Szulmierz- MONOGRAFIA
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
MAZOWIECKI SZLAK LITERACKI Monografia Szulmierz Stefan śeromski Latem 1887 r. Stefan śeromski, przez kilka tygodni był nauczycielem we dworze w Szulmierzu, poło Ŝonym w gminie Regimin. Ten pobyt, sam dwór i jego otoczenie opisał w „Dziennikach”. Kilkadziesi ąt stron po świ ęcił w nich ziemi ciechanowskiej. Pi ękne s ą opisy przyrody i krajobrazów. Kilkadziesi ąt stron po świ ęcił ziemi ciechanowskiej. Pi ękne s ą opisy przyrody i krajobrazów. Pisarz wyznaje: „... przeszło ść pozostawiona Szulmierzu nale Ŝeć b ędzie do najlepszych, jakie pozostawiłem za sob ą. Dobre to było Ŝycie ”. Szulmierz stał si ę te Ŝ pierwowzorem Nawłoci z „Przedwio śnia”, gdzie odtworzył atmosfer ę dworu. Z opowiada ń o wydarzeniach powsta ńczych 1863 r., zasłyszanych od ludzi mieszkaj ących w okolicy Szulmierza, powstała nowela „Rozdziobi ą nas kruki, wrony!”. Z podpatrzonej we dworze szulmierskiej sceny błagania chłopki o łask ę u dziedzica dla oskar Ŝonego o kradzie Ŝ drzewa m ęŜ a powstała nowela „Zapomnienie”. Sam Ciechanów tak zaprezentował si ę w oczach śeromskiego: Miasteczko jest czyste, ulice proste, śydzi bez pejsów…. Z „Dzienników” śeromskiego znane jest te Ŝ Przedwojewo, niewielka wioska w tej samej gminie, oddalona o kilka kilometrów od Ciechanowa. Malowniczo poło Ŝona nad rzek ą Son ą, otoczona lasami olchowymi, liczyła około dwustu mieszka ńców. Młody Stefan śeromski, guwerner w pobliskim Szulmierzu, flirtował z córk ą wła ścicieli, pi ękn ą Eleonor ą D ębowsk ą. Maj ąteczek ten wzorowo, cho ć nie bez problemów finansowych od 1905 roku, przez szesna ście lat, prowadził Jan Konopnicki, syn Marii, która tu go wielokrotnie odwiedzała. Dzi ś dwór z 1874 roku to rozpadaj ący si ę, niszczej ący budynek z pozostało ściami parku. Turysta poczuje z pewno ści ą podmuch przeszło ści, gdy stanie w pobli Ŝu starego, rosn ącego w pobli Ŝu dworu d ębu szypułkowego „Stefan” o wysokość ok. 21 m, pod którym pisywał śeromski. D ąb jest pomnikiem przyrody. Przed budynkiem stoi pomnik śeromskiego, a na jego murze umieszczono tablic ę pami ątkow ą. Teren jest otwarty, nieogrodzony, wi ęc wszystko mo Ŝna obejrze ć z bliska, cho ć do ść zaniedbana okolica na pozór wygl ąda na mało atrakcyjn ą. W Szulmierzu znajduje si ę Filia Gminnej Biblioteki Publicznej w Regiminie, a w niej Biblioteczna Izba Pami ęci śeromskiego. Takie wydarzenia kulturalne, jak koncerty, konkursy, imprezy po świ ęcone wybranej postaci organizowane s ą przez Szkoł ę Podstawow ą imienia S. śeromskiego w Szulmierzu. Przez wie ś przebiega droga wojewódzka nr 616 . O gminie Gmina Regimin to niezwykle ciekawy rejon, o bogatej, barwnej historii. Przeszło ść polskich rodów ziemia ńskich przypominaj ą losy ocalałych obiektów, ale i historia naszego narodu. St ąd pochodziło i mieszkało tu wiele wybitnych osób, nieszcz ędz ących sił, a bywało, Ŝe i Ŝycia w walce o polsko ść . Warto pozna ć przeszło ść , Ŝeby zrozumie ć współczesno ść . Ocalałe dwory, zabytkowe ko ścioły, MAZOWIECKI SZLAK LITERACKI Monografia cmentarze, to świadectwa sukcesów i upadków, narodowowyzwole ńczych zrywów i pozytywistycznej pracy u podstaw. Wybieraj ąc si ę zatem do Szulmierza, po świ ęć my cho ćby kilka godzin na przeja ŜdŜkę po gminie Regimin poło Ŝonej w północnej cz ęś ci powiatu ciechanowskiego. Najwi ększe miejscowo ści na tym terenie to, oczywi ście, Regimin, a poza tym Grzybowo, Szulmierz, Ze ńbok, Pawłowo i Lekowo. Gmina Regimin le Ŝy w makroregionie Niziny Północnomazowieckiej, na pograniczu dwóch mezoregionów, o do ść zró Ŝnicowanej rze źbie terenu powstałej na skutek działalno ści l ądolodu środkowopolskiego, tj. Wzniesienia Mławskiego i Wysoczyzny Ciechanowskiej. Teren gminy, ze wzgl ędu na szczególne walory przyrodniczo- krajobrazowe, został wł ączony w system obszarów chronionego krajobrazu, z wyj ątkiem fragmentów w północnej i południowej jej cz ęś ci. Na jej terenie ł ącz ą si ę Kro śnicko-Kosmowski i Zawkrza ński Obszar Chronionego Krajobrazu. Przez t ę typowo rolnicz ą gmin ę przebiegaj ą wa Ŝne drogi wojewódzkie o znaczeniu ponadlokalnym: nr 615 Ciechanów-Mława i nr 616 Ciechanów-Rembielin oraz jedno z najwa Ŝniejszych kolejowych poł ącze ń krajowych – magistrala kolejowa Warszawa- Gda ńsk. O przyrodzie Gmina Regimin charakteryzuje si ę wyj ątkow ą przyrod ą. Na zachodzie, w Lesie Lekowskim i kompleksie u Ŝytków zielonych Klice-Kątki-Jarluty oraz w cz ęś ci środkowo-wschodniej, z kompleksami ł ąk i lasów z rejonu Karniewo-Szulmierz, powi ązanych z dolin ą rzeki Łydyni, rosn ą przede wszystkim sosny (ok. 75%), olsze (9%), brzozy (8%), d ęby (4%) i świerki (1%). W dolinie Łydyni oraz obni Ŝeniach terenu wyst ępuj ą tereny podmokłe i bagienne. W rezerwacie „Lekowo”, zajmuj ącym powierzchni ę 5,31 ha, poło Ŝonego na terenie uroczyska o tej samej nazwie, rosną rzadko spotykane lilie złotogłów oraz cz ęś ciowo chronione: pierwiosnki lekarskie, konwalie majowe i kruszyna pospolita. Ścisł ą ochron ą obj ęte s ą równie Ŝ wyst ępuj ące tu grzyby: sromotnik bezwstydny i szmaciak gał ęzisty. W drugim z rezerwatów przyrody o charakterze florystycznym, rezerwacie „Modła”, o powierzchni 9,36 ha, jest fragment starodrzewu sosnowo-dębowego o dobrze zachowanych cechach lasu naturalnego. Gatunkiem dominuj ącym jest d ąb bezszypułkowy w wieku 160-200 lat. Sosna stanowi jedynie niewielk ą domieszk ę. Rezerwat utworzono dla celów naukowo-dydaktycznych, a tak Ŝe dla ochrony gniazda bociana czarnego. Parki podworskie z terenu gminy pozostaj ą pod nadzorem wojewódzkiego konserwatora zabytków. Jest ich wiele, bo było tu wyj ątkowo du Ŝo ziemia ńskich dworów i maj ątków. Znajduj ą si ę one w: Jarlutach Małych (5,50 ha, park z II poł. XIX w.), Lipie (8,70 ha, park z systemem stawów, z przełomu XIX i XX w,), Szulmierzu (2,80 ha, park krajobrazowy oraz aleja dojazdowa z II poł. XIX w.), Ze ńboku (3,90 ha, park z systemem stawów z poł. XIX w.), Klice (park i ogród z przełomu XIX i XX w.), Koziczyn (4,10 ha, pozostało ści parku i sadu z przełomu XIX i XX w.). Ochron ą zostały tak Ŝe obj ęte licznie wyst ępuj ące na terenie gminy pomniki przyrody Ŝywej i nieo Ŝywionej, przede wszystkim drzewa. Wspomniany d ąb szypułkowy „Stefan” w Szulmierzu o wysoko ść ok. 21 m, głaz narzutowy „ śółw” w Le śnictwie Lekowo o obwodzie 1075 cm, aleje grabowe i lipowe oraz pojedyncze kasztanowce MAZOWIECKI SZLAK LITERACKI Monografia białe, d ęby szypułkowe, lipy drobnolistne, modrzewie europejskie, jesiony wyniosłe, klony pospolite. Na polach mo Ŝna spotka ć wyj ątkowe okazy drzew i krzewów: grusze polne, dzikie jabłonie i śliwy, głogi, krzewy je Ŝyn, tarnin ę, dzik ą ró Ŝę , które s ą ostoj ą i schronieniem dla wielu gatunków zwierz ąt. O przeszło ści I chocia Ŝ w gminie Regimin nie ma jednego nadzwyczajnego zabytku czy miejsca, to jej walory turystyczne s ą niezaprzeczalne. Wspaniała przyroda, świe Ŝe powietrze, zabytki sakralne, pozostało ści podworskie, liczne kapliczki i krzy Ŝe, zabytki przyrody. I cmentarze - np. w Lekowie, którego pocz ątki si ęgaj ą XIX wieku, z zachowanymi nagrobkami, najcz ęś ciej z Ŝeliwa i kamienia, m.in. rodziny Bojanowskich, Walentego i Jana Mo ścickich, wielu miejscowych ziemian i ich rodzin. Ciekawy pod wzgl ędem kulturowym i historycznym jest dawny przyko ścielny cmentarz grzebalny w Koziczynku. Przy przenoszeniu go na nowe miejsce poza obr ęb przyko ścielny cz ęść płyt nagrobnych, pochodz ących z grobów najznaczniejszych rodzin, wmurowano w kamienny parkan otaczaj ący świ ątyni ę. W gminie Regimin warto zobaczy ć w Jarlutach Małych - Zespół dworski: dwór drewniany z przełomu XIX i XX w., park z II poł. XIX w. w Karniewie Grodzisku - kultury kurhanów zachodniobałtyjskich w Klicach - Zespół dworski: dwór z XIX w., park i ogród z przełomu XIX i XX w. w Koziczynie - Zespół dworski: dwór murowany z przełomu XIX i XX w., park i pozostało ści sadu z tego samego okresu, drewniany Ko ściół parafialny z XVIII w. p.w. Trójcy Świ ętej, Dzwonnica drewniana z ko ńca XVIII w. w Lekowie - drewniany ko ściół parafialny p.w. św. Stanisława Biskupa z XVIII w., dzwonnica drewniana z XVIII w. w Lipie - Zespół dworski: dwa dwory murowane z przełomu XIX i XX w., park z systemem stawów z XIX w. w Szulmierzu - Zespół dworski: dwór murowany z XIX w., park krajobrazowy z alej ą dojazdow ą z XIX w. w Ze ńboku - barokowy ko ściół parafialny p.w. św. Bartłomieja, murowany, z XVIII w. oraz zespół dworski: dwór drewniany z poł. XIX w., park (ogród) z systemem stawów z XIX w. w Chrostowie Wielkim - Drewniany wiatrak ko źlak (1872). w Przedwojewie - drewniany ko ściół Przemienienia Pa ńskiego i św. Stanisława (z 1620 r.) .