RIJNMOND GETIJDENPARK

Het oprekken van het concept ‘natuurvriendelijke oever’ tot ‘getijdenpark’ is een gouden vondst. Zo kan de regio Rijnmond met recht bouwen met natuur / Scaling up the concept of the ‘nature-friendly bank’ to create a ‘tidal park’ is a golden opportunity for the region to truly build with nature

Tekst Hendriks

Toen in de Rijnmond het Wereldnatuur- fonds en Rijkswaterstaat aan de slag gin- gen met allerlei ‘natuurvriendelijke oevers’ besloot de gemeente Rotterdam een over- koepelende visie te maken. De gemeente wilde zo in kaart brengen waar tussen de Tweede Maasvlakte en Krimpen aan den IJssel mogelijkheden zijn voor zogenoemde getijdennatuur. Bovendien bood de visie de gelegenheid om de participatiebereidheid te inventariseren van partijen als water- schappen, gemeentes en het consortium Ecoshape (een coalitie van overheden, bedrijven en universiteiten, in het leven geroepen om het concept ‘bouwen met na- tuur’ in praktijk te brengen). De Urbanisten, het Rotterdamse ontwerp- bureau dat de gemeente om advies vroeg, stelde dan ook voor om niet alleen natuur centraal te stellen – toch het hoofddoel van het Wereldnatuurfonds en Rijkswaterstaat. De ontwerpers kwamen met het concept ‘getijdenpark’, volgens de selectiecommis- sie van dit jaarboek een gouden vondst. Het project kreeg hiermee het gewenste brede profiel: in het getijdenpark gaat het om de relatie tussen stad en rivier. Door die te versterken komen doelen dichterbij op het gebied van klimaatverandering, recreatie, havenactiviteiten, wonen en ecologie. De Urbanisten en Strootman Land- schapsarchitecten ontwierpen vervolgens een landschappelijk raamwerk, gestoeld op de ontwikkelingsgeschiedenis en het estuariene karakter van het gebied – met deels nog getijdenwerking en overgangen Het landschappelijk raamwerk voor het ‘getijdenpark’ biedt ruimte voor van zoet naar zout water, van diep naar on- Versterken relatie tussen park en rivier Oude dijktracés opnemen in de groenstructuur Veenweidelandschap ingrepen die de relatie tussen de rivier diep en van nat naar droog. Om geschikte en de omgeving versterken. Streven naar maximale getijdenzone: Ringdijken herkenbaar maken door bomen op Aanlandpolders in locaties te vinden waar de relatie tussen / The landscape framework for the ‘tidal natuurlijker, breder en toegankelijker de dijk aan te planten Zeekleipolders park’ allows space for interventions that rivier en omgeving versterkt kan worden, is Tussentijds getijdenpark Recreatieve verbinding russen rivier en will enhance the relation between the binnenwater verbeteren Duinen gebruikgemaakt van vier karakteristieken river and its surroundings. Kwelnatuurzone aan de voet van de dijk van de delta. ontwikkelen Relatie tussen binnendijks landschap en het Brielse meren water versterken Allereerst de getijdenmilieus, die zich Dijk als doorgaande groene recreatieve Industriegebied/havens structuur versterken Relatie met de rivier versterken onderscheiden door een variatie aan be- Water met ondiepten Bestaande en te ontwikkelen recreatieve plantingstypen en zout-zoetgradiënten. Ten Dijktracé primaire kering tweede de rivierdynamiek: binnenbochten route in en naar het getijdenpark Kade vrij houden van getijdennatuur zijn geschikt voor zachte en geleidelijke Ontwikkelen van bijzondere plekken als vensters aan de rivier

24 / Blauwe kamer jaarboek 2016 25 / het nieuwe werken RIJNMOND GETIJDENPARK

STRANDWAL VEENWEIDELANDSCHAP STAD NAAR HET WATER BRENGEN BINNENDIJKS LANDSCHAP DOORTREKKEN TOT AAN DE RIVIER

Project HOEK VAN HOLLAND AANLANDPOLDER landschappelijk raamwerk voor GETIJDENWERKING GECONTROLEERD BINNENDIJKS HALEN herstel relatie stad en rivier

Locatie OUD ROTTERDAM DIJKTRACE Rijnmond KRIMPEN AAN DE IJSSEL

VLAARDINGEN Ontwerp KRIMPEN AAN DE 2015 – 2016

VERDWENEN Ontwerpers DIJKTRACE Strootman landschapsarchitec- ten; De Urbanisten

Disciplines ontwerpteam stedenbouw, landschapsarchi- tectuur HAVENS ZEEKLEILANDSCHAP GETIJDENNATUUR VOEGT ZICH IN DE MAXIMALISEREN CONTRAST TUSSEN HET HOOFDSTRUCTUUR VAN DE HAVENS Opdrachtgevers OUDE EN NIEUWE LANDSCHAP gemeente Rotterdam De landschapstypen aan weerszijden / The landscape types on either side of i.s.m. ARK Natuurontwikke- van het water ... the water … ling; Havenbedrijf Rotterdam; Rijkswaterstaat

NOORD Vier deltakarakteristieken zijn het variatie in beplantingstypen en zoet- four characteristics of the delta. Tidal Rol opdrachtgever De rivier wordt begeleid door een continue zone van fundament onder het ‘getijdenpark’. zoutgradiënten. environments give rise to a variety of (getijden)parken en goed verbonden landschappen initiatiefnemend, coalitievor- Getijdenmilieus zorgen voor een / The ‘tidal park’ concept is based on planting types and salinity gradients. aaneengeregen door een groene dijk. Ten oosten van HOEK VAN HOLLAND mend Brienenoord wordt rivier geflankeerd door groene dijken NIEUWE Type opdracht WATERWEG WATERWEG HET SCHEUR opstellen referentiekader voor ROTTERDAM CENTRUM uitvoeringsprojecten CAPELLE AAN DEN IJSSEL BINNENHAVENS KRIMPEN AAN DEN IJSSEL IN DE LUWTE RIVIERHAVENS OP DE STROMING

RIDDERKERK

DE LEK

NOORD ROTTERDAM ZUID UITSLIJTING BEKKENHAVENS IN DE LUWTE HOOGVLIET AANZANDING potentiële locatie getijdenpark HOGE STROOMSNELHEID venster op de rivier ZUID dijk De rivier ligt op afstand en wordt UITSLIJTING dijk als recreatieve route voorzien van een aantal goed route vanuit stad naar de rivier bereikbare getijdenmilieus en vensters op het water KANAAL GEKANALISEERDE RIVIER VERSTEDELIJKTE RIVIER STERK MEANDERENDE RIVIER (UITGEGRAVEN (VOLGT OORSPRONKELIJKE (VOLGT OORSPRONKELIJKE (VOLGT OORSPRONKELIJKE WATERWEG) WATERLOOP) WATERLOOP) WATERLOOP) ... en de relatie met het stedelijk / … and the relation with the urban gebied. De rivierdynamiek – kanaal of mean- / The river dynamics – canal or mean- area. derend – bepaalt of de oevers zacht of dering – determine whether the banks hard moeten zijn. should be hard or soft.

oevers, aan de buitenbochten liggen harde Het raamwerk brengt niet alleen kansrijke Donk in Ridderkerk aan te sluiten op de / The Rotterdam region is giving its Location Rijnmond kades meer voor de hand. Als derde de ver- locaties in kaart, maar ook waar welke Nieuwe Maas. Voor dit soort projecten is water­ways ‘nature-friendly banks’. The Designers Strootman landschapsarchitecten; schillende landschapstypen. In het noorden partij initiatief zou moeten nemen. Zo is door betrokken partijen, waaronder ook designers came up with the idea of a De Urbanisten bieden de veenpolders andere mogelijk- de gemeente Maassluis begonnen met de provincie, 10 miljoen euro beschikbaar ‘tidal park’, an area where river and city Commissioned by City of Rotterdam with heden dan het zeekleilandschap in het het ontwerp van een getijdenparkje langs gesteld. meet and enhance each other, with room ARK Natuurontwikkeling; ; zuiden. Tot slot de relatie met de stad. Op de . In Midden-Delfland for recreation, port activities, housing Rijkswaterstaat de zuidoever ligt de rivier vaak ver weg, met wordt gekeken hoe de aanbevelingen and natural habitats. The designers not name door de aanwezigheid van de havens. uit het raamwerk meegenomen kunnen only identify promising locations, but Hier is het doel om bijzondere plekken te worden in de werkzaamheden voor de also where the various parties should creëren om de verbinding tussen de stad en verlenging van Beneluxtunnel. En er ligt take the initiative. de rivier te herstellen. een initiatief om het landgoed Huys ten

26 / Blauwe kamer jaarboek 2016 27 / het nieuwe werken