Obertyn, Tłumacz I Zabłotów Opracował Krzysztof Ślusarek

Na styku kultur i narodów Galicyjskie miasta i miasteczka w józefińskim katastrze gruntowym

Tom XV Obertyn, Tłumacz i Zabłotów Opracował Krzysztof Ślusarek

Historia Iagellonica

Na styku kultur i narodów Galicyjskie miasta i miasteczka w józefińskim katastrze gruntowym

Tom XV Obertyn, Tłumacz i Zabłotów

Opracował Krzysztof Ślusarek

Kraków 2019 Na styku kultur i narodów. Galicyjskie miasta i miasteczka w józefińskim katastrze gruntowym pod redakcją naukową Krzysztofa Ślusarka

Recenzent prof. dr hab. Jarosław Kita

Korekta Jadwiga Marcinek

Niniejsza publikacja powstała w ramach realizacji projektu badawczego pt. „Na styku kultur i narodów. Galicyjskie miasta i miasteczka w józefiń- skim katastrze gruntowym”, finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki, zarejestrowanego pod numerem 2016/22/M/HS3/00163

Publikacja udostępniona na podstawie licencji Creative Commons CC BY-NC-ND 4.0

ISBN 978-83-66304-10-9 DOI: 10.32021/9788366304109.15

Na okładce K. Auer, Bursztyn w obwodzie brzeżańskim, [w:] A. Zawadzki, Galicyja w obrazach czyli Galerya litografowanych widoków, okolic i naj- znakomitszych zabytków w Galicyi z opisaniem obrazów w języku polskim i niemieckim, Lwów 1840

Objętość 9,7 ark. wyd.

Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica” z siedzibą w Instytucie Historii UJ ul. Gołębia 13, 31-007 Kraków www.iagellonica.com.pl Spis treści

Słownik pojęć i jednostki miary...... 7 Wstęp...... 13 Charakterystyka dokumentacji źródłowej...... 15 Przygotowanie materiałów źródłowych do edycji ...... 20 Podstawa edycji ...... 24 Obertyn ...... 29 Ogólna charakterystyka miasta ...... 31 Status prawny i położenie geograficzne ...... 31 Struktura własnościowa ...... 31 Przestrzeń miejska...... 31 Przestrzeń publiczno-polityczna ...... 34 Przestrzeń społeczna ...... 35 Wybrane teksty źródłowe...... 39 Opisanie granic miasta Obertyna...... 39 Prawidła fasjonowania...... 39 Opisanie gromady miasta Obertyna...... 41 Wykaz alegatów...... 44 Tłumacz...... 45 Ogólna charakterystyka miasta ...... 47 Status prawny i położenie geograficzne ...... 47 Struktura własnościowa ...... 47 Przestrzeń miejska...... 47 Przestrzeń publiczno-polityczna ...... 50 Przestrzeń społeczna ...... 50 Wybrane teksty źródłowe...... 55 Opisanie granic miasta Tłumacza...... 55 Prawidła fasjonowania...... 55 Opisanie gromady miasta Tłumacza...... 57 Wykaz alegatów...... 60 Zabłotów...... 63 Ogólna charakterystyka miasta...... 65 Status prawny i położenie geograficzne...... 65 Struktura własnościowa...... 65 Przestrzeń miejska...... 65 Przestrzeń publiczno-polityczna...... 68 Przestrzeń społeczna...... 68 Wybrane teksty źródłowe...... 71 Opisanie granic miasta Zabłotowa...... 71 Prawidła fasjonowania...... 71 Opisanie gromady miasta Zabłotowa...... 72 Summary...... 73 Bibliografia...... 75 Zestawienia tabelaryczne...... 79 Sumariusz fasji gromadzkiej miasta Obertyna ze wsią Bałaharówka Rekapitulacja sumaryczna miasta Obertyna Wykazy posiadaczy nieruchomości w Obertynie ujętych w opisaniach urbarialnych Sumariusz fasji gromadzkiej miasta Tłumacza Rekapitulacja sumaryczna miasta Tłumacza Wykaz posiadaczy nieruchomości w Tłumaczu ujętych w metryce józefińskiej Wykazy posiadaczy nieruchomości w Tłumaczu ujętych w opisaniach urbarialnych Sumariusz fasji gromadzkiej miasta Zabłotowa Rekapitulacja sumaryczna miasta Zabłotowa Wykaz posiadaczy nieruchomości w Zabłotowie ujętych w metryce józefińskiej Słownik pojęć i jednostki miary

Pojęcia i wyrażenia dawne akcydensy – opłaty wnoszone przez wiernych na rzecz duchownych z tytułu wykonywania niektórych posług religijnych (np. ślubów, pogrzebów) anguł – zob.: trianguł arszyn – rosyjska miara długości (0,711 m); również miara objętości ataman – naczelnik osiedli kozackich, tu w znaczeniu: naczelnik, przełożony grupy poddanych austeria – karczma, zajazd, oberża belec – dawna miara objętości cieczy (tu: miodu) równa 36 kwartom burta – krawędź rowu całogruntowy – gospodarz posiadający pełny, właściwy dla danej miejscowo- ści nadział ziemi chędożyć – czyścić chmielnik – plantacja chmielu ciągło – sprzężaj: bydło lub konie zaprzęgane do pługa, wozu czetwerynnik – zob.: ćwierćgruntowy ćwierćgruntowy – gospodarz posiadający nadział ziemi równy czwartej części gospodarza całogruntowego debra – parów, nierówności terenu porośnięte krzakami detto – inaczej: ditto, jak wyżej diametr – średnica dni letnie – inaczej: powaby, dodatkowa, nie wchodząca w wymiar pańsz- czyzny robocizna świadczona w okresie wzmożonych prac polowych, np. żniw dylacja – odroczenie dystancja – dystans, odległość ekscepcja – wyłączenie ekspensa – koszt ekstendować – rozciągać się, obejmować forszpan – podwoda 8 Słownik pojęć i jednostki miary ganczarz – garncarz glinisko, gliniska – glinianka gon – inaczej: zagon gosztyna, gostyna – danina oddawana dworom za wypasanie owiec grajcar – krajcar grzęda – pas ziemi odgraniczony rowami gumienny – osoba nadzorująca prace w obrębie gumna gumno – stodoła z klepiskiem; podwórze gospodarskie intrata – dochód, zysk iskop – inaczej: skopszczyzna; danina w postaci co piątej kopy zboża zebrane- go z pustych pól dworskich, oddanych do uprawy poddanym jałowiczne – rodzaj daniny, ekwiwalent powinności składania daniny w jało- wicy jarka – młoda owca jarzyna – uprawa jara kiernica – rodzaj zbiornika wodnego kład, kładź – kloc, kłoda kłodka – mała kłoda kołowe – zob.: żarnowe komplanacja – ugoda komput – stan liczebny, wymiar konkurencja – rozgraniczenie kontrowers – sporna część gruntu kopań – kopanina, karczunek, pole orne zarastające krzakami, wymagające corocznego karczowania lub wykarczowana część lasu z przeznaczeniem na pole uprawne kotłowe – opłata uiszczana z tytułu korzystania z dworskich urządzeń do wa- rzenia piwa kramnica – inaczej: kram kryda – bankructwo, upadłość, a także czynności prawne związane z upadło- ścią łęg – podmokła łąka, leżąca najczęściej w dolinie rzeki łotoka – koryto łozy – zarośla wierzbowe ług – zob.: łęg meszne – danina na rzecz parafii za odprawianie mszy mielnik – młynarz młaka – teren bagnisty, podmokły moczar – teren podmokły, bagnisko moczuła – zbiornik wodny, staw lub dół z wodą do moczenia lnu i konopi Słownik pojęć i jednostki miary 9 motowidło – przyrząd do zwijania wełny nazimek – zwierzę domowe nie mające jeszcze roku, pozostawione na zimę do hodowania obkoski – zob.: zakoski oborka – obowiązek chłopa pańszczyźnianego polegający na oboraniu dworskich pól obrzedni – rzadki obżynek – zob.: zażynek ochaba – starorzecze oczkowe – danina pieniężna pobierana z tytułu posiadania pasieki ogrodnik – zagrodnik okop – rodzaj wału ziemnego, odgraniczającego np. pola, cieki wodne okopisko – dawne określenie cmentarza żydowskiego opiechać – łuskać (?) osep – danina uiszczana w zbożu ostrów – kępa porośnięta roślinnością otawa – trawa odrastająca po raz drugi po skoszeniu ozimek – jałówka lub źrebak w wieku około jednego roku paroch – proboszcz greckokatolicki parochianie – wierni parafii greckokatolickiej paryja – wąwóz pastewnik – miejsce przeznaczone do wypasu bydła peryferia – powierzchnia, przestrzeń pisaria – dom pisarza, kancelaria pługowe – rodzaj daniny pobereźnik, podbereźnik – strażnik pilnujący lasu podorozczyzna – ciążący na mieszkańcach miast obowiązek dostarczania koni i wozów na potrzeby transportowe dworu podpasiecze – teren przeznaczony na pasiekę podświnek – duże, podrośnięte prosię podwoda – powinność transportowa poddanych polegająca na podróżowa- niu z pańskimi towarami polowy – osoba nadzorująca prace polowe połowicznik – zob.: półgruntowy popław – mokra, bagnista łąka posiecz – posieka, poręba; również w znaczeniu: świeżo ścięta trawa potraw – trawa odrastająca po skoszeniu, pokos siana pożytek – zbiór, plon; również dochód półbeczek – naczynie o pojemności pół beczki półbelec – dawna miara objętości cieczy (tu: miodu) równa 18 kwartom półgruntowy – gospodarz posiadający nadział ziemi równy połowie nadziału gospodarza całogruntowego półmacek – dawna miara objętości obejmująca 4 garnce presalwować – zastrzegać (?) proskurne – w Kościele greckokatolickim odpowiednik dziesięciny i mesz- nego prowent – dochód przegon – przepędzanie bydła przyszkółek – niższa szkoła żydowska lub mała budowla przy synagodze, przeznaczona na szkołę i mieszkanie dla obsługi synagogi rajtszula – ujeżdżalnia regulament – regulamin rekwirować – żądać retradycja – zwrot uprzednio zajętego (zabranego) majątku rogowszczyzna – danina oddawana dworom za wypasanie bydła ruda, rudka, rudki – podmokła łąka, bagnisko, błoto ryń – inaczej: ryna, rynna; sadzawka przy domu, do której uchodziła woda z rzeki saliternia – saletrzarnia, wytwórnia saletry sianożęć – łąka lub sianokos, w zależności od kontekstu sogłówki, sogłówek – polna droga, ścieżka wiodąca między połaciami zboża stebnik – pomieszczenie przeznaczone do przechowywania uli z pszczołami podczas zimy stołowe – rodzaj czynszu płaconego proboszczowi od domu stróżczyzna – danina na utrzymanie straży nocnej strzyżak – młody koń szarwark – robocizna przy drogach i mostach; później opłata na ich utrzymanie szkoła żydowska – w znaczeniu: bożnica, synagoga szmuklerz – rzemieślnik wyrabiający pasy, tkaniny plecione itp. (inaczej: pasamonik) terebież – zob.: trzebież teryfikacja – taryfikacja, w znaczeniu: określenie czegoś tłoka – 1) pole obrabiane wspólnie przez poddanych; 2) powinność polegająca na wykonywaniu dodatkowej pracy w okresie spiętrzenia robót polowych tracz – robotnik ręcznie piłujący drzewo na deski trianguł – punkt rozgraniczający grunty złożony z trzech kopców tworzących trójkąt trzebież – łąka porośnięta krzakami trzeciak – koń lub byk w wieku trzech lat Słownik pojęć i jednostki miary 11 tywon – nadzorca robotników pańszczyźnianych ubocz – inaczej: ubocze, teren pochyły, zbocze góry węglarka – część lasu zajęta pod wypalanie węgla drzewnego lub potażu wicha – wiecha winnica – winiarnia, gospoda, karczma włoka – włóka, pole woskobojnia – inaczej: woskownia; zakład wytwarzający świece woskowe, a nierzadko też mydło wskroś – na przestrzał wygon – wspólne pastwisko gromadzkie zagumienki – pola leżące za gumnem zakoski – obowiązek chłopa pańszczyźnianego polegający na koszeniu pól i łąk dworskich w czasie żniw i sianokosów zalewki – rozlewiska rzeczne zaorka – obowiązek chłopa pańszczyźnianego polegający na oboraniu dworskich pól po żniwach zaroślina – inaczej: zarośla zatrawny – zarośnięty trawą zatyłek – tylna część domu przylegająca do podwórza zażynek – obowiązek bezpłatnej pracy chłopa na rzecz dworu w chwili roz- poczęcia żniw zimowla – zimowanie, przezimowanie zyrszczyzna – inaczej: żyrszczyzna, żerowe, żyrowe; opłata lub danina składa- na za prawo wypędzania nierogacizny na żer do lasu żarnowe – podatek od posiadania żarn

Miary powierzchni

1 morga = 1600 sążni = 0,5755 ha 1 sążeń = 6 stóp = 3,5969 m2

Miary długości

1 sążeń = 6 stóp = 1,8966 m

Miary objętości zboża

1 korzec = 32 garnce = 64 półgarnce = 122,9984 l 1 maca austriacka = 1/2 korca 12 Słownik pojęć i jednostki miary

Miary objętości siana

1 cetnar = 100 funtów = 40,55 kg

Przestrzenna miara drewna

1 sążeń (sąg, sążeń kubiczny) = 8 stóp = ok. 4 m3

Jednostki monetarne

1 złoty reński, floren (złr, fl) = 60 krajcarów (kr) = 4 złote polskie (złp) 1 krajcar (kr) = 2 grosze polskie (gr) 1 szeląg = 1/3 grosza polskiego Wstęp

Oddajemy do rąk czytelników kolejny tom wieloczęściowej serii wydaw- niczej poświęconej dziejom galicyjskich miast pod koniec XVIII w. Publi- kacja jest efektem realizacji międzynarodowego projektu badawczego „Na styku kultur i narodów. Galicyjskie miasta i miasteczka w józefińskim katastrze gruntowym”, finansowanego ze środków Narodowego Centrum Nauki w ramach programu Harmonia 8. Zakłada on m.in. opracowanie unikato- wej, dostępnej on-line bazy danych o miastach i ich mieszkańcach oraz zde- finiowanie komponentów przestrzeni społecznej miast i miasteczek, leżących w pięciu najdalej na wschód wysuniętych cyrkułach Galicji, czyli okręgach: brzeżańskim, brodzkim (złoczowskim), tarnopolskim, zaleszczyckim i stani- sławowskim1. Podstawę źródłową badań stanowią masowe, wzajemnie uzupełniające się źródła historyczne z lat osiemdziesiątych XVIII w.: wykonany w latach 1785– –1788 józefiński kataster gruntowy oraz tzw. opisania urbarialne, sporządzo- ne po słynnym patencie regulacyjnym Józefa II z 10 lutego 17892. Źródła te były już wykorzystywane przez badaczy, zarówno polskich, jak i ukraińskich, rzadziej austriackich i niemieckich. W większości jednak prowadzone na ich podstawie badania odnosiły się do obszarów wiejskich. W tym kontekście na-

1 Pierwsze wyniki badań zostały już opublikowane. Zob. m.in.: V. Dolinovskyi, Соціально- -професійна структура міщан Олеська на підставі інвентаря будинків 1789 р., [w:] Galicyj- skie miasta w epoce zmian społeczno-politycznych w Europie Środkowo-Wschodniej w XVIII–XIX wieku, zbiór studiów pod red. T. Kargola, B. Petryszak i K. Ślusarka, Kraków–Lwów 2018, s. 21–50; M. Kańkowski, Miasto Józefów w świetle opisań urbarialnych, [w:] Galicyjskie miasta w epoce zmian społeczno-politycznych, s. 123–130; T. Kargol, Konfrontacja metryki józefińskiej z innymi źródłami historycznymi na przykładzie topografii i społeczeństwa Brodów w II połowie XVIII wieku, [w:] Ga- licyjskie miasta w epoce zmian społeczno-politycznych, s. 131–148; K. Ruszała, Społeczeństwo miasteczka galicyjskiego w pierwszych latach rządów austriackich w świetle pierwszego katastru gruntowego, tzw. metryki józefińskiej na przykładzie Jasła, [w:] Społeczeństwo i gospodarka Galicji w latach 1772–1867. Źródła i perspektywy badań, zbiór studiów pod red. T. Kargola i K. Ślusarka, Kraków 2014, s. 129–144; G. Zamoyski, Nowy Targ i jego mieszkańcy w świetle metryki józefińskiej, [w:] Galicyjskie miasta w epoce zmian społeczno-politycznych, s. 289–313. 2 Więcej na temat przydatności metryki józefińskiej oraz opisań urbarialnych w badaniach nad dziejami miast zob.: K. Ślusarek, Materiały podatkowe jako źródło do dziejów miast galicyjskich w czasach józefińskich, [w:] Galicyjskie miasta w epoce zmian społeczno-politycznych, s. 269–288. 14 Wstęp leży wymienić publikacje powstałe w pierwszej połowie XX w., w tym m.in. prace Józefa Fiericha, Romana Rozdolskiego, Jana Rutkowskiego i Wincen- tego Stysia3. Współcześnie, zwłaszcza począwszy od lat dziewięćdziesiątych XX w., obydwa wspomniane źródła wykorzystywane są w znacznie szerszym zakresie, przy czym dominują trzy kierunki badań: ogólne rozważania na temat gospodarki Austrii i Galicji, studia monograficzne dotyczące różnych szczegółowych zagadnień, w tym mikrotoponimii i socjotopografii, a także studia regionalne i lokalne. W pierwszym przypadku wymienić należy opu- blikowany przez Alicję Falniowską-Gradowską (ostatnio we współpracy z Franciszkiem Leśniakiem) sumariusz katastru józefińskiego dla zachodnich cyrkułów Galicji4 oraz publikacje m.in. takich autorów, jak Werner Drobesch i Reiner Feucht5. Jeśli idzie o studia monograficzne, to wspomnieć trzeba m.in. o badaniach Mariusza Kulczykowskiego dotyczących tkactwa chłop- skiego, Krzysztofa Ślusarka na temat drobnej szlachty czy Franciszka Wasyla w kwestii społeczności ormiańskiej6. Ponadto w historiografii ukraińskiej po- pularne są ostatnio studia z zakresu mikrotoponimii (Lubow Bilińska, Olga Łużecka), antroponimii (Natalia Wyrsta) i socjotopografii (Mariana Doliń- ska, Maria Pohoriłko)7. W badaniach lokalnych i regionalnych dominuje

3 J. Fierich, Kultury rolnicze, zmianowanie i zbiory w katastrze józefińskim, „Roczniki Dzie- jów Społecznych i Gospodarczych”, 1950, t. 12; R. Rozdolski, Die grosse Steuer- und Agrarreform Joseph II, Warschau 1961; tenże, Stosunki poddańcze w dawnej Galicji, t. 1–2, Warszawa 1962; J. Rutkowski, Galicyjski kataster gruntowy jako podstawa statystyki własności ziemskiej, „Wiado- mości Statystyczne o Stosunkach Krajowych”, 1917, t. 25, z. 3, s. 23–36; W. Styś, Metryki gruntowe józefińskie jako źródło do historii gospodarczej Galicji, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospo- darczych”, 1932, t. 2, s. 86–97. 4 A. Falniowska-Gradowska, Studia nad społeczeństwem województwa krakowskiego w XVIII wieku. Struktura własności ziemskiej i użytkowanie gruntów w świetle katastru józefińskiego, War- szawa 1982; A. Falniowska-Gradowska, F. Leśniak, Struktura własności ziemskiej i użytkowa- nia gruntów w Galicji w cyrkułach rzeszowskim, sanockim i tarnowskim w świetle katastru józefińskiego (1785–1787), Toruń 2009. 5 W. Drobesch, Bodenerfassung und Bodenbewertung als Teil einer Staatsmodernisierung. Theresianische Steuerrektifikation, Josephinischer Kataster und Franziszeischer Kataster, [w:] Les migrations de retour. Rückwanderungen, pod red. R. Furtera, A.-L. Head-König, L. Loren- zettiego, „Geschichte der Alpen/Histoire des Alpes/Storia delle Alpi”, 2009, t. 14, s. 165–184; R. Feucht, Flächenangaben im österreichischen Kataster, Diplomarbeit am Institut für Geoin- formation und Kartographie der Technischen Universität Wien, 2008. 6 M. Kulczykowski, Andrychowski ośrodek płócienniczy w XVIII i XIX wieku, Wrocław 1972; tenże, Chłopskie tkactwo bawełniane w ośrodku andrychowskim w XIX wieku, Wrocław 1976; K. Ślusarek, Drobna szlachta w Galicji 1772–1848, Jędrzejów–Kraków 2011; F. Wasyl, Ormia- nie w przedautonomicznej Galicji. Studium demograficzno-historyczne, Kraków 2015. 7 Л. Білінська, Мікротопоніми Тисмениччини відомного походження, „Наукові записки ТНПУ ім. В. Гнатюка. Сер. Мовознавство”, Тернопіль 2009, Вип. 2 (17), s. 172– –181; О. Лужецька, Мікротопонімія Південно-Західного Опілля, Дис. на здобуття наук. ст. канд. філологічних наук, Тернопіль 2014; Н. Вирста, Українські та німецькі прізвища, Wstęp 15 natomiast publikowanie danych z katastru józefińskiego jako materiału źró- dłowego dotyczącego konkretnych miejscowości (np. działalność edytorska Józefa Szymańskiego8). Kataster józefiński i opisania urbarialne stosunkowo rzadko wykorzystywane były w badaniach związanych z problematyką miejską. Materiały te stanowiły np. jedno z podstawowych źródeł w studiach prowadzonych przez Łukasza Jewułę9, przy czym badacz ten sięgnął po kataster w przypadku miast wytypowanych do próby badawczej. W historiografii austriackiej w tym nur- cie badań mieści się m.in. działalność naukowa Paulusa Adelsgrubera, Lau- rie Cohen i Borysa Kuzmanyego10. Z kolei w studiach badaczy ukraińskich – mających najłatwiejszy dostęp do katastru józefińskiego – przeważają badania kartograficzne i urbanistyczne, które omawiają kierunki rozwoju miast i miasteczek (Hałyna Petryszyn, Uliana Iwanoczko), a także prace regionalne i lokalne (Wasyl Łaba, Leonid Tymoszenko)11.

Charakterystyka dokumentacji źródłowej

Dokumentacja wytworzona w trakcie sporządzania katastru józefińskie- go była bardzo obszerna12. Jej trzon stanowiła przede wszystkim księga po-

мотивовані назвами професій (лексико-семантичний аналіз), „Актуальні проблеми філології та перекладознавства”, Хмельницький 2013, Вип. 6 (1), s. 36–46; М. Долинська, Історична топографія Львова XIV–XIX ст., Львів 2006; М. Долинська, Йосифінська метрика – головне джерело для відтворення історичної топографії (культурного краєвиду) міст, містечок і сіл Галичини, [w:] Galicyjskie miasta w epoce zmian społecz- no-politycznych, s. 81–94; М. Долинська, М. Погорілко, З історичної топографії Львова (гори Львова), „Записки Наукового товариства імені Шевченка”, Львів 2015, t. 268, s. 107–127. 8 M.in. Państwo wojnickie w metryce józefińskiej z 1785–1787 roku. Wojnicz, Zamoście, Ratnawy i Łopoń, wyd. J. Szymański, Wojnicz 2000. 9 Ł. Jewuła, Galicyjskie miasta i miasteczka oraz ich mieszkańcy w latach 1772–1848, Kra- ków 2013. 10 P. Adelsgruber, L. Cohen, B. Kuzmany, Getrennt und doch verbunden. Grenzstädte zwischen Österreich und Russland 1772–1918, Wien–Köln–Weimar 2011; B. Kuzmany, Brody. Eine galizische Grenzstadt im langen 19. Jahrhundert, Wien–Köln–Weimar 2011. 11 У. Іваночко, Вплив соціально-функціональних процесів на розвиток урбанізації в Галичині кінця XVIII – початку XX ст., [w:] Історична топографія і соціотопографія України, Зб. наук. праць, Редкол.: Я. Дашкевич, П. Сохань та ін., Львів 2006, s. 258–298; В. Лаба, Iсторiя міста Перемишляни від найдавнiших часiв до 1939 року, Львiв 2001; Г. Петришин, У. Іваночко, Еволюція принципів класифікації міст Галичини в австрійсь- кий період, [w:] Книга міст Галичини. Міждисциплінарні дослідження у містознавстві, „Вісник Державного університету «Львівська політехніка»”, Львів, 1999, nr 379, s. 67–95. 12 Podstawowe dokumenty sporządzone podczas opracowywania katastru józefińskiego omówił W. Styś. Autor błędnie zakwalifikował jednak alegaty do opisań urbarialnych jako część składową metryki. Zob.: W. Styś, Metryki gruntowe, s. 72–73. 16 Wstęp miarów, zwana także „tabelą spisywania rozmiaru i fasji”. Księgę pomiarów sporządzano, wypełniając drukowany formularz. Zawierał on następujące rubryki: 1) numer miejscowego porządku – w istocie był to numer działki; 2) imię i nazwisko posiadacza gruntu i numer zajmowanego przez niego domu – z reguły w rubryce tej – oprócz imienia, nazwiska i numeru domu – podawano też rodzaj kultury rolnej lub co na danej działce się znajduje (np. pole orne/łąka, dom/chałupa, dwór/dworek, grobla/droga, szkoła); 3) nazwa stosowanej miary powierzchni – rubryki tej z reguły nie wypełniano; 4) rozmiar, czyli powierzchnia działki – rubryka ta składała się z czterech kolumn: w pierwszej i drugiej sami poddani podawali długość i szerokość działki w sążniach, w trzeciej wpisywano łączną powierzchnię w sążniach kwadratowych (wynik przemnożenia części pierwszej i drugiej), w czwartej – powierzchnię podaną przez geometrę (rubrykę wypełniano tylko wtedy, gdy poddani nie byli w stanie zmierzyć działki, np. lasu lub stawu); 5) role – w rubryce tej podawano powierzchnię pól ornych oraz uzyskiwanych z nich zbiorów; składała się z sześciu kolumn: w pierwszych dwóch wpisywano powierzchnię w morgach i sążniach, w czterech kolejnych zbiory zbóż w korcach, w rozbiciu na pszenicę, żyto, jęczmień i owies; 6) łąki – na analogicznej zasadzie jak w przypadku ról podawano powierzch- nię łąk (lub upraw z nimi zrównanych) oraz zbiory w cetnarach, w rozbiciu na siano (słodkie i kwaśne) oraz potraw; 7) lasy – rubryka ta służyła do podawania powierzchni lasów oraz pożytku z nich w drewnie twardym i miękkim (w sążniach sześciennych). Tam, gdzie występowały uprawy winorośli, wyodrębniano dodatkową ru- brykę, w której wpisywano powierzchnię tego rodzaju uprawy oraz wielkość produkcji wina. Na końcu księgi pomiarów, po zsumowaniu wszystkich niw oraz łącznej powierzchni wszystkich działek, z reguły zamieszczano rotę przysięgi, jaką składali przedstawiciele danej gromady, wybrani do przeprowadzenia po- miarów katastralnych. Tak sporządzoną księgę podpisywały wszystkie osoby uczestniczące w całej operacji. Na podstawie księgi pomiarów sporządzano sumariusz fasji gromadzkiej, znany również pod nazwą sumariusz gruntów dominikalnych i rustykalnych. Dokument ten zawierał zestawienie powierzchni gruntów oraz uzyskiwanego z nich przychodu, z rozbiciem na grunty dominikalne i rustykalne. Na jego podstawie opracowywano sumaryczne zestawienia w skali cyrkułu i kraju oraz określano wysokości podatku gruntowego. Równorzędne znaczenie jak księgi pomiarów i sumariusze fasji gromadzkiej miały także dwa inne dokumenty: opisanie granic oraz prawidła Wstęp 17 fasjonowania. Opisanie granic, przygotowywane jeszcze przed rozpoczęciem pomiarów, w rzeczywistości było określeniem granic danej miejscowości. W praktyce był to protokół z wizji lokalnej, w której trakcie obchodzono wszystkie kopce graniczne. Podawano w nim kierunek przemarszu, usytu- owanie kopców oraz odległość między nimi (w sążniach). Opisania granic są źródłem interesującym, ale współcześnie mało przydatnym ze względu na brak map, które pozwoliłyby zidentyfikować owe kopce graniczne, a tym samym wyznaczyć granice danej miejscowości. W prawidłach fasjonowania opisywano wszystkie niwy, uwzględniając ich położenie w topografii miejscowości oraz znajdujące się w ich granicach rodzaje gruntów. W dokumencie tym podawano powierzchnię niw, a także zasady szacowania wysokości zbiorów. Przy sporządzaniu katastru wytworzono wiele dokumentów o charakterze pomocniczym. Z reguły miały one ułatwić wypełnianie księgi pomiarów lub uzupełnić dane przekazywane w sumariuszu fasji gromadzkiej. Chodzi o następujące materiały: 1) konsygnacja gruntów dworskich, plebańskich i chłopskich – w istocie dokument ten powielał dane z sumariusza fasji gromadzkiej, z tą tylko różnicą, że w oddzielnej rubryce wyodrębniano grunty plebańskie13; 2) konsygnacja gruntów plebańskich – uzupełnienie i rozwinięcie poprzed- niego dokumentu; dane na temat gruntów plebańskich rozbijano na poszcze- gólnych właścicieli, np. parafie rzymsko- i greckokatolickie, klasztory; 3) konsygnacja gruntów pustych – wykaz gruntów nieobsianych i opuszczo- nych, z reguły zawierający także informację o przyczynie opuszczenia (nieob- siania) danej działki; 4) konsygnacja rzek i jezior oraz pożytku, jaki przynosiły; 5) tabela oszacowania dochodów z lasów dworskich – oprócz informacji o nazwach własnych, powierzchni oraz szacunkowej ilości możliwego do pozyskania drewna, w dokumencie tym opisywano także gatunki i wiek drze- wostanu; 6) obrachunek kontrolowanego przychodu z gruntu – w dokumencie tym podawano dane na temat plonów osiąganych z poszczególnych niw (w ujęciu trzyletnim w odniesieniu do pól oraz jednorocznym w przypadku łąk, ogro- dów i pastwisk); zestawienie takie sporządzano na podstawie prowadzonej w folwarkach dokumentacji dotyczącej wysiewów i zbiorów w celu weryfika- cji informacji o zbiorach przekazywanych przez przedstawicieli dworu i poddanych; 7) adnotacja (Adnotatio; zaczynająca się od słów: „W tej wsi wszystkie pola

13 W sumariuszu fasji gromadzkiej grunty plebańskie z reguły wliczane były do dworskich. 18 Wstęp tak lepszego, jako też i podłego gatunku w trzecim roku w ugór wypuszcza- ne bywają”) – informacja o ilości ziarna wysiewanego na jednej mordze pola oraz o terminie ugorowania. Bardzo często w operatach katastralnych znajdują się także różne zestawienia sporządzane już po dokonaniu pomiarów gruntów. Są to m.in.: 1) sumaryczne obliczenie „pożytku” (zbiorów) z gruntów dominikalnych i rustykalnych z przeliczeniem ich na wartość pieniężną – w istocie był to szacunek przychodów pieniężnych z wszystkich gruntów; 2) sumariusz procentu z przychodu pieniężnego – zawierał wyliczenie zobo- wiązania podatkowego; 3) sumariusz fasji pieniężnej wyprowadzonej z ekstraktów (dokument znany też pod nazwami: księga ekstraktów, sumariusz ekstraktów) – wykaz wszystkich posiadaczy gruntowych z informacją o dochodzie z ról, łąk, lasów itp.; sumariusz ten z powodzeniem może zastępować księgę pomiarów; 4) sumariusz ekstraktów (znany też jako ekstrakty fasji indywidualnej) – za- wierał wyciąg z metryki i informował o powierzchni pól, łąk i lasów, znajdu- jących się w posiadaniu dworu, gromady i plebanii, oraz wysokości zbiorów; 5) protokół względem wydania i odebrania ekstraktów indywidualnej fasji – był to poszyt zawierający adnotację o przekazaniu zainteresowanym opisanych wyżej dokumentów wraz z informacją o wniesionych reklamacjach. Z powyższego wyliczenia wynika, że w skład operatów katastralnych wchodziło bardzo dużo materiałów. W praktyce jednak rzadko kiedy zacho- wała się kompletna dokumentacja. Przeważnie na pojedynczy operat składają się: opisanie granic, księga pomiarów, prawidła fasjonowania, sumariusz fasji gromadzkiej, konsygnacje gruntów dworskich, plebańskich i gromadzkich oraz oszacowanie lasów. Stan zachowania katastru józefińskiego jest zado- walający. W zespole Metryka józefińska (fond 19), przechowywanym w Cen- tralnym Państwowym Archiwum Historycznym Ukrainy we Lwowie, zgromadzono praktycznie komplet materiałów dla wszystkich cyrkułów Galicji, z wyjątkiem zamojskiego14. Na komplet akt wytworzonych w czasie realizacji niedokończonej reformy

14 Zob.: Йосифінська (1785–1788) i францисканська (1819–1820) метрики. Перші поземельні кадастри Галичини. Покажчик населених пунктів, Київ 1965; Gospodarka Galicji 1772–1867. Inwentarz materiałów historycznych z archiwów i bibliotek Polski, Austrii i Ukrainy, t. 2, pod red. K. Ślusarka, Kraków 2015, s. 107–139. Operaty katastru józefińskiego dla części cyrkułu zamojskiego (dla Ordynacji Zamojskiej) przechowywane są w Archiwum Państwowym w Lublinie, w zespole Archiwum Ordynacji Zamojskiej ze Zwierzyńca; zob.: Go- spodarka Galicji 1772–1867. Inwentarz materiałów historycznych z archiwów i bibliotek Polski, Austrii i Ukrainy, t. 1, pod red. K. Ślusarka, Kraków 2015, s. 253–255. Wstęp 19 podatkowo-urbarialnej z 1789 r. składają się trzy serie dokumentów: opisanie miejscowości i tzw. porównania, Erledigung oraz alegaty. Opisanie miejscowości rozpoczynało się z reguły preambułą o następu- jącej treści: „Opisanie zwyczajnych dotąd i na przepisach najważniejszych rozporządzeń zasadzających się dominikalnych, inwentarialnych dochodów i jaka proporcja między teraźniejszą powinnością i nową, uniwersałem pod [dniem] 10 lutego 1789 roku ustanowioną należytością, zachodzi”. Dokument składał się z dwóch części. W pierwszej – nazywanej zwyczajowo opisaniem gromady – podawano, do ilu zwierzchności gruntowych należy dana miejsco- wość, oraz w sposób szczegółowy charakteryzowano położenie ludności i opisywano świadczenia poddańcze, do jakich zobowiązane były poszczególne grupy mieszkańców. Drugą część stanowiły tzw. porachowania i porównania. Serię tabelarycznych zestawień otwierało „porachowanie przychodu z gruntu, podług którego nowy podatek ułożono”. Wykazywano w nim sumaryczną kwotę dochodu z podziałem na uprawy (role, łąki i ogrody oraz pastwiska i lasy) oraz poszczególne kategorie poddanych, wymienione wcześniej w opisaniu miejscowości (najczęściej wydzielano posiadaczy gruntów kmiecych, chałupników i komorników oraz grunty niepodlegające władzy zwierzchniej dziedzica). Potem następowały porównania, których liczba była bardzo róż- na, w zależności od tego, ile w danej miejscowości wyróżniono grup poddanych. Podawano w nich – oddzielnie dla każdej grupy poddanych – wartość powinności wyliczoną według zasad wyrażonych w patencie z 10 lutego 1789 (z podziałem na role, łąki i ogrody oraz pastwiska i lasy), wartość dotychczas odrabianej pańszczyzny i innych powinności15 oraz kwotę, o jaką dotychcza- sowe świadczenia przewyższały maksymalną dopuszczalną wartość obciążeń feudalnych. Na końcu każdego porównania z reguły zamieszczano adnotację, w której wyjaśniano, czy „nowa powinność” przewyższa dawną i o ile. Na zakończenie podawano łączną kwotę „urbarium” przypadającą na całą miej- scowość, jaka miała obowiązywać od 1 listopada 1789. Dokument o nazwie „Erledigung”, czyli „adnotacja”, był sporządzany (w języku niemieckim) przez cyrkularną komisję podatkową (na podstawie opisania miejscowości i porównań przygotowanych przez dominia), a następ- nie zatwierdzany przez krajową komisję podatkową. W praktyce streszczano w nim opisanie miejscowości. Alegaty, nazywane także konsygnacjami, w istocie były tabelarycznymi wykazami poddanych zaliczonych w opisaniu miejscowości do określonych kategorii ludności. Liczba alegatów była różna i uzależniona od tego, w jaki

15 Wartość dotychczas świadczonych powinności ustalano poprzez przeliczanie sumy dotych- czasowych świadczeń przez ich cenę, np. łączną sumę pańszczyzny świadczonej przez daną grupę poddanych przemnażano przez jednostkową cenę dnia robocizny. 20 Wstęp sposób pogrupowano mieszkańców. Najczęściej w osobnych zestawieniach wyodrębniano kmieci i zagrodników, chałupników i komorników (lub osoby uznane za chałupników i komorników, np. w miastach) czy poddanych ple- bańskich. Niekiedy alegaty były bardziej rozbudowane, np. kmieci i zagrod- ników dzielono na mniejsze grupy, w zależności od tego, do jakich świadczeń byli zobowiązani. W osobnych alegatach umieszczano też niektóre kategorie ludności miejskiej, np. żydów i opłacających czynsz chrześcijańskich posiadaczy domów. Podobnie było w odniesieniu do szlachty czynszowej – bez względu na to, czy zamieszkiwała ona miasta, czy wsie, zawsze ujmowana była w osobnym zestawieniu. Serię alegatów z reguły kończył wykaz gruntów niepodlegających władzy zwierzchniej dziedzica. Zakres informacji przekazywanych w alegatach również był bardzo zróżni- cowany. Cechą wspólną wszystkich konsygnacji było to, że zawsze podawano imię i nazwisko posiadacza oraz z reguły numer zajmowanego przez niego domu. Następnie, zależnie od tego, jaka grupa ludności była opisywana, podawano wielkość gospodarstwa i uzyskiwane z niego przychody gruntowe, wymieniano wszystkie powinności feudalne i ich liczbę, wysokość czynszów itp. Alegaty sporządzane były zawsze na początku operacji wyliczenia nowego „urbarium”. Na ich podstawie opracowywano opisanie miejscowości i porów- nania. Stan zachowania opisań urbarialnych jest podobny jak w przypadku metryki józefińskiej. W zbiorach Centralnego Państwowego Archiwum Histo- rycznego Ukrainy we Lwowie wyodrębniono je w osobną kolekcję w ramach olbrzymiego zespołu Namiestnictwo Galicyjskie (fond 146). W opisie 18 zgromadzono dokumentację do wszystkich cyrkułów Galicji, z wyjątkiem za- mojskiego16.

Przygotowanie materiałów źródłowych do edycji

Metryka józefińska i opisania urbarialne posiadają niebywale bogatą warstwę informacyjną, co umożliwia bardzo szerokie ich wykorzystywanie, ale jednocześnie stanowi ogromne utrudnienie przy przygotowywaniu tych źródeł do edycji. Wynika to przede wszystkim z faktu, że operaty katastral- ne mają skomplikowaną i złożoną strukturę. Jak już zaznaczono, w ich skład wchodzą dokumenty o zróżnicowanej konstrukcji. Wśród nich znajdują się materiały opisowe (opisania granic, prawidła fasjonowania) oraz wykazy tabelaryczne w różnych formatach. Nader skomplikowany układ mają księ-

16 Szczegółowy wykaz zob.: Gospodarka Galicji 1772–1867, t. 1, s. 255–256 (Ordynacja Zamojska), t. 2, s. 279–302 (pozostała część Galicji). Wstęp 21 gi pomiarów, co wynika ze specyficznego sposobu rejestracji działek. Otóż wpisywano je w kolejności występowania w obrębie poszczególnych niw, co skutkowało m.in. tym, że grunty należące do jednego użytkownika z reguły ujmowane były nie w jednym, lecz w kilku, a czasami nawet kilkunastu miejscach w księdze. Jeśli nie zachowały się żadne zestawienia sumaryczne (księga ekstraktów), bez dogłębnej analizy treści księgi pomiarów nie można ustalić, ile ziemi należało do konkretnego użytkownika17. Z drugiej strony opubli- kowanie samych sumariuszy ekstraktów nie oddaje pełnej struktury ziemi pozostającej w dyspozycji danego użytkownika, gdyż siłą rzeczy zawierały one dane ogólne, tzn. łączną powierzchnię ziemi lub co najwyżej w rozbiciu na pola orne, ogrody i lasy (pomijano inne użytki, np. łąki, pastwiska, sady, zarośla). W sumariuszach brakuje też danych na temat układu przestrzenne- go miejscowości, toponimii itp. (domy, budynki gospodarcze, infrastruktura). Zespół naukowców realizujący projekt badawczy „Na styku kultur i na- rodów. Galicyjskie miasta i miasteczka w józefińskim katastrze gruntowym” stanął więc przed problemem właściwego opracowania materiałów źródło- wych do edycji. Biorąc pod uwagę fakt, że w bazie danych o miastach i ich mieszkańcach, będącej wynikiem prowadzonych badań, powinny się znaleźć zarówno odpisy oryginalnych dokumentów charakteryzujących m.in. prze- strzeń fizyczną, jak i szczegółowa analiza przestrzeni społecznej miast, za wła- ściwą uznano koncepcję wykorzystania wszystkich zachowanych materiałów, przy równoczesnym zróżnicowaniu sposobu ich prezentacji. Zakłada ona przygotowanie wiernych odpisów i regestów niektórych dokumentów oraz poddanie naukowej analizie innych. W odpisach postanowiono podać opisanie granic miasta oraz podstawową część opisania urbarialnego (tj. opisanie gromady), zawierającą charakterystykę położenia prawnego mieszkańców. W przypadku prawideł fasjonowania – ze względów praktycznych18 – zde- cydowano się na sporządzenie regestu. Księga pomiarów została natomiast zaprezentowana w formie przetworzonej, czyli w postaci wykazu wszystkich mieszkańców, zawierającego pełną informację na temat struktury posiada- nych gruntów i uzyskiwanych z nich zbiorów. Przygotowane według powyższych zasad materiały składają się z trzech głównych elementów: ogólnej charakterystyki miasta, wybranych tekstów źródłowych i regestów oraz zestawień tabelarycznych. Ogólna charakterystyka miasta została opracowana z wykorzystaniem

17 Problem ten można dostrzec w wydawnictwach źródłowych przygotowanych przez Jó- zefa Szymańskiego, który zdecydował się na przytoczenie całej księgi pomiarów, ale równo- cześnie nie pokusił się o przygotowanie zestawień sumarycznych. 18 Prawidła fasjonowania sporządzane były w formie opisowej lub tabelarycznej, co utrud- nia ich publikację. 22 Wstęp wszelkich dostępnych informacji zawartych w metryce józefińskiej i opisaniach urbarialnych. Na ich podstawie można bardzo precyzyjnie określić: 1) status prawny i położenie miejscowości, tj. rodzaj osady (miasto, miasteczko, wieś, przysiółek), przynależność administracyjną (cyrkuł, kompleks ma- jątkowy), położenie geograficzne i miejscowości sąsiedzkie; 2) strukturę własnościową, czyli nazwiska (nazwy) wszystkich właścicieli dziedzicznych oraz występowanie gruntów wspólnych (np. miejskich lub gromadzkich); 3) przestrzeń fizyczną, w tym: – powierzchnię gruntów z podziałem na dominikalne i rustykalne, ilość ziemi należącej do posesorów dominikalnych, ewentualnie powierzchnię gruntów pozostających w kontrowersji (jeśli występuje przypadek sporu o granice), – układ przestrzenny, czyli podział miejscowości na obszary, niwy i uroczyska (ich położenie, nazwy topograficzne), występowanie placów i gruntów pustych, rozmieszczenie i powierzchnia gruntów zajmowanych przez mieszkań- ców innych miejscowości, mających swoje pola na obszarze danego miasta, – rodzaj zabudowy mieszkaniowej, tj. liczbę i strukturę domów (dwory, dwor- ki, domy, chałupy itp.) oraz ich rozmieszczenie w obrębie niw, – występowanie budowli publicznych, czyli liczbę, rodzaj i rozmieszczenie obiektów użyteczności publicznej (urzędy, obiekty wojskowe, klasztory, ko- ścioły i cerkwie, szkoły itp.), – występowanie obiektów gospodarczych, tj. liczbę i rodzaj obiektów gospodarczych (młyny, cegielnie, kramy itp.), – występowanie obiektów infrastruktury technicznej, czyli liczbę i rozmieszczenie dróg, ulic, brodów, mostów, wałów, grobli itp., – występowanie obiektów fizjograficznych, takich jak cieki wodne (rzeki, rzeczki, potoki), jeziora, stawy, sadzawki, wzniesienia, doliny; 4) przestrzeń publiczno-polityczną, czyli ośrodki władzy (miejskiej, dworskiej, państwowej), kościoły, klasztory, garnizony wojskowe; 5) przestrzeń społeczną, tzn. strukturę społeczno-zawodową posiadaczy gruntowych w świetle metryki józefińskiej oraz opisań urbarialnych, położenie prawne poszczególnych kategorii ludności (np. zakres wolności mieszczan, obowiązki Żydów wobec dziedzica i miasta, obciążenia feudalne ludności pod- dańczej), strukturę wyznaniowo-narodowościową (np. liczba chrześcijan i ży- dów), skład elity społecznej (m.in. właściciele mniejszych części dworskich, du- chowni wszelkich obrządków religijnych, urzędnicy, reprezentanci gromady). W części określonej jako wybrane teksty źródłowe i regesty znalazły się: 1) odpis opisania granicznego miejscowości; 2) regest prawideł fasjonowania, zawierający streszczenie opisu położenia topograficznego miejscowości oraz syntetyczną charakterystykę niw (rodza- Wstęp 23 je występujących gleb, uwagi na temat sposobów uprawy ziemi, informacje o wysiewach i zbiorach zbóż); 3) opisanie gromady, tj. wstępną część opisania urbarialnego, w której zawar- to charakterystykę struktury społecznej mieszkańców i określono obciążenia feudalne, do jakich byli zobowiązani19. Jeśli idzie o zestawienia tabelaryczne, przygotowano cztery tabele (z któ- rych dwie pierwsze są odpisami z oryginalnych dokumentów): 1) rekapitulacja sumaryczna, czyli stanowiące integralną część prawideł fasjonowania sumaryczne zestawienie dla wszystkich niw, zawierające informacje o ich powierzchni oraz uzyskiwanych plonach (występujące z reguły w koń- cowej części prawideł fasjonowania lub w końcowej części księgi pomiarów); 2) sumariusz fasji gromadzkiej, zawierający informacje o strukturze i powierzchni użytków rolnych oraz wysokości uzyskiwanych z nich zbiorów, w rozbiciu na grunty dominikalne i rustykalne; 3) wykaz posiadaczy nieruchomości ujętych w metryce józefińskiej, czyli zestawienie tabelaryczne opracowane na podstawie księgi pomiarów, zawiera- jące następujące informacje: imię i nazwisko, miejsce zamieszkania, numer domu oraz numery działek należących do danego posiadacza gruntowego, powierzchnię gruntów (ogółem i w rozbiciu na pola orne, łąki, ogrody i sady, pastwiska, stawy, zarośla, ugory, pustki oraz lasy), a także wysokość zbiorów (w przypadku pól ornych – zbiory czterech zbóż: pszenicy, jęczmienia, żyta i owsa; w odniesieniu do łąk i użytków z nimi zrównanych – zbiory siana; w przypadku lasów – ilość możliwego do pozyskania drewna); 4) wykazy posiadaczy nieruchomości ujętych w opisaniach urbarialnych, czyli zestawienie tabelaryczne opracowane na podstawie alegatów (tj. załączników do opisań urbarialnych), zawierające następujące informacje: imię i nazwisko posiadacza, numer jego domu, numer załącznika, w którym został wymienio- ny, oraz wysokość przychodów uzyskiwanych z ziemi uprawnej, z rozbiciem na przychody z pól ornych, łąk i ogrodów oraz pastwisk i lasów. Przy przygotowywaniu do druku odpisów oryginalnych dokumentów stosowano zasady obowiązujące przy edycji źródeł osiemnasto- i dziewiętna- stowiecznych, m.in. uwspółcześniając interpunkcję i ortografię20. Zwrotów, słów i pojęć, które wyszły już z użycia, nie objaśniono w przypisach; znalazły się one w dołączonym do wydawnictwa słowniku. Uzupełnienia brakujących liter lub wyrazów, ułatwiające zrozumienie tekstu, oraz rozwinięcia skróceń

19 Do opisania gromady dołączony został wykaz konsygnacji (alegatów), czyli zestawienie załączników do opisania urbarialnego; wymieniono w nich imiona i nazwiska posiadaczy nie- ruchomości. 20 J. Tandecki, K. Kopiński, Edytorstwo źródeł historycznych, Warszawa 2014, s. 172–196. 24 Wstęp umieszczono w nawiasach kwadratowych, oboczności imion i nazwisk21 – w nawiasie zwykłym. Skreśleń i poprawek naniesionych w księdze pomiarów innym atramentem lub inną ręką nie odnotowywano, przyjmując za właści- wy tekst pierwotny22. W niektórych wypadkach stosowano przypisy tekstowe, którymi oznaczono m.in. fragmenty nieczytelne. Zastosowano następujące oznaczenia przypisów tekstowych: a a – wyraz, zdanie skreślone, …b – w oryginale: pozostawione puste miejsce, […]c – fragment nieczytelny, d d – podkreślone w oryginale. Przy zestawieniach tabelarycznych – dla uzyskania większej przejrzystości tabel – przyjęto zasadę, że komórki (pola), dla których w źródłach nie podano żadnej wartości (np. dana uprawa nie występowała), pozostawiono puste. Niektóre dane w tabelach podawane są w wartościach ułamkowych. W przypadku powierzchni gruntów, zbiorów zbóż oraz ilości możliwego do pozyskania drewna stosowano ułamki zwykłe o różnych mianownikach, zależnie od tego, jakie dane podawano w źródłach; w odniesieniu do zbiorów siana – ułamki dziesiętne (do dwóch miejsc po przecinku). Ze względu na stosowanie różnych jednostek miary, do wydawnictwa do- łączono wykaz wraz z przelicznikiem na jednostki współczesne.

Podstawa edycji

Podstawę źródłową do opracowania materiałów dla miasta Obertyna sta- nowiły operat metryki józefińskiej (CPAHU Lwów, fond 19: Metryka józe- fińska, opis 6, sprawa 212, k. 1–49) oraz opisanie urbarialne (CPAHU Lwów, fond 146: Namiestnictwo Galicyjskie, opis 18, sprawa 3629, k. 1–36). W operacie metryki józefińskiej, sporządzonym w okresie od lutego 1787 do października 1788, przechowywane są materiały dla miasta Obertyna oraz wsi Bałaharówki (niekiedy opisywanej jako przysiółek Obertyna). Niestety, nie są one kompletne. Zachowała się jedynie księga pomiarów wsi Bałaha- rówka (sporządzona 17 grudnia 1787, zatwierdzona 23 maja 1788) oraz opisanie granic tej wsi (niedatowane). Brakuje natomiast tych dokumentów dla

21 Urzędnicy spisujący księgę pomiarów bardzo często nie znali warunków lokalnych, co skutkowało brakiem precyzji w zapisie imion i nazwisk. Niejednokrotnie były one podawane w różnych brzmieniach i odmianach (np. imiona raz zapisywano w brzmieniu polskim, innym razem w ruskim). W takich przypadkach jako podstawową formę przyjmowano wersję powtarzającą się najczęściej, oboczności zaś umieszczano w nawiasie zwykłym. 22 Księgi pomiarów były w stałym użyciu przynajmniej do czasu przeprowadzenia kolej- nego pomiaru katastralnego, tj. katastru franciszkańskiego. Skreślenia, poprawki i dopiski nanoszone były w różnym czasie, przy czym z reguły nie odnotowywano daty ich powstania. Wstęp 25

Obertyna. Ponadto w operacie znajdują się: prawidła fasjonowania dla miasta Obertyna wraz z rotą przysięgi złożonej przez przedstawicieli miasta i gromad sąsiednich (21 lutego 1787), prawidła fasjonowania dla wsi Bałaharówki wraz z rotą przysięgi złożonej przez przedstawicieli wsi i gromad sąsiednich (20 kwietnia 1787), sumariusz fasji gromadzkiej (wspólny dla Obertyna i Ba- łaharówki, zatwierdzony 25 października 1788), obrachunek kontrolowanego trzyletniego pożytku z gruntów dominikalnych i rustykalnych (oddzielnie dla Obertyna i Bałaharówki, zatwierdzony 5 września 1787), konsygnacja grun- tów pustych (niedatowana), oszacowanie zbiorów siana (wspólne dla Oberty- na i Bałaharówki, 25 października 1788) oraz sumariusz „pożytku” (zbiorów) z gruntów dominikalnych i rustykalnych z przeliczeniem ich na wartość pie- niężną (dla Obertyna, 6 stycznia 1788). Opisania urbarialne, sporządzone w październiku 1789, zawierają wszystkie elementy, a więc: opisanie gromady (datowane na 20 października 1789), Erledigung (sporządzone 22 października 1789 w Obertynie, zatwierdzone 10listopada 1789 w Stanisławowie) oraz wszystkie (18) alegaty (sporządzone w okresie od 20 do 22 października 1789). Podstawę źródłową do opracowania materiałów dla miasta Tłumacza sta- nowiły operat metryki józefińskiej (CPAHU Lwów, fond 19: Metryka józe- fińska, opis 6, sprawa 187, k. 1–61) oraz opisanie urbarialne (CPAHU Lwów, fond 146: Namiestnictwo Galicyjskie, opis 18, sprawa 3696, k. 1–31). W operacie metryki józefińskiej, sporządzonym w okresie od sierpnia 1787 do grudnia 1789, zachowała się większość dokumentów, w tym: księga pomiarów (kopia poświadczona za zgodność z oryginałem 31 stycznia 1788, zatwierdzona 3 maja 1788), prawidła fasjonowania (zatwierdzone 18 kwietnia 1788), sumariusz fasji gromadzkiej wraz z przypisami charakteryzu- jącymi sposób uprawy ziemi (9 grudnia 1787), sumariusz kontrolowanego trzyletniego pożytku z gruntów dominikalnych i rustykalnych (zatwierdzony 10 grudnia 1787), obrachunek kontrolowanego przychodu z gruntów za trzy lata (20 sierpnia 1787), wykazy zbiorów siana i gruntów pustych (niedatowane), sumariusz „pożytku” (zbiorów) z gruntów dominikalnych i rustykalnych z przeliczeniem ich na wartość pieniężną (niedatowany) oraz subrepartycja powinności urbarialnych obowiązujących gromadę od 1 listopada 1789 (zatwierdzona 7 grudnia 1789). Opisanie granic miasta nie zachowało się. Opisania urbarialne, sporządzone w październiku 1789, zawierają wszystkie elementy, a więc: opisanie gromady (datowane na 12 października 1789), Erledigung (sporządzone 15 października 1789 w Tłumaczu, zatwierdzone 10 listopada 1789 w Stanisławowie) oraz wszystkie alegaty (sporządzone 12 października 1789). Stan zachowania metryki józefińskiej jest zadowalający. Poszczególne ar- 26 Wstęp kusze sporządzono na ogół starannie, choć zdarzały się przypadki pomyłek w numeracji działek. Warto jednak zauważyć, że sposób sporządzenia księgi pomiarów jest nietypowy. Na oddzielne działki przypisane do konkretnych posiadaczy podzielono bowiem jedynie grunty leżące w obrębie Placu miejscowego. Grunty uprawne usytuowane w pozostałych niwach wymierzone zostały łącznie. Rozwiązanie takie podyktowane było tym, że mieszkańcy miasta posiadali tzw. grunty tłokowe, użytkowane wspólnie. Wielkość na- działów ziemi dla poszczególnych gospodarzy nie była stała, przy czym po- dział gospodarstw między mieszkańców odbywał się w cyklach kilkuletnich. Taki sposób sporządzenia księgi pomiarów praktycznie uniemożliwia poznanie struktury społecznej miasta (z tego też względu w tabelarycznym Wykazie posiadaczy gruntowych w Tłumaczu ujętych w metryce józefińskiej podano jedynie informacje o powierzchni ogrodów). Stan zachowania opisania urbarialnego nie budzi zastrzeżeń. Podstawę źródłową do opracowania materiałów dla miasta Zabłotowa sta- nowił operat metryki józefińskiej (CPAHU Lwów, fond 19: Metryka józefiń- ska, opis 10, sprawa 25, k. 1–74). W operacie metryki józefińskiej, sporządzonym w okresie od lipca do paź- dziernika 1787, zachowała się większość dokumentów, w tym: księga pomia- rów (zatwierdzona 31 października 1787), prawidła fasjonowania wraz z rotą przysięgi złożonej przez przedstawicieli miasta Zabłotowa i gromad sąsied- nich (lipiec 1787), sumariusz fasji gromadzkiej wraz z przypisami charakte- ryzującymi sposób uprawy ziemi (niedatowany), sumariusz kontrolowanego trzyletniego pożytku z gruntów dominikalnych i rustykalnych (niedatowany), sumariusz „pożytku” (zbiorów) z gruntów dominikalnych i rustykalnych z przeliczeniem ich na wartość pieniężną (niedatowany), wyciąg z inwentarza osiadłości miasta Zabłotowa, opisujący sposób podziału między mieszkań- ców gruntów wymierzonych łącznie i wspólnie użytkowanych (25 lipca 1787), konsygnacja rzek i jezior (16 sierpnia 1787) oraz wyciągi z księgi ekstraktów dotyczące gruntów należących do dworu, dwóch parafii greckokatolickich i jednej rzymskokatolickiej (niedatowane). Charakteryzując stan zachowania akt, należy zauważyć, że księga pomia- rów metryki józefińskiej została sporządzona na ogół starannie, ale w sposób nietypowy. Na oddzielne działki przypisane do konkretnych posiadaczy podzielono bowiem jedynie grunty leżące w obrębie Placu miejscowego. Grun- ty uprawne usytuowane w pozostałych niwach wymierzone zostały łącznie. Rozwiązanie takie podyktowane było tym, że mieszkańcy miasta posiadali tzw. grunty tłokowe, użytkowane wspólnie. Wielkość nadziałów ziemi dla po- szczególnych gospodarzy nie była stała (wyróżniano trzy typy gospodarstw: parowe, pojedynkowe i chałupnicze; wyjaśnienie zob. niżej). Taki sposób Wstęp 27 sporządzenia księgi pomiarów praktycznie uniemożliwia poznanie struktury społecznej miasta. Opisanie urbarialne miasta Zabłotowa nie zachowało się.

Obertyn

Ogólna charakterystyka miasta

Status prawny i położenie geograficzne

Obertyn – miasto (według niektórych źródeł miasteczko) w cyrkule stani- sławowskim, leżące nad rzeką Czerniawą, graniczące z następującymi miej- scowościami: od południa z Bałaharówką, Hanczarowem i Jakubówką, od zachodu z Żukowem, od północy z Chocimierzem, od wschodu z Hawrylakiem i Czortowcem. Obertyn był siedzibą dominium obejmującego miasto oraz trzy wsie.

Struktura własnościowa

Struktura własnościowa Obertyna była dość skomplikowana. Dziedzicem miasta, a także całego dominium, był hr. Jan Skarbek. Jednakże oprócz tego istniały mniejsze części dziedziczne, których właścicielami byli: Wojciech Gą- siorowski oraz nieznani z imion Bieniecki, Obertyński, Moszyński i Krzycz- kowscy. W Obertynie istniały również trzy tzw. części plebańskie: jedna należąca do parafii rzymskokatolickiej i dwie do parafii greckokatolickich (miejskiej i „słobodzkiej”).

Przestrzeń miejska

Obertyn zajmował dość rozległą przestrzeń. Całkowita powierzchnia miasta wynosiła 4179 mórg 839 5/6 sążnia. Wieś Bałaharówka, dla której dane często były podawane łącznie z Obertynem, miała powierzchnię 275 mórg 401 4/6 sążnia. Grunty dominikalne w Obertynie i Bałaharówce obejmowa- ły łącznie 1670 mórg 873 3/6 sążnia, w tym 1233 morgi 1240 5/6 sążnia pól ornych, 436 mórg 399 1/6 sążnia łąk, 3 morgi 31 sążni stawów oraz 17 mórg 802 3/6 sążnia ogrodów i pastwisk. Obszar rustykalny zajmował 2767 mórg 468 sążni, z czego pola orne zajmowały 2045 mórg 380 2/6 sążnia, łąki – 597 mórg 956 4/6 sążnia oraz ogrody i pastwiska – 124 morgi 731 sążni. Ze względu na niezachowanie się księgi pomiarów dla Obertyna nie moż- na precyzyjnie ustalić, czyje grunty zaliczono do obszaru dominikalnego. 32 Obertyn

Można jednak przypuszczać, że były to części dziedzica, czyli hr. Jana Skarb- ka, oraz szlachciców posiadających poddanych, tj. Wojciecha Gąsiorowskiego i nieznanego z imienia Obertyńskiego. Nieco więcej światła na ten problem rzuca opisanie urbarialne. Z dokumentu tego wynika, że hr. Jan Skarbek posiadał w Obertynie 1073 morgi 502 5/6 sążnia ziemi (w tym: pola orne – 799 mórg 642 3/6 sążnia, łąki i ogrody – 273 morgi 1460 2/6 sążnia), w Bałaharówce zaś – 118 mórg 967 3/6 sążnia (w tym: pola orne – 73 morgi 200 5/6 sążnia, łąki i ogrody – 45 mórg 766 4/6 sążnia). Łącznie do dziedzica miasta należało więc 1191 mórg 1370 2/6 sążnia ziemi. Pozostałe dziedziczne części szlacheckie z reguły nie przekraczały powierzchni 100 mórg. I tak, Wojciech Gąsiorowski posiadał 89 mórg 449 2/6 sążnia (pola orne – 74 morgi 259 5/6 sążnia, łąki i ogrody – 15 mórg 189 3/6 sążnia), Bieniecki – 99 mórg 1358 1/6 sążnia (pola orne – 77 mórg 772 sążnie, łąki i ogrody – 22 morgi 586 1/6 sążnia), Obertyński – 101 mórg 1075 sążni (pola orne – 62 morgi 960 5/6 sążnia, łąki i ogrody – 39 mórg 114 1/6 sążnia), Moszyński – 18 mórg 588 sążni (pola orne – 17 mórg 324 sążnie, łąki i ogrody – 1 morga 264 sążnie), Krzyczkowscy – 78 mórg 1028 3/6 sążnia (pola orne – 54 morgi 1131 sążni, łąki i ogrody – 23 morgi 1497 3/6 sążnia). Wielkość części plebańskich była mocno zróżnicowana. Paroch greckokatolicki, nazywany „słobodzki” (nazwa zapewne pochodzi od części miasta, w prawidłach fasjonowania bowiem wymieniono niwkę Na Słobodzie), po- siadał 72 morgi 253 sążnie (pola orne – 50 mórg 1314 3/6 sążnia, łąki i ogrody – 21 mórg 538 3/6 sążnia), paroch miejski – 44 morgi 315 sążni (pola orne – 31 mórg 827 sążni, łąki i ogrody – 12 mórg 1088 sążni), a proboszcz rzymskokatolicki zaledwie 1 morgę 1131 2/6 sążnia łąk i ogrodów. Z opisania urbarialnego wynika, że zarówno w Obertynie, jak i w Bała- harówce istniały tzw. tłoki gromadzkie, czyli pastwiska użytkowane przez wszystkich mieszkańców, z których zwierzchność dworska nie pobierała żad- nych danin. Powierzchnia takiej tłoki w Obertynie wynosiła 468 mórg 624 3/6 sążnia, w Bałaharówce zaś 29 mórg 86 sążni. Charakteryzując kultury rolne występujące w Obertynie, należy zauważyć, że blisko 3/4 wszystkich gruntów uprawnych zajmowały pola orne, a 1/4 łąki, ogrody i pastwiska. Łączna powierzchnia pól ornych w Obertynie i Bałaha- rówce wynosiła 3279 mórg 21 1/6 sążnia. Pozostałe uprawy zajmowały: łąki – 1033 morgi 1355 5/6 sążnia, stawy – 3 morgi 31 sążni, ogrody i pastwiska – 141 mórg 1533 3/6 sążnia. Warto dodać, że pola orne użytkowano w ten sposób, że przez 6 lat dwie spośród czterech niw były uprawiane i obsiewane zbożem, a dwie pozostałe przeznaczano na tłoki, czyli w praktyce ugorowały. W Obertynie nie było żadnych lasów ani gruntów pustych. Ogólna charakterystyka miasta 33

Zbiory uzyskiwane z pól ornych, w przeliczeniu na cztery podstawowe zboża, szacowane były następująco (w korcach): pszenica – 3511 9/32, żyto – 3318 14/32, jęczmień – 3056 29/32 i owies – 14 705 16/32. Z powyższego zestawienia wynika, że podstawowe znaczenie w produkcji zbóż miał owies, którego łączne zbiory znacznie przewyższały plony trzech pozostałych gatun- ków. Przychód gruntowy z łąk, ogrodów, pastwisk i stawów szacowano na podstawie przewidywanych zbiorów siana. W przypadku Obertyna z Bałaharów- ką szacunek ten wyglądał następująco: siano słodkie (uzyskiwane z ogrodów i łąk o lepszej ziemi) – 7514,35 cetnara, siano kwaśne (z pastwisk, stawów oraz łąk i ogrodów o ziemi gorszej jakości) – 2933,21 cetnara, potraw – 376,41 cetnara.

Zob. Sumariusz fasji gromadzkiej miasta Obertyna ze wsią Bałaharówka

Wobec niezachowania się księgi pomiarów układ przestrzenny miasta, w tym rozplanowanie niw, charakterystykę zabudowy, występowanie obiek- tów gospodarczych itp., można próbować odtworzyć na podstawie prawideł fasjonowania. Z dokumentu tego wynika, że w Obertynie wydzielono aż 3444 działki gruntowe, które rozmieszczone były na pięciu niwach: I. Obszar ogrodów, numery działek: 1–636 II. Mogiłki, numery działek: 637–1363 III. Rudki, numery działek: 1364–2053 IV. Słoboda, numery działek: 2054–2683 V. Za Czerniawą, numery działek: 2684–3444

Zob.: Rekapitulacja sumaryczna miasta Obertyna

Niwy II–V, na których były głównie pola orne, łąki i pastwiska, dzieliły się na mniejsze obszary, tj. tłoki, pola i niwki. Niektóre z nich posiadały cha- rakterystyczne nazwy własne, np.: Muszyńska Góra, Na Dubie, Na Mogił- kach, Na Rudkach (Rudki), Na Słobodzie, Na Wakierówkach, Nad Czernia- wą (od żukowskiej granicy), Nad Ogrodami, Nad Pohyblicą, Nad Sołońcem (Sołonec), Nanetrebowce, Niż (poniżej) Wertepu, Od Hawrylaka, Pereliski (Na Pereliskach), Pierwsze Góry, Pod Cekotowym Krestem, Pod Hruskim, Sadyszcze (W Sadyszczach), Stawisko, Waskierówki, Za Cmentarzem, Za Dzielnicami (w tłoce), Za Fedorowym Krestom, Za Górą, Za Hniskim, Za Krwawym Potokiem, Za Miastem, Za Rudą, Za Szeniówką, Za Szydłowym Wertepem, Za Żłobem. 34 Obertyn

Centrum miasta stanowiła niwa I. Obszar ogrodów, zajmująca powierzch- nię zaledwie 130 mórg 866 3/6 sążnia. Tam koncentrowała się zabudowa mieszkaniowa. Sądząc z opisania urbarialnego, w Obertynie mogło być około 400 posesji. O innych obiektach, w tym gospodarczych, wiadomo niewiele. W prawidłach fasjonowania wymieniono m.in. zamek otoczony fosą, folwark, młynek, młyn „wietrzny”, groblę, 4 gościńce (w tym horodeński i śniatyń- ski), 10 dróg. Są też wzmianki świadczące o tym, że miasto było ośrodkiem rzemiosła i handlu. W Obertynie bowiem odbywały się jarmarki na woły i, jak zaznaczono w prawidłach fasjonowania, na niwie III. Rudki rozbijały się tabory jarmarkowe, co miało użyźniać glebę. Mieszkańcy miasta trudnili się również tkactwem, zajmowali się m.in. obróbką lnu i konopi, a brzmienie nazwisk sugeruje występowanie takich zawodów, jak sukiennik i szmuklerz (pasamonik). Nieco więcej jest wzmianek na temat obiektów fizjograficznych: wymieniano rzekę Czerniawę, dwa „rynsztoki” (czyli zapewne kanały: jeden idący na pola, drugi o nazwie Rudki), młynówkę (ciek wodny doprowadzony do młynka), dwa stawy (Daszczakowy stawek, stawisko Górka) oraz górę Mo- giłki. Choć zachowane dokumenty nie mówią o tym wprost, w Obertynie zapewne istniały cztery obiekty sakralne: dwie cerkwie greckokatolickie, ko- ściół rzymskokatolicki i synagoga (opisania urbarialne wzmiankują rabina). W mieście znajdował się też nowy cmentarz grzebalny.

Przestrzeń publiczno-polityczna

Wydaje się, że w przestrzeni publiczno-politycznej Obertyna znajdowały się ośrodki władzy zarówno świeckiej, jak i duchownej. Miasto było centrum administracyjnym klucza majątkowego. Istniało więc dominium, sprawujące zwierzchność gruntową nad poddanymi i zarazem będące najniższym ogni- wem administracji państwowej. Oprócz tego działały co najmniej dwie insty- tucje o charakterze samorządowym – miejski magistrat (wzmiankowani są dwaj burmistrzowie) oraz gmina szlachecka, reprezentująca osadzoną w mie- ście szlachtę (wzmiankowany był naczelnik gminy szlacheckiej). Jeśli idzie o ośrodki władzy duchownej, w Obertynie działały dwie parafie greckokatolickie, parafia rzymskokatolicka oraz gmina żydowska (wzmiankowani rabin i szkolnik), co w praktyce przekładało się na istnienie czterech świątyń. Ogólna charakterystyka miasta 35

Przestrzeń społeczna

Przestrzeń społeczną Obertyna odtworzyć można jedynie na podstawie opisania urbarialnego. Wynika z niego, że ogół posiadaczy gruntowych w pierwszej kolejności można podzielić na dwie grupy: osoby niepodlegające władzy zwierzchniej dziedzica oraz poddani zobowiązani do różnych świad- czeń na rzecz dworu. Do pierwszej grupy należy zaliczyć: właściciela miasta – hr. Jana Skarb- ka, właścicieli części Obertyna, na której osadzona była ludność poddańcza, tj. Wojciecha Gąsiorowskiego i nieznanego z imienia Obertyńskiego, szlach- ciców cząstkowych władających gruntami dziedzicznymi, ale niemających poddanych, czyli nieznanych z imion Bienieckiego, Moszyńskiego i Krzycz- kowskich, a także trzech duchownych (dwóch parochów greckokatolickich i proboszcza łacińskiego). W sumie było to 9 osób. W grupie drugiej znalazło się 358 posiadaczy gruntowych, spośród któ- rych 347 było poddanymi hr. Skarbka, 6 – Wojciecha Gąsiorowskiego i 5 – Obertyńskiego. Ogół ludności poddańczej podzielono na cztery części, wy- odrębniając gospodarzy uprawiających gospodarstwa o różnej wielkości, chałupników, mieszczan oraz Żydów. Poddanych-gospodarzy w rzeczywistości należy uznać za chłopów-kmieci. W sumie było ich 142 (łącznie ze szlachtą czynszową, o której piszę niżej), wszyscy osiedleni w części hr. Jana Skarbka. W obrębie tej zbiorowości wy- różniono 2 poddanych całogruntowych, 112 półgruntowych i 28 ćwierćgrun- towych. Wszyscy posiadali grunty wspólnie wymierzone (oprócz ogrodów), których rozdział pomiędzy poszczególnych gospodarzy dokonywany był za- zwyczaj w chwili zmiany sposobu użytkowania niw (z ugoru na pole orne). W sumie 142 poddanych hr. Jana Skarbka łącznie z ugorami miało do podzia- łu 1937 mórg 273 5/6 sążnia pól ornych i 544 morgi 1047 sążni łąk. Nadziały ziemi były następujące: dla całogruntowego – 30 mórg 1561 2/6 sążnia grun- tów ornych i łąk (przychód z takiego gruntu szacowano na 70 złr 38 kr), dla półgruntowego – 15 mórg 780 4/6 sążnia (przychód 35 złr 19 kr) i dla ćwierć- gruntowego – 7 mórg 1190 2/6 sążnia (przychód 17 złr 40 kr). Podstawo- wą powinnością poddanych-gospodarzy było odrabianie pańszczyzny, przy czym całogruntowy miał odrobić rocznie 132 dni pańszczyzny sprzężajnej, półgruntowy – 80 dni pańszczyzny sprzężajnej lub pieszej, a ćwierćgruntowy – 52 dni pańszczyzny pieszej. Oprócz tego zobowiązani byli płacić dziedzicowi niewielki czynsz (tzw. czynszyk) oraz oddawać różne pomniejsze daniny. Chałupników było łącznie 55, w tym 44 było poddanymi hr. Skarbka (łącz- nie ze szlachtą czynszową, o której piszę niżej), 6 – Wojciecha Gąsiorowskiego 36 Obertyn i 5 – Obertyńskiego. Posiadali oni wyłącznie ogrody i zobowiązani byli do odbywania 52 dni pańszczyzny pieszej rocznie oraz innych drobnych świadczeń. Do ogólnej liczby poddanych-gospodarzy i chałupników wliczono także szlachtę czynszową, osiedloną w części hr. Skarbka. W sumie było to 77 głów rodzin, w tym 66 sklasyfikowanych jako poddani-gospodarze (43 pół- i 23 ćwierćgruntowych), a 11 jako chałupnicy. Ich pozycja majątkowa była taka sama jak pozostałych gospodarzy zaliczonych do tej kategorii poddanych, tj. szlachcice pół- i ćwierćgruntowi posiadali gospodarstwa wspólnie wymierzone, chałupnicy zaś tylko ogrody. Inna była natomiast ich pozycja prawna – szlachta nie odrabiała pańszczyzny ani nie oddawała żadnych danin feudalnych, ale za to płaciła czynsz w wysokości zależnej od posiadanego gruntu oraz zobowiązana była do wykonywania pewnych czynności administracyjnych, tj. poboru podatku od mieszkańców miasta. 62 mieszczan posiadających jedynie domy (a niektórzy dodatkowo niewielkie ogródki) płaciło dziedzicowi czynsz od domów oraz było zobowią- zanych do odrabiania rocznie 4 dni pańszczyzny. Ponadto na mocy prawa miejskiego rzemieślnicy mieli obowiązek dostarczania pewnych wyrobów dla czeladzi dworskiej: tkacze – po półsetku płótna, szewcy – po parze butów. W Obertynie było 109 rodzin żydowskich, które praktycznie zwolnione były z danin na rzecz dworu („zwierzchność przez kilkanaście lat od założe- nia miasta aż dotąd opłatę darowała”). Żydzi mieli jedynie łożyć na utrzymanie ekonoma, który zarządzał ich społecznością. Wszyscy mieszkańcy Obertyna obciążeni byli także innymi, pomniejszy- mi daninami na rzecz dworu, jak rogowszczyzna, dziesięcina pszczelna czy spaśne.

Zob.: Wykazy posiadaczy nieruchomości w Obertynie ujętych w opisaniach urbarialnych

Sumując rozważania na temat struktury społecznej mieszkańców Ober- tyna, warto zauważyć, że z opisania urbarialnego wynika, iż w mieście tym funkcjonowały w sumie cztery odrębne społeczności: mieszczanie (tj. rze- mieślnicy i kupcy), poddani-gospodarze i chałupnicy (właściwie chłopi), szlachta czynszowa oraz Żydzi. Opisując strukturę wyznaniowo-narodowościową, należy skonstatować, że około 30% ogółu mieszkańców miasta stanowili Żydzi. Ustalenie proporcji w obrębie grupy chrześcijan jest o wiele trudniejsze. Biorąc pod uwagę rozmieszczenie świątyń oraz brzmienie imion i nazwisk, można postawić tezę, że proporcje między ludnością o etnosie polskim i ruskim były podobne. Warto również zauważyć, że brzmienie imion i nazwisk mieszczan pozwala przy- Ogólna charakterystyka miasta 37 puszczać, że w tej grupie mieszkańców mogły być osoby o etnosie niemieckim. Do elity miejskiej Obertyna bez wątpienia należeli: Michał Dobrzański – plenipotent dziedzica, Jan Kochański i Piotr Lauryniak – burmistrzowie, Jan Wołoszyn i Jakow Danilu – wójtowie, Bazyli Pasławski – namiestnik gminy szlacheckiej, Jeruchem Brauch – szkolnik żydowski oraz Stefan Szymczyszyn, Oleksa Bundziak, Semen Tymkow, Bazyli Jaworski, Iwaś Bandziurak, Fedor Hawryszew, Fedor Humdak, Oleksa Gurdak, Ilko Maksymow i Oleksa Bru- siak – przysiężni.

Wybrane teksty źródłowe

Opisanie granic miasta Obertyna

Nie zachowało się.

Prawidła fasjonowania (regest)

Miasto Obertyn w cyrkule stanisławowskim jest własnością hr. Jana Skarbka. Graniczy z następującymi miejscowościami: od południa z Bała- harówką, Hanczarowem i Jakubówką, od zachodu z Żukowem, od północy z Chocimierzem, od wschodu z Hawrylakiem i Czortowcem. Leży na tere- nie pagórkowatym, grunty są wilgotne, a w wielu miejscach mokre i błotni- ste; ziemia glinkowata, z wierzchu czarna. Nawożenia się nie stosuje, gdyż po nawiezieniu gnoju ziemia „wielkie burzany wydaje”, których „przez kilka lat wyczyścić nie można”. Pola orne są ciężkie w uprawie, gdyż do ciągnięcia pługa trzeba używać czterech par wołów. Zwykle jesienią wykonywano po- dorywki na ścierniskach, ale zboże wysiewano dopiero wiosną, gdyż ozimina często wymarzała. Lasów i pastwisk miasto nie miało żadnych, dlatego bydło wypasane było na tłokach, pod które przeznaczano połowę pól ornych. Przy ogrodach nie było sadów, gdyż – jak twierdzono – drzewa usychały, bo ziemia była twarda i „lepka”. Przez miasto przepływała rzeka Czerniawa, która była nad wyraz kapryśna: w suchych latach wody było tak mało, że nie można było uruchomić młyna, a w latach mokrych i w czasie słoty powodowała częste podtopienia łąk, ogrodów, a nawet zniszczenie domów. Przez Obertyn przechodziły cztery publiczne gościńce, a w kierunku pól wychodziło 10 dróg. Przestrzeń zajmowana przez miasto Obertyn podzielona została na pięć niw, tj. ogrody i cztery pola. Niwy z polami ornymi użytkowano w ten sposób, że przez sześć lat dwie z nich były uprawiane i obsiewane zbożem, a dwie po- zostałe przeznaczone na tłoki. Na niwie I o nazwie Obszar ogrodów znajdowały się działki dworskie i gromadzkie, a także należące do dwóch księży greckokatolickich i jednego łacińskiego oraz pięciu szlachciców, posiadających ziemię na prawie dziedzi- 40 Obertyn czenia. Wszystkie ogrody podzielono na trzy części, zależnie od jakości ziemi. W części pierwszej występowała ziemia czarna zmieszana z glinkowatą, która nie była narażona na wylewy Czerniawy; z jednej morgi zbierano tam 12 cet- narów siana słodkiego i 3 cetnary potrawu. W części drugiej, o ziemi czarnej, ale ze względu na sąsiedztwo rzeki Czerniawy wilgotnej (wylewy występo- wały prawie każdego roku), zbierano 8 cetnarów siana słodkiego. W części trzeciej ziemia była mokra, słabego gatunku; zbiory szacowano na 7 cetnarów siana kwaśnego. W obrębie niwy I znajdował się też zamek, otoczony kanałem „dla ozdoby”. Dawniej kanał ten pełnił funkcję fosy, która miała bronić dostępu do zamku. Na niwie I znajdowały się również trzy cmentarze, czyli place przykościelne, które jednak rzadko były wykorzystywane („tylko w czasie procesji i przecho- dzenia służą”). Ponadto istniało okopisko żydowskie. Niwa II. Mogiłki usytuowana była w północnej części miasta i graniczy- ła z gruntami wsi Żuków, Hawrylak i Czortowiec oraz miasta Chocimierza. Ciągnęła się na pół mili i dochodziła do gościńca horodeńskiego. Na polach ornych i łąkach przeważała tam ziemia glinkowata, wilgotna. Po okresie ugorowania obsiewana była zwykle żytem, w następnych latach owsem, rzadko jęczmieniem i pszenicą. Na jedną morgę wysiewano 32 garnce żyta i pszenicy, 48 garncy owsa i 40 garncy jęczmienia. Przeciętne zbiory żyta szacowano na 2 1/2, owsa na 3 lub 4, jęczmienia na 2 1/2 lub 3 1/2 i pszenicy na 3 ziarna z jednego wysianego. Niwa III. Rudki leżała we wschodniej części miasta i graniczyła z polami wsi Czortowiec i Bałaharówka, dochodząc do gościńca śniatyńskiego. Na polach i łąkach występowała ziemia różnego gatunku, ale system uprawy, wysiewy i zbiory były podobne jak na niwie II. Niektóre pola były urodzajniejsze, gdyż na nich zatrzymywały się „jarmarkowe tabory”. Na niektórych niwkach w pierwszym roku po ugorowaniu wysiewano kukurydzę (5 garncy na morgę, zbiory 19 ziaren z jednego wysianego). W granicach niwy Rudki znajdował się nowy cmentarz grzebalny. Niwa IV. Słoboda usytuowana była w południowo-wschodniej części Obertyna. Jej wschodnią granicę stanowił gościniec śniatyński, południową zaś rzeka Czerniawa. Niwa ta graniczyła też z gruntami wsi Hanczarów i Ja- kubówka. Występowała tam ziemia różnego gatunku, ale system uprawy, wysiewy i zbiory były podobne jak na niwie II. Niwa V. Za Czerniawą leżała w południowo-zachodniej części Obertyna. Jej północną i wschodnią granicę stanowiła rzeka Czerniawa oraz niwa I. Ob- szar ogrodów, południowo-zachodnią zaś – grunty wsi Jakubówki i Żuków. Występowały tam pola i łąki o zróżnicowanej ziemi. System uprawy, wysiewy i zbiory były podobne jak na pozostałych niwach. Wybrane teksty źródłowe 41

Opisanie gromady miasta Obertyna

Cyrkuł stanisławowski. Państwo Obertyn. Gromada obertyńska z bałaha- rowską. Opisanie zwyczajnych dotąd i na dawnych inwentarzach zasadzających się dominikalnych dochodów, tudzież jaka miedzy teraźniejszą inwentarial- ną i nową, pod 10tym lutego 1789 roku ustanowioną należytością zachodzi proporcja. Tutejsza gromada składa się z poddanych pańszczyznę odrabiających, szlachty czynsz płacącej, mieszczan i Żydów, tudzież z kilku poddanych w Ba- łaharówce mieszkających, z których każda część do innej powinności jest obowiązana. Wszyscy zaś, oprócz kilku chałupników w § 6, 7 wyrażonych, do jednej gruntowej zwierzchności Panów Hrabiów Skarbków należą. § 1. Poddani obertyńscy oprócz ogrodów wszystkie grunty in concreto wymierzone mają, których morgów 2481 sążni 1320 5/6. Z tych używają teraz 2013 morgów 696 1/6 sążni, reszta zaś morgów 468 sążni 624 2/6 w tłoce dla pasania bydła zostawiona. Wyż rzeczoną kwotę 2013 morgów 696 1/6 sążni dzieli się na 142 gospodarzy, z których całogruntowy bierze 28 sznurów 1545 sążni, półgruntowy połowę tyle, a ćwierćgruntowy czwartą część całogrunto- wego. Z takowych gruntów obowiązani są zwierzchności pańszczyznę odrabiać i wszystko jak konsygnacja n[ume]ro 1 i 2 świadczy, oddawać, to jest: a) Całogruntowy, których jest 2, powinni od ś[więtego] Jura Ruskiego do świętego Michała Ruskiego latem przez 28 niedziel po 3 dni, a od świętego Michała Ruskiego do świętego Jura zimą po dwa dni, przez rok dni 132 cią- głem pańszczyznę odrabiać. Półgruntowy, których jest 69, od świętego Jura Ruskiego do świętego Mi- chała latem po 2 dni, a od ś[więtego] Michała do ś[więtego] Jura zimą po dniu; przez rok dni 80 jeżeli ma bydło robocze pociągiem, gdy nie ma pieszo odrabiać. Ćwierćgruntowy, których jest 5, latem i zimą po dniu, przez rok 52 dni pieszo odbywa. b) Dają jeszcze oprócz pańszczyzny[:] całogruntowy zł[otych] reń[skich] 2, półgruntowy złr 1 czynszu, całogruntowy owiec dwie zimuje lub w nie zimo- waniu złr 1 płaci; półgruntowy owcę jedną zimuje lub kr 30 płaci; całogrun- towy dwa kapłony, dwie kury, jaj sztuk 12 daje, półgruntowy wszystkiego na pół; ćwierćgruntowy kurę jedną i jaj sztuk 3 corocznie oddaje. c) Motków na siedmioprzedziowe motowidło z pasm 30 i tyleż nici z pańskie- go przędziwa prząść całogruntowy dwa, półgruntowy i ćwierćgruntowy po jednym powinni. 42 Obertyn

W nieoddawaniu tego płacą za kapłona kr 7 1/2, za kurę kr 5, jajo po 1/6 kr. Motek w nieprzędzeniu kr 4 1/2. § 2. Do wyż rzeczonych 142 gospodarzy liczby wchodzi 66 szlachty, którzy obowiązek przyjęli płacenia gotowymi pieniędzmi od półgruntu złr 6 kr 20, od ćwierćgruntu złr 3 kr 15 i czynić zwierzchności usługę w wybieraniu po- datków, chodząc po egzekucji, ile potrzeba będzie wyciągała, które to obo- wiązki tylko do uregulowaniu urbarium przyjęte; na dalsze czasy tak jak regulament nastąpi trwać będą. § 3. Do [po]wyższych klas nie wchodzi 23 chałupników, którzy swej zwierzch- ności tylko od chałup i ogrodów po 28 dni latem pieszo odrabiać i po pół motka prząść powinni, a gdy z nich który kawałek w ornym lub kośnym polu używa, po 52 dni pańszczyzny odrabiać do roku powinien. § 4. Podobnie 11 chałupników szlachty od chałup tylko i ogródków po złr 1 kr 15 gotowymi pieniędzmi płacić i usługi zwierzchności, chodząc kolejno po egzekucji, czynić obowiązek przyjęli, który to tylko do uregulowania urbarium przyjęty. § 5. Mieszczanie, których jest 62, gruntów nie posiadają, tylko ogródki i to nie wszyscy; ci obowiązani są z domów proporcjonalnie jak konsygnacja n[ume] ro 5 płacić i po 4 dni pańszczyzny pieszej odrabiać; z tych, którzy są tkacze, po półsetku płótna, szewcy po parze butów dla dworskiej czeladzi bezpłatnie robić powinni z mocy prawa miejskiego. § 6. Domów 109 żydowskich w mieście, od których zwierzchność przez kilka- naście lat od założenia miasta aż dotąd opłatę darowała, dla zachęcenia, aby się obywatele ściągali i budowali. Podatek zaś w konsygnacji n[ume]ro 16 wy- rażony tylko dla opłaty ekonoma nimi zarządzającego był składany, należyta zaś opłata podług proporcji domów do ułożenia urbarialnego jest zostawiona. § 7. Poddanych 6 Pana Wojciecha Gąsiorowskiego, w konsygnacji n[ume]ro 6 wyrażonych, ogródki tylko posiadają, z których powinność jak w § 3 od- bywają, a gdy z nich któremu zwierzchność grunt proporcjonalny, jak w § 1, wydzieli, ze wszystkim się porównuje jak w § 1 wyrażeni. § 8. Poddanych 5 Pana Obertyńskiego ze wszystkim się porównują zwierzch- ności, jak w § 7, i także ogródki tylko posiadają; ci zaś, których ogrody w konsygnacji n[ume]ro 7 nie są wytknięte, z dominikalnych mają udzielone, któ- rych oddzielenie do odmian jeszcze nie weszło. § 9. Owych poddanych 8, którzy w Bałaharówce mieszkają i tam swe powin- ności odbywają, należą do zwierzchności Panów Hrabiów Skarbków, których wszystkie grunty, oprócz ogrodów, in concreto zmierzone, wynoszą 152 morgi 1025 3/6 sążni. Z tych teraz w używaniu mórg 123 sążni 969 3/6, reszta zaś mórg 29 sążni 86 w tłoce dla pasania bydła zostawiona. Wybrane teksty źródłowe 43

Rzeczone 123 morgi 939 3/6 sążni między siebie dzielą, jaki który obowiązek przyjął, to jest: parowy bierze 3 sznury, pojedynek 2, ćwierćgruntowy 1 sznur. Każdy z nich używa jak allegatum n[ume]ro 8. Powinnością ich robić pańszczyznę latem po dni dwa, zimą po dniu, to jest przez rok cały po dni 80; parowi ciągłem, pojedynki, gdy mają zdatne bydło, do lżejszej roboty czasem używani bywają, inaczej pieszo, wraz z ćwierćgrun- towymi. Oprócz pańszczyzny dają parowi po dwa kapłony lub po 7 1/2 kr za jednego, jaj po sztuk 12 lub w nieoddawaniu po 1/6 kr za jedno płacą. Poje- dynki po 1 kurze lub kr 5, po 6 sztuk jaj lub 1/6 kr za jedno; ćwierćgruntowi oprócz pańszczyzny nic nie dają. Motki zarówno wszyscy na siedmioprzędziowe motowidło z pańskiego przę- dziwa po jednemu przędą lub w nieprzędzeniu po 7 1/2 kr płacą. § 10. Wszyscy zaś, tak obertyńscy, jak i bałaharowscy [poddani], rogowszczy- znę płacą za wolne na dworskich tłokach, ścierniach, łąkach i potrawach [wy] pasanie, to jest: od wołu, konia i krowy po kr 15, od trzeciaka po kr 10, od ozimka czyli roczniaka po kr 7 1/2, od owcy starej po kr 3 3/4, od jarki po kr 1 7/8, od wieprza kr 7 1/2, od podświnka kr 3 3/4; przy której powinności gromada zostać się powinna, zwłaszcza że żadnych swych pastwisk nie ma. § 11. Dziesięcina pszczelna jest tu w zwyczaju, a to dziesiąty ul dworowi dają, gdzie zaś nie zajdzie dziesięcina, po kr 6 oczkowego od ula płacą; która to danina nie wchodzi do powinności urbarialnej. § 12. Ma zwierzchność dominikalna, oprócz [wyżej] wyrażonych, niektóre przechody najwyższym monarchicznym rozporządzeniem pozwolone, jako to[:] od przechodzących spaśne, podług taryfy mostowe; które że do niniej- szej czynności nie należą, w konsygnacjach nie są wyrażone. § 13. Odrabiano tu jeszcze bez różnicy po 4 dni pomocnych, czyli tłok, po 29 szarwarków, które były używane do reperacji dróg, gościńców, młynów, mostów etc., etc.; te i na dalszy czas są potrzebne. § 14. Zwyczajem tu bywało, iż poddani [ob]rabiali koło ogrodniny, obrabiali, moczyli i czyścili len, konopie; ze swej rozsady sadzili, obgrzebywali, podle- wali i uprzątali kapustę; robili krupy, jagły; odbywali stróżę nocną i dobową, a to oprócz pańszczyzny. § 15. Puste grunty się tu nie znajdują. Jeden ogródek w Bałaharówce teraz był bez posiadacza, na którym nowy posiadacz od wiosny będzie się lokował. § 16. Grunty miejscowych księży parochów jak dotąd pod żadną dla zwierzch- ności nie podpadały opłatę, tak i przy niniejszym porównaniu opuszczają się. § 17. Lasów tu żadnych ani pastwisk nie ma. Do lasów dominikalnych chlebi- czyńskich nigdy gromada wolnego wrębu nie miała i teraz nie ma, gdyż tak są szczupłe, że na dominikalną potrzebę ledwie wystarczają. Dawniej, gdy więcej 44 Obertyn lasów bywało, nigdy bez poprzedzającej nadgrody nawet na gospodarskie potrzeby nie pozwalano. § 18. Pańszczyzna tak w Obertynie, jak i Bałaharówce nieodbicie jest potrzebna, gdyż zwierzchność wszystkie grunty w pobliskości, między gromadzkimi mając, nie chce i nie może rolnictwa zaniedbać. Swego zaś sprzężaju i pomoc- nika trudno w te czasy nabyć tyle, żeby bez pańszczyzny można przyzwoicie zasiewać i zbierać.

Wykaz alegatów

Nr 1. Konsygnacja poddanych, którzy swej zwierzchności pańszczyzną po- winność odbywają i inne należytości oddają Nr 2. Konsygnacja szlachty czynszowej, którzy dotąd swą powinność gotowymi pieniędzmi płacą Nr 3. Konsygnacja poddanych, którzy dla szczupłości swych osiadłości do klasy chałupników przeniesieni być muszą Nr 4. Konsygnacja szlachty gotowymi pieniędzmi czynsz płacącej, którzy dla szczupłości swych osiadłości do klasy chałupników przeniesieni być muszą Nr 5. Konsygnacja mieszczan, którzy swej zwierzchności gotowymi pieniędz- mi płacą i pańszczyznę robią Nr 6. Konsygnacja poddanych Pana Gąsiorowskiego Nr 7. Konsygnacja poddanych Pana Obertyńskiego Nr 8. Konsygnacja poddanych z Bałaharówki, którzy swej zwierzchności pań- szczyzną powinność odbywają i inne należytości oddają Nr 9–15. Konsygnacja wszystkich gruntów, z których dominium żadnej po- winności urbarialnej nie pobiera (nr 9 – grunty dworskie w Obertynie, nr 10 – dziedziczne grunty szlacheckie, nr 11 – grunty duchowne, nr 12 – tłoka gromadzka obertyńska, nr 13 – grunty dworskie w Bałaharówce, nr 14 – ogród pusty, nr 15 – tłoka gromadzka bałaharowska) Nr 16. Konsygnacja Żydów, którzy zwierzchności należytość gotowymi pie- niędzmi płacą Nr 17. Konsygnacja wszystkich tłok w Obertynie, którymi się gromada dzieli Nr 18. Konsygnacja wszystkich tłok w Bałaharówce, którymi się gromada dzieli Tłumacz

Ogólna charakterystyka miasta

Status prawny i położenie geograficzne

Tłumacz – miasto w cyrkule stanisławowskim, leżące nad rzeką Tłumacz, dopływem Dniestru. Stanowiło centrum klucza dóbr złożonego z jednego miasta i sześciu wsi; graniczyło z następującymi wsiami: Pałahicze, Słobódka, Olesza, Gruszka, Hryniowce, Kolińce i Nadorożna.

Struktura własnościowa

Miasto Tłumacz było częścią dóbr kameralnych (dawne starostwo tłumac- kie), lecz w chwili sporządzenia metryki józefińskiej oraz opisań urbarialnych pozostawało w dożywotniej posesji hr. Jerzego Potockiego, do którego należa- ły prawa zwierzchności gruntowej. Oprócz tego w mieście wydzielono także inne, mniejsze części dziedziczne, w tym należące do parafii rzymskokatolickiej (w administracji ks. Pawła Niesłuchowskiego) oraz parafii greckokatolickiej (w administracji ks. Jana Łomikowskiego).

Przestrzeń miejska

Ogólna powierzchnia Tłumacza wynosiła 4105 mórg 513 1/6 sążnia, z czego 2298 mórg 553 1/6 sążnia zajmowały pola orne, 1339 mórg 616 1/6 sążnia – łąki, 87 mórg 1187 4/6 sążnia – stawy, 82 morgi 75 1/6 sążnia – ogrody i pastwiska oraz 297 mórg 1281 sążni – lasy. Grunty dominikalne, do których zaliczano ziemię należącą do hr. Jerze- go Potockiego, proboszcza łacińskiego Pawła Niesłuchowskiego oraz parocha unickiego Jana Łomikowskiego, zajmowały 1312 mórg 285 4/6 sążnia (w tym 900 mórg 707 1/6 sążnia pól ornych, 303 morgi 1502 3/6 sążnia łąk, 87 mórg 1187 4/6 sążnia stawów, 9 mórg 1074 2/6 sążnia ogrodów oraz 10 mórg 614 sążni lasów). Hrabia Jerzy Potocki posiadał łącznie 880 mórg 1531 1/6 sążnia ziemi, w tym 636 mórg 545 1/3 sążnia pól ornych, 149 mórg 1578 sążni łąk, 6 mórg 1420 1/6 sążnia ogrodów i 87 mórg 1187 4/6 sążnia stawów. Para- fia rzymskokatolicka dysponowała 64 morgami 1010 sążniami ziemi, z czego 48 Tłumacz

58 mórg 562 5/6 sążnia zajmowały pola orne, 15 mórg 769 sążni – łąki oraz 1278 1/6 sążnia – ogrody. W świetle metryki józefińskiej w Tłumaczu było dwóch księży greckokatolickich: Jan Łomikowski i Michał Makarski. Każ- dy z nich dysponował oddzielnym domem. Najprawdopodobniej ks. Łomi- kowski był parochem administrującym parafią Świętej Trójcy, ks. Makarski zaś administrował drugą cerkwią i prowadził szkółkę. Łączna powierzchnia gruntów cerkiewnych wynosiła 366 mórg 944 2/6 sążnia, w tym 215 mórg 1199 sążni pól ornych, 138 mórg 755 3/6 sążnia łąk, 1 morgę 1575 5/6 sążnia ogrodów oraz 10 mórg 614 sążni lasu. Grunty rustykalne, użytkowane przez mieszkańców miasta, zajmowały 2793 morgi 227 3/6 sążnia. Obejmowały one 1397 mórg 1446 sążni pól ornych, 1035 mórg 713 4/6 sążnia łąk, 72 morgi 600 5/6 sążnia ogrodów oraz 287 mórg 667 sążni lasów. Warto w tym miejscu nadmienić, że lasy, określane także jako krzaki gromadzkie, składały się z trzech działek (w tym: zapusty pod Mogiłą Rozkopaną, za Mogiłą Wielką i las dębowy, młody). Gruntów pustych w mieście nie było. Wysokość przychodów z gruntów dominikalnych i rustykalnych szacowano na podstawie zbiorów czterech głównych zbóż (z pól ornych), siana i potrawu (z ogrodów, łąk, pastwisk i stawów) oraz ilości możliwego do pozyskania drewna (z lasów). Według sumariusza fasji gromadzkiej zbiory zbóż w Tłumaczu przedstawiały się następująco (w korcach): pszenica – 3558 27/64 (w tym z gruntów dominikalnych 1363 32/64), żyto – 3556 54/64 (1378 40/64), jęczmień – 8328 46/64 (3515 42/64) i owies – 11 324 49/64 (4541 59/64). Zbiory siana słodkiego szacowano łącznie na 12 583,92 cetnara (w tym 2573,78 z gruntów dominikalnych), siana kwaśnego – 1535,57 (1384,12) i potrawu 3145,97 (643,46). Ilość możliwego do pozyskania drewna obliczano na 152 6/8 sążnia sześc. drewna twardego i 105 2/8 sążnia sześc. drewna miękkiego.

Zob.: Sumariusz fasji gromadzkiej miasta Tłumacza

Przychody pieniężne z całego miasta wynosiły łącznie 13 158 złr 14 7/8 kr, w tym: z pszenicy – 2609 złr 29 4/8 kr, żyta – 1867 złr 41 5/8 kr, jęczmienia – 2822 złr 33 5/6 kr, owsa – 2139 złr 7 kr, siana słodkiego – 2831 złr 22 6/8 kr, siana kwaśnego – 230 złr 20 1/8 kr, potrawu – 471 złr 53 6/8 kr, drewna twardego – 152 złr 37 4/8 kr i drewna miękkiego – 63 złr 9 kr. W świetle metryki józefińskiej Tłumacz podzielony był na 8, a właściwie 9 obszarów (jako dziewiąty wymieniono lasy): I. Plac miasta Tłumacza, numery działek: 1–398 II. Nadsusiec, numery działek: 399–410 Ogólna charakterystyka miasta 49

III. Zagumeny, numery działek: 411–425 IV. Ruda, numery działek: 426–440 V. Potoczki, numery działek: 441–473 VI. Słodownia, numery działek: 474–486 VII. Pilawszczyzna, numery działek: 487–493 VIII. Sianożęci (Na Niwrze, Zapadyszcze i Podłysy), numery działek: 493 1/2– 499 [IX]. Lasy, numery działek: 500–504

Zob.: Rekapitulacja sumaryczna miasta Tłumacza

Charakteryzując układ przestrzenny Tłumacza, należy zauważyć, że centrum miasta, czyli obszar I o nazwie Plac miasta Tłumacza, gdzie koncen- trowała się zabudowa mieszkaniowa, zajmował bardzo małą powierzchnię: zaledwie 76 mórg 512 2/6 sążnia (ok. 2% ogólnej powierzchni miasta). Cechą wyróżniającą Tłumacz spośród innych ośrodków miejskich jest również to, że w prawidłach fasjonowania wspominano, iż na śródmiejskich ogrodach mieszkańcy uprawiali tytoń (w odniesieniu do pozostałych niw wzmianek takich nie było). Sugeruje to, że być może Tłumacz należałoby zaliczyć do ośrodków produkcyjnych tytoniu. Z zapisów w księdze pomiarów wynika, że w mieście było 200 domów mieszkalnych oraz dom rezydencjonalny dworski. Rezydencja dworska oto- czona była fosą i wałem. Podobne dane zawiera opisanie urbarialne Tłuma- cza, zgodnie z którym w mieście było 207 domów. Wszystkie budynki mieszkalne koncentrowały się w centrum, czyli na obszarze zwanym Plac miasta Tłumacza. Na tej samej niwie znajdowały się obiekty publiczne: cztery świątynie – rzymskokatolicki kościół parafialny, cerkiew greckokatolicka Świętej Trójcy, druga cerkiew greckokatolicka (nie podano wezwania) oraz synagoga (szkoła żydowska), a także dom kahalny, dwie łaźnie żydowskie (jedna w domu ka- halnym, druga nowa, niewykończona), szkółka ruska (na posesji parocha) oraz szpital dla ubogich. Oprócz tego w mieście znajdowały się dwa stare, nieczynne już cmentarze (przy kościele i cerkwi Świętej Trójcy), traktowane jak puste place, nowy cmentarz grzebalny (wspólny: „polski i ruski”), usytuowany na obszarze III. Zagumeny, oraz okopisko żydowskie (na łanie dworskim leżącym na obszarze II. Nadsusiec). Ponadto w księdze pomiarów wyróżniono trzy puste place, z których dwa przeznaczone były pod budowę domów, jeden zaś na kopanie darni do reperacji grobli Koropieckiej. 50 Tłumacz

W księdze pomiarów jest niewiele wzmianek na temat obiektów gospodarczych. Wymieniono jedynie folwark dworski, dwa młyny (jeden przy Stawie Koropieckim, drugi pusty przy grobli), jedną kramnicę oraz 5 winnic (szyn- ków). Dość dobrze była natomiast rozwinięta infrastruktura techniczna, zwłasz- cza sieć ulic. Kilka ulic i uliczek figurowało pod nazwami własnymi: Tyśmie- nicka, Pałahicka, Wójtowska, Pograniczna (między księżmi), Horynowa (Hor- nowska), Plebańska, Zubrskiego, Szewska i Kusznierska. W mieście były też ulice bez nazw, określane jako prowadzące do wody, w pole (na Rudę), na wygon itp. Wzmiankowano również dwa gościńce: Tyśmienicki i Chocimierski. W zapisach w księdze pomiarów można również odnaleźć ślady dawnych obwarowań. Wymieniano bowiem fosę otaczającą rezydencję dworską oraz trzy wały, w tym jeden przy fosie i dwa kolejne przy ulicach Pogranicznej i Szewskiej. W Tłumaczu odnotowano też trzy groble: jedna bez nazwy oraz Mytnia i Koropiecka – odpowiednio na stawach Mytnim i Koropieckim. Jako obiekty fizjograficzne wymieniano rzekę Tłumacz, potoki: Chrustów, Ruda, Słodownia, Susiec i „od Stawu Mytniego”, pięć stawów: Staw Mytni, Staw Koropiecki, Staw Doliszny (jedna jego połowa należała do Tłumacza, druga do Pałahicz) i dwa bez nazwy własnej (stawisko przy ogrodach i sadzawka dla pojenia bydła), a także błota przy stawach Mytnim i Koropieckim. Warto jeszcze nadmienić, że zarówno księga pomiarów, jak i prawidła fasjonowania zawierają wiele nazw topograficznych na określenie pól, pastwisk, łąk czy uroczysk. Wśród nich należy wymienić m.in. hony (zagony): Nad Suścem, Zadnie, W Dolinie Kłosowskiego, Za Gumnami, Za Rudą i Za Rudą na Kulbace.

Przestrzeń publiczno-polityczna

Miasto Tłumacz było przede wszystkim ośrodkiem władzy dworskiej, re- prezentowanej przez dożywotniego posesora dominium, hr. Jerzego Potoc- kiego, a także proboszcza łacińskiego, ks. Pawła Niesłuchowskiego. Ponadto istniały co najmniej trzy ośrodki władzy duchownej – parafia rzymskokatolicka, minimum jedna parafia greckokatolicka oraz gmina żydowska. Z pewno- ścią w Tłumaczu działał też magistrat, jednak ani w metryce józefińskiej, ani w opisaniu urbarialnym nie był on wzmiankowany.

Przestrzeń społeczna

Jak to już wspomniano, w księdze pomiarów nie podano pełnych danych o powierzchni nieruchomości należących do poszczególnych mieszkańców, Ogólna charakterystyka miasta 51 ograniczając się jedynie do informacji na temat ogrodów. Jednak dzięki temu, że w operacie katastralnym zachowała się subrepartycja powinności urbarialnych, które cała gromada miała odbywać, począwszy od 1 listopada 1789, istnieje możliwość określenia struktury społecznej Tłumacza. Z dokumentu tego wynika, że ogół chrześcijańskich posiadaczy gruntowych podzielono na 8 grup: a) grupa I (bez żadnego wyjaśnienia) – 69 osób uzyskujących przychód z ogrodów oraz wspólnie wymierzonych gruntów tłokowych (zapewne chodzi o poddanych odrabiających pańszczyznę sprzężajną); b) grupa II: „10 poddanych, którzy powinność gruntową zwierzchności dominikalnej czynszem pieniężnym opłacają” – ci również uzyskiwali przy- chód z ogrodów oraz wspólnie wymierzonych gruntów tłokowych (zapewne szlachta czynszowa); c) grupa III: „7 poddanych, którzy zwierzchności dominikalnej powinność pańszczyźnianą pieszo odbywają, teraz zaś dla szczupłych gruntów do klasy chałupników przeniesieni” – uzyskiwali przychód tylko z ogrodów; d) grupa IV: „7 poddanych, którzy zwierzchności dominikalnej powinność pieniędzmi opłacali, teraz zaś ich powinność patentną zmniejszono” – uzyskiwali przychód tylko z ogrodów (zapewne szlachta czynszowa); e) grupa V: „22 poddanych rzemieślników, którzy zwierzchności dominikalnej czynsz płacą, teraz zaś ich powinność patentualną należytość zmniejszono” – większość uzyskiwała przychód z ogrodów, z wyjątkiem dwóch osób; f) grupa VI: „3 mielników, którzy zwierzchności swojej powinność pańsz- czyzną z siekierami do budowli dworskiej odbywają” – uzyskiwali przychód z ogrodów oraz wspólnie wymierzonych gruntów tłokowych; g) grupa VII: „18 poddanych, którzy plebanowi łacińskiemu powinność z gruntów pańszczyzną odrabiają” – uzyskiwali przychód z ogrodów i wspól- nie wymierzonych gruntów tłokowych; h) grupa VII 1/2: „12 poddanych, którzy plebanowi łacińskiemu powinność z gruntów pańszczyzną i czynszem odbywali, teraz zaś dla przy szczupłych gruntów do chałupników należą” – uzyskiwali przychód tylko z ogrodów. Reasumując powyższe dane, należy stwierdzić, że łącznie w Tłumaczu było 148 gospodarzy (bez Żydów), w tym 118 osób to poddani hr. Jerzego Potoc- kiego, a 30 – poddani proboszcza łacińskiego. Wśród poddanych dziedzica było 76 mieszczan-rolników (w praktyce chłopów, w tym 18 całogruntowych, 51 półgruntowych i 7 chałupników), 17 szlachciców czynszowych (posiadają- cych grunty na takich samych zasadach jak chłopi: 10 półgruntowych, 7 cha- łupników), 22 rzemieślników (czyli w istocie mieszczan) oraz 3 młynarzy (w tym 2 całogruntowych oraz 1, który miał grunt dwukrotnie większy niż całogruntowy). 52 Tłumacz

Poddani plebańscy to w praktyce chłopi: 6 całogruntowych, 12 półgrunto- wych i 12 chałupników opłacających wyłącznie czynsz.

Zob.: Wykaz posiadaczy nieruchomości w Tłumaczu ujętych w metryce jó- zefińskiej

Podobny obraz struktury społecznej Tłumacza uzyskujemy na podstawie analizy opisania urbarialnego. Z dokumentu tego wynika, że mieszkańcy pod- legali dwóm zwierzchnościom gruntowym – hr. Jerzego Potockiego i parafii rzymskokatolickiej. Zwierzchności dworu nie podlegały jedynie grunty na- leżące do parafii greckokatolickich oraz niewielki skrawek ogrodu będącego w użytkowaniu poczmistrza (według metryki józefińskiej był nim Franciszek Ulrich, mieszkający w domu nr 22). W części hr. Potockiego osiedlonych było 118 poddanych chrześcijańskich (w tym 17 szlachciców czynszowych i 3 mły- narzy) oraz 70 Żydów, w części plebańskiej – 30 poddanych chrześcijańskich. Warto w tym miejscu dodać, że rodziny żydowskie dysponowały własnymi domostwami, z których opłacały jedynie czynsz placowy oraz rogowszczyznę z tytułu wypasu bydła na pańskich gruntach. Poddani hr. Potockiego i plebana łacińskiego indywidualnie wymierzone mieli jedynie ogrody. Pola orne i łąki były wspólnie wymierzone, co oznacza, że nadziały ziemi dla poszczególnych gospodarstw były identyczne. O tym, kto i ile ziemi użytkował, decydowała sama gromada według zasady: „jak się któren do odbywania pańszczyzny oświadczy”, co oznaczało, że wielkość przydzielonego gruntu zależała od zobowiązania się do odrabiania lub opła- cania z góry określonego wymiaru pańszczyzny lub czynszu. Podział grun- tów wspólnie wymierzonych odbywał się w cyklach 6-letnich, związanych z systemem uprawy ziemi (grunty uprawiano przez 6 lat, następnie przez taki sam okres ugorowały). W przypadku poddanych hr. Potockiego nadziały ziemi były następujące: gospodarstwo całogruntowe – 15 mórg 22 sążnie pola ornego i 19 mórg 736 sążni łąk (razem 34 morgi 758 sążni), gospodarstwo półgruntowe – 7 mórg 811 sążni pola ornego i 9 mórg 1168 sążni łąk (razem 17 mórg 379 sążni). W przypadku poddanych plebańskich nadziały były nieco mniejsze i wynosiły odpowiednio: 11 mórg 131 sążni pola ornego i 1 morgę 233 sążnie łąk (razem 12 mórg 364 sążnie) dla gospodarstwa całogruntowego oraz 5 mórg 866 sążni pola ornego i 916 sążni łąk (razem 6 mórg 182 sążnie) dla gospodarstwa półgruntowego. Poddani posiadający grunty cało- i półgruntowe – zarówno poddani hr. Potockiego, jak i plebana łacińskiego – zobowiązani byli do odrabiania pań- szczyzny sprzężajnej lub pieszej w wymiarze 131 lub 81 dni rocznie (zależnie od wielkości gruntu), oddawania drobnych danin w naturze, a także przędze- Ogólna charakterystyka miasta 53 nia włókna. Szlachta czynszowa zamiast pańszczyzny opłacała czynsz gruntowy oraz zobowiązana była do podróżowania z pańskimi listami i zbiera- nia podatków. Rzemieślnicy, zaliczeni do klasy chałupników ze względu na to, że posiadali jedynie niewielkie ogrody, opłacali wyłącznie czynsz. Dość specyficzny rodzaj powinności ciążył na młynarzach, którzy mieli obowiązek odrabiać pańszczyznę, „z siekierami do wszelkiej budowli dworskiej” wycho- dząc. Wszyscy poddani hr. Potockiego zobowiązani byli także do opłacania jałowicznego (z obowiązku tego zwolnieni byli jedynie wójt i przysiężni) oraz – w razie wypasania zwierząt gospodarskich na pańskim polu – także rogowszczyzny, gosztyny i świńszczyzny. Na mieszkańcach ciążyły również inne daniny, jak dziesięcina pszczelna i szarwarki.

Zob.: Wykazy posiadaczy nieruchomości w Tłumaczu ujętych w opisaniach urbarialnych

Analizując strukturę wyznaniowo-narodowościową mieszkańców Tłuma- cza, łatwo zauważyć, że w mieście funkcjonowały trzy społeczności: żydow- ska, greckokatolicka i rzymskokatolicka. Przedstawiciele wyznania mojżeszo- wego stanowili około 30% ogółu mieszkańców. Proporcje między wyznaniem greckokatolickim i rzymskokatolickim są trudniejsze do ustalenia. Sądząc jednak z liczby i rozmieszczenia kościołów i cerkwi oraz brzmienia imion i nazwisk, można przypuszczać, że mieszkańcy o etnosie rusińskim przewyż- szali liczebnie ludność o etnosie polskim. Do elity miejskiej Tłumacza należy zaliczyć duchownych obu obrządków chrześcijańskich: proboszcza łacińskiego Pawła Niesłuchowskiego, parocha greckokatolickiego Jana Łomikowskiego oraz księdza unickiego Michała Ma- karskiego. Warstwę urzędników reprezentowali poczmistrz Franciszek Ulrich oraz plenipotent dworu Mateusz Jachułdowski. Oprócz nich do elity z pew- nością należeli przedstawiciele miasta: Fedor Przysiężniuk – wójt oraz Jakow Stary (vel Jakow Jakowonko lub Jakowonko Stary), Tymko Łucyk i Jakow Bo- dłak – przysiężni.

Wybrane teksty źródłowe

Opisanie granic miasta Tłumacza

Nie zachowało się.

Prawidła fasjonowania (regest)

Miasto Tłumacz sąsiadowało z następującymi miejscowościami: od pół- nocy z wsią Pałahicze (idąc od lasu wójta Antona Kozakowego wzdłuż potoku Susiec aż do wsi Słobódki, stamtąd przez środek Stawu Dolisznego, który w połowie należał do Pałahicz i w połowie do Tłumacza, dalej drogą oleską aż do mogiły Pod Wichami i dalej do końca lasów należących do poddanych tłumackich i pałahiskich), od wschodu z wsiami Pałahicze, Olesza i Gruszka (idąc od wspomnianej drogi prowadzącej do Oleszy w kierunku lasów poddanych tłumackich, dalej wzdłuż tej drogi aż do Mogiły Rozkopanej, następnie w górę wzdłuż potoku Sołotwina aż do gruntów wsi Gruszka), od południa z wsiami Gruszka i Hryniowce (idąc od potoku Sołotwina, przez gościniec chocimierski do młyna koropieckiego aż do trzech kopców rozgraniczają- cych grunty Tłumacza, Hryniowiec i Koliniec), od zachodu z wsiami Koliń- ce i Nadorożna (idąc od wspomnianych trzech kopców w kierunku potoku Chrustów, dalej wzdłuż tegoż potoku do pól nadorożniańskich, następnie przez nadorożniańskie pole Kulbaka aż do potoku Ruda, a stamtąd poprzez gościniec tyśmienicki do potoku Susiec i lasku Antona Kozakowego). Miasto Tłumacz dzieliło się na osiem obszarów. Obszar I. Ogrody obej- mował centrum miasta. Obszar II. Nadsusiec leżał powyżej gościńca tyśmie- nickiego i ciągnął się od Ogrodów i łanu dworskiego, na którym było okopisko żydowskie, aż do potoku Susiec, stanowiącego granicę z Pałahiczami, i do pól nadorożniańskich. Obszar III. Zagumeny usytuowany był poniżej gościńca tyśmienickiego, po jego lewej stronie, i ciągnął się od Ogrodów do pól nadorożniańskich aż do potoku Rudy. Obszar IV. Ruda rozciągał się od potoku o tejże nazwie, stanowiącego granicę z wsiami Nadorożna i Ko- lińce, aż do potoku Chrustów. Obszar V. Potoczki leżał między potokiem Ruda, granicą z wsią Kolińce i potokiem Słodownia. Obszar VI. Słodownia 56 Tłumacz umiejscowiony był między granicami wsi Kolińce i Hryniowce i ciągnął się do grobli Stawu Koropieckiego. Obszar VII. Pilawszczyzna ciągnął się od młyna koropieckiego i poprzez gościniec chocimierski, Mogiłę Rozkopaną dochodził do pól wsi Gruszka. Obszar VIII. Sianożęci przy granicy z Pań- stwem Pałahickim. W obszarze I. Ogrody usytuowane były zabudowania miejskie, przy któ- rych znajdowały się ogródki uprawne. Ze względu na jakość ziemi dzielono je na trzy rodzaje. Na ziemi czarnej, najlepszej jakości, uprawiano tytoń. Przy- chód gruntowy szacowano jednak jak z łąk: na 12 cetnarów siana słodkiego z 1 morgi. Z drugiego rodzaju ogrodów, o ziemi czarnej, ale mokrej, gdzie tak- że uprawiano tytoń, zbierano 8 cetnarów siana słodkiego z 1 morgi. Najmniej, bo tylko 4 cetnary siana słodkiego, zbierano z ogrodów trzeciego rodzaju, gdzie występowała ziemia błotnista, czyli młakowata. W granicach obszaru I. Ogrody usytuowane były dwie cerkwie oraz kościół. Przylegające do nich cmentarze traktowane były jak place nieprzynoszące żadnego pożytku gruntowego. Na obszarze II. Nadsusiec dominowały pola orne o ziemi czarnej, urodzaj- nej. Grunty uprawiano w ten sposób, że przez 6 lat były one obsiewane zbo- żem, a przez kolejne 6 ugorowały (w celu zapewnienia pastwisk oraz użyźnie- nia gleby). Oziminę (żyto lub pszenica) wysiewano tylko w pierwszym roku po zakończeniu ugorowania; później uprawiano jedynie zboża jare: w drugim roku – jęczmień, w trzecim – owies i w trzech ostatnich latach – hreczkę lub owies. Przeciętne wysiewy podstawowych zbóż na 1 morgę były następujące: pszenica – 1 korzec 4 garnce, żyto – 3 korce 2 1/2 garnca, jęczmień – 2 korce 28 1/2 garnca i owies – 2 korce; zbiory szacowano zależnie od warunków pogodowych: pszenica i jęczmień – 2–4, żyto i owies – 2 1/2–5 ziarna z jednego wysianego. Występujące w tej części miasta łąki przynosiły zróżnicowane plony, uzależnione od rodzaju gleby. W obszarze II. Nadsusiec znajdowały się także okopisko żydowskie oraz sadzawka, nazywana Stawkiem, użytkowana jako wodopój dla bydła. W obszarze III rodzaje gleby, system uprawy, wysokość wysiewów i zbio- rów w pozostałych obszarach były podobne jak w obszarze II. Nadsusiec. Warto jedynie dodać, że na obszarze III. Zagumeny znajdował się nowy cmentarz, określony jako „polski i ruski”. W granicach obszaru V. Potoczki leżały Staw Mytni, powstały w rozlewisku rzeki Tłumacz, oraz Stawisko, czyli nieużyteczne błoto przy grobli miejskiej (dawniej był tam staw). W mieście istniały też dwa inne stawy: Koropiecki (obszar VI. Słodownia) i Doliszny (obszar VIII. Sianożęci). Wybrane teksty źródłowe 57

Opisanie gromady miasta Tłumacza

Cyrkuł stanisławowski. Państwo Tłumacz. Gromada miasta Tłumacza Opisanie zwyczajnych dotąd, na lustracji od skarbu król[ewskiego] i Rz[eczposp]o[l]i[tej] Polskiej w roku 1765 czynionej i inwentarzu podaw- czym od roku 1772 aż przepisami najwyższych rządów krajowych zgadza- jących się, fundujących się dochodów dominikalnych, urbarialnych, czyli inwentarialnych, i jaka proporcja między teraźniejszą powinnością a nową, uniwersałem pod dniem 10 lutego [1789] ustanowioną należytością, zachodzi. Ta cała gromada do dwóch gruntowych zwierzchności należy, to jest do J[aśnie] W[ielmożnego] Jerzego Potockiego, dożywotniego posesora, i 30 poddanych do plebana łacińskiego. § 1mo. Grunty orne tutejsze gromada na trzy części ma podzielone, z których część pod zasiew zimowy, część pod wiośniany, a trzecia część ugorem dla poprawienia pola i pastwiska bydła przez lat sześć leży, a takowe pole pospo- licie tu nazywają tłoką, sprawiedliwie się jednak ugorem nazywać powinno, ponieważ przez lat sześć ugoruje i przez tyleż używane bywa. Gdy zaś takowe[go] pola trzecią część ornego, czyli ugoru, gromada pod zasiew bierze, insze pole w tej samej proporcji w ugór wypuszczając, sama gromada podział ornego między siebie czyni, i grunt po upadłym gospodarzu między siebie rozbiera, a podobnież przybyłemu, bez dodania dworskich gruntów, z między siebie udzielać powinna tak dalece, iż przy każdym rozmiarze gospodarzowi inna przypadnie miara. Dlatego grunty tej gromady są in concreto mierzone, każda jednak niwa osobno. Łąki, które nigdy ugorować nie zwykły, ale nie- przerwanie używane bywają, także są in concreto mierzone, bo jak się wyżej rzekło, po spadłym gospodarzu łąkę gromada rozbiera, a podobnież przyby- łemu z między siebie udziela. Dlatego przy częstych odmianach tego miasta gospodarze w innej coraz proporcji używają. Z gruntów używanych gromada powinność inwentarską zwierzchności odbywa, jako się w następującym porównaniu okaże, a z gruntów ugorem leżących, na których bydło swoje pasie, rogowszczyznę płaci, która to do następujące- go porównania podana nie będzie, ponieważ w ekstraktach, czyli prawidłach fasyjnych, wszystkie orne grunty tutejsze na dwa roki tylko są fasjonowane, a cała suma ziarna na trzy roki podzielona, zatem trzecia część gruntów ornych, ugorem leżąca, nie jest na pożytek rachowana. § 2do. Poddani J[aśnie] W[ielmożneg]o Potockiego na dwie klasy grunty swoje dzielą, to jest na wołowe, albo całogruntowe, na pojedynkowe, albo półgrun- towe, z których[:] dad Wołowi, czyli parowi, przez niedziel 23 zimowej pory po dni dwa, a przez 58 Tłumacz niedziel 29 po dni trzy na tydzień robią pańszczyzny parociągłej, razem zaś na rok od jednego uczyni dni 133. Drobiu czynszowego in natura dają po kur 4 i jaj 12, albo płacą za kurę po kraj[carów] 5, za jajo jedno kr 1/6, za gęsi płu- gowe kraj[carów] pięć, za zimowlę owiec kraj[carów] 30, albo owce dworskie zimują. Przędą z pańskiego przędziwa po motków dwa na motowidło sied- mioprzędzowe w pasm 30. dbd Poddani pojedynkowi, albo półgruntowi, przez niedziel 23 po dniu jednym, a przez niedziel 29 po 2 dni pańszczyzny na tydzień robią, który ma ciągło, to ciągłem, a który zaś nie ma, to pieszo; razem na rok od jednego wynosi dni 81. Drobiu czynszowego dają kur dwie i jaj 6, albo płacą ceną wyż wyrażoną; za gęsi pługowe po kraj[carów] 2 1/2, za zimowlę owiec po kr 15, i po motku przędą, jako tabela n[ume]ro 1mo pokazuje. § 3tio. Oprócz tego znajduje się 10 poddanych, którzy zwierzchności dominikalnej powinność z gruntów zamiast pańszczyzny czynszem opłacają, że zaś mniejszy nieco czynsz płacą aniżeliby należał podług osiadłości gruntów, za to było onych obowiązkiem z pańskimi listami po drogach jeździć i po egzekucjach od dworu za podatki[em] chodzić, dlatego dwór mniejszą opła- tą z gruntów w nagrodę ich usług kontentował się. Gdy zaś teraz wszystkie powinności teraźniejsze z nową należytością porachowane być mają, słusznie zatem onych usługę na pieniądze porachowano, jako tabela n[ume]ro 2do [pokazuje]. § 4to. Znajduje się także 36 poddanych, między którymi 7miu pańszczy- zną, a 26ciu czynszem pieniężnym zwierzchności dominikalnej powinności z gruntów odbywają. Że jednak ich zagrodnicze grunty takowego przychodu nie wydają, ażeby przyszła urbarialna powinność, uniwersałem pod dniem 10 lutego [1789] pozwolona, teraźniejszą należytość 12 dni pieszej pańszczy- zny przewyższała, jak się to z następującego porównania pokaże, przeto ci do klasy chałupników są przeniesieni. § 5to. Wszyscy ogólnie poddani płacą zwierzchności dominikalnej rocznie podatek jałowiczne zwany zł[otych] reń[skich] 20, który do wyboru czynią między sobą subrepartycję podług osiadłości gospodarzy, do czego wójt, przysiężni i nad usługę dworską wyznaczeni wolnymi są. Podatek ten do tabeli n[ume]ro 1mo nie jest zaciągnięty, bo wysoką ceną pańszczyzna rachowana nową należytość, uniwersałem pozwoloną, przewyższa, dlatego nie zdawało się potrzebne do porównania podawać. § 6to. Oprócz wyżej wzmiankowanych poddanych jest trzech mielników, któ- rzy oprócz powinności z młyna, z gruntów osiadłych zwierzchności powin- ność pańszczyzną odbywają, która owych poddanych pańszczyzna zwierzch- ności z siekierami do wszelkiej budowli dworskiej nieodbicie jest potrzebna, Wybrane teksty źródłowe 59 i tę zwierzchność jak parociągłą rachować onym oświadcza się i dlatego tę teraz za ciągłą podaje do tabeli n[ume]ro 6to. § 7mo. Wszyscy także poddani, którzy mają jakiekolwiek bydło, dworowi ro- gowszczyznę, gosztynę i świńszczyznę płacą, a to za pastwiska, które im dwór pozwala na własnych gruntach, i osobno nadał titulo tłoki. § 8vo. Dziesięcinę pszczelną in natura dają, a gdzie nie zajdzie dziesiąty pień, oczkowe płacą; ci zaś tylko dają, którzy pasieki trzymają. Która to danina, ponieważ z gruntem posiadanym żadnego połączenia nie ma, do porównania należytości urbarialnej nie zdaje się należeć, ile że trzymającym teraźniejsze pasieki dwór osobno grunty swoje zwykł na podpasiecza nadawać, które do innych powinności inwentarskich nie należały. § 9no. Oprócz tych wzmiankowanych powinności, które dotąd poddani odda- ją, odrabiają i opłacają, byli jeszcze obowiązani do niżej wyrażonych, na mocy wyż wspomnianej lustracji i inwentarza podawczego, jako to: dni letnie do zbioru zboża i siana odrabiać, szarwarki do reperacji wszelkiej budowli dworskiej odbywać, konopie albo len moczyć, stróżę kolejno do dworu odbywać i inne powinności przy wsiach Państwa tego wyrażone czynić. § 10mo. Co się tyczy poddanych plebana łacińskiego, ci grunty swoje mają na dwie części podzielone[:] parowe, albo całogruntowe, pojedynkowe, albo pół- gruntowe, z których[:] dcd Poddany cały grunt trzymający przez niedziel 23 po dniu 1, a przez niedziel 29 po dni 2 odrabia na tydzień pańszczyzny ciągłem; razem tedy w rok uczyni dni 81; i motek cały przędzie. ddd Poddany półgruntowy tyleż dni pieszo odrabia i pół motka przędzie, jako tabela n[ume]ro 7mo pokazuje. § 11mo. Oprócz tego jest 12stu poddanych, którzy plebanowi łacińskiemu powinność z gruntów czynszem opłacają. Że zaś ich zagrodnicze grunty takowego przychodu nie wydają, ażeby przyszła urbarialna powinność nową, uniwersałem określoną, 12stu dni pieszej pańszczyzny przewyższała, jak się to z następującego porównania okaże, przeto ci do klasy chałupników są przeniesieni, jako tabela n[ume]ro 7mo [pokazuje]. § 12do. Familie żydowskie, które tu własne domostwa mają, podług osobnej konsygnacji f[lorenów] reń[skich] 91 kr 45 czynszu placowego i 21 f[lorenów] reń[skich] 55 4/8 kraj[carów] rogowszczyzny zwierzchności dominikalnej rocznie płacą. Ta jednak należytość do niniejszego obrachunku urbarialnych powinności nie należy, ponieważ rzeczeni Żydzi żadnych gruntów nie posia- dają, a zatem się tu ta suma dla przychodu tylko kładzie. § 13to. Żadnych pustych i nieosiadłych gruntów tu nie masz, ponieważ gromady obydwóch zwierzchności grunty in concreto używają. § 14to. Grunty plebanów utrisq[ue] rit[us] podług erekcji są wydzielone, z któ- 60 Tłumacz rych dworowi nic nie płacą. Od gromad zaś żadnych stałych nie pobierają opłat. § 15to. Gromadzkich poddanych pastwisk żadnych osobnych tu nie masz, ale gromady na ugorach i łanach dworskich ugorujących bydło swoje pasą, za co zwierzchności rogowszczyznę płacą. § 16to. Z przyczyny niedostatków lasów, ani dworscy, ani plebańscy poddani drzewa na opał i budowle od zwierzchności nie dostają, jednakże zwierzch- ność dominikalna poddanym swoim przez wzgląd na ich czynione powinno- ści zarośla, na pastwiska fasjonowane, gromadzie tu wydzieliła ku ścisłej ich potrzebie, z których tymczasem opał i ogrodzenie, a w czasie i do budowli drzewo mieć może, gdy te pustoszyć nie będzie. Pleban zaś rit[us] latini, po- dług swoich proporcjonalnych potrzeb, ma wolny wrąb w lasach dworskich, za co, gdy dwór z lasów podatkować będzie, przykładać się do takowego podatku powinien. Paroch ruski ma swój las, w pańskich zaś wolnego wrębu nie ma. § 17mo. Pańszczyzna nieodbicie jest tutaj potrzebna, ponieważ zwierzchność trzecią część gruntów posiadając, do obrobienia tychże na pożytek krajo- wy bez pańszczyzny obejść się nie może, ani innym przemysłem też grunty obsiewać potrafi. Poddani zaś nie są tak przywiązani do rolnictwa, aby jaką część gruntów pańskich na siebie wzięli ku opłaceniu podatku pieniężnego, ale łatwiej odrobić by mogli pańszczyzną. Pleban łaciński, posiadający także znaczne grunty, pańszczyzny potrzebuje. Cena zaś tej pańszczyzny wyznaczyć się mająca nie może być inna, bez oczywistego uszkodzenia zwierzchności, przyjęta, jak tylko dotąd zwyczajna, podług której podani teraz czynszujący się płacili; gdy zaś ta pozwoloną nie będzie, tedy zwierzchności raczej opłatę pieniężną, podług nowej regulacji wypadłą, od poddanych przyjmują. § 18vo. Wszystkie grunty gromadzkie są i concreto mierzone, ponieważ gromady same się rozmierzają gruntami, podług tabel n[ume]ro 17o, 18vo, 19no et 20mo, podług których to całe operandum jest wyrachowane.

Wykaz alegatów

Nr 1. Konsygnacja gruntów wraz z przychodem z nichże od poddanych, któ- rzy zwierzchności dominikalnej powinności z gruntów pańszczyzną odbywa- ją i inne daniny dają Nr 2. Konsygnacja 10 poddanych wraz z przychodem, którzy zwierzchności dominikalnej zamiast pańszczyzny czynsz gotowymi pieniędzmi płacą Nr 3. Konsygnacja gruntów wraz z przychodem z nichże 7 poddanych, którzy zwierzchności dominikalnej powinności z gruntów pańszczyzną pieszą odra- biali, a teraz do klasy chałupników należą Wybrane teksty źródłowe 61

Nr 4. Konsygnacja gruntów wraz z przychodem z nichże 7 poddanych, któ- rzy zwierzchności dominikalnej zamiast pańszczyzny powinność pieniędzmi opłacają, teraz zaś dla szczupłych gruntów do klasy chałupników należą Nr 5. Konsygnacja gruntów wraz z przychodem z nichże od poddanych 22, którzy zwierzchności dominikalnej powinność z gruntów czynszem odbywa- ją Nr 6. Konsygnacja gruntów wraz z przychodem z nich od 3 mielników, którzy powinność pańszczyzną z siekierami odrabiają Nr 7. Konsygnacja gruntów wraz z przychodem z nichże od 18 poddanych, którzy plebanowi łacińskiemu powinność pańszczyzną odrabiają i inne daniny dają Nr 7 1/2. Konsygnacja gruntów wraz z przychodem z nichże od poddanych 12, którzy plebanowi łacińskiemu powinność z gruntów czynszem odbywali, teraz zaś dla ich szczupłych gruntów do klasy chałupników są przeniesieni Nr 8–13. Konsygnacje gruntów, z których zwierzchność gruntowa żadnych urbarialnych danin nie pobiera Nr 14. Konsygnacja gruntów ugorem leżących gromady dominikalnej, z któ- rych zwierzchność rogowszczyznę pobiera Nr 15. Konsygnacja gruntów ugorem leżących poddanych plebana łacińskie- go, z których zwierzchność rogowszczyznę pobiera Nr 16. Konsygnacja czynszów placowych i rogowszczyzny od Żydów Nr 17. Konsygnacja rozmiaru gruntów concretowych gromady dominikalnej Nr 18. Konsygnacja rozmiaru gruntów poddanych plebana łacińskiego Nr 19. Konsygnacja gruntów wraz z przychodem z nichże plebana łacińskie- go, których gromada in concreto używa Nr 20. Konsygnacja gruntów wraz z przychodem z nichże, których gromada dominikalna in concreto używa

Zabłotów

Ogólna charakterystyka miasta

Status prawny i położenie geograficzne

Zabłotów – miasto w cyrkule zaleszczyckim, położone nad rzeką Prut. Graniczyło z następującymi wsiami: od wschodu z Tułukowem, od południa z Ilińcami, od zachodu z Demiczem, od północy z Kielichowem i Oleszko- wem. Zabłotów był centrum dominium złożonego z jednego miasta i dzie- więciu wsi.

Struktura własnościowa

Właścicielką Zabłotowa była hr. Katarzyna Kossakowska. Oprócz niej czę- ści dziedziczne posiadali: parafia rzymskokatolicka (ks. Marcin Kozakowski) oraz dwie parafie greckokatolickie (ks. Petryna i ks. Pieczarski).

Przestrzeń miejska

Miasto Zabłotów miało powierzchnię 1785 mórg 1570 1/2 sążnia, przy czym grunty dominikalne zajmowały 195 mórg 433 2/3 sążnia, rustykalne zaś 1590 mórg 1136 5/6 sążnia. Do gruntów dominikalnych zaliczono ziemię na- leżącą do parafii rzymskokatolickiej oraz dziedziczki miasta. Parafia łacińska dysponowała 4 morgami 974 2/3 sążnia pól ornych, 31 morgami 322 1/2 sąż- nia łąk oraz 2 morgami 1231 2/3 sążnia ogrodów, co łącznie dawało 38 mórg 928 5/6 sążnia. Hrabina Katarzyna Kossakowska posiadała łącznie 156 mórg 1104 4/6 sążnia ziemi, przy czym grunty te, choć formalnie leżały w granicach Zabłotowa, rozdzielone były na dwie części. Jako grunty zabłotowskie liczono 88 mórg 171 2/3 sążnia pól ornych, 3 morgi 1457 sążni łąk oraz staw o powierzchni 1 morgi 572 sążni; jako grunty ilinieckie (leżące w znacznym oddaleniu od miasta i zapewne dlatego włączone do folwarku w Ilińcach) – 63 morgi 404 sążnie pól ornych oraz 100 sążni łąk. Do gruntów rustykalnych zaliczono ziemię należącą do dwóch parafii greckokatolickich i gromady. Parafia administrowana przez nieznanego z imienia ks. Pieczarskiego dysponowała 26 morgami 346 1/2 sążnia pól or- 66 Zabłotów nych, 35 morgami 968 2/3 sążnia łąk oraz 1542 5/6 sążnia ogrodów; do parafii administrowanej przez nieznanego z imienia ks. Petrynę należały zaś 23 morgi 718 1/6 sążnia pól ornych, 9 mórg 576 2/3 sążnia łąk oraz 1507 1/2 sążnia ogrodów. Ziemia użytkowana przez gromadę – podobnie jak w przypadku gruntów hr. Kossakowskiej – podzielona została na dwie części: należącą do Zabłoto- wa i Iliniec. Mieszkańcy Zabłotowa użytkowali 631 mórg 353 5/6 sążnia pól ornych, 148 mórg 865 1/2 sążnia łąk, 104 morgi 66 sążni ogrodów i 190 mórg 941 1/2 sążnia pastwisk. Mieszkańcy Iliniec obrabiali 416 mórg 1279 5/6 sąż- nia pól ornych. Sumaryczne zbiory zbóż z pól ornych leżących w granicach Zabłotowa wynosiły 11 114 63/64 korca, przy czym na obszar dominikalny (hr. Kossa- kowska i parafia łacińska) przypadało zaledwie 1407 33/64 korca, a na obszar rustykalny – 9707 30/64 korca. Wśród upraw dominowały jęczmień i owies. Zbiory jęczmienia wynosiły 3421 1/64 korca, owsa zaś 4105 14/64 korca. Zbio- ry pszenicy i żyta szacowano na jednakowym poziomie: po 1794 24/64 korca. Z łąk, ogrodów, pastwisk i stawów zbierano łącznie (w cetnarach) 3965,61 siana słodkiego, 11,72 siana kwaśnego i 848,45 potrawu.

Zob.: Sumariusz fasji gromadzkiej miasta Zabłotowa

Sumaryczny gruntowy przychód pieniężny z całego miasta wynosił 4152 złr 20 6/8 kr, w tym przychody z uprawy pszenicy szacowano na 986 złr 52 6/8 kr, z żyta – 687 złr 48 7/8 kr, z jęczmienia – 931 złr 16 6/8 kr, z owsa – 592 złr 58 4/8 kr, z siana słodkiego – 859 złr 12 7/8 kr, z siana kwaśnego – 1 złr 39 4/8 kr i z potrawu – 92 złr 30 4/8 kr.

Miasto Zabłotów podzielono na cztery obszary (niwy): I. Plac miejscowy, numery działek: 1–345 II. Na Dzwiniaczce, numery działek: 346–368 III. Za Czerniawą, numery działek: 369–387 IV. Za Prutem, numery działek: 388–392

Zob.: Rekapitulacja sumaryczna miasta Zabłotowa

Niektóre z tych obszarów dzieliły się na mniejsze części. Na przykład w ob- rębie Placu miejscowego wydzielono trzy osobne części: hr. Katarzyny Kos- sakowskiej, probostwa rzymskokatolickiego i domy żydowskie. Taki podział sugeruje istnienie jakby trzech odrębnych pod względem prawnym organi- zmów: części dworskiej, jurydyki plebańskiej i części zamieszkiwanej przez Ogólna charakterystyka miasta 67 ludność żydowską. Podział na część dworską i jurydykę plebańską można również dostrzec w innych niwach, w których obrębie najczęściej wyróżniano „I część” (zapewne hr. Kossakowskiej) i „II część” (zapewne plebańską). Plac miejscowy znajdował się w centrum miasta. W miarę precyzyjnie określono też położenie trzech pozostałych niw: obszar II. Na Dzwiniaczce: „na wschód słońca i południe zaczyna się, od gruntów tułukowskich na za- chód ciągnie się ponad obszar IV domowych gruntów, na północ przypiera do rzeki Czerniawy przy obszarze III gruntu domowego”; obszar III. Za Czer- niawą: „na zachód słońca zaczyna się od gruntów trufanowskich, Buczaczek Małych, starokuckich, kobackich, rybeńskich i słobódzkich, na południe od gruntów tułukowskich i swych domowych obszaru II, przy rzece Czerniawie będących, na zachód od gruntów dymideckich, na północ przy gruntach bali- nieckich kończy się”; obszar IV. Za Prutem: „na zachód słońca zaczyna się od gruntów wsi Tułukowa, na południe od wsi Ilińce, na zachód od gruntu dy- mideckiego, na północ od domowego gruntu, czyli obszaru I, będącego przy rzece Prut”. W granicach niw wyodrębniono mniejsze części, niekiedy nadając im wła- sne nazwy. Na przykład w obszarze II. Na Dzwiniaczce wyróżniono pola Na Dzwiniaczce i W Łozach oraz sianożęci; w obszarze III. Za Czerniawą – pola Za Czerniawą, Od Baliniec i Pogrzeby oraz sianożęci; w obszarze IV. Za Pru- tem wymieniono jedynie sianożęci. Oprócz tego w księdze pomiarów poja- wiały się również inne nazwy topograficzne, jak: łan (pole) Przy Mostach, pastwiska Koło Litwina oraz łąki W Łozach, Na Dzwiniaczce, Nad Czerniawą i W Podłużnych. Warto w tym miejscu nadmienić, że praktycznie wszystkie grunty w obszarze III. Za Czerniawą, które leżały na lewym brzegu rzeki Czerniawy, w do- datku w znacznej odległości od centrum miasta, użytkowane były przez dwór i mieszkańców wsi Ilińce. W Zabłotowie nie było gruntów pustych, gdyż – jak to określono – te, które istniały wcześniej, zostały zagospodarowane przez gromadę. Dwa stare cmentarze użytkowane były jako pastwiska. Z analizy zapisów w księdze pomiarów wynika, że w Zabłotowie istnia- ło co najmniej 208 budynków mieszkalnych, w tym 113 chałup (opisanych jako place chałup), 92 domy (place domów), plebania (dom kościelny) oraz dom przy okopisku. Być może część domostw nie była jeszcze zabudowana, ponieważ nie podano przy nich numeru domu (taka sytuacja miała miejsce w przypadku 17 chałup i 13 domów). Zabudowania mieszkalne, co oczywiste, koncentrowały się na Placu miej- scowym. Jak wcześniej wspomniano, Plac miejscowy dzielił się na trzy części. W tym kontekście warto zaznaczyć, że w części dworskiej i na jurydyce ple- 68 Zabłotów bańskiej ulokowane były przeważnie chałupy, w części żydowskiej zaś – wy- łącznie domy (w części żydowskiej wymieniono też plebanię rzymskokatolic- ką). Ze względu na specyficzny układ księgi pomiarów informacje na temat budowli publicznych, obiektów gospodarczych czy infrastruktury technicznej są bardzo skąpe. Jeśli idzie o budowle publiczne, wyszczególniono jedynie 3 domy kahalne oraz szkołę ruską (właściwie plac na szkołę). Mimo że ich lite- ralnie nie wymieniono, w mieście istniał kościół rzymskokatolicki (wzmiankowano jedynie cmentarz przy kościele) oraz dwie cerkwie greckokatolickie. Oczywiście były też miejsca pochówku: dwa stare cmentarze (użytkowane jako pastwiska), jeden nowy oraz okopisko żydowskie. Na kartach metryki józefińskiej nie pojawiła się żadna wzmianka o obiektach gospodarczych i infrastrukturalnych, z wyjątkiem informacji o gościńcu publicznym do Gwoźdźca. Spośród obiektów fizjograficznych wymieniono trzy rzeki przepływające przez Zabłotów: Prut, Czerniawę i Turkę. Ponadto wzmiankowano bagno, kamienistą ryń oraz stawek pański.

Przestrzeń publiczno-polityczna

Zachowana dokumentacja nie pozwala na precyzyjne określenie skład- ników przestrzeni publiczno-politycznej. Nieco więcej wiadomo na temat ośrodków władzy kościelnej, w Zabłotowie bowiem istniała parafia rzymskokatolicka oraz dwie parafie greckokatolickie. Sądząc po liczbie domów ka- halnych oraz istnieniu okopiska, w mieście zapewne działała gmina żydow- ska. Zabłotów był też siedzibą administracji dóbr ziemskich (dominium), ale nie było tu ani dworu, ani dworskich obiektów administracyjnych. Podobnie przypuszczać należy, że działały władze miejskie.

Przestrzeń społeczna

Na podstawie dostępnych materiałów źródłowych bardzo trudno jest określić strukturę społeczną mieszkańców. Z zachowanego ekstraktu z inwentarza miejskich osiadłości oraz analizy zapisów w księdze pomiarów wynika, że w Zabłotowie znajdowało się 213 posiadaczy gruntowych (głowy rodzin). Wśród nich można wyróżnić 6 właścicieli dziedzicznych, 97 Żydów oraz 110 poddanych chrześcijańskich. Do właścicieli dziedzicznych zaliczyć należy właścicielkę miasta hr. Kata- rzynę Kossakowską, proboszcza rzymskokatolickiego z Zabłotowa ks. Mar- cina Kozakowskiego, dwóch parochów greckokatolickich z Zabłotowa (ks. Petryna i ks. Pieczarski) oraz dwóch parochów greckokatolickich z Iliniec (ks. Ogólna charakterystyka miasta 69

Pawłowski, ks. Wołoszynowicz). Prawa zwierzchności gruntowej, jak się wydaje, przysługiwały jedynie hr. Kossakowskiej oraz Kozakowskiemu. Żydzi, których obecność zapewne decydowała o miejskim charakterze Zabłotowa, posiadali jedynie domy (tylko 4 z nich miało także niewielkie ogrody). Zapewne utrzymywali się z handlu i rzemiosła, czyli z zajęć typowo miejskich. Chrześcijańscy mieszkańcy Zabłotowa w ekstrakcie z inwentarza miejskich osiadłości sklasyfikowani zostali jak mieszkańcy wsi, tzn. podzielono ich na kmieci parowych, kmieci pojedynkowych i chałupników. Wszyscy oni mieli grunty wymierzone wspólnie, z wyjątkiem ogrodów. Parowi, których było 15, użytkowali po 8 sznurów pola ornego i 2 sznury łąk (13 mórg 784 sążnie pól i 3 morgi 598 sążni łąk), 69 pojedynkowych miało nadziały o połowę mniejsze, a 27 chałupników posiadało tylko ogrody. Oprócz tego zarówno parowi i pojedynkowi, jak i chałupnicy posiadali pastwiska, lecz bydło wypasano na nich wspólnie. Ponieważ w księdze pomiarów podano tylko rozmiar ogrodów, praktycznie nie jest możliwe ustalenie, kto należał do konkretnej grupy poddanych chrześcijańskich. Podobnie nie można stwierdzić, którzy mieszkańcy Iliniec (poza dziedziczką i dwoma parochami) posiadali grunty w Zabłotowie.

Zob.: Wykaz posiadaczy nieruchomości w Zabłotowie ujętych w metryce jó- zefińskiej

Jeśli idzie o strukturę wyznaniowo-narodowościową, z dużą dozą praw- dopodobieństwa można powiedzieć, że ogół mieszkańców Zabłotowa dzielił się na dwie mniej więcej równe grupy wyznaniowe: żydowską i chrześcijań- ską. Sądząc z brzmienia imion i nazwisk oraz liczby i rozmieszczenia świątyń, wśród chrześcijan dominowała ludność o etnosie ruskim. Do elity miejskiej Zabłotowa należy zaliczyć przede wszystkim duchownych, tj. proboszcza rzymskokatolickiego Marcina Kozakowskiego oraz dwóch parochów greckokatolickich: Petrynę i Pieczarskiego. Ponadto w gro- nie tym należy ująć dworskiego oficjalistę, czyli plenipotenta urbarialnego W. Dziekońskiego, a także przedstawicieli gromady, uczestniczących w przygotowywaniu metryki józefińskiej: wójta Michajło Dragańczuka oraz przy- siężnych Iwana Łamanicza, Hryhora Łukaszczuka, Oleksę Kryciuka, Michaj- ło Dragańczyszyna, Hryhora Kusznierza i Wasyla Paradkę.

Wybrane teksty źródłowe

Opisanie granic miasta Zabłotowa

Nie zachowało się.

Prawidła fasjonowania (regest)

Miasto Zabłotów graniczyło z następującymi wsiami: od wschodu – z Tu- łukowem, od południa – z Ilińcami, od zachodu – z Demiczem, od północy – z Kielichowem i Oleszkowem. Teren miasta podzielono na cztery obszary (niwy): I. Plac miejscowy, II. Na Dzwiniaczce, III. Za Czerniawą i IV. Za Pru- tem. Na obszarze I. Plac miejscowy usytuowane były zabudowania i ogrody. W części ogrodów występowała ziemia czarna, lepszego gatunku, w części zaś ziemia była glinkowata. Były tu także: niewielki staw dworski, pastwisko gromadzkie, dwa stare cmentarze (przy kościele i cerkwi) oraz okopisko ży- dowskie. Przez Plac miejscowy przepływała rzeczka Turka. Na niwach II. Na Dzwiniaczce i III. Za Czerniawą występowały przeważ- nie pola orne, na których dominowała ziemia czarna lub „siwa glinkowata”, obsiewana przeważnie żytem (na zimę) i owsem (na wiosnę), rzadziej pszeni- cą i jęczmieniem. Zbiory zbóż z 1 morgi szacowano najczęściej następująco: pszenica – 3 ziarna, żyto – 2 1/2 lub 3 ziarna, jęczmień – 4 ziarna, owies – 3 lub 4 ziarna z jednego wysianego. W obydwu niwach występowały też łąki różnego gatunku, z których zbierano siano słodkie w ilości od 8 do 12 cetna- rów z 1 morgi. Ponadto na obszarze II. Na Dzwiniaczce wymieniano nowy cmentarz, natomiast na obszarze III. Za Czerniawą – rzekę o tejże nazwie oraz przylegające do niej bagniska. Na obszarze IV. Za Prutem znajdowały się wyłącznie łąki, z których zbierano 8 cetnarów siana słodkiego z 1 morgi oraz pastwiska użytkowane wspólnie przez całą gromadę. Grunty w Zabłotowie nie były nawożone, a jedynie ugorowane. Z reguły dzielono je na trzy części i uprawiano w następujący sposób: jedna część ugo- 72 Zabłotów rowała przez jeden rok, dwie pozostałe części były uprawiane przez dwa lata. W ten sposób każda część ugorowała naprzemiennie co trzy lata.

Opisanie gromady miasta Zabłotowa

Nie zachowało się. Summary

This publication results from the international research project “At the meeting point of cultures and nations. Galician towns and small towns in the Josephinian Land Survey” financed from the appropriations of the National Science Centre within the Harmonia 8 program. The program involves creating a unique, online-accessible database of towns and their inhabitants as well as defining the components of the social space of towns and small towns of the five easternmost “cyrkuls” of Galicia, i.e. districts of Berezhany (Brzeżany), Brody (Zolochiv, Złoczów), Ternopil (Tarnopol), Zalishchyky (Zaleszczyki) and Stanyslaviv (Ivano-Frankivsk, Stanisławów). The source basis for the research are mass and complementary historical sources from the 80s of the 18th century: the Josephinian Land Survey, created in the years 1785–1788 and the so-called urbarial descriptions, drawn up in 1789 for tax purposes. Volume 15 presents source materials for the towns of the Stanyslaviv (Ivano-Frankivsk, Stanisławów) “cyrkul”: Obertyn and Tlumach (Tłumacz), and of the Zalishchyky (Zaleszczyki) “cyrkul: Zabolotiv (Zabłotów). The introduction discusses the legal status, geographical location and property structure of the above mentioned towns as well as characterises the main elements of their physical, public, political and social space. The publication has been supplemented with copies of some of the source documents (among others, descriptions of town borders) and tabular list of town inhabitants made on the basis of the Josphinian Land Survey and the so-called urbarial descriptions.

Bibliografia

Źródła rękopiśmienne

Centralne Państwowe Archiwum Historyczne Ukrainy we Lwowie fond 19: Metryka józefińska, opis 6, sprawy 187, 212; opis 10, sprawa 25 fond 146: Namiestnictwo Galicyjskie, opis 18, sprawy 3629, 3696

Źródła drukowane

Państwo wojnickie w metryce józefińskiej z 1785–1787 roku. Wojnicz, Zamoście, Ratnawy i Łopoń, wyd. J. Szymański, Wojnicz 2000.

Opracowania

Adelsgruber P., Cohen L., Kuzmany B., Getrennt und doch verbunden. Grenzstädte zwischen Österreich und Russland 1772–1918, Wien–Köln– Weimar 2011. Dolinovskyi V., Соціально-професійна структура міщан Олеська на підставі інвентаря будинків 1789 р., [w:] Galicyjskie miasta w epoce zmian społeczno-politycznych w Europie Środkowo-Wschodniej w XVIII– XIX wieku, zbiór studiów pod red. T. Kargola, B. Petryszak i K. Ślusarka, Kraków–Lwów 2018. Drobesch W., Bodenerfassung und Bodenbewertung als Teil einer Staatsmodernisierung. Theresianische Steuerrektifikation, Josephinischer Kataster und Franziszeischer Kataster, [w:] R. Furter, A.-L. Head-König, L. Lorenzetti (red.), Les migrations de retour. Rückwanderungen, Geschichte der Alpen/Histoire des Alpes/Storia delle Alpi, 2009, t. 14. Falniowska-Gradowska A., Leśniak F., Struktura własności ziemskiej i użytkowania gruntów w Galicji w cyrkułach rzeszowskim, sanockim i tarnowskim w świetle katastru józefińskiego (1785–1787), Toruń 2009. Falniowska-Gradowska A., Studia nad społeczeństwem województwa krakowskiego w XVIII wieku. Struktura własności ziemskiej i użytkowanie gruntów w świetle katastru józefińskiego, Warszawa 1982. Feucht R., Flächenangaben im österreichischen Kataster, Diplomarbeit am 76 Bibliografia

Institut für Geoinformation und Kartographie der Technischen Universität Wien, 2008. Fierich J., Kultury rolnicze, zmianowanie i zbiory w katastrze józefińskim, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych”, 1950, t. 12. Gospodarka Galicji 1772–1867. Inwentarz materiałów historycznych z archiwów i bibliotek Polski, Austrii i Ukrainy, t. 1-2, pod red. K. Ślusarka, Kraków 2015. Jewuła Ł., Galicyjskie miasta i miasteczka oraz ich mieszkańcy w latach 1772– 1848, Kraków 2013. Kańkowski M., Miasto Józefów w świetle opisań urbarialnych, [w:] Galicyjskie miasta w epoce zmian społeczno-politycznych w Europie Środkowo- Wschodniej w XVIII–XIX wieku, zbiór studiów pod red. T. Kargola, B. Petryszak i K. Ślusarka, Kraków–Lwów 2018. Kargol T., Konfrontacja metryki józefińskiej z innymi źródłami historycznymi na przykładzie topografii i społeczeństwa Brodów w II połowie XVIII wieku, [w:] Galicyjskie miasta w epoce zmian społeczno-politycznych w Europie Środkowo-Wschodniej w XVIII–XIX wieku, zbiór studiów pod red. T. Kargola, B. Petryszak i K. Ślusarka, Kraków–Lwów 2018. Krętosz J., Archidiecezja lwowska obrządku łacińskiego w okresie józefinizmu (1772–1815), Katowice 1996. Kulczykowski M., Andrychowski ośrodek płócienniczy w XVIII i XIX wieku, Wrocław 1972. Kulczykowski M., Chłopskie tkactwo bawełniane w ośrodku andrychowskim w XIX wieku, Wrocław 1976. Kuzmany B., Brody. Eine galizische Grenzstadt im langen 19. Jahrhundert, Wien–Köln–Weimar 2011. Rozdolski R., Die grosse Steuer- und Agrarreform Joseph II, Warschau 1961. Rozdolski R., Stosunki poddańcze w dawnej Galicji, t. 1–2, Warszawa 1962. Ruszała K., Społeczeństwo miasteczka galicyjskiego w pierwszych latach rządów austriackich w świetle pierwszego katastru gruntowego, tzw. metryki józefińskiej na przykładzie Jasła, [w:] Społeczeństwo i gospodarka Galicji w latach 1772–1867. Źródła i perspektywy badań, zbiór studiów pod red. T. Kargola i K. Ślusarka, Kraków 2014. Rutkowski J., Galicyjski kataster gruntowy jako podstawa statystyki własności ziemskiej, „Wiadomości Statystyczne o Stosunkach Krajowych”, 1917, t. 25, z. 3. Styś W., Metryki gruntowe józefińskie jako źródło do historii gospodarczej Galicji, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych”, 1932, t. 2. Ślusarek K., Drobna szlachta w Galicji 1772–1848, Jędrzejów–Kraków 2011. Ślusarek K., Materiały podatkowe jako źródło do dziejów miast galicyjskich w czasach józefińskich, [w:] Galicyjskie miasta w epoce zmian społeczno- politycznych w Europie Środkowo-Wschodniej w XVIII–XIX wieku, zbiór Bibliografia 77

studiów pod red. T. Kargola, B. Petryszak i K. Ślusarka, Kraków–Lwów 2018. Tandecki J., Kopiński K., Edytorstwo źródeł historycznych, Warszawa 2014. Wasyl F., Ormianie w przedautonomicznej Galicji. Studium demograficzno- historyczne, Kraków 2015. Zamoyski G., Nowy Targ i jego mieszkańcy w świetle metryki józefińskiej, [w:] Galicyjskie miasta w epoce zmian społeczno-politycznych w Europie Środkowo-Wschodniej w XVIII–XIX wieku, zbiór studiów pod red. T. Kargola, B. Petryszak i K. Ślusarka, Kraków–Lwów 2018. Білінська Л., Мікротопоніми Тисмениччини відомного походження, „Наукові записки ТНПУ ім. В. Гнатюка. Сер. Мовознавство“, Тернопіль 2009, Вип. 2 (17). Вирста Н., Українські та німецькі прізвища, мотивовані назвами професій (лексико-семантичний аналіз), „Актуальні проблеми філології та перекладознавства“, Хмельницький 2013, Вип. 6 (1). Долинська М., Історична топографія Львова XIV–XIX ст., Львів 2006. Долинська М., Йосифінська метрика – головне джерело для відтворення історичної топографії (культурного краєвиду) міст, містечок і сіл Галичини, [w:] Galicyjskie miasta w epoce zmian społeczno-politycznych w Europie Środkowo-Wschodniej w XVIII–XIX wieku, zbiór studiów pod red. T. Kargola, B. Petryszak i K. Ślusarka, Kraków–Lwów 2018. Долинська М., Погорілко М., З історичної топографії Львова (гори Львова), „Записки Наукового товариства імені Шевченка”, Львів 2015, t. 268. Иосифінська (1785–1788) i францисканська (1819–1820) метрики. Перші поземельні кадастри Галичини. Покажчик населених пунктів, Київ 1965. Іваночко У., Вплив соціально-функціональних процесів на розвиток урбанізації в Галичині кінця XVIII – початку XX ст., [w:] Історична топографія і соціотопографія України, Зб. наук. праць, Редкол.: Я. Дашкевич, П. Сохань та ін., Львів 2006. Лаба В., Iсторiя міста Перемишляни від найдавнiших часiв до 1939 року, Львiв 2001. Лужецька О., Мікротопонімія Південно-Західного Опілля, Дис. на здобуття наук. ст. канд. філологічних наук, Тернопіль 2014. Петришин Г., Іваночко У., Еволюція принципів класифікації міст Галичини в австрійський період, [w:] Книга міст Галичини. Міждисциплінарні дослідження у містознавстві, „Вісник Державного університету «Львівська політехніка»”, Львів, 1999, nr 379.

Zestawienia tabelaryczne

Sumariusz fasji gromadzkiej miasta Obertyna (z Bałaharówką)

Pola orne Łąki Lasy pożytek siana w cetnarach pożytek drewna powierzchnia zbiory ziarna w korcach powierzchnia powierzchnia siano w sążniach sześc. potraw morgi sążnie pszenica żyto jęczmien owies morgi sążnie ogółem słodkie kwaśne morgi sążnie twardego miękkiego ról, łąk i lasów 1233 1240 5/6 1449 21/32 1085 13/64 1644 29/64 5010 25/32 436 399 1/6 2394,05 1275,58 47,31 stawów 3 31 21,13 Zwierzchność dworska w ugorach, ogrodach, posiada 17 802 1/2 204,39 2,19 44,02 krzakach i pastwiskach ogółem 1233 1240 5/6 1449 21/32 1085 13/64 1644 29/64 5010 25/32 456 1232 2/3 2598,44 1298,90 91,33 ról, łąk i lasów 2045 380 1/3 2061 5/8 2233 15/64 1412 29/64 9694 23/32 597 956 2/3 3501,33 1619,98 stawów Poddani posiadają w ugorach, ogrodach, 124 731 1414,57 14,33 285,08 krzakach i pastwiskach ogółem 2045 380 1/3 2061 5/8 2233 15/64 1412 29/64 9694 23/32 722 87 2/3 4915,90 1634,31 285,08 Suma całkowita 3279 21 1/6 3511 9/32 3318 7/16 3056 29/32 14705 1/2 1178 1320 1/3 7514,34 2933,21 376,41 Źródło: CPAHU Lwów, fond 19: Metryka józefińska, opis 6 sprawa 212, k. 36–37. Rekapitulacja sumaryczna miasta Obertyna

Role Łąki Lasy pożytek w cetnarach Niwy powierzchnia przychód ziarna w korcach powierzchnia powierzchnia pożytek drewna w sążniach sześc. siano potraw morgi sążnie pszenica żyto jęczmień owies morgi sążnie ogółem słodkie kwaśne morgi sążnie twardego miękkiego I. Obszar ogrodów 130 866 1/2 II. Mogiłki 772 1401 5/6 264 1574 5/6 III. Rudki 669 1320 490 489 1/6 IV. Słoboda 767 659 5/6 130 1095 1/2 V. Za Czerniawą 896 122 1/6 59 1410 Bałaharówka 172 1317 1/3 225 9/32 474 21/64 726 3/8 102 684 1/3 622,64 328,79 26,79 Źródło: CPAHU Lwów, fond 19: Metryka józefińska, opis 6 sprawa 212, k. 26v–27. Wykazy posiadaczy nieruchomości w Obertynie ujętych w opisaniach urbarialnych

Kontrolowany jednoroczny przychód gruntowy na pieniądze wyrachowany w złotych reńskich i krajcarach Numer Posiadacze nieruchomości Numer z łąk i ogrodów z pastwisk, krzaków, lasów domu konsygnacji z pól i ugorów oraz stawów razem imię nazwisko oraz stawów oraz stawów 298 Józef Ampel 5 14/15 14/15 37 Andrej Andrejcow 1 35 19/60 35 19/60 68 Hryhor Andrejow 1 35 19/60 1 3/4 37 1/15 144 Iwanicha Babeszczuczka 3 3 5/6 3 5/6 109 Andrej Bajura 1 35 19/60 2 11/60 37 1/2 402 Petro Bajura 1 35 19/60 2 7/30 37 11/20 103 Danyło Bałahura 1 35 19/60 1 7/60 36 13/30 353 Hryhor Bałahura 1 35 19/60 7/15 35 47/60 182 Iwan Bałahura 1 35 19/60 59/60 36 3/10 99 Mychajło Bałahura 1 35 19/60 4 23/60 39 7/10 396 Dmytro Bandurak 5 7/12 7/12 276 Iwaś Bandurak 1 35 19/60 43/60 36 1/30 4 Jacko Bandurak 1 35 19/60 1/2 35 49/60 143 Jurko Barabeszczuk 1 35 19/60 1 11/12 37 7/30 43 Jakub Baranowski 1 35 19/60 11/20 35 13/15 58 Marcin Baranowski 3 2 11/60 2 11/60 203 Lejba Barszaft 16 133 Hryhor Bebeszczuk 1 35 19/60 3 13/60 38 8/15 105 Paweł Berezowski 2 35 19/60 2 4/5 38 7/60 398 Hryć Białokuczniak 1 35 19/60 1 1/10 36 5/12 404 Iwan Białokuczniak 1 17 13/20 3 13/60 20 13/15 137 Bieniecki 10 177 11/15 43 13/20 221 23/60 224 Oszer Blat 16 44 Błaszczuczka wdowa 5 59/60 59/60 333 Iwan Błaszczuk 5 292 Stefańko Bojkowicz 3 29/60 29/60 368 Stefan Bozowski 5 247 Chaim Bratwender 16 201 Jeruchem Brauch 16 157 Matys Brauch 16 Kontrolowany jednoroczny przychód gruntowy na pieniądze wyrachowany w złotych reńskich i krajcarach Numer Posiadacze nieruchomości Numer z łąk i ogrodów z pastwisk, krzaków, lasów domu konsygnacji z pól i ugorów oraz stawów razem imię nazwisko oraz stawów oraz stawów 246 Liber Buchhalter 16 378 Hawryło Bundziak 5 1 13/20 1 13/20 bn Oleksa Bundziak 1 35 19/60 19/60 35 19/30 228 Berko Cacht [rabin] 16 171 Daniej Cejgman 16 30 Walenta Cenciorowa 5 4 4 88 Oleksa Chojnacki 1 35 19/60 1 8/15 36 17/20 64 Hryńko Chomycz 3 1 1/2 1 1/2 348 Jan Chrustowski 2 17 13/20 3 17/60 20 14/15 390 Mateusz Chrustowski 2 17 13/20 3 11/30 21 1/60 97 Stefan Chyżowski 2 17 13/20 1 1/2 19 3/20 202 Herszko Cykel 16 46 Chaim Cymerling 16 299 Iwan Czarnecki Jurczyszyn 1 17 13/20 19/60 17 29/30 356 Dmytro Czernoliski 1 35 19/60 41/60 36 10 Hryć Czyszecki 5 11/60 11/60 259 Maćko Czyszecki 1 35 19/60 3 4/15 38 7/12 51 Stefan Daszczak 5 376 Jan Dąbrowski 5 346 Iwan Dmytruk 1 35 19/60 8 23/30 44 1/12 7 Antoni Doliński 5 4 7/30 4 7/30 9 Franciszek Doliński 5 1/4 1/4 381 Józef Doliński 5 37/60 37/60 315 Mychajło Dosiuk Ogrodnik 1 35 19/60 2 37/60 37 14/15 399 Draczewska wdowa 6 1 19/60 1 19/60 149 Mychajło Drulak 1 35 19/60 1 2/5 36 43/60 3 Onufry Drulak 1 35 19/60 1 11/15 37 1/20 67 Hryńko Druliszyn 1 35 19/60 1 7/10 37 1/60 48 Judka Dunkiel 16 92 Mykoła Duszczak 1 35 19/60 1 5/6 37 3/20 76 Danyło Dykon 5 2 3/20 2 3/20 305 Hryhor Dykun 5 7/12 7/12 Kontrolowany jednoroczny przychód gruntowy na pieniądze wyrachowany w złotych reńskich i krajcarach Numer Posiadacze nieruchomości Numer z łąk i ogrodów z pastwisk, krzaków, lasów domu konsygnacji z pól i ugorów oraz stawów razem imię nazwisko oraz stawów oraz stawów 218 Fejbisz Einberg 16 249 Zeruch (?) Einfern 16 34 Fejbisz Einkaufer 16 189 Mendel Eisig 16 192 Mendel Eisister 16 280 Lejba Etaner 16 193 Icko Farler 16 65 Dmytro Fedorow 1 17 13/20 17 13/20 141 Hawryło Fedorow 1 35 19/60 11/12 36 7/30 251 Mychajło Fedorow 5 62 Mykolicha Fedorowa 1 35 19/60 29/30 36 17/60 20 Józef Fedorowicz 5 3 2/5 3 2/5 235 Mikołaj Fedoryszyn 7 11 Andrej Fedyszyn 5 3 9/20 3 9/20 13 Michał Fedyszyn 5 17/20 17/20 8 Semen Fedyszyn 1 17 13/20 2/15 17 47/60 183 Wolwa Feilicher 16 250 Franciszek Felbacher 5 3/5 3/5 32 Abramko Finster 16 234 Jeruchim Foglech 16 410 Stefan Folszański 2 35 19/60 4 59/60 40 3/10 177 Zelman Forszmit 16 221 Owadzia Fragier 16 365 Wolwa Frerik 16 245 Mortko Fruch 16 272 Nachmyn Gajzer 16 82 Wojciech Gąsiorowski 10 181 1/5 30 1/3 211 8/15 55 Lejba Geszwir 16 42 Szymon Górski 5 2 19/60 2 19/60 120 Bazyla Grabowiecka 4 1 17/20 1 17/20 100 Jan Grabowiecki 2 35 19/60 2 43/60 38 1/30 98 Bazyli Grabowski 6 2 2 Kontrolowany jednoroczny przychód gruntowy na pieniądze wyrachowany w złotych reńskich i krajcarach Numer Posiadacze nieruchomości Numer z łąk i ogrodów z pastwisk, krzaków, lasów domu konsygnacji z pól i ugorów oraz stawów razem imię nazwisko oraz stawów oraz stawów 61 Iwan Grelicki 1 35 19/60 49/60 36 2/15 208 Josel Grin 16 242 Herszko Grober 16 244 Dawidko Gurwinder 16 408 Marcja[nna] Gwoździecka 2 35 19/60 1 23/60 36 7/10 12 Jakub Gwoździecki 2 35 19/60 1 1/2 36 49/60 71 Jan Gwoździecki 2 35 19/60 1 3/5 36 11/12 274 Wojciech Haftarski 1 35 19/60 17/60 35 3/5 26 Marko Hajdej 3 43/60 43/60 198 Frydman Hart 16 122 Iwan Hasan 1 35 19/60 1 7/15 36 47/60 126 Matwij Henkaluk 1 35 19/60 1 23/30 37 1/12 219 Jankiel Herlug 16 166 Srul Hertyntreich 16 283 Proćko Hołowiecki 1 35 19/60 3/4 36 1/15 bn Ilko Hryhorow 1 35 19/60 35 19/60 257 Danyło Hryniszyn 1 35 19/60 2 53/60 38 1/5 134 Iwan Hryniszyn 1 35 19/60 29/60 35 4/5 379 Staś Hryniszyn 1 35 19/60 14/15 36 1/4 bn Wasyl Hryniszyn 3 1 3/10 1 3/10 331 Wasyl Hryńkiewicz 1 35 19/60 59/60 36 3/10 199 Berko Hunder 16 369 Hryhor Hurniak 5 317 Wasyl Hurniak 1 35 19/60 11/15 36 1/20 210 Sania Husznajder 16 191 Fiszko Hyler 16 277 Maćko Ihnatowicz 1 35 19/60 1 1/2 36 49/60 279 Wojciech Ihnatowicz 1 35 19/60 35 19/60 339 Dmytro Jacykow 1 35 19/60 2 4/5 38 7/60 111 Ilko Jacykow 1 35 19/60 2 1/60 37 1/3 394 Iwan Jacykow 1 35 19/60 7 1/6 42 29/60 262 Stefan Jacykow 1 35 19/60 7/10 36 1/60 Kontrolowany jednoroczny przychód gruntowy na pieniądze wyrachowany w złotych reńskich i krajcarach Numer Posiadacze nieruchomości Numer z łąk i ogrodów z pastwisk, krzaków, lasów domu konsygnacji z pól i ugorów oraz stawów razem imię nazwisko oraz stawów oraz stawów 355 Fedor Jaremicz 5 287 Grzegorz Jastrzębski 5 1/2 1/2 371 Wasyl Jaszczuk 1 35 19/60 1 3/5 36 11/12 391 Petro Jaszczyński 5 2 11/60 2 11/60 327 Perebyjnowska Jaworska 4 43/60 43/60 313 Prebedżycha Jaworska 2 35 19/60 1 7/20 36 2/3 307 Reczkińdziuczka Jaworska 2 17 13/20 1 1/30 18 41/60 330 Aleksander Tom Jaworski 2 35 19/60 17/20 36 1/6 80 Bazyli Jaworski 2 35 19/60 1 1/60 36 1/3 123 Bazyli Tom Jaworski 2 35 19/60 7/15 35 47/60 308 Iwancio Jaworski 2 17 13/60 2 2/15 19 7/20 119 Jan Jaceniuk Jaworski 2 35 19/60 4/5 36 7/60 302 Jan Seń Jaworski 2 35 19/60 47/60 36 1/10 326 Jan Tom Jaworski 2 35 19/60 1 3/5 36 11/12 329 Jaś Krzyw Jaworski 2 17 13/20 37/60 18 4/15 384 Jędrzej Jaworski 4 7/10 7/10 140 Józef Jaworski 2 35 19/60 2 37 19/60 56 Maciej Jaworski 5 7/20 7/20 130 Michał Fed Jaworski 2 35 19/60 41/60 36 314 Piotr Tom Jaworski 2 35 19/60 1 1/30 36 7/20 388 Teodor Jaworski 2 17 13/20 19/60 17 29/30 304 Jan Seń Jaworski [syn] 2 17 13/20 23/60 18 1/30 397 Jan Skur Jaworski [zięć] 2 17 13/20 1 4/15 18 11/12 273 Ferdynand Jeger 5 146 Bejta Judczycha 16 101 Michał Karzniowski 2 17 13/20 2 2/5 20 1/20 337 Iwaś Kaszczuk 1 35 19/60 29/60 35 4/5 267 Johan Kaszpary 5 91 Andrej Kaszpułat 1 35 19/60 4 19/60 39 19/30 179 Kejle wdowa 16 190 Jankiel Kestral 16 173 Lejba Kitlicht 16 Kontrolowany jednoroczny przychód gruntowy na pieniądze wyrachowany w złotych reńskich i krajcarach Numer Posiadacze nieruchomości Numer z łąk i ogrodów z pastwisk, krzaków, lasów domu konsygnacji z pól i ugorów oraz stawów razem imię nazwisko oraz stawów oraz stawów 248 Nusyn Kiwe 16 216 Moszko Kleinholz 16 27 Iwan Klewecki Fedorow 5 275 Michał Knihynicki 5 1 1/10 1 1/10 118 Bazyli Kobylański 2 17 13/20 11/20 18 1/5 85 Jan Kobylański 2 35 19/60 3 7/10 39 1/60 383 Michał Kobylański 2 17 13/20 3 19/60 20 29/30 28 Jan Kochański 5 1 31/60 1 31/60 29 Maciej Kochański 5 53/60 53/60 153 Stefan Kochański 5 7/15 7/15 24 Iwan Kocurow 5 53/60 53/60 14 Antoni Kołczan 5 7/30 7/30 332 Stefan Komisaruk 1 70 19/30 1/3 70 29/30 94 Mychajło Konyk 3 23/30 23/30 350 Józef Koralewicz 5 31 Wasyl Korowski 5 83 Paweł Korzykowski 5 4 2/5 4 2/5 49 Anna Kosińska 5 1/3 1/3 387 Kopel Krancer 16 142 Jurko Krawiec 5 1 1/60 1 1/60 147 Piotr Kruchowski 4 1/4 1/4 69 Wasyl Krulik 1 35 19/60 1 7/30 36 11/20 115 Iwan Krupiak 1 35 19/60 1 2/5 36 43/60 93 Bazyli Krykliwec 4 4 37/60 4 37/60 78 Jan Krzemiński 2 35 19/60 1 11/12 37 7/30 320 Krzyczkowscy 10 125 7/12 44 11/20 170 2/15 334 Antoni Krzyżewski 2 35 19/60 35 19/60 252 Chaim Ktustoł 16 268 Wenzel Kurdymski 5 3/10 3/10 293 Agnieszka Kwiatkowska 3 11/20 11/20 225 Andrej Lehki 6 1 7/15 1 7/15 358 Iwan Lehki 6 1 1/60 1 1/60 Kontrolowany jednoroczny przychód gruntowy na pieniądze wyrachowany w złotych reńskich i krajcarach Numer Posiadacze nieruchomości Numer z łąk i ogrodów z pastwisk, krzaków, lasów domu konsygnacji z pól i ugorów oraz stawów razem imię nazwisko oraz stawów oraz stawów 96 Oleksa Lehki 6 2 11/60 2 11/60 196 Bina Lejserczycha 16 349 Jan Lewicki 2 17 13/20 2 5/12 20 1/15 211 Chaim Lirling 16 238 Szloma Logier 16 86 Jędrzej Lubaczewski 2 17 13/20 1 7/10 19 7/20 63 Stanisław Lubaczewski 2 35 19/60 3/5 35 11/12 370 Wojciech Lubaczewski 2 35 19/60 43/60 36 1/30 129 Iwan Ławryniuk 1 35 19/60 2 13/15 38 11/60 290 Piotr Ławryniuk 2 17 13/20 11/12 18 17/30 301 Jan Malinowski 2 35 19/60 4 59/60 40 3/10 345 Michał Malinowski 2 35 19/60 4 11/30 39 41/60 360 Piotr Matkowski 4 4/15 4/15 116 Jan Skur Matkowski [zięć] 2 17 13/20 2 13/30 20 1/12 117 Iwan Matwijów 1 35 19/60 9/20 35 23/30 131 Bazyli Medwiecki 2 17 13/20 11/12 18 17/30 232 Moszko Meir 16 6 Hryć Mielniszczyn 1 35 19/60 1 1/30 36 7/20 386 Petro Mielniszczyn 1 17 13/20 53/60 18 8/15 205 Sachna Milt 16 263 Iwan Miziuk 1 35 19/60 17/30 35 53/60 79 Iwan Mokrzycki Sawczuk 3 19/20 19/20 200 Bejta Mortczycha 16 323 Mikołaj Moskalczuk 7 41/60 41/60 406 Mania Moszczycha wdowa 16 156 Moszczycha wdowa 16 312 Moszyński 10 29 1/2 2 19/30 32 2/15 47 Majorko Muster 16 256 Muszycha wdowa 3 7/20 7/20 266 Joś N. 16 222 Lejba N. 16 269 Szmujło N. 16 Kontrolowany jednoroczny przychód gruntowy na pieniądze wyrachowany w złotych reńskich i krajcarach Numer Posiadacze nieruchomości Numer z łąk i ogrodów z pastwisk, krzaków, lasów domu konsygnacji z pól i ugorów oraz stawów razem imię nazwisko oraz stawów oraz stawów 223 Wolwa N. 16 372 N. [paroch greckokatolicki miejski] 11 82 1/60 18 17/20 100 13/15 127 N. [paroch greckokatolicki słobodzki] 11 127 4/5 42 17/60 170 1/12 254 N. [proboszcz rzymskokatolicki] 11 5 49/60 5 49/60 239 Nusyn Nachfolgier 16 172 Gierszon Nadel 16 59 Nastasiuczka wdowa 3 4/15 4/15 401 Antoni Nedaszkowski 2 35 19/60 2 37 19/60 16 Jan Nedaszkowski 2 35 19/60 2 47/60 38 1/10 409 Daniel Niedzielski 5 2 41/60 2 41/60 167 Joś Nuchhiber 16 297 Obertyński 10 123 23/60 69 29/30 193 7/20 161 Orun Obeug 16 170 Herszko Ochrater 16 45 Judka Oliwer 16 36 Stanisław Olszewski 5 89 Grzegorz Ostropolski 2 35 19/60 2 19/30 37 19/20 90 Jakub Ostropolski 2 35 19/60 2 7/10 38 1/60 357 Michał Ostropolski 2 35 19/60 2 1/4 37 17/30 352 Wojciech Ostropolski 2 35 19/60 3 17/60 38 3/5 289 Maciej Ostrowski 2 17 13/20 7/10 18 7/20 335 Tymko Pacykow 3 1 1/5 1 1/5 18 Paweł Pałaszewski 5 2 3/5 2 3/5 108 Mychajło Pańczak 3 47/60 47/60 261 Michał Pańkowski 4 11/20 11/20 128 Fedory Partyka 5 74 Petryk Partyka 1 35 19/60 7/10 36 1/60 125 Bazyli Pasławski 2 35 19/60 2 13/30 37 3/4 104 Piotr Pasławski 4 2 11/12 2 11/12 95 Andrej Pasternak 6 9/20 9/20 22 Hrynicha Pauczyniuczka 3 2/3 2/3 145 Iwan Pawlikow 5 47/60 47/60 Kontrolowany jednoroczny przychód gruntowy na pieniądze wyrachowany w złotych reńskich i krajcarach Numer Posiadacze nieruchomości Numer z łąk i ogrodów z pastwisk, krzaków, lasów domu konsygnacji z pól i ugorów oraz stawów razem imię nazwisko oraz stawów oraz stawów 106 Iwan Pawliszczuk 3 2 1/4 2 1/4 288 Johan Pecz 5 1 31/60 1 31/60 178 Manio Piekarz 16 169 Moszko Piekarz 16 17 Jan Piotrowski 2 17 13/20 3 11/15 21 23/60 135 Anna Płazińska 2 35 19/60 4 49/60 40 2/15 113 Iwan Pohoryło 1 35 19/60 2 1/20 37 11/30 15 Jankiel Preis 16 bn Fedor Prokopczuk 1 35 19/60 35 19/60 75 Iwan Prokopczuk 5 1 13/60 1 13/60 77 Mychajło Prokopczuk 1 35 19/60 1 3/20 36 7/15 21 Semen Pyżuk 1 35 19/60 1 4/5 37 7/60 343 Piotr Raczkowski 2 17 13/20 13/15 18 31/60 112 Stanisław Raczkowski 2 35 19/60 2 2/3 37 59/60 40 Orun Rauch 16 209 Majorko Rechcandler 16 168 Szloma Reich 16 233 Majer Rein 16 162 Icko Rohr 16 152 Fedor Rożniatowski 5 1 1/10 1 1/10 87 Iwan Rożniatowski 3 1 1/60 1 1/60 66 Roman Rożniatowski 1 35 19/60 1 19/60 36 19/30 285 Bazyli Rudnicki 2 35 19/60 1 19/30 36 19/20 114 Jakub Rudnicki 2 17 13/20 1 9/10 19 11/20 243 Kopel Ryblisz 16 184 Hejszyn Rychter 16 338 Bazyli Rześniowiecki 2 35 19/60 14/15 36 1/4 336 Ignacy Rześniowiecki 2 35 19/60 37/60 35 14/15 316 Jan Rześniowiecki 2 35 19/60 1 1/60 36 1/3 324 Stefan Rześniowiecki 2 35 19/60 19/20 36 4/15 237 Icko Samwel 16 23 Stefan Sas 1 35 19/60 17/30 35 53/60 Kontrolowany jednoroczny przychód gruntowy na pieniądze wyrachowany w złotych reńskich i krajcarach Numer Posiadacze nieruchomości Numer z łąk i ogrodów z pastwisk, krzaków, lasów domu konsygnacji z pól i ugorów oraz stawów razem imię nazwisko oraz stawów oraz stawów 373 Iwanko Sawkow 1 35 19/60 59 /60 35 19/60 84 Iwan Semczuk 1 35 19/60 1 31/60 36 5/6 73 Mykoła Semczuk 1 35 19/60 3/4 36 1/15 70 Oleksa Semczuk 1 35 19/60 35 19/60 344 Andrej Seniuk 7 204 Abramko Senyl 16 214 Kopel Sergier 16 294 Dmytro Siwak 5 1 29/60 1 29/60 bn Jan Skarbek hr. [Bałaharówka] 13 199 87 1/3 286 1/3 1 Jan Skarbek hr. [Obertyn] 9 2119 11/15 446 59/60 2566 43/60 50 Herszko Skargier 16 165 Motio Skonda 16 310 Gabriel Skuraszewski 2 35 19/60 2 3/5 37 11/12 380 Jan Skuraszewski 4 7/10 7/10 53 Pinkas Spetler 16 19 Tomkowa Stadniczka 3 1 7/30 1 7/30 375 Jakubowa Stangrytka 3 7/12 7/12 264 Onufrej Stanisławski 5 13/15 13/15 25 Iwanko Staszkow 5 29/60 29/60 403 Stawicka wdowa 2 35 19/60 2 5/6 38 3/20 260 Stefan Stefaniszyn 1 70 19/30 3 3/20 73 47/60 138 Marko Stefanowski 4 1 17/60 1 17/60 282 Wasyl Stefańczyszyn 1 35 19/60 35 19/60 188 Jankiel Steifel 16 229 Moszko Stein 16 367 Chaim Stochozmir 16 362 Jędrzej Strzałkowski 2 17 13/20 2 37/60 20 4/15 278 Jakub Sukiennik 5 1 31/60 1 31/60 318 Oleksa Suptyńcow 1 35 19/60 5 7/10 41 1/60 303 Stefan Suslik 3 1 29/60 1 29/60 72 Andrej Suszwalkow 1 35 19/60 3/20 35 7/15 270 Fedory Syrecki 5 17/30 17/30 Kontrolowany jednoroczny przychód gruntowy na pieniądze wyrachowany w złotych reńskich i krajcarach Numer Posiadacze nieruchomości Numer z łąk i ogrodów z pastwisk, krzaków, lasów domu konsygnacji z pól i ugorów oraz stawów razem imię nazwisko oraz stawów oraz stawów 175 Josel Szarf 16 154 Wojciech Szczerbański 5 1 1/2 1 1/2 230 Herszko Szercer 16 185 Szmujło Szlam 16 41 Iwan Szłapak 3 8/15 8/15 361 Szloma Szmajuk 16 151 Iwan Szmujłyk 3 1 1/4 1 1/4 284 Marcin Szmuklerz 5 1 1/5 1 1/5 158 Szmyrhold wdowa 16 241 Joś Szocer 16 271 Lejba Szpigiel 16 240 Rejze Szuchman 16 212 Dawid Szuld 16 231 Pejsach Szuler 16 207 Sura Szwach 16 236 Dawidko Szwejfelgeist 16 197 Boruch Szweter 16 206 Jowel Szwit 16 136 Józef Szymanowski 2 35 19/60 1 7/10 37 1/60 286 Fedor Tanczak 5 1 43/60 1 43/60 220 Majorko Thal 16 217 Moszko Tkacz 16 5 Wasyl Trojanowski 3 1 17/30 1 17/30 195 Orun Trypentraier 16 347 Szymon Trzciński 2 17 13/20 3 3/4 21 2/5 81 Semen Tymkow 1 35 19/60 41/60 36 57 Antoniowa Tyśmieniecka 5 1 4/15 1 4/15 153 Roman Tyśmieniecki 5 187 Gierszon Ubfer 16 186 Mortko Wachter 16 213 Zeruch (?) Wachter 16 215 Jankiel Wart 16 Kontrolowany jednoroczny przychód gruntowy na pieniądze wyrachowany w złotych reńskich i krajcarach Numer Posiadacze nieruchomości Numer z łąk i ogrodów z pastwisk, krzaków, lasów domu konsygnacji z pól i ugorów oraz stawów razem imię nazwisko oraz stawów oraz stawów 363 Motio Waster 16 265 Petro Wasylczyszyn 5 3 1/60 3 1/60 163 Lejba Widerman 16 295 Petro Wielkowiecki 7 3/10 3/10 255 Mateusz Wierzbicki 1 35 19/60 2 1/10 37 5/12 194 Herszko Wilt 16 389 Jędrzej Winnicki 4 7/10 7/10 39 Benisz Wirt 16 296 Samuel Witowski 7 1/3 1/3 281 Jan Wołoszyn 5 23/60 23/60 54 Moszko Zejlikowicz 16 253 Marcin Zupko 1 35 19/60 1 43/60 37 1/30 121 Mateusz Zwierzyński 2 35 19/60 2 23/60 37 7/10 374 Paweł Zwierzyński 2 35 19/60 1 13/30 36 3/4 176 Rachmil Zwion 16 2 Żwaniecka wdowa 5 5/6 5/6 258 Jakub Żymańkiewicz 3 2 53/60 2 53/60 309 Tomasz Żyrawski 2 35 19/60 2 7/20 37 2/3 Źródło: CPAHU Lwów, fond 146: Namiestnictwo Galicyjskie, opis 18, sprawa 3629, k. 1–36. Sumariusz fasji gromadzkiej miasta Tłumacza

Pola orne Łąki Lasy pożytek siana w cetnarach pożytek drewna powierzchnia zbiory ziarna w korcach powierzchnia powierzchnia siano w sążniach sześc. potraw morgi sążnie pszenica żyto jęczmien owies morgi sążnie ogółem słodkie kwaśne morgi sążnie twardego miękkiego ról, łąk i lasów 900 707 1/6 1363 1/2 1378 5/8 3315 21/32 4541 59/64 303 1502 1/2 2462,69 506,69 615,67 10 614 6 1/8 2 7/8 stawów 87 1187 2/3 877,43 Zwierzchność dworska w ugorach, ogrodach, posiada krzakach i pastwiskach 9 1074 1/3 111,09 27,79 ogółem 900 707 1/6 1363 1/2 1378 5/8 3315 21/32 4541 59/64 401 564 1/2 2573,78 1384,12 643,46 10 614 6 1/8 2 7/8 ról, łąk i lasów 1397 1446 2194 59/64 2178 7/32 5013 7/32 6782 27/32 1035 713 2/3 9196,74 151,45 2299,19 287 667 146 5/8 102 3/8 stawów Poddani posiadają w ugorach, ogrodach, krzakach i pastwiskach 72 600 5/6 813,40 203,32 ogółem 1397 1446 2194 59/64 2178 7/32 5013 7/32 6782 27/32 1107 1314 1/2 10010,14 151,45 2502,51 287 667 146 5/8 102 3/8 Suma całkowita 2298 553 1/6 3558 27/64 3556 27/32 8328 7/8 11324 49/64 1509 279 12583,92 1535,57 3145,97 297 1281 152 3/4 105 1/4 Źródło: CPAHU Lwów, fond 19: Metryka józefińska, opis 6, sprawa 187, k. 37–39. Rekapitulacja sumaryczna miasta Tłumacza

Role Łąki Lasy pożytek w cetnarach pożytek drewna Niwy powierzchnia przychód ziarna w korcach powierzchnia powierzchnia siano w sążniach sześc. potraw morgi sążnie pszenica żyto jęczmień owies morgi sążnie ogółem słodkie kwaśne morgi sążnie twardego miękkiego I. Plac miasta Tłumacza 76 521 1/3 848,55 212,13 II. Nadsusiec 406 1021 5/6 547 37/64 591 41/64 1473 35/64 2018 1/4 40 71 1/2 138,28 123,87 34,57 4 1120 5/8 3 5/8 III. Zagumeny 299 1258 1/6 391 17/32 420 13/64 1058 61/64 1445 5/16 2 318 1/2 15,00 8,31 3,75 IV. Ruda 451 426 2/3 667 13/64 599 1/64 1624 1/4 2237 13/16 24 1242 5/6 109,79 137,97 27,44 V. Potoczki 638 939 2/3 968 1/2 893 21/64 2367 59/64 3273 3/16 57 308 10,97 564,08 2,74 VI. Słodownia 151 831 1/6 227 9/32 250 61/64 601 11/32 833 11/32 70 349 2/3 49,97 545,34 12,49 VII. Pilawszczyzna 350 875 2/3 756 21/64 801 45/64 1202 55/64 1516 55/64 VIII. Sianożęci (Na Niwrze, Podłysy, W Zapadyszczu) 1238 667 1/6 11411,36 156,00 2852,84 Lasy 293 161 152 1/8 101 5/8 Źródło: CPAHU Lwów, fond 19: Metryka józefińska, opis 6, sprawa 187, k. 18v–19, 35v–36. Wykaz posiadaczy nieruchomości w Tłumaczu ujętych w metryce józefińskiej

Huna Mnicer vel Litmanowicz Tłumacz 228 107

Hrehor Morykot Tłumacz 298, 299 28 570 570 570 4,99 1,25 Iwan Morykot Tłumacz 370, 371 26 1190 1190 1190 10,41 2,60 Wasyl Morykot vel Rybak Tłumacz 300, 301 27 846 846 846 7,40 1,85 Role Łąki Lasy Powierzchnia gruntów Miejsce Nr powierzchnia ilość pozyskanego drewna Imię Nazwisko Numery działek w sążniach kw. podana przez powierzchnia zbiory ziarna w korcach zbiory siana w cetnarach powierzchnia zamieszkania domu łąki ogrody i sady pastwiska stawy (sadzawki) zarośla ugór pustki razem w sążniach sześc. gospodarzy geometrów morgi sążnie pszenica żyto jęczmień owies morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie ogółem słodkie kwaśne potraw morgi sążnie twarde miękkie Mosiowiczowa Abrahamowa Tłumacz 212 67 [szklarka] El Moszkowicz Tłumacz 243 111 Dawid Motrkowicz Tłumacz 217 100 Marcin Mroczkowski Tłumacz 204, 205 76 494 494 494 3,09 0,77 Daniel N. Tłumacz 206 98 Karp Naftułowicz Tłumacz 244 112 Mortko Naftułowicz Tłumacz 249 117 Iwan Nastiuk Tłumacz 29, 30 173 757 757 757 2,84 0,71 Niesłuchowski [ksiądz 106, 107, 111–113, 427, 433, Paweł Tłumacz 148 103410 48 562 5/6 74 41/64 75 47/64 169 7/32 228 7/8 15 769 1278 1/6 16 447 1/6 36,69 125,56 9,16 ritus latini] 437, 439, 442, 452, 458, 491 Józef Nowotarski Tłumacz 164, 165 84 921 2/3 921 2/3 921 2/3 5,76 1,44 Jukim Nusymowicz Tłumacz 225 90 Hrehor Olejnik Tłumacz 380, 381 30 1881 1281 1 281 16,46 4,12 Mikita Olejnikowy Tłumacz 320, 321 204 1035 1035 1035 9,06 2,24 Andryj Opar Tłumacz 314, 315 14 875 875 875 7,66 1,92 Onufrej Opar Tłumacz 197, 198 63 436 436 436 1,64 0,41 Tymko Opar Tłumacz 322, 323 11 969 969 969 8,48 2,12 Jakow Oparowy Tłumacz 46, 47 bn 835 835 835 5,22 1,31 Jurko Osadczuk Tłumacz 383, 384 34 1105 2/3 1105 2/3 1105 2/3 9,67 2,42 Franciszek Ostrowski Tłumacz 283, 284 42 752 752 752 4,70 1,18 Stefan Pałamarz Tłumacz 279, 280 47 888 1/2 888 1/2 888 1/2 5,55 1,39 Daniło Paraszczuk Tłumacz 20, 21 167 593 1/3 593 1/3 593 1/3 3,71 0,93 Michajło Paraszczuk Tłumacz 18, 19 166 490 1/2 490 1/2 490 1/2 3,06 0,77 Hryń Parobek vel Szynkarz Tłumacz 387–389 39 911 911 911 7,97 1,99 Fedor Perynia Tłumacz 36, 37 176 800 800 800 3,00 0,75 Piasecka wdowa Tłumacz 329, 330 3 1000 1000 1000 8,75 2,14 1–5, 399, 405, 407, 411, 414, 426, 432, 441, 446, 451, 457, Jerzy Potocki hr. Tłumacz 48, 50 1409531 1/6 636 545 1/3 912 1/64 913 1/32 2331 57/64 3186 9/64 149 1578 6 1420 1/6 87 1187 2/3 244 985 5/6 1194,23 1163,56 298,58 481, 482, 487, 493 1/2, 494 1/2, 495, 499 Wasyl Prokopowy Tłumacz 465, 466 187 253 1/3 253 1/3 253 1/3 2,21 0,55 Fedor Przysiężniuk Tłumacz 294, 295 35 1216 1216 1216 4,56 1,14 Role Łąki Lasy Powierzchnia gruntów Miejsce Nr powierzchnia ilość pozyskanego drewna Imię Nazwisko Numery działek w sążniach kw. podana przez powierzchnia zbiory ziarna w korcach zbiory siana w cetnarach powierzchnia zamieszkania domu łąki ogrody i sady pastwiska stawy (sadzawki) zarośla ugór pustki razem w sążniach sześc. gospodarzy geometrów morgi sążnie pszenica żyto jęczmień owies morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie ogółem słodkie kwaśne potraw morgi sążnie twarde miękkie Stefan Przysiężniuk Tłumacz 354, 355 15 881 1/2 881 1/2 881 1/2 7,71 1,93 Wasyl Przysiężniuk Tłumacz 356–358 16 719 719 719 6,30 1,58 Michajło Psiarczuk Tłumacz 342–344 5 881 881 881 7,72 1,93 Berek Rabinowicz Tłumacz 238 122 Michel Rabinowicz Tłumacz 232 bn Rawicka wdowa Tłumacz 117, 118 146 854 854 854 5,34 1,34 Antoni Rawski Tłumacz 114–116 147 830 1/2 830 1/2 830 1/2 5,36 1,34 Stefan Rawski Tłumacz 139, 140 137 462 462 462 2,89 0,72 Jan Rawuski vel Jaszczuk Tłumacz 393, 394 41 528 528 528 4,62 1,16 Józef Rogalski Tłumacz 157, 158 88 339 339 339 2,12 0,53 Jaśko Rokitiuk Tłumacz 96, 97 153 260 260 260 1,63 0,41 Jurko Romaniszyny Tłumacz 144, 145 131 173 173 173 0,65 0,16 Michajło Romaniszyny Tłumacz 397, 398 81 920 920 920 5,75 1,44 Mikoła Rowenczuk Tłumacz 67–69 195 973 973 973 3,65 0,91 Jona Rubinowicz Tłumacz 248 116 Iwan Rudy Tłumacz 345, 346 8 742 1/2 742 1/2 742 1/2 6,49 1,62 Jan Ruszyński Tłumacz 268, 269 198 213 213 213 1,86 0,47 Semko Rybak Tłumacz 40, 41 180 953 953 953 5,96 1,49 Michał Sabatowicz Tłumacz 141, 142 138 420 420 420 2,63 0,66 Walenty Sabatowicz Tłumacz 119, 120 145 712 712 712 4,45 1,11 Kazimierz Sadurski Tłumacz 148, 149 127 680 680 680 2,55 0,64 Iwan Salitra Tłumacz 352, 353 199 637 1/2 637 1/2 637 1/2 5,57 1,39 Fedorek Semczuk Tłumacz 324, 325 7 1890 1290 1 290 16,54 4,14 Stefan Semczuk Tłumacz 316, 317 13 875 875 875 7,66 1,92 Wasyl Sobczak Tłumacz 463, 464 bn 216 216 216 1,89 0,47 Józef Sokołowski Tłumacz 173, 174 86 440 440 440 2,75 0,69 Mikołaj Sokołowski Tłumacz 288, 289 37 294 1/2 294 1/2 294 1/2 1,10 0,28 Prokop Sokołowski Tłumacz 169, 170 83 500 500 500 3,13 0,78 Iwaś Sołoninka Tłumacz 192, 193 77 585 585 585 2,19 0,55 Iwan Stasiuk Tłumacz 290, 291 66 377 377 377 1,41 0,35 Iwan Stelmaszczuk Tłumacz 70, 71 158 630 630 630 2,36 0,59 Strutyńska wdowa Tłumacz 155, 156, 161 125 916 916 916 8,02 2,01 Role Łąki Lasy Powierzchnia gruntów Miejsce Nr powierzchnia ilość pozyskanego drewna Imię Nazwisko Numery działek w sążniach kw. podana przez powierzchnia zbiory ziarna w korcach zbiory siana w cetnarach powierzchnia zamieszkania domu łąki ogrody i sady pastwiska stawy (sadzawki) zarośla ugór pustki razem w sążniach sześc. gospodarzy geometrów morgi sążnie pszenica żyto jęczmień owies morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie ogółem słodkie kwaśne potraw morgi sążnie twarde miękkie Lejzor Symhowicz Tłumacz 255 54 Oleksa Szewc Tłumacz 162, 163, 175 85 956 1/2 956 1/2 956 1/2 8,37 2,09 Herszek Szlomowicz Tłumacz 220 bn Berek Szlomowicz [furman] Tłumacz 219 51 Mikołaj Szydłowski Tłumacz 150, 151 128 1089 1/2 1089 1/2 1089 1/2 9,53 2,38 Józef Świderski Tłumacz 159, 160 87 705 1/2 705 1/2 705 1/2 4,41 1,10 Jan Taraszczuk Tłumacz 121, 122 144 591 1/6 591 1/6 591 1/6 3,69 0,92 Mikołaj Taraszczuk Tłumacz 134, 135 134 337 1/2 337 1/2 337 1/2 2,11 0,53 Franciszek Ulrich [poczmajster] Tłumacz 306, 307 22 715 715 715 6,26 1,56 Józef Urbański Tłumacz 190, 191 80 920 920 920 5,75 1,44 Michał Wasyliszyny Tłumacz 72, 73 159 836 836 836 5,23 1,31 Icek Wolfowicz Tłumacz 207 65 Nuchym Wolfowicz Tłumacz 240 bn Anton Wójt Tłumacz 408, 409 bn 7520 4 1120 13/20 3 11/20 Wojciech Zawadzki Tłumacz 188, 189 79 777 777 777 4,86 1,21 Bartek Zienkiewicz Tłumacz 333, 334 193 1592 1/2 1592 1/2 1592 1/2 9,95 2,49 Rozalia Zubrska Tłumacz 177, 178 91 207 1/2 207 1/2 207 1/2 1,29 0,32 Mateusz Zubrski Tłumacz 166–168 126 1278 1278 1278 7,91 1,98 Aleksander Żurakowski Tłumacz 108–110 141 405 405 405 1,52 0,38 Anton Żurek Tłumacz 78, 79 168 585 585 585 3,66 0,91 Maciej Żurowski Tłumacz 6, 7 114 448 448 448 3,92 0,98 Źródło: CPAHU Lwów, fond 19: Metryka józefińska, opis 6, sprawa 187, k. 1–19. Wykazy posiadaczy nieruchomości w Tłumaczu ujętych w opisaniach urbarialnych

Pola orne Łąki Lasy pożytek siana w cetnarach pożytek drewna powierzchnia zbiory ziarna w korcach powierzchnia powierzchnia siano w sążniach sześc. potraw morgi sążnie pszenica żyto jęczmien owies morgi sążnie ogółem słodkie kwaśne morgi sążnie twardego miękkiego ról, łąk i lasów 155 1550 1/2 227 21/64 227 21/64 430 25/64 522 15/32 35 1179 1/2 425,62 3,75 106,40 stawów 1 572 7,97 Zwierzchność dworska w ugorach, ogrodach, posiada 2 331 2/3 17,66 4,41 krzakach i pastwiskach ogółem 155 1550 1/2 227 21/64 227 21/64 430 25/64 522 15/32 39 483 1/6 443,28 11,72 110,81 ról, łąk i lasów 1051 3 2/3 1497 29/32 1497 29/32 2857 45/64 3423 15/64 148 865 1/2 1339,83 334,86 stawów Poddani posiadają w ugorach, ogrodach, 294 1007 1/2 1697,01 281,41 krzakach i pastwiskach ogółem 1051 3 2/3 1497 29/32 1497 29/32 2857 45/64 3423 15/64 443 273 3036,84 616,27 ról, łąk i lasów 49 1064 2/3 69 9/64 69 9/64 132 59/64 159 33/64 44 1545 1/6 462,62 115,66 stawów Parochowie ritus greaci w ugorach, ogrodach, posiadają 1 1450 1/3 22,87 5,71 krzakach i pastwiskach ogółem 49 1064 2/3 69 9/64 69 9/64 132 59/64 159 33/64 46 1395 1/2 485,49 121,37 Suma całkowita 1256 1018 5/6 1794 3/8 1794 3/8 3421 1/64 4105 7/32 529 551 2/3 3965,61 11,72 848,45 Źródło: CPAHU Lwów, fond 19: Metryka józefińska, opis 10, sprawa 25, k. 50v–51. Rekapitulacja sumaryczna miasta Zabłotowa

Role Łąki Lasy Powierzchnia gruntów Miejsce Nr powierzchnia ilość pozyskanego drewna Imię Nazwisko Numery działek w sążniach kw. podana przez powierzchnia zbiory ziarna w korcach zbiory siana w cetnarach powierzchnia zamieszkania domu łąki ogrody i sady pastwiska stawy (sadzawki) zarośla ugór pustki razem w sążniach sześc. gospodarzy geometrów morgi sążnie pszenica żyto jęczmień owies morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie ogółem słodkie kwaśne potraw morgi sążnie twarde miękkie Ankiel Abrahamowicz Zabłotów 245 19 Chaim Abrahamowicz Zabłotów 236 10 Chaim Abrahamowicz Zabłotów 310 83 Hoszyja Abrahamowicz Zabłotów 337 bn Lejba Abrahamowicz Zabłotów 257 31 Moszko Abrahamowicz Zabłotów 250 24 Wolwa Abrahamowicz Zabłotów 343 bn Josio Ankielowicz Zabłotów 246 20 Josio Ankielowicz Zabłotów 300 73 Sapsia Ankielowicz Zabłotów 306 79 Josio Anszelowicz Zabłotów 305 78 Moszko Anszelowicz Zabłotów 308 81 Hryhor Antonyczuk Zabłotów 173, 174 bn 231 231 231 1,72 0,43 Stefan Babiuk Zabłotów 153, 154 112 416 416 416 3,12 0,78 Fedor Bodnaruk Zabłotów 84, 85 26 1888 1 288 1 288 9,44 2,36 Roman Bohorodecki Zabłotów 86, 87 29 2090 1 490 1 490 10,45 2,61 Hryhor Bojczuk Zabłotów 70, 71 36 1507 1/6 1507 1/6 1507 1/6 11,30 2,82 Hryhor Bojczuk Zabłotów 50, 51 116 852 1/2 852 1/2 852 1/2 4,26 1,06 Iwan Bojczuk Zabłotów 68, 69 37 1531 2/3 1531 2/3 1531 2/3 11,49 2,87 Iwan Bojczuk Zabłotów 189, 190 76 1127 1127 1127 8,45 1,11 Michajło Bojczuk Zabłotów 52, 53 32 801 801 801 4,01 1,00 Seńko Bojko Zabłotów 22, 23 82 715 1/2 715 1/2 715 1/2 3,58 0,89 Wasyl Bordiurko Zabłotów 321, 322 bn 174 1/3 174 1/3 174 1/3 1,31 0,33 Dmytro Bortejuk Zabłotów 62, 63 41 774 1/2 774 1/2 774 1/2 5,81 1,45 Mikoła Bortejuk Zabłotów 48, 49 117 416 416 416 2,08 0,52 Wasyl Bortnicki Zabłotów 132, 133 5 3047 1/2 1 1447 1/2 1 1447 1/2 22,86 5,72 Fedor Bortyn Zabłotów 82, 83 27 2356 1 756 1 756 11,78 2,95 Ankiel Boruchowicz Zabłotów 265 39 Cegelniczka wdowa Zabłotów 319, 320 bn 174 1/3 174 1/3 174 1/3 1,31 0,33 Majorko Chajmowicz Zabłotów 333 bn Nuta Charmowicz Zabłotów 295 68 Role Łąki Lasy Powierzchnia gruntów Miejsce Nr powierzchnia ilość pozyskanego drewna Imię Nazwisko Numery działek w sążniach kw. podana przez powierzchnia zbiory ziarna w korcach zbiory siana w cetnarach powierzchnia zamieszkania domu łąki ogrody i sady pastwiska stawy (sadzawki) zarośla ugór pustki razem w sążniach sześc. gospodarzy geometrów morgi sążnie pszenica żyto jęczmień owies morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie ogółem słodkie kwaśne potraw morgi sążnie twarde miękkie Lejba Chaszkielowicz Zabłotów 282 56 Wolwa Chaszkielowicz Zabłotów 268 42 Michajło Cymczuk Zabłotów 80, 81 24 3311 1/2 2 111 1/2 2 111 1/2 16,56 4,14 Michajło Danyluk Zabłotów 122, 123 8 1700 1 100 1 100 12,75 3,19 Prokop Danyluk Zabłotów 106, 107 20 2464 1/2 1 864 1/2 1 864 1/2 18,46 4,62 Abramko Dawidowicz Zabłotów 267 41 Berko Dawidowicz Zabłotów 241 15 Icko Dawidowicz Zabłotów 272 46 Moszko Dawidowicz Zabłotów 285 59 Wasyl Dmytruk Zabłotów 118, 119 10 2992 1 1392 1 1392 22,44 5,61 Majorko Domanowicz Zabłotów 334 bn Fedor Draganiuk Zabłotów 120, 121 9 2538 1/2 1 938 1/2 1 938 1/2 19,01 4,75 Hryhor Dragańczuk Zabłotów 116, 117 16 2371 1/2 1 771 1/2 1 771 1/2 17,79 4,45 Michajło Dragańczuk Zabłotów 40, 41 59 2380 1 780 1 780 11,90 2,98 Michajło Dragańczuk Zabłotów 197, 198 75 927 1/2 927 1/2 927 1/2 6,96 1,74 Michajło Dragańczuk Zabłotów 201, 202 97 3062 1/2 1 1462 1/2 1 1462 1/2 22,97 5,74 Hryhor Dymidczuk Zabłotów 18, 19 85 920 920 920 4,60 1,15 Dymniczka wdowa Zabłotów 24, 25 80 1139 1139 1139 5,70 1,42 Maciej Dzurowski Zabłotów 317, 318 bn 174 1/3 174 1/3 174 1/3 1,31 0,33 Mortko Ejzykowicz Zabłotów 311 84 Moszko Eltimowicz Zabłotów 296 69 Wasyl Fedczuk Zabłotów 88, 89 112 2103 2/3 1 503 2/3 1 503 2/3 10,52 2,63 Abramko Felmanowicz Zabłotów 297 70 Ankiel Fiszkowicz Zabłotów 283 57 Ankiel Fiszkowicz Zabłotów 291, 292 64 230 5/6 230 5/6 230 5/6 1,72 0,43 Ankiel Fiszkowicz Zabłotów 307 80 Lejba Fiszkowicz Zabłotów 277 51 Hryhor Ganczarz Zabłotów 181, 182 69 885 885 885 6,64 1,66 Józef Gawroński Zabłotów 195, 196 64 2236 1 636 1 636 16,77 4,19 Szulina Gerszonowicz Zabłotów 341 bn Iwan Getewaniuk Zabłotów 1, 2 91 2700 1 1100 1 1100 13,50 3,37 Gicia wdowa Zabłotów 271 45 Haja wdowa Zabłotów 231 5 Role Łąki Lasy Powierzchnia gruntów Miejsce Nr powierzchnia ilość pozyskanego drewna Imię Nazwisko Numery działek w sążniach kw. podana przez powierzchnia zbiory ziarna w korcach zbiory siana w cetnarach powierzchnia zamieszkania domu łąki ogrody i sady pastwiska stawy (sadzawki) zarośla ugór pustki razem w sążniach sześc. gospodarzy geometrów morgi sążnie pszenica żyto jęczmień owies morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie ogółem słodkie kwaśne potraw morgi sążnie twarde miękkie Abramko Hasiewicz Zabłotów 331 bn Abramko Haszkowicz Zabłotów 332 bn Abramko Herszkowicz Zabłotów 309 82 Anczel Herszkowicz Zabłotów 279 53 Anczel Herszkowicz Zabłotów 336 bn Fiszko Herszkowicz Zabłotów 286 60 Mortko Herszkowicz Zabłotów 249 23 Mortko Herszkowicz Zabłotów 338 bn Moszko Herszkowicz Zabłotów 261 35 Rachmel Herszkowicz Zabłotów 303 76 Szmojło Herszkowicz Zabłotów 229 3 Matwij Hirko Zabłotów 185, 186 72 290 290 290 2,18 0,55 Wasyl Horodeński Zabłotów 199, 200 74 1350 1350 1350 10,12 2,53 Iwan Hryhorczak Zabłotów 217, 218 95 1540 1540 1540 11,55 2,88 Abramko Ickowicz Zabłotów 254 28 Dawid Ickowicz Zabłotów 281 55 Lejba Ickowicz Zabłotów 230 4 Moszko Ickowicz Zabłotów 278 52 Michajło Iluk Zabłotów 138, 139 11 2479 2/3 1 879 2/3 1 879 2/3 18,60 4,65 Herszko Isanowicz Zabłotów 280 54 Szmojło Isanowicz Zabłotów 264 38 Majorko Isowicz Zabłotów 301 74 Semen Iwaniuk Zabłotów 16, 17 bn 1075 1075 1075 5,38 1,34 Oron Jawiszowicz Zabłotów 288 62 Herszko Judkowicz Zabłotów 287 61 Majorko Judkowicz Zabłotów 255 29 Iwan Kaptej Zabłotów 169, 170 67 855 855 855 6,41 1,60 Lejba Karpowicz Zabłotów 262 36 Moszko Karpowicz Zabłotów 335 bn Micho Kieszlowicz Zabłotów 298 71 Mortko Kiszylowicz Zabłotów 234 8 Jurij Klipicz Zabłotów 94, 95 22 2446 1 846 1 846 18,35 4,59 Łukian Klipicz Zabłotów 90, 91 bn 1935 1 335 1 335 14,50 3,63 Role Łąki Lasy Powierzchnia gruntów Miejsce Nr powierzchnia ilość pozyskanego drewna Imię Nazwisko Numery działek w sążniach kw. podana przez powierzchnia zbiory ziarna w korcach zbiory siana w cetnarach powierzchnia zamieszkania domu łąki ogrody i sady pastwiska stawy (sadzawki) zarośla ugór pustki razem w sążniach sześc. gospodarzy geometrów morgi sążnie pszenica żyto jęczmień owies morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie ogółem słodkie kwaśne potraw morgi sążnie twarde miękkie Ilko Klipiczuk Zabłotów 78, 79 25 2070 1 470 1 470 10,35 2,59 Iwan Klipiczuk Zabłotów 92, 93 22 1873 1/2 1 273 1/2 1 273 1/2 14,05 3,51 Wasyl Kmetiuk Zabłotów 28, 29 78 380 380 380 1,90 0,48 Mykita Koptejczuk Zabłotów 32, 33 61 1225 1225 1225 6,13 1,53 Fedor Kosowan Zabłotów 14, 15 87 1278 1278 1278 6,39 1,60 Katarzyna Kossakowska hr. Ilińce 371, 375, 379, 385 bn 101304 63 404 95 1/64 95 1/64 178 5/64 219 11/16 100 100 3,75 Katarzyna Kossakowska hr. Zabłotów 3, 346, 351, 356, 365 bn 149400 2/3 88 171 2/3 125 25/64 125 25/64 239 11/32 287 7/32 3 1457 1 572 5 429 31,26 7,97 7,81 Semczuk Kowal Zabłotów 205, 206 71 494 1/2 494 1/2 494 1/2 3,72 0,93 Wasyl Kowal Zabłotów 330 bn Oleksa Kozak Zabłotów 209, 210 98 741 741 741 5,55 1,39 Marcin Kozakowski ks. r[itus] l[atini] Zabłotów 47, 316, 349, 363, 364, 384 34 4 979 2/3 6 59/64 6 59/64 12 31/32 15 9/16 31 322 1/2 2 1231 2/3 33 1554 1/6 412,02 103,00 Nuchym Kramarz Zabłotów 256 30 Oleksa Kryciak Zabłotów 38, 39 60 1321 2/3 1321 2/3 1321 2/3 6,61 1,65 Wasyl Krywolczuk Zabłotów 30, 31 62 440 440 440 2,20 0,55 Stefan Krywulczak Zabłotów 74, 75 bn 658 658 658 4,93 1,23 Jakow Kusznieruk Zabłotów 10, 11 86 2200 1 600 1 600 11,00 2,75 Andryj Kusznierz Zabłotów 225, 226 93 611 1/2 611 1/2 611 1/2 4,59 1,15 Hryhor Kusznierz Zabłotów 4, 5 90 2952 1 1352 1 1352 14,76 3,69 Fedor Kuzyk Zabłotów 114, 115 7 1914 1 314 1 314 14,35 3,59 Stefan Kuzyk Zabłotów 60, 61 42 1010 1/3 1010 1/3 1010 1/3 7,58 1,89 Boruch Lejbowicz Zabłotów 270 44 Dawidko Lejbowicz Zabłotów 259 33 Elo Lejbowicz Zabłotów 242 16 Josio Lejbowicz Zabłotów 237 11 Szmojło Lejbowicz Zabłotów 232 6 Szmojło Lejbowicz Zabłotów 238 12 Wolwa Lejbowicz Zabłotów 240 14 Mateusz Listrowski Zabłotów 191, 192 bn 929 929 929 6,97 1,74 Iwan Litwin Zabłotów 157, 158 44 1097 1097 1097 8,23 2,05 Andryj Łamanicz Zabłotów 146, 147 48 5483 1/2 3 683 1/2 3 683 1/2 41,13 10,28 Iwan Łamanicz Zabłotów 44, 45 57 1994 1 394 1 394 9,97 2,49 Icko Łazarowicz Zabłotów 304 77 Hryhor Łukaszczuk Zabłotów 144, 145 48 6058 3 1258 3 1258 45,43 11,36 Role Łąki Lasy Powierzchnia gruntów Miejsce Nr powierzchnia ilość pozyskanego drewna Imię Nazwisko Numery działek w sążniach kw. podana przez powierzchnia zbiory ziarna w korcach zbiory siana w cetnarach powierzchnia zamieszkania domu łąki ogrody i sady pastwiska stawy (sadzawki) zarośla ugór pustki razem w sążniach sześc. gospodarzy geometrów morgi sążnie pszenica żyto jęczmień owies morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie ogółem słodkie kwaśne potraw morgi sążnie twarde miękkie Jurij Łukaszczuk Zabłotów 124, 125 4 2196 1/2 1 596 1/2 1 596 1/2 16,47 4,12 Michajło Łukaszczuk Zabłotów 112, 113 17 1740 1 140 1 140 13,05 3,26 Petro Łukaszczuk Zabłotów 108, 109 19 1840 1/2 1 240 1/2 1 240 1/2 13,80 3,45 Semen Łukaszczuk Zabłotów 134, 135 bn 3740 2 540 2 540 28,05 7,01 Wasyl Łukaszczuk Zabłotów 161, 162 43 1282 1/2 1282 1/2 1282 1/2 9,62 2,41 Dawidko Majorowicz Zabłotów 247 21 Herszko Majorowicz Zabłotów 294 67 Hoszyja Majorowicz Zabłotów 340 bn Szmojło Majorowicz Zabłotów 248 22 Szymon Majorowicz Zabłotów 299 72 Herszko Manaszko Zabłotów 227 1 Mancia wdowa Zabłotów 260 34 Hryhor Marczuk Zabłotów 66, 67 39 1030 1/2 1030 1/2 1030 1/2 7,73 1,93 Iwan Marczuk Zabłotów 64, 65 40 1359 1/2 1359 1/2 1359 1/2 10,19 2,56 Fedor Marusiak Zabłotów 313, 314 86 144 144 144 1,08 0,27 Hryhor Marusiak Zabłotów 175, 176 68 741 741 741 5,55 1,39 Wojciech Migrodzki Zabłotów 221, 222 88 1255 1/2 1255 1/2 1255 1/2 9,41 2,36 Herszko Mortkowicz Zabłotów 228 2 Moszko Mortkowicz Zabłotów 289, 290 63 275 1/2 275 1/2 275 1/2 2,07 0,52 Hryhor Moskaluk Zabłotów 126, 127 1 2326 1/2 1 726 1/2 1 726 1/2 17,46 4,36 Abramko Moszkowicz Zabłotów 274 48 Herszko Moszkowicz Zabłotów 235 9 Josio Moszkowicz Zabłotów 339 bn Karp Moszkowicz Zabłotów 233 7 Saulo Moszkowicz Zabłotów 266 40 Onufry Murdzak Zabłotów 223, 224 59 1034 1034 1034 7,76 1,94 Fedor Nastaruk Zabłotów 193, 194 46 399 399 399 2,99 0,75 Ankiel Nusymowicz Zabłotów 253 27 Josio Nusymowicz Zabłotów 275 49 Nudka Nusymowicz Zabłotów 269 43 Iwan Okopniak Zabłotów 36, 37 bn 640 640 640 3,20 0,80 Michajło Okopniak Zabłotów 20, 21 83 1596 1596 1596 7,98 1,99 Onufrycha wdowa Zabłotów 213, 214 113 100 100 100 0,75 0,19 Role Łąki Lasy Powierzchnia gruntów Miejsce Nr powierzchnia ilość pozyskanego drewna Imię Nazwisko Numery działek w sążniach kw. podana przez powierzchnia zbiory ziarna w korcach zbiory siana w cetnarach powierzchnia zamieszkania domu łąki ogrody i sady pastwiska stawy (sadzawki) zarośla ugór pustki razem w sążniach sześc. gospodarzy geometrów morgi sążnie pszenica żyto jęczmień owies morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie ogółem słodkie kwaśne potraw morgi sążnie twarde miękkie Pawłowski ks. r[itus] g[raeci] Ilińce 372, 376, 380 bn 8463 5/6 5 463 5/6 7 21/32 7 21/32 14 9/64 17 1/32 górny Chona Pcytykowicz (Pejtykowicz) Zabłotów 276 50 Fedor Petrowicz Zabłotów 207, 208 99 336 336 336 2,52 0,63 Iwan Petruk Zabłotów 142, 143 bn 1485 1485 1485 11,14 2,78 Wasyl Petruk Zabłotów 140, 141 13 2100 1 500 1 500 15,75 3,94 Petrycha wdowa Zabłotów 183, 184 70 468 468 468 3,51 0,88 Petryna, ksiądz r[itus] g[raeci] Zabłotów 172, 347, 353, 358, 361, 389 bn 54002 1/3 23 718 1/6 34 3/32 34 3/32 64 19/32 77 33/64 9 576 2/3 1507 1/2 10 484 1/6 96,48 24,12 Pieczarski, ksiądz r[itus] g[raeci] Zabłotów 166, 352, 357, 360, 368 47 84458 26 346 1/2 35 35 68 21/64 82 25 968 2/3 1542 5/6 26 911 1/2 389,01 97,25 Wasyl Porajczuk Zabłotów 96, 97 bn 3047 2/3 1 1447 2/3 1 1447 2/3 22,86 5,72 Michajło Proskurniak Zabłotów 8, 9 bn 2035 1 435 1 435 10,18 2,54 Herszko Rachmelowicz Zabłotów 302 75 Herszko Rachmelowicz Zabłotów 177, 178 117 406 1/6 406 1/6 406 1/6 3,05 0,76 Herszko Rachmelowicz Zabłotów 342 bn Michajło Romańczuk Zabłotów 323, 324 106 223 1/3 223 1/3 223 1/3 1,68 0,44 Demko Róg Zabłotów 26, 27 79 750 2/3 750 2/3 750 2/3 3,75 0,94 Andryj Ryby Zabłotów 76, 77 35 2311 1/3 1 711 1/3 1 711 1/3 11,56 2,89 Jakow Rzeźniczuk Zabłotów 72, 73 55 581 1/2 581 1/2 581 1/2 4,36 1,09 Jan Sachnowicz Zabłotów 151, 152 111 585 2/3 585 2/3 585 2/3 4,40 1,10 Wasyl Sandaluk Zabłotów 58, 59 43 951 1/6 951 1/6 951 1/6 7,13 1,78 Iwan Sokaluk Zabłotów 102, 103 21 2340 2/3 1 740 2/3 1 740 2/3 17,55 4,39 Wasyl Sokaluk Zabłotów 56, 57 56 1240 1240 1240 9,30 2,32 Iwan Sorokopud Zabłotów 136, 137 6 3135 1 1535 1 1535 23,51 5,88 Ankiel Srulowicz Zabłotów 284 58 Michajło Starczuk Zabłotów 187, 188 51 836 2/3 836 2/3 836 2/3 6,27 1,57 Tomasz Stoniowski Zabłotów 215, 216 bn 519 1/3 519 1/3 519 1/3 3,89 0,97 Wojciech Stoniowski Zabłotów 211, 212 96 220 220 220 1,65 0,41 Dmytro Strypczuk Zabłotów 128, 129 12 1960 1 360 1 360 14,70 3,67 Hryhor Strypczuk Zabłotów 203, 204 73 1209 1209 1209 9,07 2,27 Iwan Strypczuk Zabłotów 98, 99 33 1788 1/2 1 188 1/2 1 188 1/2 13,41 3,35 Michajło Strypczuk Zabłotów 54, 55 bn 965 2/3 965 2/3 965 2/3 4,73 1,18 Sura wdowa Zabłotów 273 47 Majorko Szemkowicz Zabłotów 293 66 Role Łąki Lasy Powierzchnia gruntów Miejsce Nr powierzchnia ilość pozyskanego drewna Imię Nazwisko Numery działek w sążniach kw. podana przez powierzchnia zbiory ziarna w korcach zbiory siana w cetnarach powierzchnia zamieszkania domu łąki ogrody i sady pastwiska stawy (sadzawki) zarośla ugór pustki razem w sążniach sześc. gospodarzy geometrów morgi sążnie pszenica żyto jęczmień owies morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie morgi sążnie ogółem słodkie kwaśne potraw morgi sążnie twarde miękkie Nikifor Szewc Zabłotów 163, 164 43 1456 1456 1456 10,92 2,73 Męka Szlomowicz Zabłotów 312 85 Szmojło Szlomowicz Zabłotów 239 13 Szmojło Szmojłowicz Zabłotów 263 37 Hryćko Szokaluk Zabłotów 42, 43 63 1770 1 170 1 170 8,85 2,21 Iwan Tanafijczuk Zabłotów 167, 168 52 849 849 849 6,39 1,60 Hryhor Tatarczuk Zabłotów 155, 156 38 617 617 617 4,62 1,16 Michajło Trościański Zabłotów 328, 329 109 153 153 153 1,16 0,29 Kazimierz Tymocki Zabłotów 219, 220 94 579 1/2 579 1/2 579 1/2 4,35 1,09 Michajło Wajpaniuk Zabłotów 148, 149 92 2475 1 875 1 875 18,56 4,64 Hryhor Wasyluk Zabłotów 12, 13 84 1976 1 376 1 376 9,88 2,47 Hryhor Wasyluk Zabłotów 34, 35 bn 1155 1155 1155 5,78 1,44 Wekluczka wdowa Zabłotów 104, 105 14 2381 1/3 1 781 1/3 1 781 1/3 17,90 4,48 Wasyl Wekluk Zabłotów 100, 101 15 1875 1 275 1 275 14,06 3,52 Bejmej Wolwowicz Zabłotów 244 18 Chaim Wolwowicz Zabłotów 243 17 Majorko Wolwowicz Zabłotów 258 32 Wołoszynowicz ks. r[itus] g[raeci] dIlińce 373, 377, 381 bn 12115 2/3 7 915 2/3 12 3/64 12 3/64 22 1/2 27 1/64 Daniło Wołowodiuk Zabłotów 130, 131 2 1713 1/3 1 113 1/3 1 113 1/3 12,86 3,22 Dmytro Żołnieruk Zabłotów 110, 111 18 1855 1/2 1 255 1/2 1 255 1/2 13,92 3,48 Źródło: CPAHU Lwów, fond 19: Metryka józefińska, opis 10, sprawa 25, k. 1–30.