V.5. WODY PODZIEMNE Groundwaters

Wody podziemne są jednym z ważniejszych bogactw naturalnych decydujących o rozwoju regionu. Ilość wód podziemnych na danym obszarze zależy od charakteru budowy geologicznej oraz rodzaju skał i osadów. Na niektórych obszarach o odpowiedniej budowie geologicznej, gdzie występują duże zasoby żwirów oraz utworów piaszczysto-żwirowych, mogą wykształcić się podziemne „zbiorniki” wodne. Na obszarze województwa znajduje się (w całości lub w części) 11 Głównych Zbiorników Wód Podziemnych, które stanowią główne źródło zaopatrzenia w wodę pitną. Wykorzystywane są przede wszystkim wody porowe, znajdujące się w osadach czwartorzędowych. Uproszczoną charakte rystykę tych zbiorników podano w tabeli V.5.1.

Tabela V.5.1. Charakterystyka Głównych Zbiorników Wód Podziemnych w województwie zachodnio pomorskim Numer Typ zbior Średnia głęb. Nazwa zbiornika Wiek zbiornika nika ujęć [m] 102 Zbiornik dolinny i międzymorenowy Wyspy Wolin Q Porowy 35 118 Zbiornik międzymorenowy Polanów Q Porowy 10–50 120 Zbiornik międzymorenowy Bobolice Q Porowy 40 122 Dolina kopalna Szczecin Q Porowy 60 123 Zbiornik międzymorenowy Stargard – Goleniów Q Porowy 45 125 Zbiornik międzymorenowy Wałcz – Piła Q Porowy 65 126 Zbiornik międzymorenowy i trzeciorzędowy Szczecinek Q, Ng Porowy 90 127 Subzbiornik Tr Złotów – Piła – Strzelce Krajeńskie Ng Porowy 100 134 Zbiornik międzymorenowy i trzeciorzędowy Dębno Q, Ng Porowy 55 135 Zbiornik sandrowo-międzymorenowy Barlinek Q Porowy 50 136 Zbiornik międzymorenowy Dobiegniew Q Porowy 50 Ng – Neogen, Q – Czwartorzęd Monitoring jakości wód podziemnych jest częścią Państwowego Monitoringu Środowiska, koordyno wanego przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska. Na poziomie krajowym badania wykonywa ne są corocznie od 1991 roku przez Państwowy Instytut Geologiczny (PIG) w Warszawie. Wyniki oceny jakości wód podziemnych w województwie zachodniopomorskim z lat 2004–2007 zesta wiono w tabeli V.5.2. Lokalizację punktów poboru prób w latach 2006 i 2007 przedstawiono na mapach: V.5.1, V.5.2. Od roku 2004 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie prowadzi badania wód podziem nych na obszarze szczególnie narażonym na zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego (zlewnia Płoni).

Fotografia V.5.1. Piezometry – otwory badawcze o niewielkiej średnicy służące do pomiaru poziomu swobodnego zwierciadła wody umożliwiające pobór próbek do badań chemicznych (autor: Piotr Fuszara PIG o/Szczecin)

RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM W LATACH 2006–2007 113 114 Tabela V.5.2. Zestawienie punktów monitoringu wód podziemnych i wyniki oceny jakości wód podziemnych badanych w latach 2004–2007 Wska RAPORT OSTANIEŚRODOWISKA WWOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM W LATACH2006–2007 Nr punktu w monitorin Nr punktu spo poziomu wodono Rodzaj monitoringu Zawarto Stratygrafia uj przeznaczonych do przeznaczonych do ce normydlawód ż (mg NO (mg ycia w2007roku ź gu krajowym w 2007roku niki przekraczaj w klasieIII w klasieIV Typ wód w klasieV JCWPd GZWP 2004 2005 2006 2007 ść azotanów 3

Lp. Miejscowość Gmina Powiat /dm (5) (5) (5) (5) (4) (3) (2) ę 3 ) ś tego 7) nego (1) (6) ą

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 1 185 Wielanowo Grzmiąca szczecinecki MK Q G V U U U 2 186 Czarnowęsy Białogard białogardzki MK Q G II II U U 3 189 Bukowo Rymań kołobrzeski MK Q G IV U U U 4 190 Połczyn-Zdrój Połczyn świdwiński MD Q G 9 I II IV II 10,3 5 194 Polanów Polanów koszaliński MK Q G I II U U 6 195 Bobolice Bobolice koszaliński MD Q W 9 126 III II III III Fe Mn, Fe 0,05

7 196 Turowo Szczecinek szczecinecki MD Q G 28 126 III II III V Fe NO2 Mn, Fe 0,07 8 197 Karlino Karlino białogardzki MD Q W 9 U U III III Ca Fe 2,48 9 199 Koszalin Koszalin koszaliński MD Q G 9 II II II II Mn <0.01

10 202 Bogucino Kołbrzeg kołobrzeski MD Q G 9 103 III III III IV Mn NO2 Mn 0,2

11 206 Biały Bór Biały Bór szczecinecki MD Q G 28 120 III II III III Mn, NO2 Fe Mn, Fe 1,37 12 207 Spore-1 Szczecinek szczecinecki MD TrM W 28 126 III II II II Mn 0,05 13 208 Spore-2 Szczecinek szczecinecki MD Q W 28 120 III III II II Mn, Fe Mn, Fe 0,05 14 209 Spore-3 Szczecinek szczecinecki MD Q+TrM W 28 126 III II III III Mn Fe Mn, Fe 0,08 15 210 Spore-4 Szczecinek szczecinecki MD Q W 28 120 III II II III Fe Mn, Fe 0,06 16 222 Lisowo-1 Płoty gryficki MD J1 W 8 III II III III Fe Mn, Fe 0,04 17 223 Lisowo-2 Płoty gryficki MD Q W 8 III II III III Fe Mn, Fe 0,06 18 249 Brzózki Nowe Warpno policki MD Q G 3 II II I II Mn 0,02 Cl, Mn, miasto na prawach SiO2, Ca, Na, NH4, 19 250 Świnoujście Świnoujście MD Q G 2 102 IV IV IV IV Cl, Mn Na, NH4, 0,19 powiatu HCO3 Fe Fe, NNH4

20 295 Dobrzany Dobrzany stargardzki MD Q W 7 U U II III NH4 Fe Mn,Fe 0,08 21 296 Stargard Szczeciński Stargard Szczeciński stargardzki MK Q W IV III U U 22 298 Choszczno-Wardyń Choszczno choszczeński MD Q W 7 III III III III Ca,Mn Fe Mn, Fe <0.01 23 299 Łobez Łobez stargardzki MK Q G II U U U Wska Nr punktu w monitorin Nr punktu spo poziomu wodono Rodzaj monitoringu Zawarto Stratygrafia uj przeznaczonych do przeznaczonych do ce normydlawód ż (mg NO (mg ycia w2007roku ź gu krajowym w 2007roku RAPORT OSTANIEŚRODOWISKA WWOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM W LATACH2006–2007 niki przekraczaj w klasieIII w klasieIV Typ wód w klasieV JCWPd GZWP 2004 2005 2006 2007 ść azotanów 3

Lp. Miejscowość Gmina Powiat /dm (5) (5) (5) (5) (4) (3) (2) ę 3 ) ś tego 7) nego (1) (6) ą

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 24 301 Resko Resko gryficki MK Q G IV U U U 25 302 Łobez Łobez stargardzki MK Q G IV II U U NO , NO , 26 375 Czaplinek Czaplinek drawski MD Q G 27 IV IV IV IV NO3 3 2 90,5 N-NO3 As, Cl, Mg, Mn, Cl, K, Mg, Na, NH , 27 377 Dźwirzyno Kołobrzeg kołobrzeski MD Q W 9 V II V V Ca, SO4 Mn, Na, 4 0,39 Se, SO , NH , PEW 4 4 PEW, N-NH4 28 382 Świeszyno-Włoki Świeszyno koszaliński MD Q W 9 II II II II Fe, O2 Mn, Fe 0 TrOl Fe, HCO , 29 383 Jezierzany Postomino sławieński MD W 10 IV IV IV III SiO , F 3 Fe, Na 0,17 +Cr3 2 Na 30 384 Malechowo Malechowo sławieński MD TrM W 10 III II III III Fe Mn, Fe <0,01 31 468 Drawsko Pomorskie Drawsko drawski MK Q G III IV U U 32 469 Dębsko Kalisz Pomorski drawski MK Q G V V U U 33 471 Sławno Sławno sławieński MK Q G V V U U 34 475 Złocieniec Złocieniec drawski MD Q W 27 125 III II III III Fe Mn, Fe 0,08 35 536 Głazów Myślibórz myśliborski MK Q W III U U U

36 784 Rogozina Trzebiatów gryficki MD Cr3 W 8 III II III III SiO2, NH4 Fe Fe, Na 0,05

37 785 Żółwia Błoć Goleniów goleniowski MD Q W 7 123 IV III IV IV NH4, Fe Mn, Fe 0,04 38 786 Kania Chociwel stargardzki MD Tr W 7 III V II III Ca Fe Mn, Fe 0,05 HCO , 3 Mn, Fe, 39 787 Borzym Gryfino gryfiński MD Q W 24 IV II IV IV F, Mn NH , Fe 0,15 4 NH OWO 4 40 788 Góralice-1 Trzcińsko Zdrój gryfiński MD Q G 24 III III III III F Fe Mn, Fe 0,22 HCO , 41 789 Góralice-2 Trzcińsko Zdrój gryfiński MD Cr3 W 24 IV IV IV IV 3 Fe Fe 0,06 NH4, O2 HCO3, 115 42 790 Góralice-3 Trzcińsko Zdrój gryfiński MD Q W 24 IV IV IV IV Mn, Fe 0,08 NH4, Fe Zawartość azotanów

w 2007 roku 19 3 7) 0,12 0,18 9,58 9,71 1,76 0,06 0,08 0,02 0,09 0,12 3,95 0,42 0,08 7,47 0,15 (mg NO3/dm )

4 , , ,

Wskaźniki przekraczają- , 4 4, 2 4 ce normy dla wód 4 przeznaczonych do 18 (6) Mn, NH As, B, Cl, Mg, Mn, Na, NH Mn, Fe N-NH4 Mn, NH Fe, N-NH N-NH4, N-NO2 Fe, N- NH4 Mn, NH spożycia w 2007 roku Se ,Fe, PEW, O

, 4 4

w klasie V 17 2

2 Mn, NH B, Ca, Cl, K, Mg, Na, NH Mn Mn, Fe Fe, PEW, NO

2 , , F, , 3 3 3 , Fe , Fe Fe Fe Mn, Mn, Fe O

w klasie IV 16 2 4 4 4 4 HCO NH TEMP_T ER, O HCO HCO SiO TEMP_T ER NH Fe Mn, Fe 4

w klasie III 15 Mn, Ca, HCO Mn, Ni, As

(5) II II II II Mn, Fe V Ca, F V Ca, V 14 14 III F Fe III NH Ca III Ca, Fe Mn, Fe III III Fe Mn, Fe Fe Mn, Fe III Mn,Ca 2007 IV NH IV IV NH Ca IV F,

(5) I I II II II U II II II V V 13 13 III III III U 2006 IV IV IV IV IV

(5) II II II II II V V U U U U 12 12 III III 2005 IV

(5) II II V U 11 11 III III III III 2004 IV IV

U U (4) U

GZWP 10 124 124 125

(3) 8 4 9 27 24 24 JCWPd 24

(2) Typ wód 8

Stratygrafia ujętego poziomu wodonośnego 7

(1) Rodzaj monitoringu 6 MK TrM W MD TrOl W 6 U U MD Q G 2 2 G MD Q MD U Q W 3 MK Q G MD/MO Q U 101 W 1 U MD/MO 101 1 W Cr1 5 ski MD Q G 9 9 G Q MD ski Powiat ń ski MD Q W Q MD ski ski MD Q W Q MD ski ski MD Q G Q MD ski W Q MD ski ń ń ń ń liborski MD/MO Q G 25 135 135 25 MD/MOliborski G Q liborski MD Q W 24 134 134 24 W Q MD liborski ecki MD Q G Q ecki MD ś zczecinecki MD Q G 28 120 28 G Q zczecinecki MD gryfi gryfi ś my miasto na prawachmiasto powiatu na prawachmiasto powiatu na prawachmiasto powiatu szczecinecki 4 cie cie cie ś ś ś Gmina ca szczecinecki MD U TrM 126 W 9 gryfi awiec wa ł ł ń baskowo baskowo policki ł bno oty gryficki MD Q G Q MD oty gryficki ę ł Ś winouj Ś winouj Ś winouj

ść 3 cie cie cie ś ś ś ą Grzmi dy awiec Miros ł Miejscowo baskowo Ko baskowo ł dno Mory dno ą Ś winouj Ś winouj Ś winouj

Nr punktu w monitoringu krajowym 2 1 43 791 Mostno Mostno 791 43 G 859 44 Spore-5 45 931 D Koszalin-Bonin 945 46 Manowo Lisowo-3 S-1 946 47 Szczecinek Gryfino S-7 948 48 Gryfino Barlinek 49 949 P koszali s Barlinek 1000 50 51 gryfi 1037 my 52 Nowe Koprzywno 1094 53 1 - Przybiernów Barwice 1095 Miros 1573 54 Przybiernów-2 Przybiernów 1582 55 Przybiernów goleniowski 1767 56 goleniowski Nosib ą 1925 57 Ko 2017 58 Bielinek 2020 59 Cedynia 2021 60 Cedynia Cedynia Lp.

116 RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM W LATACH 2006–2007 Zawartość azotanów

w 2007 roku 19 0,03 0,03 0,08 0,37 0,16 0,17 15,6 0,15 0,04 1,12 0,11 0,51 0,08 0,11 0,07 0,17 2,54 21,6 20,3 0,06 0,27

3 7) <0.01 (mg NO3/dm )

Wskaźniki przekraczają- , , 4 4 ce normy dla wód przeznaczonych do 18 (6) Mn, Fe Fe, NNH4 Fe, NNH4 Mn, NH Mn, NH spożycia w 2007 roku B, Cl, Mn, Na, Fe, PEW , Mn

w klasie V 17 2 2 OWO K, Fe, NO Fe Fe K Mn, Fe B, Cl, Na, PEW

, 2 2 4 Mn, Fe , , , , Fe Mn, Fe 2 3 3 3 3 , O ,

w klasie IV 16 4 4 4 2 Mn 2 Fe Mn, Fe HCO OWO, O Fe ,NO Fe Mn, Fe NH HCO HCO K, NH NH NH NO

3 , Ca Fe Mn, Fe

w klasie III 15 2 K,Ca, HCO K, Ca, HCO3 Mn, Ca, Fe

(5) II HCO II Ca, II Mn Mn, Fe O II Fe Mn, Fe V Mn, Ca V Mn, V HCO3 V Zn, K, Ca NO 14 14 III Mn O III Fe, Mn Fe III Mn, Fe III III Mn Fe III Mn Fe III Mn,Ca III NO Fe Fe Mn, Fe Mn, Fe III Mn, Fe Mn, Fe III Ca III HCO Ca,HCO3 Fe Mn, Fe 2007 Ca IV Mn, IV Mn, Ca, F IV

(5) II II II 13 13 III III 2006 IV IV

(5) U U

2005 12

(5)

2004 11 U U U U U U U U U U U U U U U (4) U U U

GZWP 10

(3) 9 24 JCWPd 24

(2) Typ wód 8

Stratygrafia ujętego poziomu wodonośnego 7

(1) Rodzaj monitoringu 6 MD Q G 2 U U MO Q W 25 U U U MO Q W 25 U U U MO Q G 25 U U U MO Q G 25 U U U 5 ski MD Q G 27 125 U U U 125 27 G Q MD ski ń ski ski MD U Cr3 W 9 Powiat ski MD Q G 7 7 G Q ski MD ski MD Q G 5 5 G Q ski MD ń ski MD Q G Q MD ski W Q MD ski ń ń ń kamie pyrzycki pyrzycki koszali goleniowski goleniowski MD/MO Q G 25 U U U pyrzycki pyrzycki pyrzycki pyrzycki pyrzycki pyrzycki pyrzycki pyrzycki MD/MO Q W 25 U U U ski stargardzki MD/MOski stargardzki Q G 25 U U MD/MO Q W 25 U U U ski stargardzki MO Q W 25 U U U ń ń ń 4 Gmina ca szczecinecki MD U Q W 9 ą ń kamie dzyzdroje ę Mieszkowice Mieszkowice gryfi Bielice Mielno Mielno Warnice Warnice Przelewice Przelewice pyrzycki MD/MO Q G 25 U U U Pyrzyce Pyrzyce Stargard Szczeci Stargard

ść 3 sko Drawno choszcze ki Grzmi ń ł Miejscowo dzyzdroje Mi dziny Dobra policki MD Q G 3 3 G Dobra dziny Q policki MD kowo – 1 Stargard Szczeci ę ę 24 W dgoszcz Bielice pyrzycki Q MD ł otkowo otkowo Nowogard goleniowski MD U Q W 6 ę abów – 1B Pyrzyce ł Ż

Nr punktu w monitoringu krajowym 2 1 61 2022 Niemie 2022 61 P 2151 62 Czelin 2153 63 64 2154 Nowe Warpno Rz 2155 65 Koszewko 2156 66 Nowe Warpno Widuchowa 2157 67 Szczeci Miesza Stargard 2166 68 policki Widuchowa Lipnik 2216 69 Kluki 2217 70 gryfi 71 Mi 2218 2222 72 Kliniska Wielkie B 2223 73 Goleniów 74 Pyrzyce 2224 2225 75 – 1 Chynowo Mielno 2257 76 Su Wolin 2521 77 2522 78 79 2523 80 Bielice – 1 2524 81 – 1A Lubiatowo 2525 – 2 Wójcin Przelewice Lp.

RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM W LATACH 2006–2007 117 118 Wska Nr punktu w monitorin Nr punktu spo poziomu wodono Rodzaj monitoringu Zawarto Stratygrafia uj przeznaczonych do przeznaczonych do ce normydlawód ż (mg NO (mg ycia w2007roku ź gu krajowym w 2007roku RAPORT OSTANIEŚRODOWISKA WWOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM W LATACH2006–2007 niki przekraczaj w klasieIII w klasieIV Typ wód w klasieV JCWPd GZWP 2004 2005 2006 2007 ść azotanów 3

Lp. Miejscowość Gmina Powiat /dm (5) (5) (5) (5) (4) (3) (2) ę 3 ) ś tego 7) nego (1) (6) ą

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 82 2526 Żalęcino – 1A Dolice stargardzki MO Q G 25 U U U III Mn,Ca Fe Mn, Fe 0,95 83 2527 Szczecin – 4 Szczecin Szczecin MO Q G 25 U U U III Ca Fe Mn, Fe 0,51 TEMP_T 84 2528 Łozienica – 1 Goleniów goleniowski MO Q G 25 U U U III Mn Mn, Fe 0,06 ER, Fe 85 2529 Dobropole Gryf. – 1 Stare Czarnowo gryfiński MO Q G 25 U U U III Fe Mn, Fe 0,02 miasto na prawach 86 2694 Świnoujście – 1 Świnoujście MO Q G 1 U U U III Mn,Ca Fe Mn, Fe 0,05 powiatu miasto na prawach NH , Fe, 87 2695 Świnoujście – 2 Świnoujście MO Q W 1 U U U IV Mn 4 Mn, Fe 0,05 powiatu OWO

miasto na prawach NO2, CO3, Cl, Na, B, Cl, Na, 88 2696 Świnoujście – 3 Świnoujście MO Cr W 1 U U U IV B, NH4 0,21 powiatu SiO2 PEW, O2 PEW As, Cl, Mn, Cl, K, Na, miasto na prawach As, F, Na, NH , 89 2697 Świnoujście Świnoujście MO Q W 1 U U U V Fe NH , 4 0,73 powiatu NO 4 Se, PEW, 3 PEW, NO 2 NNH4 ,Fe miasto na prawach Ca, K, 90 2706 Świnoujście Świnoujście MO Q G 1 U U U III O Mn 0,03 powiatu Mn, CO3 2 U – brak opróbowania. 1) MD – monitoring diagnostyczny; MO – monitoring operacyjny; MK – monitoring krajowy. 2) W – wody wgłębne; G – wody gruntowe. 3) JCZWPd – jednolita część wód podziemnych. 4) GZWP – Główne Zbiorniki Wód Podziemnych. 5) Ocena wg Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyni- ków i prezentacji stanu tych wód I wody bardzo dobrej jakości II wody dobrej jakości III wody zadowalającej jakości IV wody złej jakości V wody niezadowalającej jakości. 6) Ocena wg Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. 7) Ocena wg Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych. 3 <10 mg NO3/dm 3 10–25 mg NO3/dm 3 25–40 mg NO3/dm 3 40–50 mg NO3/dm – wody zagrożone zanieczyszczeniem azotanami*. W 2006 roku w ramach krajowego monitoringu wód podziemnych w województwie zachodniopomor skim wykonano badania w 55 punktach, w tym w 22 punktach reprezentujących wody gruntowe i 33 reprezentujących wody wgłębne. W 2006 roku występowanie wód podziemnych I i II klasy stwierdzono w 35% badanych punktów. Wody bardzo dobrej jakości (I klasa) stwierdzono w 3 punktach, a wody dobrej jakości (II klasa) od notowano w 16 punktach. Wody III i IV klasy wskazujące na oddziaływanie antropogeniczne i/lub geogeniczne stwierdzono w 60% badanych punktów, natomiast wody V klasy, znacząco zanieczysz czone antropogenicznie, odnotowano w 5% badanych punktów.

Tabela V.5.3. Wyniki klasyfikacji wód podziemnych w województwie zachodniopomorskim w 2006 roku Typ wód Liczba Klasa jakości wód podziemnych podziemnych opróbowanych Liczebność wyników w klasie punktów I II III IV V Gruntowe 22 1 7 8 5 1 Wgłębne 33 2 9 10 10 2 Łącznie 55 3 16 18 15 3

W 2006 roku, podobnie jak w latach poprzednich, główny wpływ na kształtowanie jakości wód pod ziemnych miały związki żelaza i manganu oraz związki azotu (amoniak, azotyny i azotany). Zanieczyszczenie związkami żelaza i manganu ma charakter typowo geogeniczny i jest wynikiem sze regu przyrodniczych oraz geologicznych uwarunkowań. W 2006 roku zawartości żelaza przekraczają ce stężenie dopuszczalne w wodach dla celów pitnych stwierdzono w 30 punktach pomiarowych (55% badanych punktów). Natomiast zawartości manganu przekraczające stężenie dopuszczalne w wodach dla celów pitnych odnotowano w 45 punktach (82% badanych punktów). Zawartość związków azotu uwarunkowana była przede wszystkim wpływem czynników antropogenicz nych. Jest to wynik przedostawania się do wód podziemnych zanieczyszczeń rolniczych, bytowych i komunalnych. Zanieczyszczenia te miały szczególny wpływ na wody gruntowe, co związane jest z ich płytkim zaleganiem oraz brakiem naturalnej izolacji od podłoża. Zanieczyszczenia te stwierdzono także w głębszych poziomach wodonośnych. Wysokie zawartości związków azotu odpowiadające IV i V kla sie jakości wód podziemnych stwierdzono w 15 punktach, w tym w: 10 punktach reprezentujących wody wgłębne, 5 punktach reprezentujących wody gruntowe. Bardzo wysokie zawartości azotanów stwierdzo no w Czaplinku. Badania wykonane w 2006 roku potwierdzają wcześniejsze obserwacje wskazujące, że istotnym czyn nikiem kształtującym chemizm wód podziemnych w strefie przybrzeżnej województwa zachodniopo morskiego jest infiltracja wód morza Bałtyckiego prowadząca do zasolenia warstw wodonośnych (zjawisko ingresji). Warunki geologiczne wybrzeża zachodniego stwarzają jeszcze dodatkowe zagro żenie w postaci wynoszenia wód słonych z głębszego podłoża skalnego, których powstanie związane jest z zasoleniem reliktowym lub zachodzącymi procesami wymywania struktur solnych w strefach dyslokacji tektonicznych (zjawisko ascenzji). Proces wnikania wód morskich lub słonych wód z głęb szych poziomów wodonośnych w płytsze warstwy wodonośne potęgowany jest nadmierną eksploata cją wód podziemnych. W 2006 roku znaczne zawartości chlorków w wodach podziemnych, przekraczające stężenie dopusz czalne w wodach dla celów pitnych wynoszące 250 mg Cl/dm3, stwierdzono podobnie jak w latach poprzednich w Dźwirzynie (wody wgłębne) oraz w Świnoujściu (wody gruntowe i wgłębne). Zawartość wskaźników o charakterze toksycznym w wodach podziemnych badanych w 2006 roku by ła niska i podobnie jak w latach poprzednich, w większości punktów nie zanotowano występowania stężeń powyżej granicy oznaczalności zastosowanej metodyki analitycznej. Jedynie w kilku punktach pomiarowych zanotowano występowanie podwyższonych zawartości pojedynczych wskaźników tok sycznych. W wodach wgłębnych w Dźwirzynie i Świnoujściu zaobserwowano występowanie arsenu w ilościach przekraczających stężenie dopuszczalne w wodach dla celów pitnych. Jednocześnie

RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM W LATACH 2006–2007 119 w Świnoujściu odnotowano podwyższone stężenia selenu, przekraczające poziom dopuszczalny dla wód przeznaczonych do picia. Ponadto w wodach wgłębnych w miejscowościach Spore i Jeziorzany wystą piły podwyższone zawartości fluorków. W 2007 roku w ramach krajowego monitoringu wód podziemnych w województwie zachodniopomor skim wykonano badania w 76 punktach, w tym w 33 punktach reprezentujących wody gruntowe i w 43 reprezentujących wody wgłębne. W 2007 roku występowanie wód podziemnych II klasy odnotowano w 16 punktach, co stanowiło 18% badanych punktów. Wody III i IV klasy wskazujące na oddziaływanie antropogeniczne i/lub geoge niczne stwierdzono w około 71% badanych punktów. Natomiast wody V klasy, znacząco zanieczysz czone antropogenicznie, odnotowano w 11% badanych punktów Tabela V.5.4. Wyniki klasyfikacji wód podziemnych w województwie zachodniopomorskim w 2007 roku Typ wód Liczba Klasa jakości wód podziemnych podziemnych opróbowanych Liczebność wyników w klasie punktów I II III IV V Gruntowe 33 - 8 17 5 3 Wgłębne 43 - 6 21 11 5 Łącznie 76 0 14 38 16 8 Do wskaźników wpływających na obniżenie jakości wód należały przede wszystkim podwyższone zawartości: żelaza, manganu, związków azotu (głównie amoniak) oraz w strefie nadmorskiej – chlor ków. W roku 2007 występowanie ponadnormatywnych ilości żelaza lub manganu, lub obu pierwiastków jednocześnie, odnotowano ogółem w 70 punktach. Zawartości żelaza przekraczające stężenie dopusz czalne w wodach dla celów pitnych, wynoszące 0,2 mg Fe/dm3 stwierdzono w 59 punktach (co stano wiło około 78% ogólnej liczby badanych punktów). Natomiast zawartości manganu przekraczające stężenie dopuszczalne w wodach dla celów pitnych, wynoszące 0,05 mg Mn/dm3, odnotowano w 66 punktach (około 87% badanych punktów). Zawartość azotanów w badanych wodach podziemnych w 2007 roku była niska. W około 95% bada 3 nych punktów kształtowała się na poziomie I klasy, czyli poniżej 10 mg NO3/dm . Maksymalną za wartość azotanów 90,5 mg NO3/l (IV klasa) odnotowano, podobnie jak w roku 2006, w wodach grun towych w Czaplinku (punkt nr 375-piezometr). Wody podziemne w tym punkcie należą do poziomu płytkich wód gruntowych, a zanieczyszczenie azotanami miało charakter lokalny i związane było z lo kalizacją punktu (rejon wpływu ścieków komunalnych). W 2007 roku, podobnie jak w latach poprzednich, w strefie przybrzeżnej wystąpiło zasolenie wód podziemnych. Nadmierne stężenia chlorków stwierdzono w wodach wgłębnych w Dźwirzynie i w Mielnie oraz w wodach wgłębnych i gruntowych w Świnoujściu. Zawartość metali o charakterze toksycznym była niska i podobnie jak w latach poprzednich, w więk szości punktów nie zanotowano występowania stężeń powyżej granicy oznaczalności zastosowanej metodyki analitycznej. Jedynie w Dźwirzynie i w Świnoujściu stwierdzono występowanie arsenu i se lenu w ilościach przekraczających stężenia dopuszczalne dla wód przeznaczonych do celów pitnych, wynoszące zarówno dla selenu jak i arsenu 0,01 mg/dm3. W roku 2007 w porównaniu do badań poprzednich poprawę jakości wód stwierdzono w punktach: Gądno, Jezierzany, Kołbaskowo, Połczyn Zdrój. Wysokie stężenia azotynów były przyczyną pogorszenia jakości wód w: Turowie, Bogucinie, Nowym Warpnie i Świnoujściu (punkt 1767). W Świnoujściu (w tym samym punkcie pomiarowym) stwier dzono również nadmierne ilości jonów amonowych.

120 RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM W LATACH 2006–2007 Mapa V.5.1. Lokalizacja punktów poboru i ocena jakości wód podziemnych badanych w województwie zachodniopomorskim w 2006 roku RAPORT OSTANIEŚRODOWISKA WWOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM W LATACH2006–2007 121 122 Mapa V.5.2. Lokalizacja punktów poboru i ocena jakości wód podziemnych badanych w województwie zachodniopomorskim w 2007 roku RAPORT OSTANIEŚRODOWISKA WWOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM W LATACH2006–2007 Zlewnia Płoni Badania monitoringu regionalnego wód podziemnych były prowadzone na obszarze uznanym za szczególnie narażony na zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego (OSN – obszar szczególnie narażo ny). Jest to obszar zlewni rzeki Płoni od źródeł do przekroju na km 13,8, który został wyznaczony roz porządzeniem Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Szczecinie z dnia 28 listopada 2003 r. w sprawie wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz ob szarów szczególnie narażonych, z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych do tych wód należy ogra niczyć. Dla tego obszaru ustanowiony został program działań ograniczających odpływ azotu ze źródeł rolniczych. Monitoring wód stanowi ważne narzędzie pozwalające na kontrolowanie zmian ich jakości. Pierwsze badania monitoringowe jakości wód podziemnych przeprowadzone zostały na obszarze zlewni rzeki Płoni w roku 2004 w 20 punktach. Pozwoliły one stwierdzić, że wody głównych użytko wych poziomów wodonośnych na tym obszarze należą najczęściej do wód II i III klasy. Zanieczyszczeniem obniżającym w istotny sposób jakość badanych wód były jony amonowe. Ich wy sokie stężenia w wodach podziemnych należy wiązać z przenikaniem zanieczyszczeń rolniczych, by towych i komunalnych. Obecność jonów amonowych może być również następstwem denitryfikacji związków azotu pochodzących z procesów mineralizacji materii organicznej. W 2006 roku badania wód podziemnych w obszarze zlewni Płoni przeprowadzono w 6 punktach, w tym w 5 punktach reprezentujących wody gruntowe i 1 punkcie reprezentującym wody wgłębne. Badania przeprowadzone przez WIOŚ w Szczecinie. Zawartość azotanów w wodach podziemnych, w okresie prowadzonych badań od wiosny do jesieni 2006 roku była ustabilizowana. W 5 punktach stężenie azotanów kształtowało się na poziomie odpo wiadającym I klasie jakości wód, natomiast w 1 punkcie – w Koszewku (punkt PL 7) na poziomie kla sy V. Maksymalną zawartość jonów amonowych, odpowiadającą V klasie jakości wód podziemnych, stwierdzono również w Koszewku (punkt PL 7). W 2007 roku badania wód podziemnych w obszarze zlewni Płoni przeprowadzono w 14 punktach, w ramach monitoringu krajowego. Jakość wód gruntowych reprezentowało 9 punktów, a jakość wód wgłębnych 5 punktów. Pobór prób, badania oraz ocenę przeprowadził Państwowy Instytut Geologiczny. W 11 punktach stężenia azotanów spełniały wymagania I klasy. Natomiast w 3 punktach: Bielice-1, Koszewko (nr 2156), Żabów-1B odpowiadały II klasie. Objaśnienia do tabeli V.5.5 (1) M – monitoring krajowy; MD – monitoring krajowy diagnostyczny; MO – monitoring krajowy operacyjny; MR – monitoring regionalny na obszarze OSN. (2) W – wody wgłębne; G – wody gruntowe. (3) 1 – porowy; 2 – porowo-szczelinowy; 3 – szczelinowo-krasowy. (4) Ocena wg Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 roku w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód po wierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód; I wody bardzo dobrej jakości II wody dobrej jakości III wody zadowalającej jakości IV wody złej jakości V wody niezadowalającej jakości. (5) Ocena wg Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 roku w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanie czyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych 3 <10 mg NO3/dm 3 10–25 mg NO3/dm 3 25–40 mgNO3/dm 3 40–50 mgNO3/dm – wody zagrożone zanieczyszczeniem azotanami* 3 > 50 mgNO3/dm – wody zanieczyszczone azotanami*.

RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM W LATACH 2006–2007 123 124 Tabela V.5.5. Zestawienie punktów monitoringu i oceny jakości wód podziemnych badanych na obszarze szczególnie narażonym na zanieczyszczenia po-

RAPORT OSTANIE ŚRODOWISKAWWOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM WLATACH2006–2007 chodzenia rolniczego w latach 2004–2007 normy dlawód normy do spo Wska w monitoringu w monitoringu krajowym Numer punktu w monito- punktu Numer poziomu wodono poziomu Rodzaj monitoringu Rodzaj Zawartość wskaźników Stratygrafia uj ringu regionalnym regionalnym ringu wódazotanami w odniesieniu do klas jakości Zanieczyszczenie ź Numer punktu punktu Numer Typ o niki przekraczaj (4) przez ludzi Rok bada Typ wód wód podziemnych ś rodka Przewodno

Lp. Miejscowość Gmina Powiat (mg NO (mg NO (mg NH Amoniak Azotany Azotyny (µS/cm) (2) ń (6) ę

(3)

ś tego

nego (5)

3 2 4 (1) ycia /l) /l) /l) ce ące ść

1 2 3 4 5 6 7 8 10 11 12 13 14 15 16 17 18

1 PL1 Kołowo Stare Czarnowo gryfiński MR Q G 1 2004 IV I I II NO3 2 PL2 Kobylanka Kobylanka stargardzki MR Q W 1 2004 I I I I Stargard 3 PL3 Kluczewo stargardzki MR Q W 1 2004 I I II II Szczeciński 4 PL4 Wysoka Gryfińska Gryfino gryfiński MR Q W 1 2004 I I II II 5 PL5 Glinna Stare Czarnowo gryfiński MR Q W 1 2004 I I II II 6 PL6 Stare Czarnowo Stare Czarnowo gryfiński MR Q W 1 2004 I I II II Stargard MR Q G 1 2004 V II V II NO , NH 7 PL7 Koszewko stargardzki 3 4 Szczeciński MR Q G 1 2006* V II V II NO3, NH4 8 PL8 Babinek Bielice pyrzycki MR Q W 1 2004 I I II II MR Q W 1 2004 I I II II 9 PL9 2223 Będgoszcz Bielice pyrzycki MR Q W 1 2006* I I II II MD Q W 1 2007 I I II II Stargard MR Q W/G 1 2004 I II II II 10 PL10 Koszewo stargardzki Szczeciński MR Q W/G 1 2006* I I II II

11 PL11 Giżyn Pyrzyce pyrzycki MR Q W/G 1 2004 I I IV II NH4 12 PL12 Wójcin Warnice pyrzycki MR Q G 1 2004 I I III II 13 PL13 Swochowo Bielice pyrzycki MR Q W 1 2004 I I II II 14 PL14 Stary Przylep Warnice pyrzycki MR Q W 1 2004 I I IV II

15 PL15 Przywodzie Przelewice pyrzycki MR Q W 1 2004 I I II II

16 PL16 Łozice Kozielice pyrzycki MR Q W 1 2004 I I II II

17 PL17 Pyrzyce Pyrzyce pyrzycki MR Q W 1 2004 I I I II

18 PL18 Radlewo Przelewice pyrzycki MR Q W 1 2004 II I IV II

19 PL19 Jagów Pełczyce choszczeński MR Q - 1 2004 I I II II

Wskaźniki przekraczające

normy dla wód do spożycia 18 przez ludzi(6)

Zanieczyszczenie

wód azotanami(5) 17

ci Przewodność I ś II II II II II II II II II II II II II II II II II II II II II II II II 16

(µS/cm) (4)

ników Amoniak ź I I I I I II II II II II II II II II II II II II II II II II 15 III III (mg NH4/l)

ść wska Azotyny I I I I I I b.d. I I I I I I I I I I II II II II II II II II 14 IV (mg NO2/l)

wód podziemnych Azotany

Zawarto I I I I I I I I I I I I I I I I I I II II II II II (mg NO /l) 13 w klas jako odniesieniu do 3

Rok badań 12

(3)

Typ ośrodka 11

(2)

Typ wód 10

Stratygrafia ujętego poziomu wodonośnego 8

(1) 7 M Q G 1 2004 M Q G 1 M Q G 1 2005 M Q G 1 2006 M Q G 1 Rodzaj monitoringu 2006 M Q G 1 MO Q W b.d. 2007 MO Q b.d. W MD Q G 2007 1 MO Q G 2007 1 MD Q G 2007 1 MO Q G 2007 1 2007 MO Q G b.d. 2007 MO Q b.d. W MD Q W b.d. 2007 MD Q b.d. W 2007 MD Q G b.d. b.d. 2007 MD Q b.d. W ń ski MR Q W 1 2004 6 ski MO Q G b.d. 2007 b.d. G Q ń ski MO liborski Powiat Powiat ś stargardzki stargardzki stargardzki 2007 b.d. W Q MO stargardzki 2007 2007 b.d. b.d. W b.d. Q Q pyrzycki MO pyrzycki MO 5 ń ski ń ski Gmina czyce choszcze czyce ł ń ski Stare Czarnowo Czarnowo Stare gryfi Stargard Szcze- Stargard ci Stargard Szczeci Stargard Szczeci ść 4 ń skie – 1 cino – 1A – 1A cino Dolice stargardzki MO Q G b.d. 2007 kowo ę Miejscowo sko Warnice pyrzycki MR Q G 1 2006* 1 G Q MR pyrzycki ń sko Warnice ł

abów – 1B abów – 1B Pyrzyce al pyrzycki MO Q G b.d. 2007

Ż Ż Dobropole Gryfi Kluki Przelewice pyrzycki MR Q G 1 2006* 1 G Q MR pyrzycki Sarnik Pe Kluki Przelewice Nowy Przylep Re Warnice pyrzycki MR Q G 1 2006*

Numer punktu w monitoringu krajowym 3

Numer punktu w monitoringu regionalnym 2 1 20 PL20 21 PL21 22 PL22 Lipnik 23 PL23 2216 S-7 24 Barlinek my Barlinek 949 25 Koszewko 2156 26 Su 2521 27 Kluki 2217 28 Pyrzyce 2225 Pyrzyce 29 2522 pyrzycki 30 31 32 33 2526 34 2523 2529 35 Bielice – 1 2524 – 1A Lubiatowo 2525 2 Wójcin – Przelewice Bielice Warnice pyrzycki MO Q W b.d. 2007 Lp.

RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM W LATACH 2006–2007 125 126 Mapa V.5.3. Lokalizacja punktów monitoringu jako ści wód podziemnych na obszarze szczególnie narażonym na zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego latach 2004–2007 RAPORT OSTANIEŚRODOWISKA WWOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM W LATACH2006–2007 Podsumowanie Badania wód podziemnych przeprowadzone w ramach monitoringu krajowego w latach 2004–2007 wykazały, że wśród badanych wód dominowały wody zadowalającej jakości (III klasa) i dobrej jako ści (II klasa). Wody niezadowalającej jakości (IV klasa) wystąpiły w 23% ogółu badanych punktów, a złej jakości (V klasa) w 9% badanych punktów. Na obniżenie jakości wód podziemnych miały wpływ głównie związki żelaza i manganu (pochodzenia naturalnego) oraz amoniak i azotyny, pochodzące przede wszystkim z antropogenicznych źródeł za nieczyszczeń. Przeciętne zawartości żelaza i manganu w wodach podziemnych województwa zachod niopomorskiego wskazują na znaczne potrzeby ich uzdatniania przed wykorzystaniem do spożycia. W 2007 roku zawartości żelaza i manganu w wodach podziemnych, przekraczające wartości progowe dla wody do celów pitnych, zanotowano w około 90% punktach badanych na terenie województwa. Stwierdzono także nadmierne zasolenie wód o charakterze lokalnym, związane ono było z infiltracją słonych wód Morza Bałtyckiego lub wynoszeniem wód z głębszego podłoża skalnego. W 2007 roku, znaczne zasolenie wód obserwowano w punktach zlokalizowanych w Mielnie, Dźwirzynie oraz w Świ noujściu. Podobnie jak w latach poprzednich, w 2007 roku, zawartość metali w badanych wodach podziemnych była niska. Zawartość azotanów w większości opróbowanych punktów w województwie zachodniopomorskim kształtowała się na poziomie odpowiadającym I klasie jakości wód podziemnych, tj. poniżej 10 mg 3 NO3/dm . Wyniki badań na obszarze szczególnie narażonym na zanieczyszczenie azotanami pocho dzenia rolniczego (wyznaczonym w zlewni rzeki Płoni ) wykazały, że zawartość azotanów dla 87% opróbowanych w tym obszarze punktów również odpowiadała I klasie. Wody podziemne, dla których 3 stwierdzono nadmiernie wysokie zawartości azotanów (stężenie >50 mg NO3/dm ), należały do po ziomu płytkich wód gruntowych. Zanieczyszczenie azotanami miało charakter lokalny i wynikało ze sposobu użytkowania terenu w bezpośrednim sąsiedztwie punktów pomiarowych.

RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM W LATACH 2006–2007 127