienie Lekarze Dentyci Piel gniarki Raci 4 2 6 Województwo 660 117 1 725

Strategia rozwoju Gminy Raci 39

5. INNE Stra poarna

Na terenie Gminy Raci działa 11 jednostek Ochotniczej Stray Poarnej zrzeszajcych w swoich szeregach 313 członków czynnych. S to nastpujce jednostki: 1. OSP Bogucin 2. OSP Dobrska Kolonia 3. OSP Jeewo – Wesel 4. OSP Kaczorowy 5. OSP Koziebrody 6. OSP Krajkowo 7. OSP Kraszewo – Gaczułty 8. OSP Szapsk 9. OSP Kodłutowo 10. OSP Szczepkowo 11. OSP Unieck

Przy jednostce OSP Krajkowo dział orkiestra straacka, w której gra 22 muzyków, a przy jednostce OSP Unieck istnieje druyna sportowa. Wszystkie jednostki posiadaj remizy straackie, trzy jednostki tj. OSP Jeewo – Wesel, OSP Kodłutowo i OSP Szczepkowo posiadaj tylko drobny sprzt straacki i motopompy, pozostałe osiem jednostek posiada samochody straackie. OSP Dobrska – Kolonia, OSP Kaczorowy, OSP Koziebrody, OSP Krajkowo, OSP Unieck posiadaj rednie samochody bojowe typu STAR wyposaone w autopompy i zbiorniki na wod o pojemno ci 2500l. OSP Szapsk posiada lekki samochód bojowy FS Lublin 3 wyposaony w agregat wodno-pianowy wysokoci nieniowy, który umoliwia gaszenie poarów z duej odległo ci. Jednostki OSP Bogucin i OSP Kraszewo – Gaczułty posiadaj lekkie samochody typu uk wyposaone w drobny sprzt oraz motopompy.

Strategia rozwoju Gminy Raci 40

Ponadto dwie jednostki OSP Uniecki i OSP Dobrska – Kolonia posiadaj pługi od niene, które wykorzystywane s w okresie zimowym do od nieania dróg na terenie Gminy Raci.

Strategia rozwoju Gminy Raci 41

6. KOCIOŁY

Na terenie gminy znajduj si obecnie cztery ko cioły parafialne: w Gralewie, Uniecku, Krajkowie i Koziebrodach. Mieszkacy gminy nale jednak do sze ciu parafii. Koziebrodzka witynia jest miejscem, do którego przybywali pielgrzymi z dalekich stron by modliş si o łaski Matki Boej przed słyncym z uzdrowie obrazem. Jak podaje Bronisław Chlebowski w Słowniku Królestwa Polskiego i innych krajów Słowiaskich z 1888r. (T.VI,s.546): wie Koziebrody ley przy krzyowaniu si dróg idcych od granicy pruskiej do Ciechanowa i do Płocka, w okolicy płaskiej i urodzajnej. Wie ta naleała niegdy do hrabiów Koziebrodzkich, dzi za do Thuna. W 1827r. Koziebrody miały kociół, 15 domów, 114 mieszkaców. W 1888 r-36 domów, 413 mieszkaców w tym 48 ydów, 5 ewangelików (Niemcy, przyp. aut.). Znajdował si tu kociół parafialny postawiony z modrzewia 63 w 80 XV w. przez hrabiów Koziebrodzkich, a rozebrany z rozporzdzenia władzy administracyjnej w roku 1874. Na miejscu tego pamitkowego przybytku Paskiego postawiony został nowy kociół parafialny, murowany kosztem wspólnym parafian i miejscowego proboszcza ks. Kwiatkowskiego. Parafia W 1888 r. ma 2253 dusz. Miejscowoş ta słynna w całej okolicy z cudownego obrazu Matki Boskiej, ciga rocznie w dzie Narodzenia Najwitszej Panny (8 wrzenia ) 20000 ptników z całej okolicy. S tu nawet akta, opisujce róne cuda, lecz takowe przez bieg czasu zostały tak uszkodzone, e trudno z nich czegokolwiek dojş. Jest tu te szkoła elementarna, urzd gminy, kasa wkładowo zaliczkowa, cegielnia, karczma i wiatrak. Obszar folwarczny składał si dawniej z trzech oddzielnych czci szlacheckich, które około 1850 99, r. zostały złczone w całoş. Co roku 8 wrze nia, uroczysto ş Narodzenia Naj witszej Marii Panny- obchodzona jest w tradycji ludowej jako wito Matki Boskiej Siewnej. Do Koziebród, gdzie odbywa si w tym dniu odpust nadal przybywaj pielgrzymki z wielu ssiednich parafii. Wierni modl si przed obrazem Matki Boskiej, który znajduje si w ołtarzu głównym i jest XVII-wieczn kopi obrazu Matki Boskiej Czstochowskiej. Od 1711

Strategia rozwoju Gminy Raci 42

roku obraz znajdujcy si w Koziebrodzkiej wityni uznany jest za słyncy łaskami. Sukienka na obrazie wykonana została z blachy 3srebrnej i pochodzi z XVIII w. Kolejn miejscowo ci parafialn w gminie raciskiej jest Krajkowo. Nazwa ko cielnej wsi Krajkowo pojawiła si w ródłach w latach 1403-1405 i była rozmaicie pisana: Craycowo, Crajcowo, Graykowo, Kraikowo. Wie Krajkowo była w tym czasie własno ci dziedziców: M cisława, Jakuba oraz Wojciecha z Krajkowa. W 1411 r. Ksi mazowiecki nadał M cisławowi, Januszowi i Przedborowi z Krajkowa przywilej zwalniajcy ich dom od podatków. Parafia została erygowana 13 przez biskupa Jakuba z Korzkwi w 1401r. W 1420 r. znani byli Chocław z Krajkowa- podsdek płocki oraz w 1436 r., Piotr zwany Szczebłko z Krajkowa herbu Pobóg. W 1451 r. Wojciech z Krajkowa, kolator i patron ko cioła krakowskiego w imieniu swoim i swojego brata Michała z Krajkowa prezentował Stanisława z Grochowarska na plebani w Krajkowie. Pierwsza witynia w Krajkowie była najpewniej drewnianym ko ciółkiem. Obecnie istnieje ko ciół parafialny pod wezwaniem w. Trójcy zbudowany w połowie XVI w. Jest to budowla gotycka, murowana z cegły. Ko ciół jest jednonawowy, na planie prostokta, halowy, z wyodrbnionym wszym nieco prezbiterium zamknitym prosto, z zakrysti od strony północnej. Wntrze wityni pokryte jest stropem, natomiast w zakrystii zachowało si sklepienie kolebkowe, w kaplicy s sklepienia kolebkowo-krzyowe. Otwory okienne s wskie, zamknite półkoli cie. W skarbcu parafialnym znajduj si cztery kielichy, monstrancja, relikwiarz oraz kilka zabytkowych tkanin. Najbardziej okazały jest kielich wczesnobarokowy z 1624 r. ufundowany przez Mateusza Kossobudzkiego i jego on Katarzyn Karsk z napisem i dat pod stop oraz inicjałami fundatorów herbami Pobóg (Kossobudzkich)i Jastrzbiec (Karskich). Drugi kielich gładki ofiarowany w 1661 r. pochodzi od Doroty Jaskulskiej z napisem: Dorota Jaskulska dała ten kielich do kocioła krajkoweskiego AD 1661. Trzeci kielich barokowy ofiarowany w 1748 r. z herbem Dołga (Lasockich lub Łukowskich na stopie z napisem: Do kocioła w krakowskiego RO:PA 1748 dnia 22 marca SROS. Czwarty kielich nie sygnowany z XVIII w. Monstrancja pochodzi z 1788 r. jest rokokowa z figurkami gotyckimi w. Katarzyny i w. Mikołaja biskupa na ramionach oraz Matki Boskiej z Dziecitkiem pod glori zwieczon koron wysadzan półszlachetnymi kamieniami. W skarbcu znajduje

Strategia rozwoju Gminy Raci 43

si take relikwiarz w. Kunegundy w formie krzya z koca XVII w. Posiada ryt postaş Chrystusa Ukrzyowanego oraz symbole Mki Paskiej na ramionach. W 1922 r. wła ciciel Krajkowa, Albert Emil Rauhudt, ogłosił w Gazecie Rolniczej ofert sprzeday majtku. Odpowiedzi było zgłoszenie si wielu rolników z przeludnionych wiosek okolic Skierniewic i Łowicza. Jesieni tego roku bez mała 250 osób mieszkało ju na terenie majtku krajkowskiego. Ostatecznego sfinalizowania zakupu i podziału ziemi na działki dokonano w 1923 r. Akt notarialny sporzdzony został 24 marca 1924. Osadnicy przywie li ze swoich stron rodzinnych tradycje organizacji spółdzielczych, mało popularne w ród potomków drobnej szlachty na północnym Mazowszu. W ród nowych mieszkaców Krajkowa wiele osób posiadało dobre jak na ówczesne czasy wykształcenie oraz ukoczone kursy z zakresu spółdzielczo ci. Aktywno ş nowych osadników 88 spowodowała, e do Krajkowa trafiło dwóch nauczycieli: Stanisław Chojnacki i Albin Rybkowski-póniejszy kompozytor pie ni wojskowych i patriotycznych. Stanisław Chojnacki potrafił doceniş i wykorzystaş aktywno ş oraz niezwykłe zaangaowanie tutejszej społeczno ci. Wspólnymi siłami, wspierani take pomoc i poparciem zarzdcy majtku w Sierakowie-Wacława Łaskiego, wybudowali now, pitrow szkoł, remiz a take zorganizowali w Krajkowie Kas Zapomogowo-Poyczkow (kas Stefczyka), która dała pocztek dzisiejszemu Bankowi Spółdzielczemu, znajdujcemu si w Raciu. Zorganizowali równie Spółdzielni i sklep „Społem,” stra poarn i orkiestr a take Koło Gospody Wiejskich. Wszystkie te przedsiwzicia wykonane zostały w latach 1922-1939, kiedy Stanisław Chojnicki był dyrektorem szkoły w Krajkowie. II Wojna wiatowa przerwała dynamiczny rozwój tej miejscowo ci. Stanisław Chojnicki zginł w obozie w Dachau. Po wojnie społeczno ş krajkowska kontynuowała swoje tradycje. W szkole powstała izba pamici, w której przechowywane s pamitki łowickie: stroje, zbiory pie ni, zabytki kultury materialnej takie jak stare narzdzia rolnicze i domowe. W 1997 r. odbyła si uroczysto ş obchodów 75 lecia folkloru łowickiego w Krajkowie. Po mszy witej, koncelebrowanej min. przez ksiy Tadeusza i Józefa Wołowców, potomków osadników, odsłonito pomnik ufundowany przez miejscow społeczno ş na pamitk osadnictwa w Krajkowie ludno ci z regionu łowickiego. Pomnik przedstawia dwie tablice rozdzielone krzyem, symbolem wiary. Cało ş osadzona jest na kamieniu, symbolu natury. Uroczysto ş odsłonicia pomnika połczona była z doynkami,

Strategia rozwoju Gminy Raci 44

młodzie krajkowska wystpiła w strojach łowickich i przedstawiła program artystyczny nawizujcy do folkloru ziemi swoich przodków. Kolejn parafi w gminie Raci o bogatym dziedzictwie kulturowym jest Unieck. Parafia Unieck powstała w XIII-XIV w., pierwsza wiadomo ş o wityni pochodzi z r.1380. Istniejcy tu na przełomie XVI i XVII w. ko ciół pod wezwaniem w. Jakuba z dwiema bocznymi kaplicami posiadał 5 ołtarzy. W głównym umieszczone były drewniane figury Naj witszej Marii Panny i Apostołów, obok znajdował si ołtarz w. Stanisława, w jednej z kaplic – w. Anny, w drugiej ołtarze: w. Mikołaja i Matki Boej. W 1750 r. kasztelan sierpecki W. Weasel zbudował nowy ko ciół z dwiema wieami na frontonie. witynia posiadała trzy ołtarze. W głównym ołtarzu znajdował si obraz Matki Boskiej pochodzcy z poprzedniego ko cioła-słyncy łaskami. Spłonł on jednak wraz ze wityni w 1806 r. Niewielka drewniana kaplica zastpowała ko ciół do 1871 r., kiedy pobudowano nowy drewniany, konsekrowany przez bp. Kossowskiego w 1886 r. witynia posiada w głównym ołtarzu obraz Matki Boskiej Czstochowskiej. Na zasłonie namalowana jest postaş w. Jakuba. W dwu bocznych ołtarzach umieszczone s rze by Chrystusa Ukrzyowanego i Niepokalanego Poczcia Naj witszej Marii Panny datowane I. połowa XIX w. W chórze ko cioła znajduj si XIX wieczne dziewiciogłosowe organy. Stare zabytkowe organy z 1872 r. posiada take ko ciół w Gralewie. Jest to witynia take o redniowiecznej proweniencji. Organy s 16-to głosowe i powstały w ludwisarni Leopolda Blomberga w Warszawie. Do Gralewa zostały sprowadzone w 1918 r. po spaleniu si wntrza wityni.. Z ko cioła pod wezwaniem Wniebowzicia Naj witszej Marii Panny na Krakowskim Przedmie ciu w Warszawie, sprowadził je proboszcz gralewski. Ten wspaniały instrument obecnie jest nieczynny. Wymaga natychmiastowej konserwacji, która jest bardzo kosztowna. Pierwsze zapiski o ko ciele w Gralewie pochodz z 1385 r. wityni jednak powstała najpewniej wcze niej. Murowany ko ciół został wzniesiony w XV w. witynia wewntrz pokryta była polichromi, konsekrowana w 1598 r. Szczególnie dotkliwych zniszcze w ko ciele dokonała 71 I Wojna wiatowa w 1915 r. W latach 1923-28 staraniem K. W. Grotowskiego dokonano renowacji ko cioła. Budowla jest w stylu neogotyckim. Wewntrz znajduj si modrzewiowe ołtarze. Historia Gralewa łczy si z załoonym tam w 1940 r. przez Niemców obozem pracy, przez który przeszło około 5 tysicy

Strategia rozwoju Gminy Raci 45

Polaków i ydów. Wi niowie pracowali przy budowie dróg. W obozie panował głód. Wi niowie otrzymywali raz dziennie misk zupy i pół kilograma chleba. Traktowani byli w bestialski sposób. Wielu zakatowano na obozowym placu. W 1943 r. obóz w Gralewie został zlikwidowany.

Strategia rozwoju Gminy Raci 46

7. OWIATA

7.1. Szkoły w Gminie Raci

Rodzaj szkół Iloş Przedszkola Podstawowe 6 Zawodowe Gimnazja 4 rednie ogólne rednie zawodowe

7.2. Charakterystyka szkół

Na terenie Gminy Raci nie funkcjonuj szkoły ponadpodstawowe, młodzie z terenu gminy uczszcza do szkół ponadpodstawowych na terenie miasta.

a). Szkoły ponadpodstawowe w Miecie Raci

Szkoła Liczba Liczba Iloş uczniów nauczycieli oddziałów Liceum Ogólnokształcce 270 16 8 Zespół Szkół Społecznego Towarzystwa O wiatowego 400 20 17 Zespół Szkół Zawodowych 520 35 17 Razem 1190 71 42

L.O. – bez profilu, klasy z rozszerzonymi przedmiotami ZSSTO – profile: technikum ekonomicznoo-administracyjne, technikum mechanik pojazdów samochodowych, liceum ogólnokształcce, policealne studium informatyki (dzienne i wieczorowe). ZSZ – profile: technikum ywienia, technikum ekonomiczne, liceum transportu i spedycji, zasadnicze szkoły wielozawodowe w zawodach: sprzedawca, mechanik pojazdów samochodowych, fryzjerstwo, itp. oraz kierunek krawiectwo.

Strategia rozwoju Gminy Raci 47

b). Szkoły podstawowe

Szkoła Liczba Liczba Iloş oddziałów uczniów nauczycieli Szkoła Podstawowa w 241 17 11 Starym Gralewie Szkoła Podstawowa w 183 21 14 Koziebrodach Szkoła Podstswowa w 139 21 11 Uniecku Szkoła Podstawowa w 151 11 7 Krajkowie Szkoła Podstawowa w 79 8 5 Bogucinie Szkoła Podstawowa w 68 10 7 Kodłutowie Razem 861 88 55

Gimnazja

Szkoła Liczba Liczba Iloş uczniów nauczycieli oddziałów Publiczne Gimnazjum 1 1 8 11 6 w Starym Gralewie Publiczne Gimnazjum 7 8 10 3 w Koziebrodach Publiczne Gimnazjum 1 1 7 12 5 w Uniecku Publiczne Gimnazjum 74 7 3 w Krajkowie Razem 387 40 17

Strategia rozwoju Gminy Raci 48

8. BUDET GMINY

8.1. Dochody Gminy Raci w latach 1995-2001

Wyszczególnienie Dochód Kwota zł. % Wpływy od osób fizycznych i prawnych z tytułu podatków i 724 621 24,67 opłat Subwencje ogólne 517 460 17,62 Subwencje owiatowe - - Dotacje na zadania zlecone i własne 810 450 27,59 Inne – udziały w podatkach stanowicych dochód budet 884 982 30,12 Razem 2 937 513 100 ródło: dane Urzdu Gminy Raci; stan na 1995 r.

Wyszczególnienie Dochód Kwota zł. % Wpływy od osób fizycznych i prawnych z tytułu podatków i 967 647 16,03 opłat Subwencje ogólne 2 845 507 47,16 Subwencje owiatowe Dotacje 900 313 14,92 Inne – udziały w podatkach stanowicych dochód budet 1 321 277 21,89 - rodki ludnoci oraz ródła pozabudetowe Razem 6 034 744 100 ródło: dane Urzdu Gminy Raci; stan na 1996 r.

Wyszczególnienie Dochód Kwota zł. % Wpływy od osób fizycznych i prawnych z tytułu podatków i 1 207 046 15,10 opłat Subwencje ogólne 3 660 889 45,80 Subwencje owiatowe Dotacje 1 471 876 18,41 Inne – udziały w podatkach stanowicych dochód budet 1 653 572 20,69 - rodki ludnoci oraz ródła pozabudetowe Razem 7 993 383 100 ródło: dane Urzdu Gminy Raci; stan na 1997 r.

Strategia rozwoju Gminy Raci 49

Wyszczególnienie Dochód Kwota zł. % Wpływy od osób fizycznych i prawnych z tytułu podatków i 1 828 451 18,34 opłat Subwencje ogólne 1 425 472 14,30 Subwencje owiatowe 2 768 102 27,77 Dotacje 1 315 169 13,19 Inne – udziały w podatkach stanowicych dochód budet 2 630 256 26,40 - rodki ludnoci oraz ródła pozabudetowe Razem 9 967 450 100 ródło: dane Urzdu Gminy Raci; stan na 1998 r. Wyszczególnienie Dochód Kwota zł. % Wpływy od osób fizycznych i prawnych z tytułu podatków i 1 372 777 16,41 opłat Subwencje ogólne 788 245 9,42 Subwencje owiatowe 3 097 270 37,03 Dotacje 1 551 218 18,55 Inne – udziały w podatkach stanowicych dochód budet 1 554 069 18,59 - rodki ludnoci oraz ródła pozabudetowe Razem 8 363 579 100 ródło: dane Urzdu Gminy Raci; stan na 1999 r. Wyszczególnienie Dochód Kwota zł. % Wpływy od osób fizycznych i prawnych z tytułu podatków i 1 444 843 14,93 opłat Subwencje ogólne 1 847 527 19,09 Subwencje owiatowe 3 212 887 33,19 Dotacje 1 600 807 16,54 Inne – udziały w podatkach stanowicych dochód budet 1 573 414 16,25 - rodki ludnoci oraz ródła pozabudetowe Razem 9 679 478 100 ródło: dane Urzdu Gminy Raci; stan na 2000 r. Wyszczególnienie Dochód Kwota zł. % Wpływy od osób fizycznych i prawnych z tytułu podatków i 2 981 298 26,22 opłat Subwencje ogólne 2 020 050 17,77 Subwencje owiatowe 3 668 510 32,26 Dotacje 1 342 639 11,81 Inne – udziały w podatkach stanowicych dochód budet 1 357 921 11,94 - rodki ludnoci oraz ródła pozabudetowe Razem 11 370 418 100 ródło: dane Urzdu Gminy Raci; stan na 2001 r.

Strategia rozwoju Gminy Raci 50

Dochody Gminy Raci urednione z 7 lat (1995-2001)

Wyszczególnienie Dochód Kwota zł. % Wpływy od osób fizycznych i prawnych z tytułu podatków i 1 503 812 16,1 opłat Subwencje ogólne 1 798 315 19,3 Subwencje owiatowe 3 186 692 34,1 Dotacje 1 284 639 13,7 Inne – udziały w podatkach stanowicych dochód budet 1 567 927 16,8 - rodki ludnoci oraz ródła pozabudetowe Razem 9 341 385 100 ródło: obliczenia własne.

14%

34% Subwencje owiatowe 16% Subwencje ogólne

Inne Podatki i opłaty Dotacje

17% 19%

Dochody Gminy Raci u rednione z 7 lat i ich struktura

Analiza dochodów gminy Raci z 7 lat pozwala na stwierdzenie, e w ostatnim roku w stosunku do redniej wzrosły wpływy od osób fizycznych i prawnych z tytułu podatków i opłat, co było głównie wynikiem opłat z tytułu eksploatowania rurocigu. Było to jednak powodem spadku subwencji ogólnych w ostatnim roku przy cigłej tendencji zwykowej. Rosn systematycznie subwencje o wiatowe, chocia nie pokrywaj one wydatków ponoszonych przez gmin (dodatkowe obcienie budetu gminy z tego tytułu wynosi około 1mln zł). Pozostałe udziały grup dochodów (dotacje i inne) na przestrzeni 7 lat wykazuj tendencj znikow w dochodach gminy.

Strategia rozwoju Gminy Raci 51

8.2. Wydatki Gminy Raci w latach 1995-2001

Wydatki Wyszczególnienie Kwota zł. % Inwestycje 989 163 35,26 Owiata i wychowanie 200 934 7,16 Opieka społeczna 727 037 25,92 Administracja pa stwowa 57 451 2,05 Administracja 430 805 15,36 samorzdowa Gospodarka komunalna 26 455 0,94 Gospodarka mieszkaniowa 53 185 1,90 Rolnictwo 1 197 0,04 Transport 295 757 10,54 Kultura i sztuka 6 350 0,23 Ochrona zdrowia 1 200 0,04 Kultura fizyczna 3 263 0,12 Inne 1 2 45 0,44 Razem 2 805 247 100 ródło: dane Urzdu Gminy Raci; stan na 1995 r.

Inwestycje 1) Doprowadzono wod do gospodarstw rolnych we wsiach: – Nowe Gralewo, – Dobrska – Kolonia, – Kossobudy, – Druchowo, – Szapsk, – Krajkowo, – Dobrska – Wło ciany, – Charzyny. 2) Modernizacja drogi Unieck – Strzegowo. 3) Wymiana linii elektrycznej we wsi Cieciersk. 4) Dokoczenie budynku administracyjnego Urzdu Gminy. 5) Zakup samochodu dla Urzdu Gminy oraz komputera.

Strategia rozwoju Gminy Raci 52

Wyszczególnienie Wydatki Kwota zł. % Inwestycje 1 475 971 26,73 Owiata i wychowanie 2 229 929 40,39 Opieka społeczna 937 992 16,99 Administracja pa stwowa 635 992 1,15 Administracja 511 300 9,26 samorzdowa Gospodarka komunalna 28 715 0,52 Gospodarka mieszkaniowa 66 056 1,20 Rolnictwo 4 704 0,09 Transport 191 409 3,47 Kultura i sztuka 850 0,02 Ochrona zdrowia 5 136 0,09 Kultura fizyczna 3 291 0,06 Inne 2 617 0,03 Razem 5 521 509 100 ródło: dane Urzdu Gminy Raci; stan na 1996 r.

Inwestycje: 1) Doprowadzono wod do gospodarstw rolnych we wsiach: – Strocin, – Kaczorowy, – Kraszewo – Falki, – Złotopole, – Szczepkowo, – Kra niewo. 2) Modernizacja drugiej cz ci drogi Unieck – Strzegowo. 3) Zakup równiarki. 4) Karosacja samochodu OSP. 5) Rozbudowa Szkoły Podstawowej w Koziebrodach. 6) Budowa kotłowni i sanitariatów w Szkole Podstawowej w Bogucinie.

Strategia rozwoju Gminy Raci 53

Wyszczególnienie Wydatki Kwota zł. % Inwestycje 3 202 646 37,70 Owiata i wychowanie 2 589 373 30,48 Opieka społeczna 1 215 083 14,30 Administracja pa stwowa 59 664 0,70 Administracja 724 458 8,53 samorzdowa Gospodarka komunalna 32 561 0,38 Gospodarka mieszkaniowa 88 195 1,04 Rolnictwo 6 350 0,07 Transport 288 647 3,40 Kultura i sztuka 5 411 0,06 Ochrona zdrowia 52 342 0,62 Kultura fizyczna 4 961 0,06 Inne 22 6408 2,66 Razem 8 496 099 100 ródło: dane Urzdu Gminy Raci; stan na 1997 r.

Inwestycje 1) Budowa Stacji Ujcia Wody w Szczepkowie. 2) Doprowadzono wod do gospodarstw rolnych we wsiach: – Złotopole, – Kra niewo, – Kraszewo – Podbornw, – Kodłutowo, – Szczepkowo, – Kraszewo – Falki. 3) Inwestycje na drogach: – połoenie nawierzchni bitumicznej na drogach,” – Sierakowo, – Budy Kraszewskie. 4) Karosacja samochodu OSP Krajkowo. 5) Rozbudowa Szkoły Podstawowej w Koziebrodach. 6) Przebudowa ogrzewania z wglowego na olejowe w Szkole Podstawowej w Drozdowie.

Strategia rozwoju Gminy Raci 54

Wyszczególnienie Wydatki Kwota zł. % Inwestycje 3 562 794 36,88 Owiata i wychowanie 3 149 254 32,60 Opieka społeczna 1 311 120 13,57 Administracja pa stwowa 73 239 0,76 Administracja 779 557 8,07 samorzdowa Gospodarka komunalna 45 559 0,47 Gospodarka mieszkaniowa 73 682 0,76 Rolnictwo 6 848 0,07 Transport 205 460 2,13 Kultura i sztuka 4 560 0,05 Ochrona zdrowia 82 321 0,85 Kultura fizyczna 3 939 0,04 Inne 363 256 3,75 Razem 9 661 589 100 ródło: dane Urzdu Gminy Raci; stan na 1998 r. Inwestycje 1) Doprowadzenie wody do gospodarstw rolnych we wsiach: – Pólka –Raci – I etap, – Krajkowo-Budki – Kruszenica, – Młodochowo – I etap, – Kraszewo – Gaczułty, – Młodochowo II etap,. – Kolonia Unieck. 2) Połoenie dywanu bitumicznego na drogach: – Jeewo –Wesel, – Mała Wie , – Şwiersk, – Drozdowo. 3) Utwardzono wirem drogi gminne we wsiach: Kaczorowy – Nowe Gralewo, Zdunówek – Kossobudy – Krajkowo. 4) Karosacja samochodu OSP Koziebrody, 5) Dokoczenie rozbudowy Szkoły Podstawowej w Koziebrodach. 6) Dobudowa Sali Gimnastycznej w Szkole Podstawowej w Uniecku. 7) Zakup komputera i kserokopiarki dla Urzdu Gminy.

Strategia rozwoju Gminy Raci 55

Wyszczególnienie Wydatki Kwota zł. % Inwestycje 1 467 185 17,62 Owiata i wychowanie 3 565 553 42,85 Opieka społeczna 1 465 470 17,60 Administracja pa stwowa 55 695 0,67 Administracja 952 440 11,44 samorzdowa Gospodarka komunalna 82 965 1,00 Gospodarka mieszkaniowa 141 931 1,70 Rolnictwo 1 230 0,01 Transport 525 929 6,32 Kultura i sztuka 4 300 0,05 Ochrona zdrowia 49 479 0,59 Kultura fizyczna 4 012 0,05 Inne 8 635 0,10 Razem 8 324 824 100 ródło: dane Urzdu Gminy Raci; stan na 1999 r.

Inwestycje 1) Modernizacja drogi wirowej ukowo – Niedró. 2) Połoenie dywanika bitumicznego na drogach: – Krajkowo – Lipa, – Kiełbowo – Chyczewo. 3) Połoenie chodników przy drogach powiatowych. 4) Karosacja samochodu i zakup wyposaenia dla OSP Szapsk. 5) Dobudowa sali gimnastycznej przy Szkole Podstawowej w Uniecku. 6) Zakup komputerów do Urzdu Gminy.

Strategia rozwoju Gminy Raci 56

Wyszczególnienie Wydatki Kwota zł. % Inwestycje 2 704 894 25,79 Owiata i wychowanie 4 351 149 41,49 Opieka społeczna 1 654 274 15,77 Administracja pa stwowa 70 231 0,67 Administracja samorzdowa 1 131 277 10,79 Gospodarka komunalna 80 431 0,77 Gospodarka mieszkaniowa 92 357 0,88 Rolnictwo 2 002 0,02 Transport 350 532 3,34 Kultura i sztuka 5 552 0,05 Ochrona zdrowia 13 610 0,13 Kultura fizyczna 6 271 0,06 Inne 25 033 0,24 Razem 10 487 613 100 ródło: dane Urzdu Gminy Raci; stan na 2000 r. Inwestycje 1) Doprowadzono wod do gospodarstw rolnych we wsiach: – Łempin, – Łempinek, – Strocina, – ukowo – Strusie, – Witkowo. – modernizacja studni głbinowych w Gralewie. 2) Połoenie nawierzchni bitumicznej na drogach: – ychowo – Krajkowo, – Unieck – Charzyny – Kodłutowo. 3) Budowa oczyszczalni cieków we wsi Koziebrody. 4) Karosacja samochodu OSP Dobrska-Kolonia. 5) Rozbudowa Szkoły Podstawowej w Starym Gralewie z przeznaczeniem na gimnazjum. 6) Wymiana dachu na Szkole Podstawowej w Uniecku. 7) Budowa sanitariatów w Szkole Podstawowej w Starym Gralewie z przeznaczeniem na gimnazjum. 8) Zakup kserokopiarek do szkół. 9) Zakup budynku administracyjnego od SKR.

Strategia rozwoju Gminy Raci 57

Wyszczególnienie Wydatki Kwota zł. % Inwestycje 3 525 079 29,74 Owiata i wychowanie 4 821 916 40,68 Opieka społeczna 1 590 972 13,42 Administracja pa stwowa 69 693 0,59 Administracja 1 342 875 11,33 samorzdowa Gospodarka komunalna 100 026 0,84 Gospodarka mieszkaniowa 5 084 0,04 Rolnictwo 11 818 0,10 Transport 174 476 1,47 Kultura i sztuka 7 653 0,06 Ochrona zdrowia 40 275 0,34 Kultura fizyczna 6 960 0,06 Inne 1 576 675 1,33 Razem 11 854 502 100 ródło: dane Urzdu Gminy Raci; stan na 2001 r.

Inwestycje 1) Doprowadzenie wody do gospodarstw rolnych we wsiach: – Bielany, – Kraszewo – Czubaki. 2) Połoenie dywanika bitumicznego na drodze: Şwiersk. 3) Rozbudowa Szkoły Podstawowej w Starym Gralewie z przeznaczeniem na gimnazjum. 4) Budowa budynku gimnazjum w Uniecku. 5) Budowa kanalizacji sanitarnej I i II etap we wsi Koziebrody.

Strategia rozwoju Gminy Raci 58

Wydatki Gminy Raci urednione z 7 lat (1995-2001)

Wyszczególnienie Wydatki Kwota zł. % Inwestycje 2 418 247 28,6 Owiata i wychowanie 2 986 873 35,3 Opieka społeczna 1 271 707 15,1 Administracja pa stwowa 145 995 1,7 Administracja 838 959 9,9 samorzdowa Gospodarka komunalna 56 673 0,7 Gospodarka mieszkaniowa 74 356 0,9 Rolnictwo 4 878 0,1 Transport 290 316 3,4 Kultura i sztuka 4 954 0,1 Ochrona zdrowia 34 909 0,4 Kultura fizyczna 4 671 0,1 Inne 314 838 3,7 Razem 8 447 376 100

40 35,3 35

w 28,6 ó 30 k t

a 25 d y

w %

20 15,1

a r 15 u

t 9,9 k

u 10

t 3,7 3,4 1,7 S 5 0,9 0,7 0,4 0,1 0,1 0,1 0

e e t a a a o a a cj n r w n i w k n y n o o l w t u z t I sp i a ro ic t c s n n un d n sz zy e a a z l i fi w r zk m a o In T s o n R ra ra ie .k o u u p r lt lt m s h u u . o c K sp G O K o G

Wydatki Gminy Raci u rednione z 7 lat (1995-2001) W strukturze wydatków gminy dominujc pozycj stanowi: o wiata i wychowanie, inwestycje i opieka społeczna. Razem stanowi 79 % w strukturze

Strategia rozwoju Gminy Raci 59

wydatków. Inne pozycje, choş wane z konieczno ci nie stanowi znaczcych pozycji w wydatkach gminy. Na uwag zasługuje stale wysoki udział wydatków na inwestycje, co czyni gmin bardziej zasobn stanowic o wyszej atrakcyjno ci dla potencjalnych inwestorów i mieszkaców.

Strategia rozwoju Gminy Raci 60

9. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA

9.1. Komunikacja

Gmina Raci połoona jest w centralnej cz ci kraju, około 75 km od Warszawy, 29 km od Płoska w pobliu drogi midzynarodowej E 77 i drogi krajowej Nr 10. Przez teren Gminy przechodzi droga krajowa Nr 60 Łód – Kutno –Płock – Ciechanów – Ostrów Mazowiecka – Białystok oraz linia kolejowa Nasielsk – Płosk Sierpc. Ostatnie dziesiciolecie podniosło znaczenie drogi Nr 60, jako osi komunikacyjnej Wschód – Zachód. Raci posiada połczenie autobusowe z Warszaw, Płockiem, Ciechanowem, Płoskiem i innymi o rodkami miejskimi.

9.2. Energetyka

Gmina Raci otrzymuje energi elektryczna z krajowego systemu energetycznego poprzez sieş wysokiego i redniego napicia. Układ zasilania na terenie Gminy zabezpiecza sieş rozdzielcza SN 15 kV od GPZ, który jest usytuowany na terenie wioski Raci Pólka, zasilajca stacje transformatorowe 15/04 kV. Cała sieş energetyczna jak i cały system poddawany jest stałej analizie w zakresie dostosowania mocy do aktualnych potrzeb. Gmina Raci znajduje si w obszarze Zakładu Energetycznego w Płocku. Natomiast dystrybucj wykonuj: Zakład Energetyczny Płock – Zachód Sp. Z o.o. w Sierpcu i Zakład Energetyczny Płock – Wschód Sp. Z o.o. w Ciechanowie. Na terenie Gminy Raci zarejestrowanych jest 1962 odbiorców energii elektrycznej, którzy zuywaj 5 479 706 kWh energii elektrycznej, co w przeliczeniu na jednego odbiorc wynosi 2 792,94 kWh, natomiast na jednego mieszkaca – 574,03 kWh. Zuycie energii w porównaniu do województwa mazowieckiego (784,7 kWh na jednego mieszkaca) i Polski (659,8) jest znacznie mniejsze.

Strategia rozwoju Gminy Raci 61

9.3. Gazownictwo

Gmina Raci nie posiada sieci gazu ziemnego wysokiego i redniego ci nienia. Północnym skrajem Gminy przebiegaş bd dwie nitki gazu tranzytowego „JAMAŁ – EUROPA” o rednicy 2 x 1 420 mm pod ci nieniem roboczym 8,4 Mpa. Najbliszy gazocig, z którego bdzie moliwe odej cie do stacji redukcyjnej dla potrzeb Gminy i miasta Racia przebiega poza południow granic Gminy. Aktualnie mieszkacy korzystaj z butli gazowych. Na terenie Gminy znajduje si kilka punktów wymiany butli.

9.4. Wodocigi, kanalizacja, oczyszczalnie cieków

Na terenie Gminy Raci istniej cztery wodocigi wiejskie w Gralewie, Uniecku, Koziebrodach i Szczepkowie. Cz ş miejscowo ci Gminy zaopatrywana jest wod z ujcia miejsko – gminnego w Witkowie, ujcia w Krzeczanowie, gmina Siemitkowo oraz ujcia Cukrowni w Zygmuntowie. Długo ş sieci wodocigowej wynosi 161,8 km, a ilo ş przyłczy około 1187. Ujcia te oraz inne posiadaj aktualne pozwolenia wodno – prawne na pobór wody praktycznie zapewniaj zaopatrzenie w wod Gmin Raci, jak równie dla miasta Racia (ujcie wody dla miasta znajduje si na terenie gminy). Wska nik zuycia wody z wodocigów kształtował si w 1998 r. W granicach 60 do 139 l / mieszkaca / dob.

Gmina Raci nie ma rozwizanego problemu gospodarki ciekowej. Prawie wszystkie cieki socjalno – bytowe z indywidualnej zabudowy mieszkaniowej i technologiczne z niewielkich zakładów gromadzone s w zbiornikach bezodpływowych, stwarzajc czsto zagroenie dla gleb, wód powierzchniowych i podziemnych. Wywóz cieków prowadzi Przedsibiorstwo Gospodarki Komunalnej z Płoska Sp. Zo. o. Gmina nie prowadzi kontroli udokumentowania wywozu. Ogólnie ilo ş cieków bytowo – gospodarczych powstajcych na terenie Gminy Raci szacuje si na około 1 063 m 3 * dob –1, co daje 387 995 m 3 cieków rocznie.

Strategia rozwoju Gminy Raci 62

Wodocigi i kanalizacje w Gminie Raci

Sieş w km Liczba połcze prowadz. Zdroje Zuycie wody z wodoci. L.p Wie Nr stat. wodocig. do budynków uliczne w gospod. domow. kanalizacja wsi rozdziel. wodocig. kanalizac. liczba ty . l m3/ osob 1 Bielany 8 426 2,7 - 26 - - 1 768 - 2 Bogucin 8 466 6,2 - 10 - - 1 000 14 3 Budy Kraszewskie 8 441 2,0 - 16 - - 1 100 8 4 Charzyny 8 416 2,7 - 18 - - 2 000 17 5 Chyczewo 8 468 3,0 - 11 - - 1 000 24 6 Cieciersk 8 440 4,0 - 27 - - 2 470 13 7 Şwiersk 8 460 4,6 - 28 - - 2 570 20 8 Dobrska Kolonia 8 477 10,3 - 42 - - 4 800 30 9 Dobrska Wło ciany 8 475 2,9 - 20 - - 2 000 21 10 Draminek 8 454 ------11 Drozdowo 8 461 5,0 - 38 - - 3 480 18 12 Druchowo 8 435 3,0 - 20 - - 2 000 20 13 Folwark Raci 8 455 3,0 - 13 - - 1 190 14 14 Grzybowo 8 423 1,2 - 13 - - 1 300 12 15 Jeewo Wesel 8 412 5,4 - 27 - - 3 000 13 16 Kaczorowy 8 459 5,2 - 48 - - 4 400 13 17 Kiełbowo 8 467 4,0 - 23 - - 1 500 13 18 Kiniki 8 456 3,6 - 22 - - 2 000 18 19 Kocicin Brodowy 8 421 2,1 - 21 - - 1 800 14 20 Kocicin Tworki 8 422 2,1 - 12 - - 1 100 21 21 Kodłutowo 8418-19 6,7 - 54 - - 5 400 15 22 Kossobudy 8 449 8,8 - 39 - - 3 500 15 23 Koziebrody 842 830 4,2 3 147 38 - 17 000 28 24 Kozolin 8 462 8,0 - 24 - - 2 200 14 25 Krajkowo 8 448 7,8 - 50 - - 4 580 19 26 Krajkowo Budki 8 450 3,0 - 11 - - 1 000 20 27 Kraszewo Czubaki 8 427 3,7 - 14 - - 950 15 28 Kraszewo Falki 8 437 5,7 - 21 - - 2 100 16 29 Kraszewo Gaczułty 8 445 3,9 - 36 - - 3 600 15 30 Kraszewo Podborne 8 432 6,7 - 24 - - 2 400 16 31 Kraszewo Rory 8 444 ------32 Kraszewo Sławcin 8 446 2,8 - 8 - - 544 - 33 Kra niewo 8 478 3,4 - 15 - - 1 500 11 34 Kruszenica 8 451 1,6 - 14 - - 1 280 19 35 Lipa 8 447 4,9 - 14 - - 1 400 22 36 Łempin 8 464 3,6 - 27 - - 2 180 18 37 Łpinek 8 463 3,0 - 7 - - 1 140 36 38 Malewo 8 433 2,8 - 10 - - 1 000 22 39 Mała Wie 8 431 3,2 - 19 - - 1 900 14 40 Młody Niedró 8 434 4,4 - 11 - - 1 100 12 41 Nowe Gralewo 8 471 5,4 - 17 - - 1 700 12 42 Nowe Młodochowo 8 469 4,0 - 10 - - 1 000 8 43 Nowy Komunin 8 424 1,3 - 27 - - 2 400 16 44 Psy 8 457 2,5 - 11 - - 1 000 24 45 Pólka R aci 8 442 10,4 - 56 - - 5 600 16 46 Sierakowo 8 452 6,2 - 37 - - 3 300 15 Strategia rozwoju Gminy Raci 63

47 Sikory 8 417 5,5 - 14 - - 1 400 25 48 Stare Młodochowo 8 470 6,9 - 25 - - 2 500 40 49 Stare Gralewo 8 472 2,2 - 50 - 3 5 000 18 50 Stary Komunin 8 425 3,2 - 28 - - 2 500 25 51 Stary Niedró 8 436 1,0 - 9 - - 800 12 52 Strocin 8 458 8,1 - 20 - - 1 800 7 53 Szapsk 8 473 5,8 - 54 - - 5 400 23 54 Szczepkowo 8 420 6,7 - 45 - - 4 500 19 55 Unieck 8413-15 9,7 - 94 - 3 11 800 24 56 Wempiły 8 474 2,3 - 10 - - 1 000 7 57 Witkowo 8 465 2,5 - 14 - - 952 - 58 Zdunówek 8 453 1,0 - 5 - - 450 6 59 Złotopole 8 476 7,0 - 20 - - 2 000 19 60 ukowo Strusie 8 438 2,9 - 9 - - 612 - 61 ukowo Wawrzonki 8 439 3,0 - 61 - - 4 600 19 62 ychowo 8 443 5,7 - 26 - - 2 300 17 157 RAZEM 264,5 3 1 622 38 6 866 17

Na terenie Gminy wybudowano pierwsz oczyszczalni cieków komunalnych we wsi Koziebrody. Jest to nowoczesna oczyszczalnia hydrobotaniczna typu „LEMNA” o przepustowo ci 125 m 3 * dob –1. Podstawowymi urzdzeniami oczyszczalni s: staw napowietrzajcy i staw doczyszczajcy. Skuteczno ş oczyszczania tego typu oczyszczalni w Polsce jest dua. Oczyszczalnia jako obiekt infrastruktury moe byş wykorzystywana do edukacji ekologicznej dzieci i młodziey. Take Jednostka Wojskowa w Druchowie posiada oczyszczalni mechaniczno – biologiczn. Inne zakłady, chocia jest ich niewiele, a take gospodarstwa rolne prowadzce hodowl na skal przemysłow nie posiadaj własnych oczyszczalni cieków.

Strategia rozwoju Gminy Raci 64

9.5. Gospodarka odpadowa

Gmina Raci nie posiada własnego wysypiska odpadów. W przyszło ci przewiduje si budow składowiska odpadów we wsi ukowo Wawrzonki lub Kiełbowo. Powstały nielegalne składowiska odpadów we wsiach: Pólka Raci (dwa dzikie wysypiska), Krajkowo, ychowo, Łpin. Odpady komunalne z terenu Gminy wywoone s przez Przedsibiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. Z o. o. w Płosku na składowisko w Dalanówku. Ilo ş odpadów powstajcych na terenie Gminy w cigu roku szacuje si odpowiednio w latach:

Rok Iloş odpadów [tony] 1990 581 1992 658 2000 690 2005 (plany) 728

W najbliszym czasie naley opracowaş PROGRAM RACJONALNEJ GOSPODARKI ODPADAMI KOMUNALNYMI W GMINIE RACI. Program ten obejmowaş powinien: – minimalizacj ilo ci odpadów, – segregacj odpadów w miejscu ich powstawania, – wtórne wykorzystanie (recycling), – wywóz odpowiednim transportem, – składowanie na odpowiednich składowiskach.

Strategia rozwoju Gminy Raci 65

Telekomunikacja i energetyka w Gminie Racia

Nr stat. Placówki Na 10 ty . Odbiorcy Zuycie energii elektrycznej Lp. Wie wsi poczt.-telekom. ludno ci Abonenci energii na 1 odbiorc kWh w szt. telefoniczni elektrycznej kWh 1 Bielany 8 426 26 37 53 162 1 437,80 2 Bogucin 8 466 14 32 44 067 13 771,00 3 Budy Kraszewskie 8 441 18 31 31 868 1 028,00 4 Charzyny 8 416 30 25 97 800 3 912,00 5 Chyczewo 8 468 11 12 39 955 1 664,80 6 Cieciersk 8 440 33 24 70 912 1 916,54 7 Şwiersk 8 460 28 37 74 859 2 414,80 8 Dobrska Kolonia 8 477 34 31 49 015 3 267,60 9 Dobrska Wło ciany 8 475 15 15 13 554 1 355,40 10 Draminek 8 454 12 10 34 269 1 489,90 11 Drozdowo 8 461 28 23 35 859 1 120,59 12 Druchowo 8 435 15 32 53 795 2 022,58 13 Folwark Raci 8 455 16 22 96 360 4 380,00 14 Grzybowo 8 423 14 34 101 184 2 976,00 15 Jeewo Wesel 8 412 30 58 285 360 4 920,00 16 Kaczorowy 8 459 45 83 280 872 3 384,00 17 Kiełbowo 8 467 24 7 23 516 3 359,42 18 Kiniki 8 456 21 22 76 710 3 486,82 19 Kocicin Brodowy 8 421 26 25 117 300 4 692,00 20 Kocicin Tworki 8 422 4 14 71 568 5 112,00 21 Kodłutowo 8418-19 50 70 380 808 4 644,00 22 Kossobudy 8 449 44 10 19 881 1 988,10 23 Koziebrody 8428-30 1 4,9 110 114 267 443 2 343,00 24 Kozolin 8 462 30 7 16 366 2 338,00 25 Krajkowo 8 448 59 64 52 308 817,31 26 Krajkowo Budki 8 450 10 15 68 400 4 560,00 27 Kraszewo Czubaki 8 427 22 25 40 777 1 631,08 28 Kraszewo Falki 8 437 25 37 92 766 2 507,20 29 Kraszewo Gaczułty 8 445 47 64 118 981 1 950,50 30 Kraszewo Podborne 8 432 22 29 41 793 1 441,14 31 Kraszewo Rory 8 444 5 10 18 055 1 805,50 32 Kraszewo Sławcin 8 446 8 16 16 366 1 022,88 33 Kra niewo 8 478 21 16 27 764 1 735,25 34 Kruszenica 8 451 14 17 72 216 4 248,00 35 Lipa 8 447 11 15 60 480 4 032,00 36 Łempin 8 464 35 50 189 000 3 780,00 37 Łpinek 8 463 10 10 46 560 4 656,00 38 Malewo 8 433 6 20 45 600 2 280,00 39 Mała Wie 8 431 23 33 65 995 2 000,00 40 Młody Niedró 8 434 11 12 18 533 1 544,41

Strategia rozwoju Gminy Raci 66

41 Nowe Gralewo 8 471 19 8 20 398 2 549,75 42 Nowe Młodochowo 8 469 16 32 142 848 4 464,00 43 Nowy Komunin 8 424 27 38 165 984 4 368,00 44 Psy 8 457 10 18 89 715 4 984,17 45 Pólka Raci 8 442 61 12 8 851 737,58 46 Sierakowo 8 452 36 31 55 908 1 803,48 47 Sikory 8 417 10 14 350 945 2 506,75 48 Stare Młodochowo 8 470 7 18 84 672 4 704,00 49 Stare Gralewo 8 472 1 3,7 65 97 167 065 1 722,30 50 Stary Komunin 8 425 15 25 73 200 2 928,00 51 Stary Niedró 8 436 7 35 110 523 3 157,80 52 Strocin 8 458 33 17 17 296 1 017,41 53 Szapsk 8 473 55 38 71 000 1 868,42 54 Szczepkowo 8 420 32 37 74 848 2 022,92

55 Unieck 8413-15 1 4,8 81 125 372 000 2 976,00 56 Wempiły 8 474 20 31 119 412 3 852,00 57 Witkowo 8 465 31 16 35 111 2 194,44 58 Zdunówek 8 453 12 27 46 224 1 712,00 59 Złotopole 8 476 17 15 23 476 1 565,06 60 ukowo Strusie 8 438 10 11 13 919 1 265,33 61 ukowo Wawrzonki 8 439 9 81 65 221 805,20 62 ychowo 27 28 59 013 2 107,60

RAZEM 3 13,4 1 607 1 962 5 479 706 2 792,92

9.6. Telekomunikacja

Na terenie Gminy Raci, poza miastem, funkcjonuj 3 placówki pocztowo – telekomunikacyjne w Koziebrodach, Starym Gralewie i Uniecku. Aktualnie w Gminie zainstalowanych jest 1607 telefonów tj. 168,3 na 1000 mieszkaców. Wska nik ten w porównaniu do województwa mazowieckiego (322,3) jest to prawie dwukrotnie mniejszy, a w stosunku do całego kraju (260,7) take zdecydowanie odbiega.

Strategia rozwoju Gminy Raci 67

9.7. Drogi

Sieş drogowa Gminy Raci obejmuje łcznie 787,2 km, z czego drogi krajowe – 9,2 km, powiatowe – 91,4 km, gminne – 136 km, w tym o nawierzchni utwardzonej 110 km, a rolnicze 550,7 km. Gsto ş sieci dróg utwardzonych wynosi 85,2 km na 100 km 2, co jest wska nikiem wyszym w porównaniu do sieci dróg w województwie mazowieckim i Polski (79,5 km na 100 km 2). Długo ş dróg w Gminie Raci przedstawiono w tabeli. Wszystkie drogi na terenie Gminy Raci nie s przystosowane do przyjcia znacznie zwikszonego ruchu zwłaszcza samochodów ciarowych. Drogi nie spełniaj parametrów technicznych, wła ciwych dla wystpujcego ruchu. Drogi gminne realizuj powizania miedzy jednostkami osadniczymi a miastem Raci, gdzie maj siedzib władze samorzdowe Gminy, s słabo przygotowane do zwikszajcego si systematycznie ruchu kołowego. Uzupełnieniem transportu kołowego w Gminie jest transport kolejowy. Przez teren Gminy przebiega linia kolejowa jednotorowa niezelektryfikowana relacji Sierpc – Płosk – Nasielsk. Znaczenie tej linii znacznie zmalało. Ze stacji Raci wybudowano bocznic kolejowa do Cukrowni Glinojecku (Zygmuntów). Jednak bocznica to nie jest praktycznie wykorzystana. Naley spodziewaş si, e wymogi ochrony naturalnego rodowiska wymusz rozwój transportu kolejowego.

Strategia rozwoju Gminy Raci 68

Sieş dróg w Gminie Raci

Lp Wie Nr. Droga krajowa Droga powiatowa Droga gminna Droga rolnicza

statyst. Nr. długoş Nr. działki długoş Nr. długoş Nr. długoş działki w m. w m. Działki w m. działki w m. 1 Bielany 8 426 241 592 285 1 713 3 978 128 750 45 1 333 385 245 2 Bogucin 8 466 126 392 100 1 320 1 369 75 744 3 Budy Kraszewskie 8 441 97 1 367 242 495 11 687 235 300 217 540 1 135 565 4 Charzyny 8 416 115 1 711 9 533 153 1 667 5 Chyczewo 8 468 24 885 47 1 485 2 489 47 345 6 Cieciersk 8 440 40 2 050 16 757 6 911 7 Şwiersk 8 460 223 710 8 200 80 2 590 194 1 600 188 1 075 8 Dobrska Kolonia 8 477 168 1 456 165 1 720 4 511 158 1 195 173 300 174 1 000 9 Dobrska Wło ciany 8 475 84 1 128 83 1 333 2 156 10 Draminek 8 454 25 1 140 1 844 10 1 260 1 550 11 Drozdowo 8 461 115 445 161 570 17 497 160 1 920 372 1 145 333 985 12 Druchowo 8 435 109 786 124 715 4 711 49 1 783 13 Folwark Raci 8 455 1 660 1 225 1 675 1 655 14 Grzybowo 8 423 140 3 175 18 200 15 Jeewo Wesel 8 412 182 850 12 811 153 970 118 1 333 8 750 62 335 16 Kaczorowy 8 459 219, 220 980 218 1 156 9 778 222 825

Strategia rozwoju Gminy Raci 69

Lp Wie Nr. Droga krajowa Droga powiatowa Droga gminna Droga rolnicza

statyst. Nr. długoş Nr. działki długoş Nr. długoş Nr. długoş działki w m. w m. działki w m. działki w m. 17 Kiełbowo 8 467 70 200 70 2 584 10 000 76 283 107 900 52 1 840 116 540 18 Kiniki 8 456 62 2 365 12 311 19 Kocicin Brodowy 8 421 47 1 780 21 444 20 Kocicin Tworki 8 422 65 1 750 9 333 21 Kodłutowo 8418-19 327 2 321 80 1 438 143 24 518 143 610 22 Kossobudy 8 449 30 1 017 135 1 957 53 2 140 6 111 79 522 82 1 195 119 1 060 114 350 163 850 23 Koziebrody 8428-30 202 2 850 11 855 19 022 472 1 330 448 469 106 1 880 24 Kozolin 8 462 94 1 607 93 1 109 5 844 25 Krajkowo 8 448 219 2 579 406 657 256 1 475 17 933 345 1 790 397 717 345 870 413 725 26 Krajkowo Budki 8 450 45 1 350 2 244 27 Kraszewo Czubaki 8 427 226 1 305 13 787 246 60 258 1 033 202 513 20 60 227 80 108 1 533 159 400 62 267 48 240 43 240 216 300 28 Kraszewo Falki 8 437 1 1 507 7 350 9 644 78 1 950 74 300 29 Kraszewo Gaczułty 8 445 162 2 675 75 840 11 510 76 880 296 875 174 90 30 Kraszewo Podborne 8 432 53 358 69 1 160 7 844 31 Kraszewo Rory 8 444 46 1 811 6 089 7 833

Strategia rozwoju Gminy Raci 70

Lp Wie Nr. Droga krajowa Droga powiatowa Droga gminna Droga rolnicza statyst. Nr. długoş Nr. działki długoş Nr. długoş Nr. długoş działki w m. w m. działki w m. działki w m. 32 Kraszewo Sławcin 8 446 280 1 040 1 447 240 210 239 540 33 Kra niewo 8 478 54/1,2,3 1 745 3 800 60 1 060 34 Kruszenica 8 451 46 550 4 301 8 405 28 835 46 635 35 Lipa 8 447 29 1 400 5 442 36 Łempin 8 464 191 1 767 198 1 050 3 422 189 811 37 Łpinek 8 463 14 665 1 338 33 540 38 Malewo 8 433 52 550 2 244 39 Mała Wie 8 431 262 990 8 466 40 Młody Niedró 8 434 36 1 128 54 822 4 022 41 Nowe Gralewo 8 471 72 1 260 74 900 600 75 300 73 220 77 665 78 980 79 950 76 1 150 42 Nowe Młodochowo 8 469 103 320 76 750 3 400 74 1 080 75 950 43 Nowy Komunin 8 424 22 1 517 10 111 72 650 44 Psy 8 457 171 1 910 168 415 13 356 45 Pólka Raci 8 442 551 1 953 1 813 1 285 49 342 153 1 769 763 1 895 1 808 2 222 1 811 533 46 Sierakowo 8 452 26 1 883 42 892 3 866 55 1 742 47 Sikory 8 417 133 1 585 5 777 48 Stare Młodochowo 8 470 111 2 978 6 667 116 380 49 Stare Gralewo 8 472 154 2 185 157 200 4 444 155 1 416 156 875 50 Stary Komunin 8 425 176 433 2 689 51 Stary Niedró 8 436 47 1 000 7 311

Strategia rozwoju Gminy Raci 71

Lp Wie Nr. Droga krajowa Droga powiatowa Droga gminna Droga rolnicza

statyst. Nr. długoş Nr. działki długoş Nr. długoş Nr. długoş działki w m. w m. działki w m. działki w m. 52 Strocin 8 458 11 3 136 43 1 795 8 894 44 225 76 190 5 380 129 112 180 915 146 455 167 325 53 Szapsk 8 473 337 1 817 9 450 9 400 336 2 150 339 850 345 1 177 347 1 033 54 Szczepkowo 8 420 41 2 507 288 2 067 25 088 174 3 315 55 Unieck 8413-15 443 933 334 2 795 14 777 431 750 498 130 334 1 400 514 575 281 810 307 317 255 1 900 34 2 970 56 Wpiły 8 474 144 1 340 11 066 57 Witkowo 8 465 111 1 420 137 688 3 622 160 900 103 515 107 185 108 725 113 760 58 Zdunówek 8 453 28 1 900 6 178 23 240 59 Złotopole 8 476 109 1 750 3 822 60 ukowo Strusie 8 438 92 220 5 622 13 1 980 61 ukowo 8 439 29 1 670 10 1 620 9 183 Wawrzonki 62 ychowo 8 443 307 1 350 295 1 125 17 685 343 575 353 435 306 265 110 175 331 180 RAZEM ______9 199 ______91 359 ______135 986 ______550 691 ródło: dane Urzdu Gminy Raci

Strategia rozwoju Gminy Raci 72

9.8. Melioracje wodne

Dobre warunki glebowe oraz wysoki poziom rolnictwa wymusiły rozwój melioracji wodnych. Na pocztku wykonano systemy drenarskie i odwodnienie rowami, w pó niejszych latach rozwinito na uytkach zielonych systemy nawodnie podsikowych w oparciu o pitrzenia wodne na rzekach, kanałach i rowach melioracyjnych. Jednak w ostatnim dziesicioleciu zakres inwestycji melioracyjnych został zahamowany, a biece prace konserwacyjne nie s w stanie utrzymaş urzdze, które szybko ulegaj degradacji. Aktualny stan infrastruktury melioracyjnej w Gminie Raci przedstawiono w tabeli. Zestawienie to wskazuje na to, e inwestycje melioracyjne pokrywaj niecałe połow potrzeb, zarówno w odniesieniu do gruntów rolnych jak i uytków zielonych. Dla wła ciwego wykorzystania potencjału rolnictwa musi nastpiş rozwój inwestycji melioracyjnych zarówno nowych jak i modernizacji istniejcych. Naley zaznaczyş, i na terenie Gminy Raci jeden z najnowocze niejszych w Polsce systemów nawadniajcych sadów w Psach.

Strategia rozwoju Gminy Raci 73

Stan infrastruktury melioracyjnej w Gminie Raci

Zmeliorowane ha Rzeki i kanały w km Lp Wie UR Nr stat. uytki rolne wymagajce długoş w tym wsi melioracji uregulowane 1 Bielany 8 426 14 - 2,1 2,1 2 Bogucin 8 466 34 70 1,9 1,9 3 Budy Kraszewskie 8 441 57 - 3,0 3,0 4 Charzyny 8 416 323 - - - 5 Chyczewo 8 468 107 - - - 6 Cieciersk 8 440 31 - - - 7 Şwiersk 8 460 174 - 0,6 0,6 8 Dobrska Kolonia 8 477 200 - 2,6 2,6 9 Dobrska Wło ciany 8 475 133 - - - 10 Draminek 8 454 - 100 - - 11 Drozdowo 8 461 72 - 1,1 1,1 12 Druchowo 8 435 191 - - - 13 Folwark Raci 8 455 - 50 0,6 0,6 14 Grzybowo 8 423 - 40 - - 15 Jeewo Wesel 8 412 78 70 - - 16 Kaczorowy 8 459 155 - 1,7 1,7 17 Kiełbowo 8 467 187 - - - 18 Kiniki 8 456 - 100 1,1 1,1 19 Kocicin Brodowy 8 421 79 - - - 20 Kocicin Tworki 8 422 177 - - - 21 Kodłutowo 8418-19 197 80 2,5 2,5 22 Kossobudy 8 449 - 150 - - 23 Koziebrody 8428-30 302 - - - 24 Kozolin 8 462 218 - 1,9 1,9 25 Krajkowo 8 448 - 50 0,3 0,3 26 Krajkowo Budki 8 450 - 20 - - 27 Kraszewo Czubaki 8 427 88 - 2,5 2,5 28 Kraszewo Falki 8 437 264 - - - 29 Kraszewo Gaczułty 8 445 70 50 - - 30 Kraszewo Podborne 8 432 88 - - - 31 Kraszewo Rory 8 444 31 - - - 32 Kraszewo Sławcin 8 446 43 20 - - 33 Kra niewo 8 478 110 - 2,5 2,5 34 Kruszenica 8 451 - 50 - - 35 Lipa 8 447 11 100 - - 36 Łempin 8 464 - 70 0,9 0,9 37 Łpinek 8 463 4 70 - - 38 Malewo 8 433 102 - - - 39 Mała Wie 8 431 116 - - - 40 Młody Niedró 8 434 106 - - - 41 Nowe Gralewo 8 471 174 - 1,5 1,5 42 Nowe Młodochowo 8 469 236 - - - 43 Nowy Komunin 8 424 4 100 - - 44 Psy 8 457 - 100 - - 45 Pólka Raci 8 442 - 150 - - 46 Sierakowo 8 452 11 100 1,2 1,2

Strategia rozwoju Gminy Raci 74

Zmeliorowane ha Rzeki i kanały w km Lp Wie u ytki rolne Nr stat. uytki rolne wymagajce długoş w tym wsi melioracji uregulowane 47 Sikory 8 417 135 - - - 48 Stare Młodochowo 8 470 120 - - - 49 Stare Gralewo 8 472 263 - 0,4 0,4 50 Stary Komunin 8 425 9 50 - - 51 Stary Niedró 8 436 120 - - - 52 Strocin 8 458 70 - - - 53 Szapsk 8 473 275 - - - 54 Szczepkowo 8 420 198 - 1,5 1,5 55 Unieck 8413-15 410 - - - 56 Wpiły 8 474 203 - - - 57 Witkowo 8 465 - 120 0,4 0,4 58 Zdunówek 8 453 - 80 0,7 0,7 59 Złotopole 8 476 218 - 0,3 0,3 60 ukowo Strusie 8 438 122 - - - 61 ukowo Wawrzonki 8 439 144 - - - 62 ychowo 8 443 22 80 - - RAZEM GMINA RACI 102 6 492 1870 31,3 31,3 ródło: dane Urzdu Gminy Raci

9.9. Zrealizowane przedsi wzi cia infrastruktury w latach 1995-2001

1995 r. 1. Doprowadzono wod do gospodarstw rolnych we wsiach: Nowe Gralewo, Dobrska-Kolonia, Kossobudy, Druchowo, Szapsk, Krajkowo, Dobrska – Wło ciany, Charzyny. 2. Modernizacja drogi Unieck – Strzegowo 3. Wymiana linii elektrycznej we wsi Cieciersk 4. Dokoczenie budynku administracyjnego Urzdu Gminy 5. Zakup samochodu dla Urzdu Gminy oraz komputera

1996 r. 1. Doprowadzono wod do gospodarstw rolnych we wsiach: Strocin, Kaczorowy, Kraszewo – Falki, Złotopole, Szczepkowo, Kra niewo 2. Modernizacja drugiej cz ci drogi Unieck – Strzegowo

Strategia rozwoju Gminy Raci 75

3. Zakup równiarki 4. Karosacja samochodu OSP 5. Rozbudowa Szkoły Podstawowej w Koziebrodach 6. Budowa kotłowni i sanitariatów w Szkole Podstawowej w Bogucinie

1997 r. 1. Budowa Stacji Ujcia Wody w Szczepkowie 2. Doprowadzono wod do gospodarstw rolnych we wsiach: Złotopole, Kra niewo, Kraszewo – Podborne, Kodłutowo, Szczepkowo, Kraszewo – Falki 3. Inwestycje na drogach – połoenie nawierzchni bitumicznej na drogach: Sierakowo, Budy Kraszewskie, 4. Karosacja samochodu OSP Krajkowo 5. Rozbudowa Szkoły Podstawowej w Koziebrodach 6. Przebudowa ogrzewania z wglowego na olejowe w Szkole Podstawowej w Drozdowie

1998 r. 1. Doprowadzenie wody do gospodarstw rolnych we wsiach: Pólka – Raci – I etap, Krajkowo – Budki – Kruszenica, Młodochowo – I etap, Kraszewo – Gaczułty, Młodochowo II etap, Kolonia Unieck 2. Połoenie dywanu bitumicznego na drogach: Jeewo –Wesel, Mała Wie , Şwiersk, Drozdowo 3. Utwardzono wirem drogi gminne we wsiach: Kaczorowy – Nowe Gralewo, Zdunówek – Kossobudy – Krajkowo 4. Karosacja samochodu OSP Koziebrody 5. Dokoczenie rozbudowy Szkoły Podstawowej w Koziebrodach 6. Dobudowa Sali Gimnastycznej w Szkole Podstawowej w Uniecku 7. Zakup komputera i kserokopiarki dla Urzdu Gminy.

Strategia rozwoju Gminy Raci 76

1999 r. 1. Modernizacja drogi wirowej ukowo – Niedró 2. Połoenie dywanika bitumicznego na drogach: Krajkowo – Lipa, Kiełbowo – Chyczewo 3. Połoenie chodników przy drogach powiatowych 4. Karosacja samochodu i zakup wyposaenia dla OSP Szapsk 5. Dobudowa sali gimnastycznej przy Szkole Podstawowej w Uniecku 6. Zakup komputerów do Urzdu Gminy

2000 r. 1. Doprowadzono wod do gospodarstw rolnych we wsiach: Łempin, Łempinek, Strocina, ukowo-Strusie, Witkowo, 2. Modernizacja studni głbinowych w Gralewie 3. Połoenie nawierzchni bitumicznej na drogach: ychowo – Krajkowo, Unieck – Charzyny – Kodłutowo 4. Budowa oczyszczalni cieków we wsi Koziebrody 5. Karosacja samochodu OSP Dobrska-Kolonia 6. Rozbudowa Szkoły Podstawowej w Starym Gralewie z przeznaczeniem na gimnazjum 7. Wymiana dachu na Szkole Podstawowej w Uniecku 8. Budowa sanitariatów w Szkole Podstawowej w Starym Gralewie z przeznaczeniem na gimnazjum 9. Zakup kserokopiarek do szkół 10. Zakup budynku administracyjnego od SKR 2001 r. 1. Doprowadzenie wody do gospodarstw rolnych we wsiach: Bielany, Kraszewo – Czubaki 2. Połoenie dywanika bitumicznego na drodze: Şwiersk 3. Rozbudowa Szkoły Podstawowej w Starym Gralewie z przeznaczeniem na gimnazjum 4. Budowa budynku gimnazjum w Uniecku 5. Budowa kanalizacji sanitarnej I i II etap we wsi Koziebrody

Strategia rozwoju Gminy Raci 77

9.10. Podsumowanie

Stan infrastruktury technicznej Gminy Raci, w porównaniu z innymi gminami województwa mazowieckiego i gminami wiejskimi w Polsce jest dostateczny. W ostatnim dziesicioleciu tempo inwestycji było bardzo wysokie. Zdecydowanie poprawiło to poziom infrastruktury w Gminie, nie zdołano jednak nadgoniş zaistniałych opó nie. Stwierdziş naley bezwzgldn konieczno ş kontynuowania inwestycji i pozyskiwania rodków finansowych na ich realizacj, aby utrzymaş dotychczasowe tempo prac i zakres. Jest to powszechnym yczeniem mieszkaców Gminy Raci, którzy upatruj w tym szans na postp w rozwoju Gminy. Szczególnie pilne wydaj si inwestycje infrastruktury ekologicznej budowa kanalizacji, oczyszczalnie cieków, wysypisko odpadów oraz poprawa i rozbudowa dróg na terenach rolniczych. Równie pilne wydaje si podjcie konkretnych rozmów i prac z gminami ssiednimi i władzami samorzdowymi powiatów płoskiego, sierpeckiego, uromiskiego i płockiego dotyczcych budowy sieci gazowej.

Strategia rozwoju Gminy Raci 78

10. ROLNICTWO

Ogólna powierzchnia gminy Raci wynosi 24.879 ha, w tym powierzchnia gospodarstw indywidualnych to 21.248 ha, co stanowi 85,4% powierzchni.

10.1. Struktura gospodarstw rolniczych w Gminie Raci

Powierzchnia Liczba Udział ha gospodarstw % 1,01 – 2,00 66 5,3 2,01 – 5,00 168 13,5 5,01 – 7,00 144 11,5 7,01 – 10,00 210 16,8 10,01 – 15,00 252 20,2 Powyej 15,00 408 32,7 Razem 1 248 100

Struktura gospodarstw rolniczych w Gminie Raci

5% 13% 1,01 – 2,00 ha 33% 2,01 – 5,00 ha 5,01 – 7,00 ha 12% 7,01 – 10,00 ha 10,01 – 15,00 ha Powyej 15,00 ha 17% 20%

W Gminie Raci s gospodarstwa wiksze, o powierzchni 15 ha, które stanowi 1/3 wszystkich gospodarstw. wiadczy to o pozytywnym procesie dotyczcym tworzenia gospodarstw wikszych obszarowo, stwarzajcych szans efektywniejszego gospodarowania.

Strategia rozwoju Gminy Raci 79

10.2. rednia powierzchnia gospodarstw rolniczych w Gminie Raci i powiecie pło skim

Wyszczególnienie rednia powierzchnia gospodarstw ha Raci 13,6 Powiat 12,6

rednia powierzchnia gospodarstw w Gminie Raci jest wiksza ni w powiecie płoskim. Fakt ten uznaş naley za pozytywny.

Strategia rozwoju Gminy Raci 80

10.3. Struktura własnoci ziemi w Gminie Raci Struktura własnoci Powierzchnia Udział ha % Prywatne 21 248 85,4 AWRSP 751 3,0 Spółdzielnie 64 0,3 Inne* 2 816 11,3 Razem 24 879 100 ródło: dane Urzdu Gminy Raci * – Grunty w zarzdzie Lasów Pastwowych 1368 ha – Grunty Skarby Pastwa w uytkowaniu wieczystym 112 ha – Pozostałe grunty Skarbu Pastwa 258 ha – Grunty Gminnego Zasobu 458 ha – Grunty Spółdzielni 64 ha – Grunty Ko ciołów 49 ha – Grunty Wspólnot Gruntowych 67 ha – Grunty Spółek Prawa Handlowego 246 ha

10.4. Wska nik bonitacji gleb – uytki rolne (UR) Ogółem Powierzchnia gleb według klas bonitacyjnych ha Grunty orne Uytki zielone Nieuytki I II IIIa IIIb IVa IVb V VI I II III IV V VI 19 947 - 1 546 1448 2919 3364 3957 2542 - - 680 1675 1733 478 604 Struktura - 2,7 7,2 14,7 16,9 19,8 12,8 - - 3,4 8,4 8,7 2,4 3,0 ródło: obliczenia własne na podstawie danych Urzdu Gminy Raci

W gminie Raci s gleby rónej jako ci, przewaaj gleb klas IVa, IVb i V, a w uytkach zielonych klasy IV i V. Róna jako ş bonitacyjna gleb stwarza moliwo ci upraw ro lin o zrónicowanych wymaganiach.

Strategia rozwoju Gminy Raci 81

10.5. Struktura uytkowania gruntów ogółem w wybranych gminach, powiecie i województwie mazowieckim Miejscowo ş Ogólna Uytki rolne Lasy i Pozostałe powierzchnia Razem Grunty Sady Łki Pastwiska grunty gruntów UR orne le ne Nieuytki, ha ugory Raci 24 879 18 976 14 283 128 2882 1683 3668 2235 Struktura 100 76,3 57,4 0,5 11,6 6,8 14,7 9,0 Struktura 100 75,3 0,7 15,2 8,8 UR Baboszewo 16235 13152 10349 58 1242 1503 1708 1375 Dzierznia 10210 9165 7577 71 562 955 195 850 Powiat 138367 108735 89590 2310 6317 10518 17756 11876 Województ 3361,7 2393,1 1757,7 76,0 353,8 205,6 799,5 169,1 wo* Struktura 100 71,2 52,3 2,3 10,5 6,1 23,8 5,0 Struktura 100 73,4 3,2 14,8 8,6 UR * stan 31.XII.1999 w tys. ha

Strategia rozwoju Gminy Raci 82

Uytkowanie gruntów. Stan z czerwca 2001 r.

Województwo mazowieckie stanowi 9,5% powierzchni gruntów ornych Polski. W gminie Raci w strukturze uytkowania gruntów ogółem 76,3% stanowi uytki rolne oraz lasy 14,7%. Na tle woj. mazowieckiego czyni to gmin Raci gmin o wikszym udziale uytków rolnych, natomiast zdecydowanie mniejszy udział maj lasy.

Strategia rozwoju Gminy Raci 83

Jeszcze korzystniej przedstawia si pozycja gminy Raci pod wzgldem udziału uytków rolnych ogółem w Polsce, który wynosi 59,0%. Czyni to gmin Raci gmin rolnicz. W strukturze uytkowania gruntów rolnych grunty orne stanowi 75,3%, a łki i pastwiska stanowi 24%.

10.6. Powierzchnia uprawy i struktura zasiewów w Gminie Raci w latach 1995-2001

1995 Zasiewy Powierzchnia Udział ha % Pszenica ozima 125 0,9 Pszenica jara 1 890 13,6 yto 4 210 30,2 J czmie jary 990 7,1 J czmie ozimy 18 0,1 Owies 450 3,2 Pszenyto 330 2,4 Mieszanki zboowe 1 810 13,0 Ziemniaki 1 620 11,6 Buraki cukrowe 947 6,8 Rzepak 22 0,2 Warzywa gruntowe 65 0,5 Truskawki 12 0,1 Uprawy pod osłonami - - Inne (kukurydza, trawy, 1 440 10,3 motylkowe, pastewne itp.) Razem 13 929 100

Strategia rozwoju Gminy Raci 84

1996 Zasiewy Powierzchnia Udział ha % Pszenica ozima 235 1,8 Pszenica jara 976 7,5 yto 4252 32,9 J czmie jary 1092 8,4 J czmie ozimy 36 0,3 Owies 369 2,9 Pszenyto 628 4,9 Mieszanki zboowe 1906 14,7 Ziemniaki 1681 13,0 Buraki cukrowe 978 7,6 Rzepak Warzywa gruntowe 34 0,3 Truskawki 11 0,1 Inne (kukurydza, trawy, 731 5,6 motylkowe, pastewne itp.) Razem 12929 100

1997 Zasiewy Powierzchnia Udział ha % Pszenica ozima 240 1,9 Pszenica jara 985 7,6 yto 4342 33,6 J czmie jary 1105 8,5 J czmie ozimy 2 0,0 Owies 371 2,9 Pszenyto 641 4,9 Mieszanki zboowe 1920 14,8 Ziemniaki 1533 11,9 Buraki cukrowe 1045 8,1 Rzepak Warzywa gruntowe 35 0,3 Truskawki 12 0,1 Uprawy pod osłonami Inne (kukurydza, trawy, 699 5,4 motylkowe, pastewne itp.) Razem 12930 100

Strategia rozwoju Gminy Raci 85

1998 Zasiewy Powierzchnia Udział ha % Pszenica ozima 225 1,6 Pszenica jara 1020 7,3 yto 4680 33,4 J czmie jary 1250 8,9 J czmie ozimy 4 0,0 Owies 480 3,4 Pszenyto 622 4,4 Mieszanki zboowe 2140 15,3 Ziemniaki 1605 11,4 Buraki cukrowe 1058 7,6 Rzepak 3 0,0 Warzywa gruntowe 54 0,4 Truskawki 15 0,1 Uprawy pod osłonami Inne (kukurydza, trawy, 873 6,2 motylkowe, pastewne itp.) Razem 14029 100

1999 Zasiewy Powierzchnia Udział ha % Pszenica ozima 230 1,7 Pszenica jara 1015 7,4 yto 4572 33,3 J czmie jary 1230 9,0 J czmie ozimy 5 0,0 Owies 395 2,9 Pszenyto 615 4,5 Mieszanki zboowe 2180 15,9 Ziemniaki 1610 11,7 Buraki cukrowe 1050 7,6 Rzepak 4 0,0 Warzywa gruntowe 41 0,3 Truskawki 12 0,1 Uprawy pod osłonami Inne (kukurydza, trawy, 769 5,6 motylkowe, pastewne itp.) Razem 13728 100

Strategia rozwoju Gminy Raci 86

2000 Zasiewy Powierzchnia Udział ha % Pszenica ozima 210 1,5 Pszenica jara 1055 7,5 yto 4540 32,4 J czmie jary 1240 8,8 J czmie ozimy 25 0,2 Owies 410 2,9 Pszenyto 800 5,7 Mieszanki zboowe 2180 15,6 Ziemniaki 1630 11,6 Buraki cukrowe 1010 7,2 Rzepak 46 0,3 Warzywa gruntowe 42 0,3 Truskawki 12 0,1 Uprawy pod osłonami Inne (kukurydza, trawy, 830 5,9 motylkowe, pastewne itp.) Razem 14030 100

2001 Zasiewy Powierzchnia Udział ha % Pszenica ozima 240 1,7 Pszenica jara 1060 7,6 yto 4540 32,4 J czmie jary 1240 8,8 J czmie ozimy 20 0,1 Owies 430 3,1 Pszenyto 830 5,9 Mieszanki zboowe 2190 15,6 Ziemniaki 1580 11,3 Buraki cukrowe 860 6,1 Rzepak 40 0,3 Warzywa gruntowe 42 0,3 Truskawki 15 0,1 Uprawy pod osłonami Inne (kukurydza, trawy, 938 6,7 motylkowe, pastewne itp.) Razem 14025 100

Strategia rozwoju Gminy Raci 87

Strategia rozwoju Gminy Raci 88

Struktura zasiewów w Gminie Raci w roku 1995

Pszenica ozima

10,3% Pszenica jara 0,0% yto 0,1% 0,9% 0,5% 13,6% Jczmie jary 0,2% 6,8% J czmie ozimy

Owies

Pszenyto 11,6% Mieszanki zboowe

30,2% Ziemniaki

Buraki cukrowe 13,0% Rzepak 2,4% 7,1% 3,2% Warzywa gruntowe 0,1% Truskawki

Uprawy pod osłonami

Inne (kukurydza, trawy, motylkowe, pastewne itp.)

Strategia rozwoju Gminy Raci 89

Struktura zasiewów w Gminie Raci w roku 2001

6,7% 0,0% Pszenica ozima

0,1% Pszenica jara 0,3% 1,7% yto 0,3% 7,6% Jczmie jary 6,1% Jczmie ozimy

11,3% Owies

Pszenyto 32,4% Mieszanki zboowe

Ziemniaki 15,6% Buraki cukrowe

Rzepak 5,9% 8,8% Warzywa gruntowe 3,1% 0,1% Truskawki Uprawy pod osłonami

Inne (kukurydza, trawy, motylkowe, pastewne itp.)

Analiza struktury zasiewów z lat 1995 do 2001 wskazuje na znaczny udział ro lin zboowych z wyra n i utrwalon pozycj yta wynoszca rednio dla badanego okresu 32,6% przy redniej dla woj. mazowieckiego wynoszcej 28,9% i Polski 20,7%. Tak znaczny udział yta w strukturze zasiewów zwizany jest z jako ci gleb. Poza tym wan rol w strukturze zasiewów odgrywaj mieszanki zboowe i ziemniaki. Ziemniaki stanowi 11,8% w strukturze zasiewów przy 14% w woj. mazowieckim i 17,8% w Polsce.

Strategia rozwoju Gminy Raci 90

Zbiory zbó podstawowych w 1999 roku wyniosły 21176,3 tys. ton, a w woj. mazowieckim 2 179,4 tys. ton, co daje województwu mazowieckiemu 2 miejsce po woj. wielkopolskim. Zbiory ziemniaków dla analogicznego okresu wynosiły 19926,7 tys. ton w Polsce i 3228,6 tys. ton w woj. mazowieckim, co zapewniło 1 miejsce przed woj. lubelskim, łódzkim, wielkopolskim.

Plony ziemiopłodów w gospodarstwach indywidualnych w dt/ha w gminie Raci

2002 r. Lp Wie zboa buraki Zasiewy ziemniaki rzepak pastewne warzywa razem w tym: pszenica cukrowe ogółem

GMINA RACI 1 Bielany 22 - 182 - - 215 - 140 2 Bogucin 32 35 190 320 - 262 - 168 3 Budy Kraszewskie 28 32 185 315 - 220 - 156 4 Charzyny 34 38 200 340 - 286 - 180 5 Chyczewo 34 38 200 335 - 275 - 176 6 Cieciersk 32 35 190 330 - 260 - 169 7 Şwiersk 35 40 220 360 - 271 - 185 8 Dobrska Kolonia 35 42 220 400 - 292 420 225 9 Dobrska Włociany 32 40 210 360 - 278 - 184 10 Draminek 32 35 200 340 - 234 - 168 11 Drozdowo 32 35 200 340 - 266 - 175 12 Druchowo 32 35 200 335 - 254 - 171 13 Folwark Raci 30 33 190 325 - 252 - 166 14 Grzybowo 28 32 180 320 - 236 - 159 15 Jeewo Wesel 28 32 190 320 - 258 - 166 16 Kaczorowy 32 35 200 330 - 262 - 172 17 Kiełbowo 34 38 220 340 - 281 - 183 18 Kiniki 33 36 200 330 - 272 - 174 19 Kocicin Brodowy 34 37 210 340 - 274 - 179 20 Kocicin Tworki 35 38 200 340 - 276 - 178 21 Kodłutowo 32 35 190 330 - 271 - 174 22 Kossobudy 33 35 200 330 - 272 - 174 23 Koziebrody 33 35 200 330 - 272 380 198 24 Kozolin 35 40 220 350 20 273 - 180 25 Krajkowo 28 31 180 320 - 252 - 168 26 Krajkowo Budki 30 32 190 325 - 254 - 165 27 Kraszewo Czubaki 30 32 190 320 - 244 - 163 28 Kraszewo Falki 35 40 220 360 - 282 - 187 29 Kraszewo Gaczułty 31 34 200 320 - 271 - 171

Strategia rozwoju Gminy Raci 91

30 Kraszewo Podborne 31 34 200 320 - 268 - 171 31 Kraszewo Rory 28 31 180 310 - 222 - 154 32 Kraszewo Sławcin 33 37 200 340 - 265 - 175 33 Kraniewo 34 38 220 350 - 272 - 183 34 Kruszenica 30 34 200 325 - 251 - 168 35 Lipa 29 33 180 315 - 252 - 162 36 Łempin 30 34 190 320 - 266 - 168 37 Łpinek 33 36 200 340 - 278 - 177 38 Malewo 33 36 210 340 - 273 - 178 39 Mała Wie 33 36 210 330 - 272 - 176 40 Młody Niedró 31 34 190 315 - 268 - 168 41 Nowe Gralewo 34 38 220 330 - 269 - 178 42 Nowe Młodochowo 33 36 200 320 - 276 - 173 43 Nowy Komunin 33 36 200 330 - 274 - 175 44 Psy 34 37 200 330 - 266 415 214 45 Pólka Raci 30 33 190 320 - 243 - 163 46 Sierakowo 31 34 190 320 - 252 390 193 47 Sikory 34 38 200 340 - 274 - 177 48 Stare Młodochowo 35 40 210 350 - 286 - 184 49 Stare Gralewo 33 37 220 340 - 270 - 180 50 Stary Komunin 31 34 190 320 - 254 - 166 51 Stary Niedró 35 40 230 360 - 282 - 189 52 Strocin 32 36 200 320 - 271 - 172 53 Szapsk 32 36 200 320 - 269 - 171 54 Szczepkowo 33 37 210 330 - 270 - 176 55 Unieck 32 36 200 320 - 265 - 171 56 Wpiły 35 40 220 360 - 278 - 187 57 Witkowo 32 36 200 330 - 259 - 171 58 Zdunówek 32 36 200 330 - 252 - 170 59 Złotopole 36 42 230 360 - 284 - 190 60 ukowo Strusie 35 42 230 360 - 286 - 190 61 ukowo Wawrzonki 30 34 190 320 - 263 - 167 62 ychowo 30 34 190 320 - 262 - 167 RAZEM 31 37 180 332 20 264 401 175

Województwo mazowieckie wraz z gmin Raci naley w Polsce do obszaru, na którym uzyskiwane plony ro lin zboowych i ziemniaków nale do najniszych. redni plon zbó podstawowych z 1 ha w 1999 roku wynosił dla Polski 29,6dt, dla woj. mazowieckiego 23,9 dt, a w Gminie Raci w 2002 roku 31 dt. redni plon ziemniaków wynosił odpowiednio 157dt dla Polski, 143 dt dla woj. mazowieckiego i 180 dt dla Gminy Raci. Uzyskane plony w Gminie Raci s wysze z porównywanymi dla

Strategia rozwoju Gminy Raci 92

Polski i województwa, co utwierdza w przekonaniu, i stosunkowo lepsze gleby daj wysze plony, co przyczynia si do ugruntowania rolniczego charakteru tej gminy.

Szacunek plonów i zbiorów głównych ziemiopłodów w indywidualnych gospodarstwach rolnych w 2002 r.

Wyszczególnienie Powierzchnia Plony z 1 ha w dt Zbiory w dt upraw w ha Grunty orne ogółem 12 295 Pod zasiewami 11 927 Odłogi i ugory 368 Pszenica ozima 1 6 6 4 0 , 0 6 640 jara 1 2 9 0 3 3 , 5 43 215 yto 2 935 2 6 , 5 77 778 Jczmie ozimy 5 9 35,0 2 065 jary 1 0 8 0 3 3 , 0 35 640 Owies 4 5 7 26,5 12 111 Pszenyto ozime 6 6 3 3 1 , 5 20 885 jare 7 2 6 3 0 , 0 21 780 Mieszanki zboowe ozime 6 1 3 1 , 0 1 891 jare 2 2 8 6 3 4,0 77 724 Zboa podstawowe z mieszankami 9 723 3 0 , 8 299 729 zboowymi Gryka 8 1 6,0 128 Pozostałe zboowe 2 25,0 50 Mieszanki zboowo-strczkowe 16 28,5 456 na ziarno Kukurydza na ziarno 3 7 36,0 1 332

Zboa ogółem 9 786 3 0 , 8 301 695 ogółem 10 18,1 181 Strczkowe jadalne g r o c h 7 18,0 126 fasola 2 1 7,5 35 bób 1 19,5 20 Ziemniaki 8 8 4 180,0 159 120 Buraki cukrowe (bez wypadków) 4 7 5 332,0 157 700

Strategia rozwoju Gminy Raci 93

Rzepak i rzepik ozimy 1 0 31,0 310 Mak, soja, gorczyca i inne (na ziarno) 2 14,0 28 Zioła lecznicze, przyprawy 1 Okopowe pastewne (bez wypadków) 24 340 8160 Kukurydza na zielonk 235 610 143350 Strczkowe pastewne razem 1 7 2 Koniczyna, lucerna, esperceta i seradela w 275 czystym siewie oraz w mieszankach z trawami, inne pastewne i trawy Warzywa gruntowe 3 1 Truskawki 3 Pozostałe uprawy łcznie z łubinem 3 gorzkim Ogrody przydomowe 1 6

10.7. Pogłowie zwierzt w Gminie Raci

Wyszczególnienie Sztuk Bydło ogółem 11031 Krowy 6249 Trzoda chlewna 24109 Lochy 2200 Konie 420 Owce 154 Kozy 42

Strategia rozwoju Gminy Raci 94

Strategia rozwoju Gminy Raci 95

Strategia rozwoju Gminy Raci 96

Strategia rozwoju Gminy Raci 97

Obsada bydła w sztukach na 100 ha UR w Polsce w 1999 roku wynosiła 35,6, natomiast w woj. mazowieckim 41,6, co daje 5 lokat w ród województw w Polsce. W gminie Raci obsada bydła w 2001 roku wynosiła 58,1 szt/100haUR, co na tle przedstawionych wska ników wskazuje na wiodc rol gminy Raci w tym obszarze. Obsada trzody wynosiła 100,6 w Polsce i 81,8 w woj. mazowieckim, co dawało 7 lokat w kraju. Obsada trzody chlewnej w 2001 roku w gminie Raci wynosiła 127 szt/100 ha UR, co daje gminie znaczc przewag zarówno w kraju jak i województwie.

10.8. Sprz t rolniczy w Gminie Raci

Rodzaj sprz tu Iloş sztuk W tym zakupione w latach 1995-2001 Cigniki rolnicze 1111 174 Przyczepy rolnicze 1220 321 Kombajny zboowe 186 82 Kombajny ziemniaczane 142 44 Kombajny buraczane 35 25 Rozrzutniki obornika 248 62 Kosiarki rotacyjne 372 120 Sadzarki 360 84 Opryskiwacze polowe 170 102 Rozsiewacze nawozów 341 42 Kopaczki do ziemniaków 410 58 Inne ródło: dane Urzdu Gminy Raci

Strategia rozwoju Gminy Raci 98

11. PRZEMYSŁ, RZEMIOSŁO, HANDEL I INNA DZIAŁALNOŞ GOSPODARCZA

11.1. Wykaz placówek handlowych

Placówki handlowe Uspołecznione Prywatne Spoywcze - 3 Wielobranowe - 9 Inne - 37 Spoywczo-przemysłowe Ogółem - 49 ródło: dane Urzdu Gminy Raci

11.2. Podmioty gospodarcze zarejestrowanie w systemie REGON w Gminie Raci

Ogółem Sekcje Europejskiej Klasyfikacji Działalnoci

Rolnictwo Działalnoş Budownictwo Usługi, Transport Obsługa Pozostałe Łowiectwo produkcyjna naprawy firm lenictwo - - 45 36 34 - 121 ródło: dane Urzdu Gminy Raci

Strategia rozwoju Gminy Raci 99

11.3. Inne

W ewidencji działalno ci gospodarczej zarejestrowanych jest 236 podmiotów z podziałem na nastpujce brane:

Lp. Brana Iloş 1. Usługi transportowe 34 2. Usługi budowlane 45 3. Usługi elektryczne - 4. Usługi napraw samochodów 3 5. Usługi fryzjerskie 1 6. Usługi noclegowe - 7. Usługi poligraficzne - 8. Usługi wulkanizacyjne 1 9. Usługi krawieckie - 10. Usługi napraw RTV - 11. Maglowanie - 12. Malowanie szyldów - 13. Usługi medyczne 2 14. Salony odnowy biologicznej - 15. Stacje benzynowe 1 16. Usługi piekarnicze 1 17. Przetwórstwo owoców i - warzyw 18. Usługi stomatologiczne - 19. Usługi szklarskie - 20. Usługi weterynaryjne 2 21. Naprawa maszyn rolniczych 1 22. R kodzieło 1 23. PPHU - 24. PPH - Razem - 92 ródło: dane Urzdu Gminy Raci

Strategia rozwoju Gminy Raci 100

12. KULTURA I ELEMENTY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO

Szesnastowieczne Mazowsze rozumiane w ujciu historyczno-etnograficznym obejmowało województwa mazowieckie, płockie i rawskie, a wic cał spu cizn po ksitach mazowieckich z bardzo rozbudowan sieci osadnicz (33 powiaty). Struktur społeczn ówczesnego Mazowsza trafnie okre lił Pawiski: przewaa w nim ywioł ludnoci wolnej, niezalenej, podległej nie władzy patrymonialnej dziedziców i panów, ale tylko władzy ksit ich namiestników i sdziów, istniej tam całe mrowiska drobnych włacicieli, czyli szlachty zagrodowej. W XVI w. teren dzisiejszej gminy naleał do powiatu raciskiego, który obszarowo prawie pokrywał si z obecnymi granicami gminy. Ze wzgldu na dogodne połoenie geograficzne zarówno samo miasto Raci stanowice w X w. siedzib kasztelani, jak otaczajca je gmina posiadaj bogat histori. Gmina Raci połoona na pograniczu wysoczyzny płoskiej i równiny raciskiej, stanowi teren, przez który od wieków przechodz szlaki handlowe wiodce z południa Europy przez przeprawy na Wi le w okolicach Płocka i Wyszogrodu prowadzc przez Bielsk, Raci, Glinojeck, zmierzaj na północny wschód po dawn Sambi, a dzisiejsz Litw, Łotw i Estoni. We wczesnym redniowieczu trakty tak były wyznaczone, aby do minimum ograniczyş ilo ş przepraw przez podmokłe i zabagnione doliny rzek i strumieni. Dlatego przeprawy były tam gdzie było najwziej i najdogodniej. Takim miejscem w przypadku najwaniejszej w tej gminie rzeki Racinicy, ( wzdłu której posuwało si take osadnictwo od przepraw na Wi le na północ i północny wschód a po tereny Prusów), jest szeroki przesmyk zbudowany z glin i wirów, tworzcy jakby pomost midzy dwoma masywami wysoczyznowymi. Posadowiony jest na nim Raci oraz: Sierakowo, Krajkowo, Kossobudy i ychowo. W Raciu na tzw. Wodnej Górze znajduj si pozostało ci konstrukcji dawnego wczesno redniowiecznego grodu. W Kossobudach do dzisiaj przetrwały lady cmentarzyska z epoki brzu i elaza dowodzcych istnienia tam osad ludzkich w okresie kultury łuyckiej. Liczne s lady staroytnego osadnictwa na tym terenie sigajcego czasów wcze niejszych, kamienia łupanego. W okolicach Drozdowa odnaleziono lady

Strategia rozwoju Gminy Raci 101

kultury ceramiki wstgowej rytej. W Szczepkowie natrafiono na siekierk kamienn reprezentujc kultur amfor kulistych (kultura ta dotyczyła osadnictwa obejmujcego obszar od Danii przez północn Polsk a po Ukrain). Stacjonarnych bada archeologicznych na terenie gminy wła ciwie nie przeprowadzono, a przypadkowe znaleziska dowodz przemieszczania si osadników z zachodu i północy Europy. Szczególnie interesujcymi miejscami, które warto nanie ş chociaby na turystyczne szlaki kulturowe s Kossobudy ( kultura łuycka-stanowiska archeologiczne), Bogucin (stanowisko archeologiczne-osada z okresu kultury przeworskiej), Drozdowo (stanowisko archeologiczne - cmentarzysko z okresu kultury przeworskiej). O rodkiem wczesno redniowiecznego osadnictwa tej cz ci ziemi płockiej był Raci stanowicy gród z targowym podgrodziem załoony w widłach rzek Racinicy i Kar nicy, u zbiegu szlaków z centrum płockiego Mazowsza na północ i północny wschód. Uwaa si, e nazwa Raci pochodzi od prasłowiaskiego wyrazu racidz oznaczajcego rycerza. lady osad wczesno redniowiecznych zostały w raciskiej gminie stwierdzone na terenie Folwarku Raci oraz we wsi Kiniki i pozostało ci duej osady w miejscowo ci Koziebrody. Z kolei domniemane cmentarzysko słowiaskie, wczesno redniowieczne znajduje si we wsi ychowo. Podobnie jak wikszo ş powiatów północno Mazowieckich take powiat (obecnie gmina) Raci w XV-XVI w. zamieszkały był przez ludno ş o proweniencji drobnoszlacheckiej (potomkowie tych rodów czsto do dzisiaj tam zamieszkuj). Według stanu z roku 1578 r. (A. Pawiski: ródła Dziejowe t. XVI, Mazowsze t.V,s.88-90 Warszawa 1892) funkcjonowało sze ş parafii nalecych obecnie do gminy Raci (w XVI w. powiat obejmował dziewiş parafii, 78 z czego trzy nie dotycz obecnego terenu gminy, były to par. Radzanów, par. Drobin i par. Rogotworsk) zamieszkiwały rody drobnoszlacheckie. Duy wpływ na dzieje gminy miało zastawienie Ziemi Zawkrzeskiej Krzyakom w latach 1384-1399, kiedy Wkra stała si rzek graniczn. W ten sposób okolice Racia znalazły si w pobliu granicy z zakonem. Skutkowało to stałym zagroeniem dla miejscowej ludno ci i jej domostw. Po ustabilizowaniu si granicy

Strategia rozwoju Gminy Raci 102

linearnej midzy Mazowszem i Zakonem Krzyackim, tutejsze miejscowo ci szybko zaczły si rozwijaş. Dramatyczny upadek gospodarczy i ekonomiczny przyniosły ludno ci północnego Mazowsza -90 wojny ze Szwedami. W 1660r. liczba mieszkaców wynosiła tu 45% stanu ludno ci sprzed 1580 r. Zniknło wiele miejscowo ci, a na ich miejscu wyrosły lasy (min. takie wsie jak Kocicino, Sikory, elazki, Łyczewo). W 1793 r. dzisiejsza gmina Raci naleała do powiatu mławskiego, który w tym czasie znajdował si pod zaborem pruskim (do 1806 r.). Niemcy od pocztku rozpoczli akcj osiedlecz, która była kontynuowana przez osadników niemieckich w XIX wieku mimo, e teren ten naleał do Królestwa Kongresowego i znajdował si pod zaborem rosyjskim. Niemcy osiedlali si przede wszystkim w zachodniej cz ci gminy. Zajmowali si handlem drewnem z karczowanych lasów, na miejscu, których zakładali gospodarstwa. 23 lipca 1831r pod Raciem miało miejsce jedno z wikszych starş wojsk polskich z rosyjskimi na terenie północnego Mazowsza. Dowodzcy II Dywizj kawalerii generał Turno walczył z przewaajcymi siłami wojsk rosyjskich pod dowództwem generała Gerstenzweiga. Cz ş wojsk tj. Brygad Michała Mycielskiego (drugi pułk jazdy krakowskiej, 4 pułk szaserów, 7 pułk ułanów oraz legion litewsko- wołynski) skierował generał Turno w stron Ciecierska, aby stray przedniej wojsk rosyjskich przeciş drog. Drug brygad generała Otto Millera (5pułk strzelców konnych, 2 pułk Mazurów, 6 pułk ułanów, bateria lekko konna Kołyszki), skierowane zostały w stron Racia. Jednak sprzeczne rozkazy kwatery głównej Powstania, spowodowały zmarnowanie szans generała Turno i bitwa pod Raciem nie dała oczekiwanego zdecydowanego zwycistwa Polakom. Na terenie gminy do dzisiaj ywe s wspomnienia po uczestnikach Powstania Styczniowego. W guberni płockiej Powstanie Styczniowe miało si rozpoczş od ataku na Płock, Płosk, Przasnysz i Maków Mazowiecki. Sztab powstaczy kierujcy atakiem na Płock mie cił si w Drozdowie k. Racia. Czsto przebywał tu naczelnik wojenny, województwa płockiego Zygmunt Padlewski. Tu równie przyjedali przedstawiciele Rzdu Narodowego. Dwudziestego pierwszego stycznia odbyły si w Drozdowie i Raciu ostatnie przed wypraw na Płock narady naczelników wojennych. Atak na Płock nastpił w nocy z 22/23stycznia 1863 r. Nie powiódł si ze wzgldu na złe uzbrojenie powstaców oraz brak koordynacji działa ze strony dowódców oddziałów.

Strategia rozwoju Gminy Raci 103

W tym samym czasie w niedaleko od Racia połoonym Glinojecku znajdował si oddział powstaczy dowodzony przez pułkownika Kazimierza Wolskiego, naczelnika powiatu mławskiego. Po przegranej wyprawie na Płock, powstacy z Glinojecka wycofywali si w kierunku Krajkowa, a nastpnie Uniecka, gdzie stoczyli pierwsz na terenie powiatu mławskiego potyczk. Dopadł ich tu pułkownik Sierzputowski, który szedł za oddziałem z dwiema sotniami kozaków i 50-oma ołnierzami piechoty. Powstacy zostali otoczeni z dwóch stron. Wielu zamordowano, 75powstanców zostało wzitych do niewoli (midzy innymi K. Wolski), 22 zostało rannych. Poległych powstaców pochowano na miejscowym cmentarzu w zbiorowej mogile. W 1993 r. w 130 rocznic Powstania został odsłonity pomnik Bohaterów Powstania Styczniowego. W potyczce w Uniecku uczestniczył Zbigniew Chdzyski ps. Ludwik Biały- wła ciciel ziemski z terenu gminy Raci, pó niejszy przywódca powstaczy na Kurpiowszczy nie. W Powstaniu uczestniczył równie proboszcz Uniecka ks. Adam Kosiski, który odbierał przysig od członków partii w oddziale powstaczym Tomasza Kolbego, operujcego midzy Ciechanowem, Przasnyszem a Mław. Dwudziestego sierpnia 1863 r, w miejscowo ci Drozdowo w gminie Raci stuosobowy oddział kozaków zaatakował przebywajcych we wsi powstaców. Wielu Polaków zginło, sze ciu dostało si do niewoli. W 1867 roku gmina raciska włczona została do powiatu sierpeckiego. Za administracja ko cielna przynalena biskupom płockim, naleała do dekanatu raciskiego utworzonego 22 po reorganizacji przeprowadzonej przez biskupa płockiego Andrzeja Chryzostoma Załuskiego, który w 1693 r. zwikszył liczb dekanatów do 31. W skład dekanatu raciskiego wchodziły nastpujce parafie: Raci, Biskupice, Drobin, Drozdowi, Gralewo, Koziebrody, Krajkowo, Rogotwórsk, Unieck, ochowo. W 1866 r. po Powstaniu Styczniowym administracja carska nakazała, aby siedziby dekanatów były tylko w miastach powiatowych, dekanat raciski przestał istnieş. Dopiero w 1917 r., w czasie Pierwszej Wojny wiatowej, biskup Antoni Nowowiejski powołał ponownie dekanat raciski do dzisiaj funkcjonujcy. Z zachowanych do dzisiaj tradycyjnych obrzdów i zwyczajów w gralewskiej gminie na uwag zasługuj zespoły podtrzymujce obyczaje zapustne. Jest ich obecnie w gminie cztery. Dwa dziecice: w szkole w Gralewie i Koziebrodach oraz dwie grupy,

Strategia rozwoju Gminy Raci 104

których członkowie s osobami dorosłymi. Jeden w Szapsku i drugi w Małej Wsi. Dwadzie cia jeden lat temu wła nie w Koziebrodach zapocztkowany został Mazowiecki Przegld Zespołów Zapustnych. Pó niej gmina gralewska go ciła u siebie przegld dwukrotnie: w Szapsku-Gralewie i powtórnie w 2002 r. w Koziebrodach. Zachowane tradycje i dua aktywno ş członków zespołów zapustnych wskazuje na due moliwo ci w zakresie animacji kultury w rodowisku lokalnym z wykorzystaniem elementów obrzdowo ci zapustnej. Zachowany jest take na terenie gminy bardzo stary zwyczaj majcy korzenie w kulturze przedchrze cijaskiej: po wicania pól. Naley w tym miejscu wspomnieş take o twórcach wywodzcych si z tej gminy. Z Jeewa Wesel wywodzi si nieyjca od dwóch lat Marianna Razik. Malarka makat. Jej prace pełne ekspresji, uzupełnione tekstami, stanowi bogaty obraz ycia rodziny wiejskiej lat 20-tych XX w. Malarka dokumentowała take współczesne ycie Polaków poszerzajc tematyk o elementy sakralne. Wiele jej prac take o tematyce sakralnej znajduje si w zbiorach muzealnych ( Ciechanów, Warszawa, Toru, Płock) jak te w kolekcjach krajowych i zagranicznych. W Strzegowie pow. Płosk ma powstaş muzeum po wicone jej pracom. Młodym, bardzo uzdolnionym twórc jest mieszkaniec wsi Dobrska Wło ciaska, zwany ptasznikiem. Jest to samorodny talent. Rze biarz wyczarowuje dziesitki rozmaitych ptaków „dziwaków”, które widzi w kawałkach drewna, pniach i gałziach, potem je rze bi i pokrywa polichromi. Jego prace znajduj si w muzeach polskich i zagranicznych. Ptasznik z gralewskiej gminy, prezentował si ju w USA, Belgii, Niemczech, wszdzie cieszc si ogromnym uznaniem. Muzeum Ciechanowskie trzy lata temu zorganizowało mu wystaw autorska, z okazji której wydany został skromny katalog autora-ptasznika.

Strategia rozwoju Gminy Raci 105

13. TURYSTYKA

Obiekty i miejsca noclegowe oraz ich wykorzystanie w Gminie Raci, powiecie pło skim w 2001

Wyszczególnienie Obiekty Miejsca Korzystajcy Udzielone noclegowe z noclegów noclegi lub Ogółem pokoje gocinne Raci 1 7 670 670 Powiat 62 479

Strategia rozwoju Gminy Raci 106

14. OFERTY DLA INWESTORÓW

Na terenie Gminy Raci znajduj si obiekty do sprzeday lub dzierawy: a) Strocin – grunty o powierzchni 1,08 ha (doprowadzona energia elektryczna i woda), b) Jeewo – Wesel – budynek po byłej szkole o pow. uytkowej 312 m² na działce o pow. 093 ha, c) Kraszewo – Czubaki – budynek po byłej szkole o pow. uytkowej 508m² na działce o pow. 0,93 ha. (ze wzgldu na połoenie – na terenie le nym i przy rzece Racinicy – obiekt moe byş wykorzystany do celów rekreacyjnych), d) Budy Kraszewskie – budynek po byłej szkole o pow. uytkowej 508m² na działce o pow. 0,98 ha, e) Bogucin – wiata magazynowa zabudowana, po zakładzie usług mechanicznych, na działce o powierzchni 0,82 ha, f) Gralewo – wiata magazynowa, budynek biurowy, dystrybutory, na działce o powierzchni 0,79 ha, g) Kaczorowy– dwie wiaty zabudowane, na działce o powierzchni 0,71 ha, h) przygotowania do zmiany M.P.Z.P. Gminy w sprawie przeznaczenia terenów pod nastpujce potrzeby: • budownictwo mieszkaniowe; 25 ha, • działalno ş przemysłowo – usługowa; 35 ha, • obiekty komunalne (dwie oczyszczalnie cieków, składowisko odpadów); 15 ha, • zalesienia; 42 ha.

Strategia rozwoju Gminy Raci 107

15. GŁÓWNE PROBLEMY I BARIERY ROZWOJU GMINY

Do najwaniejszych problemów Gminy Raci zaliczyş naley: – dokoczenie zaopatrzenia wsi w wod, – budowy: ° kanalizacji i oczyszczalni cieków, ° składowiska odpadów, ° obwodnicy drogowej dla Racia, ° sieci gazu ziemnego.

Główne bariery rozwoju to: – brak zakładów pracy, przede wszystkim przetwórstwa, przechowalnictwa, skupu rolno – spoywczego, – rozproszone osadnictwo, – niski poziom zamono ci mieszkaców, – duy procent młodych wykształconych bezrobotnych, – niski przyrost naturalny, – duy udział ludno ci utrzymujcej si z rolnictwa.

Strategia rozwoju Gminy Raci 108

16. PLANOWANE PRZEZ POWIAT I WOJEWÓDZTWO PRZEDSIWZICIA W GMINIE RACI

Strategia rozwoju Gminy Raci 109

III. ANALIZA I OCENA STANU GMINY RACI

1. PODSTAWY ANALIZY SWOT

Analizy typu SWOT/TOWS (skrót pochodzi od angielskich słów Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats i oznacza analiz mocnych i słabych stron, moliwo ci i zagroe) stanowi podstaw do okre lenia decyzji strategicznych. Ogólny schemat analizy SWOT przedstawiono na rysunku. Obejmuje on wszystkie elementy w ujciu przeszłym, tera niejszym i przyszłym z wykorzystaniem zasobów własnych i otoczenia. Skonstruowana w oparciu o ten schemat strategia stanowi zespół działa, przy pomocy których Gmina Raci osignie swoje długofalowe cele. Cele te zostan zaprezentowane w kocowej cz ci opracowania. Bd one wynikiem moliwie wszechstronnej analizy, ale powodzenie ich realizacji zaleeş bdzie równie od czynników natury zewntrznej, w ród których pragniemy zwróciş uwag na dwa. Pierwszy zwizany jest z przyjciem strategii zrównowaonego rozwoju, która słuyş bdzie wzmocnieniu pozycji Gminy Raci w powiecie płoskim i województwie mazowieckim. Drugi czynnik zewntrzny, od którego zaley pomy lna realizacja celów strategii zwizany jest z wyborami samorzdowymi, które wła nie miały miejsce. Otó chodzi o to, aby wybór dotyczył ludzi dynamicznych o odpowiednich kwalifikacjach, do wiadczeniu i ambicjach. Ludzi, którzy potrafi codzienn wytrwał prac wprowadzaş w ycie wytyczone cele strategiczne.

Strategia rozwoju Gminy Raci 110

Słaboci

Atuty

ie Zagro enia en cz to ne O s Szanse ła w by so Za Przeszłoş Teraniejszoş Przyszłoş

Ogólny schemat Analizy SWOT

Mocne strony

Zestawienie mocnych stron daje obraz rynkowych atutów lokalnej gospodarki. Nie ma jednoznacznych kryteriów, dlatego konieczne jest dogłbne rozeznanie istniejcych warunków. Dopiero w wyniku ich wieloaspektowej analizy i po dyskusji w grupach roboczych na zasadzie głosowania ustalono mocne i słabe strony gminy Raci. Nastpnie poddano propozycje ocenie wszystkich uczestników (przyjta skala ocen od 1 do 5), przedstawiony wynik jest redni arytmetyczn ocen indywidualnych wszystkich członków zespołu.

Strategia rozwoju Gminy Raci 111

Słabe strony

Czsto ustalenie słabych stron funkcjonowania gminy jest trudne ze wzgldu na konieczno ş sformułowania wspólnych konstruktywnych wniosków. S one pó niej uzbrojone w odpowiednie rodki zaradcze stanowic kierunki działa samorzdów lokalnych. Słabe strony zestawione (porównane) z mocnymi daj moliwo ş do spojrzenia na gmin z innej perspektywy, czego wynikiem moe byş poszukiwanie zupełnie nowych rozwiza.

Moliwoci

Zwizane s z moliwie wszechstronn i dogłbn analiz danych pierwotnych i wtórnych w celu okre lenia moliwo ci realizacji mocnych stron przy efektywnym wykorzystaniu istniejcych zasobów i z pełn wiadomo ci słabych stron. Aby dobrze były wykorzystane moliwo ci gminy jej władze musz niejednokrotnie przyjş nowy styl działania, akceptowaş zaistniałe zmiany i nie baş si ryzyka płyncego z podejmowanych decyzji.

Zagroenia s przeciwiestwem moliwo ci i wynikaj ze słabych stron gminy. Niedocenianie lub przecenianie zagroe oraz powikszanie si słabych stron niesie ze sob ogromne zagroenie dla gospodarki gminy, zmniejszajc zdecydowanie jej szanse na rozwój. Std wiadomo ş słabo ci i zagroe ma zasadnicze znaczenie w wytwarzaniu atmosfery sprzyjajcej rozwojowi gospodarczemu. Umacniajc mocne strony lub wykorzystujc moliwo ci wywołujemy pozytywn reakcj na negatywne oddziaływanie słabych stron i zagroe. Niekiedy mona i naley zmieniaş słabe strony na moliwo ci przyjmujc inny punkt widzenia lub akceptujc wyniki prac powołanych zespołów eksperckich.

Strategia rozwoju Gminy Raci 112

2. ANALIZA SWOT DLA GMINY RACI

Analiz oparto na okre leniu mocnych i słabych stron gminy Raci oraz jej szans i zagroe okre lonych przez liderów społeczno ci lokalnej pod kierunkiem ekspertów opracowujcych Strategi. W wyniku przeprowadzonej dyskusji wytypowano poszczególne czynniki. Nastpnie posługujc si skal punktow od 1 do 5 okre lono stopie istotno ci poszczególnych czynników. Respondenci posługujc si skal, okre lili szanse rozwoju w przyszło ci dla poszczególnych dziedzin. Przyjta skala oznaczała: 5 – bardzo due szanse rozwoju w danej dziedzinie, 4 – due, 3 – rednie, 2 – małe, 1 – adne.

Kady uczestnik indywidualnie okre lał stopie wpływu wytypowanych czynników, a nastpnie obliczono redni arytmetyczn z dokonanych wskaza. Obliczona rednia miała wpływ na ustalenie hierarchii czynników które zaprezentowano w pracy.

Mocne strony

– czyste rodowisko; 4,56, – konstruktywny samorzd; 4,56, – wielko ş Gminy (powierzchnia); 4,43, – warunki naturalne; 4,13, – lokalizacja w stosunku do duych miast; 4,00, – dynamika rozwoju infrastruktury; 3,86, – duy potencjał o wiatowy – sieş szkół; 4,00, – potencjał wykształconych młodych ludzi do wykorzystania; 3,86, – przebieg rurocigu gazu tranzytowego „JAMAŁ – EUROPA”; 3,57.

Strategia rozwoju Gminy Raci 113

Słabe strony

– brak przetwórstwa, przechowalnictwa, skupu rolno-spoywczego i innych zakładów pracy; 4,70, – brak Centrum Gminnego; 4,43, – rozproszone osadnictwo: 4,13, – niski poziom zamono ci mieszkaców: 4,13, – duy udział ludno ci utrzymujcej si z rolnictwa: 4,00.

Moliwoci

– bezrobotni wykształceni młodzi ludzie; 4,13, – zrównowaony rozwój; 4,00, – miejsce kultu religijnego w Koziebrodach; 3,86, – domy opieki społecznej w szkołach ze wzgldu na starzenie si ludno ci na wsi i w mie cie; 3,86.

Zagroenia

– duy procent młodych wykształconych bezrobotnych; 4,29, – niski przyrost naturalny; 4,00, – Unia Europejska; 3,43, – zbyt krótka kadencja samorzdów; 3,43.

3. PODSUMOWANIE

Po przedstawieniu analizy SWOT autorzy pragn podkre liş, e nie jest ona i nie moe byş traktowana jako recepta na sukces, aczkolwiek wła ciwie spoytkowana powinna si do niego przyczyniaş. Z pewno ci władze lokalne przeprowadzały podobne analizy, nie wiedzc, e tak nosz nazw. Raz jeszcze pragniemy podkre liş, e w analizie SWOT nie istniej adne cisłe reguły, które okre lałyby liczb i ródła analizowanych informacji. Autorzy wychodzc z załoenia, e analiza SWOT powinna

Strategia rozwoju Gminy Raci 114

obejmowaş jak najwiksz ilo ş informacji o gminie i jej mieszkacach, wykorzystali wszelkie dane udostpnione przez Urzd Gminy w Raci, dane z roczników statystycznych i opracowa problemowych Głównego Urzdu Statystycznego i Wojewódzkiego Urzdu Statystycznego, a take informacje o tym, jak miejscowa ludno ş i przedsibiorcy widz swoj Gmin, do czego d, jak oceniaj zmiany, jakie s ich główne bolczki, niedostatki, z czego s dumni, w czym postrzegaj i jak oceniaj szanse rozwoju gminy w poszczególnych dziedzinach. Pytano wreszcie o niezaspokojone potrzeby i oczekiwania oraz gotowo ş do działania na rzecz swojej społeczno ci. W ród liderów społeczno ci lokalnej przeprowadzono wywiad pogłbiony. Pozyskane w badaniach terenowych dane pierwotne stanowiły cenne uzupełnienie informacji przy formułowaniu analizy SWOT.

Strategia rozwoju Gminy Raci 115

IV. OCENA AKTUALNEGO STANU GMINY RACI

1. Ocena ogólna gminy Raci

Kada ocena rozwoju gminy lub innej jednostki administracyjnej jest trudna do wykonania i moe odbierana byş subiektywnie. Szczególnie trudno jest dobraş kryteria oceny i interakcje miedzy czynnikami, które musz uwzgldniaş praktycznie wszystkie mierniki rozwoju oraz wszelkie inne czynniki czsto trudno wymierne jak np. aspiracje ludno ci itp. Gmina Raci jest gmin wiejsk. Ocena stanu gminy musi byş wic porównywalna z innymi gminami ssiednimi, gminami województwa mazowieckiego i innymi gminami wiejskimi w Polsce. Na podstawie danych przedstawionych: – w RAPORCIE O STANIE GMINY RACI, – wywiadów z liderami lokalnej społeczno ci, – członkami Zarzdu Gminy, – radnymi, – wizji terenowych – oraz wszelkich innych dostpnych danych i informacji

mona aktualny stan rozwoju Gminy Raci oceniş jako – prawie dobry, z duymi moliwociami rozwoju.

Strategia rozwoju Gminy Raci 116

2. Czynniki decydujce o pozytywnej ocenie Gminy Raci (Atuty)

I. Warunki naturalne

1. Korzystne warunki przyrodnicze (rze ba terenu, jako ş gleb, zasoby wód powierzchniowych i gruntowych, wody geotermalne, klimat) 2. Czyste rodowisko naturalne – Gmina połoona w granicach obszaru „Zielone Płuca Polski”, a cze ş obszaru Gminy w Obszarze Chronionego Krajobrazu, obszary ródliskowe i ekologicznie czynne. 3. Brak zakładów uciliwych dla rodowiska. 4. Wysokie walory turystyczno-krajoznawcze. 5. Połoenie blisko Warszawy, Płocka, Ciechanowa i innych o rodków miejskich.

II. Stan i potencjał Gminy

1. Rolnictwo – wysoka kultura rolna na bardzo dobrych i dobrych glebach. 2. Istniejce i obsługujce Gmin zakłady przetwórstwa rolno – spoywczego. 3. Jako ş, nowoczesno ş i znaczenie tych zakładów. 4. Infrastruktura komunikacyjna – połczenia drogowe i kolejowe. 5. Dynamiczny rozwój infrastruktury technicznej w ostatnich latach – wodocigi prawie na całym obszarze Gminy. 6. Korzystne przekształcenia w strukturze gospodarstw indywidualnych. 7. Wysoki stopie prywatyzacji firm.

Strategia rozwoju Gminy Raci 117

III. Warunki społeczne

1. Potencjał intelektualny mieszkaców. 2. Wykwalifikowana kadra techniczna. 3. Aktywno ş, przedsibiorczo ş mieszkaców. 4. Udział Gminy w strukturze obszaru „Zielone Płuca Polski”. 5. Stosunkowo niska stopa bezrobocia w porównaniu do gmin wiejskich w kraju. 6. Znaczcy udział młodych (do 34 lat) 7. Baza do rozwoju szkolnictwa kierunkowego na potrzeby lokalne. 8. Miejsce kultu religijnego.

IV. Dotychczasowa aktywnoş władz Gminy Raci

1. Dynamiczna rozbudowa infrastruktury technicznej. 2. Rozbudowa infrastruktury społecznej (modernizacja szkół, sale gimnastyczne, zakupy dla OSP i inne). 3. Pozyskiwanie dodatkowych rodków na rozwój Gminy. 4. Przygotowanie terenów pod nowe inwestycje; m.in. budownictwo mieszkaniowe. 5. Prowadzenie polityki prorozwojowej. 6. Otwarcie na nowe.

Strategia rozwoju Gminy Raci 118

3 Dziedziny opó nione w stosunku do aktualnego rozwoju Gminy Raci

Analiza rozwoju Gminy Raci wykazała dziedziny, których działalno ş wyra nie nie nada za rozwojem, chocia w porównaniu do innych gmin wiejskich kraju moe byş oceniana pozytywnie. Jednak rozwój Gminy Raci i zwizane z tym aspiracje mieszkaców wskazuj na opó nienia, które mog staş si w przyszło ci barier dalszego rozwoju.

I. Wspomaganie rolnictwa

1. Doradztwo, kursy i szkolenia. 2. Przygotowanie rolników do procesu integracji z Uni Europejsk. 3. Działalno ş dotyczca restrukturyzacji i modernizacji, 4. Zbyt wolna rozbudowa infrastruktury technicznej (drogi rolnicze).

II. Wielofunkcyjny rozwoju wsi

1. Powolny proces wdraania wielofunkcyjnego rozwoju wsi w ramach „Paktu dla rolnictwa i obszarów wiejskich”. 2. Zbyt słabe upowszechnienie programu. 3. Działania wspomagajce i edukacyjne. 4. Brak programu zagospodarowania drogowej obwodnicy miasta Racia. 5. Program ograniczenia bezrobocia. 6. Kształcenie w zakresie przekwalifikowania młodych zgodnie z potrzebami rynku.

Strategia rozwoju Gminy Raci 119

III. Owiata i edukacja

1. Przedszkola. 2. Szkolnictwo ukierunkowane na potrzeby lokalnej społeczno ci (agrobiznes). 3. Edukacja w kierunku zrównowaonego rozwoju.

IV. Infrastruktura techniczna

1. Brak sieci kanalizacji i oczyszczalni cieków. 2. Racjonalna gospodarka odpadami komunalnymi. 3. Stan techniczny dróg.

V. Kultura

1. Gminny i Wiejskie O rodki Kultury. 2. Imprezy o zasigu masowym.

VI. Kultura fizyczna

1. O rodki Sportu i Rekreacji. 2. Imprezy masowe.

Strategia rozwoju Gminy Raci 120

VII. Opieka zdrowotna

Brak lekarzy specjalistów.

VIII. Wykorzystanie walorów turystyczno – krajobrazowych

1. Konieczno ş zwikszenia promocji w tej dziedzinie. 2. Troska o utrzymanie o rodków dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego. 3. Współpraca z o rodkiem kultu religijnego.

IX. Promocja Gminy

1. Wydawnictwa promujcych Gmin. 2. Imprezy o charakterze lokalnym i ponad lokalnym.

Strategia rozwoju Gminy Raci 121

V. STRATEGIA ROZWOJU GMINY RACI

1. STRATEGICZNE KIERUNKI ROZWOJU GMINY RACI

1.1. Wprowadzenie

Strategiczne kierunki rozwoju Gminy Raci, jak równie odpowiadajce im cele i zadania strategiczne, wypracowane zostały w trakcie debat zespołu autorskiego. Najwicej dyskusji wzbudziło ustalenie hierarchii celów i kierunków strategii. Prezentowana hierarchia jest wynikiem przyjtego kompromisu zespołu autorskiego, oceny punktowej w analizie SWOT oraz weryfikacji na spotkaniu z pracownikami i Członkami Zarzdu Gminy Raci w dniu 28 sierpnia 2002 r., a take w wyniku spotka i wywiadów pogłbionych z liderami społeczno ci lokalnej. Strategiczne kierunki rozwoju Gminy Raci koncentruj si na analizie obecnych i przewidywanych istotnych problemach, dostosowujc kierunki działa do celów długofalowych, pełnic równocze nie funkcje motywacyjne i promocyjne.

Strategia zawiera najwaniejsze, priorytetowe zadania strategiczne, których realizacja wpłynie na osignicie równocze nie kilku celów. Przewidywany przez zespół autorów horyzont czasowy realizacji priorytetowych celów i zada strategicznych został okre lony na lata 2005 – 2007, co jest zwizane warunkami społeczno – gospodarczo – ekonomicznymi wynikajcymi ze Stowarzyszeniem a w przyszło ci z integracj z Uni Europejsk. Dlatego ju teraz wydaje si konieczne opracowanie krótkich (1-2 letnich) planów realizacji celów i zada strategicznych dla poszczególnych kierunków rozwoju, zwizanych z wypełnieniem zobowiza stowarzyszeniowych, głównie z regulacjami prawnymi dostosowujcymi ustawodawstwo polskie do wymaga unijnych. Po wstpieniu Polski w struktury Unii Europejskiej konieczna bdzie weryfikacja strategii.

Strategia rozwoju Gminy Raci 122

1.2. Strategiczne kierunki rozwoju

Za strategiczny kierunek rozwoju Gminy Raci uznano rozwój zrównowaony. Podporzdkowane mu bd wszystkie zaprezentowane obszary rozwoju. Strategiczne kierunki rozwoju Gminy Raci zostały zaprezentowane w formie syntetycznej z podziałem na nastpujce obszary:

I. ROLNICTWO

II. PRZEMYSŁ PRZETWÓRCZY

III. WIELOFUNKCYJNY ROZWÓJ OBSZARU GMINY

IV. AKTYWNA OCHRONA RODOWISKA

V. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA

VI. INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA

VII. TURYSTYKA I REKREACJA

VIII. RYNEK PRACY

IX. PROMOCJA GMINY

2. CELE I ZADANIA STRATEGICZNE

Cele i zadania strategiczne Gminy Raci w poszczególnych obszarach przedstawiono w postaci syntetycznej formy graficznej.

Strategia rozwoju Gminy Raci 123

OBSZAR I

ROLNICTWO

CELE

1. Wzrost efektywno ci i jako ci produkcji rolnej.

2. Poprawa warunków ycia i pracy ludzi yjcych na wsi.

3. Aktywizacja terenów wiejskich.

4. Zainteresowanie rolników rozwojem gospodarstw.

5. Stworzenie korzystnych warunków zbytu produktów rolnych

– zaopatrzenie lokalnego przemysłu przetwórczego,

– rynek hurtowy (giełda).

6. Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich.

7. Rozwój rolnictwa ekologicznego.

ZADANIA

1. Utworzenie gminnego o rodka wspomagania i restrukturyzacji rolnictwa w

zakresie:

– szkolenia rolników,

– upowszechnianie nowoczesnych form produkcji,

– agrobiznesu i marketingu produktów rolniczych,

– utworzenie systemu informacji o cenach podstawowych produktów

rolniczych,

– oddziaływanie na struktur zasiewów w kierunku upraw bardziej

opłacalnych,

– pomoc przy samoorganizowaniu si rolników – tworzenie grup

producencko – marketingowych.

2. Cykliczne zabiegi zmierzajce do utworzenia lokalnych punktów skupu

3. Stworzenie programu rozwoju wsi.

Strategia rozwoju Gminy Raci 124

OBSZAR II

PRZEMYSŁ PRZETWÓRCZY

CELE 1. Aktywizacja gospodarcza terenu. 2. Uruchomienie mechanizmów stymulujcych rozwój przemysłu przetwórczego, punktów skupu i przechowalnictwa surowców rolno – spoywczych. 3. Utworzenie nowych miejsc pracy.

ZADANIA 1. Utworzenie Gminnego Centrum Inicjatyw Gospodarczych i Wspomagania Prze dsibiorczo ci jako instytucji animujcej rozwój lokalny i regionalny: – przygotowanie społeczno ci wiejskiej do podejmowania działalno ci gospodarczej, – realizacja szkole i innych programów podnoszenia kwalifikacji, – pomoc ksigowa, skarbowa i bankowa, – wdraanie programów doradztwa dla małego biznesu wiejskiego, – usprawnienie procedur zwizanych z obsług potencjalnych inwestorów, – pomoc zakładom podupadajcym, – zorganizowanie forum przedstawicieli istniejcych i tworzcych si firm, otoczenia rynkowego i władz samorzdowych w celu wymiany do wiadcze i wzajemnej pomocy, – pozyskiwanie rodków finansowych na poyczki i kredyty dla istniejcych i podejmujcych działalno ş gospodarcz podmiotów, – tworzenie programów promocji dla inwestorów na terenie gminy, – preferencyjne traktowanie inwestorów o technologiach ekologicznych, – współpraca z jednostkami zajmujcymi si wspieraniem przedsibiorczo ci. 2. Dalszy intensywny rozwój infrastruktury technicznej. 3. P rzygotowanie nowych terenów dla inwestorów. – komunalizacja gruntów, – zmiana uytkowania obszarów rolnych, – infrastruktura techniczna. 4. P rzygotowanie ofert dla inwestorów i utworzonego Centrum. 5. Rozwój szkolnictwa kierunkowego dla przygotowania wysoko kwalifikowanych kad r.

Strategia rozwoju Gminy Raci 125

OBSZAR III WIELOFUNKCYJNY ROZWÓJ OBSZARU

GMINY

CELE 1. Wszechstronna aktywizacja terenu. 2. Zró nicowanie ródeł dochodów. 3. Wykorzystanie istniej cego potencjału ludno ci (młodzi, wykształceni).

ZADANIA

1. W ykorzystanie Gminnego Centrum Inicjatyw Gospodarczych i Wspomagania Prze dsibiorczo ci jako instytucji animujcej rozwój lokalny i regionalny do: – pozyskiwania rodków finansowych na przekwalifikowanie bezrobotnych pod potrzeby rynku pracy zgodnie z celami strategii, – przeprowadzenie szkole i ocena ich efektywno ci, – wdraanie programów doradztwa dla małego biznesu wiejskiego, – preferencyjne traktowanie inwestorów o technologiach ekologicznych, – współpraca z jednostkami zajmujcymi si wspieraniem przedsibiorczo ci. 2. D alszy intensywny rozwój infrastruktury technicznej. 3. P rzygotowanie nowych terenów dla inwestorów. 4. P rzygotowanie ofert dla inwestorów i utworzonego Centrum. 5. R ozwój szkolnictwa kierunkowego dla przygotowania wysoko kwalifikowanych kadr.

Strategia rozwoju Gminy Raci 126

OBSZAR IV AKTYWNA OCHRONA RODOWISKA

CELE 1 . Dbało ş o utrzymanie i popraw stanu naturalnego rodowiska. 2 . Ochrona, zachowanie i pielgnacja urozmaiconego krajobrazu. 3 . Propagowanie ekologicznego stylu produkcji i konsumpcji.

4. Oszczdne gospodarowanie zasobami.

5. Wspieranie technologii przyjaznych rodowisku.

ZADANIA

1. Opracowanie programu ochrony naturalnego rodowiska na terenie Gminy.

2. Rozwój infrastruktury ekologicznej.

3. Wspieranie instytucji zajmujcych si ochron rodowiska.

4. Utworzenie Gminnej Agendy 21.

5. Szczególna ochrona Obszarze Chronionego Krajobrazu, obszarów

ródliskowych i ekologicznie czynnych.

6. Podnoszenie skuteczno ci przestrzegania przepisów dotyczcych ochrony

rodowiska.

7. Opracowanie programu likwidacji ródeł zanieczyszcze.

8. Program racjonalnego gospodarowania odpadami komunalnymi.

Strategia rozwoju Gminy Raci 127

OBSZAR V INFRASTRUKTURA TECHNICZNA

CELE

1. Kontynuowanie wysokiego tempa rozbudowy infrastruktury technicznej.

2. Podwyszenie poziomu infrastruktury technicznej terenu Gminy.

3. Budowa podłczenia i sieci gazu ziemnego.

4. Powizanie infrastruktury technicznej z planowan tras obwodnicy miasta

Racia.

ZADANIA

1. Wzrost nakładów na infrastruktur techniczn terenu:

– drogi,

– wodocigi, – kanalizacje, – oczyszczalnia cieków,

– gaz, – gospodarka odpadami, – telekomunikacja,

– energetyka. 2 . Promowanie nowych, ekologicznych no ników energii. 3 . Zakup i uzbrojenie techniczne terenu przy trasie planowanej obwodnicy miasta Racia. 4 . Pozyskiwanie rodków na inwestycje zwizane z rozwojem infrastruktury technicznej. 5 . Uzyskanie akceptacji społeczestwa dla planów inwestycyjnych. 6 . Przystpienie do tworzenia Systemu Informacji Technicznej o Gminie Raci.

Strategia rozwoju Gminy Raci 128

OBSZAR VI

INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA

CELE

1. Wzrost znaczenia społeczno – ekonomicznego terenu Gminy.

2. Promocja i aktywizacja terenu. 3. Aktywizacja działa o rodków kultury, o wiaty, słuby zdrowia, sportu i rekreacji.

4. Stworzenie centrum ycia mieszkaców Gminy. 5. Tworzenie nowych specjalistycznych miejsc pracy. 6. Wzrost atrakcyjno ci terenu jako miejsca zamieszkania i pracy.

7. Wzrost liczby mieszkaców.

ZADANIA

1. Wzrost nakładów na infrastruktur społeczn.

– szkolnictwo ukierunkowane na potrzeby lokalnego rynku pracy,

– przedszkole,

– o rodek zdrowia,

– dom kultury z sal kinowo-teatraln, pub, dyskoteka,

– centrum pielgrzyma i turystyki,

2. Budowa nowoczesnych domów opieki społecznej z wykorzystaniem

istniejcych budynków szkół

3. Organizacja zielonych szkół, kursów i szkole.

4. Przygotowanie nowych terenów dla budownictwa mieszkaniowego.

5. Promocyjna sprzeda działek budowlanych.

Strategia rozwoju Gminy Raci 129

OBSZAR VII

TURYSTYKA I REKREACJA

CELE 1. Wykorzystanie ponadlokalnego charakteru kultu religijnego i walorów turystyczno-krajoznawczych Gminy. 2. Wzrost znaczenia terenu poprzez pełnienie funkcji ponadlokalnych. 3. Promocja i aktywizacja terenu. 4. Aktywizacja działania Gminnego O rodka Sportu i Rekreacji. 5. Tworzenie nowych miejsc pracy. 6. Miejsce rekreacji i wypoczynku weekendowego mieszkaców pobliskich miast. 7. Agroturystyka

ZADANIA

1. Utworzenie w ramach Gminnego Centrum Inicjatyw Gospodarczych i

Wspomagania Przedsibiorczo ci Zespołu do spraw rozwoju turystyki, sportu

i rekreacji:

– przygotowanie warunków do obsługi ruchu turystycznego,

– opracowanie koncepcji promocji Gminy w mediach, w tym informatora przedstawiajcego walory turystyczno - krajoznawcze terenu, – pomoc przy załatwianiu preferencyjnych kredytów dla podejmujcych

działalno ş turystyczno-rekreacyjn, – opracowanie programu wyposaenia w niezbdn infrastruktur terenów przeznaczonych na działalno ş turystyczno – rekreacyjn.

2. Przygotowanie atrakcyjnej oferty dla inwestorów.

3. Wzrost nakładów na inwestycji o charakterze infrastruktury społecznej i

technicznej.

4. Renowacja i utrzymanie zabytków.

Strategia rozwoju Gminy Raci 130

OBSZAR VIII

RYNEK PRACY

CELE 1 . Podnoszenie poziomu wykształcenia i ukierunkowania kwalifikacji siły roboczej na potrzeby lokalne. 2 . Przygotowanie specjalistów do realizacji nowych, strategicznych

kierunków rozwoju Gminy.

3. Tworzenie nowych specjalistycznych miejsc pracy.

4 . Szersza rónorodno ş ofert pracy.

ZADANIA 11 . Promowanie alternatywnych ródeł dochodu. 2 . Przygotowanie absolwentów szkół rednich do podjcia pierwszej pracy. 3 . Uaktywnienie Zespołu do walki z bezrobociem przy Gminnym Centrum Inicjatyw Gospodarczych i Wspomagania Przedsibiorczo ci. 4 . Kursy i szkolenia przekwalifikujce pod ktem potrzeb pracodawców. 5 . Utworzenie funduszu stypendiów dla pozyskania specjalistów. 6 . Pomoc przy uzyskaniu preferencyjnych kredytów dla podejmujcych działalno ş gospodarcz (Gminne Centrum..). 7 . Udzielania poyczek dla firm i zakładów tworzcych nowe miejsca pracy. 8 . Prace interwencyjne. 9 . Współpraca z instytucjami otoczenia rynkowego zajmujcymi si działalno ci w obszarze rynku pracy. 1 1. Pomoc w podejmowaniu decyzji o rozpoczciu działalno ci gospodarczej (G minne Centrum...). 1 2. Podjcie skutecznych działa z jednostkami zajmujcymi si rozwojem i przekwalifikowaniem kadr.

Strategia rozwoju Gminy Raci 131

OBSZAR IX

PROMOCJA GMINY

CELE 1 . Opracowanie modelowej koncepcji promocji specyficznych walorów gminy (kulturalno-ekologicznych i religijnych). 2 . Kształtowanie pozytywnej opinii o Gminie. 3 . Identyfikacja mieszkaców Gminy z działaniami promocyjnymi. 4 . Poprawa estetyki terenu Gminy. 5 . Uatrakcyjnienie terenów Gminy.

ZADANIA 1 . Stałe działania prowadzce do poprawy estetyki terenu. 2 . Aktywna współpraca z instytucjami zajmujcymi si promocj. 3 . Opracowanie i rozpowszechnienie materiałów promujcych strategiczne kierunki rozwoju Gminy. 4 . Wydawanie czasopisma o zasigu ponadlokalnym. 5 . Promocja Gminy w internecie. 6 . Organizacja Centrum Informacji Turystycznej. 7 . Wykorzystanie osigniş sportowych do promocji. 8 . Organizacja „Zielonych Szkół” – ekologia – historia - religia. 9 . Wspieranie krajowych i midzynarodowych kontaktów w sferze kultury, sportu i handlu.

Strategia rozwoju Gminy Raci 132

VI . POSŁANIE MIESZKA CÓW GMINY RACI

Zespół autorski opracowujcy „Strategi rozwoju Gminy Racia” po analizie celów i zada strategicznych kierunków rozwoju w pełni podziela tre ş posłania mieszkaców Gminy Racia.

Chcemy byş gmin o zrównowaonym rozwoju; z

nowoczesnym rolnictwem oraz rednim i drobnym przemysłem, głównie przetwórczym, o czystym rodowisku naturalnym, dobr infrastruktur techniczn, kultywujc tradycje i dziedzictwo kulturowe, z moliwoci uprawiania

rónych form turystyki i aktywnego wypoczynku, oferujc

obiekty i tereny do zagospodarowania przez inwestorów.