UCHWAŁA Nr XXXVIII/339/2010

RADY GMINY JEDLNIA-LETNISKO

z dnia 18 sierpnia 2010r.

w sprawie przyjęcia „Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami Gminy Jedlnia-Letnisko na lata 2010 - 2013”.

Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorzņdzie gminnym (Dz.U. z 2001r. Nr 142, poz. 1591 z póŎn. zm.) w zwiņzku z art. 87 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabyt- ków i opiece nad zabytkami (Dz.U. Nr 162, poz. 1568 z póŎn. zm.), po uzyskaniu opinii Mazowieckiego Wo- jewódzkiego Konserwatora Zabytków w Warszawie, Rada Gminy Jedlnia-Letnisko uchwala, co nastňpuje: § 1. Przyjmuje Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Jedlnia-Letnisko na lata 2010 - 2013, sta- nowiņcy załņcznik do niniejszej uchwały. § 2. Wykonanie uchwały powierza siň Wójtowi Gminy. § 3. Uchwała wchodzi w Őycie z dniem podjňcia i podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzňdowym Woje- wództwa Mazowieckiego.

Przewodniczņcy Rady Gminy: inż. Tadeusz Hernik

Załņcznik do uchwały nr XXXVIII/339/2010 Rady Gminy Jedlnia-Letnisko z dnia 18 sierpnia 2010r.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI NA LATA 2010 - 2013 DLA GMINY JEDLNIA-LETNISKO

1. Wstęp Dziedzictwo kulturowe, na które składajņ siň zarówno Ōrodowisko przyrodnicze, jak i wytwory rņk ludzkich i pamiňń o waŐnych wydarzeniach historycznych, powinno byń zachowane ze wzglňdu na społecznie akcep- towane wartoŌci historyczne, artystyczne, czy religijne, majņce znaczenie dla toŐsamoŌci narodu i społecz- noŌci lokalnej oraz dla ciņgłoŌci rozwoju. W ostatnim czasie roŌnie ŌwiadomoŌń znaczenia jakie dziedzictwo kulturowe posiada w kształtowaniu wize- runku gminy. Utrzymane w dobrym stanie zabytki, zrewaloryzowane układy przestrzenne, sņ nie tylko łņcz- nikiem z historiņ, ale potrzebnym elementem teraŎniejszoŌci. Ochrona zabytków, miejsc pamiňci zwiņzana z ochronņ przyrody i rozwojem cywilizacyjnym pozwala w sposób zrównowaŐony prowadziń politykň na szczeblu gminy w zakresie ładu przestrzennego. Opracowanie gminnego programu opieki nad zabytkami w pierwszym rzňdzie słuŐy okreŌleniu zasobów zabytkowych gminy, stanu zachowania i zagospodarowania, wskazanie wartoŌci jakie niosņ. Ponadto po- winien on zawierań zakres działaŊ pozwalajņcych wprowadziń skuteczny system ochrony dziedzictwa kultu- rowego (zabytków), co skutkuje równieŐ okreŌleniem zasad współpracy z urzňdem konserwatorskim, lokal- nymi organizacjami społecznymi oraz zasad komunikacji z lokalnņ społecznoŌciņ (mieszkaŊcami, inwesto- rami, właŌcicielami zabytków), która jest głównym odbiorcņ programu. Zachowane dziedzictwo kulturowe, właŌciwie zagospodarowane staje siň wizytówkņ gminy i przesņdza o jej atrakcyjnoŌci. Opracowanie Gminnego programu opieki nad zabytkami nie moŐe byń traktowane jako kolejny dokument jako realizacja kolejnego zadania ustawowego. Ma on pomagań w inicjowaniu działaŊ majņcych na celu poprawň stanu zachowania zabytków, właŌciwe ich uŐytkowanie oraz eksponowanie walorów krajobrazu kulturowego. Gmina Jedlnia-Letnisko posiada wiele cennych zabytków (w tym drewniana zabudowň willo- wņ z 1 poł. XX w.), drewniane koŌcioły, piňkne kapliczki), układ przestrzenny miejscowoŌci Jedlnia-Letnisko, lasy Puszczy Kozienickiej, zalew na rzece Gzówce, co wyróŐnia gminň i stanowi propozycjň dla odwiedzajņ- cych i planujņcych zamieszkanie. Wypracowanie systemu ochrony dziedzictwa i kulturalnego i włņczenie go do strategii przestrzennej gminy przyczyni siň do jej pełniejszego rozwoju, poprawy jej atrakcyjnoŌci i właŌciwego zarzņdzania zgodnie ze standardami europejskimi. Na koniec naleŐy przypomnień, Őe opieka nad zabytkami (zachowanie dziedzictwa kulturowego dla obecne- go pokolenia i przyszłych pokoleŊ) jest obowiņzkiem społecznym. 2. Podstawa prawna opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami Obowiņzek sporzņdzenia Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami nakładajņ na Gminň przepisy Ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. z 2003r. Nr 162, poz. 1568 z póŎn. zm.). Zgodnie z art. 87 ust. 1 w/w ustawy, Wójt sporzņdza na okres 4 lat Gminny Program Opieki nad Zabytkami. Gminny Program Opieki nad Zabytkami podlega uchwaleniu przez Radň Gminy, po uzyskaniu opinii Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Po zatwierdzeniu dokument ogłaszany jest w wojewódzkim dzienniku urzňdowym. Z realizacji programu Wójt Gminy sporzņdza co dwa lata sprawozdanie, które przed- stawia Radzie Gminy. Cele Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami okreŌla art. 87 ust. 2 cyt. ustawy, tj.: 1) włņczenie problemów ochrony zabytków do systemu zadaŊ strategicznych, wynikajņcych z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, 2) uwzglňdnienie uwarunkowaŊ ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego dziedzictwa archeolo- gicznego, łņcznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej, 3) zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania, 4) wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego, 5) podejmowanie działaŊ zwiňkszajņcych atrakcyjnoŌń zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych, edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjajņcych wzrostowi Ōrodków finansowych oraz opieka nad zabytkami, 6) okreŌlenie warunków współpracy z właŌcicielami zabytków, eliminujņcych sytuacje konfliktowe zwiņza- ne z wykorzystaniem tych zabytków, 7) podejmowanie przedsiňwziňń umoŐliwiajņcych tworzenie miejsc pracy zwiņzanych z opiekņ nad zabyt- kami. 3. Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce Deklaracja ochrony dziedzictwa narodowego oraz stworzenie warunków upowszechniania i równego do- stňpu do dóbr kultury, bňdņcej Ŏródłem toŐsamoŌci narodu polskiego zawiera art. 5, art. 6 ust. 1 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997r.(Dz.U. z 1997r. Nr 78, poz. 483, z 2001r. Nr 28, poz. 319, z 2006r. Nr 200, poz. 1471) Zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorzņdzie gminnym (Dz.U. z 2001r. Nr 142, poz. 1591 z póŎn. zm.) art. 7 ust. 1 pkt 9 Gmina realizuje zadania własne majņce na celu zaspakajanie zbiorowych po- trzeb wspólnoty, obejmujņcych m.in. sprawy kultury w tym, bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. Głównym aktem prawnym regulujņcym przedmiot, zakres i formy ochrony i opieki nad zabytkami jest Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003r. (Dz.U. z 2003r. Nr 162, poz. 1568 z póŎn. zm.). Zgonie z art. 3 pkt 1 zabytkiem jest nieruchomoŌń lub rzecz ruchoma, ich czňŌci lub zespoły, bňdņce dziełem człowieka lub zwiņzane z jego działalnoŌciņ i stanowiņce Ōwiadectwo minionej epoki bņdŎ zdarzenia, któ- rych zachowanie leŐy w interesie społecznym ze wzglňdu na posiadanņ wartoŌń historycznņ, artystycznņ lub naukowņ. Ochronie i opiece, bez wzglňdu na stan zachowania, podlegajņ: zabytki nieruchome bňdņce, w szczególnoŌci: - krajobrazami kulturowymi, - układami urbanistycznymi, ruralistycznymi i zespołami budowlanymi, - dziełami architektury i budownictwa, - dziełami budownictwa obronnego, - obiektami techniki, a zwłaszcza kopalniami, hutami, elektrowniami, i innymi zakładami przemysłowymi, - cmentarzami, - parkami, ogrodami i innymi formami zaprojektowanej zieleni, - miejscami upamiňtniajņcymi wydarzenia historyczne bņdŎ działalnoŌń wybitnych osobistoŌci lub insty- tucji; zabytki ruchome bňdņce, w szczególnoŌci: - dziełami sztuk plastycznych, rzemiosła artystycznego i sztuki uŐytkowej, - kolekcjami stanowiņcymi zbiory przedmiotów zgromadzonych i uporzņdkowanych według koncepcji osób, które tworzyły te kolekcje, - numizmatami oraz pamiņtkami historycznymi, a zwłaszcza militariami, sztandarami, pieczňciami, odzna- kami, medalami i orderami, - wytworami techniki, a zwłaszcza urzņdzeniami, Ōrodkami transportu oraz maszynami i narzňdziami Ōwiadczņcymi o kulturze materialnej, charakterystycznymi dla dawnych i nowych form gospodarki, do- kumentujņcymi poziom nauki i rozwoju cywilizacyjnego, - materiałami bibliotecznymi, o których mowa w art. 5 ustawy z dnia 27 czerwca 1997r. o bibliotekach (Dz.U. Nr 85, poz. 539 z póŎn. zm.), - instrumentami muzycznymi, - wytworami sztuki ludowej i rňkodzieła oraz innymi obiektami etnograficznymi, - przedmiotami upamiňtniajņcymi wydarzenia historyczne bņdŎ działalnoŌń wybitnych osobistoŌci lub instytucji; zabytki archeologiczne bňdņce, w szczególnoŌci: - pozostałoŌciami terenowymi pradziejowego historycznego osadnictwa, - cmentarzyskami, - kurhanami, - reliktami działalnoŌci gospodarczej, religijnej i artystycznej. Formami ochrony zabytków sņ: - wpis do rejestru zabytków, - uznanie za pomnik historii, - utworzenie parku kulturowego, - ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, Ochrona zabytków polega, w szczególnoŌci, na podejmowaniu przez organy administracji publicznej dzia- łaŊ majņcych na celu: - zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umoŐliwiajņcych trwałe zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie, - zapobieganie zagroŐeniom mogņcym spowodowań uszczerbek dla wartoŌci zabytków, - udaremnianie niszczenia i niewłaŌciwego korzystania z zabytków, - przeciwdziałanie kradzieŐy, zaginiňciu lub nielegalnemu wywozowi zabytków za granicň, - kontrolň stanu zachowania i przeznaczenia zabytków, - uwzglňdnianie zadaŊ ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy kształto- waniu Ōrodowiska Opieka nad zabytkiem sprawowana przez jego właŌciciela lub posiadacza polega, w szczególnoŌci, na za- pewnieniu warunków: - naukowego badania i dokumentowania zabytku, - prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku, - zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie, - korzystania z zabytku w sposób zapewniajņcy trwałe zachowanie jego wartoŌci, - popularyzowania i upowszechniania wiedzy o zabytku oraz jego znaczeniu dla historii kultury Ustawa nakłada na Gminň szereg praw i obowiņzków w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, sņ to m.in.: - prawo utworzenia przez Radň Gminy (po uprzednim zasiňgniňciu opinii Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków) parku kulturowego w celu ochrony krajobrazu kulturowego oraz zachowania wyróŐniajņcych siň krajobrazowo terenów z zabytkami nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej tradycji bu- dowlanej i osadniczej (art. 16), - uwzglňdnianie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami przy sporzņdzaniu i aktualizacji studium uwa- runkowaŊ i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, miejscowych planów zagospodaro- wania przestrzennego oraz strategii rozwoju gminy (art. 18), - obowiņzek prowadzenia przez Wójta gminnej ewidencji zabytków w formie zbioru kart adresowych za- bytków z terenu gminy, objňtych wojewódzkņ ewidencjņ zabytków (art. 22 ust. 4), - sprawowanie opieki nad zabytkami, w tym finansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku, do którego jednostka samorzņdu terytorialnego posiada tytuł prawny wyko- nywane w ramach zadaŊ własnych (art. 71), - prawo ubiegania siň przez Gminň dotacji celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane wykonywane przy zabytku bňdņcego własnoŌciņ tej jednostki (art. 73), - prawo udzielania przez Radň Gminy, dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty bu- dowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków (art. 81), - sporzņdzanie przez Wójta i przyjmowanie przez Radň Gminy na okres 4 lat gminnego programu opieki nad zabytkami, z którego co dwa lata Wójt przedstawia sprawozdanie Radzie Gminy (art. 87). Uregulowania prawne dotyczņce ochrony zabytków i opieki nad zabytkami znajdujņ siň w szeregu obowiņ- zujņcych ustaw, w tym w: 1) Ustawie z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony Ōrodowiska (t. j. Dz.U. z 2008r. Nr 25, poz. 150 z póŎn. zm.). 2) Ustawie z dnia 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody (Dz.U. Nr 92, poz. 880 z póŎn. zm.). 3) Ustawie z dnia 21 sierpnia 1997r. o gospodarce nieruchomoŌciami (t.j. Dz.U. z 2004r. Nr 261, poz. 2603 z póŎn. zm.). 4) Ustawie z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. Nr 80, poz. 717 z póŎn. zm.). 5) Ustawie z dnia 7 lipca 1994r. Prawo budowlane (Dz.U. z 2006r. Nr 156, poz. 1118 z póŎn. zm.). 6) Ustawa z dnia 25 paŎdziernika1991r. o organizowaniu i prowadzeniu działalnoŌci kulturalnej (Dz.U. z 2001 Nr 13, poz 123). Zasady ochrony zabytków znajdujņcych siň w muzeach i w bibliotekach regulujņ przepisy: 1) Ustawy z dnia 21 listopada 1996r. o muzeach (Dz.U. z 1997r. Nr 5, poz. 24 z póŎn. zm.). 2) Ustawy z dnia 27 czerwca 1997r. o bibliotekach (Dz.U. Nr 85, poz. 539 z póŎn. zm.). Zasady ochrony materiałów archiwalnych regulujņ przepisy: 1) Ustawy z dnia 14 lipca 1983r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (Dz.U. z 2006r. Nr 97, poz. 673 z póŎn. zm.). 4. Uwarunkowania zewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego 4.1. Strategiczne cele polityki paŊstwa w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami 4.1.1. Krajowy program ochrony zabytków i opieki nad zabytkami Ochrona i opieka nad zabytkami jest istotnym elementem polityki kulturalnej paŊstwa. W celu stworzenia warunków niezbňdnych do jej realizacji Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego opracowuje, przy po- mocy Generalnego Konserwatora Zabytków, krajowy program ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. W dokumencie tym okreŌla siň, w szczególnoŌci, cele i kierunki działaŊ oraz zadania w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, warunki i sposób finansowania planowanych działaŊ, a takŐe harmono- gram ich realizacji. W 2004 roku Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego przyjņł harmonogram prac do opracowania Kra- jowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. Za zadanie priorytetowe polityki PaŊstwa w dziedzinie ochrony zabytków uznano stworzenie mechanizmów pozwalajņcych na dostosowanie tej sfery Őycia do warunków gospodarki rynkowej w celu zapewnienia pełnej ochrony narodowego dorobku kultu- rowego oraz wskazaniu moŐliwoŌci zasad funkcjonowania ochrony zabytków w zjednoczonej Europie. Celem programu jest wzmocnienie ochrony dziedzictwa kulturowego oraz poprawa stanu zabytków w Pol- sce. W zwiņzku z tym stworzono wykładniň porzņdkowņ ochrony zabytków poprzez wskazanie siedmiu podstawowych zasad konserwatorskich. 1) Zasada Primum non nocere. 2) Zasady maksymalnego poszanowania oryginalnej substancji zabytku i wszystkich jego wartoŌci (mate- rialnych i niematerialnych). 3) Zasady niezbňdnej ingerencji (powstrzymanie siň od działaŊ niekoniecznych). 4) Zasady, zgodnie z którņ usuwań naleŐy to i tylko to co na oryginał działa niszczņco, 5) Zasada czytelnoŌci i odróŐnialnoŌci ingerencji. 6) Zasada odwracalnoŌci metod i materiałów. 7) Zasada wykonywania wszelkich prac zgodnie z najlepszņ wiedzņ i na najwyŐszym poziomie. W trakcie prac nad programem przyjňto poniŐej podane tezy dotyczņce jego zakresu: 1) Uwarunkowania ochrony i opieki nad zabytkami, ocena stanu zabytków ruchomych i nieruchomych, pomników historii i obiektów wpisanych na listň Ōwiatowego dziedzictwa, ocena stan słuŐb konserwa- torskich, opieki nad zabytkami oraz uregulowaŊ prawnych. 2) Działania o charakterze systemowym: powiņzanie ochrony zabytków z politykņ ekologicznņ, ochrony przyrody, politykņ przestrzennņ, celnņ i politykņ bezpieczeŊstwa paŊstwa; wypracowanie strategii ochrony dziedzictwa kulturowego i wprowadzenie jej do polityk sektorowych. 3) System finansowania: stworzenie sprawnego systemu finansowania ochrony i opieki konserwatorskiej. 4) Dokumentowanie, monitorowanie i standaryzacja metod działania: dokumentowanie, monitorowanie, ujednolicenie metod działaŊ profilaktycznych, konserwatorskich, restauratorskich i ochronnych. 5) Kształcenie i edukacja, kształcenie specjalistyczne, podyplomowe i system uznawalnoŌci wykształcenia, edukacja społeczeŊstwa, edukacja właŌcicieli i uŐytkowników. 6) Współpraca miňdzynarodowa: współpraca z instytucjami i organizacjami, współpraca z obszarze Europy ŋrodkowej. 4.1.2. Narodowa Strategia Rozwoju Kultury Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004 - 2013 została przyjňta przez Rzņd RP 21 wrzeŌnia 2004r., jego przedłuŐenie czyli „Uzupełnienie Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004-2020 przyjňto w 2005 roku. PowyŐsze dokumenty słuŐņ wdroŐeniu Narodowego Program Kultury „Ochrona Zabytków i Dziedzictwa Kulturowego.” Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004 - 2013, obejmuje wszystkie sfery i zagadnienia zwiņzane z funkcjonowaniem kultury. W ramach prac nad Dokumentem okreŌlono nowņ misjň, którņ w ramach przedstawionych załoŐeŊ do strategii, wypełniań powinny instytucje zarzņdzajņce, poŌredniczņce, finansu- jņce, współpracujņce oraz wnioskodawcy. Misjņ tņ jest: ZrównowaŐony rozwój kultury jako najwyŐszej wartoŌci przenoszonej ponad pokoleniami, okreŌlajņcej całokształt historycznego i cywilizacyjnego dorobku Polski, wartoŌci warunkujņcej toŐsamoŌń narodowņ i zapewniajņcej ciņgłoŌń tradycji i rozwój regionów. Omawiany dokument wŌród najwaŐniejszych celów strategicznych paŊstwa w zakresie ochrony zabytków wymienia: - przygotowanie skutecznego systemu prawno-finansowego wspierania ochrony i opieki nad zabytkami, - podjňcie prac nad kompleksowym systemem edukacji na rzecz dziedzictwa, - poszukiwanie instrumentów wzmacniajņcych efekty działalnoŌci słuŐby konserwatorskiej, - ograniczenie uznaniowoŌci konserwatorów poprzez nałoŐenie na nich odpowiedzialnoŌci za niezgodne z prawem postňpowanie. ZałoŐenia do Narodowej Strategii Rozwoju Kultury zostały okreŌlone nastňpujņco: 1) PaŊstwo powinno realizowań zadania z zakresu kultury poprzez działania Ministra Kultury oraz działa- nia jednostek samorzņdu terytorialnego. 2) Wydatki publiczne na kulturň w Polsce powinny wzrosnņń. 3) Minister Kultury realizuje zadania własne poprzez narodowe programy kultury, narodowe instytucje kultury, placówki badawczo-rozwojowe, wyspecjalizowane instytucje typu arm’s length oraz zlecanie zadaŊ instytucjom samorzņdowym i pozarzņdowym. 4) BudŐet Ministra Kultury powinien byń adekwatny do nowych działaŊ. Ze wzglňdu na ograniczenia bu- dŐetu paŊstwa winno poszukiwań siň pozabudŐetowych Ōrodków finansujņcych kulturň. W tym celu proponuje siň uzupełnienie istniejņcego modelu finansowania kultury o rozwiņzania stosowane w Eu- ropie, tworzņce fundusze celowe dla realizacji polityk w poszczególnych obszarach kultury. 5) PaŊstwo, w tym Minister Kultury, powinno byń partnerem dla jednostek samorzņdu terytorialnego i wspólnie z nimi kształtowań kulturň w regionach. 6) Samorzņdy terytorialne powinny zyskań wiňkszņ motywacjň w kształtowaniu instytucjonalnego zaple- cza dla rozwoju kultury, w tym do wypełniania załoŐonych w lokalnych strategiach rozwoju celów w sferze kultury, a rola paŊstwa powinna sprowadzań siň do badaŊ naukowych i monitorowania tej sfery oraz do skutecznego zapobiegania sytuacjom kryzysowym. JednoczeŌnie Minister Kultury powinien posiadań odpowiednie Ōrodki na sprawowanie mecenatu nad działalnoŌciņ instytucji kultury oraz in- strumenty o charakterze motywujņcym, za pomocņ których moŐliwa bňdzie realizacja polityki kultural- nej paŊstwa w regionach. 7) Zwiňkszyń powinna siň społeczna partycypacja w sferze odpowiedzialnoŌci za kulturň, m.in. poprzez uspołecznienie decyzji podejmowanych w sferze kultury w regionach (lokalne strategie kulturalne, spo- łeczne ciała opiniujņce funkcjonowanie instytucji kultury). Wzrosnņń powinna równieŐ rola organizacji pozarzņdowych, poprzez równouprawnienie ich w dostňpie do Ōrodków publicznych na zadania w sfe- rze kultury. 8) UnowoczeŌnienie procesu zarzņdzania sferņ kultury i usług kulturalnych. 9. qw Wszystkie zaplanowane działania zaprogramowane w strategii powinny byń dostňpne dla mniejszoŌci narodowych oraz instytucji prowadzonych przez te społecznoŌci w celu pielňgnowania róŐnorodnoŌci kulturowej i ich tradycji jako dorobku polskiej kultury. 10. Rosnņce znaczenie powiņzania kultury z rozwojem gospodarczym i dochodami regionów jest podsta- wņ dla podjňcia działaŊ w kształtowaniu zintegrowanych produktów turystycznych, wykorzystujņcych (i działajņcych na ich rzecz) elementy dziedzictwa kulturowego, aktywnoŌń instytucji kultury oraz skon- centrowane wokół tych instytucji przemysły kultury. 11. Strategicznymi obszarami w okresie programowania 2004 - 2013 sņ: a) promocja czytelnictwa i wsparcie sektora ksiņŐek i wydawnictw, b) ochrona dziedzictwa kulturowego, w tym szczególnie ochrona i rewaloryzacja zabytków, c) rozwój szkolnictwa artystycznego, w tym rozbudowa i modernizacja infrastruktury oraz unowocze- Ōnianie programów edukacji artystycznej i dostosowanie ich do rynku pracy, d) wzmocnienie efektywnoŌci działania i roli instytucji artystycznych w kreowaniu sfery kultury, w tym i promocji polskiej twórczoŌci artystycznej, e) stworzenie systemu wspierania współczesnej twórczoŌci artystycznej, stworzenie instytucji zajmu- jņcych siň jej dokumentowaniem, gromadzeniem i udostňpnianiem. 12. Zwiňkszenie samodzielnoŌci instytucji kultury, takŐe w znaczeniu ekonomicznym oraz wyposaŐenie ich w odpowiednie narzňdzia finansowe, wpłynie pozytywnie na ich efektywnoŌń i konkurencyjnoŌń na rynku usług kulturalnych oraz na samodzielnoŌń programowņ. 13. Rolņ Ministra Kultury oraz jednostek samorzņdu terytorialnego jest motywowanie społecznoŌci do partycypacji w funkcjonowaniu sfery kultury, w tym do dobrowolnego udziału w finansowaniu instytu- cji i wydarzeŊ kulturalnych oraz twórców za pomocņ stworzonych narzňdzi podatkowych. W tym celu Minister Kultury i samorzņdy powinny rozszerzyń obowiņzki odpowiednich komórek swoich urzňdów w zakresie promocji społecznej odpowiedzialnoŌci obywateli za kulturň (wspólne kampanie promocyjne, powstawanie społecznych paneli eksperckich i ciał doradczych zwiņzanych z moŐliwoŌciņ pozyskania dodatkowych funduszy na kulturň w regionach). 14. W zwiņzku z przystņpieniem Polski do Unii Europejskiej w równym stopniu zadaniem Ministra Kultury, jednostek samorzņdu terytorialnego i instytucji kultury staje siň pozyskanie Ōrodków na kulturň z fun- duszy strukturalnych oraz innych Ōrodków Unii Europejskiej. W tym celu Minister Kultury i jednostki samorzņdu i instytucji kultury powinny zapewniń odpowiednie Ōrodki na wkład własny do projektów realizowanych w sferze kultury. 15. ZałoŐenia do Narodowej Strategii Rozwoju Kultury zostały poddane publicznej dyskusji z udziałem przedstawicieli Ōrodowisk twórczych, jednostek samorzņdu terytorialnego i partnerów społecznych. Strategia została uzupełniona o wnioski z tej dyskusji i zostanie przedstawiona do zatwierdzenia przez Radň Ministrów jako program działaŊ na lata 2004–2013. Strategia zawiera działania instytucjonalne, organizacyjne, prawne, finansowe i kontrolne, wraz ze wskazaniem jednostek odpowiedzialnych za re- alizacjň tych zadaŊ oraz potrzeb finansowych Ministra Kultury do realizacji strategii i Ŏródła ewentual- nego pochodzenia pozostałych Ōrodków. Integralnņ czňŌciņ strategii sņ narodowe programy kultury: „Promocja czytelnictwa i rozwój sektora ksiņŐki”, „Rozwój instytucji artystycznych na lata 2004-2013”, „Wspieranie debiutów i rozwój szkół artystycznych Maestria na lata 2004 - 2013” oraz „Ochrona zabyt- ków i dziedzictwa kulturowego”. 4.2. Strategiczne cele polityki województwa i powiatu w zakresie opieki nad zabytkami 4.2.1. Strategia rozwoju województwa mazowieckiego do roku 2020 Strategia rozwoju województwa, stanowi główne narzňdzie polityki regionalnej wytycza kierunki i cele dzia- łaŊ podejmowanych przez władze województwa, a ich zakres w istotny sposób determinuje procesy rozwo- jowe regionu. Jest teŐ waŐnym punktem odniesienia dla powstajņcych na poziomie województwa doku- mentów programowych i planistycznych, w tym regionalnego programu operacyjnego, strategii sektoro- wych, programów, planów i działaŊ. Dotychczasowa Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego, została uchwalona w 2001 roku. Aktuali- zacji dokumentu dokonano w dniu 29.05.2006r. Zaktualizowana Strategia Rozwoju Województwa Mazo- wieckiego wyznacza perspektywň rozwoju regionu do 2020r. DņŐenia i aspiracje władz województwa okreŌla misja strategiczna: „Mazowsze jako najbardziej rozwiniňty gospodarczo region w Polsce podejmuje uczestnictwo w rywalizacji z innymi rozwiniňtymi regionami, poprzez eliminowanie dysproporcji rozwojowych, rozwój nowoczesnej gospodarki opartej na wiedzy oraz zapewnienie mieszkaŊcom Mazowsza optymalnych warunków do roz- woju jednostki, rodziny, jak i całej społecznoŌci, przy jednoczesnym zachowaniu spójnego i zrównowaŐo- nego rozwoju.” Uszczegółowienie jej istoty zawierajņ poszczególne cele Strategii, wyznaczajņce najistot- niejsze kierunki działaŊ. Zamierzeniami Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego w zakresie kultury i turystyki sņ promocja i zwiňkszanie atrakcyjnoŌci turystycznej regionu w oparciu o walory Ōrodowiska naturalnego i dziedzictwa kulturowego oraz kształtowanie toŐsamoŌci regionu a takŐe kreowanie i promocja jego produktu. Celem działaŊ promocyjnych jest budowanie trwałego i stabilnego wizerunku Mazowsza, którego dyna- miczny rozwój oparty jest na wysokich walorach kulturowych materialnych i niematerialnych oraz przyrod- niczych. Wymiernym efektem prowadzonej promocji bňdzie, zwiňkszenie wartoŌci turystycznych regionu oraz aktywizacja obszarów wiejskich. W tym celu podjňte zostanņ nastňpujņce działania: - wzmocnienie dotychczasowych kierunków działaŊ samorzņdu propagujņcych zasoby dziedzictwa kultu- rowego oraz rozwój kultury w regionie, - rewitalizacja zespołów zabytkowych i wykorzystanie ich do rozwoju funkcji turystycznych, - wsparcie tworzenia lokalnych parków kulturowo-historycznych wokół istniejņcych zabytków architektury umoŐliwiajņcych rozwój funkcji turystycznych, - rozwój sieci szlaków turystycznych w obrňbie województwa mazowieckiego, w tym sieci dróg o znacze- niu turystycznym, szlaków i ŌcieŐek rowerowych oraz ich włņczenie do sieci w sņsiednich wojewódz- twach, Główne zamierzenia strategiczne dotyczņce turystyki i kultury obejmujņ: - wykreowanie pasm turystyczno-kulturowych na rzecz rozwoju usług turystyczno-rekreacyjnych, przy jednoczesnym upowszechnianiu wiedzy o historii regionu i jego bogactwach; - rozbudowanie zaplecza turystycznego (m.in. hoteli, pensjonatów, schronisk młodzieŐowych), - promowanie turystyki i sportów wodnych poprzez wyznaczanie i utrzymanie szlaków wodnych, rozwój Őeglugi rzecznej oraz zaplecza towarzyszņcego np. porty, przystanie, stanice, oŌrodki turystyki wodnej, - rozwijanie zintegrowanego systemu promocji i informacji turystycznej, - utworzenie, we współpracy z samorzņdami lokalnymi, regionalnej sieci obsługi ruchu turystycznego, dostarczajņcej autoryzowanej oferty turystyczno-wypoczynkowej dla róŐnych segmentów rynku turysty- ki i wypoczynku w regionie, - tworzenie dogodnych warunków do rozwoju kompleksów wypoczynkowych, rekreacyjnych i balneolo- gicznych wraz z zakładami geotermalnymi oraz ich promocja, - promocja wartoŌci turystycznych regionu przy uŐyciu reklamy i upowszechniania wiedzy we współpracy z organizatorami turystyki, - promowanie bogactwa Kampinoskiego Parku Narodowego, parków krajobrazowych, unikalnych trady- cji: kurpiowskich, łowickich, podlaskich, kołbielskich oraz innych, czemu słuŐyń bňdņ organizowane wy- stawy twórczoŌci regionalnej, - wspieranie inicjatyw majņcych na celu promocjň działalnoŌci sprzyjajņcej integracji Mazowsza, jako re- gionu o bogatej historii, wartoŌciach przyrodniczych i wyrazistej toŐsamoŌci, - wspieranie działalnoŌci Biura Przedstawicielskiego Województwa Mazowieckiego w Brukseli, które umoŐliwia efektywnņ promocjň Mazowsza w Unii Europejskiej. - zorganizowanie Regionalnej Organizacji Turystycznej oraz lokalnych organizacji turystycznych; - powołanie Centrum Folklorystycznego skupiajņcego najciekawsze i unikalne wytwory kultur regional- nych, - wydawanie publikacji promocyjnych oraz kreowanie pozytywnego wizerunku regionu w mediach Kształtowanie toŐsamoŌci regionu oraz kreowanie i promocja jego produktu regionalnego, w załoŐeniach strategii przyczyni siň do budowania i wzmacniania toŐsamoŌci, atrakcyjnoŌci i promocji regionu w wymia- rze krajowym i europejskim. W zwiņzku z tym zostanņ podjňte nastňpujņce działania polegajņce na: - utworzenie instytucjonalnych ram, np. za pomocņ regionalnego systemu certyfikacji, dla wspierania rozwoju marek regionalnych (np. tradycyjnych produktów ŐywnoŌciowych czy produktów turystycz- nych), - wspieraniu organizacji i stowarzyszeŊ regionalnych i lokalnych, które nie tylko kultywujņ wartoŌci trady- cyjne, ale równieŐ kreujņ aktywne postawy społeczne, lokalny patriotyzm, a takŐe integrujņ społecznoŌci lokalne w dostosowywaniu siň do nowych warunków społeczno-gospodarczych, - ochronie i promocji, którymi powinny zostań objňte zespoły urbanistyczne i dziedzictwo drewniane (w tym miejscowoŌci o charakterystycznej unikalnej drewnianej zabudowie letniskowej połoŐnej wzdłuŐ tzw. linii otwockiej), cenne krajobrazy kulturowe wsi i małych miast, - promocji unikalnych zabytków architektury, miejsc pamiňci narodowej oraz zamieszkania i pobytu wiel- kich twórców identyfikujņcych siň z regionem, - wspieraniu rozwoju dziedzin nauki, w tym humanistycznych, majņcych istotny wpływ na zachowanie i popularyzacjň dziedzictwa kulturowo-historycznego Mazowsza, - kreowaniu regionalnych oŌrodków toŐsamoŌci kulturowej, - pielňgnowaniu i kultywowaniu lokalnych tradycji i zwyczajów, znajomoŌci historii regionu, - wprowadzeniu zintegrowanego systemu informacji kulturalnej, promujņcego dziedzictwo kulturowe i tradycjň, funkcjonujņcego jako portal internetowy, dziňki któremu podawane bňdņ informacje o wyda- rzeniach kulturalnych, wystawach, targach regionalnych, krajowych i zagranicznych promujņcych Ma- zowsze, - promocji odrňbnoŌci historyczno-kulturowej Mazowsza, nurtów kultury ludowej i wysokiej, dņŐņc do zahamowania pogłňbiajņcej siň dysproporcji miňdzy nimi poprzez aktywne wsparcie oŌrodków i Ōrodo- wisk lokalnych, a takŐe poprawň dostňpu do kultury skupionej w Warszawie dla ludnoŌci spoza stolicy, - organizowaniu okolicznoŌciowych i stałych imprez lokalnych (targów, festiwali, konkursów), - podjňciu szerszych działaŊ promocyjnych wŌród regionów polskich i europejskich, - prezentowaniu szerokiej oferty zwiņzanej z kulturņ regionu (obrzňdy, rňkodzieło, tradycje, kapele i zespo- ły folklorystyczne) oraz opracowanie katalogu ofert produktów regionalnych, - ekspozycji regionalnych produktów ekologicznych i turystycznych, uwzglňdniajņcych lokalne tradycje (przykładowo palmy kurpiowskie, wycinanki kołbielskie, czy strój łowicki), zwiņzanych z krajobrazem (wierzba, bocian) lub kulturņ (Chopin i ŏelazowa Wola), - upowszechnianiu wiedzy o regionie poprzez organizowanie seminariów, debat, dyskusji oraz imprez. 4.2.2. Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Radomskiego 2007 - 2013 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Radomskiego zatwierdzony w 2007 roku ukazuje aktualnņ sytuacjň powia- tu radomskiego w zakresie Ōrodowiska naturalnego, zagospodarowania przestrzennego, gospodarki, sfery społecznej oraz dziedzictwa kulturowego. Omawia główne zadania stojņce przed samorzņdem ustala ich hierarchiň, omawia rodzaje inwestycji i rozwiņzaŊ oraz Ŏródła ich finansowania. Opracowanie ma posłuŐyń moŐliwie szerokiemu i kompleksowemu rozpoznaniu obecnego stanu rozwoju, wyodrňbnieniu uwarunkowaŊ sprzyjajņcych rozwojowi, bņdŎ teŐ rozwój ograniczajņcych, okreŌleniu moc- nych i słabych stron powiatu. WŌród problemów wystňpujņcych na obszarze dziedzictwa kulturowego dokument wymienia m.in. niedo- inwestowanie w obiekty kulturowe oraz brak spójnego, regionalnego systemu obszarów chronionych. Warunkami sprzyjajņcymi poprawie sytuacji w powiecie sņ m.in. promowanie walorów turystycznych kra- jobrazowych, zabytkowych i historycznych oraz wyznaczenie terenów na działalnoŌń turystycznņ. 4.2.3. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa stanowi podstawowy dokument wyznaczajņcy cele i kierunki rozwoju regionu w układzie przestrzennym. Dokument zawiera uwarunkowania zewnňtrzne i we- wnňtrzne rozwoju województwa mazowieckiego, cele oraz kierunki zagospodarowania przestrzennego, w tym inwestycje celu publicznego o charakterze ponadregionalnym. Aktualnie obowiņzujņcy plan zagospo- darowania przestrzennego przyjňty został uchwałņ Sejmiku Województwa Mazowieckiego w dniu 7 czerwca 2004r. Plan zagospodarowania przestrzennego stanowi wykładniň polityki przestrzennej województwa. Podsta- wowym celem tej polityki jest stworzenie warunków do osiņgniňcia spójnoŌci terytorialnej oraz trwałego i zrównowaŐonego rozwoju poprawy Őycia oraz zwiňkszenia konkurencyjnoŌci regionu. Głównym celem planu jest okreŌlenie polityki przestrzennej Mazowsza polegajņcej na ustaleniu zasad or- ganizacji struktury przestrzennej województwa w zakresie: podstawowych elementów sieci osadniczej, rozmieszczenia infrastruktury technicznej i społecznej, wymagaŊ dotyczņcych ochrony Ōrodowiska przyrod- niczego i kulturowego. Celem polityki planu w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego jest kształtowanie toŐsamoŌci kulturowej Mazowsza. Polityka ta jest adresowana przede wszystkim do rejonów miast i miejscowoŌci charakteryzujņ- cych siň najcenniejszymi układami urbanistycznymi, wartoŌciami krajobrazowymi, tradycjņ historycznņ i zabytkowymi obiektami architektonicznymi. Efektem tej polityki jest postulat objňcia ochronņ prawnņ cen- nych krajobrazów kulturowych; krajobrazu kulturowego wsi i małych miast; zespołów budownictwa drew- nianego; oŌrodki toŐsamoŌci regionu; układów ruralistycznych i urbanistycznych; miejsc pamiňci narodo- wej. W sferze kultury niematerialnej polityka województwa bňdzie realizowana przez: propagowanie wiedzy o regionie i małych ojczyznach; pielňgnowanie odrňbnoŌci kulturowej i wspieranie toŐsamoŌci ludowej; pro- mowanie walorów kulturowych regionu oraz regionalnego folkloru poprzez róŐne formy organizacji imprez folklorystyczno-kulturowych oraz informowanie w mediach i wydawnictwach docierajņcych do szerokiej rzeszy odbiorców; edukacjň w zakresie historii regionu i jego toŐsamoŌci kulturowej; wykorzystanie nowo- czesnych technologii do zwiňkszenia moŐliwoŌci edukacyjnych zapoznania siň z dorobkiem kultury regio- nalnej i spuŌcizny kulturowej 4.2.4. Wojewódzki program opieki nad zabytkami na lata 2006 - 2009 Wojewódzki Program Opieki nad Zabytkami na lata 2006 - 2009 opracował Zespół powołany przez Marszał- ka Województwa Mazowieckiego zarzņdzeniem nr 168/2004 z dnia 24 listopada 2004r. Dokument został przyjňty przez Sejmik Województwa Mazowieckiego uchwałņ Nr 226/05 dnia 19 grudnia 2005r. ZałoŐeniem strategicznym programu jest: Utrwalenie dziedzictwa kulturowego regionu w celu budowania toŐsamoŌci regionalnej oraz promocji turystycznej Mazowsza w kraju i za granicņ w połņczeniu z aktywiza- cjņ obywatelskņ i zawodowņ społecznoŌci lokalnych; kreowanie turystycznych pasm przyrodniczo – kultu- rowych. W ramach programu okreŌlono piňń celów operacyjnych, oraz szereg konkretnych zadaŊ przypisanych po- szczególnym działaniom. Cele operacyjne: I. Zachowanie materialnej i niematerialnej spuŌcizny historycznej regionu. - opieka nad zabytkami nieruchomymi-rozpoznanie i weryfikacja zasobów Ōrodowiska kulturowego, - integracja systemów ochrony krajobrazu, przyrody i dziedzictwa kulturowego, - eksponowanie zabytków o szczególnej wartoŌci (oŌrodków krystalizujņcych regionalny krajobraz kul- turowy; waŐniejszych stanowisk archeologicznych, zabytków ruchomych zwłaszcza wytworów sztuki czy rzemiosła ludowego, - zapobieganie degradacji zabytków (wspieranie rewaloryzacji obiektów zabytkowych i działaŊ słuŐņ- cych opiece nad zabytkami; opracowanie zasad współpracy samorzņdów: wojewódzkiego, gminnych i powiatowych przy realizacji zadaŊ ochrony zabytków, zwłaszcza warunków i form współpracy z wła- Ōcicielami zabytków, opracowanie zasad postňpowania w sytuacjach kryzysowych zagroŐenia mate- rialnego, - istnienia zabytków i ich wdraŐanie; - budowanie społecznej akceptacji dla ochrony zabytków; - prowadzenie stałej współpracy z WUOZ w zakresie opracowania i monitorowania listy zabytków za- groŐonych w istnieniu, - kształtowanie postaw promujņcych działania chroniņce zabytki (upowszechnianie standardów wy- tycznych do prac konserwatorskich, restauratorskich, zabezpieczajņcych, ratowniczych i interwencyj- nych. II. Ochrona i kształtowanie krajobrazu kulturowego wsi i miast historycznych. - wypracowanie modelu wdraŐania lokalnych programów rewitalizacji centrów małych miast histo- rycznych, - promowanie tradycyjnych wzorów lokalnej architektury, - wspieranie rewitalizacji zespołów ruralistycznych i urbanistycznych III. Utrwalanie zasobów dziedzictwa kulturowego w ŌwiadomoŌci mieszkaŊców. - kreowanie wyobraŐeŊ na temat toŐsamoŌci historycznej i kulturowej Mazowsza z uwzglňdnieniem specyfiki lokalnej, - wykorzystanie toŐsamoŌci i wartoŌci dziedzictwa jako elementu rozwoju regionalnego i lokalnego, - wspieranie działaŊ organizacji pozarzņdowych w realizacji zadaŊ zwiņzanych z edukacjņ regionalnņ, - wspieranie twórczoŌci artystycznej, ludowej o znaczeniu lokalnym, regionalnym i ogólnonarodowym, - promowanie najlepszych rozwiņzaŊ w zakresie realizacji programów edukacyjnych o historii regionu IV. Promocja walorów kulturowych Mazowsza z wykorzystaniem nowoczesnych technologii. - opracowanie i wdraŐanie systemu informacji o najcenniejszych zabytkach regionu ze szczególnym uwzglňdnieniem Warszawy, - wykorzystanie nowoczesnych technologii do zwiňkszania dostňpnoŌci dorobku kultury regionalnej, - promocja kultury ludowej, - wykorzystanie toŐsamoŌci kulturowej jako elementu marketingowego. V. Zwiňkszenie dostňpnoŌci obiektów zabytkowych poprzez ich wykorzystanie dla funkcji turystycznych, kulturalnych i edukacyjnych – kreowanie pasm przyrodniczo – kulturowych. - kreowanie pasm przyrodniczo-kulturowych w województwie ze szczególnym uwzglňdnieniem szla- ków nadrzecznych, - wspieranie działaŊ dotyczņcych komercyjnego wykorzystania obiektów zabytkowych na cele kultural- ne, turystyczne 5. Strategiczne cele polityki gminy w zakresie opieki nad zabytkami 5.1. Plan Odnowy MiejscowoŌci Jedlnia-Letnisko. Plan Odnowy MiejscowoŌci Jedlnia-Letnisko na lata 2008-2013 został przyjňty przez Radň Gminy uchwałņ nr XXI/179/2008 24 paŎdziernika 2008r. uchwałņ nr XXVIII/253/2009 z 6 lipca 2009r. przyjňto uchwałň w sprawie aktualizacji Plan Odnowy. Plan Odnowy MiejscowoŌci Jedlnia-Letnisko zawiera wykaz priorytetowych zadaŊ majņcych na celu rozwój sołectwa Jedlnia-Letnisko. W dokonanej analizie zasobów miejscowoŌci, w której wziňto pod uwagň m.in. takie aspekty jak Ōrodowisko, przyrodnicze i kulturowe, infrastrukturň, gospodarkň, rolnictwo: walory archi- tektury wiejskiej oraz walory zagospodarowania przestrzennego oceniono jako Ōrednie dla znaczenia roz- woju miejscowoŌci. NajwyŐej sklasyfikowano walory krajobrazowo – przyrodnicze. Za podstawowy czynnik rozwojowy gminy uznano turystykň i rekreacjň. Misjň miejscowoŌci okreŌlono nastňpujņco: Jedlnia-Letnisko bezpieczna i spokojna, atrakcyjna turystycznie, pełniņca funkcje administracyjne, kulturalne, rekreacyjno - sportowe z rozwiniňtņ infrastrukturņ technicznņ, dņŐņca do poprawy Őycia jej mieszkaŊców. 5.2. Studium uwarunkowaŊ i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Jedlnia- Letnisko. Cele i polityka rozwoju kierunki zagospodarowania przestrzennego. Studium uwarunkowaŊ i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy jest wyznacznikiem celów rozwoju gminy, strategii ich osiņgniňcia, kierunków zagospodarowania przestrzennego, doboru narzňdzi prawnych i organizatorskich ich realizacji. Za funkcje wiodņce w rozwoju gminy uznano: rozwiniňtņ wyposaŐonņ w odpowiedniņ bazň i infrastrukturň rekreacjň i wypoczynek o charakterze subregionalnym, oraz zrestrukturyzowane i zmodernizowane dosto- sowane do nowych potrzeb rolnictwo. Jako główny cel rozwoju gminy uznano: Osiņgniňcie harmonijnego, wszechstronnego i trwałego rozwoju gminy, zapewniajņcego stabilnoŌń gospodarczņ, ład przestrzenny, zachowanie walorów przyrodniczo- krajobrazowych, pełne wyposaŐenie w obiekty i urzņdzenia infrastruktury, właŌciwņ obsługň w zakresie komunikacji, zaspokojenie bieŐņcych potrzeb mieszkaŊców oraz tworzenie warunków umoŐliwiajņcych stały wzrost poziomu jakoŌci Őycia i zaspakajania potrzeb przyszłych pokoleŊ. WŌród celów pomocniczych w dziedzinie kultura Studium wymienia m.in. - zachowanie toŐsamoŌci kulturowej obszaru, - zachowanie specyfiki i walorów krajobrazu przyrodniczo-kulturowego, - rozszerzenie zakresu prawnej ochrony; terenów, obiektów stanowiņcych dziedzictwo kulturowe, układów przestrzennych, - ochrona walorów architektonicznych zanikajņcej drewnianej zabudowy mieszkaniowej i letniskowej 6. Charakterystyka zasobów i analiza stanu dziedzictwa krajobrazu kulturowego gminy 6.1. Charakterystyka gminy Jedlnia-Letnisko, powiat radomski, województwo mazowieckie – gmina połoŐona na północny wschód od Radomia, w obrňbie mezoregionu Równiny Radomskiej, bňdņcego czňŌciņ Niziny Mazowieckiej. Gmina zajmuje powierzchniň 65,57km2, co stanowi 4,3% powierzchni powiatu. W jej skład wchodzi 21 sołectw: Aleksandrów, Antonówka, Cudnów, Dawidów, Groszowice Gzowice, Gzowice Folwark, Gzowice Kolonia, Jedlnia-Letnisko, MyŌliszewice, Natolin, Piotrowice, Rajec Poduchowny, Rajec Szlachecki, Sadków, Sadków Górki, Siczki, Słupica, Wrzosów. Liczba mieszkaŊców gminy według danych z 2006 wynosi 11.413. Najwiňkszy stopieŊ zaludnienia wystňpu- je w sołectwach: Jedlnia-Letnisko 3.692 mieszkaŊców, Groszowice – 1.014 mieszkaŊców, Rajec Szlachecki – 855 mieszkaŊców, Rajec Poduchowny – 799 mieszkaŊców. Najmniejsze zaludnienie wystňpuje w sołec- twach: Kolonka – 31 mieszkaŊców Gzowice Folwark - 8 mieszkaŊców. Jedlnia-Letnisko jest gminņ o charakterze wiejskim. Według danych z roku 2002 uŐytki rolne zajmujņ obszar 78%. Gmina posiada specyficzny mikroklimat dziňki połoŐeniu jej w obrňbie Puszczy Kozienickiej. Lasy zaj- mujņ 13% powierzchni gminy. Na terenie gminy znajduje siň utworzony w 1982 roku rezerwat „Jedlnia” o powierzchni 86,42ha. W drzewostanie 140-200 letnim dominuje sosna zwyczajna, dňby szypułkowe i bez- szypułkowe, brzozy, jodły, jawory i graby. W runie wystňpujņ liczne gatunki chronione m.in. miodunka wņ- skolistna, turzyca pagórkowata, buławnik czerwony, liliazłotogłów, lňdzwian czarny. Na obszarze gminy znajduje siň sztuczny zalew „Siczki” utworzony na rzece Gzówce w 1976 roku., który zajmuje powierzchniň ok. 40ha. 6.2. Rys historyczny gminy Jak podaje „Słownik etymologiczny miast i wsi” obszar nad Gzówkņ był zamieszkały od dawna. Władysław Jagiełło miał tu swój folwark łowiecki. W 1387 roku specjalnym przywilejem, uwolnił mieszkaŊców od da- nin, czyniņc ich łowcami królewskimi. W 1865r. na obrzeŐach Puszczy Kozienickiej, jako czňŌń letniskowa jednej z najstarszych osad myŌliwsko – bartniczych, powstała miejscowoŌń o nazwie Mokrzec. Po powstaniu styczniowym chłopi ze wsi Huta Piotrowicka (obecnie Aleksandrów) i Piotrowic (załoŐonych w czasach Ōredniowiecznych), otrzymali w drodze darowizny szeŌciomorgowe działki, połoŐone po obu stronach drogi łņczņcej szosň kozienickņ ze wsiņ Słupica gdzie zaczňli stawiań swe pierwsze domy. Punktem zwrotnym w historii osady było wybudowanie w latach 1884 - 1886 linii kolejowej na trasie Zagłň- bie - Radom – Dňblin, a przy niej stacji Jedlnia. Dyrekcja Lasów PaŊstwowych w Radomiu, przeznaczyła czňŌń terenów zalesionych w okolicach stacji na działki budowlane gdzie pierwsi osadnicy, przewaŐnie kole- jarze z Radomia, wybudowali domy mieszkalne. W pierwszych latach XX wieku Jedlnia zyskała status miejscowoŌci o walorach uzdrowiskowych. ZamoŐni mieszkaŊcy Radomia i okolic zaczňli budowań tu pierwsze domy letniskowe wzorowane na willach podwar- szawskich linii otwockiej w tzw. stylu ŋwidermajer który ma swe Ŏródło m.in. w architekturze szwajcarskiej, rosyjskiej i mazowieckiej, jak równieŐ narodowej (styl zakopiaŊski). Tutaj zamieszkał m.in. ówczesny prezy- dent Radomia - Czesław Golczewski. W 1917r. miejscowoŌń otrzymała nazwň Jedlnia-Letnisko za sprawņ rejenta Marcina Kaliszczaka oraz Lu- dwik ŏeraŊskiego. W 1920r. w Jedlni została utworzona szkoła powszechna. W tym okresie miejscowoŌń zamieszkiwało ok.500 osób. W okolicy powstały dwa nieduŐe zakłady przemysłowe: fabryka elementów ceramicznych dla przemysłu elektrycznego oraz tartak. Rozwój osiedla przyczynił siň do erygowani parafii w 1921r. KoŌciół parafialny wybudowano w dwóch fazach 1905-1906 oraz 1921-1924r. W czasie II wojny Ōwiatowej Jedlnia naleŐała do waŐnych punktów konspiracyjnych ziemi radomskiej. Była siedzibņ podobwodu AK kryptonim Kasia, którego komendantem był por. Edward Gauze. Pobliskie lasy były takŐe miejscem licznych zbrodni popełnianych przez Hitlerowców na okolicznej ludnoŌci. Do 1954 siedzibņ gminy były Gzowice w latach 1945-1975 administracyjnie naleŐņce do województwa kie- leckiego, w latach 1975-1998 do województwa radomskiego. W 1978 roku Jedlnia-Letnisko została siedzibņ gminy. WaŐnym wydarzeniem było utworzenie na rzece Gzówce 2,5km zalewu. Do waŐniejszych wsi w gminie naleŐņ Gzowice, Groszowice, Piotrowice, Rajec Poduchowny, Słupica. Groszowice - wieŌ znajduje siň w gminie Jedlnia-Letnisko w powiecie radomskim w odległoŌci 8km na wschód od Radomia. LudnoŌń około 900 mieszkaŊców. We wsi funkcjonuje koŌciół parafialny pod wezwa- niem Bł. siostry Faustyny. WieŌ rozciņga siň wzdłuŐ drogi wiejskiej asfaltowej na długoŌci 3,5km równole- gle do linii kolejowej Radom – Dňblin - Lublin. Reprezentuje typ wsi- ulicówki. Dawna zabudowa mieszkalna znikła z krajobrazu wsi, domy z 2 poł. XIX w. i pocz. XX w. zostały rozebrane lub zmodernizowane, przebu- dowane tracņc swoje walory architektoniczne i historyczne. Natomiast pozostało wiňcej z dawnej zabudowy gospodarskiej. Zachowały siň Ōlady dawnego rozplanowania, układ działek i zabudowy. Gzowice - naleŐņ do najstarszych wsi w radomskim i sņ notowane juŐ w XII wieku, w XV w. pracowało kilka młynów na Gzówce. MieszkaŊcy wsi walczyli pod Wiedniem i zostali wynagrodzeni przez króla Jana III So- bieskiego w roku 1685. Typ wsi- ulicówka. Jeszcze w latach 80 - tych w Gzowicach notowano ok. 20 domów z XIX w. Niestety zmiany cywilizacyjne spowodowały, Őe budynki te w wiňkszoŌci przestały istnień. Do 1954r. była siedzibņ władz gminy. Gzowice wzdłuŐ drogi nr 699 Gzowice Folwark- Niemianowice. Piotrowice - wieŌ leŐy przy trasie nr 699 Jedlnia-Letnisko- Gzowice Folwark - Niemianowice. Wzmiankuje siň, Őe właŌciciel Piotrowic a zarazem sňdzia grodzki radomski Tomasz Zawisza Kroczowski ufundował w 1649 kamiennņ kolumnň w miejscowoŌci Gzowice Folwark na pamiņtkň bitwy pod Zboro- wem. Jednym z XIX-wiecznych dziedziców Piotrowic był Daniel Roszkowski, zmarły w poł. XX w. Na terenie wsi znajdujņ siň ruiny młyna z 1919r. We wsi istnieje najlepiej zachowany przykład domu wiejskiego z pocz.. XX w. W Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego... z 1887r. napisano: Piotrowice - fol., pow. radomski, gm. Gzowice, par. Radom, odl. od Radomia 11 w., ma 27 dm. (?), 97 mk., 781 mr. ziemi. Do P. naleŐy Piotrowska Huta majņca 32 os. i 701 mr. ziemi. Fol. P. został podobno rozkoloni- zowany. Słupica - leŐy we wschodniej czňŌci gminy. Została załoŐona na przełomie XIX i XX w. na terenie Puszczy Kozienickiej i zasiedlona przez tzw. posaniaków, czyli mieszkaŊców wsi Posanie (lub Podsanie) leŐņcej nad Sanem. Posaniacy odznaczali siň duŐņ pracowitoŌciņ i przedsiňbiorczoŌciņ, jednoczeŌnie cechowało ich zamiłowanie do lasu. Poczņtkowo trzymali siň z daleka od tutejszej ludnoŌci. MałŐeŊstwa zawierali tylko wŌród swoich. Z czasem róŐnice miňdzy ludnoŌciņ miejscowņ a przybyszami zatarły siň. W 1827r. wieŌ li- czyła 29 domów i 304 mieszkaŊców. W 1864r. jej powierzchnia wynosiła 1312 morgów i 158 prňtów, czyli 734,55ha. Nazwa wsi pochodzi prawdopodobnie od wyrazu słupiec wkopany w ziemiň bal majņcy na celu zaznaczenie odpowiednich odcinków czy okreŌlonego terytorium’. Istniejņ teŐ legendy, wyjaŌniajņce po- chodzenie nazwy wsi. W dawnych czasach mieszkaŊcy Radomia mieli przywoziń do Słupicy swoje niewier- ne Őony i wystawiań je na widok publiczny, przywiņzujņc do słupów granicznych. Inna legenda głosi, iŐ na- zwa wsi pochodzi od czňŌci pługa, tzw. słupicy. NajwczeŌniej powstała zachodnia czňŌń wsi i dlatego nazywa siň jņ Starņ Słupicņ. Pozostałe czňŌci wsi majņ równieŐ swoje nazwy, np.: Zaodrze, Ranczo, Dołek. Poczņtkowo Słupica naleŐała do parafii Jedlnia KoŌciel- na. Dopiero w 1939r. zaczňto organizowań parafiň w Słupicy. W jej skład weszły wsie naleŐņce wczeŌniej do parafii Jedlnia KoŌcielna i Sucha: Cudnów, czňŌń Czarnej, KoŌciuszków, Marcelów i Słupica. Parafia została erygowana w 1946r. JuŐ w 1817r. powstała w Słupicy elementarna szkoła rzņdowa. Była ona jednņ z pierw- szych szkółek okrňgu radomskiego. Została zorganizowana w budynku wiejskim, gdzie jedno pomieszcze- nie pełniło funkcjň sali lekcyjnej, a drugie stanowiło izbň dla nauczycieli. Szkoła ta była placówkņ jednokla- sowņ przez 30 lat. W 1895r. rozpoczňto budowň nowej szkoły, którņ otworzono w dwa lata póŎniej 16 IX 1897r. Był to juŐ budynek murowany, składajņcy siň z klasy szkolnej, przedsionka, kuchni, dwóch pokoi i spiŐarni dla nauczyciela. Po wojnie dokonano reorganizacji wnňtrza budynku, przeznaczajņc pomieszczenia zajmowane przez kierownika szkoły na sale lekcyjne. Nadal jednak brakowało szkole tak niezbňdnych po- mieszczeŊ jak: Ōwietlica, stołówka, czytelnia itp. Sytuacja została rozwiņzana, kiedy 7 I 1974r. oddano do uŐytku nowņ, bardzo nowoczesnņ szkołň. Budynek ten spełnia swņ rolň do dnia dzisiejsze- go(www.gwarypolskie.uw.edu.pl) Zachowały siň pojedyncze domy mieszkalne z 1 poł. XX w. oraz koŌciół drewniany, obecnie nie uŐytkowany. WieŌ Rajec Poduchowny opisano poniŐej (Park w Rajcu Poduchownym). 6.3. Charakterystyka zasobów dziedzictwa kulturowego gminy Zasób dziedzictwa kulturowego gminy to przede wszystkim obiekty lub zespoły z przełomu XIX-XX w. czyli okresu intensywnego rozwoju przedmiotowego terenu. W tym czasie w budownictwie wiejskim zdecydo- wanie przewaŐało budownictwo drewniane oparte na tradycji ciesielskiej. Budowano w konstrukcji sumi- kowo- łņtkowej lub czňŌciej wieŊcowej (Przykład konstrukcji wieŊcowej – na „jaskółczy ogon- chałupa nr 31 w Piotrowicach, pocz. XX w., chałupa nr 43 w Gzowicach, natomiast przykład konstrukcji sumikowo- łņtko- wej moŐna dostrzec w domu przy ul. 1000- lecia 32 w Jedlni-Letnisko.) Charakterystyczne sņ dachy dwu- spadowe lub dwuspadowe z naczółkiem. Te ostatnie odnajdziemy np. we wspomnianych wyŐej domach w Piotrowicach i Jedlni-Letnisko. Dachy przykrywano przewaŐnie strzechņ. Dzisiaj zachowały siň takie przy- krycia jedynie na nielicznych budynkach gospodarczych. (stodoła w Gzowicach)W latach 20 - tych i 30- tych pojawiajņ siň domy mieszkalne podobnie jak wczeŌniej na rzucie prostokņta, konstrukcji najczňŌciej sumi- kowo- łņtkowej, z dodanymi przeszklonymi werandami zamkniňtymi półokrņgło, prosto lub szczytem trój- kņtnym.(Dom nr 58 w Słupicy z weranda zamkniňtņ półokrņgło i dachem łamanym). Pojawiajņ siň teŐ bu- dynki o bardziej zróŐnicowanych formach. W nowo powstałej miejscowoŌci Letnisko-Jedlnia w zwiņzku z tutejszym mikroklimatem i modņ na ten piňkny teren nad rzekņ Gzówka i puszczņ Kozienickņ powstało wie- le budynków w typie willi podmiejskich, których w Jedlni-Letnisko zachowało siň wiele dawnych domów letniskowych o charakterze willowym oraz interesujņcy układ ruralistyczny o wielodróŐnicowym systemie ulic, wkomponowany w lasy jodłowe Z pol. XX w. pochodzi przede wszystkim kilka kapliczek przydroŐnych i drewniany koŌciół w Słupicy. Z murowanej architektury wymieniń naleŐy obiekty techniki- młyny: w Ato- niówce, Gzowicach Folwarku oraz nieliczne budynki: d. oŌrodek zdrowia przy ul. Poprzecznej 5 w Jedlni letnisko, budynek magazynu kolei w Jedlni-Letnisko z 2 pol. XIX w. czy budynek mieszkalny przy ul. 1- go majņ 22 w Jedlni-Letnisko. Na terenie gminy Jedlnia-Letnisko znajduje siň ok. 122 obiektów zabytkowych, dalszych ok 20 o cechach zabytkowych oraz miejsca pamiňci narodowej. WŌród nich jest wiele zabytków o znacznych walorach arty- stycznych, historycznych i architektonicznych, których znaczenie siňga poza lokalne Ōrodowisko kulturowe, mogņcych stań siň wizytówkņ Jedlni-Letnisko i całej gminy. Najstarszym zabytkiem jest kapliczka, zlokalizowana w Gzowicach Folwarku, pochodzņca z XVII w. Znako- mitym przykładem stylu ZakopiaŊskiego jest koŌciół p. w. Ōw. Jozefa w Jedlni-Letnisko, jeden z najpiňkniej- szych koŌciołów drewnianych w województwie mazowieckim, cała dawna zabudowa willowa, usytuowana w północnej czňŌci Jedlni-Letnisko wkomponowana jest w bogatņ zieleŊ, w sņsiedztwie zalewu i puszczy Kozienickiej. 6.3.1. Zabytki objňte prawnymi formami ochrony.

MiejscowoŌń Obiekt Numer rejestru Data wpisu Gzowice dom nr 20 316/A/85 22.08.1985 Jedlnia-Letnisko KoŌciół p.w. Ōw. Józefa, 373/A/88 05.01.1988 dzwonnica przy koŌciele Rajec Poduchowny park 754/A/57 19.12.1957 oraz 541/A/94 oraz 07.12.1994 Rajec KsiņŐňcy park 752/A/57 19.12.1957 Jedlnia-Letnisko KrzyŐ na postumencie 696/B/02 11.10.2002 przy ul. Nadrzecznej 77

Charakterystyka obiektów wpisanych do rejestru zabytków W gminie Jedlnia-Lenisko znajduje siň piňń obiektów wpisanych do rejestru zabytków. Gzowice dom nr 20 Chałupa wybudowana w 1906 roku przez Stanisława Krawczyka usytuowana była w zagrodzie przy drodze głównej we wsi Gzowice. Budynek drewniany o konstrukcji sumikowej, szerokofrontowy, jednotraktowy, jednokondygnacyjna, trzybiegowy o układzie szeregowym, Ōredniej wielkoŌci nakryty dachem czterospa- dowym. Dom posadowiony jest na fundamencie z kamienia, na którym znajduje siň podwalina z bali dň- bowych. ŋciany wykonane z grubych sosnowych bali uszczelnianych glinņ o konstrukcji zrňbowej z wňgła- mi łņczonymi na rybi ogon. ŋciana frontowa czňŌciowo oszalowana, czňŌciowo obielona z dodatkiem ul- tramaryny. ŋciany wewnňtrzne czňŌciowo bielone wapnem, czňŌciowo malowane na niebiesko, sufity drewniane podparte belkami stropowymi malowane na brņzowo Na Ōrodkowej belce stropowej wyciňta data 1906. Podłogi drewniane z desek. W układzie wewnňtrznym wyodrňbnione trzy pomieszczenia sieŊ izba i komora. Komin murowany polski, kuchnia kaflowa z okapem w rogu izby, ceglany piec chlebowy, wzmocniony glinņ bielony Stolarka okienna i drzwiowa drewniana prosta malowana farbņ olejnņ. Dwa okna szeŌcioszynowe pojedyncze, dwudzielne na futrynach skrzynkowych z kowalskimi zawiasami, umiesz- czone po obu stronach dłuŐszych boków budynku. Dwoje drzwi zewnňtrznych i dwoje wewnňtrznych jed- noskrzydłowe z pionowych desek zamieszczone na kowalskich zawiasach. Dach krokwiowy wzmocniony jňtkami wykonany z drewna sosnowego kryty słomņ. Obecnie nie istnieje. Nie został skreŌlony z rejestru zabytków. KoŌciół p.w. Ōw. Józefa w Jedlni-Letnisko KoŌciół usytuowany jest na działce ogrodzonej czňŌciowo zadrzewionej połoŐonej pomiňdzy ulicami Woj- ciechowskiego i PłuŐaŊskiego. W jej obrňbie w północno-wschodnim naroŐniku muru znajduje siň kamien- na kaplica –grota z figurņ Matki Boskiej, w północno-zachodnim naroŐniku drewniany krzyŐ misyjny, po przeciwnej stronie drewniana dzwonnica, w głňbi działki tzw. koŌciół letni z ołtarzem polowym na planie prostokņta usytuowana równolegle do bryły koŌcioła, przed murowanym prezbiterium usytuowana jest figura Ōw. Józefa z Dzieciņtkiem fundowana przez małŐeŊstwo Kuropieskich w 1930r. KoŌciół z wybudowany w dwóch fazach 1905-1906 oraz 1921-1924r. W latach 1905-1906 roku wg planu architekta Andrzeja Załuskiego z Radomia została wybudowana muro- wana kaplica w stylu gotyckim o wymiarach 6,5 x 12,5m. 28 marca 1921r. koŌciół erygowano. Proboszczem parafii został ksiņdz Władysław Korpikiewicz W 1921-1924r. do kaplicy dobudowano drewniany korpus na- wowy w stylu zakopiaŊskim o wym.:10,5 x 15,0m. KoŌciół budowali górale. Prezbiterium murowane z cegły czerwonej, nie otynkowane, oszkarpowane. ŋciany boczne przeprute dwo- ma parami ostrołukowych okien. ŋciana wschodnia dwukondygnacyjna zwieŊczona schodkowym szczy- tem,. Na osi Ōrodkowej ryzalit biegnņcy przez wszystkie kondygnacje. Na pierwszej kondygnacji dwa ostro- łukowe okna, ponad nimi okrņgła blenda wyŐej nisza z figurņ Matki Boskiej. Nad prezbiterium dach storczy- kowy wykonany z blachy ocynkowanej. Korpus koŌcioła jednonawowy konstrukcji zrňbowej wykonany z bali drewnianych, oszalowany. W elewacji frontowej rozczłonkowana wieŐa poprzedzona gankiem o dwuspadowym dachu wspartym na czterech pro- filowanych filarach. W skrajnych osiach w obrňbie pierwszej kondygnacji dwa okna. Ponad zwieŊczeniem dachu trzy okna powyŐej zwňŐone wypiňtrzenie wieŐy z trzema lukarnami oraz otwartym arkadowym tara- sem widokowym. CałoŌń nakryta czterospadowym dachem wykonanym z gontu. Korpus nawowy dwukon- dygnacyjny. W górnej czňŌci piňń ostrołukowych okien, poniŐej podcienia nakryte jednospadowym dachem wykonanym z gontu wspartym na siedmiu słupach. Na połņczeniu czňŌci nawowej z prezbiterium czworo- kņtne kaplice z pojedynczymi ostrołukowymi oknami nakryte dwuspadowymi daszkami. W prezbiterium sklepienie ostrołukowe, oddzielone od nawy niŐszym arkadowym łukiem tňczowym. W nawie kolebkowe. Chór podparty na czterech kolumnach. Posadzka ceramiczna biało-czarna szachownica. Prezbiterium otyn- kowane pokryte w czňŌci polichromiņ. W korpusie nawowym sklepienie oraz Ōciany wyłoŐone drewnianņ okładzinņ (boazeriņ). Wystrój i wyposaŐenie koŌcioła XX wieczne. Ołtarz główny drewniany neogotycki z obrazami Ōw. Józefa z Dzieciņtkiem oraz Wniebowziňciem NMP, flankowany przez pełnoplastyczne figury biskupów. Ołtarze boczne ukształtowane analogicznie w formie skrzynkowej mensy zwieŊczonej arkadowņ niszņ zdobionej kwiatami. W ołtarzach figury Serca Jezusowego oraz Ōw. Antoniego z Dzieciņtkiem w asy- Ōcie aniołów. Ponadto w prezbiterium znajdujņ siň dwa epitafia doktora Ludwika ŏeraŊskiego „załoŐyciela Letniska Jedlnia, zmarłego w Radomiu d. 30 lipca 1905r.” oraz Zygmunta PłuŐaŊskiego zm. 19 wrzeŌnia 1908r. Dzwonnica przy koŌciele p.w. Ōw. Józefa w Jedlni-Letnisko Dzwonnica drewniana w stylu zakopiaŊskim powstała w okresie rozbudowy koŌcioła ok. roku 1922. ZałoŐo- na na rzucie zbliŐonym do kwadratu z wejŌciem od strony wschodniej. ŋciany zewnňtrzne drewniane obite gontem. PowyŐej otwarta galeria nakryta czterospadowym dachem konstrukcji krokwiowej zwieŊczonym krzyŐem. Wewnņtrz drewniane jednobiegowe schody. Park w Rajcu Poduchownym Park w Rajcu Poduchownym znajduje siň odległoŌci 7km od centrum Radomia przy drodze Radom- Kozienice. Nazwa Rajec pochodzi od pierwszych znanych właŌcicieli tych ziem braci Rajeckich o których wspomina Długosz w 1569r. Oprócz nich wspomniane sņ nazwiska Białasa, Rogulskiego, Macieja Wolskiego i Rogow- skiego jako właŌcicieli Rajca. W XIX w. wieŌ naleŐała do wolnych chłopów, folwark zaŌ był dzierŐawiony przez zmieniajņcych siň uŐytkowników. Od 1926 do 1946 majņtek był w posiadaniu Wiery Demianiuk. W 1946r. w budynku dworu uruchomiono szkołň podstawowņ. W 1953r. ziemie naleŐņce do majņtku włņczono do PGR a w 1959r. przekazano Miejskiemu Przedsiňbiorstwu Gospodarki Komunalnej, Zakładowi Zieleni na szkółkň zadrzewiona. W 1993r. teren przejňła gmina obecnie zabytkowa nieruchomoŌń stanowi własnoŌń prywatnņ. W momencie załoŐenia parku w 1926r. w latach 20 XX w. jego granicņ północnņ stanowiła droga Radom Kozienice od której przeprowadzono alejň wysadzanņ olchami i utwardzonņ płytami z piaskowca. Po obu stronach drogi rozciņgały siň łņki. Wokół dworu znajdowały siň trawniki z ozdobnymi krzewami i drzewami. Stawy były połņczone Ōluzami. Na terenie parku znajduje siň szereg zabudowaŊ z róŐnych okresów najstar- sze to dwór obecnie w stanie ruiny, budynki gospodarcze, szklarnia oraz studnia z okresu miňdzywojenne- go. Na terenie parku jest trzy stawy. Przez stawy przepływa strumyk. Z zachowanych elementów kompozy- cyjnych historycznego układu moŐna wyróŐniń: dwie szerokie aleje: grabowņ w południowej czňŌci parku oraz morwowo-lipowņ biegnņcņ od dworu. Obuwie aleje połņczone sņ wňŐszymi alejami grabowymi daw- niej strzyŐonymi W drzewostanie parku przewaŐajņ lipy, graby, olsze, wierzby, topole, wystňpujņ równieŐ wiņzy, grochodrzewy, morwy, klony, kasztanowce i brzozy. W podszycie i podroŌcie dominuje osiki, robi- nie, graby i klony W runie spotykamy bluszcz, kopytnik, zawilce, fiołki, kosańce syberyjskie. Park w Rajcu ze wzglňdu na bliskie połoŐenie od Radomia spełnia waŐnņ funkcjň ekologicznņ i krajobrazo- wņ. KrzyŐ na postumencie przy ul. Nadrzecznej 77 w Jedlni-Letnisko. Zaprojektowany ok. roku 1900 przez Stani- sława Przedwojewskiego. Obiekt wykonany jest z piaskowca składa siň z dosyń wysokiego dwuczňŌciowego cokołu, postumentu w formie stojņcego prostopadłoŌcianu z napisem w obrňbie płyciny: /BOŏE/BŁOGOSŁAW NAM/3 LIPIEC 1900/ Na postumencie znajduje siň trójschodkowe zwieŊczenie stano- wiņce bazň dla Őeliwnego krzyŐa. Park w Rajcu KsiņŐňcym Obecnie wystňpuje jako destrukt parkowy. Nie został skreŌlony z rejestru zabytków 6.3.2. Typy zabytków wystňpujņce na terenie gminy Jedlnia-Letnisko WyróŐniamy zabytki ruchome, nieruchome i archeologiczne. 6.3.2.1. Zabytki ruchome WŌród ruchomych na terenie gminy znajdujņ siň krzyŐe i kapliczki przydroŐne oraz wyposaŐenie i wystrój koŌcioła p.w. Ōw. Józefa w Jedlnii-Letnisko. Najcenniejszym obiektem jest kapliczka przydroŐna połoŐona we wsi Gzowice -Folwark przy drodze z Pio- trowic w kierunku szosy łņczņcej Radom i ZwoleŊ. Barokowa kapliczka powstała około roku 1648 z inicjatywy Tomasza Zawiszy –Kroczowskiego - sňdziego grodzkiego radomskiego. Do 1834 znajdowała siň na ternie Piotrowic, wsi naleŐņcej do fundatora obiektu. W I poł. XIX w. została przeniesiona do Gzowic - Folwarku gdzie znajduje siň do dnia obecnego. Jest to kapliczka w formie kolumny, murowana, wykonana z cegły, tynkowana z elementami kamiennymi. Obiekt złoŐony jest z prostopadłoŌciennego cokołu, na którym posadowiony jest trzy czňŌciowy trzon za- koŊczony kapitelem podtrzymujņcym kamiennņ płytň na której znajduje siň główna czňŌń kapliczki- prostopadłoŌcian z trzema arkadowymi wnňkami. We wnňkach umieszczone sņ płaskorzeŎby: frontalnie UkrzyŐowanie, po bokach herby Prus i Nałňcz. Na Ōcianie tylniej wyryty jest płaskorzeŎbiony napis: SALVE CRUX DIGOA /SUPER OMNIA AVISEA DE LIGNA/BEN/ IGOA.TU NOS CONSIGNA/NE PEREDEM CREMEMUR IGNE. THOMAS ZAWISZA DE KROCZOW JUDEX CASTRENSIS RADOM ET ANNA/DE JASIENIEC TYMINSKA COCIUGES EREXERYNT.ANNO 1648./ Kapliczkň wieŊczy czterospadowy daszek, kopuła, kula z której wyrasta metalowy aŐurowy krzyŐ. Kapliczka pomalowana jest farbņ w kolorze białym, niebieskim. Wybrane, najcenniejsze kapliczki i krzyŐe przydroŐne w Gminie Jedlnia-Letnisko: 1) kapliczka przydroŐna ok. poł. XX w., Antoniówka, 2) kapliczka ok. poł. XX w. Antoniówka (na granicy z Rajcem Poduchownym), 3) kapliczka, murowana I ńw. XX w. Groszowice; Stojņcy prostopadłoŌcian z wnňkņ na figurň stojņcy na cokole, zakoŊczony łukiem dzwonowatymi, zwieŊczony ozdobnym krzyŐem Őeliwnym. 4) kapliczka przydroŐna z 1 poł. XX w., Gzowice, 5) kapliczka przydroŐna z ok. poł. XX. Gzowice, 6) kapliczka przydroŐna, XVII w., Gzowice –Folwark, Została opisana powyŐej. 7) krzyŐ przydroŐny z XIX/XX w., ul. Nadrzeczna 77, Jedlnia-Letnisko, Został opisany powyŐej; 8) kapliczka przydroŐna z ok. poł. XX w., ul. Nadrzeczna, Jedlnia-Letnisko, 9) krzyŐ przydroŐny z 2 ńw. XX w., Piotrowice KrzyŐ na wielopoziomowym, profilowanym cokole. KrzyŐ o bogato dekorowanych ramionach moty- wem kwiatowym. 10) kapliczka z 2 ńw. XX w., Siczki, 11) krzyŐ przydroŐny z 1 poł. XX., Słupica, KrzyŐ na cokole, w wspartym na trzyschodkowej bazie. Cokół składa siň z podstawy, trzonu z płycinņ inskrypcyjnņ i obrazkiem oraz rozetami w naroŐach, zwieŊczony jest wydatnym, profilowanym gzym- sem, pod którym napis w poziomej płycinie. 12) krzyŐ przydroŐny 1 poł. XX w., Słupica, 13) krzyŐ drewniany z 1 poł. XX w, Słupica. Ustawiony w polu przy drodze Słupica- Gózd, posiada ramiona rzeŎbione na sposób ludowy. Pozostałe kapliczki i krzyŐe majņ formň zestawionych, nałoŐonych na siebie geometrycznych brył, z wnňkņ na Ōwiňtņ figurň, ewentualnie sņ zwieŊczone krzyŐem, zostały wzniesione w 1 poł. XX w. 6.3.2.2. Zabytki nieruchome Zabytki nieruchome moŐemy podzieliń na: sakralne, Ōwieckie, cmentarze, parki, obiekty techniki. Zabytki sakralne: 1) koŌciół p.w. Ōw. Józefa wraz z dzwonnicņ w Jedlni-Letnisko, 2) koŌciół p.w. Ōw. Andrzeja wraz z dzwonnicņ w Słupicy, 3) budynek d. Plebanii w Jedlni-Letnisko. Plebania drewniana w stylu willowym. Wybudowana w 1928r. przez miejscowego cieŌlň Stanisława Kału- skiego. Usytuowana na planie prostokņta, od wschodu, zachodu dobudówki od północy ganek przeszklony z wejŌciem. Budynek parterowy z uŐytkowanym poddaszem. Trzyosiowy układ dwutraktowy. ŋciany drew- niane, oszalowane na kamiennej podmurówce. NaroŐniki budynku oraz obramienia okien zdobione profi- lowanņ listwņ. Dach wielostronnie łamany kryty blachņ. Zachowane zabytki techniki 1) Budynek młyna w Antonówce Obiekt połoŐony we wsi Antonówka na południe od drogi Radom – Kozienice przy rzece Pacynce. Młyn pierwotnie wodny póŎniej elektryczny wybudowany został w 1910 roku na zlecenie Antoniego Deji, na- stňpnie był własnoŌciņ Józefa TuszyŊskiego póŎniej Leokadii Wyrzykowskiej, 1946 roku został przekaza- ny GS Jedlnia. Budynek wykonany z cegły ceramicznej na fundamencie kamiennym, nie tynkowany, trzykondygnacyjny na planie prostokņta, z póŎniejszņ dobudówkņ od północy. Od wschodu drewniana dobudówka na koło wodne trzyosiowy przykryty dachem dwuspadowym o konstrukcji krokwiowej. Obecnie nie uŐytkowany. 2) budynek młyna w Gzowicach- Folwarku Obiekt udostňpniany za zgoda właŌciciela Najwiňkszņ grupň stanowi budownictwo Ōwieckie. PrzewaŐajņ drewniane budynki mieszkalne „podmiej- skie” i pozostałoŌci wiejskiej zabudowy. Jedlnia-Letnisko charakteryzuje siň mieszanņ zabudowņ drewnianņ: wiejsko- letniskowņ, gdzie zachowało siň wiele obiektów z 1 poł. XX w. Na szczególnņ uwagň zasługuje zabudowa willowa, wystňpujņca przede wszystkim w północnej czňŌci miejscowoŌci. Prezentuje róŐne style: zakopiaŊski, ŋwidermajer, szwajcarski, odznaczajņce siň bogactwem form i detalu. Wybrane obiekty: 1) Willa, ul. Nadrzeczna 64, Jedlnia-Letnisko. Jest piňknie połoŐona, nad brzegiem zalewu, widoczna z ul. Nadrzecznej. Składa siň z dwóch brył pro- stopadle zestawionych, przeszklonej werandy. Wzniesiona w typie willi szwajcarskim. Posiada podg- zymsowy, szeroki fryz w postaci desek ułoŐonych pionowo zakoŊczonych dołem półokrņgło. Okna z okiennicami i gzymsami nadokiennymi. 2) Willa, ul. Niecała 31, Jedlnia-Letnisko Budynek na planie prostokņta, przykryty dachem dwuspadowym, z przylegajņcym od północy dwukon- dygnacyjnym skrzydłem z półokrņgło zarysowanym balkonem. 3) Willa, ul. PłuŐaŊskiego 28, Jedlnia-Letnisko. W typie willi szwajcarskiej, o podobnej bryle jak dom z ul. Nadrzecznej 64. 4) Willa, ul. PluŐaŊskiego 27, Jedlnia-Letnisko W typie ŋwiderMajer (ŋwider Majer: nazwa wymyŌlona przez poetň Konstantego Ildefonsa GałczyŊskie- go, okreŌlajņca budownictwo willowe koŊca XIX i pocz. XX w. w Otwocku i innych mazowieckich letniskach podwarszawskich. Nazwa pochodzi od nazwy rzeki, która przepływa przez Otwock). Budynek o rozczłonkowanej bryle, wielopołaciowym dachu i bogatej snycerce, z charakterystycznym gankiem z aŐurowa balustradņ i filarami ujňtymi z boków stylizowanymi wolutami. 5) Willa, ul. Zachodnia 8, Jedlnia-Letnisko. O podobnej formie jak domy z ul. PluŐaŊskiego 8 i ul. Nadrzecznej 64. Składa siň z głównego korpusu jednokondygnacyjnego i prostopadle dostawionego do niego dwukondygnacyjnego skrzydła. Do głów- nego korpusu przylega ganek przykryty dwuspadowym dachem, o piňknie ukształtowanych filarach, po- łņczonych w taki sposób, Őe tworzņ arkady. Skrzydło rozbudowa 6) Willa, ul. Reymonta 4, Jedlnia-Letnisko. W stylu zakopiaŊskim. Dom na planie prostokņta, przykryty dachem dwuspadowym z naczółkami, o monumentalnym ganku dwukondygnacyjnym, zamkniňtym szczytem ozdobionym motywem promieni słonecznych. Ganek kryty dachem dwuspadowym. 7) Willa, ul. Piotrowicka 3, Jedlnia-Letnisko. W stylu zakopiaŊskim. Na planie prostokņta, przykryty dachem namiotowym, z gankiem oszklonym, o konstrukcji drewnianej w kształcie arkad. Na terenie gminy znajduje siň jeden cmentarz o charakterze zabytkowym ZałoŐony w latach 20 XX w. Najcenniejszymi nagrobki o znaczeniu historycznym i artystycznym sņ: Nagrobek dr Edmunda Drewnowskiego, zm. 1920r. Zbiorowa mogiła Őołnierzy Wojska Polskiego poległych we wrzeŌniu 1939r. Pomnik ku czci 32 mieszkaŊców Jedlni którzy zginňli w walce z hitlerowcami Nagrobek Wiesława Wysokowskiego, zm. 1927 Nagrobek Marcina Kaliszczaka, zm. 1929 Nagrobek Tadeusza ŋwidziŊskiego, zm1934 Nagrobek ks. Władysława Korpikiewicza, kanonika kapituły katedralnej w Sandomierzu, pierwszego pro- boszcza parafii Jedlnia Letnisko, wiňŎnia obozów zagłady, zm. 1968 Nagrobek Kubissów: Antoniego Kubissa naczelnika Urzňdu Pocztowo-Telegraficznego w Radomiu, kawale- ra Orderu Polonia Restituta; Stanisława Kubissa profesora Politechniki Warszawskiej, zamordowanego przez hitlerowców 1943; Witolda Kubissa zm. w Powstaniu Warszawskim w 1944r. Nagrobek Antoniego Nalberta, oficera rezerwy, uczestnika walk z hitlerowcami, zm w 1956r. Nagrobek Jana JaŌkiewicza nauczyciela i kierownika szkół podstawowych w Słupicy i Głowicach, zm. 1971r. Na szczególnņ uwagň ze wzglňdu na walory artystyczne zasługujņ nastňpujņce nagrobki: Nagrobek Marcina Kaliszczaka, zm. 1929; Nagrobek Tadeusza ŋwidziŊskiego, zm. 1934 oraz Nagrobek Wiesława Wysokow- skiego, zm. 1927, o formie antykizujņcej, który przedstawia młodņ, smukłņ kobietň Őałobnicň z wieŊcem laurowym w prawej rňce, ubranņ w długņ tunikň wspartņ o pionowņ płytň z napisem BÓG TAK CHCIAŁ. 6.3.2.3. Stanowiska archeologiczne Stanowiska archeologiczne na terenie gminy rozpoznano na 5 obszarach Archeologicznego Zdjňcia Polski w skali 1:25 000 zlokalizowanych na terenie gminy Jedlnia-Letnisko AZP: 73-68, 73-69, 74-68, 74-69, 74-70. Obszar gminy fizjograficznie znajduje siň na Nizinie Mazowieckiej w jej południowej czňŌci na Równinie Radomskiej. Obszary AZP znajdujņ siň na wschód od Radomia na pofałdowanej równinie poprzecinanej niewielkimi dolinami rzecznymi. W znacznej wiňkszoŌci ok. 75% były dostňpne do badaŊ. Wykonano je w latach 80-tych i 90-tych ubiegłego wieku i weryfikowano czňŌciowo na poczņtku bieŐņcego stulecia. Po naszej weryfikacji ustalono do uwzglňdnienia w Gminnej Ewidencji Zabytków 44 stanowiska. 12 z nich to stanowiska wielokulturowe, 3 okreŌlono jako staroŐytnoŌń bez moŐliwoŌci precyzyjnego dato- wania, 1 z epoki kamienia, 3 z okresu neolitu, 7 z epoki brņzu, 2 z epoki Őelaza, 4 z wczesnego Ōredniowie- cza, 12 z czasów od Ōredniowiecza po nowoŐytnoŌń. Wszystkie stanowiska majņ charakter płaski, Őadne nie jest wpisane do rejestru zabytków. Szczegółowa ewidencja stanowisk archeologicznych na terenie gminy Jedlnia-Letnisko znajduje siň w załņczniku nr 2. 6.3.3. Miejsca Pamiňci Narodowej Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1h opiece i ochronie podlegajņ miejsca upamiňtniajņc wydarzenia historyczne bņdŎ działalnoŌń wybitnych osobistoŌci lub instytucji. Zgodnie z projektem ustawy miejscem pamiňci narodowej jest grób lub cmentarz wojenny, nieruchomoŌń lub obiekt budowlany albo jego pozostałoŌci upamiňtniajņce postaci lub wydarzenia znaczņce dla Narodu i PaŊstwa Polskiego. Ustawa okreŌla, Őe miejsce pamiňci narodowej ustanawia siň jeŐeli przemawiajņ za tym okolicznoŌci uzasadniajņce upamiňtnienie postaci lub wydarzenia znaczņce dla dziedzictwa Narodu i PaŊ- stwa Polskiego lub innego Narodu. Pomnik Őołnierzy Wojska Polskiego poległych w 1939 roku Pomnik zlokalizowany jest na cmentarzu rzymskokatolickim Parafii p.w. Ōw. Józefa OblubieŊca w Jedlni- Letnisko. Składa siň z trójdzielnej rabaty ziemnej oraz trzech pionowych lastrikowych płyt róŐnej szerokoŌci i wysokoŌci. Centralnie znajduje siň tablica z inskrypcjņ: /ŏOŁNIERZE/ WOJSKA POLSKIEGO/ POLEGLI W 1939-1945/ NA POLU CHWAŁY/ CZEŋŃ ICH PAMIŇCI/. PowyŐej umieszczony jest schematycznie opracowa- ny wizerunek orła. Pomnik upamiňtnia Őołnierzy wchodzņcych w skład północnego i południowego ugrupowania Armii Prusa, poległych w czasie walk prowadzonych 8 wrzeŌnia 1939r. w okolicach Jedlni- Letnisko. Pomnik ku czci mieszkaŊców Jedlni którzy zginňli w walce z hitlerowskim najeŎdŎcņ. Obiekt zlokalizowany jest na cmentarzu rzymskokatolickim parafii p.w. Ōw. Józefa OblubieŊca w Jedlni- Letnisko. Jest to współczesny pomnik granitowy na miejscu pomnika lastrikowego składa siň z poziomego podestu z kostki granitowej oraz dwóch prostopadłoŌcianów zestawionych obok siebie zwieŊczonych kwadratowņ płytņ z godłem Polski. Po prawej stronie umieszczona jest czarna płyta z napisem /-A KIEDY TRZEBA/ NA SMIERŃ IDŅ/ PO KOLEI/ JAK KAMIENIE/ PRZEZ BOGA/ RZUCANE NA SZANIEC /J. Słowacki/. Po lewej stro- nie kolejna tablica z nazwiskami poległych w trzech kolumnach: /MIESZKAʼnCOM JEDLNI, KTÓRZY ZGINŇLI W WALCE/ ZHITLERWSKIM NAJEŏDŏCŅ /BIDAS ANDRZEJ/ BIDAS MIECZYSŁAW/ CHMIELEWSKI STEFAN/ CHCHOWSKI WOJCIECH /DUMAS ALICJA/ DZIERKO WŁADYSŁAW/ DŅBKOWSKI TADEUSZ/ GIERWATOWSKI BOGUSŁAW/ GIERWATOWSKI JÓZEF/ GRACZYK JERZY/ GRCZYK JÓZEF/ JAWORSKI FELIKS/ KOBIAŁKO MARCIN/ KOBYŁECKI JAN/ KOREʼn GRZEGORZ/ KOREʼn SYN/KOWALCZEWSKI EDWARD/ KURKOWSKI MARCIN/ PIEKARSKA JADWIGA/ PIEKARSKA ZOFIA/ PIEKARSKA STANISŁAWA/ PIEKARSKI JAN/ ŁUSAKOWSKA MARIA/SNOPKIEWICZ/ SZCZEPAʼnSKI FELIKS/ SZWARCER STANISŁAW/ TRYBUŁA MATEUSZ/ WESOŁOWSKI JÓZEF/ WACH ZDZISŁAW/ WOJCIECHOWSKI PIOTR/ WOJCIECHOWSKI RYSZARD/ WOJTECKI WIKTOR/ RODZINY I PRZYJACIELE/. Pomnik upamiňtania poległych i pomordowanych podczas okupacji hitlerowskiej mieszkaŊców Jedlni. Pomnik w hołdzie mieszkaŊcom Jedlni poległym w walce i pomordowanym przez hitlerowców. Pomnik zlokalizowany jest przed budynkiem dworca PKP na placu J. Piłsudskiego w Jedlni-Letnisko. Mo- nument postawiono w 1981 roku. Składa siň z prostopadłoŌciennego podestu gdzie umieszczony jest du- Őych rozmiarów głaz na którego szczycie znajduje siň orzeł wykonany z Őeliwa wzbijajņcy siň do lotu. Na kamieniu umieszczona jest Őeliwna tablica z napisem: (W HOŁDZIE POLEGŁYM W WALKACH I POMORDOWANYM PRZEZ NIEMIECKIEGO NAJEōDŏCŇ MIESZKAʼnCŅ JEDLNI - TOWARZYSZE WALK CZŁONK. ZBOWID, SPOŁECZEʼnSTWO JEDLNI I OKOLIC) Mogiła Őołnierzy z 1917 roku Obiekt zlokalizowany jest w Jedlni Letnisko w lesie w pobliŐu Mysich Górek. Mogiła w formie ziemnego kopca z drewnianym krzyŐem. Prawdopodobnie znajdujņ siň tu szczņtki trzech ochotników zdņŐajņcych do warszawy na apel Marszałka Józefa Piłsudskiego, zabitych przez Kozaków. Zbiorowe mogiły ofiar II wojny Ōwiatowej Anonimowe mogiły zlokalizowane w miejscowoŌci Siczki na skraju Puszczy Kozienickiej upamiňtniajņce kilkuset okolicznych mieszkaŊców zamordowanych przez Niemców w okresie okupacji. - Pomnik złoŐony z trójstopniowgo cokołu oraz dwóch pionowych płyt. Na jednej ryty znak krzyŐa na dru- giej napis: /MIEJSCE UŋWIŇCONE/ KRWIŅ 250 POLAKÓW/ ZAMORDOWANYCH/ W BESTIALSKI SPOSÓB/ PRZEZ HITLEROWSKICH/ OKUPANTÓW/ W LATACH 1940-1944/ CZEŋŃ ICH PAMIŇCI/ SPOŁECZEʼnSTWO/ JEDLNI-LET./ - Pomnik w formie betonowej rabaty z krzyŐem. O krzyŐ wsparta granitowa płyta z napisem: /ZGINŇLI/ Z RŅK/ OKUPANTA/ HITLEROWSKIEGO/1940/ - Pomnik w formie prostopadłoŌcianu zwieŊczonego pionowņ płytņ opartņ o wysoki drewniany krzyŐ. Na leŐņcej płycie napis:/ZGINŇLI/ZRŅK/ OKUPANTA/ HITLEROWSKIEGO /1940r./. Na płycie stojņcej na- pis:/1939-1945/Z RŅK HITLEROWSKIEGO OKUPANTA/ZGINŇLI/BY POLSKA WOLNA POWSTAŁA/. - Pomnik złoŐony z prostopadłoŌciennego podestu wyłoŐonego kamieniem polnym, gdzie spoczywa du- Őych rozmiarów głaz w obrňbie którego zamocowane jest godło polski oraz tablica z napisem: /BÓG – HONOR - OJCZYZNA/ 1939-1945/ Z RŅK/ HITLEROWSKIEGO/ OKUPANTA/ ZGINŇŁO/ OKOŁO 450 OSÓB/ BY POLSKA/ WOLNŅ POWSTAŁA/ CZEŋŃ ICH PAMIŇCI/Przed postumentem rabata wyłoŐona płytami betonowymi. - Pomnik w formie rabaty wyznaczonej płytami betonowymi zwieŊczonej drewnianym krzyŐem, bez napi- sów. - Pomnik w formie rabaty wyznaczonej płytami betonowymi zwieŊczonej drewnianym krzyŐem, bez napi- sów. Pomnik ku czci pomordowanych w 1943 roku Pomnik zlokalizowany w miejscowoŌci Gzowice-Kolonia w formie płyty z napisem:/KU CZCI POMORDOWANYM W 1943r./ 6.4. Stan zachowania i zagospodarowania zabytków i rodzaje zagroŐeŊ: Stan techniczny budynków jest bardzo zróŐnicowany. Niestety dawna zabudowa wiejska znika z krajobrazu gminy. Pozostały jednostkowe obiekty, stajņ siň skromnym Ōwiadectwem ciņgłoŌci historycznej poszcze- gólnych miejscowoŌci. Sytuacja taka jest zwiņzana ze zmianami cywilizacyjnymi, co powoduje przeobraŐe- nia zabudowy, jej kompleksowņ modernizacjň, rozbiórkň starych budynków. Stan techniczny zachowanych chałup wymaga róŐnego rodzaju prac remontowych. Nagminnym zjawiskiem jest wymienianie starych okien drewnianych na nowe plastikowe bez szprosów. Poza tym wystňpujņ przypadki obłoŐenia drewnia- nych domów sidingiem. W wielu przypadkach dachy pokryte sņ eternitem, co było praktykowane w latach 70- tych i 80- tych XX w. Obecnie dachy przykrywa siň blachņ, dachówkņ. W bardzo dobrym stanie zacho- wania sņ za to obiekty sakralne oraz obiekty o funkcjach kultowych. Wyjņtkiem jest, mimo niezłego stanu obecnie, koŌciół Ōw. Andrzeja Boboli w Słupicy, który jest nie uŐytkowany, co stwarza w przyszłoŌci zagro- Őenie zniszczeniem. Osobnņ kwestiň stanowi dawna zabudowa letniskowa i chyba drewniana zabudowa w ogóle w Jedlnii- Letnisko. Wymaga szczegółowej analizy pod kņtem właŌnie stanu zachowania, stopnia przekształceŊ, war- toŌci i granicy układu przestrzennego. Analiza taka pozwoliłaby na precyzyjne okreŌlenie potrzeb konserwa- torskich i remontowych, zasad postňpowania (warunków zabudowy) oraz koniecznoŌci działaŊ prawno- administracyjnych. Obecnie dawna zabudowa drewniana poza tym, Őe zaniedbana, w wiňkszoŌci przypad- ków stwarza szansň na pełnņ prezentacjň historycznych obiektów w ich oryginalnej formie, i detalu. Przy- kładem moŐe byń willa przy ul. Nadrzecznej 64 czy willa przy ul. Niecałej 31. Realnymi zagroŐeniami dla drewnianej architektury wiejskiej oraz willowej sņ: brak bieŐņcych remontów, niewłaŌciwy sposób uŐytkowania oraz to najgroŎniejsze: modernizacja obiektów z wykorzystaniem nieod- powiednich materiałów (plastikowe okna, siding, blacha trapezowa) i likwidacja detalu architektonicznego, który w duŐym stopniu wpływa na wartoŌń danego budynku Dodań moŐna jeszcze brak opracowania do- kumentacji ewidencyjno- konserwatorskiej dla najcenniejszych obiektów. 6.5. Obiekty kwalifikujņce siň do wpisania w rejestrze zabytków: Wybrano obiekty, które posiadajņ znaczne wartoŌci artystyczne, architektoniczne i historyczne 1) Willa, ul. Nadrzeczna 64, Jedlnia-Letnisko. 2) Willa, ul PłuŐanskiego 28, Jedlnia-Letnisko. 3) Budynek d. magazynku kolejowego, Jedlnia-Letnisko. 4) kapliczka przydroŐna, XVII w., Gzowice –Folwark. 5) KoŌciół z 1940r., Słupica. 6) Budynek mieszkalny, ul. Radomska 32, Jedlnia-Letnisko. 7) Budynek Mieszkalny, ul. ŏeromskiego 9, Jedlnia-Letnisko. 8) Budynek mieszkalny przy ul. Reymonta 4, Jedlnia-Letnisko. 9) Willa, ul. PłuŐaŊskiego 27, Jedlnia-Letnisko. 10) Budynek mieszkalny, ul. Piotrowicka 3, Jedlnia-Letnisko. 7. Ocena stanu dziedzictwa kulturowego gminy. Analiza szans i zagrożeń 7.1. Analiza SWOT

Mocne strony Słabe strony - połoŐenie przy waŐnych szlakach komunikacyj- - mało skuteczna promocja walorów przyrodniczo- nych, kulturalnych regionu, - bliskie sņsiedztwo Radomia, - zły lub niedostateczny stan zachowania obiektów - atrakcyjnoŌń turystyczna regionu (Kozienicki Park znajdujņcych siň w gminnej ewidencji zabytków, Krajobrazowy, zalew Siczki), - duŐy stopieŊ przekształcenia obiektów wchodzņ- - duŐy ruch turystyczny, cych w skład gminnej ewidencji zabytków, - walory krajobrazowe i przestrzenne gminy, - degradacja niewykorzystanych obiektów techni- - wystňpowanie obiektów zabytkowych, ki, - wystňpowanie obiektów o znaczeniu historycz- - małe nakłady finansowe na ochronň dziedzictwa nym i artystycznym, kulturowego - lokalne imprezy kulturalne, - tradycje letniskowe Jedlni

Szanse ZagroŐenia - rozwój turystyki w oparciu o walory przyrodnicze i kulturowe, - zachowanie specyfiki i walorów krajobrazu przy- rodniczo-kulturowego, - rozszerzenie zakresu prawnej ochrony dla obiek- tów stanowiņcych dziedzictwo kulturowe gminy, - ochrona walorów architektonicznych tradycyjnej drewnianej zabudowy, - rewaloryzacja obiektów posiadajņcych wartoŌci historyczne, - włņczenie w istniejņca sień szlaków turystycz- nych nowych tras uwzglňdniajņcych najcenniej- sze zabytki gminy, - ochrona stanowisk archeologicznych, - ochrona miejsc pamiňci narodowej i Ōwiadectw przeszłoŌci historycznej, - przeciwdziałanie degradacji Ōrodowiska przyrod- niczego i kulturowego gminy, - wypromowanie wizerunku gminy jako terenu o charakterze wypoczynkowym i rekreacyjnym, - wzrost zainteresowania prywatnych inwestorów, - stworzenie zaplecza gastronomiczno - turystycznego, - stworzenie bazy turystycznej z oŌrodkami wypo- czynkowymi, - poszerzenie edukacji kulturalnej w szkołach, - wzrost ŌwiadomoŌci kulturowej, - inicjowanie lokalnych działaŊ na rzecz opieki nad zabytkami - brak Ōrodków finansowych własnych na realiza- cjň działaŊ zwiņzanych z ochronņ i opiekņ nad zabytkami, - mała ŌwiadomoŌń społeczna problematyki zwiņ- zanej z ochronņ dziedzictwa kulturowego, - nieskuteczne pozyskiwanie dotacji celowych, - nieskuteczna edukacja kulturalna, - nieskuteczna promocja regionu, - postňpujņca degradacja obiektów zabytkowych, - brak inwestorów prywatnych, - wypieranie przez współczesne budownictwo historycznej zabudowy

7.2. Priorytety gminnego programu opieki nad zabytkami. I. Realizowanie przez samorzņd zadaŊ z zakresu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. II. Powstrzymanie procesów degradacji obiektów zabytkowych i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania. III. Zwiňkszenie walorów turystycznych gminy w oparciu o dziedzictwo kulturowe oraz wartoŌci krajobra- zowe i przyrodnicze. IV. Edukacja w zakresie dziedzictwa kulturowego V. Podnoszenie ŌwiadomoŌci społecznej dotyczņcej ochrony dziedzictwa kulturowego. VI. Wzrost wartoŌci Ōrodków finansowych przeznaczonych na ochronň dziedzictwa kulturowego gminy. Priorytet I Realizowanie przez samorzņd zadaŊ z zakresu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami

Cel operacyjny Zadania na 2010-2011 Zadania na 2012-2013 1. Zapewnienie warunków prawnych i Wypracowanie strategii ochrony Kontynuowanie działaŊ organizacyjnych umoŐliwiajņcych dziedzictwa kulturowego i wprowa- trwałe zachowanie, zagospodaro- dzenie jej do polityki sektorowej pro- wanie i utrzymanie dziedzictwa kul- wadzonej przez samorzņd. turowego gminy Współpraca władz samorzņdowych ze słuŐbņ ochrony zabytków. Opracowanie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego z uwzglňdnieniem ochrony obiektów dziedzictwa kulturowego oraz obsza- rów przyrodniczych. 2. Przeciwdziałanie degradacji obiek- Wypracowanie zasad postňpowania Kontynuowanie działaŊ tów zabytkowych wobec niszczonych, nielegalnie prze- budowywanych, ulegajņcych de- strukcji obiektów zabytkowych. 3. Uwzglňdnienie zadaŊ ochrony w Opracowanie dla obszarów szczegól- Wypracowanie wspólnych zasad planowaniu i zagospodarowaniu nie wartoŌciowych analiz i studiów postňpowania wobec Ōrodowiska przestrzennym oraz przy kształto- przydatnych do podejmowania decy- kulturowego i przyrodniczego waniu Ōrodowiska zji planistycznych. gminy.

Spodziewane efekty 1. Współpraca władz samorzņdowych ze słuŐbņ konserwatorskņ w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego. 2. OkreŌlanie najwaŐniejszych i najpilniejszych potrzeb w sferze ochrony za- bytków. 3. Zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego gminy. 4. Zahamowanie degradacji obszarów cennych kulturowo.

Priorytet II Powstrzymanie procesów degradacji obiektów zabytkowych i doprowadzenie do poprawy stanu ich za- chowania

Cel operacyjny Zadania na 2010-2011 Zadania na 2012-2013 1. Współpraca z uŐytkownikami i Wypracowanie form współpracy z Wymiana doŌwiadczeŊ dotyczņ- właŌcicielami nieruchomoŌci zabyt- właŌcicielami obiektów zabytko- cych ochrony dziedzictwa kulturo- kowych w celu poprawy stanu ich wych wego z właŌcicielami i uŐytkowni- zachowania Promowanie pozytywnych wzor- kami obiektów zabytkowych z in- ców zarzņdzania obiektami zabyt- nych gmin kowymi Organizowanie cyklicznych spotkaŊ słuŐby ochrony zabytków z przed- stawicielami samorzņdu i społe- czeŊstwem lokalnym 2. Działanie na rzecz objňcia ochronņ Publikowanie na stronie interneto- Kontynuowanie akcji dot. zwiňk- prawnņ cennych pod wzglňdem ar- wej gminy informacji na temat pro- szenia liczby obiektów wchodzņ- tystycznym i historycznym obiek- cedury wpisu do rejestru zabytków cych w skład rejestru zabytków tów. oraz uwarunkowaŊ prawnych ochrony zabytków (prawa i obo- wiņzki wynikajņce z ustawy o ochronie zabytków). Nawiņzanie współpracy ze słuŐba- mi konserwatorskimi. Pomoc merytoryczna Urzňdników Gminy. Wykonanie kart ewidencyjnych obiektów kwalifikowanych do wpi- su w rejestrze zabytków. 3. Kontrola stanu zachowania i spo- Nawiņzanie współpracy z Urzňdem Sporzņdzenie raportu dotyczņcego sobu uŐytkowania obiektów zabyt- Ochrony Zabytków oraz Nadzorem oceny stanu zachowana oraz zago- kowych Budowlanym. spodarowania obiektów zabytko- Opracowanie planu kontroli stanu wych. zachowania i sposobu uŐytkowania Opracowanie diagnozy stanu za- obiektów zabytkowych. chowania Ōrodowiska kulturowego Prowadzenie wspólnych lustracji gminy. obiektów zabytkowych. Systematyczne zabezpieczenie BieŐņca regulacja stanów własno- obiektów zabytkowych na wypadek Ōciowych obiektów zabytkowych zagroŐeŊ. OkreŌlanie najwaŐniejszych i naj- pilniejszych potrzeb w sferze ochrony zabytków 4. Monitoring stanu zachowani i spo- BieŐņca aktualizacja ewidencji dóbr Uzupełnianie gminnej ewidencji sobu uŐytkowania obiektów znajdu- kultury w gminie. zabytków. jņcych siň w Gminnej Ewidencji Za- Wprowadzanie do ewidencji zmian Systematyczne dokumentowanie bytków wynikajņcych z rozbiórek, moderni- obiektów (dla których dokumenta- zacji i remontów obiektów. cja jest niepełna lub nie istnieje). Wprowadzanie do ewidencji infor- macji dotyczņcych zmian własno- Ōciowych. OkreŌlenie stanu technicznego obiektów znajdujņcych siň w ewi- dencji zabytków. Zbieranie informacji na temat hi- storii obiektów. Ustalenie szczegółowej lokalizacji obiektów na działkach gruntowych. 5. Rewitalizacja historycznych nekro- Inwentaryzacja zabytkowych na- 5.2. Wspieranie działaŊ majņcych na polii grobków na cmentarzach parafial- celu odnowň i z zabezpieczenie zabyt- nych kowych nagrobków Spodziewane efekty 1. Wzrost atrakcyjnoŌci miejscowoŌci ze wzglňdu na posiadane dziedzictwo kulturowe. 2. Poprawa stanu zachowania substancji zabytkowej gminy. 3. Likwidacja samowoli budowlanych. 4. Zwiňkszenie ŌwiadomoŌci lokalnej społecznoŌci odnoŌnie dziedzictwa kulturowego. 5. Zwiňkszenie ŌwiadomoŌci właŌcicieli obiektów wpisanych do rejestru odnoŌnie praw i obowiņzków wynikajņcych z ustawy o ochronie zabytków. 6. Powstrzymanie procesów niszczenia, nielegalnej przebudowy, bņdŎ roz- biórki obiektów wpisanych do rejestru oraz innych obiektów cennych ze wzglňdów historycznych i artystycznych. 7. BieŐņca aktualizacja bazy Gminnej Ewidencji Zabytków. 8. Objňcie ochronņ prawnņ najcenniejszych obiektów posiadajņcych wartoŌci historyczne, artystyczne lub naukowe. 9. Posiadanie i aktualizacja danych na temat stanu zachowania i sposobu uŐytkowania obiektów zabytkowych oraz wchodzņcych w skład Gminnej Ewidencji Zabytków. 10. Posiadanie aktualnej inwentaryzacji zabytkowych nagrobków. 11. Poprawa stanu zachowania zabytkowych cmentarzy.

Priorytet III Zwiňkszenie walorów turystycznych gminy w oparciu o dziedzictwo kulturowe oraz wartoŌci krajobrazowe i przyrodnicze

Cel operacyjny Zadania na 2010-2011 Zadania na 2012-2013 1. Upowszechnianie wiedzy o dziedzic- Stworzenie internetowej bazy da- Aktualizacja internetowej bazy twie kulturowym Gminy przy po- nych o obiektach posiadajņcych danych o obiektach posiadajņcych mocy Internetu wartoŌń zabytkowņ na portalu Gmi- wartoŌń zabytkowņ znajdujņcych siň ny na terenie gminy Opracowanie internetowej Mapy Zabytków Gminy 2. Wyznaczanie tras i szlaków tury- Utrzymanie istniejņcych ŌcieŐek Stworzenie nowych szlaków tury- stycznych z uwzglňdnieniem najcie- rowerowych i szlaków turystycz- stycznych pieszych, rowerowych kawszych obiektów zabytkowych nych konnych, tras i ŌcieŐek dydaktycz- gminy Budowa ŌcieŐki rowerowej w obrň- nych wykorzystujņcych walory bie miejscowoŌci Jedlnia-Lenisko dziedzictwa kulturowego Gminy: utworzenie szlaku architektury drewnianej utworzenie trasy dydaktycznej zwiņzanej z historiņ II wojny Ōwiatowej (miejsca martyrologii ofiar II wojny Ōwiatowej) utworzenie trasy dydaktycznej: dawna zabudowa wiejska 3. Poprawa jakoŌci infrastruktury Stworzenie korzystnych warunków Tworzenie zaplecza turystycznego słuŐņcej funkcjonowaniu i rozwojo- dla działalnoŌci prywatnych inwe- miejscowoŌci (pensjonaty, restau- wi turystyki i rekreacji storów branŐy hotelarsko- racje, kawiarnie, puby). gastronomicznej oraz turystycznej. Rozszerzenie działalnoŌci agrotury- Wspieranie działalnoŌci gospo- stycznej mieszkaŊców. darstw agroturystycznych. 4. Poprawa jakoŌci infrastruktury Opracowanie dokumentacji prze- Rewaloryzacja zieleni technicznej miejscowoŌci budowy ulic, placów Przystņpienie do prac wykonaw- Opracowanie dokumentacji tech- czych dot. przebudowy ulic i placów nicznej rewaloryzacji zieleni 5. Tworzenie oferty turystycznej Nawiņzanie współpracy z Dyrekcjņ Nawiņzanie współpracy z władzami uwzglňdniajņcej walory przyrodni- Lasów PaŊstwowych w celu stwo- powiatu i województwa w celu włņ- cze i kulturowe terenu. rzenia wspólnej oferty turystycznej. czenia oferty turystycznej gminy w system o wiňkszym zasiňgu Udział w targach turystycznych Opracowanie programu promocji Ōrodowiska kulturowego Jedlni- Letnisko na terenie województwa mazowieckiego 6. Wzbogacenie oferty imprez kultu- Utrzymanie istniejņcych imprez Stworzenie kalendarza imprez cy- ralnych miejscowoŌci cyklicznych. klicznych Wykreowanie nowych plenerowych Organizowanie plenerowych imprez imprez cyklicznych. cyklicznych 7. Promocja walorów kulturowych i Wykorzystywanie mediów do pre- Kontynuowanie działaŊ promocyj- krajobrazowych gminy przy pomocy zentacji Ōrodowiska kulturowego i nych. internetu, prasy, radia, telewizji przyrodniczego gminy Kampania promocyjna Jedlni jako miejscowoŌci o tradycjach letni- skowych. 8. Utworzenie systemu informacji Stworzenie systemu informacji Opracowanie przewodnika tury- turystycznej wizualnej w formie tablic informa- stycznego uwzglňdniajņcego krajo- cyjnych dot. najwaŐniejszych obiek- braz kulturowy i przyrodniczy gmi- tów historycznych i przyrodniczych ny. znajdujņcych siň na terenie gminy. Opracowanie folderów, informato- Opracowanie tablic informacyjnych rów i innych wydawnictw na temat dot. szlaków turystycznych, ŌcieŐek dziedzictwa kulturowego i przyrod- dydaktycznych i tras rowerowych niczego gminy. wyznaczonych na terenie gminy. Spodziewane efekty 1. Wykreowanie wizerunku gminy jako obszaru rekreacyjno- turystycznego posiadajņcego walory kulturowe i przyrodnicze. 2. Poszanowanie dziedzictwa kulturowego gminy. 3. Wzrost poparcia społecznego dla działaŊ rewitalizacyjnych w gminie. 4. Wzrost ruchu turystycznego. 5. Poprawa jakoŌci Őycia mieszkaŊców. 6. Wzrost zamoŐnoŌci społeczeŊstwa lokalnego. 7. Upowszechnienie dostňpu do informacji o dziedzictwie kulturowym gmi- ny. 8. Poprawa infrastruktury technicznej. 9. Stworzenie zaplecza dla rozwoju turystyki. 10. Wzrost znaczenia ŌwiadomoŌci mieszkaŊców w zakresie dziedzictwa kultu- rowego, historii i tradycji lokalnego terenu. 11. Poszerzenie wiedzy na te- mat dziedzictwa kulturowego gminy. 12. Zwiňkszenie roli zabytków w rozwoju turystyki. 13. Wzrost atrakcyjnoŌci turystycznej gminy.

Priorytet IV Edukacja w zakresie dziedzictwa kulturowego

Cel operacyjny Zadania na 2010-2011 Zadania na 2012-2013 1. Poszerzenie wiedzy kadry nauczy- Szkolenia kadry nauczycielskiej z Przekazanie placówkom edukacyj- cielskiej na temat dziedzictwa kultu- zakresu dziedzictwa kulturowego. nym kompletu materiałów dot. rowego gminy Włņczenie tematyki ochrony dóbr dziedzictwa kulturowego terenu kultury do zajňń szkolnych w szko- łach podstawowych i gimnazjach prowadzonych przez gminň. 2 Upowszechnianie wiedzy o dziedzic- Publikacja materiałów na temat Organizowanie i wspieranie reali- twie kulturowym gminy dziedzictwa kulturowego gminy zacji konkursów, wystaw i innych prasie lokalnej, w materiałach działaŊ edukacyjnych. promocyjnych, oraz na stronie in- Organizacja konkursów fotograficz- ternetowej Gminy nych i plastycznych. 3. Wprowadzanie i upowszechnianie Prowadzenie lekcji na temat lokal- Kontynuowanie edukacji z zakresu tematyki dziedzictwa kulturowego nej tradycji, kultury, historii. dziedzictwa kulturowego do zajňń szkolnych Organizowanie lekcji terenowych przy obiektach posiadajņcych war- toŌci historyczne, artystyczne. 4. Nawiņzanie współpracy ze Ōrodowi- Zorganizowanie sesji naukowej na Nawiņzanie współpracy z Uczel- skiem akademickim i naukowym temat lokalnej architektury, historii niami WyŐszymi. i kultury. Wspieranie organizacji plenerów malarskich, fotograficznych, obo- zów inwentaryzacyjnych. Spodziewane efekty 1. Podniesienie ŌwiadomoŌci społecznoŌci lokalnej, młodzieŐy szkolnej odno- Ōnie dziedzictwa kulturowego terenu. 2. Działania edukacyjne i promocyjne. 3. Nawiņzanie współpracy ze Ōrodowiskiem akademickim. 4. Poszerzenie wiedzy naukowej na temat dziedzictwa kulturowego gminy. 5. Zwiňkszenie toŐsamoŌci lokalnej mieszkaŊców gminy.

Priorytet V Podnoszenie ŌwiadomoŌci społecznej dotyczņcej ochrony dziedzictwa kulturowego

Cel operacyjny Zadania na 2010-2011 Zadania na 2012-2013 1. Akcja edukacyjna i promocyjna Propagowanie działaŊ społecznej Prowadzenie szkoleŊ i spotkaŊ zwiņzana z ochronņ dziedzictwa kul- opieki nad zabytkami organizacyjnych dotyczņcych Ōro- turowego dowiska kulturowego miasta 2. Promowanie właŌciwych postaw Samorzņdowa koordynatora dzia- Nawiņzanie współpracy z organiza- wobec zabytków łaŊ zwiņzanych z ochronņ zabyt- cjami społecznymi zajmujņcymi siň ków. tematykņ dziedzictwa kulturowego. Wyznaczenie wŌród pracowników Udostňpnienie na portalu interne- samorzņdowych osób znajņcych towym gminy informacji na temat zagadnienia zwiņzane z ochronņ prawnych i finansowych aspektów dziedzictwa. ochrony zabytków i opieki nad za- bytkami. 3. Kampania na rzecz podniesienia Opracowanie studium okreŌlajņ- Tworzenie systemu zachňt do sto- jakoŌci nowych realizacji w powiņ- cego lokalne wartoŌci i tradycje sowania w nowo powstajņcych zaniu z historycznņ zabudowņ kształtowania przestrzeni architek- obiektach architektonicznych trady- tonicznej cyjnych materiałów budowlanych. Wykonanie katalogu form i detalu architektonicznego historycznej za- budowy gminy w szczególnoŌci drewnianej architektury domów jednorodzinnych i willi. 4. Organizowanie szkoleŊ zwiņzanych Udział w ogólnopolskich szkole- Opracowanie cyklu szkoleŊ skiero- z ochronņ dziedzictwa kulturowego niach dot. tematyki ochrony dzie- wanych do właŌcicieli obiektów za- dzictwa kulturowego. bytkowych oraz wchodzņcych w Popularyzacja właŌciwych realiza- skład gminnej ewidencji zabytków cji konserwatorskich. majņcych na celu promowanie wła- Ōciwych standardów. Spodziewane efekty 1. Uwzglňdnianie we współczesnych realizacjach lokalnych tradycji budowla- nych. 2. UŌwiadomienie potrzeby ochrony dziedzictwa kulturowego. 3. Pozyskanie lokalnej społecznoŌci dla ochrony Ōrodowiska kulturowego. 4. UŌwiadomienie wartoŌci Ōrodowiska kulturowego. 5. Wzrost ŌwiadomoŌci i poparcia dla działaŊ rewitalizacyjnych. 6. Ułatwienie dostňpu do informacji o dziedzictwie kulturowym gminy. 7. Poszerzenie wiedzy na temat dziedzictwa kulturowego i zakresu ochrony zabytków.

Priorytet VI Wzrost wartoŌci Ōrodków finansowych przeznaczonych na ochronň dziedzictwa kulturowego gminy

Cel operacyjny Zadania na 2010-2011 Zadania na 2012-2013 1. Podejmowanie inicjatyw zmierzajņ- Pozyskanie informacji na temat Opracowanie programu zwiňksze- cych do pozyskania Ōrodków ze- Ŏródeł finansowania zamierzeŊ re- nia wpływów do budŐetu z przezna- wnňtrznych na działania rewitaliza- witalizacyjnych, tj. funduszy struk- czeniem ich na ochronň dziedzictwa cyjne turalnych, programów unijnych kulturowego oraz krajowych funduszy publicz- nych 2. Wspieranie finansowe działalnoŌci Stworzenie systemu rekompensat Funkcjonowanie systemu rekom- osób prywatnych skierowanej na dla osób prywatnych inwestujņcych pensat ochronň zabytków w ochronň zabytków 3. Tworzenie atrakcyjnych ofert inwe- Opracowanie systemu zachňt do Funkcjonowanie systemu zachňt stycyjnych sprzyjajņcych działa- uczestnictwa inwestorów prywat- dla inwestorów niom rewaloryzacyjnym nych w działania rewaloryzacyjne 4. Przygotowanie właŌcicieli obiektów Rozpowszechnianie informacji na Kontynuowanie działalnoŌci infor- zabytkowych do korzystania z dota- temat moŐliwoŌci dofinansowania macyjnej cji na rzecz ochrony zabytków obiektów zabytkowych Pomoc merytoryczna pracowników Gminy dot. moŐliwoŌci dofinanso- wania prac przy zabytkach Publikowanie na stronie interneto- wej odnoŌników do stron zawiera- jņcych informacje na temat dofi- nansowania zabytków 5. Opracowanie programu finanso- Opracowanie koncepcji wielolet- wania działaŊ na rzecz dziedzictwa niego finansowania Lokalnego Pro- kulturowego z wykorzystaniem gramu Rewitalizacyjnego z wyko- funduszy strukturalnych UE rzystaniem Ŏródeł finansowania z funduszy strukturalnych UE Spodziewane efekty 1. Pozyskanie Ōrodków Ministerstwa Kultury na rewitalizacjň obiektów zabyt- kowych. 2. Pozyskanie Ōrodków samorzņdu wojewódzkiego na rewitalizacjň obiektów zabytkowych. 3. Pozyskanie Ōrodków pomocowych z funduszy unijnych.

8. Instrumentarium realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami Podmiotem formułujņcym gminny program opieki nad zabytkami jest samorzņd gminny Jedlnia-Letnisko. Realizacja programu odbywań siň bňdzie poprzez szereg działaŊ władz gminy jak równieŐ jednostek podle- głych i współpracujņcych zmierzajņcych do osiņgniňcia okreŌlonych w przedmiotowym dokumencie celów. Program jest skierowany przede wszystkim do społecznoŌci lokalnej dziňki akceptacji i współpracy, której realizacja programowych celów bňdzie mogła mień szanse powodzenia i w konsekwencji ma jej przynieŌń wymierne korzyŌci. W celu realizacji niniejszego programu opieki nad zabytkami dla gminy Jedlnia-Letnisko wykorzystane zo- stanņ nastňpujņce kategorie instrumentów: instrumenty prawne, instrumenty finansowe, instrumenty spo- łeczne, instrumenty koordynacji instrumenty kontrolne. - Instrumenty prawne: 1. ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, 2. dokumenty wydawane przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, 3. wnioskowany miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, 4. programy okreŌlajņce politykň paŊstwa i województwa w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego, 5. uchwały rady gminy, 6. wnioskowanie o wpis do rejestru zabytków obiektów bňdņcych własnoŌciņ gminy, - Instrumenty finansowe 1. dotacje, 2. subwencje, 3. dofinansowania, 4. zachňty finansowe, 5. programy operacyjne uwzglňdniajņce finansowanie z funduszy UE, 6. współpraca z organizacjami pozarzņdowymi zajmujņcymi siň ochronņ zabytków i opiekņ nad zabyt- kami. - Instrumenty społeczne 1. edukacja z zakresu dziedzictwa kulturowego, 2. informacja, 3. współdziałanie z organizacjami społecznymi, 4. współpraca z sņsiadujņcymi samorzņdami dla tworzenia wspólnej subregionalnej polityki. - Instrumenty koordynacji 1. Plan Odnowy MiejscowoŌci, 2. Studium uwarunkowaŊ i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, 3. programy rozwoju infrastruktury miejskiej (w tym komunikacyjnej), 4. programy ochrony Ōrodowiska, 5. programy prac konserwatorskich, 6. studia i analizy, koncepcje, 7. plany rewitalizacji, 8. umowy i porozumienia, 9. kontrakty, 10. współpraca z oŌrodkami naukowymi i akademickimi, 11. współpraca z diecezjņ radomskņ w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami. - Instrumenty kontrolne 1. aktualizacja bazy danych dotyczņcych stanów zachowania obiektów zabytkowych (w ramach ewiden- cji zabytków), 2. monitoring stanu dziedzictwa kulturowego, 3. monitoring stanu zagospodarowania przestrzennego. 9. Zasady oceny realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami Zgodnie z zapisami ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami Wójt Gminy ma obowiņzek spo- rzņdzania co dwa lata sprawozdaŊ z realizacji Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami. Sprawozdanie to ma byń przedstawione Radzie Gminy. W celu dokonania oceny Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami dla Gminy Jedlnia- Letnisko niezbňd- ne jest prowadzenie monitoringu działaŊ podejmowanych dla realizacji poszczególnych celów okreŌlonych w tym programie. 1. W ramach oceny Priorytetu I Realizowanie przez samorzņd zadaŊ z zakresu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami niezbňdne bň- dzie: - przeanalizowanie iloŌci wykonanych raportów i sprawozdaŊ, - potwierdzenie faktu wykonania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, - przeanalizowanie iloŌci i efektów spotkaŊ z przedstawicielami słuŐb konserwatorskich, - okreŌlenie stanu zaawansowania analiz i studiów dla obszarów szczególnie wartoŌciowych przydat- nych do podejmowania decyzji planistycznych. 2. W ramach oceny Priorytetu II Powstrzymanie procesów degradacji obiektów zabytkowych i doprowadzenie do poprawy stanu ich za- chowania. niezbňdne bňdzie: - okreŌlenie liczby przeprowadzonych kontroli obiektów zabytkowych, - okreŌlanie najwaŐniejszych i najpilniejszych potrzeb w sferze ochrony zabytków i przedstawianie ich w formie raportu, - okreŌlenie iloŌci wspólnych ze słuŐbņ ochrony zabytków lustracji obiektów i obszarów zabytkowych, - ocena aktualnoŌci gminnej ewidencji zabytków, - okreŌlenie liczby wniosków wpisu do rejestru zabytków, - okreŌlenie liczby spotkaŊ dot. ochrony zabytków i opieki na zabytkami, - okreŌlenie liczby zinwentaryzowanych nagrobków. 3. W ramach oceny Priorytetu III Zwiňkszenie walorów turystycznych gminy w oparciu o dziedzictwo kulturowe oraz wartoŌci krajobra- zowe i przyrodnicze. niezbňdne bňdzie: - ocena stopnia zaawansowania rewaloryzacji zieleni, - potwierdzenie faktu utworzenia bazy informacji o zabytkach, - ocena efektów współpracy z Dyrekcjņ Lasów PaŊstwowych, - ocena współpracy z samorzņdami powiatu oraz województwa, - ocena iloŌci i stanu zagospodarowania istniejņcych i nowo wyznaczonych szlaków turystycznych, - ocena stanu zaawansowania prac majņcych na celu poprawň infrastruktury technicznej, - ocena iloŌci wydawnictw o tematyce Ōrodowiska kulturowego gminy, - ocena iloŌci i imprez plenerowych, - ocena stopnia wykorzystania mediów dla prezentowania problematyki ochrony Ōrodowiska kulturo- wego miasta, - potwierdzenie wykonania internetowej mapy zabytków, - ocena ruchu turystycznego w gminie, - ocena stopnia rozwoju infrastruktury hotelarsko-gastronomicznej, - analiza iloŌci cyklicznych spotkaŊ majņcych na celu promocjň Ōrodowiska kulturowego miasta. 4. W ramach oceny Priorytetu IV Edukacja w zakresie dziedzictwa kulturowego niezbňdne bňdzie: - potwierdzenie faktu opracowania programu szkoleŊ z zakresu edukacji kulturowej, - okreŌlenie iloŌci przeprowadzonych zajňń szkolnych o tematyce ochrony dziedzictwa kulturowego miasta, - potwierdzenie faktu opracowania programu edukacji przyrodniczo-kulturowej, - ocena iloŌciowa konkursów, wystaw i innych działaŊ edukacyjnych, - ocena iloŌciowa szkoleŊ kadry nauczycielskiej z zakresu dziedzictwa kulturowego, - stopieŊ współpracy ze Ōrodowiskiem akademickim i naukowym, - ocena jakoŌciowa publikacji na temat dziedzictwa kulturowego gminy. 5. W ramach oceny Priorytetu V Podnoszenie ŌwiadomoŌci społecznej dotyczņcej ochrony dziedzictwa kulturowego niezbňdne bňdzie - okreŌlenie iloŌci szkoleŊ dotyczņcych zasad ochrony konserwatorskiej obiektów zabytkowych i ewi- dencyjnych, - potwierdzenie faktu wyznaczenia w strukturach gminy osoby do spraw ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, - potwierdzenie faktu nawiņzania współpracy z organizacjami zajmujņcymi siň ochronņ dziedzictwa kul- turowego, - potwierdzenie faktu opracowania studium okreŌlajņcego lokalne wartoŌci i tradycje kształtowania przestrzeni architektonicznej. 5. W ramach oceny Priorytetu VI Wzrost wartoŌci Ōrodków finansowych przeznaczonych na ochronň dziedzictwa kulturowego gminy niezbňdne bňdzie - analiza Ōrodków finansowych przeznaczonych przez samorzņd na wsparcie społecznej działalnoŌci przy ochronie dziedzictwa kulturowego, - dokonanie analizy iloŌci wdroŐonych działaŊ w ochronie i opiece nad zabytkami wspartych Ōrodkami samorzņdowymi, - potwierdzenie powstania programu zwiňkszania wpływów do budŐetu z przeznaczeniem ich na ochronň dziedzictwa kulturowego miasta, - potwierdzenie faktu opracowania koncepcji wieloletniego finansowania Lokalnego Programu Rewita- lizacyjnego. 10. Źródła finansowania Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami nakłada na właŌcicieli i uŐytkowników obiektów zabyt- kowych obowiņzek finansowania prac konserwatorskich, restauratorskich robót budowlanych. Jednocze- Ōnie wskazuje na moŐliwoŌń pozyskania Ōrodków zewnňtrznych w formie dotacji celowej z budŐetu paŊstwa na dofinansowanie prac prowadzonych przy zabytkach. Główne Ŏródła dofinansowania projektów zwiņzanych z pracami przy zabytkach, oraz projektów poŌrednio zwiņzanych z ochronņ dziedzictwa to: - ŋrodki finansowe z budŐetu paŊstwa, „Kultura i Ochrona Dziedzictwa Narodowego”, przyznawane przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, w ramach programów ministerialnych; - ŋrodki z Funduszy Europejskich, dystrybuowane na poziomie krajowym; - ŋrodki z Regionalnych Programów Operacyjnych, dystrybuowane na poziomie województw; - ŋrodki z Europejskich programów specjalnych, współpracy trans granicznej; - ŋrodki wojewódzkie, przyznawane przez marszałków województw. Informacje na temat zasad i kryteriów dotyczņcych moŐliwoŌci pozyskania Ōrodków finansowych na zada- nia zwiņzane z ochronņ i opiekņ nad zabytkami znajdujņ siň na nastňpujņcych stronach internetowych - Informacje dotyczņce programu operacyjnego „Promesa Ministra Kultury” www.mkidn.gov.pl - Informacje dotyczņce programu operacyjnego „Dziedzictwo kulturowe” www.mkidn.gov.pl - Informacje dotyczņce programu operacyjnego „Infrastruktura kultury” www.mkidn.gov.pl - Informacje dotyczņce programów operacyjnych „Regionalne programy operacyjne” www.interreg.gov.pl - Informacje dotyczņce programu operacyjnego „Kapitał ludzki” www.mrr.gov.pl - Informacje dotyczņce programu operacyjnego „Infrastruktura i Ōrodowisko” www.mrr.gov.pl - Informacje dotyczņce programu operacyjnego „Europejska współpraca terytorialna” www.mrr.gov.pl - Informacje dotyczņce programu operacyjnego „Fundusz dla organizacji pozarzņdowych” www.funduszngo.pl - Informacje dotyczņce moŐliwoŌci finansowania przy wykorzystaniu ustawy o partnerstwie publiczno- prywatnym www.partnerstwopublicznoprywatne.info/ustawa_ppp.php - Informacje dotyczņce moŐliwoŌci pozyskania Ōrodków finansowych z funduszu sejmiku wojewódzkiego www.mazovia.pl

Bibliografia: W. Borzobochaty, „Jodła”, Okrňg Radomsko-Kielecki ZWZ-AK 1939-1945, Warszawa 1984. B. Hillebrandt, Partyzantka na KielecczyŎnie, Warszawa 1970. M. Porwit, Komentarze do historii polskich działaŊ obronnych 1939 roku, cz. II, Warszawa 1973. Słownika etymologicznego miast i gmin S.A. Traczyk, Pionki i okolice, Pionki 1995r. Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i Innych Krajów SłowiaŊskich, Warszawa 1880- 1902

Załņcznik nr 1

Zweryfikowane obiekty Gminnej Ewidencji Zabytków- gmina Jedlnia-Letnisko

L.p. Adres MiejscowoŌń Nr działki Obiekt, czas powstania Uwagi 1 Aleksandrów nr 54 Dom mieszkalny drewniany pocz. XX w. Nie istnieje 2 Antoniówka nr 1 64/9 Młyn, murowany z 1922-24r. Nie uŐytkowany 3 Cudnów nr 21 Dom mieszkalny drewniany 2 ńw. XX w. Nie istnieje 4 Groszowice nr 55 Dom mieszkalny drewniany 1 ńw. XX w. Nie istnieje 5 Groszowice 292/3 Kapliczka, murowana I ńw. XX w. 6 Groszowice nr 105 Dom mieszkalny drewniany k. XIX w. Zniszczony 7 Gzowice nr 2 3 Dom mieszkalny drewniany l.-20-XXw. 8 Gzowice nr 5 6 Dom mieszkalny drewniany l.-20-XXw. 9 Gzowice nr 8 Dom mieszkalny drewniany k. XIX w. Nie istnieje 10 Gzowice nr 10 Dom mieszkalny drewniany k. XIX w. Nie istnieje 11 Gzowice nr 17 Dom mieszkalny drewniany 2 ńw. XX w. Nie istnieje 12 Gzowice nr 20 Dom mieszkalny drewniany k. XIX w. W rejestrze zabytków Nie istnieje 13 Gzowice nr 20 Obora drewniana z 1915r. W rejestrze zabytków Nie istnieje 14 Gzowice nr 23 32 Dom mieszkalny drewniany l.-20-XX w. 15 Gzowice nr 25 Dom mieszkalny drewniany l.-20-XX w. Nie istnieje 16 Gzowice nr 43 56 Dom mieszkalny drewniany l ńw. XX w. 17 Gzowice nr 49 160 Dom mieszkalny drewniany l.-20-XX w. 18 Gzowice nr 51 Dom mieszkalny drewniany l.-20-XX w. Nie istnieje 19 Gzowice nr 55 Dom mieszkalny drewniany pocz.XX w. Nie istnieje 20 Gzowice nr 56 Dom mieszkalny drewniany l.ńw.XX w. Nie istnieje 21 Gzowice nr 59 Dom mieszkalny drewniany l.ńw.XX w. Nie istnieje 22 Gzowice Folwark 85 KrzyŐ przydroŐny murowany 1 ńw.XX w. Ob. Piotrowice miňdzy domami nr 22 i 23 23 Gzowice Folwark Dwór i zabudowania gosp. murowane 60- te lata XX w. pocz. XXw. 24 Gzowice Folwark nr 3 Dom mieszkalny drewniany XIX/XX w. Nie istnieje 25 Gzowice Folwark 10/2 Młyn wodno-elektr. murowany z 1920r. Brak dostňpu do obiektu 26 Jedlnia-Letnisko 412 KoŌciół drewniany 1 ńw. XX w. (z 1921r.) W rejestrze zabytków 27 Jedlnia-Letnisko 412 Dzwonnica drewniana 1 ńw.XX w. W rejestrze zabytków 28 Jedlnia-Letnisko 361 LeŌniczówka, drewniana XIX/XX w. Obiekt znajduje siň w Siczkach 29 Jedlnia-Letnisko 778 Budynek –magazynu kolei, murowany lata Nie uŐytkowany 80-te XIX w. 30 Jedlnia-Letnisko 1194 Dom mieszkalny drewniany k. XIX w. ul. Chopina nr 2 31 Jedlnia-Letnisko Dom mieszkalny drewniany l.-20-XX w. Nie istnieje ul. Chopina nr 4 32 Jedlnia-Letnisko 1196 Dom mieszkalny drewniany l.-20-XX w. ul. Chopina nr 6 33 Jedlnia-Letnisko Dom mieszkalny drewniany l.-20-XX w. To jest ul. Chopina 2 ul. Chopina nr 12 34 Jedlnia-Letnisko 597/8 Dom mieszkalny drewniany z 1905r. ul. Górna nr 6 35 Jedlnia-Letnisko 778 Dom mieszkalny murowany z 1915r. ul. Kolejowa nr 22 36 Jedlnia-Letnisko Dom mieszkalny drewniany l.-20-XX w. Bardzo przekształcony ul. Kopernika nr 4 37 Jedlnia-Letnisko Dom mieszkalny drewniany l.-20-XX w. Bardzo przekształcony ul. Kopernika nr 5 38 Jedlnia Letnisko Dom mieszkalny drewniany pocz. XX w. Nie istnieje ul. Kopernika nr 6 39 Jedlnia-Letnisko Dom mieszkalny murowany lata Nie istnieje ul. Kopernika nr 8 20-te XX w. 40 Jedlnia-Letnisko 1187/1 Dom mieszkalny drewniany z 1920r. ul. Kopernika nr 12 41 Jedlnia-Letnisko 1187/10 Dom mieszkalny drewniany z 1926r. ul. Kopernika nr 16 42 Jedlnia-Letnisko 1285 Dom mieszkalny drewniany l.-20-XX w. ul. 1000-Lecia nr 2 43 Jedlnia-Letnisko Dom mieszkalny drewniany pocz. XX w. Nie istnieje ul. 1000-Lecia nr 4 44 Jedlnia-Letnisko Dom mieszkalny drewniany l.-20-XX w. W czňŌci zmodernizo- ul. 1000-Lecia nr 6 wany 45 Jedlnia-Letnisko Dom mieszkalny drewniany l.-20-XX w. Nie istnieje ul. 1000-Lecia nr 9 46 Jedlnia-Letnisko 595 Dom mieszkalny drewniany l.-20-XX w. ul. 1000-Lecia nr 17 47 Jedlnia-Letnisko Dom mieszkalny drewniany z 1905r. Nie istnieje ul. 1000-Lecia nr 19 48 Jedlnia-Letnisko 1318/1 Dom mieszkalny drewniany l.-30-XX w. ul. 1000-Lecia nr 32 49 Jedlnia-Letnisko 778 Dom mieszkalny murowany l.80-te XIX w. ul. 1-go Maja nr 22 50 Jedlnia-Letnisko 1185 Dom mieszkalny drewniany z 1927r. ul. 1-go Maja nr 46 51 Jedlnia-Letnisko 1154 Dom mieszkalny murowany l. 20-te XX w. ul. Mickiewicza nr 7 52 Jedlnia-Letnisko 398 Dom mieszkalny drewniany l.-20-XX w. Aktualny adres: ul. Nadrzeczna nr 68 Wojciechowskiego 24 53 Jedlnia-Letnisko 446 Dom mieszkalny drewniany k. XIX w. Aktualny adres: ul. Nadrzeczna nr 74 PłuŐaŊskiego 28 54 Jedlnia-Letnisko 438 Dom mieszkalny drewniany k. XIX w. Adres aktualny: ul. Nadrzeczna nr 76 H. Sawickiej 33 55 Jedlnia-Letnisko Dom mieszkalny drewniany XIX/XX w. Aktualny adres: ul. Nadrzeczna nr 78 ul. Nadrzeczna 77 56 Jedlnia-Letnisko Dom mieszkalny drewniany k. XIX w. Nie istnieje ul. Niecała nr 7 57 Jedlnia-Letnisko 1886 Dom mieszkalny drewniany pocz. XX w. Obecnie: ul. Niecała 31 ul. Niecała nr 21 58 Jedlnia-Letnisko 465 OŌrodek Zdrowia, murowany z 1909r. Adres aktualny: ul. H S awickiej ul. Poprzeczna 5 59 Jedlnia-Letnisko 1515/1 Dom mieszkalny drewniany l.-20-XX w. ul. Piotrowicka nr 3 60 Jedlnia-Letnisko 425 Dom mieszkalny drewniany l.-20-XX w. ul. PłuŐaŊskiego nr 1 61 Jedlnia-Letnisko 446 Dom mieszkalny drewniany k. XIX w. ul. PłuŐaŊskiego nr 12 62 Jedlnia-Letnisko 403 Dom mieszkalny drewniany k. XIX w. ul. PłuŐaŊskiego nr 27 63 Jedlnia-Letnisko Dom mieszkalny drewniany l.-40-XX w. Nie istnieje ul. Pocztowa nr 2 64 Jedlnia-Letnisko 1254 Budynek Urzňdu Gminy, murowany lata 20- Konstrukcja budynku ul. Radomska nr 9 te XX w. jest w czňŌci drewniana 65 Jedlnia-Letnisko 1256 Dom mieszkalny drewniany k. XIX w. Przekształcony ul. Radomska nr 1 66 Jedlnia-Letnisko 1251 Dom mieszkalny drewniany k. XIX w. ul. Radomska nr 11 67. Jedlnia-Letnisko 512 Dom mieszkalny drewniany l.-20-XX w. ul. Radomska nr 12 68. Jedlnia-Letnisko 1251 Dom mieszkalny drewniany XIX/XX w. ul. Radomska nr 13 69. Jedlnia-Letnisko 507 Dom mieszkalny drewniany l.-20-XX w. ul. Radomska nr 14 70. Jedlnia-Letnisko Dom mieszkalny drewniany l.-20-XX w. Przekształcony: ul. Radomska nr 16 zmiana formy, okien, dachu 71. Jedlnia-Letnisko 476 Dom mieszkalny drewniany pocz. XX w. ul. Radomska nr 18 72. Jedlnia-Letnisko 376 Dom mieszkalny murowany l.-20-XX w. ul. Radomska nr 34 73. Jedlnia-Letnisko Dom mieszkalny murowany lata 40-te XX Mocno przekształcony ul. Radomska nr 35 w. 74. Jedlnia-Letnisko 382 Dom mieszkalny drewniany l.-20-XX w. Dotychczas było: ul. Radomska nr 36 ul. Radomska 36 Obecnie: ul. Radomska 32 75. Jedlnia-Letnisko 382 Dom mieszkalny drewniany II poł. XIX w. Bardzo przekształcony ul. Radomska nr 39 76. Jedlnia-Letnisko 317 Dom mieszkalny drewniany z 1910r. ul. Radomska nr 44 77. Jedlnia-Letnisko Dom mieszkalny drewniany z 2 ńw. XX w. To jest ul. Radomska 44 ul. Radomska nr 45 78. Jedlnia-Letnisko 307 Dom mieszkalny drewniany l.-20-XX w. ul. Radomska nr 46 79 Jedlnia-Letnisko Dom mieszkalny drewniany k. XIX w. Nie istnieje ul. Radomska nr 49 80 Jedlnia-Letnisko Dom mieszkalny drewniany z 1923r. Nie istnieje ul. Radomska nr 52 81. Jedlnia Letnisko 1161 Dom mieszkalny drewniany l.-30-XX w. Rozebrana czňŌń bu- ul. Radomska nr 57 dynku 82. Jedlnia-Letnisko 322 Dom mieszkalny drewniany l.-30-XX w. ul. Radomska nr 66 83. Jedlnia-Letnisko 297, 296/1 Dom mieszkalny drewniany l.-30-XX w. ul Radomska nr 68 84. Jedlnia-Letnisko Dom mieszkalny drewniany l.-30-XX w. Bardzo przekształcony ul Sporna nr 1 85. Jedlnia-Letnisko 1286 Dom mieszkalny drewniany l.-20-XX w. Jest ul. Sporna 3 ul Sporna nr 2 i 3 nr 2 jest przekształcony 86. Jedlnia-Letnisko Dom mieszkalny drewniany 2 ńw. XX w. Nie istnieje ul Sporna nr 5 87. Jedlnia-Letnisko Dom mieszkalny drewniany 2 ńw. XX w. Bardzo przekształcony ul Sporna nr 6 88. Jedlnia-Letnisko 585 Dom mieszkalny drewniany pocz. XX w. ul Rejmonta nr 4 89. Jedlnia-Letnisko Dom mieszkalny drewniany l.-20-XX w. Nie istnieje ul Rejmonta nr 8 90. Jedlnia-Letnisko Dom mieszkalny drewniany lata Przebudowany ul. Równa nr 3 40-te XX w. 91. Jedlnia-Letnisko 338 Dom mieszkalny drewniany lata ul. Słupicka nr 8 20-te XX w. 92. Jedlnia-Letnisko Dom mieszkalny drewniany lata Brak ul. Równa nr 25 20-te XX w. 93. Jedlnia-Letnisko Dom mieszkalny drewniany pocz. XX w. Nie istnieje Pl. WolnoŌci nr 1 94. Jedlnia-Letnisko 531 Dom mieszkalny drewniany lata 20-te XX Pl. WolnoŌci nr 2 w. 95. Jedlnia-Letnisko 540 Dom mieszkalny drewniany lata 20-te XX Pl. WolnoŌci nr 3 w. 96. Jedlnia-Letnisko 392/5 Dom mieszkalny drewniany pocz. XX w. ul. Wojciechowskiego 7 97. Jedlnia-Letnisko Dom mieszkalny drewniany z 1923r. ul. Wojciechowskiego nr 14 98 Jedlnia-Letnisko 338 Dom mieszkalny drewniany pocz. XX w. ul. Zachodnia nr 8 99 Jedlnia-Letnisko 350 Dom mieszkalny drewniany l.-20-XX w. WczeŌniej było: ul. ŏeraŊskiego nr 13 ul. ŏeraŊskiego 13 obecnie jest: ul. ŏeraŊskiego 6 100 Lasowice nr 13 Dom mieszkalny drewniany 1 ńw. XX w. Nie istnieje 101 Lasowice nr 15 Dom mieszkalny drewniany 1 ńw. XX w. Nie istnieje 102 Piotrowice Młyn wodny, murowany w 1919r. Zniszczony 103 Piotrowice nr 31 28 Dom mieszkalny drewniany pocz. XX w. 104 Piotrowice nr 31 28 Stodoła drewniana z ok.1915r. 105. Siczki nr 13 83 Dom mieszkalny drewniany l.-20-XX w. 106. Siczki nr 15 Dom mieszkalny drewniany l.-30-XX w. Przekształcony 107. Siczki nr 25 Dom mieszkalny drewniany z 1898r. Bardzo przekształcony. Zmieniono bryłň, otynkowano, okna 108. Siczki nr 30 Dom mieszkalny drewniany l.-20-XX w. 109. Siczki nr 119 Dom mieszkalny drewniany k. XIX w. Nie istnieje 110. Siczki Młyn wodny, drewniany pocz. XX w. Nie istnieje 111. Słupica 566 KoŌciół i dzwonnica, drewniane z ok. 1940r. Nie uŐytkowany 112. Słupica nr 6 Dom mieszkalny drewniany 1 ńw. XX w. Nie istnieje 113. Słupica nr 16 599 Dom mieszkalny drewniany 2 ńw. XX w. 114. Słupica nr 9 Dom mieszkalny drewniany 1 ńw. XX w. Nie istnieje 115. Słupica nr 37 Dom mieszkalny drewniany XIX/XX w. Nie istnieje 116. Słupica nr 44 Dom mieszkalny drewniany l.20-XX w. Nie istnieje 117. Słupica nr 48 692 Dom mieszkalny drewniany z 1901r. 118. Słupica nr 54 Dom mieszkalny drewniany z 1920r. Nie istnieje 119. Słupica nr 58 441 Dom mieszkalny drewniany z ok.1946r 120. Słupica nr 59 Dom mieszkalny drewniany pocz. XX w. Nie istnieje 121. Słupica nr 70 Dom mieszkalny drewniany 1 ńw. XX w. Nie istnieje 122. Słupica nr 71 Dom mieszkalny drewniany 1 ńw. XX w. Nie istnieje 123. Słupica nr 72 Dom mieszkalny drewniany 1 ńw. XX w. Nie istnieje

Obiekty dodane do gminnej ewidencji zabytków

L.p. Adres MiejscowoŌń Nr działki Obiekt, czas powstania Uwagi 1 Gzowice -Folwark 64/4 Kapliczka przydroŐna, XVII w. Kwalifikowana do wpisu w rejestrze 2 Jedlnia-Letnisko 240 Kapliczka przydroŐna ul. Nadrzeczna 3 Jedlnia-Letnisko 368/1 Dom mieszkalny drewniany, 1 poł. XX w. Kwalifikowana ul. Nadrzeczna 64 do wpisu do rejestru zabytków 4 Jedlnia-Letnisko - KrzyŐ przydroŐny W rejestrze zabytków ul. Nadrzeczna 77 5 Jedlnia-Letnisko 1374 Dom mieszkalny drewniany, 1 poł. XX w. ul. Słupicka 25 6 Jedlnia-Letnisko 413 Budynek d. plebanii, ul. Wojciechowskiego 12 7 Jedlnia-Letnisko 1867 Dom mieszkalny drewniany, 1 poł. XX w. ul. ŏeromskiego 9 8 Jedlnia-Letnisko 1312 Cmentarz Rzymsko- Katolicki ul. Cmentarna 9 Rajec Poduchowny 352/5 Park W rejestrze zabytków 10 Słupica nr 87 360 Dom mieszkalny drewniany 11 Słupica 364 KrzyŐ przydroŐny

EWIDENCJA stanowisk archeologicznych na terenie gm. Jedlnia-Letnisko

Stanowiska archeologiczne rozpoznano na 5 obszarach Archeologicznego Zdjňcia Polski w skali 1: 25 000 zlokalizowa- nych na terenie gminy Jedlnia-Letnisko AZP: 73- 68, 73- 69, 74- 68, 74- 69, 74- 70 ST.1 MiejscowoŌń: Rajec Poduchowny Obszar AZP: 73- 68 Nr stanowiska w miejscowoŌci: 1 Nr stanowiska na obszarze: 11 Funkcja obiektu: osada Kultura: Chronologia stanowiska: epoka brņzu, wczesne Ōredniowieczne Uwagi: stanowisko wyeksplorowane w wyniku badaŊ archeologicznych ST.2 MiejscowoŌń: Rajec Poduchowny Obszar AZP: 73- 68 Nr stanowiska w miejscowoŌci:3 Nr stanowiska na obszarze: 12 Funkcja obiektu: osada Kultura: Chronologia stanowiska: wczesne Ōredniowiecze Uwagi: brak potwierdzenia w terenie ST.3 MiejscowoŌń: Rajec Poduchowny Obszar AZP: 73- 68 Nr stanowiska w miejscowoŌci: 2 Nr stanowiska na obszarze: 13 Funkcja obiektu: osada Kultura: Chronologia stanowiska: wczesne Ōredniowiecze Uwagi: brak potwierdzenia w terenie ST.4 MiejscowoŌń: Rajec Poduchowny Obszar AZP: 73- 68 Nr stanowiska w miejscowoŌci: 4 Nr stanowiska na obszarze: 14 Funkcja obiektu: osada Kultura: kultura łuŐycka, kultura przeworska Chronologia stanowiska: epoka brņzu, okres wpływów rzymskich ep. Őelaza ST.5 MiejscowoŌń: Rajec Poduchowny Obszar AZP: 73- 68 Nr stanowiska w miejscowoŌci: 5 Nr stanowiska na obszarze: 15 Funkcja obiektu: osada Kultura: kultura łuŐycka Chronologia stanowiska: epoka brņzu ST.6 MiejscowoŌń: Kolonia Rajec Poduchowny Obszar AZP: 73- 68 Nr stanowiska w miejscowoŌci: 6 Nr stanowiska na obszarze: 16 Funkcja obiektu: osada Kultura: Chronologia stanowiska: Ōredniowiecze, nowoŐytnoŌń ST.7 MiejscowoŌń: Kolonia Rajec Poduchowny Obszar AZP: 73- 68 Nr stanowiska w miejscowoŌci: 7 Nr stanowiska na obszarze: 18 Funkcja obiektu: osada Kultura: kultura łuŐycka Chronologia stanowiska: epoka brņzu ST.8 MiejscowoŌń: Antoniówka Obszar AZP: 73- 69 Nr stanowiska w miejscowoŌci: 1 Nr stanowiska na obszarze: 3 Funkcja obiektu: Ōlad obozowiska Kultura: Chronologia stanowiska: epoka kamienia ST.9 MiejscowoŌń: Antoniówka Obszar AZP: 73- 69 Nr stanowiska w miejscowoŌci: 2 Nr stanowiska na obszarze: 4 Funkcja obiektu: Ōlad osadniczy Kultura: Chronologia stanowiska: Ōredniowiecze- nowoŐytnoŌń ST.10 MiejscowoŌń: Jedlnia-Letnisko Obszar AZP: 73- 69 Nr stanowiska w miejscowoŌci: 1 Nr stanowiska na obszarze: 5 Funkcja obiektu: Ōlad obozowiska, Ōlad osadniczy Kultura: Chronologia stanowiska: Ōredniowiecze- nowoŐytnoŌń ST.11 MiejscowoŌń: Siczki Obszar AZP: 73- 69 Nr stanowiska w miejscowoŌci: 1 Nr stanowiska na obszarze: 10 Funkcja obiektu: Ōlad osadniczy Kultura: Chronologia stanowiska: Ōredniowiecze- nowoŐytnoŌń ST.12 MiejscowoŌń: Natolin Obszar AZP: 74- 68 Nr stanowiska w miejscowoŌci: 1 Nr stanowiska na obszarze: 13 Funkcja obiektu: osada Kultura: kultura łuŐycka Chronologia stanowiska: okres halsztadzki, wczesna epoka Őelaza ST.13 MiejscowoŌń: Natolin Obszar AZP: 74- 68 Nr stanowiska w miejscowoŌci: 2 Nr stanowiska na obszarze: 14 Funkcja obiektu: pracownia krzemieniarska Kultura: kultura Ōwiderska Chronologia stanowiska: paleolit schyłkowy ST.14 MiejscowoŌń: Rajec Poduchowny Obszar AZP: 74- 68 Nr stanowiska w miejscowoŌci: 7 Nr stanowiska na obszarze: 26 Funkcja obiektu: Ōlad obozowiska, osada Kultura: epoka kamienia, wczesne Ōredniowiecze Chronologia stanowiska: okres halsztadzki, wczesna ep. Őelaza ST.15 MiejscowoŌń: Rajec Poduchowny Obszar AZP: 74- 68 Nr stanowiska w miejscowoŌci: 8 Nr stanowiska na obszarze: 27 Funkcja obiektu: Ōlad osadniczy Kultura: Chronologia stanowiska: wczesne Ōredniowiecze ST.16 MiejscowoŌń: Rajec Szlachecki Obszar AZP: 74- 68 Nr stanowiska w miejscowoŌci: 1 Nr stanowiska na obszarze: 28 Funkcja obiektu: osada Kultura: Chronologia stanowiska: okres wpływów rzymskich, epoka Őelaza ST.17 MiejscowoŌń: Rajec Szlachecki Obszar AZP: 74- 68 Nr stanowiska w miejscowoŌci: 2 Nr stanowiska na obszarze: 29 Funkcja obiektu: Ōlad osadniczy Kultura: Chronologia stanowiska: staroŐytnoŌń ST.18 MiejscowoŌń: Rajec Szlachecki Obszar AZP: 74- 68 Nr stanowiska w miejscowoŌci: 3 Nr stanowiska na obszarze: 30 Funkcja obiektu: Ōlad osadniczy, osada Kultura: kultura grobów kloszowych Chronologia stanowiska: epoka Őelaza, wczesne Ōredniowiecze X-XIII w., nowoŐytnoŌń ST.19 MiejscowoŌń: Rajec Szlachecki Obszar AZP: 74- 68 Nr stanowiska w miejscowoŌci: 4 Nr stanowiska na obszarze: 31 Funkcja obiektu: Ōlad obozowiska, Ōlad osadniczy, osada Kultura: Chronologia stanowiska: mezolit- wczesna epoka brņzu, Ōredniowiecze XII- XIV w., nowoŐytnoŌń ST.20 MiejscowoŌń: Rajec Szlachecki Obszar AZP: 74- 68 Nr stanowiska w miejscowoŌci: 5 Nr stanowiska na obszarze: 32 Funkcja obiektu: Ōlad obozowiska, osada Kultura: Chronologia stanowiska: epoka kamienia, wczesne Ōredniowiecze ST.21 MiejscowoŌń: Rajec Szlachecki Obszar AZP: 74- 68 Nr stanowiska w miejscowoŌci: 6 Nr stanowiska na obszarze: 33 Funkcja obiektu: osada Kultura: Chronologia stanowiska: wczesne Ōredniowiecze ST.22 MiejscowoŌń: Rajec Szlachecki Obszar AZP: 74- 68 Nr stanowiska w miejscowoŌci: 7 Nr stanowiska na obszarze: 34 Funkcja obiektu: osada, Ōlad osadniczy Kultura: kultura łuŐycka, Ōredniowiecze Chronologia stanowiska: epoka brņzu, Ōredniowiecze ST.23 MiejscowoŌń: Rajec Szlachecki Obszar AZP: 74- 68 Nr stanowiska w miejscowoŌci: 8 Nr stanowiska na obszarze: 35 Funkcja obiektu: osada Kultura: Chronologia stanowiska: wczesne Ōredniowiecze ST.24 MiejscowoŌń: Rajec Szlachecki Obszar AZP: 74- 68 Nr stanowiska w miejscowoŌci: 9 Nr stanowiska na obszarze: 36 Funkcja obiektu: Ōlad osadniczy Kultura: Chronologia stanowiska: wczesne Ōredniowiecze ST.25 MiejscowoŌń: Rajec Szlachecki Obszar AZP: 74- 68 Nr stanowiska w miejscowoŌci: 10 Nr stanowiska na obszarze: 37 Funkcja obiektu: osada Kultura: Chronologia stanowiska: epoka brņzu ST.26 MiejscowoŌń: Rajec Szlachecki Obszar AZP: 74- 68 Nr stanowiska w miejscowoŌci: 11 Nr stanowiska na obszarze: 38 Funkcja obiektu: Ōlad osadniczy, osada Kultura: kultura łuŐycka Chronologia stanowiska: neolit, epoka brņzu ST.27 MiejscowoŌń: Groszowice Obszar AZP: 74- 69 Nr stanowiska w miejscowoŌci: 1 Nr stanowiska na obszarze: 1 Funkcja obiektu: Ōlad osadniczy Kultura: Chronologia stanowiska: Ōredniowiecze XI- XV w. ST.28 MiejscowoŌń: MyŌliszewice Obszar AZP: 74- 69 Nr stanowiska w miejscowoŌci: 1 Nr stanowiska na obszarze: 2 Funkcja obiektu: osada Kultura: Chronologia stanowiska: Ōredniowiecze XI- XV w. ST.29 MiejscowoŌń: MyŌliszewice Obszar AZP: 74- 69 Nr stanowiska w miejscowoŌci: 2 Nr stanowiska na obszarze: 3 Funkcja obiektu: osada Kultura: kultura przeworska Chronologia stanowiska: okres wpływów rzymskich- epoka Őelaza ST.30 MiejscowoŌń: MyŌliszewice Obszar AZP: 74- 69 Nr stanowiska w miejscowoŌci: 3 Nr stanowiska na obszarze: 4 Funkcja obiektu: osada Kultura: kultura łuŐycka, kultura grobów kloszowych Chronologia stanowiska: póŎna epoka brņzu, wczesna epoka Őelaza ST.31 MiejscowoŌń: MyŌliszewice Obszar AZP: 74- 69 Nr stanowiska w miejscowoŌci: 4 Nr stanowiska na obszarze: 5 Funkcja obiektu: osada Kultura: kultura przeworska Chronologia stanowiska: okres wpływów rzymskich- epoka Őelaza ST.32 MiejscowoŌń: MyŌliszewice Obszar AZP: 74- 69 Nr stanowiska w miejscowoŌci: 5 Nr stanowiska na obszarze: 6 Funkcja obiektu: Ōlad osadniczy Kultura: kultura łuŐycka Chronologia stanowiska: epoka brņzu ST.33 MiejscowoŌń: Piotrowice Obszar AZP: 74- 69 Nr stanowiska w miejscowoŌci: 1 Nr stanowiska na obszarze: 7 Funkcja obiektu: osada Kultura: kultura przeworska Chronologia stanowiska: okres wpływów rzymskich- epoka Őelaza ST.34 MiejscowoŌń: Przecinka Obszar AZP: 74- 69 Nr stanowiska w miejscowoŌci: 1 Nr stanowiska na obszarze: 8 Funkcja obiektu: Ōlad osadniczy, osada Kultura: kultura łuŐycka Chronologia stanowiska: epoka brņzu, Ōredniowiecze XI- XV w. ST.35 MiejscowoŌń: Piotrowice Obszar AZP: 74- 69 Nr stanowiska w miejscowoŌci: 3 Nr stanowiska na obszarze: 9 Funkcja obiektu: Ōlad osadniczy Kultura: Chronologia stanowiska: epoka brņzu ST.36 MiejscowoŌń: MyŌliszewice Obszar AZP: 74- 69 Nr stanowiska w miejscowoŌci: 6 Nr stanowiska na obszarze: 10 Funkcja obiektu: osada Kultura: Chronologia stanowiska: Ōredniowiecze XI- XV w. ST.37 MiejscowoŌń: Piotrowice Obszar AZP: 74- 69 Nr stanowiska w miejscowoŌci: 2 Nr stanowiska na obszarze: 11 Funkcja obiektu: osada Kultura: Chronologia stanowiska: Ōredniowiecze XI- XV w. ST.38 MiejscowoŌń: Lasowice Obszar AZP: 74- 69 Nr stanowiska w miejscowoŌci: 1 Nr stanowiska na obszarze: 12 Funkcja obiektu: Ōlad osadniczy Kultura: Chronologia stanowiska: staroŐytnoŌń ST.39 MiejscowoŌń: Górki Obszar AZP: 74- 69 Nr stanowiska w miejscowoŌci: 1 Nr stanowiska na obszarze: 13 Funkcja obiektu: Ōlad osadniczy Kultura: Chronologia stanowiska: Ōredniowiecze XI- XV w. ST.40 MiejscowoŌń: Niemianowice Obszar AZP: 74- 69 Nr stanowiska w miejscowoŌci: 1 Nr stanowiska na obszarze: 18 Funkcja obiektu: Ōlad osadniczy Kultura: kultura łuŐycka Chronologia stanowiska: epoka brņzu, Ōredniowiecze XI- XV w. ST.41 MiejscowoŌń: Gzowice Obszar AZP: 74- 69 Nr stanowiska w miejscowoŌci: 1 Nr stanowiska na obszarze: 19 Funkcja obiektu: Ōlad osadniczy Kultura: kultura łuŐycka Chronologia stanowiska: epoka brņzu ST.42 MiejscowoŌń: Słupica Obszar AZP: 74- 70 Nr stanowiska w miejscowoŌci: 1 Nr stanowiska na obszarze: 1 Funkcja obiektu: Ōlad osadniczy Kultura: Chronologia stanowiska: neolit Uwagi: brak potwierdzenia lokalizacji w terenie ST.43 MiejscowoŌń: Słupica Obszar AZP: 74- 70 Nr stanowiska w miejscowoŌci: 2 Nr stanowiska na obszarze: 2 Funkcja obiektu: Ōlad osadniczy Kultura: Chronologia stanowiska: epoka kamienia- epoka Őelaza Uwagi: brak potwierdzenia lokalizacji w terenie ST.44 MiejscowoŌń: Słupica Obszar AZP: 74- 70 Nr stanowiska w miejscowoŌci: 3 Nr stanowiska na obszarze: 3 Funkcja obiektu: Ōlad osadniczy- znalezisko luŎne Kultura: Chronologia stanowiska: epoka brņzu Uwagi: brak potwierdzenia lokalizacji w terenie ST.45 MiejscowoŌń: Słupica- Podlas Obszar AZP: 74- 70 Nr stanowiska w miejscowoŌci: 1 Nr stanowiska na obszarze: 9 Funkcja obiektu: osada Kultura: kultura pucharów lejkowatych Chronologia stanowiska: neolit ST.46 MiejscowoŌń: Słupica Obszar AZP: 74- 70 Nr stanowiska w miejscowoŌci: 4 Nr stanowiska na obszarze: 10 Funkcja obiektu: Ōlad osadniczy Kultura: Chronologia stanowiska: neolit, okres wpływów rzymskich- epoka Őelaza ST.47 MiejscowoŌń: Słupica Obszar AZP: 74- 70 Nr stanowiska w miejscowoŌci: 5 Nr stanowiska na obszarze: 11 Funkcja obiektu: Ōlad osadniczy Kultura: Chronologia stanowiska: neolit

Przewodniczņcy Rady Gminy: inż. Tadeusz Hernik