Gmina Ujazd na starej fotografii

Marek Gaworski

Gmina Ujazd na starej fotografii

Ujazd 2005 © Copyright by Marek Gaworski, 2005 © Copyright by Wydawnictwo Matiang, 2005

Redakcja Marek Gaworski

Tłumaczenie j. niemiecki Karolina Wróbel

Opracowanie graficzne Bogdan Rams

Redaktor techniczny Bogdan Rams

Wydawnictwo Matiang 47-100 Strzelce Opolskie, ul. Piastów Śląskich 9/49 fax (077) 461 00 51 e-mail: [email protected]

Skład DTP Bogdan Rams 44-100 Gliwice, ul. Szt. Powstańczego 5/3 tel. /fax (032) 230 77 79 kom. 0694 310 512

Druk OPOLGRAF SA 45-085 Opole, ul. Niedziałkowskiego 8-12 tel. (077) 454 52 44

ISBN 83-922266-0-7 Szanowni Państwo!

Trzymacie właśnie Państwo w ręku nową pozycję ukazującą piękno ujazdowskiej ziemi. Po poprzednich książkach opisujących historię naszego miasta i gminy, przyszła pora na fotograficzną wędrówkę dawnymi ulicami Ujazdu oraz odwiedzenia sąsiednich wsi. Jest to podróż ze wspomnieniami. Czasami ciekawa, pełna nowych doznań, lecz nie raz także bolesna. W jej trakcie możemy zobaczyć jak wyglądały ulice naszego miasta. Domy, budynki, restauracje, miejsca chętnie odwiedzane przez naszych przodków, a dziś niejednokrotnie nieznane lub zapomniane. Na wielu zdjęciach ukazani są mieszkańcy - przy swoich domach, pracy, podczas swego codziennego życia. To ich trud sprawił, że my - mieszkańcy ziemi ujazdowskiej teraz z dumą możemy powiedzieć, że to, co widzimy obecnie - zawdzięczamy ciężkiej pracy wszystkich Nas. I mimo, iż styczeń 1945 roku sprawił, że większość z ukazanych obiektów w tym albumie nie istnieje, a te, które ocalały zostały przebudowane, to następne pokolenie doceni - tak jak my doceniamy naszych przodków - wysiłek włożony w budowanie i upiększanie naszej małej Ojczyzny.

Serdecznie Państwa zapraszam.

Burmistrz Tadeusz Kauch Sehr geehrte Damen und Herren, sie halten gerade in der Hand ein neues Buch, das die Schönheit von Ujazd und die Umgebung zeigt. Nach den Büchern, die über unsere Stadt und die Gemeinde berichtet haben, ist jetzt die Zeit für eine fotografische Reise gekommen.Das ist eine Reise durch die alten Straßen von Ujazd. So wie ein Besuch in den Dörfern in der Nähe. Es ist eine Erinnerungsreise. Manchmal wird sie interessant sein, mit neuen Erfahrungen, aber manchmal wird sie auch schmerzhaft sein. Während der Reise werden wir sehen, wie die Strassen unseres Stadtes ausgesehen haben. Die Häuser, Gebäude, Restaurants, auch Orte, die unsere Vorfahren gern besucht haben, und heute sind die unbekannt oder hat man die vergessen. Auf vielen Fotos sind die Bewohner gezeigt - an Ihren Häuser, bei der Arbeit, während Ihres täglichen Lebens. Ihre Mühe bewirkte, dass wir - die Bewohner von Ujazd, heute mit Stolz sagen können, dass das, was wir jetzt sehen - unserer schweren Arbeit, aller von uns, verdanken können. Obwohl, der Januar 1945 verursacht hat, dass eine Mehrheit von den, hier gezeigten Gebäuden nicht mehr existieren, und die die geblieben sind, sind umgebaut worden. Die nächste Generation wird es richtig einschätzen - so wie wir unseren Vorfahren eingeschätzt haben - die eingelegte Mühe die in Aufbau und Verschönerung unseres kleine Heimat.

Ich lade Sie herzlich ein

Burgermeister Tadeusz Kauch Jeden z pierwszych zna- nych planów Ujazdu po- chodzi z około połowy XVII wieku

Einer von den ersten be- kannten Plänen von Ujazd stamm aus der Hälfte des 17. Jahrhunderts

- 9 - Najważniejszy dokument w historii Ujazdu - akt nada- jący prawa miejskie. Został on podpisany 25 maja 1223 roku przez biskupa wro- cławskiego - Wawrzyńca

Das wichtigste Dokument in der Geschichte von Ujazd - ein Dokument die die stadtliche Rechte gegeben hat. Er wurde am 25. Mai 1223 von dem Breslauer Bi- schof unterschrieben

- 10 - Szkic wykonany ołówkiem przez E. W. Knippla z Eine Skizze, die mit Bleistift gemacht wurde von 1849 roku, ukazuje miasto do strony południo- E. W. Knippel, von dem Jahr 1849, zeigt der südli- wej che Teil des Stadtes

- 11 - Plan miasta narysowany przez dawnych miesz- Der Stadtplan ist, von alten Bewohnern von kańców Ujazdu w latach trzydziestych XX wieku Ujazd, in 30. Jahren des 20. Jahrhundert, aufge- zeichnet

- 12 - Jedna z dwóch fotografii lotniczych zrobio- Die eine von den zwei Flugfotografien, ist von nych przez pilotów w latach trzydziestych den Piloten in 30. Jahren gemacht worden

- 13 - Widok miasta z lotu ptaka. Lata trzydzieste Der Anblick des Stadtes aus der Flugperspekti- ve. Die dreißiger Jahre

- 14 - Panorama Ujazdu zza kanału Kłodnicy. Das Panorama von Ujazd hinter der Klodnica Rok 1937 Kanal. Das Jahr 1937

- 15 - Spichlerz stojący w obrębie rynku jest jednym z Der Speicher stehendem im Umkreis des Marktes, najstarszych zabytków miasta. Został zbudowany ist einer vom ältesten Kunstdenkmälern des Stadtes. w XVIII wieku. Uszkodzony w czasie wojny, Er wurde im XVII Jahrhundert gebaut. Geschädigt odbudowany w roku 1958 in dem Krieg, wieder aufgebaut im Jahr 1958

- 16 - Rynek w pierwszych latach XIX wieku. Wydawcą Der Marktplatz in den ersten Jahren des XIX Jahr- pocztówki był Johann Henkel z Ujazdu hundert. Der Herausgeber der Postkarte war Jo- hann Henkel aus Ujazd

- 17 - Północna i zachodnia pierzeja rynku w roku Die nördliche und westliche Seite des Marktplat- 1940. Obydwie strony, jak i cały rynek, zostały zes im Jahr 1940. Die beiden Seiten, als auch der zniszczone w trakcie II wojny światowej ganze Marktplatz wurden in dem II. Weltkrieg vernichtet

- 18 - Wschodnia część rynku w latach dwudziestych Westliche Seite des Marktplatzes in den zwanzi- ger Jahren

- 19 - Pomnik żołnierzy poległych w czasie I wojny Das Denkmal von Soldaten, die im I. Weltkrieg światowej. W oddali dawny budynek władz miej- gefallen sind. In der Ferne sieht man ein Gebäude skich. Na zdjęciu po prawej stronie widać aptekę der Behörde. Auf dem Foto rechts sehen wir die Adlera Apotheke von Adler

- 20 - Dzień targowy na ujazdowskim rynku Ein Tag auf dem Marktplatz in Ujazd

- 21 - Wschodnio-południowy fragment rynku. Na dole Die östlich südliche Seite des Markplatzes. Ganz w rogu dystrybutor na paliwo, a po lewej stronie unten in der Ecke sehen wir ein Brennstoffverte- jedna z wielu restauracji w mieście. Ta należała iler. Links sehen wir eine von vielen Restaurants do niejakiego Drabnera der Stadt

- 22 - W północnej części rynku mieściła się, między Im nördlichen Teil des Marktplatzes war eine kle- innymi, mała gorzelnia oraz sklep przemysłowy ine Brennerei und ein industrielles Geschäft von Georga Bochni Georg Bochnia

- 23 - Zachodnia ściana rynku w której mieściło się naj- Das westliche Teil des Platzes. Da waren die me- więcej sklepów. Obecnie ta część jest przebudowa- isten Geschäfte. Jetzt ist dieses Teil umgebaut und na i odnowiona erneuert

- 24 - Wschodnia cześć rynku z pompą wodną oraz Westliches Teil des Marktplatzes mit einer Wasser- mieszkańcem na pierwszym planie. Pocztówka pumpe und mit einem Bewohner auf dem ersten z początku XX wieku Plan. Eine Postkarte aus dem Anfang des zwan- zigsten Jahrhunderts

- 25 - Kondukt pogrzebowy maszerujący przez rynek Ein Begräbnisleichenzug marschiert über w stronę cmentarza Marktplatz in der Richtung des Friedhofs

- 26 - Tętniący życiem rynek. Z tylu budynek ratusza Der Marktplatz ist sehr lebendig. Hinter steht das Rathaus

- 27 - Północna część rynku ze sklepami Adama i Henkla Das nördliche Teil des Marktplatzes mit Geschäften oraz sklepem z alkoholami różnych gatunków von Adam und Henkel und mit einem Alkoholge- schäft

- 28 - Obchody 700 - lecia uzyskania praw miejskich Eine Feier zum 700. Jubiläum. Eine Postkarte aus przez Ujazd. Pocztówka z 1923 roku dem Jahr 1923

- 29 - Północna część rynku z ratuszem i kościołem na Das nördliche Teil des Marktplatzes mit dem drugim planie Rathaus und der Kirche auf dem zweiten Plan

- 30 - Nieistniejąca już restauracja w parku, była jed- Ein Restaurant im Park das nicht mehr existiert, nym z najbardziej ulubionych miejsc spędzania es war einer von den beliebtesten Plätzen den Be- czasu przez mieszkańców Ujazdu wohnern. Sie haben dort sehr viel Zeit verbracht

- 31 - Historia zamku w Ujeździe sięga wieku XIII. Die Geschichte des Schlosses in Ujazd greift bis Wówczas była to siedziba urzędników biskupich zu dem XIII Jahrhundert. Damals war das ein sprawujących rządy na ujazdowskiej ziemi Sitz von bischöflichen Beamten. Die dort regiert haben

- 32 - Zachodnia ściana zamku. W niej, między inny- Die westliche Wand des Schlosses. Dort war ein mi, mieściło się zejście do ogrodów w kształcie Durchgang zu dem Garten im Form von einer altany. Pocztówka z lat trzydziestych Laube. Eine Postkarte aus den dreißiger Jahren

- 33 - Renesansowy zamek w Ujeździe od XVIII wieku, nale- Der Renaissance Schloss in Ujazd, hat von dem XVIII Jahr- żał do znanego rodu Hohenlohe - Oehringen. Do dziś hundert zu der bekannteste Familie Hohenlohe-Oehringen zachował się fragment herbu tej rodziny, znajdujący się gehört. Bis heute blieb nur ein Teil des Wappens der Fami- nad zamurowaną bramą wjazdową do zamku lie, der sich über dem gemauerten Schlosstor befand

- 34 - Widok zamku od strony ogrodów. Pocztówka wy- Der Schlossausblick aus der Seite des Gartens. Die dana przez księgarza z Ujazdu. Rok 1921 Postkarte wurde von einem Buchhändler aus Ujazd im Jahr 1921 ausgegeben

- 35 - Książęcy zamek ze średniowiecznymi ko- rzeniami, został spalony przez oddziały ra- dzieckie w styczniu 1945 roku i już nie odzy- skał swojej świetności

Das Fürstenschloss mit dem mittelalterli- chen Wurzeln, wurde durch sowjetische Ab- teilung im Januar 1945 verbrannt, er bekam seinen Glanz nicht wieder

- 36 - Najstarszy znany widok Ujazdu z roku 1535. Został Die Älteste bekannte Aussicht von Ujazd aus dem Jahr 1535. namalowany przez rysownika księcia Ottenkircha w Er wurde durch einen Zeichner von Fürst Ottenkirch gezeich- trakcie podróży po Śląsku. Jest to obraz, odnaleziony net, während einer Fahrt durch Schlesien. Das ist ein Bild, in w bibliotece uniwersyteckiej w Wurzburgu der Universität Bibliothek in Wurzburg gefunden

- 37 - Piękny obraz przedstawiający Ujazd zza Ein schönes Bild der stellt Ujazd hinter Kłodnicy Klodnica da

- 38 - Litografia z końca XIX wieku, której wydawcą Eine Lithografie aus Ende des XIX Jahrhunderts, jest mieszkaniec Ujazdu, - Joseph Koziol die wurde von einen Ujazd Bewohner - Joseph Koziol -herausgegeben

- 39 - Litografia wydana przez A. Sacha z Ujazdu. U Eine Lithografie, die durch A. Sacha von Ujazd he- góry południowa strona rynku i kościół w Ujeź- rausgegeben wurde. Oben die südliche Seite des Markt- dzie - Studzionce, na dole zamek platzes und die Kirche in Ujazd-Studzinka, unten ein i dzisiejszy budynek urzędu miasta Schloss und das heutige Gebäude des Stadtamtes

- 40 - Pocztówka wykonana piórkiem z pierwszych lat Die Postkarte wurde mit einem Federchen am Anfang XIX wieku, na której wydawca umieścił widok des XIX Jahrhunderts gemacht, auf der hat der He- miasta za Kłodnicą, kościół w Studzionce oraz rausgeber eine Aussicht des Stadtes hinter der Klod- zamek książąt Hohenlohe nica angebracht und auch eine Kirche in Studzionka und ein Fürstenschloss Hohenlohe

- 41 - Panorama Ujazdu z okien Urzędu Miasta. Pocz- Das Panorama von Ujazd aus den Fenstern des tówka z lat dwudziestych, ukazująca mało znany Stadtverwaltungsamtes. Die Postkarte ist aus widok tej pięknej miejscowości den zwanzigern Jahren, sie zeigt ein unbekanntes Ausblick der schönen Ortschaft

- 42 - Ulica generała Świerczewskiego, przed wojną Ko- Die Straße von dem General Świerczewski, vor zielska. Po lewej stronie budynek dawnej poczty, dem Krieg von Kozielsko. An der linken Seite ist ein a po prawej sklep obuwniczy wraz z zakładem Gebäude der ehemaligen Post und an der rechten obuwniczym Seite ein Schuhgeschäft mit einem Schuhbetrieb

- 43 - Dawna ulica Pyskowicka, dziś ulica Traugutta. Po Die alte Pyskowicka Strasse, heute die Traugutta Stras- prawej stronie sklep odzieżowy Paula Stillera, będący se. Rechts ein Kleidungsgeschäft von Paul Stiller. Das utrapieniem mężczyzn z powodu częstych i dużych Geschäft bereitete große Sorgen den Männern, weil die zakupów mieszkanek Ujazdu oraz gminy Bewohnerinnen von Ujazd und die Gemeinde haben dort sehr oftundsehrvielgekauft

- 44 - Współczesny budynek pełniący rolę siedziby władz Das zeitgenössische Gebäude der Sitz von den Be- Urzędu Miasta i Gminy w Ujeździe na pocztówce hörden des Stadt- und Gemeindeverwaltungsam- sprzed kilkudziesięciu laty tes in Ujazd, auf eine Postkarte vor vielen Jahren

- 45 - Dawniej w tym miejscu stał drewniany kośció- Früher auf diesen Platz stand eine Holzkirche łek z 1749 roku. Dziś, na tzw. Studzionce (część aus dem Jahr 1749. Heute, in Studzionka (ein Ujazdu), znajduje się neogotycki kościół p. w. Teil von Ujazd) steht eine neogothische Kirche Najświętszej Marii Panny

- 46 - Kaplicę, jak mówi legenda, wybudowano w miejscu Die Kapelle, wie sagt die Legende, ist auf eine Stelle w którym płynęło źródełko z wodą mającą lecznicze gebaut, wo eine Wasserquelle geflossen ist mit thera- właściwości. Na pocztówce z 1927 roku, widzimy peutischen Eigenschaften. Auf der Postkarte sehen górującą nad kościołem Matkę Boską ze św. Anną wir heilige Mutter mit heilige Maria

- 47 - Dawne pieniądze zastępcze, tzw. notgeldy wy- Das ehemalige Notgeld hat man auch in Ujazd dawano również w Ujeździe. Pieniądze te były herausgegeben. Dieses Geld war mehrmalig das niejednokrotnie jedynym środkiem płatniczym w einzige Zahlungsmittel in Zeiten der Wirtschaft- czasach kryzysu gospodarczego skrise

- 48 - Widok Ujazdu od strony południowej. W centralnej Der Rundblick von Ujazd aus der südlichen Seite. In der części pocztówki budynek Urzędu Miasta. Biały dom Mitte der Postkarte, das heutige Gebäude des Stadtam- z czerwoną dachówką przed Urzędem, istnieje do tes. Ein breites, weißes Haus mit roten Dachziegeln vor dziś i jest jednym ze starszych budynków w mieście dem Gebäude des Stadtamtes, existiert bis heute und ist einer von den ältesten Gebäuden in der Stadt

- 49 - Kościół p. w. św. Andrzeja Apostoła oraz figu- ra św. Nepomucena przy drodze do świątyni

Die Kirche der heiligen Andreas Apostel und die Figur der heligen Nepomucen an dem Weg zur Tempel

- 50 - Kościół św. Andrzeja Apostoła sfotografowany z miejsca położonego za Kłodnicą. Pocztówka z 1939 roku

Die Fotografie der Kirche der heiligen Andreas Apostel hinter Klodnica.Die Postkarte aus dem Jahr 1939

- 51 - Świątynia w Ujeździe została wybu- dowana w roku 1613, dzięki pomocy fundatora budowli - hrabiego Kochtitz- kiego

Der Tempel in Ujazd war im Jahr 1613 gebaut, dank der Hilfe vom Graf Koch- titzki. Er war der Freihalter des Gebäu- des

- 52 - Wnętrze kościoła na pocztówce z lat czterdzie- Der Innenraum der Kirche auf der Postkarte aus stych XX wieku den vierzigern Jahren des XX. Jahrhunderts

- 53 - Kościół św. Andrzeja Apostoła wraz z fragmenta- Die Kirche des heiliges Andreas Apostel mit Frag- mi wnętrza świątyni. Pocztówka z roku 1941 menten des Innenraums des Tempels. Die Post- karte aus dem Jahr 1941

- 54 - Rynek w latach dwudziestych. Uwagę zwraca pięk- Der Marktplatz in den zwanzigern Jahren. Man na, ozdobna latarnia która stała na ujazdowskim blickt gleich auf eine schöne, dekorative Laterne. rynku Die auf dem Marktplatz von Ujazd steht

- 55 - Dzisiejsza ulica Mickiewicza przed Die heutige Mickiewicz Strasse vor vielen kilkudziesięciu laty. Rok 1945 Jahren. Das Jahr 1945

- 56 - Stara śluza na Kłodnicy była popularnym Die alte auf Klodnica war ein populärer Platz miejscem spacerowiczów für Spaziergänger

- 57 - Stara zabudowa ulicy Kozielskiej - dziś generała Die alte Bebauung der Kozielska Straße- heute Świerczewskiego General Świerczewski Straße

- 58 - Ulica generała Świerczewskiego, przy której kiedyś Die General Świerczewski Straße, bei der einmal swój zakład miał Franz Richter, a tuż za nim mie- sein Betrieb Franz Richter hatte und gleich hinter ścił się budynek poczty miejskiej ihm war ein Gebäude der Post

- 59 - Restauracja w parku i fragment ulubio- nego miejsca odpoczynku mieszkańców Ujazdu

Das Restaurant im Park und das Fragment des beliebtesten Erholungsplatzes von Bewohnern von Ujazd

- 60 - Dawny dom mieszkańca Ujazdu Ein ehemaliges Haus von einem Bewohner von Ujazd

- 61 - Stary dom Augusta Kubitzkiego przy ulicy Ein altes Haus von August Kubitz in der Straße nazywanej niegdyś Czereśniową die früher Kirschen genant wurde

- 62 - Mieszkańcy Ujazdu niejednokrotnie byli podtapia- Die Bewohner von Ujazd waren mehrmalig über- ni przez pobliską Kłodnicę. Na zdjęciu dom Augu- flutet von Klodnica. Auf dem Foto sehen wir das sta Kubitzkiego w czasie powodzi Haus von August Kubitz bei der Flut

- 63 - Powódź w południowej części Ujazdu. Na zdjęciu Die Flut in dem südlichen Teil der Stadt. Auf dem fragment dawnej zabudowy miasta zalanej przez Foto sehen wir das Fragment von ehemaliger Be- Kłodnicę bauung der Stadt überflutet von Klodnica

- 64 - Stara gazownia, po której dziś zostały tylko zdjęcia Das alte Gaswerk. Heute sind nur Fotos und Erin- oraz wspomnienia starszych pracowników i miesz- nerungen von älteren Arbeitern, des Gaswerkes und kańców miasta von den Bewohnern der Stadt geblieben

- 65 - Tzw. Młyn Eichendorfa na zdjęciu z 1936 roku So genannte Eichendorf Mühle auf dem Foto aus dem Jahr 1936

- 66 - Kościół p.w. Najświętszej Marii Panny w Ujeździe - Studzionce był miejscem szcze- gólnie ważnym dla mieszkańców gminy Ujazd. Tutaj spotkanie wrocławskich pro- fesorów z mieszkańcami

Die Brunnenkirche ist in Ujazd-Studzion- ka ein wichtiger Platz für Bewohner von Ujazd Gemeinde. Hier ein Treffpunkt von breslauer Professoren mit den Bewohnern

- 67 - Spalony ratusz po tragicznym styczniu 1945 Der verbrannte Rathaus, nach dem tragischen roku Januar 1945

- 68 - Fragmenty ulic w Ujeździe i codzienne życie Ein Fragment von einer Strasse in Ujazd und das mieszkańców täglichesleben von Bewohnern

- 69 - Uroczyste obchody 750 lecia Ujazdu w roku 1973

Eine festliche Feier zum 750. Jubiläum von Ujazd, im Jahr 1973

- 70 - Pierwsze wzmianki o Balcarzowicach pochodzą z 1457 Die erste Erwähnung über Balcarzowice stamm aus roku. Niegdyś wieś nazywała się Walcerzowice, ale po dem Jahr 1457. Früher hieß es Walcerzowice, aber nach 1784 roku przybrała nazwę Balczarzowitz. Ostatecz- dem Jahr 1784 hat das Dorf der Name Balcarzowitz an- nie w 1873 roku nastąpiła zmiana na Balcarowitz genommen. Endgültig im Jahr 1873 hat man der Name auf Balcarowitz verändert

- 71 - Dawne zabudowania we wsi Balcarzowice Die alte Bebauung in Balcarzowice

- 72 - Przed kilkudziesięciu laty, w tym miejscu stały zabudowania gospodarcze należące do hrabiego z Jaryszowa. Dzisiaj w tym miejscu stoi kościółek mieszkańców Balcarzowic

Vor mehreren Jahren, haben hier wirtschaftliche Bebauungen von Graf aus Jaryszów gestanden. Heute steht hier eine kleine Kirche den Einwohnern von Balcarzowic

- 73 - Budowa drogi we wsi Balcarzowice. Na zdjęciu Der Strassenbau in Balcarzowice. Auf dem Foto mieszkańcy wsi die Einwohner des Dorfes

- 74 - Budynek we wsi Grzeboszowice należący kiedyś Ein Gebäude in Grzeboszowice, der früher zur Fa- do rodziny Nowitzów. Na zdjęciu rodzina właści- milie Nowitz gehört hat, auf dem Foto die Besitzer cieli domu des Hauses

- 75 - Jaryszów jest wsią, której korzenie sięgają roku co najmniej 1265. Na pocztówce z 1918 roku wydawca umieścił dawny sklep oraz szkołę i kościół p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Panny Marii

Jaryszów ist ein Dorf, deren Wurzel zu dem Jahr 1265 zurückgreifen. Auf der Postkarte, aus dem Jahr 1918, hat der Herausgeber, ein Laden, eine Schule und auch eine Kir- che Marias Himmelfahrt, angebracht

- 76 - Na pocztówce z lat trzydziestych widzimy ogólny Auf der Postkarte aus den 30-ger Jahren sehen wir widok Jaryszowa oraz szkołę i piekarnię wraz ze ein Ausblick auf Jaryszów, die Schule und die Bäc- sklepem przemysłowym kerei mit dem industriellen Geschäft

- 77 - Stara zabudowa we wsi oraz gospodarz wraz ze Eine alte Bebauung im Dorf mit dem Besitzer swoją rodziną und seine Familie

- 78 - Wnętrze kościoła p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Der Innenraum der Kirche Marias Himmelfahrt in Panny Marii w Jaryszowie na zdjęciu pochodzą- Jaryszów, auf einem Foto aus den 50-ger Jahren cym z lat pięćdziesiątych

- 79 - Dzieci wraz z nauczycielami przed swoją szkołą Die Kinder mit der Lehrerin vor der Schule in Ja- w Jaryszowie. Ciekawostką w latach dzisiejszych ryszów. Interessant sind die Parolen, die früher są niektóre z dawnych haseł, jakie były codzien- eine alltägliche Sache war nością w tamtym okresie

- 80 - Herb wsi Klucz oraz pocztówka z 1905 roku, na Das Wappen vom Dorf Klucze und eine Postkar- której ukazany jest między innymi drewniany te aus dem Jahr 1905, auf welcher eine Holzkirche kościołek - jeden z największych skarbów ziemi gezeigt ist. Die ist einer von den größten Schätzen ujazdowskiej von Ujazd

- 81 - Pocztówka z lat dwudziestych. U góry dawna re- Eine Postkarte aus den zwanziger Jahren. Oben stauracja we wsi oraz budynek szkoły i plebani ist ein altes Restaurant im Dorf und auch das wraz z kościołem Schulgebäude, Pfarramt und die Kirche

- 82 - Dawna mieszkanka wsi Klucz w stroju ludowym Eine alte Bewohnerin von Klucze im volkstümli- przed swoim domem chen Kleidung vor Ihren Haus

- 83 - Drewniany kościół p.w. Św. Elżbiety Eine alte Kirche der heiligen Elisabeth die aus pochodzi z 1748 roku dem Jahr 1748 stamm

- 84 - Wieś Niezdrowice jest jedną z młodszych miejsco- Das Dorf Niezdrowice ist eine von den jüngsten wości w gminie Ujazd. Na zdjęciu dawny cmentarz Dörfern in Ujazd Gemeinde. Auf dem Foto ist ein żydowski alter jüdischer Friedhof

- 85 - Wieś Nogowczyce była wzmiankowana dopiero Die erste Erwähnung über Nogowczyce stamm aus dem w 1687 roku i jest najmłodszą wsią w gminie. Na Jahr 1687. Das Dorf ist das jüngste in der Gemeinde. Auf pocztówce z końca lat trzydziestych możemy zoba- der Postkarte aus den dreißiger Jahren, können wir ein altes czyć dawny zajazd, sklep Lippoka oraz kapliczkę Gasthaus, ein Lippok Geschäft und eine Hauskapelle sehen

- 86 - Ten widok należy już do przeszłości. I to nie bynajm- Diese Aussicht gehört schon zur Vergangenheit. Aber niej z powodu czasu w jakim zrobiono to zdjęcie, ale nicht auf Grund der Zeit in der das Foto gemacht wurde, dlatego, iż teraz w tym miejscu biegnie nowoczesna aber deswegen, weil hier jetzt eine neue Autobahn gebaut autostrada łącząca Śląsk z granicą niemiecką ist. Die verbinde Schlesien mit der deutschen Grenze

- 87 - Olszowa była wzmiankowana już w roku 1302. Die erste Erwähnung über Olszowa stamm aus Na szkicu z lat dwudziestych, jego autor przed- dem Jahr 1302. An der Skizze aus den zwanziger stawił drewniany kościołek p.w. Matki Boskiej Jahren, hat der Autor die Holzkirche der Maria Śnieżnej Schnee vorgestellt

- 88 - Wnętrza kościoła w Olszowej. Na zdjęciu po Der Innenraum der Kirche in Olszowa. Rechts prawej, stara, kamienna chrzcielnica sehen wir ein altes Taufbecken aus Stein

- 89 - Pierwsze wzmianki o Sieroniowicach zanotowa- Die erste Erwähnung über Sieroniowice stamm no w 1342 roku. Na zdjęciach herb wsi oraz bu- aus dem Jahr 1342. Auf dem Fotos, das Wappen dynek dawnej szkoły przed przebudową des Dorfes und das alte Schulgebäude vor dem Umbau

- 90 - Mieszkańcy przed swoim starym, rodzinnym do- Die Einwohner vor ihrem alten, familiären Haus mem w Starym Ujeździe in Stary Ujazd

- 91 - Zimna Wódka wystąpiła po raz pierwszy w oficjal- Zimna Wódka ist zum ersten Mal in den Dokumenten im nych dokumentach w 1260 roku. Na zdjęciu dawny Jahr 1260 vorgekommen. Auf dem Foto ein ehemaliges Ge- sklep, którego właścicielem był Albert Ogasa. Przed schäft. Der Besitzer hieß Albert Ogasa. Vor dem Gebäude budynkiem cała rodzina mieszkańca Zimnej Wódki steht die ganze Familie des Einwohners von Zimna Wódka

- 92 - Pocztówka z Zimnej Wódki. Na zdjęciach widzi- Die Postkarten aus Zimna Wódka. Auf den Fo- my zajazd wraz z masarnią, szkołę, leśniczówkę tos sehen wir ein Gasthaus mit der Metzgerei, der oraz kościół p.w. Św. Marii Magdaleny Schule, der Försterei und mit der Kirche der heili- gen Maria Magdalena

- 93 - Drewniany kościół p.w. Św. Marii Magdaleny w Die Holzkirche der heiligen Maria Magdalena in Zimnej Wódce należy do grona najpiękniejszych Zimna Wódka gehört zum Kreis der schönsten und i najstarszych zabytków ziemi ujazdowskiej oraz der ältesten Sehenswürdigkeiten von Ujazd und Opolszczyzny von Oppelnschlesien

- 94 - Kościół w Zimnej Wódce od strony zachodniej Die Kirche in Zimna Wódka aus der westlichen Seite

- 95 - Wszystkie materiały zamieszczone w albumie pochodzą ze zbiorów autora oraz osób, bez których powstanie tej pozycji byłoby niemożliwe.

Specjalne podziękowania dla wszystkich tych osób, a w szczególności dla: Dariusza Ciapa, Teresy Ćwielong, Henryka Ogaza, Piotra Smykały, Urszuli Sotor, Heleny Habrajskiej - Strycharz, Bogusława Szybkowskiego, Józefa Warzechy, Anieli Więcek, Tomasza Nikratowicza, Grzegorza Zacharewicza, Grażyny Kocendy Alle Materialien, die im Album enthalten sind, kommen aus der Sammlung des Autors und von den Leuten, ohne die das Album nicht entstanden wäre.

Herzlichen Dank für alle diese Personen, und besonderen Dank für : Dariusz Ciapa, Teresa Ćwielong, Henryk Ogaza, Piotr Smykała, Urszula Sotor, Helena Habrajska-Strycharz, Bogusław Szybkowski, Józef Warzecha, Aniela Więcek, Tomasz Nikratowicz, Grzegorz Zacharewicz, Grażyna Kocenda Wydawnictwo Matiang 47-100 Strzelce Opolskie, ul. Piastów Śląskich 9/49 fax (077) 461 00 51 e-mail: [email protected]