Program Ochrony Środowiska Dla Powiatu Radomskiego Na Lata 2018–2021 Z Perspektywą Do Roku 2025

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Autorzy opracowania:

Krzysztof Pietrzak ……………………………………………………………

Julita Dworak ……………………………………………………………

Meritum Competence ul. Syta 135, 02-987 Warszawa NIP 5262737394 [email protected], [email protected], [email protected] www.szkolenia.meritumnet.pl

Radom, 2018

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Spis treści Wykaz skrótów ...... 7 1 Wstęp ...... 9 2 Streszczenie ...... 10 3 Spójność z dokumentami strategicznymi i programowymi ...... 11 4 Charakterystyka obszaru powiatu radomskiego ...... 15 4.1 Informacje ogólne ...... 15

4.2 Demografia ...... 21

4.3 Gospodarka ...... 22

4.3.1 Rolnictwo ...... 22

4.3.2 Przemysł ...... 23

4.3.3 Turystyka ...... 25

5 Ocena aktualnego stanu środowiska powiatu radomskiego ...... 37 5.1 Ochrona klimatu i jakości powietrza ...... 37

5.1.1 Warunki klimatyczne ...... 37

5.1.2 Jakość powietrza ...... 37

5.1.3 Zagadnienia horyzontalne ...... 44

5.1.4 Podsumowanie ...... 45

5.2 Zagrożenia hałasem ...... 46

5.2.1 Zagadnienia horyzontalne ...... 47

5.2.2 Podsumowanie ...... 48

5.3 Pola elektromagnetyczne ...... 49

5.3.1 Zagadnienia horyzontalne ...... 50

5.3.2 Podsumowanie ...... 50

5.4 Gospodarowanie wodami...... 51

5.4.1 Wody powierzchniowe ...... 51

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

5.4.2 Obszary zagrożone podtopieniami ...... 57

5.4.3 Wody podziemne ...... 57

5.4.4 Zagadnienia horyzontalne ...... 58

5.4.5 Podsumowanie ...... 59

5.5 Gospodarka wodno-ściekowa ...... 59

5.5.1 Zagadnienia horyzontalne ...... 67

5.5.2 Podsumowanie ...... 67

5.6 Zasoby geologiczne ...... 68

5.6.1 Zagadnienia horyzontalne ...... 70

5.6.2 Podsumowanie ...... 71

5.7 Gleby ...... 71

5.7.1 Zagadnienia horyzontalne ...... 72

5.7.2 Podsumowanie ...... 72

5.8 Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów ...... 73

5.8.1 Zagadnienia horyzontalne ...... 76

5.8.2 Podsumowanie ...... 76

5.9 Zasoby przyrodnicze ...... 77

5.9.1 Lasy i łowiectwo ...... 77

5.9.2 Formy ochrony przyrody ...... 79

5.9.3 Zagadnienia horyzontalne ...... 85

5.9.4 Podsumowanie ...... 85

5.10 Zagrożenia poważnymi awariami ...... 86

5.10.1 Zagadnienia horyzontalne ...... 88

5.10.2 Podsumowanie ...... 88

6 Podsumowanie efektów realizacji dotychczasowego POŚ ...... 89

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

7 Cele programu ochrony środowiska, zadania i ich finansowanie ...... 92 8 Monitoring, ewaluacja i sprawozdawczość z realizacji Programu Ochrony Środowiska 136 9 Spis rysunków ...... 138 Spis tabel ...... 138 Spis wykresów ...... 139

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Wykaz skrótów

Analiza SWOT – nazwa analizy jest akronimem słów z języka angielskiego: Strenght (mocne strony), Weaknesses (słabe strony), Opportunities (szanse), Threats (zagrożenia)

GDOŚ – Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska

GUS- Główny Urząd Statystyczny

GZWP – Główny Zbiornik Wód Podziemnych

JCW – Jednolita Część Wód

JCWPd – Jednolita Część Wód Podziemnych

JST - Jednostka/i samorządu terytorialnego

NFOŚiGW – Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej OZE – Odnawialne Źródła Energii

PKD – Polska Klasyfikacja Działalności

POIŚ – Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko

POŚ – Program Ochrony Środowiska

PSZOK- Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych

RPO WM – Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego

WIOŚ – Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska

WFOŚiGW – Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

1 Wstęp

Niniejszy dokument, został opracowany zgodnie z art. 17 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2018 r. poz. 799), uwzględniając część strategii „Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko” dotyczących Ochrony Środowiska. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018-2021 jest podstawowym dokumentem koordynującym działania na rzecz ochrony środowiska na terenie powiatu. Zawiera cele i zadania, które powinien zrealizować powiat jak i inne podmioty w celu ochrony środowiska w jego granicach administracyjnych.

Dokument ten został opracowany zgodnie z najnowszymi wytycznymi Ministerstwa Środowiska: Wytyczne do opracowania wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska, Warszawa 2 września 2015.

Program podsumowuje stan środowiska na terenie powiatu oraz zawiera zestawienie jego słabych i mocnych stron (analiza SWOT).

Dzięki kompleksowemu ujęciu stanu środowiska na terenie powiatu możliwe stało się zdefiniowanie na tej podstawie celów środowiskowych, do jakich powinno się dążyć kierując dobrem środowiska i ideą zrównoważonego rozwoju.

Uregulowania prawne obligują do opracowania Programów Ochrony Środowiska na wszystkich szczeblach samorządowych. Ich celem jest określenie polityki ochrony środowiska w regionie, przy założeniu harmonijnego i zrównoważonego rozwoju. Podstawowym zadaniem programów ochrony środowiska ma być pomoc w rozwiązywaniu istniejących problemów, jak również przeciwdziałanie zagrożeniom, które mogą pojawić się w przyszłości. Opracowane na wszystkich szczeblach „Programy Ochrony Środowiska” winny uwzględniać aktualną sytuacje i specyfikę jednostek wchodzących w ich skład.

Opracowany dla Powiatu Radomskiego Program Ochrony Środowiska, zgodnie z obowiązującymi wymogami, inwentaryzuje aktualny stan środowiska oraz określa niezbędne działania dla ochrony środowiska w ścisłym powiązaniu z głównymi kierunkami

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025 rozwoju województwa mazowieckiego. Program ten będzie stanowił płaszczyznę koordynacji działań w skali ponadlokalnej (ponadgminnej) na rzecz środowiska.

2 Streszczenie

Podstawowym celem sporządzania i uchwalania Programu Ochrony Środowiska (POŚ) jest realizacja przez jednostki samorządu terytorialnego polityki ochrony środowiska zbieżnej z założeniami najważniejszych dokumentów strategicznych i programowych. POŚ stanowi podstawę funkcjonowania systemu zarządzania środowiskiem spajającą wszystkie działania i dokumenty dotyczące ochrony środowiska i przyrody na szczeblu JST.

W niniejszym dokumencie dokonano oceny aktualnego stanu środowiska oraz przeanalizowano możliwości jego poprawy na terenie powiatu radomskiego z uwzględnieniem dziesięciu obszarów interwencji.  Ochrona klimatu i jakości powietrza ( rozdział 5.1)  Zagrożenie hałasem (rozdział 5.2),  Pole elektromagnetyczne (rozdział 5.3),  Gospodarowanie wodami (rozdział 5.4),  Gospodarka wodno-ściekowa (rozdział 5.5),  Zasoby geologiczne (rozdział 5.6),  Gleby (rozdział 5.7),  Gospodarka odpadami o zapobieganie powstawaniu odpadów(rozdział 5.8),  Zasoby przyrodnicze (rozdział 5.9),  Zagrożenia poważnymi awariami (rozdział 5.10).

Każdy z dziesięciu wyżej wymienionych obszarów zawiera podsumowanie i analizę SWOT, której celem jest ukazanie mocnych stron powiatu oraz tych, które wymagają interwencji - słabych stron. Analiza ukazuje również szanse na poprawę stanu środowiska oraz zagrożenia, które mogą wpłynąć negatywnie. Zadania, które podjęte zostaną w celu poprawy stanu środowiska na terenie powiatu radomskiego zostały podzielone na zadania własne powiatu oraz zadania monitorowane realizowane przez poszczególne gminy powiatu. Niniejsze informacje przedstawione zostały zgodnie z danymi pozyskanymi z gmin na podstawie ankiet. 10

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Do każdego z obszarów interwencji dla których zaplanowano zadania przypisano wskaźniki, które ułatwią prowadzenie monitoringu realizacji POŚ oraz będą stanowiły podstawę przygotowywania raportu z jego realizacji. W ramach realizacji wyznaczonych w dokumencie celów zaplanowano szereg zadań z perspektywą do 2025 mających na celu.:  Poprawę jakości powietrza;  Poprawę jakości wód powierzchniowych i podziemnych;  Minimalizacja składowanych odpadów;

 Minimalizacja negatywnych skutków zdrowotnych spowodowanych obecnością azbestu;  Zwiększanie świadomości mieszkańców w zakresie ochrony środowiska. Realizowane na terenie powiatu radomskiego zadania mające na celu poprawę jakości środowiska finansowane będą za środków powiatu, budżetu województwa mazowieckiego oraz środków uzyskanych z UE. Szacowany koszt zadań własnych powiatu wynosi 40014 tys. zł. Zadania realizowane przez poszczególne gminy powiatu finansowane będą m.in. z budżetu gmin, środków UE czy WFOŚiGW. Na realizację zadań przypisanych do obszaru interwencji: ochrona klimatu i jakości powietrza szacuje się przeznaczenie ok. 58821 tys. zł; gospodarka wodno-ściekowa ok. 79598,9 tys. zł.; gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów ok. 2012 tys. zł.

3 Spójność z dokumentami strategicznymi i programowymi

Niniejszy dokument spójny jest z celami oraz kierunkami interwencji ujętych m. in. w następujących dokumentach strategicznych: I. Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.) m.in: Obszar wpływający na osiągnięcie celów Strategii – Energia: 1. Kierunek interwencji – poprawa bezpieczeństwa energetycznego kraju  Działanie – Wspieranie pozyskiwania i wykorzystania energii z nowych źródeł (OZE)

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

2. Kierunek interwencji – poprawa efektywności energetycznej:  Działanie – Zwiększanie efektywności energetycznej budynków użyteczności publicznej i mieszkalnych oraz w przedsiębiorstwach, 3. Kierunek interwencji – rozwój techniki  Działanie - Promowanie i inicjowanie lokalnych przedsięwzięć (klastry, spółdzielnie energetyczne itp.) z zakresu wytwarzania energii (ze wskazaniem na rozwój OZE) oraz efektywności energetycznej w celu dążenia do samowystarczalności energetycznej gmin i powiatów (autonomiczne obszary energetyczne)  Działanie – Inwestycje w celu wykorzystania lokalnie dostępnych surowców energetycznych i innych zasobów, zgodnie z terytorialnym potencjałem (np. elektrownie wodne, biomasa, biogaz i biogaz rolniczy, odpady, instalacje geotermalne)  Projekt strategiczny – Wykorzystanie potencjału hydroenergetycznego – projekt mający na celu zwiększenie wykorzystania i rozwój hydroenergetyki poprzez eliminację barier administracyjnych w obszarze inwestycji w zakresie hydroenergetyki, rozwój przemysłu wytwarzającego urządzenia na potrzeby energetyki wodnej oraz zagospodarowania lub odbudowy istniejących piętrzeń będących własnością Skarbu Państwa na potrzeby wytwarzania energii elektrycznej,

Obszar wpływający na osiągnięcie celów Strategii – Środowisko:

1. Kierunek interwencji – Zarządzanie zasobami dziedzictwa przyrodniczego  Działanie – Utrzymanie, a w miarę dostępności gruntów do zalesienia, zwiększenie ogólnej lesistości kraju oraz zwartości kompleksów leśnych i powierzchni zalesianych, 2. Kierunek interwencji: Gospodarka odpadami  Działanie – Gospodarowanie odpadami zgodnie z hierarchią sposobów postępowania z odpadami, II. Strategia „Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko”: 1. Cel 2. Zapewnienie gospodarce krajowej bezpiecznego i konkurencyjnego zaopatrzenia w energię:

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

a) Kierunek interwencji 2.2. Poprawa efektywności energetycznej; 2. Cel 3. Poprawa stanu środowiska: a) Kierunek interwencji 3.1. Zapewnienie dostępu do czystej wody dla społeczeństwa i gospodarki, b) Kierunek interwencji 3.2. Racjonalne gospodarowanie odpadami, w tym wykorzystanie ich na cele energetyczne, c) Kierunek interwencji 3.5. Promowanie zachowań ekologicznych oraz tworzenie warunków do powstawania zielonych miejsc pracy; III. Strategia innowacyjności i efektywności gospodarki „Dynamiczna Polska 2020”: 1. Cel 3: Wzrost efektywności wykorzystania zasobów naturalnych i surowców: a) Działanie 3.1.2. Podnoszenie społecznej świadomości i poziomu wiedzy na temat wyzwań zrównoważonego rozwoju i zmian klimatu, b) Działanie 3.2.1. Poprawa efektywności energetycznej i materiałowej przedsięwzięć architektoniczno-budowlanych oraz istniejących zasobów; IV. Strategia zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata 2012–2020: 1. Cel szczegółowy 2. Poprawa warunków życia na obszarach wiejskich oraz poprawa ich dostępności przestrzenne: a) Kierunek interwencji 2.1.4. Rozbudowa i modernizacja sieci kanalizacyjnej i oczyszczalni ścieków; V. Programy ochrony powietrza:  Program ochrony powietrza dla stref województwa mazowieckiego, w których został przekroczony poziom docelowy benzo(a)pirenu w powietrzu.  Program ochrony powietrza dla strefy mazowieckiej, w której został przekroczony poziom dopuszczalny pyłu zawieszonego PM10 i pyłu zawieszonego PM2,5 w powietrzu.  Program ochrony powietrza dla strefy miasto Radom, w której został przekroczony poziom dopuszczalny pyłu zawieszonego PM10 i pyłu zawieszonego PM2,5 w powietrzu.  Cele:  Ograniczenie emisji powierzchniowej (indywidualnych systemów grzewczych)

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

 Ograniczenie emisji liniowej (komunikacyjnej)  Edukacja mieszkańców

VI. Ochrona przed hałasem

 Program ochrony środowiska przed hałasem dla terenów poza aglomeracjami położonych wzdłuż drogi krajowej nr 7 i drogi ekspresowej nr S7 na terenie województwa mazowieckiego.

 Cele:

 Zapewnienie jak najlepszego stanu akustycznego środowiska poprzez utrzymanie poziomu hałasu poniżej lub na poziomie wartości dopuszczalnej.

VII. Strategia rozwoju województwa mazowieckiego do 2030 roku  Zapewnienie gospodarce regionu zdywersyfikowanego zaopatrzenia w energię przy zrównoważonym gospodarowaniu zasobami środowiska:  Dywersyfikacja źródeł energii i jej efektywne wykorzystanie;  Modernizacja i rozbudowa lokalnych sieci energetycznych oraz poprawa infrastruktury przesyłowej. Niniejszy POŚ kontynuuje cele Programu Ochrony Środowiska powiatu radomskiego (Załącznik do uchwały nr 138/XV/2004 Rady Powiatu w Radomiu z dnia 12 stycznie 2004 r.), prowadzące do poprawy stanu środowiska na terenie powiatu. Realizowane przez powiat oraz poszczególne jego gminy zadania uwzględniają przede wszystkim takie obszary interwencji jak: ochrona klimatu i jakości powietrza , gospodarka wodno – ściekowa, gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów, zasoby przyrodnicze.

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

4 Charakterystyka obszaru powiatu radomskiego

4.1 Informacje ogólne Powiat radomski położony jest w południowej części województwa mazowieckiego. Powierzchnia powiatu wynosi 1530 km2(1). Graniczy on z powiatami (Rys.1):  od północy: białobrzeskim, kozienickim (województwo mazowieckie),  od zachodu: przysuskim, szydłowieckim (województwo mazowieckie),  od wschodu: zwoleńskim, lipskim (województwo mazowieckie),  od południa: starachowickim (województwo świętokrzyskie).

Rysunek 1. Położenie powiatu radomskiego na terenie województwa mazowieckiego oraz sąsiadujących gmin Źródło: Opracowanie własne

1 Bank Danych Lokalnych GUS, dane za rok 2016 15

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

W skład powiatu wchodzi 13 gmin (Rys. 2), których charakterystyka przedstawiona została poniżej:  Miasta:  Pionki - powierzchnia gminy wynosi 18,40 km2, największy udział w strukturze użytkowania terenu maja lasy stanowiące ponad 45% oraz tereny przemysłowe (ok. 15%). Miasto oddalone jest o 22 km od Radomia oraz 100 km od Warszawy2.  gminy miejsko – gminne: Iłża i Skaryszew  Iłża: powierzchnia gminy wynosi 15,83 km2. Największą cześć gminy stanowią użytki rolne (55,5% )oraz lasy i grunty leśne (40%).Gmina położona nad rzeką Iłżanką odznacza się dużymi walorami przyrodniczo – krajobrazowymi3 .  Skaryszew: powierzchnia gminy wynosi 27,49 km2. Skaryszew, dzięki położeniu w bliskiej odległości od Radomia (13 km) posiada dobrze rozbudowaną sieć komunikacyjną. W Skaryszewie znajduje się wiele zakładów przemysłowych przez co określana jest jako najbardziej przedsiębiorcza gmina powiatu radomskiego4.  gminy wiejskie:  Gózd – gmina oddalona jest od siedziby powiatu o 18 km. Jej powierzchnia wynosi 77,76 km2. Tereny gminy użytkowane są głównie rolniczo.  Jastrzębia - jest gminą rolniczą. Całkowita powierzchnia gminy wynosi 89,51 km2. Ok. 30% terenu gminy położone jest w zasięgu strefy chronionej Kozienickiego Park Krajobrazowego. Gmina posiada dobre warunki do rozwoju agroturystyki oraz turystyki weekendowej5.  Jedlińsk - powierzchnia gminy wynosi 138,72 km2. 78,6% powierzchni gminy stanowią użytki rolne. Dzięki bogactwu walorów przyrodniczych gmina posiada odpowiednie warunki do rozwoju funkcji turystyczno-wypoczynkowych. Przez teren gminy

2 Strategia Rozwoju Miasta Pionki 3 Program Ochrony Środowiska i Plan Gospodarki odpadami dla Miast i Gminy Iłża na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012 - 2015 4 http://skaryszew.pl/ 5 http://www.jastrzebia.pl 16

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

przebiega droga krajowa 7 (Gdańsk – Warszawa – Kraków), która zapewnia dobre połączenie gminy z większymi ośrodkami osadniczymi.6.  Jedlnia-Letnisko położona jest w bezpośrednim sąsiedztwie miasta Radom. Zajmuje powierzchnię 66 km2. Gmina posiada duże walory przyrodnicze oraz krajobrazowe, dzięki którym jest coraz częściej odwiedzana przez turystów oraz zamieszkiwana przez coraz większą liczbę mieszkańców. Znaczącą rolę w gospodarce gminy odgrywa rolnictwo7.  Kowala –powierzchnia gminy wynosi 74,71 km2. Największy udział w powierzchni gminy mają użytki rolne (70%). W północnej części gminy przylegającej do Radomia powstają nowe obiekty usługowe. W części południowej, będącej regionem typowo rolniczym rozwijają się wyspecjalizowane gospodarstwa8.  Przytyk – zajmuje powierzchnię 134,12 km2. Gmina ma charakter typowo rolniczy, którego głównym kierunkiem jest uprawa papryki. Z gminy pochodzi około 80% krajowej produkcji papryki9.  Pionki - gmina jest jedną z większych gmin powiatu radomskiego. Jej powierzchnia wynosi 231 km2. Podobnie jak inne gminy powiatu jest gminą rolniczą. Jednak ze względu na dużą powierzchnie lasów należących do Puszczy Kozienickiej, użytki rolnej stanowią ok. 30% powierzchni gminy10.  Wierzbica – powierzchnia gminy wynosi 93,07 km2. Największy udział w strukturze użytkowania gruntów stanowią użytki rolne (83,35km2). Siedziba gminy położona jest od Radomia o ok. 20 km11.  Wolanów- gmina położona jest wzdłuż DK 12. Zajmuje obszar 82,5 km2. W gminie znajduje się część zbiornika retencyjnego w Domaniowie, którego łączna powierzchnia wynosi 500 ha. Główną gałęzią gospodarki w gminie jest rolnictwo12.  Zakrzew – położona jest przy DW 740 (Radom – Tomaszów Mazowiecki) ok. 13 km od Radomia. Główną gałęzią gospodarki na terenie gminy jest rolnictwo13.

6 Strategia Zrównoważonego Rozwoju Gminy Jedlińsk na lata 2015-2022 7 Strategia Rozwoju Gminy Jedlnia – Letnisko na lata 2016-2025 8 Program ochrony środowiska dla gminy Kowala na lata 2008 – 2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 9 Strategia Rozwoju Gminy Przytyk na lata 2016-2023 10 http://www.gmina-pionki.pl 11 Program Ochrony Środowiska dla gminy Wierzbica na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2020 12 www.wolanow.pl 17

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Rysunek 2. Gminy powiatu radomskiego Źródło: Opracowanie własne

Sieć komunikacyjna na terenie powiatu jest bardzo dobrze rozwinięta. Przez powiat przebiegają drogi krajowe, wojewódzkie oraz sieć dróg powiatowych i gminnych. Drogi krajowe:  DK 7: łącząca północną część Polski (Żukowa k. Gdańska) z częścią południową (Chyżne). Droga stanowi część międzynarodowej drogi europejskiej E77 przebiegającej przez Słowację aż do stolicy Węgier.  DK 9: prowadząca z Radomia do Rzeszowa. DK 9 stanowi część trasy międzynarodowej E371.

13 Strategia Rozwoju Gminy Zakrzew na lata 2017-2027 18

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

 DK 12: łącząca się z DK 9 w Radomiu, biegnąca równoleżnikowo przez obszar Polski od granicy z Niemcami w Łęknicy do granicy z Ukrainą w Dorohusku – Berdyszczach. Drogi wojewódzkie:  DW 691: droga wojewódzka prowadząca z Pionek do Opactwa. W całości biegnie na terenie województwa mazowieckiego.  DW 699: droga łącząca drogę krajową nr 12 z drogą wojewódzką 737. Trasa przebiega przez gminy Gózd i Jedlnia-Letnisko.  DW 732: droga w województwie mazowieckim łącząca Stary Gózd z Przytykiem.  DW 733: droga prowadząca z Karszówki do Zakrzewa. W całości biegnie na terenie województwa mazowieckiego.  DW 737: droga prowadząca z Radomia do ronda w Aleksandrówce pod Kozienicami. W całości biegnie ona na terenie województwa mazowieckiego (powiat radomski i kozienicki).  DW 740: łącząca drogę krajową nr 7 w Radomiu z drogą krajową nr 48 w Potworowie.  DW 744: droga w województwach mazowieckim i świętokrzyskim o długości 45 km łącząca DK12 w Radomiu z DK42 w Starachowicach. Na odcinku Radom - Wierzbica (17 km) droga jest przystosowana do ruchu ciężkiego. Droga przebiega przez dwa powiaty: radomski i starachowicki.  DW 747: łącząca drogę krajową nr 9 (E371) w Iłży koło Radomia z drogą krajową nr 19 w Konopnicy koło Lublina.  DW 787: droga prowadząca od drogi nr 737, w zachodniej części Pionek, do Zwolenia. Linie kolejowe:  Przez teren powiatu przebiega trasa kolejowa nr 8 łącząca Warszawę z Krakowem. Siedziba powiatu oddalona jest około 100 km od Warszawy, ok.150 km od Łodzi oraz 120 km od Lublina.

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Rysunek 3. Położenie powiatu radomskiego na tle mezoregionów Źródło: Opracowanie własne na podstawie J. Kondrackiego, 2000, „Geografia regionalna Polski” PWN, Warszawa

Pod względem fizyczno-geograficznym powiat położony jest w:  makroregionie: Nizina Środkowomazowiecka, mezoregion: Równina Kozienicka (część północno – wschodnia powiatu). Obszar jest równiną denudacyjną, na której zalegają zwydmione piaski, na których zachowały się pozostałości Puszczy Kozienickiej;  makroregionie: Wzniesienie Południowomazowieckie, mezoregion: Równina Radomska (centralna część powiatu). Obszar jest równina denudacyjna położona na utworach czwartorzędowych, dla których podstawę stanowią warstwy jurajskie i kregowe;  makroregionie:, Wyżyna Kielecka, mezoregion: Przedgórze Iłżeckie (południowo – zachodnia część powiatu). Obszar położony jest na północ od

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

doliny rzeki Kamiennej w obrębie skał okresu jurajskiego tworzących niewysokie wzniesienia. Znajdujący się w obrębie regionu próg wapieni górnojurajskich, który w okolicach Iłży przekracza wysokość 246 m n.p.m. i jest rozcięty przełomem Iłżanki o głębokości ok. 60 m. W Wierzbicy wapienie eksploatowane są przez cementownie.

4.2 Demografia Pod koniec 2016 roku powiat radomski zamieszkiwało 151 630[14] osób, z czego 50,1% (76 065 osób) stanowiły kobiety, a 49,9% (75 565 osób) mężczyźni15. Gęstość zaludnienia w powiecie wynosi 99 osób na 1 km2. Mieszkańcy powiatu radomskiego stanowią około 4% mieszkańców województwa mazowieckiego.

Wykres. 1 Struktura wieku mieszkańców powiatu radomskiego

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS (2016)

14 Bank Danych Lokalnych GUS [dane za rok 2016] 15 Ibidem 21

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Wykres 1. przedstawia strukturę wieku mieszkańców gminy. Ludność w wieku przedprodukcyjnym (< 18 lat) stanowi 20,3% ogółu ludności powiatu. Ludność w wieku produkcyjnym (kobiety 18–59 lat, mężczyźni 18 – 64 lat) stanowi 63% mieszkańców powiatu. W wieku poprodukcyjnym (kobiety > 60 lat, mężczyźni >65 lat) jest 16,7% ludności16. Liczba bezrobotnych zarejestrowanych na terenie powiatu wynosi 11919 osób17.Bezrobotni stanowią ponad 7% mieszkańców powiatu.

Wykres. 2. Liczba mieszkańców poszczególnych gmin powiatu radomskiego

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS (2016)

Gminą o największej liczbie ludności jest gmina miejska Pionki (18732 mieszkańców). Pośród gmin wiejskich największą liczbą ludności odznacza się gmina Jedlińsk oraz Zakrzew (kolejno: 14294 oraz 12797 mieszkańców).

4.3 Gospodarka 4.3.1 Rolnictwo Główną gałęzią gospodarki w powiecie radomskim jest rolnictwo. Użytki rolne na terenie powiatu zajmują powierzchnię 97 517 ha, co stanowi około 63,7 % ogólnej powierzchni powiatu.

16 Ibidem 17 Ibidem 22

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Według danych Powszechnego Spisu Rolnego z 2010 r. w powiecie znajduje się 15 768 gospodarstw rolnych, z czego 13 334 (84,5%) o powierzchni powyżej 1 ha w tym 490 (ok. 4 %) o powierzchni powyżej 15 ha 18 . Gospodarstwa rolne na terenie powiatu charakteryzują się dużym rozdrobnieniem.

Wykres. 3. Struktura użytkowania gruntów na terenie powiatu radomskiego

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych PSR (2010)

W strukturze zasiewów na terenie powiatu dominują zboża oraz ziemniaki. W produkcji zwierzęcej przeważa hodowla bydła (produkcja mleka) oraz żywca wieprzowego. Powiat radomski, wraz z powiatami przysuskim i białobrzeskim stanowią krajowe zagłębie uprawy papryki. Z terenu gminy pochodzi ponad 80% krajowej produkcji papryki. W gminie Przytyk uprawą owoców zajmuje się ok. 600 gospodarstw. Areał uprawy papryki wynosi ok. 400 ha, produkcja roczna papryki wynosi 18-20 tys. ton. Papryka Przytycka jest produktem regionalnym wpisanym na listę produktów tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi posiadającym certyfikat unijny. 4.3.2 Przemysł W powiecie radomskim zarejestrowane jest 10 867 podmiotów gospodarki narodowej (10 539 podmiotów sektora prywatnego, oraz 304 publicznego). Podmioty gospodarki narodowej z podziałem na poszczególne sekcje przedstawia tabela 1.

18 Bank Danych Lokalnych GUS, PSR 2010 23

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Najliczniej występują podmioty sekcji G (Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle – 3343) oraz sekcji F (Budownictwo –1719). W sektorze publicznym dominuje sekcja P –edukacja (173 podmioty).

Tabela 1. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg sekcji PKD Liczba jednostek gospodarczych na rok 2016 Podmioty gospodarki narodowej wg sekcji PKD sektor sektor publiczny prywatny 304 10539 Rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo i Sekcja A 2 287 rybactwo Sekcja B Górnictwo i wydobywanie - 28 Sekcja C Przetwórstwo przemysłowe - 1555 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię Sekcja D elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę - 9 i powietrze do układów klimatyzacyjnych Dostawa wody; gospodarowanie Sekcja E ściekami o odpadami oraz działalność - 44 związana z rekultywacją Sekcja F Budownictwo - 1719 Handel hurtowy i detaliczny; naprawa Sekcja G pojazdów samochodowych włączając - 3343 motocykle Sekcja H Transport i działalność magazynowa - 724 Działalność związana z Sekcja I zakwaterowaniem i usługami - 192 gastronomicznymi Sekcja J Informacja i komunikacja - 144 Działalność finansowa i Sekcja K - 222 ubezpieczeniowa Działalność związana z obsługą rynku Sekcja L - 223 nieruchomości Działalność profesjonalna, naukowa i Sekcja M 6 538 techniczna Działalność w zakresie usług Sekcja N administrowania i działalność 1 209 wspierająca Administracja publiczna i obrona Sekcja O narodowa, obowiązkowe 28 91 zabezpieczenia społeczne Sekcja P Edukacja 173 127

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Liczba jednostek gospodarczych na rok 2016 Podmioty gospodarki narodowej wg sekcji PKD sektor sektor publiczny prywatny 304 10539 Sekcja Q Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 32 324 Działalność związana z kulturą, Sekcja R 21 128 rozrywką i rekreacją Sekcja S i T Pozostała działalność usługowa 1 632 Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS, 2016

4.3.3 Turystyka Powiat radomski jest terenem atrakcyjnym turystycznie za względu na walory krajobrazowe (lasy iłżeckie), zasoby przyrodnicze (unikalna roślinność), dziedzictwo kulturowe oraz występowanie zabytków. Atrakcyjność powiatu zwiększa dobrze rozwinięta baza noclegowa, która poza ofertą ośrodków wypoczynkowych proponuje kwatery w gospodarstwach agroturystycznych. Ponadto, na terenie powiatu znajduje się wiele szlaków turystycznych pieszych i rowerowych (Tab 2).

Tabela 2. Szlaki turystyczne przebiegające przez teren powiatu radomskiego

Nazwa szlaku Długość (km) Przebieg Szlaki piesze Szlak czarny 10,6 Stoki - Kieszek - Jedlnia Letnisko PKP Miodne PKS - Linów - gajówka Miodne - Szlak żółty im. Jana 20,4 Antonówka - Dąbrowa Las - Policzna - Kochanowskiego Wólka policka -Gródek Stary Kock - Wola Gułowska - Sobieszyn – Dęblin – Głusiec – Zbyczyn – Sieciechów – Uroczysko Chrusty – Garbatka Letnisko – Szlak zielony 123 Bogocin – Bródek – młyn Januszno – Osowie – Pionki – Cyganówka – Mireń – Sucha – gajówka Miodne – Zwoleń PKS Warka PKP - Grabów nad Pilicą - Studzianki Pancerne - Grabnowola - Emilów - Leżenice Szlak czerwony Witaliusza – Głowaczów - Brzoza - Stanisławów - 67,8 Demczuka Marianów - Rezerwat Zagożdżon - Rezerwat Ponty im. T. Zielińskiego - Rezerwat Ciszek - Lesiów PKP Szlaki rowerowe Związku Gmin Radomka Bartodzieje PKP – Lisów - Piaseczno - Szlak czerwony 59,8 Jedlińsk - Jedlanka - Mokrosęk - Ludwików -

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Nazwa szlaku Długość (km) Przebieg Gutów - Jankowice -Sukowska Wola - Przytyk - Słowików - Domaniów - Duży Las - Piec - Osiny – Komorów - Zagórze - Romualdów - Krajów - Kolonia Janików - Przysucha PKP - Skrzynno -Pomyków - Lipno - Kozłowiec - Uroczysko Grabina Szlak żółty Bartodzieje - Bartodzieje PKP - Wola Bierwiecka - Plasków 9 Jedlanka - Jedlanka Jankowice - Gulin-Młyn - Sachalin - Gulin - Szlak żółty Bartodzieje - 19,6 Patołek - Gulinek - Kresy - Zakrzew - Domaniów Jaszowice - Oblas - Domaniów Wsola cmentarz - Stara Wieś - Klwaty - Szlak czarny Wsola - Janów 14,5 Komorniki - Dąbrówka Nadgórna A - Kozinki - Nieczatów - Mleczków - Cerekiew - Janów Lesiów PKP - Owadów - Józefo wek -Wsola - Szlak zielony Lesiów - 14,5 Stara Wieś - Piastów - Podgózdek - Gózdek - Sachalin Gulin - Sachalin Przytyk - Kozia Wola - Gulinek - Taczów - Szlak zielony Przytyk - Taczowska Wola - Kozinki - Nieczatów - 20,7 Kaptur Dąbrówka A - Dąbrówka-Nagórna - Janiszew -Kaptur Radom, ul. Małcurzyńskiego - Kolonia Kończyce Podlesie - Sławno - Janów - Wacławów - Krukowiec - Chruślice - Zabłocie - Blich - Bieniędzice - Michałów - Szlak zielony Radom - Zadąbrów - Głogów - Domaniów - Wólka 69,2 Uroczysko Huta Domaniewska - Brudnów - Wieniawa - Jabłonica - Ryków - Żuków - Zdunów - Gródek - Fowark - Rudno - Bolęcin - Długa Brzezina - Hucisko Borkowieckie - Sowia Góra - Uroczysko Huta Szlak żółty Zameczek - 4,8 - Przytyk Szlak czarny Przytyk - 7,7 Przytyk - Oblas - Krzyszkowice – Żmijków Żmijków Wolanów - Kowala Duszocina - Zabłocie - Szlak czarny Jaszowice 12,2 Choiny - Blich – Jarosławice – Gaczkowice - Stary Młyn - Domaniów Szlak czarny Piec - 2,9 - Bródnów Szlak niebieski Domaniów Domaniów - Głogów - Konary - Kaleń - 8,6 - Mniszek Rogowa – Mniszek Szlaki rowerowe Związku Gmin nad Iłżanką Szlak czarny Ostrownica - 4 - Kazanów

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Nazwa szlaku Długość (km) Przebieg Szlak czarny - Pokosław - 2,8 - Gaworzyna Szlak zielony Kroczków - Kroczów - Wielgie – Łaziska - Rozdroże - 17,5 Ciepielów Ciepielów Szlak czerwony Chotcza Chotcza Górna - Tymienica -Ciepielów Stary 58 Górna - Osiny - Wielgie - Bąkowa - Iłża - Pokosław - Osiny Szlak czarny Wólka 4,5 - Gonciarska - Antoniów Szlak czarny Jedlanka - 3 - Małomierzyce Szlak czarny Iłża - Kotlarka 3,7 - Szlak czarny Seredzice - 7,4 Seredzice - Błaziny - Koszary - Kania Górna Kania Górna Siekierka - Tymienica - Ciepielów -Kazanów - Szlak niebieski Siekierka - 56 Wólka Gonciarska - Jedlanka - Iłża - Trębowiec Seredzice - Trębowiec Łaziska - Bąkowa - Ostrownica -Wólka Szlak żółty Łaziska - Gonciarska - Małomierzyce - Ciecierówka - 37 Jasieniec Iłżeck Prendocin - Kotlarka - pastwiska -Jasieniec Iłżecki Osiny - Pomorzany - Gaworzyna - Szlak zielony Osiny - Iłża 46 Podjedlanka -Prendocin - Podkońce - Borsuki - Mazierze - Iłża Szlaki rowerowe Kozienickiego Parku Krajobrazowego Bartodzieje PKP - Goryń - Stare Mąkosy - Szlak czerwony Bartodzieje Stoki - rezerwat Ponty - Augustów - 46 - Czarnolas rezerwat Źródło Królewskie - Garbatka Letnisko - Czarnolas Brzoza - Przejazd - rezerwat Zagożdżon - Szlak zielony Brzoza - 38,4 Augustów - Pionki - Suskowola - Sucha - Zwoleń Koszary - Zwoleń Szlak czarny Jedlnia Jedlnia Letnisko PKP -Groszowice - Sadków - 12 Letnisko - Radom lotnisko Radom lotnisko Lesiów PKP - Jastrzębia - rezerwat Ciszek - Szlak żółty Lesiów - Kieszek - rezerwat Jedlnia - Jedlnia Letnisko 53,7 Czarnolas - Słupica - rezerwat Ługi Helenowskie - Antonówka - Policzna - Czarnolas Świerże (prom) - rezerwat Guść – Cztery Szlak niebieski Świerże - Kopce - rezerwat Zagożdżon - Augustów - 50,35 Zwoleń Januszno - Żytkowice PKP – Brzustów - Anielówka - Jedlanka - Zwoleń Szlak czarny rezerwat 3 - Ciszek - Stoki

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Nazwa szlaku Długość (km) Przebieg Pionki (Nadleśnictwo Kozienice) -Skansen Szlak czarny Pionki - 7,5 Kolejki Leśnej - rezerwat Brzeźniczka - „Leśniczówka" „Leśniczówka" Ośrodek Edukacji Ekologicznej i Integracji Europejskiej Lasów Państwowych w Jedlni Letnisko - rezerwat Jedlnia - rezerwat Ciszek Szlak zielony Jedlnia - Królewska Droga - Wielka Góra - 17,5 Letnisko - Jedlnia Letnisko Szlabanowa Droga - Dąbrowa Kozłowska - rezerwat Jedlnia - Ośrodek Edukacji Ekologicznej i Integracji Europejskiej Lasów Państwowych w Jedlni Letnisko Źródło: https://www.radompowiat.pl/201,szlaki-turystyczne

Obok walorów krajobrazowych, turystów przyciągnąć mogą również liczne obiekty zabytkowe, głównie sakralne oraz miejsca pamięci narodowej. W powiecie znajdują się następujące obiekty wpisane do rejestru zabytków (stan na 31 grudnia 2017 r.)19: Gmina Gózd Klwatka:  kaplica, 2 poł. XVIII, nr rej.: 869 z 1.12.1959; Kłonówek Kolonia  kurnik w zagrodzie 36, drewn., nr rej.: 313/A z 14.08.1985; Gmina Iłża (wiejsko-miejska) Błaziny:  dom nr 48, drewn., 1905, nr rej.: 320/A z 27.08.1985 (nie istnieje); Chwałowice  zagroda, 1 poł. XIX, nr rej.: 113/A z 26.06.1981:  stodoła;  piwnica;  studnia; Iłża  śródmieście Iłży, nr rej.: 323 z 3.12.1956 oraz 157/A z 23.06.1967;  zespół kościoła par., nr rej.: 53 z 21.10.1947, 155 z 23.06.1967 oraz 68/A/81 z 5.03.1981:

19 http://www.nid.pl 28

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

 kościół pw. Wniebowzięcia NMP, 1 poł. XVII z kaplicą Szyszkowskich,  (kaplica nr rej.: 180 z 11.102.1967 oraz 70/A/81 z 5.03.1981)  dzwonnica, 1758  zabudowania par., 1 poł. XVII, XIX  ogrodzenie z bramą, XVII  kaplica  zespół szpitalny Świętego Ducha, ul. Podzamcze, XV, XVII, XIX, XX:  kościół, nr rej.: 55 z 27.10.1947, 178 z 11.02.1967 oraz 69/A/81 z 5.03.1981;  szpital (muzeum), 1754, nr rej.: 55 z 27.10.1947, 179 z 8.05.1972 oraz 216/A/83 z 6.06.1983;  cmentarz, nr rej.: 521/A/92 z 6.04.1992;  cmentarz, ul. Staromiejska, pocz. XIX, nr rej.: 520/A/92 z 6.04.1992;  kościół fil. cmentarny pw. MB Śnieżnej, 1820, nr rej.: 56 z 27.10.1947;  cmentarz „stary”, ul. Radomska, XIX-XX, nr rej.: 522/A/92 z 6.04.1992;  ruiny zamku, 2 poł. XIII, XIV, nr rej.: 23 z 24.03.1947, 156 z 23.06.1967 oraz 96/A z 18.03.1981;  park na wzgórzu zamkowym, nr rej.: 23 z 24.03.1947;  zespół pieców „wapienników”, ul. Błazińska 100, po 1920, nr rej.: 23/A z 18.03.1980:  piec szybowy;  piec typu „Hoffman”;  piec garncarski, ul. Wójtowska 63, XIX/XX, nr rej.: 144/A z 10.02.1966 oraz 345/A z 21.10.1986;  Starachowicka Kolej Dojazdowa, XIX-XX, nr rej.: 543/A/95 z 27.01.1995:  linia kolejki;  budynek stacyjny w Iłży ; Iłża - Kotlarka  kaplica cmentarna św. Franciszka, 1 poł. XIX, nr rej.: 823 z 28.01.1959, 645 z 14.01.1972 oraz 71/A/82 z 5.03.1981; Krzyżanowice

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

 kościół par. pw. Wszystkich Świętych, 1936, nr rej.: 385/A z 15.05.1988;  dzwonnica, XVIII, nr rej.: j.w.;  cmentarz par. rzym.-kat., pocz. XIX, nr rej.: 477/A z 5.11.1991;  zespół dworski, 1 poł. XIX:  park, nr rej.: 415/A z 30.01.1990; Pakosław  park, XVIII, nr rej.: 514 z 4.12.1957;  pomnik (obelisk) bitwy z 1914 r., nr rej.: 408/A z 8.05.1989; Prędocin - Kolonia  zespół dworski :  dwór, drewn., 3 ćw. XIX, nr rej.: A-1244 z 6.05.2014;  park, XVIII - XIX, nr rej.: 517 z 4.12.1957; Starosiedlice  zespół dworski, k. XVIII-XIX:  dwór, nr rej.: 382/A z 4.04.1988;  park, nr rej.: 516 z 4.12.1957; Gmina Jastrzębia: Bartodzieje  zespół dworski, nr rej.: 807/A z 19.01.1973 oraz 24/A z 25.04.1980:  dwór, XVIII/XIX, 1920  2 oficyny, 1 poł. XIX  park, k. XVIII-XIX, nr rej.: 750/A z 19.12.1957 Goryń  kościół par., 1 poł. XIX, nr rej.: 488 z 23.03.1957 Jastrzębia  kapliczka przydrożna pw. św. Jana Nepomucena, 1892, nr rej.: 539/A/94 z 8.03.1994 Gmina Jedlińsk Bierwice  park, nr rej.: 757 z 18.12.1957

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Jankowice  kościół par. pw. św. Mikołaja, 1782-87, nr rej.: 487/A/57 z 23.03.1957, 387/A/67 z 21.06.1967 oraz 72/A z 9.03.1981 ;  cmentarz par. rzym.-kat., z zespołem nagrobków, 1 poł. XIX, nr rej.: dec. 32/1018 z 9.01.2018;  kaplica cmentarna, 1899, nr rej.: j.w.; Jedlińsk  kościół par. pw. św.św. Ap. Piotra i Pawła, 1645, nr rej.: 216 z 3.10.1956, 383 z 21.06.1967 oraz 75/A z 9.03.1981:  dzwonnica,1645, nr rej.: j.w.;  brama, 2 poł. XVIII, nr rej.: j.w.;  cmentarz par. rzym.-kat., 1798, nr rej.: 469/A z 5.11.1991; Lisów  kościół par. pw. Nawiedzenia NMP, 1881, nr rej.: 241/A/84 z 23.02.1984;  cmentarz rzym.-kat., z zespołem nagrobków, 1873, nr rej.: dec. z 16.12.2014; Piastów  zespół dworski, 2 poł. XVIII-XIX, nr rej.: 804/A z 28.10.1972 oraz 138/A z 15.03.1982:  dwór;  oficyna;  wozownia;  2 lamusy;  park, nr rej.: 751/A z 19.12.1957 oraz 333/A z 7.05.1986; Wsola  kościół par. pw. św. Bartłomieja, 1918-30, nr rej.: 279/A z 20.02.1985;  zespół pałacowy, pocz. XX, nr rej.: 845/A z 18.02.1975 oraz 207/A z 14.04.1983:  pałac;  park;

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Gmina Jedlnia- Letnisko

Jedlnia Letnisko  kościół par. pw. św. Józefa, drewn., 1921, nr rej.: 373/A z 5.01.1988;  dzwonnica, nr rej.: j.w.; Rajec Księży  park, XIX, nr rej.: 752 z 19.12.1957; Rajec Poduchowny  park, nr rej.: 754 z 19.12.1957 oraz 541/A/94 z 7.12.1994; Gmina Kowala Bardzice  kościół par. pw. św. Andrzeja Boboli, drewn., 1771-73, nr rej.: 176/A z 18.06.1982; Kowala  kościół par. pw. św. Wojciecha, 1796-1806, nr rej.: 455/A/57 z 28.10.1957, 389/A/67 z 21.06.1967 oraz 78/A z 10.03.1981;  dzwonnica, XIX, nr rej.: j.w.;  park, nr rej.: 764 z 18.12.1957; Kowala Sępocina  cmentarz par. rzym.-kat., pocz. XIX, nr rej.: 466/A z 5.11.1991; Mazowszany  park, nr rej.: 753 z 19.12.1957; Gmina Pionki Jedlnia  kościół par. pw. św.św. Mikołaja i Małgorzaty, 1790-92, XX, nr rej.: 844/A/59 z 28.02.1959, 321/A/67 z 15.06.1967 oraz 76/A z 9.03.1981;  plebania, 1902-03, nr rej.: A-773 z 5.12.2007; Poświętne  cmentarz rzym.-kat. „stary”, XIX-XX, nr rej.: 524/A z 8.04.1992;  wikariat, drewn., 1 poł. XIX, nr rej.: 357/A z 4.11.1986;

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

 dom ludowy, drewn., 1933, nr rej.: 356/A z 4.11.1986 (przeniesiony → Muzeum Wsi Radomskiej); Laski  mauzoleum legionistów z 1914 r., 1933, nr rej.: 402/A/89 z 3.04.1989; Sucha  kościół par. pw. św. Idziego, 1910-13, nr rej.: A-702 z 22.03.2006;  d. cmentarz przy kościele, XVII-XIX, z terenem przyległym wzdłuż skarpy, nr rej.: dec.: 607/2015 z 3.07.2015;  cmentarz rzym.-kat., 1 poł. XIX, nr rej.: dec.: 605/2015 z 3.07.2015;  kaplica cmentarna, XIX, nr rej.: j.w.; Gmina Pionki (miejska)  kościół par. pw. św. Barbary, 1922-29, nr rej.: 372/A z 5.01.1988;  budynek dworca kolejowego, ul. Zwycięstwa, 1925, nr rej.: dec. 1452/17 z 20.11.2017;  budynek „starej poczty”, ul. Jana Pawła II 17, 1920, nr rej.: dec. 465/2011 z 27.04.2011;  d. willa dyrektora Wytwórni Prochu, ul. Radomska 7, 1928 , nr rej.: dec. 1451/17 z 20.11.2017;  pałacyk, ul. Spokojna 9, 1930/31, nr rej.: 553/A z 23.06.1993; Gmina Przytyk Oblas  zespół dworski, 1 poł. XIX :  dwór, nr rej.: 544/A z 7.06.1970 (brak dec. w NID) oraz 135/A z 12.02.1982  spichrz, nr rej.: j.w.;  park, nr rej.: dec. 973/2014 z 21.08.2014; Przytyk  kościół par., 1930-36, nr rej.: 370/A z 5.01.1988;  cmentarz rzym.-kat. (stara część), ul. Mickiewicza, 1 poł. XIX, nr rej.: A-1263 z 16.09.2014;  cmentarz żydowski, 2 poł. XVII, 1941, nr rej.: 404/A z 3.04.1989;

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Wrzeszczów  kościół par. pw. św. Marii Magdaleny, 1707-16,nr rej.: 290/A/56 z 18.10.1956, 391 z 21.06.1967 oraz 186/A z 15.10.1982;  zespół dworski, XVIII, 1914, nr rej.: 363/A z 29.03.1990:  dwór  park Wrzos  kościół par. pw. św. Wawrzyńca, 1420, 1905 (wieża), nr rej.: 292/A/56 z 18.10.1956, 386 z 21.06.1967 oraz 187/A z 15.10.1982;  stara część cmentarza przy kościele, poł. XIX w., z nagrobkami, nr rej.: A-1281 z 10.12.2014; Zameczek  zespół dworski, poł. XIX, nr rej.: 787 z 16.09.1972 oraz 206/A z 14.04.1983:  dwór;  park; Gmina Skaryszew (wiejsko-miejska) Chomętów  park, XVIII, nr rej.: 755 z 19.12.1957; Gębarzów  park, XIX/XX, nr rej.: 341/A z 10.06.1986; Maków  zespół dworski i folwarczny, XVIII/XIX, nr rej.: 802/A z 28.10.1972 oraz 117/A z 7.07.1981:  dwór;  park;  spichrz;  lamus (nie istnieje);  gorzelnia;

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Odechów  kościół par. pw. Zwiastowania NMP, poł. XV, 1911-13, nr rej.: 454/A z 28.02.1957, 384/A z 21.06.1967 oraz 93/A z 15.03.1981;  cmentarz rzym.-kat., z zespołem nagrobków, 1 poł. XIX nr rej.: A-1275 z 13.11.2014; Skaryszew  zespół kościoła par., nr rej.: 452/A/57 z 28.02.1957, 385/A z 21.06.1967 oraz 148/A z 15.03.1982:  kościół pw. św. Jakuba, 1691-1701, XIX;  cmentarz kościelny;  kaplica, 1780;  ogrodzenie z bramkami, 1780;  cmentarz rzym.-kat., z zespołem nagrobków, ul. Partyzantów, 4 ćw. XVIII, nr rej.: A-1275 z 13.11.2014;  kaplica grobowa rodziny Skorupskich, 1885, nr rej.: j.w.; Gmina Wierzbica Ruda Wielka  cmentarz wojenny z I wojny światowej, 1915, nr rej.: 275/A z 6.09.1984; Wierzbica  kościół par. pw. św. Stanisława Biskupa, XVIII, nr rej.: 426/A/57 z 25.01.1957, 400/A z 21.06.1967 oraz 181/A z 15.10.1982;  cmentarz rzym.-kat., 1 poł. XIX, nr rej.: 488/A z 5.11.1991;  cmentarz epidemiczny, przy drodze do Koloni Zalesice, 1831, nr rej.: 489/A z 5.11.1991; Gmina Wolanów Młodocin Większy  park, nr rej.: 763 z 18.12.1957; Mniszek

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

 kościół par. pw. św. Jana Chrzciciela, 1865, z kaplicą św. Józefa, 1665-67, nr rej.: 460/A z 29.07.1991;  cmentarz par. rzym.-kat., 1 poł. XIX, nr rej.: 478/A z 5.11.1991; Strzałków  park, XIX, nr rej.: 762 z 18.12.1957; Wolanów  cmentarz rzym.-kat., k. XVIII, nr rej.: 490/A z 5.11.1991; Wymysłów - Soszyn  młyn wodny, k. XIX, nr rej.: A-939 z 17.08.1999 Gmina Zakrzew Cerekiew  kościół par. pw. św. Stanisława Biskupa, 1929-34, nr rej.: A/238 z 22.02.1984;  cmentarz rzym.-kat., najstarsza część, XIX, nr rej.: dec.1342/2013 z 6.12.2013;  kaplica grobowa rodziny Wietrzykowskich, 2 poł. XIX, nr rej.: j.w.;  brama cmentarna, 1903, nr rej.: j.w.; Jaszowice  park, nr rej.: 761 z 18.12.1957; Milejowice  zespół dworski, 2 poł. XIX :  dwór, nr rej.: 759 z 18.12.1957;  park, nr rej.: 759 z 18.12.1957; Taczów  park, XVIII, nr rej.: 760 z 18.12.1957; Zakrzew  kościół par. pw. św. Jana Chrzciciela, 1770-76, XIX/XX, nr rej.: A-768 z 28.02.1957, z 21.06.1967 i z 15.10.1982;  dzwonnica, 1900, nr rej.: A-768 z 29.11.2007; park dworski, XVIII-XIX, nr rej.: 749 z 19.12.1957;

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

5 Ocena aktualnego stanu środowiska powiatu radomskiego

5.1 Ochrona klimatu i jakości powietrza 5.1.1 Warunki klimatyczne Ze względu na przestrzenne zróżnicowanie składników klimatu w granicach powiatu radomskiego można wyodrębnić trzy zasadnicze rejony klimatyczne:  rejon równin denudacyjnych ze średnimi wartościami temperatur powietrza i średnimi wielkościami opadów atmosferycznych,  rejon zagłębień i den dolin rzecznych z tendencją do inwersji termicznych, gromadzenia się chłodnych mas powietrza i mgieł,  przez rejon klimatyczny pogórzy świętokrzyskich z niższymi wartościami temperatur powietrza i najwyższymi na tym obszarze opadami atmosferycznymi. W rejonie Puszczy Kozienickiej występują anomalia, polegające zarówno na wyraźnym podwyższeniu, w stosunku do pozostałego obszaru, opadów, jak i średniej temperatury rocznej. Powiat radomski znajduje się pod wpływem łódzko-wieluńskiego regionu klimatycznego. Średnia roczna suma opadów w regionie kształtuje się na poziomie 550-600 mm. Średnia roczna temperatura opadów wynosi w granicach 7,5 – 8oC20. 5.1.2 Jakość powietrza Badanie i ocena jakości powietrza jest realizowana przez Inspekcję Ochrony Środowiska w oparciu o przepisy art. 85 - 95 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2018 r. poz. 799 z późn. zm.) . Powyższe przepisy wraz z rozporządzeniami Ministra Środowiska: z dnia 18 czerwca 2018 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz. U. z 2018 r. poz. 1119) i z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r. poz. 1031) definiują system monitoringu powietrza, określają zakres i sposób badania jakości powietrza, określają minimalną liczbę stacji oraz metody i kryteria oceny.

20 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego 37

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Zgodnie z art. 89 ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz.U. 2018 poz. 799 z późn. zm.) wojewódzki inspektor ochrony środowiska co roku dokonuje oceny poziomów substancji w powietrzu w poszczególnych strefach za rok poprzedni, a następnie dokonuje klasyfikacji stref, dla każdej substancji odrębnie. W województwie mazowieckim klasyfikację wykonano w 4 strefach:  aglomeracji warszawskiej,  mieście Płock,  mieście Radom,  strefie mazowieckiej.

Rysunek 4 Podział województwa mazowieckiego na strefy

Źródło: WIOŚ Warszawa

Na terenie powiatu radomskiego, zanieczyszczenia wprowadzane są do powietrza z czterech podstawowych źródeł:

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

 powierzchniowych (indywidualne ogrzewanie, zanieczyszczenia komunalne pochodzące z palenisk domowych, kotłownie zakładowe oraz indywidualne systemy grzewcze, gromadzenia i utylizacji ścieków i odpadów),

 punktowych (pochodzących ze zorganizowanych źródeł w wyniku energetycznego spalania paliw i przemysłowych procesów technologicznych),

 liniowych (ruch kołowy) – wzdłuż dróg powiatowych,

 z rolnictwa (uprawy i hodowli zwierząt, prac polowych, nawożenia czy wypalania pól). Tabela 3 zawiera informację o największych źródeł emisji znajdujących się na terenie powiatu radomskiego. Wskazane zakłady posiadają pozwolenia na wprowadzanie gazów i pyłów do atmosfery.

Tabela 3. Zakłady przemysłowe na terenie powiatu radomskiego posiadające pozwolenie na wprowadzanie gazów i pyłów do atmosfery Liczba Gmina Zakład powodujący największą emisję w powiecie zakładów Zakłady nie powodują znaczącej emisji zanieczyszczeń do Gmina Gózd 3 atmosfery  Zakłady Górniczo-Metalowe „Zębiec” S.A. w Zębcu Miasto i gmina Iłża 7  Zakłady Energetyki Cieplnej w Iłży  „BETON-PLUS” Sp. z o.o. Owadów 69  Gmina Jastrzębia 6 PPHU „DREW-TRANS” Export –Import W. Kwiatkowski Dąbrowa Kozłowska  Cynkownia Ogniowa Owadów 1a Gmina Jedlińsk 11  Huta Szkła BERTA Sp. z o.o. Wsola Gmina Jedlnia Zakłady nie powodują znaczącej emisji zanieczyszczeń 2 Letnisko do atmosfery Zakłady nie powodują znaczącej emisji zanieczyszczeń Gmina Kowala 6 do atmosfery  Zakłady Chem. „BOCHEM” Sp. z o.o. Działki Suskowolskie Gmina Pionki 2  Zakład Drzewny ZADOBRZE k. Grzywacz , L. Grzywacz Sp. j.  PWKC w Pionkach Sp. z o.o.  QFG Pionki m. Pionki 15  TASOMIX Pasze Sp. z o.o. Wytwórnia Pasz  SOUDAL MANUFACTURING Sp. z o.o. Pionki  Instytut Techniki Budowlanej w Warszawie

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Liczba Gmina Zakład powodujący największą emisję w powiecie zakładów Laboratorium Badań Ogniowych  Mesko S.A. Zakłady nie powodują znaczącej emisji zanieczyszczeń Gmina Przytyk 3 do atmosfery  SOLBIKA Sp.z o.o. Maków  „JADAR” Sp. z o.o. Fabryka Skaryszew  Zakład Materiałów Budowlanych A. Paszkowski M i gm. Skaryszew 10 Makowiec  SPEC-BET Makowiec  PPH Łucja Banaszkiewicz „SKARPOL S.J.  Zakład przetwórstwa spożywczego „Maków” Gmina Wierzbica 3  „RAFIZ” Strygner i Dyczkowscy sp. J  Zakład Masarski „KRAWCZYK Sp. z o.o. , Sp.k. Gmina Zakrzew 7 Mleczków  Zakład Garbarski s.c. R.Pasik , G.Kobylarczyk Gulin Źródło: Starostwo Powiatowe w Radomiu

Ocenę przeprowadzono oddzielnie dla każdego zanieczyszczenia z uwzględnieniem dwóch grup kryteriów: 1. Ze względu na ochronę zdrowia ludzi, dla substancji: benzen, dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, ozon troposferyczny, tlenek węgla, pył PM10, pył PM2.5 oraz kadm, nikiel, ołów, arsen i benzo(a)piren w pyle zawieszonym PM10. 2. Ze względu na ochronę roślin dla substancji: dwutlenek siarki, tlenki azotu, ozon troposferyczny. Oznaczenie klas przyjęto wg. instrukcji GIOŚ i kodowania stosowanego w raportowaniu wyników do Europejskiej Agencji Środowiska: • A - jeżeli stężenia zanieczyszczenia na terenie strefy nie przekraczają odpowiednio poziomów dopuszczalnych lub poziomów docelowych • A1 – oznaczenie strefy pod kątem pyłu zawieszonego PM2.5, w przypadku osiągnięcia poziomu określonego dla fazy II tj. 20 µg/m3 • C – jeżeli stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy przekraczają poziomy dopuszczalne lub poziomy docelowe. • D1 – jeżeli stężenie zanieczyszczenia ozonem troposferycznym na terenie strefy nie przekracza poziomu celu długoterminowego.

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

• D2 – jeżeli stężenia zanieczyszczenia ozonem troposferycznym na terenie strefy przekracza poziom celu długoterminowego.

Tabela 4. Klasyfikacja strefy z uwzględnieniem kryteriów określanych w celu ochrony zdrowia Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla Kod obszaru całej strefy

Nazwa strefy

1) 2)

strefy

3) 3)

Pb Cd

BaP

PM10

PM2,5 PM2,5 Miasto PL1404 A A A C A A A A A C C C1 C D2 Radom

strefa PL1404 A A A C A A A A A C C C1 C D2 mazowiecka

Źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie mazowieckim. Raport za rok 2017

Z danych zestawionych w powyższej tabeli wynika, iż poziomy stężeń pyłu PM10, PM2,5 oraz benzo(a)piranu na terenie strefy Miasto Radom oraz strefy mazowieckiej, kształtowały się powyżej poziomu dopuszczalnego, co zadecydowało o klasyfikacji wynikowej C dla tych zanieczyszczeń. Ozon zaklasyfikowany został do klasy D2.

Tabela 5. Klasyfikacja strefy mazowieckiej z uwzględnieniem kryteriów określonych w celu ochrony roślin Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń Kod Nazwa strefy dla obszaru całej strefy strefy 3) 4) SO2 NOx O3 O3 Strefa PL1404 A A A D2 mazowiecka

Źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie mazowieckim. Raport za rok 2017

Na terenie strefy Miasto Radom nie był prowadzony monitoring jakości powietrza pod kątem ochrony roślin.

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Tabela 6. Wyniki modelowania matematycznego imisji dla gmin powiatu radomskiego – wybrane zanieczyszczenia Uśrednione wartości (rok)

Gmina B(a)P NO2 PM10 PM2,5 SO2 3 3 3 3 3 [ng/ m ] [µg/m ] [µg/m ] [µg/m ] [µg/m ]

Gózd 1,7 10,4 22,1 17,9 2,8 Iłża 1,4 6,3 19,6 16,2 2,5 Jastrzębia 1,5 9 21,1 17,4 2,7 Jedlińsk 1,5 10,8 21,6 17,6 2,6 Jedlnia-Letnisko 1,9 12,3 23,3 18,9 3,2 Kowala 1,8 10,4 22,9 18,7 2,9 Pionki 1,5 7,9 20 16,6 2,7 Pionki miejska 2,3 8,6 23,8 19,9 3,6 Przytyk 1,3 6,7 19,9 16,3 2,6 Skaryszew 1,5 8,2 20,9 17 2,6 Źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie mazowieckim w 2017rok

Jednym z największych źródeł zanieczyszczenia powietrza na terenie powiatu radomskiego jest emisja powierzchniowa (tzw. „niska emisja”), czyli emisja pochodząca ze źródeł o wysokości nieprzekraczającej kilkunastu metrów wysokości. Elementem składowym „niskiej emisji” są zanieczyszczenia emitowane podczas ogrzewania budynków mieszkalnych. Do źródeł niskiej emisji należy zaliczyć przede wszystkim indywidualne posesje, w których głównym źródłem energii jest węgiel. Zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego spowodowane jest także ruchem drogowym na poszczególnych trasach komunikacyjnych. Wielkość emisji ze źródeł komunikacyjnych zależna jest od ilości i rodzaju samochodów oraz rodzaju stosowanego paliwa jak również od procesów związanych ze zużyciem opon, hamulców a także ścierania nawierzchni dróg. Ponadto zanieczyszczenia na terenie gminy emitowane są do atmosfery w wyniku działalności rolniczej i gospodarczej. W gminach powiatu radomskiego realizowane są zadania mające na celu ograniczyć emisję zanieczyszczeń do atmosfery. Na obiektach użyteczności publicznej montowane są kolektory słoneczne oraz panele fotowoltaiczne. W ramach projektu „Odnawialne źródła

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025 energii na terenie gminy Jastrzębia”, w gminie przewiduje się instalacje kolektorów słonecznych, paneli fotowoltaicznych, kotłów na biomasę oraz pomp ciepła. Łącznie w gminie na obiektach użyteczności publicznej, budynkach parafialnych oraz gospodarstwach domowych powstanie 338 instalacji, w tym: 154 kolektory słoneczne, 45 pomp ciepła, 28 kotłów oraz 111 instalacji fotowoltaicznych. Realizowany na terenie gminy, dzięki dofinansowaniu WFOŚiGW program zakłada instalację kolektorów słonecznych (20 szt.) oraz paneli fotowoltaicznych (85 szt.) na łącznie w 105 gospodarstwach domowych. W powiecie radomskim zlokalizowane są elektrownie wodne. Wykaz małych elektrowni wodnych (MEW) posiadających pozwolenia wodnoprawne na szczególne korzystanie z wód powierzchniowych o celów energetycznych zamieszczony został w tabeli nr 7. Ponadto na terenie powiatu radomskiego znajduje się 5 elektrowni wiatrowych o łącznej mocy 63,765 MW

Tabela 7. Elektrownie wodne na terenie powiatu radomskiego Nazwa instalacji Gmina Moc instalacji Informacje dodatkowe Energia pozyskana w MEW Goryń Jastrzębia 80 kW elektroinstalacja posiada przepławkę dla ryb. MEW Piaseczno Jedlińsk 44kW - MEW Piastów Jedlińsk 15 45 kW - Energia wyprodukowana w MEW Gulin Zakrzew 100 kW elektrowni zasila koła młyńskie młyna gospodarczego MEW Zameczek Przytyk 55 kW i 24 kW - Elektrownia wodna Przytyk 220 kW - w m. Domaniów MEW w m. Wolanów 15 – 30 kW Wymysłów (Soszyn) Źródło: Starostwo Powiatowe w Radomiu

Program ochrony powietrza określa się dla stref, w których przekroczony został poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji lub poziom docelowy. Celem programu jest osiągnięcie poziomów dopuszczalnych i docelowych substancji w powietrzu oraz pułapu stężenia ekspozycji dla pyłu zawieszonego PM 2,5. W obrębie strefy mazowieckiej radomskiej realizowane są poniższe programy :  Program ochrony powietrza dla stref województwa mazowieckiego, w których został przekroczony poziom docelowy benzo(a)pirenu w powietrzu.

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

 Program ochrony powietrza dla strefy mazowieckiej, w której został przekroczony poziom dopuszczalny pyłu zawieszonego PM10 i pyłu zawieszonego PM2,5 w powietrzu.  Program ochrony powietrza dla strefy miasto Radom, w której został przekroczony poziom dopuszczalny pyłu zawieszonego PM10 i pyłu zawieszonego PM2,5 w powietrzu. Ponadto gminy, na terenie których stwierdzono występowanie przekroczeń poziomów dopuszczalnych pyłu zawieszonego PM10 i pyłu PM2,5, zgodnie z programami ochrony powietrza obowiązującymi w województwie mazowieckim, mają obowiązek sporządzenia Programów Ograniczenia Niskiej Emisji. W obrębie powiatu radomskiego obowiązek ten dotyczy gmin: Jedlińsk, Jedlnia Letnisko, Kowala, Zakrzew oraz Pionki (gmina miejska i wiejska). Na terenie Województwa Mazowieckiego, uchwałą 167/17 z 24 października 2017 r. przyjęta została uchwała (tzw. antysmogowa) wprowadzająca na obszarze województwa mazowieckiego ograniczenia i zakazy w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw. Zapisy ustawy dotyczą m.in. zakazu eksploatacji niektórych instalacji oraz paliw. 5.1.3 Zagadnienia horyzontalne

- wdrożenie stabilnych niskoemisyjnych źródeł energii w skali lokalnej, - intensyfikacja działań w zakresie rozwoju odnawialnych źródeł produkcji energii, Adaptacja do zmian - wykorzystywanie w nowym budownictwie źródeł ciepła opartych na zużyciu klimatu innych surowców niż węgiel, - w przypadku wykorzystania węgla ważne jest również instalowanie wysokosprawnych, nowoczesnych kotłów grzewczych. - należy zwrócić szczególną uwagę na awarie przemysłowe, awarie w sieciach gospodarki komunalnej i liniach energetycznych oraz na inne nadzwyczajne zagrożenia środowiska, które wynikają z nasilenia zmian klimatycznych. Nadzwyczajne W przypadku instalacji technologicznych zagrożenie wynika głównie zagrożenia środowiska z niedopatrzenia lub niewłaściwej obsługi, eksploatacji bądź konserwacji urządzeń. Przyczyną awarii sieci może być natomiast jej przeciążenie (w tym zły stan techniczny przy zwiększonym obciążeniu) bądź zewnętrzne warunki pogodowe (mróz, upał). - prowadzenie edukacji mieszkańców i zwiększanie ich świadomości w zakresie zmian klimatu i sposobów minimalizowania ich skutków, a także metod Działania edukacyjne zapobiegania niekorzystnym zmianom klimatu, - organizacja wydarzeń kierowanych do mieszkańców mających na celu promocję budownictwa pasywnego, odnawialnych źródeł energii oraz transportu

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

alternatywnego (elektrycznego).

- w ramach funkcjonowania monitoringu środowiska przyrodniczego w zakresie Monitoring badań jakości powietrza wykonywane są opracowania, dotyczące strefy środowiska mazowieckiej. WIOŚ co roku dokonuje oceny poziomów substancji w powietrzu. 5.1.4 Podsumowanie Na obszarze powiatu radomskiego znaczny wpływ na stan powietrza atmosferycznego ma emisja powierzchniowa pochodząca ze spalania paliw oraz emisja liniowa i przemysłowa. Największe zanieczyszczenie ma miejsce podczas sezonu grzewczego. Lokalne kotłownie oraz gospodarstwa indywidualne opalane węglem są głównym źródłem zanieczyszczenia powietrza (np. pył PM10, benzo(a)piren). Niekorzystny wpływ na stan atmosfery ma emisja pochodząca z rolnictwa oraz transportu drogowego. Gminy powiatu radomskiego (m.in. Przytyk, Jastrzębia, Jedlińsk) aktywnie uczestniczą w pozyskiwaniu energii z OZE m.in. z elektrowni wodnych, wiatrowych oraz słonecznych. Analiza SWOT

Mocne strony Słabe strony  Przekroczenie dopuszczalnych wartości zanieczyszczeń w powiecie (PM10,

PM2,5 benzo(a)piranu i O3)  Brak przekroczeń dopuszczalnych  Niewystarczający stopień norm immisji na terenie gmin wykorzystania źródeł energii powiatu radomskiego. odnawialnej, które ograniczyłyby  Wykorzystanie odnawialnych źródeł emisję zanieczyszczeń do powietrza. energii – wody, wiatru, słońca.  Znaczny udział zanieczyszczeń  Istniejące na terenie powiatu pochodzących ze spalania paliw wysoko elektrownie wodne. zanieczyszczających w gospodarstwach domowych, głównie węgla kamiennego.  Zanieczyszczenia ze źródeł liniowych.

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Szanse Zagrożenia  Wzrost energooszczędności poprzez rozwój energetyki odnawialnej.  Modernizacja lub przebudowa  Zwiększające się zanieczyszczenie systemów ogrzewania. powietrza wynikające z punktowych  Wsparcie ze środków unijnych źródeł emisji. i krajowych na inwestycje dotyczące  Wzrost udziału paliw kopalnych jako termomodernizacji oraz OZE. źródeł energii.  Wzrost świadomości społeczeństwa w zakresie ochrony powietrza.

5.2 Zagrożenia hałasem Głównym zagrożeniem dla jakości klimatu akustycznego na terenie powiatu jest hałas przemysłowy (zakłady przemysłowe) oraz hałas komunikacyjny (drogowy i kolejowy) pochodzący z przebiegających przez teren powiatu oraz w jego okolicy ciągów komunikacyjnych:  dróg krajowych: DK7, DK9, DK12;  dróg wojewódzkich: DW691, DW699, DW732, DW73, DW737, DW740, DW744, DW747, DW787;  linii kolejowej nr 8 (Warszawa- Kraków). Monitoring oddziaływania akustycznego prowadzony przez GDDKiA analizowanych odcinków dróg w obrębie powiatu radomskiego obejmował gminy: Gózd, Jedlińsk, Jedlnia- Letnisko, Kowala oraz Wolanów (Tabela 8.).

Tabela 8. Liczna lokali mieszkalnych oraz liczba osób narażonych na hałas oceniany

wskaźnikami LDWN i LN Przedział wartości Odcinek drogi 50-55 dB 55-60 dB 60-65 dB 65-70 dB >70 dB Liczba lokali mieszkalnych oraz liczba osób zamieszkujących te lokale narażonych na hałas oceniany wskaźnikiem LDWN [liczba lokali/liczba mieszkańców] liczba lokali 945 754 687 367 142 liczba 3673 3017 2884 1558 566

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Przedział wartości Odcinek drogi 50-55 dB 55-60 dB 60-65 dB 65-70 dB >70 dB mieszkańców Liczba lokali mieszkalnych oraz liczba osób zamieszkujących te lokale narażonych na hałas oceniany wskaźnikim LN [liczba lokali/liczba mieszkańców] liczba lokali 919 728 632 276 93 liczba 3585 2932 2693 1153 371 mieszkańców Źródło: GDDKiA, Mapy akustyczne dla dróg krajowych o ruchu powyżej 3 000 000 pojazdów

LDWN - długookresowy średni poziom dźwięku A wyrażony w decybelach (dB), wyznaczony w ciągu wszystkich dób w roku, z uwzględnieniem pory dnia (rozumianej jako przedział czasu od godz. 6:00 do godz. 18:00), pory wieczoru (rozumianej jako przedział czasu od godz. 18:00 do godz. 22:00) oraz pory nocy (rozumianej jako przedział czasu od godz. 22:00 do godz. 6:00).

LN - długookresowy średni poziom dźwięku A wyrażony w decybelach (dB), wyznaczony w ciągu wszystkich pór nocy w roku (rozumianych jako przedział czasu od godz. 22.00 do godz. 6.00) Dopuszczalne normy hałasu dla dróg i linii kolejowych, w zależności od rodzaju terenu, przez który przebiegają wynoszą: LDWN – 50-65 dB, LN- 45-55 dB. Uzyskane podczas monitoringu wyniki wskazują na przekroczenia dopuszczalnych wartości poziomu hałasu. W celu realizacji zapisów zawartych w dokumentach o znaczeniu ponadlokalnym obowiązujących na terenie powiatu (Program ochrony środowiska przed hałasem ), przewiduje się podejmowanie inwestycji budowy i modernizacji dróg, prowadzenie przeglądów stanu dróg czy kontroli przestrzegania przepisów dotyczących prędkości ruchu. Programem ochrony środowiska przez hałasem objęte są DW 737, DW 740) tereny zabudowy zagrodowej, jednorodzinnej oraz mieszkaniowo usługowej. 5.2.1 Zagadnienia horyzontalne

- wiązać się będzie ze wzrostem temperatury, przez co zwiększy się liczba urządzeń klimatyzacyjnych i chłodniczych. W zwartej zabudowie lub nowych budynkach Adaptacja do zmian wielorodzinnych może powodować nadmierną emisję hałasu. Ograniczenie tego klimatu zjawiska polegać może na odpowiednim planowaniu przestrzeni (zieleń publiczna, zbiorniki wodne). - wykorzystywanie cichych nawierzchni na terenach zabudowanych, Nadzwyczajne a w uzasadnionych przypadkach wprowadzenie również ograniczeń prędkości zagrożenia środowiska i wagi pojazdów na obszarach zabudowanych, - budowa ekranów i obiektów ograniczających hałas,

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

- wprowadzanie zieleni izolacyjnej w obrębie pasów drogowych i terenów przemysłowych. - prowadzenie edukacji ekologicznej w zakresie klimatu akustycznego, Działania edukacyjne - promowanie wśród przedsiębiorców technologii o obniżonej hałaśliwości, - promowanie transportu zbiorowego i rowerowego. - w ramach funkcjonowania monitoringu środowiska przyrodniczego w zakresie stanu akustycznego wykonywane są pomiary, badania i analizy na terenie całego Monitoring województwa mazowieckiego. W ramach aktualizacji map akustycznych pomiary środowiska natężenia ruchu prowadzi również Zarząd Dróg Wojewódzkich oraz Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad. 5.2.2 Podsumowanie Powiat radomski posiada bardzo dobrze rozbudowaną sieć komunikacyjną. Przebiegające przez powiat drogi krajowe, wojewódzkie oraz linie kolejowe, mają wpływ na klimat akustyczny powiatu. Według monitoringu hałasu realizowanego przez GDDKiA w powiecie znajdują się tereny narażone na przekroczenia dopuszczalnych norm hałasu.

Analiza SWOT

Mocne strony Słabe strony

 Hałas pochodzący z autostrad, dróg ekspresowych, dróg krajowych i wojewódzkich.  Prowadzenie monitoringu  Hałas pochodzący ze źródeł w obrębie powiatu przez GDDKiA. przemysłowych.  Ludność narażona na przekroczenia dopuszczalnych norm hałasu Szanse Zagrożenia

 Zmniejszenie wpływu hałasu drogowego poprzez zadrzewienia  Wzrost natężenia ruchu na drogach przydrożne oraz budowę przebiegających przez powiat . i modernizację dróg na terenie powiatu.

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

5.3 Pola elektromagnetyczne Zgodnie z art. 123 i 124 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w ramach państwowego monitoringu środowiska powinien prowadzić okresowe badania kontrolne poziomów pól elektromagnetycznych oraz aktualizować corocznie rejestr zawierający informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych. Na podstawie monitoringu prowadzonego przez WIOŚ wynika, że występujące w środowisku na terenie województwa mazowieckiego poziomy pól elektromagnetycznych są mniejsze od poziomów dopuszczalnych (dopuszczalny poziom w zależności od częstotliwości wynosi od 7 V/m do 20 V/m). W punkcie zlokalizowanym na terenie Radomia wartość PEM nie przekracza 2 V/m. Według wyników monitoringu PEM, prowadzonego przez WIOŚ (2016 rok) nie stwierdzono przekroczeń wartości dopuszczalnych emisji fal elektromagnetycznych pochodzących z linii energetycznych i nadajników telefonii komórkowej w miejscach dostępnych dla ludności21.

21 WIOŚ w Warszawie (2016) 49

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Rysunek 5. Stacje bazowe telefonii komórkowej na terenie powiatu radomskiego Źródło: http://beta.btsearch.pl (dostęp z dnia 08.08.2018)

5.3.1 Zagadnienia horyzontalne

- ekstremalne zjawiska pogodowe mogą doprowadzić do zwiększenia ryzyka Adaptacja do zmian uszkodzenia masztów telefonii komórkowej, linii elektroenergetycznych, klimatu transformatorów, co wpłynie na ograniczenia w dostawie energii elektrycznej do odbiorców. Ważna jest rozbudowa systemu energetycznego o instalacje kablowe. - lokalizacja urządzeń wykluczająca zachodzenie na siebie obszarów oddziaływań Nadzwyczajne silnych pól wytwarzanych przez sąsiednie źródła, zagrożenia środowiska - utrzymanie urządzeń w dobrym stanie technicznym. - edukacja społeczeństwa (szkoły, zakłady produkcyjne, mieszkańcy) z zakresu Działania edukacyjne oddziaływania i szkodliwości PEM Monitoring - monitoring pól elektromagnetycznych prowadzi WIOŚ. Wyniki badań są środowiska publikowane przez inspekcję na bieżąco, corocznie. 5.3.2 Podsumowanie W powiecie radomskim nie istnieje zagrożenie spowodowane przekroczeniem dopuszczalnych wartości promieniowania elektromagnetycznego.

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Analiza SWOT

Mocne strony Słabe strony  Funkcjonowanie sztucznych źródeł radiacji na terenie powiatu nie stwarza zagrożenia dla ludności - i nawet ewentualna awaria może mieć charakter wyłącznie miejscowy. Szanse Zagrożenia  Możliwe przekroczenie za kilka lat dopuszczalnego poziomu w związku z rozwojem sieci - elektromagnetycznych i zwiększoną liczbą urządzeń elektrycznych.  Awaria źródeł radiacji.

5.4 Gospodarowanie wodami 5.4.1 Wody powierzchniowe Powiat radomski położony jest w dorzeczu środkowej Wisły. Przez jego teren przebiegają działy wodne rzek II rzędu: Radomki, Zagożodżonki i Iłżanki. Największą rzeką powiatu radomskiego jest Radomka, będąca lewobrzeżnym dopływem Wisły Środkowej. Źródła rzeki znajdują się w rejonie Wzgórz Koneckich, na stoku Garbu Gielniowskiego, w odległości 5 km od Przysuchy, na terenie jurajskich piaskowców i iłów. Długość rzeki wynosi 106,4 km. Dopływami Radomki są:  Wiązownica (dopływ lewostronny);  Dobrzyca (dopływ prawostronny);  Tymianka (dopływ lewostronny);  Mleczna (dopływ prawostronny)  Bosak (dopływ prawostronny). Drugim, co do wielkości ciekiem na terenie powiatu jest Iłżanka. Jej dopływy stanowią rzeki: Struga Małyszyniec, Modrzejowianka (w górnym biegu rzeki nazywana Modrzejowicą).

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Ponadto na terenie powiatu znajdują się zbiorniki retencyjne, do najważniejszych należą :  zbiornik Domaniów (powierzchnia 475 ha) ;  zbiornik Siczki (powierzchnia 35 ha);  zbiornik Iłża (powierzchnia 18,5 ha);  zbiornik Staw Górny (powierzchnia 16,8 ha);  zbiornik Małyszyniec (powierzchnia 3,8 ha);  zbiornik Seredzice (powierzchnia 4,2 ha). Tabela 9. Jednolite Części Wód na terenie powiatu radomskiego Ocena ryzyka Ocena Europejski kod JCWP Nazwa JCWP nieosiągnięcia celów stanu środowiskowych RW20001723629 Iłżanka do Małyszyńca dobry zagrożona RW20001723632 Dopływ w Błazinach dobry zagrożona RW2000172364 Dopływ spod Prędocinka dobry niezagrożona Dopływ spod Kolonii RW20001723654 dobry niezagrożona Pasztowa Wola RW20001723658 Dopływ z Czerwonej dobry niezagrożona Modrzejowianka do RW200017236649 dobry zagrożona Kobylanki RW200017236669 Mucha dobry niezagrożona Oleśnica od źródła do RW200017236689 zły niezagrożona Boguszyckiego Potoku RW200017236712 Dopływ z Kochanowa dobry niezagrożona RW20001723729 Zwoleńka zły niezagrożona RW2000172512489 Krępianka zły niezagrożona RW20001725129 Młynówka Pomianowska zły niezagrożona Radomka od źródeł do RW20001725219 zły niezagrożona Szabasówki bez Szabasówki Szabasówka od źródeł do RW20001725223 zły zagrożona Kobyłki bez Kobyłki RW200017252269 Garlica zły niezagrożona RW200017252289 Jabłonica dobry zagrożona RW200017252314 Dopływ spod Pleca zły niezagrożona RW200017252499 Wiązownica zły niezagrożona RW200017252529 Dobrzyca zły niezagrożona RW200017252532 Dopływ spod Sewerynowa zły niezagrożona

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Ocena ryzyka Ocena Europejski kod JCWP Nazwa JCWP nieosiągnięcia celów stanu środowiskowych RW200017252549 Ślepotka zły niezagrożona RW200017252552 Stara Rzeka zły niezagrożona RW200017252569 Bosak zły niezagrożona RW200017252589 Tymianka zły niezagrożona RW200017252592 Dopływ spod Kamińska zły niezagrożona RW200017252689 Pacynka zły zagrożona RW20001725269 Mleczna bez Pacynki zły zagrożona RW20001725272 Jastrzębianka zły zagrożona RW20001725274 Dopływ spod Dębniaka zły zagrożona Dopływ spod Jastrzębskich RW20001725276 zły zagrożona Łąk RW20001725278 Łukawka zły zagrożona RW20001725289 Leniwka zły zagrożona RW200017254949 Pierzchnianka dobra zagrożona Iłżanka od Małyszyńca do RW20001923659 dobra zagrożona Modrzejowianki Modrzejowianka od RW20001923669 zły niezagrożona Kobylanki do ujścia Szabasówka od Kobyłki do RW20001925229 zły niezagrożona ujścia RW200019252599 Struga Jabłonna zły niezagrożona Radomka od Mlecznej do RW20001925299 zły zagrożona ujścia

Źródło: WIOŚ

Dla JCWP zagrożonych nieosiągnięciem celów środowiskowych wprowadzone zostały derogacje. Wynikający z wpływu działalności antropogenicznej na stan JCW generujący konieczność przesunięcia w czasie osiągnięcia celów środowiskowych z uwagi na brak rozwiązań technicznych możliwych do zastosowania w celu poprawy stanu JCW. W latach 2011-2016 przez WIOŚ prowadzony był monitoring wód powierzchniowych m.in. pod kątem stanu ekologicznego, chemicznego oraz klasy elementów fizyko - chemicznych. Ocenę wód na podstawie otrzymanych wyników przedstawia tabela 10.

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Tabela 10. Ocena JCW na terenie powiatu radomskiego Stan/ potencjał Stan Klasa elementów fizyko Ocena stanu Nazwa JCWP ekologiczny chemiczny - chemicznych JCWP Zwoleńka umiarkowany dobry poniżej stanu dobrego zły stan wód Krępianka umiarkowany - - zły stan wód Radomka od źródeł do poniżej stanu poniżej potencjału umiarkowany zły stan wód Szabasówki bez dobrego dobrego Szabasówki

Jabłonica umiarkowany - - zły stan wód

Wiązownica umiarkowany - - zły stan wód

Tymianka umiarkowany - - zły stan wód Mleczna bez słaby - - zły stan wód Pacynki Leniwka umiarkowany - poniżej stanu dobrego zły stan wód Modrzejowianka poniżej stanu poniżej potencjału od Kobylanki do umiarkowany zły stan wód dobrego dobrego ujścia Szabasówka od umiarkowany - - zły stan wód Kobyłki do ujścia Radomka od poniżej stanu poniżej potencjału Mlecznej do umiarkowany zły stan wód dobrego dobrego ujścia

Źródło: WIOŚ, 2017

Powiat radomski znajduje się na obszarze działania Zarządu Zlewni w Radomiu, pod który podlega sześć nadzorów wodnych: Iłża, Kozienice, Przysucha, Radom, Szydłowiec, Zwoleń. Poniżej przedstawiona została ewidencja wód i melioracji wodnych na terenie powiatu radomskiego w podziale na nadzory wodne.

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Tabela 11. Ewidencja wód i melioracji wodnych na terenie powiatu radomskiego Nadzór Iłża wodny Element Charakterystyka ewidencji nazwa długość rzeki [km] 24,552 km, długość uregulowana – 15,370 km; długość Iłżanka nieuregulowana – 9,182 km 17,189 km, długość uregulowana – 15,049 km; długość Modrzejowica nieuregulowana – 2,140 km 10,670 km, długość uregulowana – 9,393 km; długość Łączanka nieuregulowana – 1,277 km Kobylanka 21,526 km, długość uregulowana – 21,526 km; 7,9 km, długość uregulowana – 4,150 km; długość Małyszyniec Rzeki nieuregulowana – 3,750 km Ciek od 4,790 km, długość uregulowana – 3,866 km; długość Pasztowej nieuregulowana – 0,924 km Woli Błazinka 4,220 km, długość uregulowana – 4,220 km; Struga 1,490 km, długość uregulowana – 1,490 km; Trębowiec Kłonówka 7,130 km, długość uregulowana – 7,130 km; 1,640 km, długość uregulowana – 0,497 km; długość Stonawka nieuregulowana – 1,143 km rodzaj liczba budowli [szt.] budowli 6 szt. – na rzece: Iłżanka, Modrzejowica, Łączanka, Jazy Kobylanka Stopnie z 11 szt. – na rzece Iłżanka piętrzeniem Budowle Przejazdy w 1 szt. – na rzece Iłżanka bród Stopnie 10 szt. - na rzece Iłżanka, Modrzejowica, Kobylanka Zastawki 10 szt. – na rzece Modrzejowica, Kobylanka, Małyszyniec Przepusty z 1 szt. na rzece Kobylanka piętrzeniem nazwa powierzchnia [ha] i objętość zbiornika [tys. m3] zbiornika Zbiorniki Jezioro powierzchnia: 18,5 ha Iłżeckie objętość: 148 tys.m3 powierzchnia obszaru zmeliorowanego [ha] i długość Melioracje - rowów melioracyjnych [m] wodne powierzchnia: 8 510 ha,

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

długość: 329 963 m Nadzór Kozienice wodny nazwa długość rzeki [km] / 5,71 km; długość uregulowana – 3,432 km; długość Mirenka Rzeki nieuregulowana – 2,278 km 25,512 km; długość uregulowana – 2,830 km; długość Zagożdżonka nieuregulowana – 22,682 km rodzaj liczba budowli [szt.] budowli przepust 2 szt. – na rzece Zagożdzonka Budowle stopień 7 szt. – na rzece Mirenka faszynowy przepust z 1 szt. – na rzece Zagożdzonka piętrzeniem powierzchnia [ha] obszaru zmeliorowanego i Melioracje długość [m]rowów melioracyjnych - wodne powierzchnia: 373 ha, długość: 33 867 m Nadzór Przysucha wodny nazwa długość rzeki [km] / 7,305 km; długość uregulowana – 0,332 km; długość Radomka Rzeki nieuregulowana – 6,973 km 8,931 km; długość uregulowana – 5,407 km; długość Wiązownica nieuregulowana – 3,524 km Potok od 4,610 km; długość uregulowana – 4,610 km; Rzeki Wrzeszczowa rodzaj liczba budowli [szt.] budowli zastawki 4 szt. – na rzece potok od Wrzeszczowa Budowle przepusty z 4szt. – na rzece potok od Wrzeszczowa piętrzeniem przejazd w 2 szt. – na rzece Wiązownica bród nazwa powierzchnia [ha] i objętość [tys. m3] zbiornika zbiornika Zbiornik powierzchnia: 72 ha; Zbiorniki Domaniów pojemność: 2 096 tys.m3 Zbiornik powierzchnia: 35,6 ha Jagodno pojemność: 594,4 tys.m3 powierzchnia obszaru zmeliorowanego [ha] i długość Melioracje rowów melioracyjnych [m] - wodne powierzchnia: 18 671 ha, długość: 382 183 m

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Nadzór Zwoleń wodny powierzchnia obszaru zmeliorowanego [ha] i długość Melioracje rowów melioracyjnych [m] - wodne powierzchnia: 44,4 ha, długość: 2 840 m Nadzór Szydłowiec wodny nazwa długość rzeki [km] / Oronka 9,75 km; długość uregulowana – 9,75 km 12,42 km; długość uregulowana – 11,95 km; długość Rzeki Garlice nieuregulowana – 0,47 km Szabasówka 7,14 km; długość nieuregulowana – 7,14 km; Jabłonica 2,26 km; długość nieuregulowana – 2,26 km; Nadzór Szydłowiec wodny rodzaj liczba budowli [szt.] budowli zastawki 9szt. – na rzece Oronka Budowle przepusty z 9 szt. – na rzekach Oronka i Garlica zastawką jaz 2 szt. – na rzekach Oronka i Szabasówka powierzchnia obszaru zmeliorowanego [ha] i długość Melioracje rowów melioracyjnych [m] - wodne powierzchnia: 2145,5 ha, długość: 70 941 m Źródło: Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie (pismo z dnia 20.08.2018 r., znak: WA.ZUW.4.521.65.2018.MO) 5.4.2 Obszary zagrożone podtopieniami Obszary zagrożone podtopieniami położone są w sąsiedztwie rzeki Radomki22. 5.4.3 Wody podziemne Powiat radomski położony jest w zasięgu trzech JCWPd :  JCWPd 74 (część północna powiatu, gminy: Gózd, Jastrzębia, Jedlińsk, Jedlnia- Letnisko, Pionki (gm. miejska i wiejska), Przytyk, Wolanów, Zakrzew) – warstwa zasilana jest przez infiltrację wód opadowych. Zasoby JCWPd 74 wykorzystywane są w 11 %. Antropopresja na wody podziemne na wskazanym terenie związana jest z ujęciami wody dla Zakładów Tworzyw Sztucznych „Pronit” w Pionkach oraz Elektrowni w Kozienicach. W wyniku ich

22 http://mapy.isok.gov.pl/imap/ (dostęp z dnia 09.10.2017) 57

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

eksploatacji powstały leje depresyjne. Obecnie (2018) pobór wody z ujęć w Pionkach został ograniczony, ze względu na likwidację Zakładu Tworzyw Sztucznych. Zaobserwowano podniesienie się zwierciadła wody oraz spłycenie leja depresyjnego.  JCWPd 86 (część południowa powiatu, gminy: Iłża (gm. miejska i wiejska), Kowala, Przytyk, Skaryszew, Wolanów, Wierzbica) – warstwa zasilana jest przez infiltrację wód opadowych. Zasoby JCWPd wykorzystane są w 21,3 %. Powstające w zasięgu warstwy leje depresyjne związane są z działalnością związaną z wydobyciem złoża Śmiłów 1 (kamienie drogowe i budowlane), odwodnieniem górniczym Cementowni w Wierzbicy oraz eksploatację ujęcia komunalnego la Starachowic w Trębowcu.  JCWPd 87 (centralna cześć powiatu, gminy: Gózd, Iłża (gm. wiejska), Jastrzębia, Jedlińsk, Jedlnia- Letnisko, Kowala, Pionki, Przytyk, Skaryszew, Wierzbica, Wolanów, Zakrzew). Zasoby wód podziemnych wykorzystywane są w 20 %. Leje depresyjne w zasięgu warstw powstają na skutek poboru wód

podziemnych z utworów kredy górnej, z ujęcia w Radomiu. Obecnie pobór wody

uległ znacznemu zmniejszeniu, co spowodowało wyraźne ograniczenie obszarów ich oddziaływania Z przeprowadzonego w 2017 roku przez WIOŚ monitoringu wód podziemnych wynika, że w punkcie zlokalizowanym na terenie powiatu radomskiego (Guzów), wody podziemne (JCWPd 86) zaklasyfikowane zostały do I klasy jakości (pod względem zawartości substancji organicznej). Stan chemiczny JCWPd 86 określono jako dobry. Powiat radomski położony jest w zasięgu Głównych Zbiorników Wód Podziemnych:  GZWP 405 – niecka radomska;  GZWP 412 – zbiornik Goszczewice;  GZWP 420 – zbiornik Wierzbica – Ostrowiec. 5.4.4 Zagadnienia horyzontalne

- zwiększanie pojemności obiektów „małej” i „dużej” retencji, konserwacja Adaptacja do zmian urządzeń melioracyjnych, klimatu - rozwój kanalizacji deszczowej. Nadzwyczajne - rozwój systemów wczesnego ostrzegania i prognozowania zagrożeń. zagrożenia środowiska

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

- edukacja mieszkańców w zakresie racjonalnego wykorzystywania zasobów wodnych, w tym upowszechnianie retencjonowania wód opadowych Działania edukacyjne i wykorzystywania jej do nawadniania ogrodów przydomowych, - zwiększanie świadomości mieszkańców w zakresie jakości wód powierzchniowych i podziemnych w kontekście turystycznego wykorzystania regionu. - Monitoring wód powierzchniowych realizuje WIOŚ. Wykonawcą monitoringu wód Monitoring podziemnych (chemicznego i ilościowego) jest Państwowa Służba środowiska Hydrogeologiczna. Lokalny system monitoringu wód uzupełnia system monitorowania stanu sieci wodociągowej i wody ujmowanej na cele komunalne. 5.4.5 Podsumowanie Głównymi ciekami na terenie powiatu radomskiego są rzeki: Radomka i Iłżanka wraz z jej dopływami. Z przeprowadzonego przez WIOŚ monitoringu wynika, że stan JCWP na terenie powiatu jest zły. Teren powiatu położony jest w zasięgu JCWPd 74, 86, 87. Monitoring wód podziemnych prowadzony był w jednym punkcie pomiarowym. Zagrożenie podtopieniami na terenie powiatu może wystąpić na terenach sąsiadujących z rzeką Radomką.

Analiza SWOT

Mocne strony Słabe strony  Istniejące zasoby wód podziemnych.  Zły stan JCWP.  Monitoring wód prowadzony na  Zagrożenia osiągnięcia celów terenie powiatu. środowiskowych dla JCWP. Szanse Zagrożenia  Rozwój sieci osadniczej, infrastruktury  Możliwość nawiązania współpracy technicznej i rolnictwa skutkujący z sąsiednimi jednostkami samorządu zwiększonym poborem wody, większą terytorialnego w celu poprawy stanu produkcją ścieków i zwiększonym i jakości wód. spływem powierzchniowym z pól uprawnych.

5.5 Gospodarka wodno-ściekowa Charakterystyka sieci wodociągowej oraz kanalizacyjnej na terenie powiatu radomskiego została przedstawiona w tabeli 12. Wynika z niej, że sieć wodociągowa na terenie powiatu jest dobrze rozwinięta, jej długość wynosi 1724,72 km, zasilając przy tym

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025 w wodę 90,7 % mieszkańców powiatu23. Sieć kanalizacyjna ma długość 649,2 km, korzysta z niej 39,5% mieszkańców powiatu.

Tabela 12. Długość sieci kanalizacyjnej i wodociągowej na terenie powiatu radomskiego

długość sieci [km] Gmina kanalizacyjnej wodociągowej Gózd 59,96 113,86 Iłża 19,6 187 Jastrzębia 29,9 87,4 Jedlińsk 33,78 191,74 Jedlnia-Letnisko 107,44 143,52 Kowala 0 121,7 Pionki 111,55 123,5 Pionki miejska 86,2 116,7 Przytyk 45,59 132,6 Skaryszew 24,48 196,4 Wierzbica 18,2 77,8 Wolanów 22,8 96,6 Zakrzew 89,7 135,9 Suma 649,2 1724,72 Źródło: Ankiety z poszczególnych gmin powiatu radomskiego, grudzień 2018

Największy udział w ogólnej długości sieci kanalizacyjnej na terenie powiatu radomskiego ma sieć eksploatowana na terenie gminy Jedlnia- Letnisko (17,8%) oraz Pionki (gm. wiejska, 17,2%, gmina miejska, 13,3%). Sieć wodociągowa na terenie poszczególnych gmin powiatu rozbudowana jest w podobnym stopniu (wykres 4).

23 Bank Danych Lokalnych GUS dane za rok 2016 60

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Wykres. 4. Procentowy udział sieci kanalizacyjnej i wodociągowej w ogólnej długości sieci w podziale na poszczególne gminy powiatu radomskiego

Źródło: Ankiety z poszczególnych gmin powiatu radomskiego, grudzień 2018

Liczbę przyłączy do poszczególnych sieci oraz procent mieszkańców korzystających z sieci w gminach powiatu radomskiego przedstawia wykres 5. Gminą posiadającą najlepiej rozwiniętą sieć kanalizacyjną i wodociągową jest gmina Pionki. Najmniej mieszkańców korzysta z sieci wodociągowej w gminie Gózd (37,4%). W pozostałych gminach korzystający z sieci stanowią ponad 80% mieszkańców. Sieć kanalizacyjna wymaga dalszej rozbudowy.

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Wykres. 5. Liczba przyłączy do sieci kanalizacyjnej oraz procentowy udział korzystających z tych sieci na terenie powiatu radomskiego z podziałem na gminy

Źródło: Ankiety z poszczególnych gmin powiatu radomskiego, grudzień 2018

Wykres. 6. Liczba przyłączy do sieci kanalizacyjnej oraz procentowy udział korzystających z tych sieci na terenie powiatu radomskiego z podziałem na gminy

Źródło: Ankiety z poszczególnych gmin powiatu radomskiego, grudzień 2018 62

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Jakość wody przeznaczonej do spożycia monitorowana jest przez Powiatową Stację Sanitarno – Epidemiologiczną w Radomiu. Nadzorem objętych jest 35 wodociągów publicznych opartych na ujęciach wód podziemnych. W 2017r. stwierdzono przydatność wody do spożycia przez ludzi dla wszystkich nadzorowanych wodociągów. W przypadku ewentualnego wystąpienia w obrębie sieci wodociągowej zjawisk niepożądanych (wykrycie zanieczyszczenia bakteriologicznego lub fizycznego i chemicznego) natychmiast podejmowane są działania w ramach posiadanych uprawnień w celu wyeliminowania nieprawidłowości. Ze względu na niski wskaźnik skanalizowania gminy, mieszkańcy powiatu korzystają ze zbiorników bezodpływowych (szamb). W miejsach o korzystnych warunkach gruntowych oraz gdzie budowę sieci kanalizacyjnej uniemożliwia duże rozproszenie zabudowy powstają przydomowe oczyszczalnie ścieków.

Tabela 13. Mieszkańcy powiatu radomskiego korzystający ze zbiorników bezodpływowych oraz przydomowych oczyszczalni ścieków

Liczba gospodarstw Liczba gospodarstw korzystających ze korzystających z Gmina zbiorników bezodpływowych na nieczystości przydomowych oczyszczalni ciekłe ścieków Gózd 1152 120 Iłża 686 2350 Jastrzębia 220 135 Jedlińsk 1610 70 Jedlnia-Letnisko 3310 54 Kowala 2943 431 Pionki 169 59 Pionki (gm. miejska) b.d. b.d. Przytyk 675 4 Skaryszew 3400 100 Wierzbica 1699 9 Wolanów b.d. b.d. Zakrzew 950 390 Suma 3722 16814 Źródło: Ankieta na potrzeby sporządzenia Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu radomskiego na lata 2018-2021 z perspektywą do roku 2025 (poszczególne gminy powiatu), 2018

Na terenie powiatu działa 34 oczyszczalnie ścieków (tabela 14). Z oczyszczalni ścieków korzysta 62 467 mieszkańców powiatu.

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Tabela 14. Oczyszczalnie ścieków na terenie powiatu radomskiego

Projektowana Ilość ścieków Rodzaj Rodzaj maksymalna Lokalizacja Właściciel (użytkownik) Adres zarządzającego w 2016 roku oczyszczanych oczyszczalni przepustowość [m3/d] ścieków [m3/d] Gózd, ul. Radomska 7 Gózd Urząd Gminy Gózd gminna 600 224,68 komunalne 26-634 Gózd Gózd, ul. Radomska 7 Klwatka Królewska Urząd Gminy Gózd gminna 956 254,79 komunalne 26-634 Gózd Zespół Szkół Chwałowice 247 Chwałowice Ponadgimnazjalnych inna: szkolna 50 26,0 komunalne 27-100 Iłża w Chwałowicach Zakład Wodociągów i ul. Jakubowskiego 12 Iłża Kanalizacji gminna 2 150 706,00 komunalne 27-100 Iłża w Iłży ul. Bodzentyńska 17 Iłża Szpital Rejonowy zakładowa 141,50 30,05 komunalne 27-100 Iłża Dom Matki i Dziecka im. Jana Pawła II, Caritas Diecezji Jasieniec Dolny 52 Jasieniec Dolny inna: osiedlowa 12,38 3,10 komunalne Radomskiej, Dom Interwencji 27-100 Iłża Kryzysowej Marcule 1 Marcule Nadleśnictwo Marcule inna: osiedlowa 6,50 5,00 komunalne 27-100 Iłża Zakłady Górniczo-Metalowe Zębiec Zębiec zakładowa 126,80 8,00 przemysłowe S.A. "Zębiec” 27-200 Starachowice Pieńki 40 Pieńki Stacja Paliw zakładowa 5,8 b.d. komunalna 27-100 Iłża Zakład Gospodarki Komunalnej ul. Ogrodowa 51A Jedlińsk gminna 720 398,00 komunalne w Jedlińsku 26-660 Jedlińsk Zespół Szkół Publicznych Wierzchowiny 30 Wierzchowiny w Wierzchowinach inna: szkolna 17,00 1,15 komunalne 26-660 Jedlińsk

Publiczna Szkoła Podstawowa Zawady Stare 30A Zawady Stare inna: szkolna 6,0 1,10 komunalne w Zawadach Starych 26-660 Jedlińsk

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Projektowana Ilość ścieków Rodzaj Rodzaj maksymalna Lokalizacja Właściciel (użytkownik) Adres zarządzającego w 2016 roku oczyszczanych oczyszczalni przepustowość [m3/d] ścieków [m3/d] ul. Płużańskiego 30 Leśny Ośrodek Edukacyjny Jedlnia - Letnisko 26-630 Jedlnia- zakładowa 30,0 6,59 komunalne Lasów Państwowych Letnisko ul. Radomska 43 Jedlnia - Letnisko Urząd Gminy Jedlnia-Letnisko 26-630 Jedlnia- gminna 611 460,00 komunalne Letnisko Departament Specjalistyczny ul. Średnia 49 Rożki zakładowa 16,80 1,16 komunalne Wydział Sieci WN Radom 26-600 Radom ul. Zwycięstwa 6a Jedlnia Urząd Gminy Pionki gminna 250 183,00 komunalne 26-670 Pionki Przedsiębiorstwo Wodno- zakładowa ul. Leśna 3 komunalne, Pionki Kanalizacyjno-Ciepłownicze (od 2005r. 12 000,00 4 742,00 26-670 Pionki przemysłowe Sp. z o.o. w Pionkach komunalna) Zakład Gospodarki Komunalnej ul. Rynek 34 Wólka Domaniowska gminna 300 248,00 komunalne w Przytyku Sp. z o.o. 26-650 Przytyk Zakład Gospodarki Komunalnej ul. Rynek 34 Zameczek gminna 300 143,28 komunalne w Przytyku Sp. z o.o. 26-650 Przytyk Zakłady Przetwórstwa Maków, ul. Lipowa 91 komunalne, Maków Spożywczego zakładowa 700 174,00 26-640 Skaryszew przemysłowe "MAKÓW" Sp. z o.o. Zakład Gospodarki Komunalnej ul. Piaseckiego 15 26- Skaryszew gminna 800 562,00 komunalne i Mieszkaniowej 640 Skaryszew Zakład Wodociągów i ul. Kościuszki 73 komunalne, Wierzbica gminna 1 300 527,32 Kanalizacji 26-680 Wierzbica przemysłowe Zakład Mleczarski "FIGAND” Kolonia komunalne, Kolonia Wawrzyszów Sp. Jawna Wawrzyszów29 26- zakładowa 60 53,00 przemysłowe Leszek Figarski i wspólnicy 625 Wolanów Wspólnota Mieszkaniowa Gębarzów Gębarzów inna: osiedlowa 18,0 b.d komunalne Gębarzów 13/14 26-640 Skaryszew Niemianowice 27 PPHU „JANHAS” (zakład Niemianowice 26 – 634 zakładowa 30,0 8,0 przemysłowe przetwórstwa mięsnego) Niemianowice

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Projektowana Ilość ścieków Rodzaj Rodzaj maksymalna Lokalizacja Właściciel (użytkownik) Adres zarządzającego w 2016 roku oczyszczanych oczyszczalni przepustowość [m3/d] ścieków [m3/d] komunalna Jastrzębia 110 (od 2012r. Jastrzębia Gmina Jastrzębia 200 - - 26-631 Jastrzębia wyłączona z eksploatacji) zakładowa Wola Gutowska 33E (od 2012r. Wola Gutowska PPH RADMOT 1,5 - - 26-660 Jedlińsk wyłączona z eksploatacji) Zadobrze 15 A obecnie tylko Zadobrze Zakład Drzewny zakładowa 4,2 - 26 – 670 Pionki wody opadowe Publiczna Szkoła Podstawowa Ruda Wielka 192 Ruda Wielka inna: szkolna 9,0 b.d. komunalne w Rudzie Wielkiej 26-680 Ruda Wielka PPH „PIK” (produkcja napojów Wawrzyszów 9 2 Wawrzyszów zakładowa 90,0 b.d. przemysłowe chłodzących) 6 – 625 Wolanów inna: szkolna Wolanów, (od 2012r. Mniszek Publiczna Szkoła Podstawowa ul. Radomska 20 6,05 - - wyłączona z 26-652 Wolanów eksploatacji) Zakrzew 51 Zakrzew Gmina Zakrzew zakładowa 5,0 1,2 komunalne 26 -652 Zakrzew Publiczna Szkoła Podstawowa Zakrzew 51 Zakrzew inna: szkolna 29,0 7,3 komunalne w Zakrzewie 26-652 Zakrzew Zakrzew 51 Zakrzew Kolonia Przedszkole Gminne inna: szkolna 4,8 2,4 komunalne 26-652 Zakrzew Źródło: WIOŚ, 2016 / Starostwo Powiatowe w Radomiu

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Na terenie powiatu radomskiego funkcjonuje 9 Gminnych Spółek Wodnych zrzeszonych w 3 Rejonowych Związkach Spółek Wodnych – Przysusze, Zwoleniu i Szydłowcu. Gminna Spółka Wodna w Jedlińsku przystąpiła do Rejonowego Związku Spółek Wodnych w Zwoleniu. Samodzielnie funkcjonuje Gmina Spółka Wodna w Wierzbicy. Gminna Spółka Wodna w Goździe nie prowadzi działalności. Gminy Skaryszew oraz Iłża nie posiadają spółek wodnych. Gminne Spółki Wodne sprawują nadzór nad funkcjonowaniem urządzeń melioracji wodnych szczegółowych to jest gruntów zmeliorowanych systemem drenowania bądź rowami otwartymi. 5.5.1 Zagadnienia horyzontalne

- stosowanie mechanizmów ekonomicznych w celu regulowania popytu na wodę – np. odpowiednio dobranych opłat za wodę, Adaptacja do zmian - wprowadzanie nowych technologii ograniczających zużycie wody, klimatu - uszczelnianie sieci wodociągowych i kanalizacyjnych.

- susze wiążą się z obniżeniem przepływów w rzekach, co skutkować może Nadzwyczajne akumulacją odprowadzanych zanieczyszczeń z oczyszczalni ścieków. zagrożenia środowiska W warunkach powiatu sytuację może poprawić zmniejszanie zużycia wody poprzez zastosowanie ww. czynników (wiersz 1). - realizacja działań edukacyjnych (szkoleń, akcji informacyjnych, spotkań z Działania edukacyjne ekspertami itp.) w zakresie prowadzenia racjonalnej gospodarki wodno-ściekowej gospodarstwach domowych i w zakładach przemysłowych. - prowadzący zakłady wodociągowo-kanalizacyjne oraz zakłady przemysłowe są Monitoring zobowiązani do wykonania systematycznych badań jakości wody i ścieków. środowiska Ponadto WIOŚ, w ramach bieżących kontroli przedsiębiorstw czy oczyszczalni ścieków prowadzi kontrole w zakresie gospodarki wodno-ściekowej. 5.5.2 Podsumowanie Sieć wodociągowa na terenie powiatu radomskiego zaopatruje w wodę ponad 90 % mieszkańców. Z sieci kanalizacyjnej korzysta ok. 39,3 % mieszkańców powiatu. Ponadto w powiecie przewiduje się inwestycje mające na celu zwiększenie liczby przydomowych oczyszczalni ścieków. Na terenie powiatu działają 34 oczyszczalnie ścieków (2017 r.) obsługujących 62467 mieszkańców powiatu.

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Analiza SWOT

Mocne strony Słabe strony  Dobrze rozwinięta sieć wodociągowa.  Duża ilość ścieków wymagających  Rozbudowywana sieć oczyszczenia. kanalizacyjna.  Duże rozproszenie zabudowy.  Działające oczyszczalnie ścieków na terenie powiatu. Szanse Zagrożenia  Duże możliwości uzyskania dofinansowania na inwestycje związane z gospodarką wodno- ściekową.  Możliwość trwałego  Rozbudowa sieci kanalizacyjnej. zanieczyszczenia gleb, wód  Rozbudowa i modernizacja powierzchniowych i podziemnych istniejących oczyszczalni ścieków. w przypadku niepodjęcia szeroko  Większa liczba gospodarstw zakrojonych działań korzystających z przydomowych inwestycyjnych. oczyszczalni ścieków.  Mniejsza liczba nieszczelnych bezodpływowych zbiorników (szamb).

5.6 Zasoby geologiczne Na terenie powiatu radomskiego znajduje się 63 udokumentowanych złóż kopalin w tym złoża piasków i żwirów, węgli brunatnych, wapieni i margli przemysłu wapienniczego, wapieni i margli przemysły cementowego, surowców ilastych kruszywa lekkiego, piasków formierskich, o różnym stanie zagospodarowania zasobów24,. Część złóż zlokalizowanych na

24 Bilans Zasobów Złóż Kopalin w Polsce wg stanu na 31 XII 2016 r. 68

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025 terenie powiatu posiada koncesje na wydobycie złoża wydane przez Starostę Radomskiego (złoża <2ha) lub przez Marszałka Województwa (złoża >2 ha) (Tab.15).

Tabela 15. Wykaz złóż na których wydobycie wydana została koncesja Starosty lub Marszałka Województwa na terenie powiatu radomskiego

Nazwa złoża Gmina Kopalina Wielkość złoża

Koncesje Starosty

Borki Przytyk piasek ≤ 2 ha Dąbrowa Jastrzębia piasek Kozłowska 1 Dąbrowa Jastrzębia piasek Kozłowska Gózdek Jedlińsk piasek

Gózdek I Jedlińsk piasek

Gulinek Zakrzew piasek

Krasna Dąbrowa Pionki piasek Krasna Dąbrowa Pionki piasek I Mąkosy Jastrzębia piasek

Milejowice I Zakrzew piasek ≤ 2 ha Narty Jedlińsk Piaski i gliny

Narty Ii Jedlińsk Piaski i gliny

Rożki Kowala piasek

Rożki I Kowala piasek

Sobków Wierzbica piasek

Sołtyków 9 Skaryszew piasek

Sukowska Wola Przytyk piasek

Tomaszów Skaryszew piasek

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Nazwa złoża Gmina Kopalina Wielkość złoża

Wygnanów Przytyk piasek

Wygnanów I Przytyk piasek

Zakrzewska Wola Zakrzew piasek Zakrzewska Wola Zakrzew piasek I Koncesje Marszałka Województwa Dąbrówka Zakrzew piasek Podłężna > 2 ha Gaworzyna Iłża piasek

Gustawów II Zakrzew piasek

Gustawów III Zakrzew piasek

Gutów Jedlińsk piasek

Iłża 1 Iłża wapienie > 2 ha Kamińsk Jedlińsk piasek Kowala Wolanów piasek Duszocina Rzeczków Wierzbica piasek Wierzbica – pole Wierzbica wapienie A Źródło: Starostwo Powiatowe w Radomiu / Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego 5.6.1 Zagadnienia horyzontalne

- właściwy sposób pozyskiwania, przetwarzania i wykorzystania złóż z wykorzystaniem najnowocześniejszych technik i narzędzi optymalizacji przeróbki surowców, Adaptacja do zmian - uwzględnianie w dokumentach planistycznych (m. in. mpzp) informacji klimatu o udokumentowanych złożach kopalin, - stosowanie odpowiednich zapisów w planach zagospodarowania terenów po eksploatacji złóż celem zapobiegania erozji gruntów. Nadzwyczajne - odpowiednie zabezpieczanie powierzchni ziemi w związku z eksploatacją kopalń zagrożenia środowiska odkrywkowych. - prowadzenie działań mających na celu informowanie społeczeństwa zarówno Działania edukacyjne o korzyściach płynących z wykorzystania poszczególnych rodzajów złóż, jak i o zagrożeniach dla ludzi i środowiska z tym związanych.

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

- prowadzący eksploatację kopalin jest obowiązany podejmować środki niezbędne Monitoring do ochrony zasobów złoża, jak również do ochrony powierzchni ziemi oraz wód powierzchniowych i podziemnych, sukcesywnie prowadzić rekultywację terenów środowiska poeksploatacyjnych oraz przywracać do właściwego stanu inne elementy przyrodnicze. 5.6.2 Podsumowanie W powiecie radomskim znajdują się złoża zasobów kopalnych, głównie piasków i żwirów. Ponadto znajdują się tu złoża wapieni i margli, węgla brunatnego, piasków formierskich oraz kopalin do celów inżynierskich (piaski i gliny). Analiza SWOT

Mocne strony Słabe strony  Wysokie koszty wydobycia kopalin.  Brak wystarczającej ilości surowców dla zaspokojenia potrzeb - gospodarczych powiatu .  Utrudnienia w handlu ziemią pod ich eksploatację. Szanse Zagrożenia  Dodatkowe źródło dochodów dla gminy.  Duża ingerencja w środowisko,  Nowe miejsca pracy. prowadząca do degradacji obszarów.  Wykorzystanie zasobów złóż wód na których znajdują się złoża kopalin. geotermalnych.

5.7 Gleby Gleby na terenie powiatu radomskiego utworzone są głównie na piaskach i glinach zwałowych. Zaklasyfikowane są w większości do V i VI klasy bonitacyjnej. Obszarami o korzystnych warunkach glebowych są tereny położone w obrębie siedlisk cennych przyrodniczo m.in. rezerwatów, lasów Iłżeckich, puszczy Kozienickiej25.

25 Program Ochrony Środowiska Powiatu Radomskiego 71

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

5.7.1 Zagadnienia horyzontalne

- podejmowanie prac zmniejszających nadmierne zagrożenie erozją, np. wsiewki poplonowe, międzyplony ścierniskowe, - rozwój systemów małej retencji oraz przeciwdziałanie nadmiernej erozji wodnej na Adaptacja do zmian terenach nizinnych na obszarach leśnych, klimatu - stosowanie zalesień na terenach zniszczonych i obszarach niewykorzystanych rolniczo, gruntach rolnych o niskiej przydatności dla rolnictwa i podatnych na degradacje (erozję, wyjałowienie, przenikanie zanieczyszczeń do wód). - na zły stan gleb wpływają głównie czynniki pochodzenia antropogenicznego, związane z rozwojem rolnictwa i jego intensyfikacją oraz działalności przemysłową i mieszkalnictwa: Nadzwyczajne - nadmierne nawożenie, zagrożenia środowiska - niewłaściwa działalność zakładów produkcyjno-usługowych i przemysłowych, - komunikacja i transport samochodowy, - składowanie odpadów w miejscach do tego nieprzeznaczonych. - prowadzenie działań edukacyjnych dla rolników w zakresie: - promowania rolnictwa ekologicznego i integrowanego, Działania edukacyjne - zapobiegania zanieczyszczeniom gleb środkami ochrony roślin i metalami ciężkimi, - ochrony gleb przed erozją i zakwaszeniem. - w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska prowadzony jest monitoring chemizmu gleb ornych. Monitoring gleb obejmuje badanie zmian jakości gleb użytkowanych rolniczo. Są one jednak prowadzone w bardzo małą częstotliwością Monitoring środowiska i wybiórczo. - Okręgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza systematycznie prowadzi badania gleb pod kątem: odczynu pH, potrzeb wapnowania oraz zawartości w makroelementy: fosfor, potas i magnez. 5.7.2 Podsumowanie Na terenie powiatu przeważają gleby IVa i IVb klasy bonitacyjnej. Niewielki jest udział gleb III klasy bonitacyjnej. Występujące na terenie powiatu gleby umożliwiają rozwój rolnictwa, pokrywając przy tym zapotrzebowanie na płody rolne dla ludności oraz zwierząt gospodarskich.

Analiza SWOT

Mocne strony Słabe strony  Gleby o niskiej bonitacji na terenie  Możliwość rozwoju rolnictwa. powiatu. Szanse Zagrożenia  Przeprowadzenie badań chemizmu gleb, w celu ustawienia odpowiednich dawek  Erozja wodna i wietrzna. nawozów.

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

5.8 Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów Według obowiązującego Programu Gospodarki Odpadami dla Mazowsza na lata 2012-2017 z uwzględnieniem lat 2018-2023 powiat radomski należy do Regionu Radomskiego gospodarki odpadami. Na terenie wskazanego regionu znajdują się26:  instalacja mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów zlokalizowana w Zakładzie Utylizacji Odpadów Komunalnych „RADKOM” Sp. z o.o. w Radomiu składająca się z sortowni odpadów komunalnych zmieszanych i selektywnie zebranych o mocy przerobowej 102 000 Mg/rok oraz linii do kompostowania frakcji organicznej pochodzącej ze strumienia zmieszanych odpadów komunalnych o mocy przerobowej 45 000 Mg/rok (RIPOK);  Składowisko odpadów komunalnych (składowisko odpadów powstających w procesie MBP i pozostałości z sortowania) w m. Radom – Wincentów;  Składowisko odpadów (składowisko odpadów powstających w procesie MBP i pozostałości z sortowania) w m. Warka, gm. Warka; W Regionie Radomskim znajdują się Instalacje zastępcze, które będą mogły funkcjonować wyłącznie do czasu uruchomienia RIPOK lub do momentu dostosowania się wyznaczonych zakładów do kryteriów instalacji regionalnej:  Instalacja do produkcji paliwa alternatywnego zlokalizowana w Radomiu, przy ul. Energetyków 16 – Sita Radom Sp. z o.o.;  Kompostownia odpadów zielonych zebranych selektywnie w Zakładzie Utylizacji Odpadów Komunalnych „RADKOM” Sp. z o.o.;  Składowisko odpadów w m. Wężowiec, gm. Mogielnica;  Składowisko odpadów w m. Nowe Łęgonice, gm. Nowe Miasto n/Pilicą;  Składowisko odpadów w m. Jedlanka Stara, gm. Iłża;  Składowisko odpadów w m. Urbanów, gm. Jedlińsk;  Składowisko odpadów w m. Szydłowiec, gm. Szydłowiec;  Składowisko odpadów w m. Zwoleń, gm. Zwoleń;  Składowisko odpadów w m. Odrzywół, gm. Odrzywół;

26 Uchwała Nr 212/12 Sejmiku Województwa Mazowieckiego z dnia 22 października 2012 r. w sprawie wykonania Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami dla Mazowsza na lata 2012-2017 z uwzględnieniem lat 2018-2023, zmienionej uchwałą Sejmiku Województwa Mazowieckiego nr 115/18 z dnia 10 lipca 2018 r 73

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

 Składowisko odpadów w m. Wola Solecka, gm. Lipsko.

Rysunek 6. Region Radomski gospodarki odpadami Źródło: Programu Gospodarki Odpadami dla województwa mazowieckiego na lata 2012-2017 z uwzględnieniem lat 2018-2023

Gospodarka odpadami na terenie powiatu działa prawidłowo. Z roku na rok zwiększa się procent mieszkańców deklarujących selektywną zbiórkę odpadów. Procent mieszkańców poszczególnych gmin deklarujących selektywną zbiórkę odpadów przedstawia wykres 6.

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Wykres. 7. Procent mieszkańców deklarujących selektywną zbiórkę odpadów komunalnych w 2017 roku

Źródło: Analiza stanu gospodarki odpadami dla poszczególnych gmin powiatu radomskiego

W 2017 roku z terenu powiatu radomskiego odebrane zostało ponad 17 751,735 Mg odpadów komunalnych. Gminy powiatu radomskiego dzięki wsparciu WFOŚiGW realizują programy usuwania azbestu. Masę usuniętych wyrobów azbestowych z poszczególnych gmin w latach 2015-2017 przedstawia poniższa tabela.

Wykres. 8. Masa wyrobów azbestowych usuniętych z terenu gmin w latach 2015-2017

Źródło: Ankiety z gmin powiatu radomskiego

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Mieszkańcy gmin powiatu radomskiego mają możliwość korzystania z PSZOK, dzięki czemu obserwowany jest wzrost masy odpadów zebranych selektywnie oraz osiągnięcia poziomów:  ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji  recyklingu przygotowania do ponownego użycia frakcji odpadów komunalnych: papieru, szkła, metali, tworzyw sztucznych;  recyklingu przygotowania do ponownego użycia innych niż niebezpieczne odpady budowlane i rozbiórkowe. 5.8.1 Zagadnienia horyzontalne

- lokalizowanie obiektów gospodarki odpadami (np. składowisk, PSZOK-ów, Adaptacja do zmian magazynów odpadów) w oddaleniu od terenów zagrożonych, podtopieniami i klimatu osuwiskami, będącymi następstwami kumulacji zmian będących efektem zmian klimatycznych. - głównym zagrożeniem jest możliwość wybuchu pożaru samych odpadów, czy to Nadzwyczajne komunalnych czy przemysłowych. W wyniku pożaru będą się uwalniały do zagrożenia środowiska atmosfery bardzo toksyczne substancje z palącego się biogazu oraz odpadów tworzyw sztucznych. - prowadzenie działalności edukacyjnej zarówno mieszkańców, jak i podmiotów gospodarczych w zakresie ograniczania powstawania odpadów, właściwego Działania edukacyjne postępowania z odpadami, selektywnego zbierania odpadów oraz racjonalnego wykorzystania wody i energii - w kontekście odpadów komunalnych konieczne jest monitorowanie osiąganych Monitoring poziomów recyklingu i odzysku odpadów celem dostosowywania lokalnych, środowiska gminnych systemów gospodarowania odpadami komunalnymi. 5.8.2 Podsumowanie

Wprowadzenie gminnego systemu odbioru odpadów komunalnych od wszystkich zamieszkałych nieruchomości przyczyniło się do zwiększenia kontroli w gospodarowaniu odpadami oraz znacznie przyczyniło się do zwiększenia poziomów odzysku i recyklingu odpadów. Należy oczekiwać, że z roku na rok będą one coraz wyższe. Wzrosła również świadomość mieszkańców o potrzebie prowadzenia właściwej gospodarki odpadami, a w szczególności segregacji odpadów.

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Analiza SWOT

Mocne strony Słabe strony  palenie odpadów w gospodarstwach  ciągły wzrost ilości odpadów oraz nielegalny wywóz na dzikie zbieranych selektywnie wysypiska,  działające na terenie powiatu PSZOK  mała świadomość ekologiczna mieszkańców gminy.

Szanse Zagrożenia  eliminacja dzikich składowania odpadów,  zmniejszenie ilości wytwarzanych  nielegalne pozbywanie się odpadów. odpadów zmieszanych.  dalsza rozbudowa PSZOK

5.9 Zasoby przyrodnicze 5.9.1 Lasy i łowiectwo Lasy w powiecie należą do VI krainy przyrodniczo – leśnej Wyżyn Środkowo – Polskich w dzielnicy Wzniesienia Łódzko – Radomskiego. Lesistość powiatu radomskiego wynosi 26,8%. Lasy Skarbu Państwa nadzorowane są przez Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych w Warszawie(Nadleśnictwa: Dobieszyn; Kozienice, Marcule, Radom, Zwoleń) (Rys. 7). Lasy niestanowiące własności Skarbu Państwa (lasy prywatne), nadzorowane są przez Starostę Radomskiego. Dominującym typem siedlisk w nadleśnictwie są siedliska: lasów mieszanych świeżych oraz borów mieszanych świeżych. W drzewostanie dominuje sosna.

Tabela 16. Powierzchnia gruntów leśnych oraz lesistości poszczególnych gmin [%] powiatu radomskiego

Powierzchnia Grunty leśne Grunty leśne Lesistość Gmina gruntów leśnych państwowe prywatne [%] [ha] [ha] [ha] Gózd 983,21 12,6 30,55 952,10 Iłża 10873,74 41,5 9403,84 1469,90

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Powierzchnia Grunty leśne Grunty leśne Lesistość Gmina gruntów leśnych państwowe prywatne [%] [ha] [ha] [ha] Jastrzębia 1645,01 18,1 463,99 1164,40 Jedlińsk 2089 14,9 678,11 1376,00 Jedlnia- 982,85 14,7 493,70 470,50 Letnisko Kowala 706,99 9,4 150,45 547,10 Pionki 15174,7 64,2 13463,12 1274,90

Pionki (gm. 802,61 41,9 615,57 2,00 miejska)

Przytyk 2530,49 18,7 885,19 1643,00 Skaryszew 3463,69 19,9 1958,19 1500,50 Wierzbica 432,8 4,6 8,80 424,00 Wolanów 1132,3 13,7 36,30 1057,90 Zakrzew 983,89 10,1 200,79 781,70 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

W powiecie radomskim, największą lesistością odznacza się gmina Pionki (64,2%) oraz Iłża (41,5%). Najmniejsza powierzchnia gruntów leśnych oraz najniższa lesistość widoczna jest w gminie Wierzbica oraz Kowala. Plonowane jest zwiększanie lesistości powiatu. Zgodnie z planami perspektywicznymi do 2020 r. powierzchnia do zalesiania w powiecie radomskim wynosi 10 tys. ha. Na terenie nadleśnictwa spotkać można gatunki łowne jak: łosie, jelenie, daniele, sarny, dziki, jenoty, borsuki, norki amerykańskie, tchórze, piżmaki, jarząbki, dzikie kaczki, dzikie gęsi, szopy pracze, słonki, łyski, gołębie grzywacze. Zwierzyna drobna reprezentowana jest przez lisy, kuny, zające, bażanty i kuropatwy27. Obwody w powiecie radomskim zostały utworzone na mocy uchwały 207/06 Sejmiku Województwa mazowieckiego z dnia 9 października 2006 z późn. zm. w sprawie podziału Województwa Mazowieckiego na obwody łowieckie. W powiecie znajduje się 30 obwodów łowieckich o całkowitej powierzchni 128 093 ha.

27 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego 78

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Rysunek 7. Nadleśnictwa na terenie powiatu radomskiego Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych o Lasach

5.9.2 Formy ochrony przyrody Do obszarowych form ochrony przyrody na terenie powiatu radomskiego należą:

Kozienicki Park Krajobrazowy im. Profesora Ryszarda Zaręby (wraz z otuliną), rezerwaty, Obszar Chronionego Krajobrazu Iłża-Makowiec, Obszary Natura 2000 (Rys. 8).

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Rysunek 8. Obszarowe formy ochrony przyrody na terenie powiatu radomskiego (Obszary chronionego krajobrazu oraz Natura 2000) Charakterystykę obszarowych form ochrony przyrody przedstawia tabela 17.

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Tabela 17. Charakterystyka obszarowych form ochrony przyrody na terenie powiatu radomskiego

Powierzchnia Dane aktu prawnego Nazwa całkowita o utworzeniu, ustanowieniu Wartości przyrodnicze i krajobrazowe / cele ochrony Gmina obszaru [ha] lub wyznaczeniu

Obszary Chronionego Krajobrazu

Uchwała Nr XV/69/83 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Radomiu z dnia Obszar Chronionego Krajobrazu Iłża - Makowiec obejmuje swym zasięgiem 28 czerwca 1983 r. dolinę rzeki Iłżanki przecinającą Wzgórza Iłżeckie, w części środkowej zmieniająca uchwałę nr największe torfowisko w województwie (około 700ha) w okolicach Obszar VI/27/77 w sprawie planu Pakosławia ze źródliskami Modrzejowicy oraz położone dalej na północ Wierzbica, Chronionego przestrzennego kompleksy leśne Modrzejowice, Skaryszew i Makowiec. Obszar ten jest Iłża, Krajobrazu 16 650,00 zagospodarowania bardzo malowniczy ze względu na zróżnicowane ukształtowanie terenu, Skaryszew, Iłża- województwa radomskiego do występujące rzeki oraz kompleksy leśne. Najciekawszym i najbardziej Kowala Makowiec 1990 r. oraz planu społeczno- cennym obiektem przyrodniczym jest torfowisko Pakosław położone gospodarczego rozwoju pomiędzy lasem Polańskim a miejscowością Pakosław. Powierzchnia województwa w latach 1976- ogólna wynosi 16 650 ha w tym: grunty Lasów Państwowych 4 450 ha 1980 i kierunków rozwoju do grunty lasów niepaństwowych 1 300 ha parki zabytkowe 4 ha roku 1985 Dz. Urz. z 1983 r. Nr 9, poz. 51

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Powierzchnia Dane aktu prawnego o Nazwa całkowita utworzeniu, ustanowieniu lub Wartości przyrodnicze i krajobrazowe / cele ochrony Gmina obszaru [ha] wyznaczeniu

Parki Krajobrazowe Ustala się następujące szczególne cele ochrony Parku: 1) zachowanie charakterystycznego lokalnego krajobrazu przyrodniczo- geograficznego Puszczy Kozienickiej, z bogatymi drzewostanami mającymi w Uchwała Nr XV/70/83 dużej części charakter zbliżony do naturalnego tworzonymi między innymi przez Jastrzębia, Wojewódzkiej Rady Narodowej w występujące na granicy zasięgu jodłę, buk i jawor; Pionki Kozienicki Radomiu z dnia 28 czerwca 1983 r. (gmina 2) zachowanie siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk cennych gatunków roślin, Park 26233,83 w sprawie utworzenia wiejska zwierząt i grzybów; Krajobrazowy Kozienickiego Parku i miejska), Krajobrazowego Dz.Urz. WRN w 3) zachowanie cennych z punktu widzenia różnorodności biologicznej obszarów Jedlnia- Radomiu, Nr 9 poz. 52 z 1983 r. ekotonowych na pograniczu obszarów leśnych i nieleśnych, w tym zwłaszcza Letnisko dolin rzecznych, mokradeł i łąk; 4) dążenie do uzyskania zgodności struktury ekosystemów leśnych (w tym składu gatunkowego drzewostanów) z uwarunkowaniami siedliskowymi. Obszary Natura 2000 DECYZJA KOMISJI z dnia 12 grudnia 2008 r. przyjmująca na mocy dyrektywy Rady 92/43/EWG drugi Obszar obejmuje największe w Polsce i świetnie rozwijające się stanowisko zaktualizowany wykaz terenów języczki syberyjskiej Ligularia sibirica (1100 osobników kwitnących, ok. 3000 Pakosław mających znaczenie dla Wspólnoty Wierzbica, 668,63 siewek i osobników nie kwitnących). Stwierdzono tu również występowanie PLH140015 składających się na kontynentalny Iłża lipiennika Loesela Liparis loeselii oraz 3 gatunków zwierząt z Załącznika II region biogeograficzny Dyrektywy Rady 92/43/EWG. (notyfikowana jako dokument nr C(2008) 8039)(2009/93/WE) L 43 str. 63

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Powierzchnia Dane aktu prawnego o Nazwa całkowita utworzeniu, ustanowieniu lub Wartości przyrodnicze i krajobrazowe / cele ochrony Gmina obszaru [ha] wyznaczeniu

DECYZJA KOMISJI z dnia 10 stycznia 2011 r. w sprawie przyjęcia na Jest to jeden z najcenniejszych pod względem przyrodniczym kompleksów mocy dyrektywy Rady 92/43/EWG Jastrzębia, puszczańskich w Polsce. O jego randze świadczy przede wszystkim - wysoka czwartego zaktualizowanego Pionki (gm. Puszcza różnorodność biologiczna mierzona na wszystkich poziomach: genetycznym, wykazu terenów mających wiejska i Kozienicka 28230,37 gatunkowym i ekosystemowym. Występuje tu szereg siedlisk przyrodniczych oraz znaczenie dla Wspólnoty miejska), PLH140035 gatunków chronionych i zagrożonych wymarciem w skali kraju i kontynentu. W składających się na kontynentalny Jedlnia- zbiorowiskach leśnych Puszczy występuje znaczna liczba drzew w wieku od 150 do region biogeograficzny Letnisko, (notyfikowana jako dokument nr 400 lat. C(2010) 9669)(2011/64/UE) L 33 str. 146 DECYZJA KOMISJI z dnia 10 stycznia 2011 r. w sprawie przyjęcia na mocy dyrektywy Rady 92/43/EWG Uroczyska Lasów Starachowickich zabezpieczają duże kompleksy wyżynnego czwartego zaktualizowanego Uroczyska jodłowego boru mieszanego Abietetum polonicum, uznawanego za zbiorowisko wykazu terenów mających Lasów endemiczne Polski, występujące jedynie w Górach świętokrzyskich i na Roztoczu. 2349,18 znaczenie dla Wspólnoty Iłża Starachowicki Ponadto znajdują się tutaj rozległe płaty grądów Tilio-Carpinetum, nawiązujące do składających się na kontynentalny ch PLH260038 ciepłych grądów na lessach. Mimo, iż ostoja ta położona jest na przedpolu Gór region biogeograficzny świętokrzyskich, występuje tutaj wiele gatunków górskich. (notyfikowana jako dokument nr C(2010) 9669)(2011/64/UE) L 33 str. 146 Jastrzębia, Występuje co najmniej 29 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, 7 Rozporządzenie Ministra Pionki (gm. gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi). Wykazano z tego terenu ponad 200 Ostoja Środowiska z dnia 05.09.2007 r. wiejska i gatunków ptaków, w tym 147 lęgowych. W okresie lęgowym obszar zasiedla co Kozienicka 68301,20 zmieniające rozporządzenie w miejska), najmniej 1% populacji krajowej następujących gatunków ptaków: bączek, bocian sprawie obszarów specjalnej Jedlnia- PLB 140013 czarny, kraska, lelek; stosunkowo wysoką liczebność osiągają: bąk, bocian biały, ochrony ptaków Natura 2000 Letnisko, rybitwa czarna. Dz.U.07.179.1275 Gózd

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Rysunek 9. Obszarowe formy ochrony przyrody na terenie powiatu radomskiego (rezerwaty oraz park krajobrazowy)

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Ponadto na terenie powiatu znajdują się użytki ekologiczne (ponad 400 ha)28, zachowane ze względu unikalne wartości przyrodnicze, należą do nich m.in.: naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne „oczka wodne”, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy,

płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, skarpy; oraz pomniki przyrody (190 pomników)29, w tym drzewa, grupy drzew, granity pojedyncze i w zgrupowaniach oraz bluszcz pospolity. 5.9.3 Zagadnienia horyzontalne

- prowadzenie regulacji mikroklimatu poprzez zalesienia, zadrzewienia śródpolne, zieleń Adaptacja do zmian na terenach zabudowanych, klimatu - ochrona struktur przyrodniczych, zachowanie spójności i drożności sieci ekologicznej

Nadzwyczajne - lasy narażone są na anomalie pogodowe - okresowo występujące susze, huraganowe zagrożenia środowiska wiatry oraz pożary. - prowadzenie szeroko pojętej edukacji w m. in. zakresie: - roli zjawisk przyrodniczych w procesie zmian klimatycznych, - presji turystycznej wywieranej na obszary o wysokich walorach przyrodniczych i krajobrazowych, - prawnych i przyrodniczych podstaw funkcjonowania obszarów chronionych oraz w Działania edukacyjne zakresie ochrony dziedzictwa przyrodniczego, - szkolenia i wsparcia rolników we wdrażaniu programów rolno-środowiskowych, - turystyki związanej z gospodarką leśną, łowiectwem, turystyki ekologicznej i rowerowej, - roli lasów i ich ochrony przed suszą i pożarami. - funkcję edukacyjną pełnią także szlaki turystyczne i ścieżki edukacyjne. - współpraca z IOŚ w ramach Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego, którego zadaniem jest prowadzenie obserwacji możliwie jak największej liczby elementów środowiska przyrodniczego, w oparciu o planowe, zorganizowane badania Monitoring stacjonarne. środowiska - monitoring lasów włączono do Państwowego Monitoringu Środowiska koordynowanego przez Państwową Inspekcję Ochrony Środowiska i obejmuje m.in.: uszkodzenia lasów, zagrożenia pożarowe i występowanie szkodników owadzich w lasach. 5.9.4 Podsumowanie Lesistość w powiecie wynosi 26,8%. Gatunkiem dominującym w drzewostanie jest sosna. W powiecie radomskim znajdują się obszarowe i punktowe formy ochrony przyrody– rezerwaty, obszar chronionego krajobrazu, Natura 2000, park krajobrazowy. Ponadto w powiecie znajdują się pomniki przyrody oraz użytki ekologiczne.

28 Rozporządzenie Nr 72 Wojewody Mazowieckiego z dnia 08.07.2005r. w sprawie użytków ekologicznych 29 Rozporządzenie Nr 63 Wojewody Mazowieckiego z dnia 24.10.2008r. w sprawie pomników przyrody położonych na terenie powiatu radomskiego 85

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Analiza SWOT Mocne strony Słabe strony  Rozwój nowych inwestycji stanowi zagrożenie dla bioróżnorodności na  Występowanie na terenie powiatu terenie powiatu. obszarowych formy ochrony przyrody.  Obszarowe formy ochrony przyrody  Duża lesistość powiatu. stanowiące ograniczenie dla nowych inwestycji. Szanse Zagrożenia  Wzrost natężenia ruchu powodujący zwiększoną śmiertelność zwierząt  Zwiększenie lesistości powiatu poprzez i pogorszający warunki ich migracji. zalesianie najsłabszych gruntów.  Zagrożenie rodzimych gatunków  Współpraca z LP, PZŁ, WKP w zakresie flory i fauny przez obce gatunki ochrony przyrody, właściwego inwazyjne. użytkowania lasów, odnawiania  Dewastacja niektórych miejsc zasobów leśnych itp. w obszarach chronionych poprzez  Wzbogacanie siedlisk naturalnych intensyfikację turystyki. poprzez tworzenie ekosystemów  Oddziaływanie czynników leśnych. środowiskowych (choroby i  Osiedlenie się nowych gatunków fauny szkodniki, zmiany klimatu, zmiany i flory na terenie powiatu. poziomu wód gruntowych) oraz  Tworzenie nowych form ochrony antropogenicznych (presja przyrody. zabudowy, penetracja lasów, kradzież drewna) na stan zasobów przyrodniczych powiatu

5.10 Zagrożenia poważnymi awariami Na terenie powiatu radomskiego znajdują się zakłady o dużym i o zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii (Tab. 18 ). Potencjalnym źródłem poważnych

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025 awarii jest transport drogowy substancji niebezpiecznych, głównie paliw płynnych (LPG, benzyna, olej napędowy). Przypadki poważnych awarii przemysłowych mogą dotyczyć również wycieków substancji ropopochodnych w wyniku wypadków lub kolizji drogowych, gazu propan - butan z uszkodzonych ciśnieniowych zbiorników stacjonarnych i gazociągu. Ponadto na terenie powiatu znajdują się zakłady, których eksploatacja powoduje znaczne emisje zanieczyszczeń do atmosfery (Tab. 3. Rozdział 5.1.). Ich awaria może mieć negatywny wpływ na stan środowiska.

Tabela 18. Zakłady o zagrożeniu pożarowym oraz mogące spowodować awarię uwolnienia niebezpiecznych substancji chemicznych na terenie powiatu radomskiego Nazwa zakładu/ Miejscowość Gmina Uwagi obiektu Duże obciążenie Zakład produkcji ogniowe, Strefy Kowalanka Wolanów lakierów/ mieszalnia zagrożone farb i lakierów wybuchem Zakłady Drzewne/tarcica, Duże obciążenie Zadobrze Pionki produkcja podłóg, ogniowe parkietów, paneli Zakłady Duże obciążenie Walentynów Iłża Drzewne/tarcica/ ogniowe Zakład stolarski/tarcica, produkcja stolarki Duże obciążenie Dąbrowa Kozłowska Jastrzębia budowlanej/ ogniowe Kazimierz Kwiatkowski Zakłady Przetwórstwa Maków Skaryszew Spożywczego Instalacja chłodnicza Sp. z o.o. BATO Zbiorniki nadziemne Pionki Pionki 26-670 Pionki i podziemne /hoboki ul. Przemysłowa 2 Mesko Oddział Pionki Zbiorniki nadziemne Pionki Pionki S.A., ul. Zakładowa 7 i podziemne /hoboki 26-670 Pionki FAM – Pionki Pionki Pionki 26 – 670 Pionki Ul. Zakładowa 7 Zakład Chemiczny Zbiorniki nadziemne Działki Suskowolskie Pionki „BOCHEM” Sp. z o.o. i podziemne /hoboki

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Nazwa zakładu/ Miejscowość Gmina Uwagi obiektu Zakład Chemiczny „BOCHEM” Sp. z o.o. Zbiorniki nadziemne Suskowola Pionki Suskowola 58 i podziemne /hoboki Zakład nr 2 „Sudal Manufakturing” Pionki Pionki Sp. z o. o. Pionki, ul Wspólna 21 Źródło: www.radompowiat.pl

W Starostwie Powiatowym w Radomiu Funkcjonuje Powiatowy Zespół Reagowania Kryzysowego. W zakresie jego obowiązków jest monitorowanie potencjalnych zagrożeń, przeciwdziałanie im oraz koordynacja działań w gminach powiatu. 5.10.1 Zagadnienia horyzontalne

- ekstremalne zjawiska pogodowe mogą doprowadzić do uszkodzenia linii Adaptacja do zmian przesyłowych i dystrybucyjnych, a zatem ograniczenia w dostarczeniu energii do klimatu odbiorców, a także zakładów przemysłowych, co może doprowadzić do przerwania ich pracy, przegrzania układów technologicznych. - nadzwyczajne zagrożenia środowiska powstają wskutek wypadków i zdarzeń Nadzwyczajne w czasie budowy i eksploatacji dróg i innych obiektów drogowych, w których zagrożenia środowiska biorą udział pojazdy przewożące substancje niebezpieczne, a które mogą spowodować m.in.: skażenie powietrza, wód, gleb oraz pożary. - prowadzenie działań edukacyjnych w zakresie właściwych zachowań w sytuacjach Działania edukacyjne zagrożenia wśród mieszkańców gminy. Monitoring - stała współpraca z organami Państwowej Straży Pożarnej, Wojewodą oraz WIOŚ środowiska w zakresie prowadzenia kontroli występowania awarii przemysłowych.

5.10.1.1 Podsumowanie Na terenie powiatu radomskiego znajdują się zakłady obciążone zagrożeniem pożarowym. Potencjalnym źródłem poważnych awarii jest transport drogowy substancji niebezpiecznych.

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Analiza SWOT

Mocne strony Słabe strony  Występowanie zakładów o dużym lub - o zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii.- Szanse Zagrożenia  Rozwój infrastruktury technicznej może

- prowadzić do zwiększenia prawdopodobieństwa wystąpienia awarii.

6 Podsumowanie efektów realizacji dotychczasowego POŚ Realizacja zadań ujętych w Programie Ochrony Środowiska Powiatu Radomskiego (Uchwała Nr 138/XV/2004 Rady Powiatu w Radomiu z dnia 12 stycznia 2004 r.), wpłynęła pozytywnie na poprawę stanu środowiska na terenie powiatu. W tabeli 19 zestawiono wartości wskaźników monitorowania efektów realizacji POŚ. Głównymi celami ochrony środowiska zawartymi w POŚ były: zmniejszenia zanieczyszczeń środowiska: osiągnięcie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych, minimalizacja wytwarzanych odpadów oraz ograniczenie ich nielegalnego składowania, usuwanie wyrobów azbestowych, osiągnięcie standardów jakości powietrza atmosferycznego, utworzenie spójnego systemu obszarów chronionych, podnoszenie poziomu wiedzy ekologicznej.

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Tabela 19. Zmiana wartości wskaźników monitorowania ujętych w POŚ Jednostka Zmiana wartości Wskaźnik 2010 2012 2014 2016 miary wskaźnika (F-C) A B C D E F G długość czynnej sieci wodociągowej km 1822 1880,9 1891,3 1909,3 87,3 połączenia wodociągowe prowadzące do budynków szt. 33057 34467 36252 37306 4249 mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania

woda dostarczona gospodarstwom domowym dam3 4123,1 4453,9 4246,8 4864,7 741,6

ludność korzystająca z sieci wodociągowej osoba 121683 123856 136511 137316 15633 długość czynnej sieci kanalizacyjnej km 420,1 522,3 560,2 637,6 217,5 połączenia kanalizacji prowadzące do budynków szt. 8014 9689 10487 11855 3841 mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania ścieki odprowadzone dam3 2007 1991 2195 2711 704 ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej osoba 47291 53016 57240 59536 12245

ilość komunalnych oczyszczalni ścieków szt. 12 11 11 11 -1

ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków dam3 55192 57164 58682 62467 7275

liczba zbiorników bezodpływowych (szamb) szt. 19833 19254 19301 19385 -448

liczba oczyszczalni przydomowych szt. 464 964 1680 1801 1337

odpady z gospodarstw domowych ogółem kg 11032,41 12927,18 14766,72 16898,49 5866,08

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Jednostka Zmiana wartości Wskaźnik 2010 2012 2014 2016 miary wskaźnika (F-C) A B C D E F G odpady z gospodarstw domowych przypadające na 1 55,7 64,1 82 100 44,3 mieszkańca powierzchnia parku krajobrazowego ha 16198, 78 16198, 78 16198, 78 16198, 78 0 powierzchnia obszaru chronionego krajobrazu ha 16650,0 16650,0 16650,0 16650,0 0 powierzchnia lasów ha 41 185 41 790 41805,0 41801,4 616,39 lesistość powierzchni powiatu % 26,4 26,7 26,8 26,8 0,4 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Objaśnienia: wzrost wartości wskaźnika stała wartość wskaźnika spadek wartości wskaźnika

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Realizacja zadań mających na celu poprawę stanu środowiska na terenie powiatu radomskiego, przyniosła wiele korzyści. Systematyczna rozbudowa sieci wodociągowej i kanalizacyjnej oraz budowa nowych przyłączy, pozytywnie wpłynęła na jakość wód powierzchniowych i podziemnych. Na terenie powiatu stale zwiększa się liczba osób korzystających z oczyszczalni ścieków. Ponadto w powiecie zmniejsza się liczba zbiorników bezodpływowych na nieczystości (szamb) na rzecz powstających przydomowych oczyszczalni ścieków. Spadek liczby oczyszczalni ścieków (zmiana wartości wskaźnika -1) spowodowany było wyłączeniem z eksploatacji oczyszczalni w m. Jastrzębia z uwagi na zły stan techniczny. Ścieki włączono do miejskiej kanalizacji sanitarnej kierującej ścieki do komunalnej oczyszczalni ścieków w Radomiu. Wzrost masy odpadów przypadających na jednego mieszkańca wynika z uszczelnienia systemu gospodarowania odpadami, w tym ograniczenia masy odpadów przedostających się w sposób nielegalny do środowiska. Na stałym poziomie utrzymywana jest powierzchnia obszarów chronionych (parków krajobrazowych, obszarów chronionego krajobrazu, użytków ekologicznych). Powierzchnia lasów w powiecie wzrosła o ponad 600 ha.

7 Cele programu ochrony środowiska, zadania i ich finansowanie

Celami realizacji programu ochrony środowiska są poprawa stanu i ochrona środowiska przy jednoczesnym zapewnieniu rozwoju społeczno-gospodarczego. Po przeprowadzeniu analizy stanu środowiska (Załącznik nr 1) wyznaczono cele oraz określono zadania, których realizacja przełoży się na poprawę stanu środowiska w powiecie. Ww. cele i zadania zostały opisane w tabeli 20. Ponadto kontynuowane będzie umieszczanie w aktach prawa miejscowego zapisów mających na celu ochronę środowiska. Przykładem takich dokumentów są Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego poszczególnych gmin oraz miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. Wyznaczane w nich kierunki zagospodarowania terenu oraz uwarunkowania, mające wpływ na ochronę środowiska to m.in.:  zakaz lokalizacji nowych oraz rozbudowy istniejących obiektów uciążliwych, tj. powodujących przekroczenia ustalonych przepisami odrębnymi standardów

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

jakości środowiska ograniczanie rozpraszania zabudowy poprzez wskazanie terenów jej rozwoju, w pierwszej kolejności w granicach wykształconych już pasów i skupisk zabudowy lub w ich sąsiedztwie,  wypełnianie wolnych enklaw w pasmach istniejącej zabudowy zagrodowej i mieszkaniowej jednorodzinnej w celu odpowiedniego wykorzystania terenów już zurbanizowanych i stworzenia większej ich zwartości przestrzennej,  wyposażanie terenów zabudowy mieszkaniowej co najmniej w sieci elektroenergetyczne i wodociągowe, a strefy koncentracji zabudowy mieszkaniowej - także w sieci kanalizacji sanitarnej i deszczowej,  propagowanie odnawialnych źródeł energii, z wyłączeniem energii produkowanej z wiatru,  rekomendowanie stopniowego ograniczania wykorzystywania węgla kamiennego jako głównego nośnika energii cieplnej stosowanego do ogrzewania budynków mieszkalnych.

Tabela 20. Cele i kierunki interwencji

Obszar Cel Kierunek interwencji interwencji

Budowa energooszczędnych obiektów Poprawa efektywności energetycznej obiektów na terenie powiatu Wdrażanie odnawialnych źródeł energii na terenie powiatu Ochrona klimatu i Poprawa jakości jakości powietrza powietrza Minimalizacja negatywnych skutków oddziaływania ruchu drogowego na środowisko

Edukacja ekologiczna

Poprawa jakości Rozbudowa sieci kanalizacyjnej wód Rozbudowa infrastruktury kanalizacyjnej Gospodarka powierzchniowych i wodno-ściekowa podziemnych Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków Zapewnienie Rozbudowa sieci wodociągowej dostępu do czystej

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Obszar Cel Kierunek interwencji interwencji wody dla mieszkańców Rozbudowa infrastruktury wodociągowej powiatu

Minimalizacja Tworzenie Punktów Selektywnej Zbiórki Odpadów składowanych Komunalnych Gospodarka odpadów odpadami i Minimalizacja zapobieganie negatywnych powstawaniu skutków Usunięcie i unieszkodliwienie wyrobów zawierających odpadów zdrowotnych azbest spowodowanych obecnością azbestu Tabela 21. Obszary interwencji oraz zadania własne powiatu radomskiego

Obszar Podmiot Zadania Ryzyka interwencji odpowiedzialny brak środków Powiatowy Przebudowa drogi nr 3336W Wieniawa – Przytyk – Jedlińsk (II finansowych na Zarząd Dróg etap) od km 24+660 do km 28+600 odcinek dł. 3940 m Publicznych realizację zadania, brak środków Przebudowa drogi nr 3509W Gulin – Wsola – Wojciechów (I Powiatowy finansowych na etap) od km 12+989 do km 13+830 odcinek dł. 841.0 m wraz z Zarząd Dróg przebudową obiektu mostowego na rzece Mlecznej Publicznych realizację zadania, brak środków Przebudowa drogi nr 3515W Jedlińsk – Bartodzieje – Łukawa - Powiatowy finansowych na Głowaczów(IV etap) od km 10+530 do km 10+750 odcinek dł. Zarząd Dróg 220.0 m Publicznych realizację zadania, brak środków Powiatowy Przebudowa drogi nr 3524W Jedlnia Letnisko - Czarna ( I i II finansowych na Zarząd Dróg etap) od km 6+340 do km 9+241 odcinek dł. 2901 m Publicznych realizację Ochrona klimatu i zadania, jakości powietrza brak środków Przebudowa drogi nr 3531W Kuczki – Kazimierówka - Powiatowy finansowych na Skaryszew (I etap) od km 0+628 do km 1+883 odcinek dł. 1255 Zarząd Dróg m Publicznych realizację zadania, brak środków Powiatowy Rozbudowa drogi nr 3539W Radom - Gębarzów – Polany (I finansowych na Zarząd Dróg etap) od km 1+500 do km 2+417 odcinek dł. 917 m Publicznych realizację zadania, brak środków Powiatowy Przebudowa drogi nr 3564W Radom – Augustów (I etap) od km finansowych na Zarząd Dróg 0+000 do km 0+795,30 odcinek dł. 795,30 m Publicznych realizację zadania, brak środków Powiatowy Przebudowa drogi nr 3566W Konary – Mniszek (II etap ) od km finansowych na Zarząd Dróg 0+000 do km 1+600 odcinek dł. 1600 m Publicznych realizację zadania,

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Obszar Podmiot Zadania Ryzyka interwencji odpowiedzialny brak środków Powiatowy Przebudowa drogi nr 3559W Młodocin - Kowala (III etap) od finansowych na Zarząd Dróg km 2+760 do km 3+514,2 odcinek dł. 754,20 m Publicznych realizację zadania, brak środków Powiatowy finansowych na Przebudowa drogi nr 3336W Wieniawa – Przytyk - Jedlińsk Zarząd Dróg Publicznych realizację zadania, brak środków Powiatowy finansowych na Przebudowa drogi nr 3505W Jaszowice – Wacławów - Sławno Zarząd Dróg Publicznych realizację zadania, brak środków Powiatowy finansowych na Rozbudowa drogi nr 3506W Jankowice – Gulin - Zakrzew Zarząd Dróg Publicznych realizację zadania, brak środków Powiatowy finansowych na Rozbudowa drogi nr 3509W Gulin – Wsola - Wojciechów Zarząd Dróg Publicznych realizację zadania, brak środków Powiatowy finansowych na Przebudowa drogi nr 3514W Wierzchowiny - Lisów Zarząd Dróg Publicznych realizację zadania, brak środków Powiatowy Ochrona klimatu i Przebudowa drogi nr 3515W Jedlińsk – Bartodzieje – Łukawa - finansowych na Zarząd Dróg jakości powietrza Głowaczów Publicznych realizację zadania, brak środków Powiatowy Rozbudowa drogi nr 3517W Wojciechów – Kozłów – Rajec finansowych na Zarząd Dróg Szlachecki Publicznych realizację zadania, brak środków Powiatowy Przebudowa drogi nr 3518W Wola Goryńska – Stare Mąkosy - finansowych na Zarząd Dróg Jedlnia Publicznych realizację zadania, brak środków Powiatowy finansowych na Przebudowa drogi nr 3519W Lewaszówka – Poświętne Zarząd Dróg Publicznych realizację zadania, brak środków Powiatowy finansowych na Przebudowa drogi nr 3522W Pionki - Podgóra Zarząd Dróg Publicznych realizację zadania, brak środków Powiatowy finansowych na Rozbudowa drogi nr 3523W Jedlnia - Sokoły - Pionki Zarząd Dróg Publicznych realizację zadania, brak środków Powiatowy finansowych na Przebudowa drogi nr 3524W Jedlnia Letnisko - Czarna Zarząd Dróg Publicznych realizację zadania,

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Obszar Podmiot Zadania Ryzyka interwencji odpowiedzialny brak środków Powiatowy Przebudowa drogi nr 3527W Antoniówka – Groszowice - finansowych na Zarząd Dróg Piotrowice Publicznych realizację zadania, brak środków Powiatowy Przebudowa drogi nr 3529W Kiedrzyn – Małęczyn – do drogi finansowych na Zarząd Dróg krajowej nr 9 Publicznych realizację zadania, brak środków Powiatowy finansowych na Przebudowa drogi nr 3531W Kuczki - Kazimierówka - Skaryszew Zarząd Dróg Publicznych realizację zadania, brak środków Powiatowy finansowych na Przebudowa drogi nr 3536W Odechów – Kowalków – Sienno Zarząd Dróg Publicznych realizację zadania, brak środków Powiatowy finansowych na Rozbudowa drogi nr 3538W Gaj – Tomaszów Zarząd Dróg Publicznych realizację zadania, brak środków Powiatowy finansowych na Rozbudowa drogi nr 3539W Radom – Gębarzów – Polany Zarząd Dróg Publicznych realizację zadania, brak środków Powiatowy Ochrona klimatu i finansowych na Rozbudowa drogi nr 3540W Parznice – Skaryszew Zarząd Dróg jakości powietrza Publicznych realizację zadania, brak środków Powiatowy finansowych na Rozbudowa drogi nr 3542W Wierzbica – Modrzejowice Zarząd Dróg Publicznych realizację zadania, brak środków Powiatowy finansowych na Rozbudowa drogi nr 3543W Bujak - Dzierzkówek Zarząd Dróg Publicznych realizację zadania, brak środków Powiatowy finansowych na Przebudowa drogi nr 3544W Walentynów - Tomaszów Zarząd Dróg Publicznych realizację zadania, brak środków Powiatowy finansowych na Rozbudowa drogi nr 3547W Iłża - Antoniów Zarząd Dróg Publicznych realizację zadania, brak środków Powiatowy finansowych na Przebudowa drogi nr 3554W gr. Województwa – Seredzice - Iłża Zarząd Dróg Publicznych realizację zadania, brak środków Powiatowy Rozbudowa drogi nr 3560W Ruda Wielka – Dąbrówka finansowych na Zarząd Dróg Warszawska Publicznych realizację zadania,

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Obszar Podmiot Zadania Ryzyka interwencji odpowiedzialny brak środków Powiatowy finansowych na Przebudowa drogi nr 3561W Mniszek – Omięcin – Szydłowiec Zarząd Dróg Publicznych realizację zadania, brak środków Powiatowy finansowych na Przebudowa drogi nr 3564W Radom - Augustów Zarząd Dróg Publicznych realizację zadania, brak środków Powiatowy Remont drogi powiatowej nr 3529 Kiedrzyn – Małęczyn do dr. nr finansowych na Zarząd Dróg 9 na odc. dł. 1120m Publicznych realizację zadania, brak środków Powiatowy Remont drogi powiatowej nr 3501W Wrzeszczów-Wrzos- finansowych na Zarząd Dróg Domaniów na odc 1800m Publicznych realizację zadania, brak środków Powiatowy remont drogi powiatowej nr 3539W Radom Gębarzów- Polany finansowych na Zarząd Dróg na odc. dł. 2435m Publicznych realizację zadania, brak środków Powiatowy Remont drogi powiatowej nr 3334W Wir- Goszczewice- Przytyk finansowych na Zarząd Dróg od dł. 636 Publicznych realizację zadania, brak środków Powiatowy Ochrona klimatu i Remont drogi powiatowej ne 3552W Jasieniec-Iłż. Górna- finansowych na Zarząd Dróg jakości powietrza Maziarze- Jasieniec Iłż Dolny- Jasieniec Iłż Górny Publicznych realizację zadania, brak środków Powiatowy Remont drogi powiatowej nr 3506W Jankowice-Gulin-Zakrzew finansowych na Zarząd Dróg na odc. dł. 2200m Publicznych realizację zadania, brak środków Powiatowy Remont drogi powiatowej nr 3506W Klwatka Bogusławiec- finansowych na Zarząd Dróg Skaryszew odc. dł. 35600 Publicznych realizację zadania, brak środków Powiatowy Remont drogi powiatowej nr 5545W Wierzbica- Polany- finansowych na Zarząd Dróg Krzyżanowice odc. dł. 1030 Publicznych realizację zadania, brak środków Powiatowy Remont drogi powiatowej nr 3505W Jaszkowice-Wacławów- finansowych na Zarząd Dróg Sławno odc. dł. 1600 m Publicznych realizację zadania, brak środków Działania termomodernizacyjne w budynku Poradni Powiat finansowych na Ginekologicznej i Pralni - Iłża Radomski realizację zadania, brak środków Działania termomodernizacyjne w budynku ZOL i Kotłowni Powiat finansowych na Szpitalnej - Iłża Radomski realizację zadania,

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Obszar Podmiot Zadania Ryzyka interwencji odpowiedzialny brak środków Działania termomodernizacyjne w budynku NPL i Poradni Powiat finansowych na Dermatologicznej - Iłża Radomski realizację zadania, brak środków Działania termomodernizacyjne w budynku Pogotowia Powiat finansowych na Ratunkowego - Iłża Radomski realizację zadania, brak środków Działania termomodernizacyjne w budynku warsztatowo - Powiat finansowych na magazynowym - Iłża Radomski realizację zadania, Mazowiecki brak środków Wymiana pokrycia dachowego ( papa) wraz ze zużytym Zarząd Dróg finansowych na dociepleniem na wszystkich budynkach Szpitala - Iłża Wojewódzkich realizację w Warszawie zadania, Mazowiecki brak środków Przebudowa drogi wojewódziej nr 744 na odcinku od km 12+060 Zarząd Dróg finansowych na do km 13+240 w m. Wierzbica, gm. Wierzbica Wojewódzkich realizację w Warszawie zadania, Mazowiecki brak środków Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 749 na odcinki od km 24 Zarząd Dróg finansowych na +250 do km 25+696 w m. Przysucha Wojewódzkich realizację w Warszawie zadania, Mazowiecki brak środków Ochrona klimatu i Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 738 na odcinku od km Zarząd Dróg finansowych na jakości powietrza 14+120 do km 15+972 na terenie gm. Gniewoszów Wojewódzkich realizację w Warszawie zadania, Mazowiecki brak środków Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 691 od km 11+147,82 do Zarząd Dróg finansowych na 11+710 wraz z budową kanalizacji deszczowej w m. Garbatka Wojewódzkich Letnisko realizację w Warszawie zadania, Mazowiecki brak środków Budowa chodników w ciągu drogi wojewódzkiej nr 740 od km Zarząd Dróg finansowych na 14+650 do km 15+530 wraz ze wzmocnieniem jezdni w m. Wojewódzkich Oblas, gm. Przytyk realizację w Warszawie zadania, Mazowiecki brak środków Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 727 od km 40+345 do km Zarząd Dróg finansowych na 41+317 w m. Solec na Wisłą Wojewódzkich realizację w Warszawie zadania, Mazowiecki brak środków Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 737 od km 14 +066 do km Zarząd Dróg finansowych na 15+064 w m. Siczki, gm. Jedlnia -Letnisko Wojewódzkich realizację w Warszawie zadania, Mazowiecki brak środków Budowa chodnika i ścieżki rowejowej w ciągu drogi Zarząd Dróg finansowych na wojewódzkiej nr 737 od km 34+720 do km 36+612 na terenie Wojewódzkich gm. Kozienice realizację w Warszawie zadania, Mazowiecki brak środków Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 740 od km 22+799 do km Zarząd Dróg finansowych na 23+708 w m. Wrzeszczów , gm. Przytyk Wojewódzkich realizację w Warszawie zadania,

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Obszar Podmiot Zadania Ryzyka interwencji odpowiedzialny

Mazowiecki brak środków Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 787 od km 1+488 do km Zarząd Dróg finansowych na 3+309 – ul. Kozienicka i Mickiewicza, gm. Pionki Wojewódzkich realizację w Warszawie zadania, Mazowiecki brak środków Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 787 od km 6+357 do km Zarząd Dróg finansowych na 8+737 w m. Suskowola, gm. Pionki Wojewódzkich realizację w Warszawie zadania, Mazowiecki brak środków Ochrona klimatu i Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 699 od km 6+350 do 7+030 Zarząd Dróg finansowych na jakości powietrza w m. Jedlnia Letnisko Wojewódzkich realizację w Warszawie zadania, Mazowiecki brak środków Przebudowa skrzyżowania drogi wojewódzkiej nr 733 od km Zarząd Dróg finansowych na 2+880 z drogą powiatową nr 3503W w m. Golędzin, gm. Wojewódzkich Zakrzew realizację w Warszawie zadania, Mazowiecki brak środków Budowa drogi wojewódzkiej nr 747 na odcinku od skrzyżowania Zarząd Dróg finansowych na z drogą krajową nr 9 w m. Iłża do skrzyżowania z drogą krajową Wojewódzkich nr 79 w m. Lipsko realizację w Warszawie zadania, Tabela 22. Obszary interwencji oraz zadania monitorowane powiatu radomskiego

Obszar Podmiot Zadania Ryzyka interwencji odpowiedzialny brak środków Przebudowa grogi gminnej w miejscowości Gmina Gózd finansowych na Małęczyn (ul. Szkolna) realizację zadania, brak środków Przebudowa drogi gminnej Kłonów - Kuczki Gmina Gózd finansowych na realizację zadania brak środków Przebudowa drogi gminnej Budy Niemianowskie Gmina Gózd finansowych na realizację zadania Remont drogi nr 350107 W w m. Niemianowice, brak środków 350113W w miejscowości Kuczki-Budki, 350103W Gmina Gózd finansowych na Ochrona w m. Klwatka realizację zadania klimatu i brak środków Przebudowa drogi gminnej nr 350105W w m. jakości Gmina Gózd finansowych na Kuczki Kolonia-Gózd - Karszówka powietrza realizację zadania brak środków Przebudowa drogi gminnej nr 350129W m. Gmina Gózd finansowych na Wojsławice realizację zadania brak środków Modernizacja dróg Gmina Iłża finansowych na realizację zadania brak środków Termomodernizacja PGG w Iłży Gmina Iłża finansowych na realizację zadania Przebudowa drogi gminnej Bartodzieje-Olszowa- brak środków Wola Goryńska od skrzyżowania z DP 3518W wraz Gmina Jastrzębia finansowych na z obsługą terenów przyległych – etap III realizację zadania

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Obszar Podmiot Zadania Ryzyka interwencji odpowiedzialny brak środków Przebudowa drogi gminnej w miejscowości Gmina Jastrzębia finansowych na Bartodzieje (nr ewid. działki 447) realizację zadania Przebudowa drogi gminnej dz. ewid. nr 39 w brak środków miejscowości Wolska Dąbrowa na odcinku od km Gmina Jastrzębia finansowych na 0+000 do km 0+283 o długości 0,283 km realizację zadania Przebudowa drogi gminnej w miejscowości Kolonia Lesiów działka ewid. nr 245 na odcinku od brak środków km 0+000 do km 0 +710 oraz na działce 1069 na Gmina Jastrzębia finansowych na odcinku od km 0+000 do km 0+143 o łącznej realizację zadania długości 0,853 km brak środków finansowych na Odnawialne Źródła Energii na terenie Gminy realizację zadania, brak Gmina Jastrzębia Jastrzębia mieszkańców zainteresowanych realizacją zasania brak środków Termomodernizacja siedziby ZGK w Jedlińsku Gmina Jedlińsk finansowych na realizację zadania brak środków Termomodernizacja budynku GOPS i zasobu Gmina Jedlińsk finansowych na mieszkaniowego gminy w Jedlińsku realizację zadania Ochrona brak środków klimatu i Termomodernizacja budynku GCKiKF w Jedlińsku Gmina Jedlińsk finansowych na jakości realizację zadania powietrza Przebudowa instalacji grzewczych w szkołach brak środków

ZSP Wsola, ZSP Wierzchowiny, PSP Stare Zawady, Gmina Jedlińsk finansowych na PSP Jedlanka realizację zadania brak środków Budowa oświetlenia drogowego w gminie Jedlińsk Gmina Jedlińsk finansowych na realizację zadania brak środków Modernizacja oświetlenia drogowego w gminie Gmina Jedlińsk finansowych na Jedlińsk realizację zadania brak środków Gazyfikacja miejscowości: Jedlanka, Gutów, Bród, Gmina Jedlińsk finansowych na Ludwików, Gryzów, Mokrosęk realizację zadania brak środków Gazyfikacja miejscowości: Piastów, Klwaty, Gmina Jedlińsk finansowych na Kamińsk realizację zadania brak środków Ograniczenie emisji zanieczyszczeń poprzez Gmina Jedlińsk finansowych na modernizację kotłowni na terenie gminy Jedlińsk realizację zadania brak środków Budowa drogi gminnej Bierwce – Obózek - Gmina Jedlińsk finansowych na Cmentarz realizację zadania brak środków Przebudowa drogi gminnej Wsola – Marcelów – Gmina Jedlińsk finansowych na Józefówek realizację zadania

100

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Obszar Podmiot Zadania Ryzyka interwencji odpowiedzialny brak środków Przebudowa drogi gminnej Piastów-Poręby II Etap Gmina Jedlińsk finansowych na realizację zadania brak środków Przebudowa drogi gminnej w Bierwieckiej Woli Gmina Jedlińsk finansowych na realizację zadania brak środków Przebudowa drogi gminnej w Jedlance Gmina Jedlińsk finansowych na realizację zadania brak środków Przebudowa drogi gminnej w Klwatce Szlacheckiej Gmina Jedlińsk finansowych na realizację zadania brak środków Przebudowa drogi gminnej w Starych Zawadach Gmina Jedlińsk finansowych na realizację zadania brak środków Przebudowa drogi gminnej Wierzchowiny – Huta Gmina Jedlińsk finansowych na realizację zadania brak środków Przebudowa ul. Orkana w Wielogórze Gmina Jedlińsk finansowych na realizację zadania brak środków Budowa drogi gminnej nr 350405W relacji Gmina Jedlińsk finansowych na Ludwików - Wola Gutowska w miejscowości Narty Ochrona realizację zadania klimatu i brak środków jakości Przebudowa ul Jaśminowej w Jedlińsku Gmina Jedlińsk finansowych na powietrza realizację zadania brak środków Przebudowa ul. Topolowej w Wielogórze Gmina Jedlińsk finansowych na realizację zadania brak środków Przebudowa drogi gminnej od drogi powiatowej Gmina Jedlińsk finansowych na 3509W do drogi gminnej Piastów Chmielniak realizację zadania brak środków Budowa drogi Klwaty – Wsola (odcinek drogi Gmina Jedlińsk finansowych na 350416W) realizację zadania brak środków Budowa drogi gminnej Wierzchowiny Zielonka Gmina Jedlińsk finansowych na realizację zadania brak środków Budowa drogi gminnej Wierzchowiny szkoła - Boża Gmina Jedlińsk finansowych na Wola (droga gmina 350409W) realizację zadania brak środków Budowa ul. Reja w Jedlińsku Gmina Jedlińsk finansowych na realizację zadania brak środków Budowa ul. Lipowej w Jedlińsku wraz z Gmina Jedlińsk finansowych na oświetleniem realizację zadania brak środków Przebudowa drogi gminnej Lisów - PKP Gmina Jedlińsk finansowych na realizację zadania

101

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Obszar Podmiot Zadania Ryzyka interwencji odpowiedzialny brak środków Przebudowa drogi gminnej w Górnej Woli Gmina Jedlińsk finansowych na realizację zadania brak środków Przebudowa drogi gminnej Piastów - Młyn Gmina Jedlińsk finansowych na realizację zadania brak środków Budowa ścieżek rowerowych na terenie Gminy Gmina Jedlińsk finansowych na Jedlińsk realizację zadania Montaż paneli fotowoltaicznych o mocy od 20 do brak środków 40 kW zlokalizowanych na dachach 16 obiektów Gmina Jedlińsk finansowych na użyteczności publicznych znajdujących się na realizację zadania terenie gminy brak środków Montaż kolektorów słonecznych Gmina Jedlińsk finansowych na realizację zadania brak środków Montaż pomp ciepła Gmina Jedlińsk finansowych na realizację zadania brak środków Wymiana kotłów i instalacji OZE w Gminie Jedlnia Gmina Jedlnia finansowych na Letnisko Letnisko realizację zadania brak środków Remont kotłowni gazowej w PS w Jedlni Letnisko Gmina Jedlnia finansowych na Ochrona ul. Słoneczna Letnisko realizację zadania klimatu i brak środków jakości Budowa drogi gminnej w m. Czarna-Bieliny Miasto Pionki finansowych na powietrza realizację zadania

brak środków Przebudowa drogi gminnej w m. Zalesie- Miasto Pionki finansowych na Suskowola realizację zadania brak środków Budowa drogi gminnej w m. Sałki Miasto Pionki finansowych na realizację zadania Modernizacja budynków przy Urzędzie Gminy – brak środków dokumentacja projektowa i rozpoczęcie Miasto Pionki finansowych na modernizacji realizację zadania brak środków Termomodernizacja budynków użyteczności Gmina Pionki finansowych na publicznej realizację zadania brak środków Modernizacja/przebudowa dróg gminnych Gmina Pionki finansowych na realizację zadania Efektywne zarządzanie energią w Gminie Przytyk, brak środków poprzez budowę instalacji odnawialnych źródeł Gmina Przytyk finansowych na energii w budynkach mieszkańców gminy realizację zadania brak środków Budowa budynku Domu Ludowego wraz z Gmina Przytyk finansowych na infrastrukturą techniczną w Goszczewicach realizację zadania brak środków Termomodernizacja budynku Sali gimnastycznej Gmina Przytyk finansowych na Publicznej Szkoły Podstawowej w Przytyku realizację zadania

102

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Obszar Podmiot Zadania Ryzyka interwencji odpowiedzialny brak środków Przebudowa drogi gminnej w miejscowości Gmina Przytyk finansowych na Studzienice realizację zadania brak środków Przebudowa drogi gminnej nr 350907W Gmina Przytyk finansowych na Sewerynów-Kaszewska Wola realizację zadania brak środków Przebudowa drogi gminnej w miejscowości Gmina Przytyk finansowych na Domaniów realizację zadania brak środków Przebudowa drogi gminnej, ulicy Stefana Gmina Przytyk finansowych na Żeromskiego w miejscowości Przytyk realizację zadania brak środków Przebudowa drogi gminnej nr 350912W w Gmina Przytyk finansowych na miejscowości Suków realizację zadania brak środków Budowa dojazdu do działek w miejscowości Suków Gmina Przytyk finansowych na realizację zadania brak środków Publiczna Szkoła Podstawowa Wrzos - Gmina Przytyk finansowych na termomodernizacja realizację zadania brak środków OSP Dęba - termomodernizacja Gmina Przytyk finansowych na Ochrona realizację zadania klimatu i brak środków Przebudowa drogi gminnej w miejscowości jakości Gmina Przytyk finansowych na Studzienice powietrza realizację zadania brak środków Przebudowa drogi gminnej nr 350907W Gmina Przytyk finansowych na Sewerynów-Kaszewska Wola realizację zadania brak środków Przebudowa drogi gminnej w miejscowości Gmina Przytyk finansowych na Domaniów realizację zadania brak środków Przebudowa drogi gminnej, ulicy Stefana Gmina Przytyk finansowych na Żeromskiego w miejscowości Przytyk realizację zadania brak środków Przebudowa drogi gminnej nr 350912W w Gmina Przytyk finansowych na miejscowości Suków realizację zadania brak środków Budowa dojazdu do działek w miejscowości Suków Gmina Przytyk finansowych na realizację zadania brak środków Publiczna Szkoła Podstawowa Wrzos - Gmina Przytyk finansowych na termomodernizacja realizację zadania brak środków OSP Dęba - termomodernizacja Gmina Przytyk finansowych na realizację zadania brak środków Przebudowa drogi gminnej w miejscowości Wola Gmina Przytyk finansowych na Wrzeszczowska realizację zadania

103

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Obszar Podmiot Zadania Ryzyka interwencji odpowiedzialny brak środków Budowa drogi wewnętrznej w miejscowości Gmina Przytyk finansowych na Stefanów realizację zadania brak środków Budowa drogi wewnętrznej w miejscowości Gmina Przytyk finansowych na Goszczewice realizację zadania brak środków Urząd Gminy - termomodernizacja Gmina Przytyk finansowych na realizację zadania brak środków Budowa drogi gminnej nr 350901 Wrzos- Gmina Przytyk finansowych na Wygnanów realizację zadania brak środków Budowa drogi wewnętrznej Potkanna - Feliksów Gmina Przytyk finansowych na realizację zadania brak środków Budowa drogi gminnej nr 350905W Wrzeszczów - Gmina Przytyk finansowych na Czarnocin Ochrona realizację zadania klimatu i brak środków jakości Budowa drogi wewnętrznej Domaniów- Duży Las Gmina Przytyk finansowych na powietrza realizację zadania brak środków Budowa drogi wewnętrznej Wola Wrzeszczowska Gmina Przytyk finansowych na realizację zadania brak środków Publiczna Szkoła Podstawowa we Wrzeszczowie - Gmina Przytyk finansowych na termomodernizacja realizację zadania brak środków Publiczna Szkoła Podstawowa Przytyk- Gmina Przytyk finansowych na termomodernizacja realizację zadania brak środków Termomodernizacja Gmina Wierzbica finansowych na realizację zadania brak środków Termodernizacja budynku szkoły podstawowej w Gmina Wolanów finansowych na Wolanowie realizację zadania brak środków Remonty i bieżące utrzymanie dróg Gmina Wolanów finansowych na realizację zadania brak środków Budowa ujęć i uzdatniania wody w m. Grzmucin Gmina Gózd finansowych na realizację zadania brak środków Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków na Gmina Gózd finansowych na Gospodarka terenie gminy Gózd realizację zadania wodno- brak środków ściekowa Budowa kanalizacji w m. Drożanki Gmina Gózd finansowych na realizację zadania brak środków Budowa sieci wodociągowej Gmina Iłża finansowych na realizację zadania

104

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Obszar Podmiot Zadania Ryzyka interwencji odpowiedzialny brak środków Budowa sieci kanalizacyjnej Gmina Iłża finansowych na realizację zadania brak środków Przebudowa sieci wodociągowej w miejscowości Gmina Jastrzębia finansowych na Wola Goryńska realizację zadania brak środków Budowa i rozbudowa SUW Wierzchowiny Gmina Jedlińsk finansowych na realizację zadania brak środków Budowa sieci wodociągowej rozdzielczej Gmina Jedlińsk finansowych na w miejscowości Klwaty realizację zadania brak środków Budowa sieci wodociągowej rozdzielczej Gmina Jedlińsk finansowych na w miejscowości Narty realizację zadania brak środków Budowa wodociągu w miejscowości Kruszyna Gmina Jedlińsk finansowych na realizację zadania brak środków Odwodnienie SUW Jedlińsk Gmina Jedlińsk finansowych na realizację zadania brak środków Rozbudowa sieci wodociągowych na terenie gminy Gmina Jedlińsk finansowych na realizację zadania Gospodarka brak środków Wymiana/remont /modernizacja sieci wodno- Gmina Jedlińsk finansowych na wodociągowej na terenie gminy Jedlińsk ściekowa realizację zadania brak środków Wymiana/remont/ modernizacja sieci Gmina Jedlińsk finansowych na kanalizacyjnej na terenie gminy Jedlińsk realizację zadania brak środków Budowa/rozbudowa oczyszczalni ścieków na Gmina Jedlińsk finansowych na terenie gminy Jedlińsk realizację zadania brak środków Budowa kanalizacji sanitarnej Wsola – Wielogóra Gmina Jedlińsk finansowych na realizację zadania brak środków Budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowości Gmina Jedlińsk finansowych na Lisów realizację zadania brak środków Budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowości Gmina Jedlińsk finansowych na Płasków realizację zadania brak środków Przebudowa przepompowni ścieków, Jedlińsk ulica Gmina Jedlińsk finansowych na Warecka realizację zadania brak środków Budowa kanalizacji deszczowej w miejscowości Gmina Jedlińsk finansowych na Jedlińsk realizację zadania brak środków Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków na Gmina Jedlińsk finansowych na terenach nie objętych siecią kanalizacyjną realizację zadania

105

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Obszar Podmiot Zadania Ryzyka interwencji odpowiedzialny Budowa sieci kanalizacji sanitarnej w miejscowości brak środków Antoniówka, Dawidów, Groszowice, Siczki, Gmina Jedlnia finansowych na Wrzosów, Jedlina-Letnisko oraz m. Kieszek gm. Letnisko realizację zadania Pionki etap I Budowa sieci kanalizacji sanitarnej w miejscowości brak środków Antoniówka, Dawidów, Groszowice, Siczki, Gmina Jedlnia finansowych na Wrzosów, Jedlina-Letnisko oraz m. Kieszek gm. Letnisko realizację zadania Pionki etap II brak środków Budowa sieci kanalizacji sanitarnej w miejscowości Gmina Jedlnia finansowych na Myśliszewice Letnisko realizację zadania brak środków Budowa sieci kanalizacji sanitarnej w miejscowości Gmina Jedlnia finansowych na Rajec Poduchowny, Rajec Szlachecki Letnisko realizację zadania Budowa sieci kanalizacji sanitarnej w miejscowości brak środków Gmina Jedlnia Cudnów, Maryno, Słupica, Gzowice, Gzowice finansowych na Letnisko Kolonia, Gzowice Folwark, Piotrowice realizację zadania brak środków Budowa sieci kanalizacji sanitarnej w Jedlni Gmina Jedlnia finansowych na Letnisko etap V Letnisko realizację zadania brak środków Dokumentacja projektowa budowy kanalizacji w finansowych na Miasto Pionki m. Bieliny realizację zadania, brak wykwalifikowanej kadry Gospodarka brak środków wodno- Dokumentacja projektowa budowy kanalizacji w finansowych na ściekowa Miasto Pionki m. Januszno realizację zadania, brak wykwalifikowanej kadry brak środków Dokumentacja projektowa budowy kanalizacji w finansowych na Miasto Pionki m. Krasna Dąbrowa realizację zadania, brak wykwalifikowanej kadry brak środków Dokumentacja projektowa budowy kanalizacji w finansowych na Miasto Pionki m. Stoki-Jaroszki realizację zadania, brak wykwalifikowanej kadry brak środków Budowa kanalizacji sanitarnej Gmina Pionki finansowych na realizację zadania brak środków Rozbudowa sieci kanalizacyjnej w Skaryszewie Gmina Skaryszew finansowych na realizację zadania brak środków Rozbudowa sieci kanalizacyjnej w miejscowości Gmina Skaryszew finansowych na Maków realizację zadania

brak środków Rozbudowa sieci wodociągowej na terenie gminy Gmina Skaryszew finansowych na Skaryszew realizację zadania

106

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Obszar Podmiot Zadania Ryzyka interwencji odpowiedzialny brak środków Usuwanie wyrobów zawierających azbest Gmina Gózd finansowych na realizację zadania brak środków Budowa punktu selektywnego zbierania odpadów Gmina Gózd finansowych na realizację zadania brak środków Usuwanie wyrobów zawierających azbest Gmina Iłża finansowych na realizację zadania brak środków Modernizacja Punktu Selektywnego Zbierania Gmina Jastrzębia finansowych na Odpadów Komunalnych w Jastrzębi realizację zadania brak środków Usuwanie wyrobów zawierających azbest Gmina Jastrzębia finansowych na realizację zadania brak środków Rozbudowa i modernizacja PSZOK Gmina Jedlińsk finansowych na realizację zadania brak środków Kontynuacja systemu zbiórki odpadów Gmina Jedlińsk finansowych na zmieszanych i segregowanych na terenie gminy realizację zadania brak środków finansowych na realizację zadania, brak Gospodarka Kontynuacja programu usuwania azbestu Gmina Jedlińsk przedsiębiorstw odpadami i zajmujących się zapobieganie odbiorem azbestu powstawaniu brak środków odpadów finansowych na Usuwanie i unieszkodliwianie azbestu z terenu gmina Jedlnia realizację zadania, brak gminy Jedlnia-Letnisko Letnisko przedsiębiorstw zajmujących się odbiorem azbestu brak środków finansowych na realizację zadania, brak Usuwanie wyrobów azbestowych Miasto Pionki przedsiębiorstw zajmujących się odbiorem azbestu brak środków Budowa PSZOK Jedlnia- dokumentacja projektowa Miasto Pionki finansowych na i rozpoczęcie modernizacji realizację zadania brak środków finansowych na realizację zadania, brak Usuwania wyrobów azbestowych /aktualizacja Gmina Pionki wykwalifikowanej kadry, programu usuwania wyrobów azbestowych brak przedsiębiorstw zajmujących się odbiorem azbestu brak środków Przebudowa Punktu Selektywnej Zbiórki Odpadów Gmina Pionki finansowych na Komunalnych realizację zadania

107

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Obszar Podmiot Zadania Ryzyka interwencji odpowiedzialny brak środków Gospodarka finansowych na odpadami i Odbiór, transport oraz zagospodarowanie realizację zadania, brak zapobieganie odpadów zawierających azbest z terenu gminy Gmina Przytyk przedsiębiorstw powstawaniu Przytyk zajmujących się odpadów odbiorem azbestu

108

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Tabela 23. Harmonogram zadań własnych powiatu radomskiego wraz z ich finansowaniem

Szacunkowe koszty realizacji zadania Podmiot Dodatkowe Obszar (w tys. zł) Źródło Zadanie odpowiedzialny informacje o interwencji rok rok finansowania za realizację rok 2018 rok 2020 razem zadaniu 2019 2021 Powiat Radomski, Przebudowa drogi nr 3336W Wieniawa – Program Powiatowy Przytyk – Jedlińsk (II etap) Rozwoju Zarząd Dróg - - - 100 100 - Od km 24+660 do km 28+600 odcinek dł. Gminnej i Publicznych 3940 m Powiatowej Infrastruktury Drogowej Przebudowa drogi nr 3509W Gulin – Wsola – Wojciechów (I etap) od km 12+989 do Powiatowy Powiat km 13+830 odcinek dł. 841.0 m wraz z Zarząd Dróg - - 800 800 - Radomski przebudową obiektu mostowego na rzece Publicznych Mlecznej Ochrona Przebudowa drogi nr 3515W Jedlińsk – Powiatowy klimatu i Bartodzieje – Łukawa - Głowaczów(IV etap) Powiat Zarząd Dróg - 500 500 - jakości od km 10+530 do km 10+750 odcinek dł. Radomski Publicznych powietrza 220.0 m Powiat Przebudowa drogi nr 3524W Jedlnia Powiatowy Radomski, Letnisko - Czarna ( I i II etap) od km 6+340 Zarząd Dróg - 550 - 550 - Subwencja do km 9+241 odcinek dł. 2901 m Publicznych Ogólna Przebudowa drogi nr 3531W Kuczki – Powiatowy Powiat Kazimierówka - Skaryszew (I etap) od km Zarząd Dróg - 800 - - 800 Radomski, - 0+628 do km 1+883 odcinek dł. 1255 m Publicznych UG Gózd Rozbudowa drogi nr 3539W Radom - Powiatowy Powiat Gębarzów – Polany (I etap) od km 1+500 Zarząd Dróg 1800 - - - 1800 - Radomski do km 2+417 odcinek dł. 917 m Publicznych Przebudowa drogi nr 3564W Radom – Powiatowy Powiat Augustów (I etap) od km 0+000 do km Zarząd Dróg 1477 - - - 1477 Radomski, - 0+795,30 odcinek dł. 795,30 m Publicznych UMiG Iłża

109

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Szacunkowe koszty realizacji zadania Podmiot Dodatkowe Obszar (w tys. zł) Źródło Zadanie odpowiedzialny informacje o interwencji rok rok finansowania za realizację rok 2018 rok 2020 razem zadaniu 2019 2021 Przebudowa drogi nr 3566W Konary – Powiatowy Powiat Mniszek (II etap ) od km 0+000 do km Zarząd Dróg 2594 - - - 2594 - Radomski 1+600 odcinek dł. 1600 m Publicznych Powiat Radomski, Przebudowa drogi nr 3566W Konary – Powiatowy UG Wolanów, Mniszek (II etap ) od km 0+000 do km Zarząd Dróg 2594 - - - 2594 Mazowiecki - 1+600 odcinek dł. 1600 m Publicznych Instrument Wsparcia Dróg Lokalnych Przebudowa drogi nr 3559W Młodocin - Powiatowy Powiat Kowala (III etap) od km 2+760 do km Zarząd Dróg 1138 - - - 1138 - Radomski 3+514,2 odcinek dł. 754,20 m Publicznych Powiatowy Przebudowa drogi nr 3336W Wieniawa – Powiat Zarząd Dróg - 1800 1800 - Ochrona Przytyk - Jedlińsk Radomski klimatu i Publicznych jakości Powiatowy Przebudowa drogi nr 3505W Jaszowice – Powiat powietrza Zarząd Dróg - 1200 1200 - Wacławów - Sławno Radomski Publicznych Powiatowy Rozbudowa drogi nr 3506W Jankowice – Powiat Zarząd Dróg - - 400 400 - Gulin - Zakrzew Radomski Publicznych Powiatowy Rozbudowa drogi nr 3509W Gulin – Wsola Powiat Zarząd Dróg - 1000 - - 1000 - - Wojciechów Radomski Publicznych Powiatowy Przebudowa drogi nr 3514W Powiat Zarząd Dróg - - - 100 100 - Wierzchowiny - Lisów Radomski Publicznych Powiatowy Przebudowa drogi nr 3515W Jedlińsk – Powiat Zarząd Dróg - - 800 800 - Bartodzieje – Łukawa - Głowaczów Radomski Publicznych

110

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Szacunkowe koszty realizacji zadania Podmiot Dodatkowe Obszar (w tys. zł) Źródło Zadanie odpowiedzialny informacje o interwencji rok rok finansowania za realizację rok 2018 rok 2020 razem zadaniu 2019 2021 Powiatowy Rozbudowa drogi nr 3517W Wojciechów – Powiat Zarząd Dróg - - 500 500 - Kozłów – Rajec Szlachecki Radomski Publicznych Powiatowy Przebudowa drogi nr 3518W Wola Powiat Zarząd Dróg - - 550 550 - Goryńska – Stare Mąkosy - Jedlnia Radomski Publicznych Powiatowy Przebudowa drogi nr 3519W Lewaszówka Powiat Zarząd Dróg - 800 - - 800 - – Poświętne Radomski Publicznych Powiatowy Przebudowa drogi nr 3522W Pionki - Powiat Zarząd Dróg - - - 100 100 - Podgóra Radomski Publicznych Powiatowy Rozbudowa drogi nr 3523W Jedlnia - Powiat Ochrona Zarząd Dróg - - 400 - 400 - Sokoły - Pionki Radomski klimatu i Publicznych jakości Powiatowy Przebudowa drogi nr 3524W Jedlnia Powiat powietrza Zarząd Dróg - - - 600 600 - Letnisko - Czarna Radomski Publicznych Powiatowy Przebudowa drogi nr 3527W Antoniówka Powiat Zarząd Dróg - 700 700 - – Groszowice - Piotrowice Radomski Publicznych Powiatowy Przebudowa drogi nr 3529W Kiedrzyn – Powiat Zarząd Dróg - 800 - - 800 - Małęczyn – do drogi krajowej nr 9 Radomski Publicznych Powiatowy Przebudowa drogi nr 3531W Kuczki - Powiat Zarząd Dróg - - - 400 400 - Kazimierówka - Skaryszew Radomski Publicznych Powiatowy Przebudowa drogi nr 3536W Odechów – Powiat Zarząd Dróg - - - 100 100 - Kowalków – Sienno Radomski Publicznych

111

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Szacunkowe koszty realizacji zadania Podmiot Dodatkowe Obszar (w tys. zł) Źródło Zadanie odpowiedzialny informacje o interwencji rok rok finansowania za realizację rok 2018 rok 2020 razem zadaniu 2019 2021 Powiatowy Rozbudowa drogi nr 3538W Gaj – Powiat Zarząd Dróg - - - 100 100 - Tomaszów Radomski Publicznych- Powiatowy Rozbudowa drogi nr 3539W Radom – Powiat Zarząd Dróg - - 800 800 - Gębarzów – Polany Radomski Publicznych Powiatowy Rozbudowa drogi nr 3540W Parznice – Powiat Zarząd Dróg - - 300 - 300 - Skaryszew Radomski Publicznych Powiatowy Rozbudowa drogi nr 3542W Wierzbica – Powiat Zarząd Dróg - - 500 - 500 - Modrzejowice Radomski Publicznych Powiatowy Rozbudowa drogi nr 3543W Bujak - Powiat Ochrona Zarząd Dróg - - 600 600 - Dzierzkówek Radomski klimatu i Publicznych jakości Powiatowy Przebudowa drogi nr 3544W Walentynów Powiat powietrza Zarząd Dróg - - 300 - 300 - - Tomaszów Radomski Publicznych Powiatowy Rozbudowa drogi nr 3547W Iłża - Powiat Zarząd Dróg - - 500 - 500 - Antoniów Radomski Publicznych Powiatowy Przebudowa drogi nr 3554W gr. Powiat Zarząd Dróg - - 600 600 - Województwa – Seredzice - Iłża Radomski Publicznych Powiatowy Rozbudowa drogi nr 3560W Ruda Wielka – Powiat Zarząd Dróg - - - 100 100 - Dąbrówka Warszawska Radomski Publicznych Powiatowy Przebudowa drogi nr 3561W Mniszek – Powiat Zarząd Dróg - - 600 600 - Omięcin – Szydłowiec Radomski Publicznych

112

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Szacunkowe koszty realizacji zadania Podmiot Dodatkowe Obszar (w tys. zł) Źródło Zadanie odpowiedzialny informacje o interwencji rok rok finansowania za realizację rok 2018 rok 2020 razem zadaniu 2019 2021 Powiatowy Przebudowa drogi nr 3564W Radom - Powiat Zarząd Dróg - - 800 800 - Augustów Radomski Publicznych Powiat Radomski, Program Remont drogi powiatowej nr 3529 Powiatowy Rozwoju Kiedrzyn – Małęczyn do dr. nr 9 na odc. dł. Zarząd Dróg 712 - - - 712 - Gminnej i 1120m Publicznych Powiatowej Infrastruktury Drogowej Remont drogi powiatowej nr 3501W Powiatowy Powiat Wrzeszczów-Wrzos- Domaniów na odc Zarząd Dróg 1139 - - - 1139 Radomski - Ochrona 1800m Publicznych klimatu i Remont drogi powiatowej nr 3539W Powiatowy Powiat jakości Radom Gębarzów- Polany na odc. dł. Zarząd Dróg 2406,87 2406,87 - Radomski powietrza 2435m Publicznych Powiat Powiatowy Remont drogi powiatowej nr 3334W Wir- Radomski, Zarząd Dróg 478 - - - 478 - Goszczewice- Przytyk od dł. 636 Subwencja Publicznych Ogólna Remont drogi powiatowej ne 3552W Powiatowy Powiat Jasieniec-Iłż. Górna- Maziarze- Jasieniec Iłż Zarząd Dróg 50,8 - - - 50,8 Radomski, - Dolny- Jasieniec Iłż Górny Publicznych UG Gózd Remont drogi powiatowej nr 3506W Powiatowy Powiat Jankowice-Gulin-Zakrzew na odc. dł. Zarząd Dróg 402,8 - - - 402,8 - Radomski 2200m Publicznych Remont drogi powiatowej nr 3506W Powiatowy Powiat Klwatka Bogusławiec-Skaryszew odc. dł. Zarząd Dróg 1690 - - - 1690 Radomski, - 35600 Publicznych UMiG Iłża

113

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Szacunkowe koszty realizacji zadania Podmiot Dodatkowe Obszar (w tys. zł) Źródło Zadanie odpowiedzialny informacje o interwencji rok rok finansowania za realizację rok 2018 rok 2020 razem zadaniu 2019 2021 Remont drogi powiatowej nr 5545W Powiatowy Powiat Wierzbica- Polany-Krzyżanowice odc. dł. Zarząd Dróg b.d. - - - b.d. - Radomski 1030 Publicznych Powiat Radomski, Remont drogi powiatowej nr 3505W Powiatowy UG Wolanów, Jaszkowice-Wacławów- Sławno odc. dł. Zarząd Dróg b.d. - - - b.d. Mazowiecki - 1600 m Publicznych Instrument Wsparcia Dróg Lokalnych Środki UE, budżet Działania termomodernizacyjne w Powiat Państwa, - 283 - - 283 - budynku Poradni Ginekologicznej i Pralni Radomski budżet Ochrona Starostwa klimatu i Powiatowego jakości Środki UE, powietrza budżet Działania termomodernizacyjne w Powiat Państwa, - 537 - - 537 - budynku ZOL i Kotłowni Szpitalnej Radomski budżet Starostwa Powiatowego Środki UE, budżet Działania termomodernizacyjne w Powiat Państwa, - 153 - - 153 - budynku NPL i Poradni Dermatologicznej Radomski budżet Starostwa Powiatowego Środki UE, Działania termomodernizacyjne w Powiat budżet - 205 - - 205 - budynku Pogotowia Ratunkowego Radomski Państwa, budżet

114

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Szacunkowe koszty realizacji zadania Podmiot Dodatkowe Obszar (w tys. zł) Źródło Zadanie odpowiedzialny informacje o interwencji rok rok finansowania za realizację rok 2018 rok 2020 razem zadaniu 2019 2021 Starostwa Powiatowego Środki UE, budżet Działania termomodernizacyjne w Powiat Państwa, - 489 - - 489 - budynku warsztatowo - magazynowym Radomski budżet Starostwa Powiatowego Środki UE, budżet Wymiana pokrycia dachowego ( papa) Powiat Państwa, wraz ze zużytym dociepleniem na - 300 - - 300 - Radomski budżet wszystkich budynkach Szpitala. Starostwa Powiatowego Ochrona Mazowiecki Przebudowa drogi wojewódziej nr 744 na budżet klimatu i Zarząd Dróg odcinku od km 12+060 do km 13+240 w m. 3 849 - - - 3 849 województwa - jakości Wojewódzkich Wierzbica, gm. Wierzbica mazowieckiego powietrza w Warszawie Mazowiecki Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 749 na budżet Zarząd Dróg odcinki od km 24 +250 do km 25+696 w m. 2704 - - - 2704 województwa - Wojewódzkich Przysucha mazowieckiego w Warszawie Mazowiecki Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 738 na budżet Zarząd Dróg odcinku od km 14+120 do km 15+972 na - 4500 - 4500 województwa - Wojewódzkich terenie gm. Gniewoszów mazowieckiego w Warszawie Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 691 od Mazowiecki budżet km 11+147,82 do 11+710 wraz z budową Zarząd Dróg - 5000 - 5000 województwa - kanalizacji deszczowej w m. Garbatka Wojewódzkich mazowieckiego Letnisko w Warszawie

115

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Szacunkowe koszty realizacji zadania Podmiot Dodatkowe Obszar (w tys. zł) Źródło Zadanie odpowiedzialny informacje o interwencji rok rok finansowania za realizację rok 2018 rok 2020 razem zadaniu 2019 2021 Budowa chodników w ciągu drogi Mazowiecki budżet wojewódzkiej nr 740 od km 14+650 do km Zarząd Dróg 1500 - - - 1500 województwa - 15+530 wraz ze wzmocnieniem jezdni w m. Wojewódzkich mazowieckiego Oblas, gm. Przytyk w Warszawie Mazowiecki Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 727 od budżet Zarząd Dróg km 40+345 do km 41+317 w m. Solec na 3000 - - - 3000 województwa - Wojewódzkich Wisłą mazowieckiego w Warszawie Mazowiecki Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 737 od budżet Zarząd Dróg km 14 +066 do km 15+064 w m. Siczki, gm. - 5000 - 5000 województwa - Wojewódzkich Jedlnia -Letnisko mazowieckiego w Warszawie Budowa chodnika i ścieżki rowerowej w Mazowiecki budżet ciągu drogi wojewódzkiej nr 737 od km Zarząd Dróg - 1500 - 1500 województwa - Ochrona 34+720 do km 36+612 na terenie gm. Wojewódzkich mazowieckiego klimatu i Kozienice w Warszawie jakości Mazowiecki Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 740 od budżet powietrza Zarząd Dróg km 22+799 do km 23+708 w m. 2500 - - 2500 województwa - Wojewódzkich Wrzeszczów , gm. Przytyk mazowieckiego w Warszawie Mazowiecki Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 787 od budżet Zarząd Dróg km 1+488 do km 3+309 – ul. Kozienicka i - - 5000 5000 województwa - Wojewódzkich Mickiewicza, gm. Pionki mazowieckiego w Warszawie Mazowiecki Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 787 od budżet Zarząd Dróg km 6+357 do km 8+737 w m. Suskowola, - 6000 6000 województwa - Wojewódzkich gm. Pionki mazowieckiego w Warszawie Mazowiecki budżet Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 699 od Zarząd Dróg - 2000 - 2000 województwa - km 6+350 do 7+030 w m. Jedlnia Letnisko Wojewódzkich mazowieckiego w Warszawie

116

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

117

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Tabela 24. Harmonogram zadań monitorowanych powiatu radomskiego wraz z ich finansowaniem Szacunkowe koszty realizacji zadania Podmiot (w tys. zł) Dodatkowe Obszar Źródło Zadanie odpowiedzialny lata informacje o interwencji rok rok rok finansowania za realizację 2021- razem zadaniu 2018 2019 2020 2025 Przebudowa drogi gminnej w budżet gminy, miejscowości Małęczyn (ul. Gmina Gózd 703, 645 - - 703, 645 środki - Szkolna) zewnętrzne budżet gminy, Przebudowa drogi gminnej Gmina Gózd 100 - - - 100 środki - Kłonów - Kuczki zewnętrzne budżet gminy, Przebudowa drogi gminnej Budy Gmina Gózd 1798,9 - - - 1798,9 środki - Niemianowskie zewnętrzne Remont drogi nr 350107 W w m. budżet gminy, Niemianowice, 350113W w Gmina Gózd 958 - - - 958 środki - Ochrona klimatu i miejsowości Kuczki-Budki, zewnętrzne jakości powietrza 350103W w m. Klwatka Przebudowa drogi gminnej nr budżet gminy, 350105W w m. Kuczki Kolonia- Gmina Gózd 1986,4 - - - 1986,4 środki - Gózd - Karszówka zewnętrzne budżet gminy, Przebudowa drogi gminnej nr Gmina Gózd 320,6 - - - 320,6 środki - 350129W m. Wojsławice zewnętrzne Modernizacja dróg Gmina Iłża 12000 1200 budżet gminy - budżet gminy, UM Termomodernizacja PGG w Iłży Gmina Iłża 1100 1100 - województwa mazowieckiego

118

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Szacunkowe koszty realizacji zadania Podmiot (w tys. zł) Dodatkowe Obszar Źródło Zadanie odpowiedzialny lata informacje o interwencji rok rok rok finansowania za realizację 2021- razem zadaniu 2018 2019 2020 2025 Przebudowa drogi gminnej Bartodzieje – Olszowa -Wola Gmina Goryńska od skrzyżowania z DP 436 - - - 436 Budżet gminy - Jastrzębia 3518W wraz z obsługą terenów przyległych – etap III Przebudowa drogi gminnej w Gmina miejscowości Bartodzieje (nr ewid. 114 - - - 114 Budżet gminy - Jastrzębia działki 447) Przebudowa drogi gminnej dz. ewid. nr 39 w miejscowości Gmina Budżet gminy, Wolska Dąbrowa na odcinku od 287 - - - 287 - Jastrzębia MSWiA km 0+000 do km 0+283 o długości 0,283 km Ochrona klimatu i Przebudowa drogi gminnej w jakości powietrza miejscowości Kolonia Lesiów działka ewid. nr 245 na odcinku od Gmina Budżet gminy, km 0+000 do km 0 +710 oraz na 643 - - - 643 - Jastrzębia MSWiA działce 1069 na odcinku od km 0+000 do km 0+143 o łącznej długości 0,853 km Odnawialne Źródła Energii na Gmina EFRR, budżet 4,86 - - - 4,86 - terenie Gminy Jastrzębia Jastrzębia gminy budżet gminy, Termomodernizacja siedziby ZGK Gmina Jedlińsk - - b.d. - b.d. środki - w Jedlińsku zewnętrzne Termomodernizacja budynku budżet gminy, GOPS i zasobu mieszkaniowego Gmina Jedlińsk - - b.d. - b.d. środki - gminy w Jedlińsku zewnętrzne

119

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Szacunkowe koszty realizacji zadania Podmiot (w tys. zł) Dodatkowe Obszar Źródło Zadanie odpowiedzialny lata informacje o interwencji rok rok rok finansowania za realizację 2021- razem zadaniu 2018 2019 2020 2025 budżet gminy, Termomodernizacja budynku Gmina Jedlińsk - - b.d. - b.d. środki - GCKiKF w Jedlińsku zewnętrzne Przebudowa instalacji grzewczych w szkołach budżet gminy, ZSP Wsola, ZSP Wierzchowiny, PSP Gmina Jedlińsk 2000 - 2000 budżet kraju, Stare Zawady, środki UE PSP Jedlanka budżet gminy, budżet kraju, Budowa oświetlenia drogowego w Gmina Jedlińsk 1100 - - - 1100 środki UE, - gminie Jedlińsk WFOŚiGW, Ochrona klimatu i WFOŚiGW jakości powietrza budżet gminy, budżet kraju, Modernizacja oświetlenia Gmina Jedlińsk - 4100 - 4100 środki UE, - drogowego w gminie Jedlińsk WFOŚiGW, WFOŚiGW budżet gminy, budżet spółki Gazyfikacja miejscowości: gazowej, Jedlanka, Gutów, Bród, Ludwików, Gmina Jedlińsk - b.d. - budżet - Gryzów, Mokrosęk mieszkańców, środki zewnętrzne

120

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Szacunkowe koszty realizacji zadania Podmiot (w tys. zł) Dodatkowe Obszar Źródło Zadanie odpowiedzialny lata informacje o interwencji rok rok rok finansowania za realizację 2021- razem zadaniu 2018 2019 2020 2025 budżet gminy, budżet spółki gazowej, Gazyfikacja miejscowości: Gmina Jedlińsk - b.d. - budżet - Piastów, Klwaty, Kamińsk mieszkańców, środki zewnętrzne budżet gminy, Ograniczenie emisji budżet kraju, zanieczyszczeń poprzez Gmina Jedlińsk - 500 500 środki UE, - modernizację kotłowni na terenie WFOŚiGW, gminy Jedlińsk WFOŚiGW budżet gminy, Ochrona klimatu i Budowa drogi gminnej Bierwce – Gmina Jedlińsk 500 - - - 500 budżet kraju, - jakości powietrza Obózek - Cmentarz środki UE budżet gminy, Przebudowa drogi gminnej Wsola Gmina Jedlińsk 1500 - - - 1500 budżet kraju, - – Marcelów – Józefówek środki UE budżet gminy, Przebudowa drogi gminnej Gmina Jedlińsk - 350 - 350 budżet kraju, - Piastów-Poręby II Etap środki UE budżet gminy, Przebudowa drogi gminnej Gmina Jedlińsk - 450 - 450 budżet kraju, - w Bierwieckiej Woli środki UE budżet gminy, Przebudowa drogi gminnej Gmina Jedlińsk - 750 - 750 budżet kraju, - w Jedlance środki UE

121

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Szacunkowe koszty realizacji zadania Podmiot (w tys. zł) Dodatkowe Obszar Źródło Zadanie odpowiedzialny lata informacje o interwencji rok rok rok finansowania za realizację 2021- razem zadaniu 2018 2019 2020 2025 budżet gminy, Przebudowa drogi gminnej Gmina Jedlińsk - 900 - 900 budżet kraju, - w Klwatce Szlacheckiej środki UE budżet gminy, Przebudowa drogi gminnej Gmina Jedlińsk - 650 - 650 budżet kraju, - w Starych Zawadach środki UE budżet gminy, Przebudowa drogi gminnej Gmina Jedlińsk - 400 - 400 budżet kraju, - Wierzchowiny – Huta środki UE budżet gminy, Przebudowa ul. Orkana Gmina Jedlińsk - 850 - 850 budżet kraju, - w Wielogórze środki UE Budowa drogi gminnej nr budżet gminy, Ochrona klimatu i 350405W relacji Ludwików - Wola Gmina Jedlińsk - 1500 - 1500 budżet kraju, - jakości powietrza Gutowska w miejscowości Narty środki UE budżet gminy, Przebudowa ul Jaśminowej w Gmina Jedlińsk - 430 - 430 budżet kraju, - Jedlińsku środki UE budżet gminy, Przebudowa ul. Topolowej w Gmina Jedlińsk - 500 - 500 budżet kraju, - Wielogórze środki UE Przebudowa drogi gminnej od budżet gminy, drogi powiatowej 3509W do drogi Gmina Jedlińsk - 400 - 400 budżet kraju, - gminnej Piastów Chmielniak środki UE budżet gminy, Budowa drogi Klwaty – Wsola Gmina Jedlińsk - 1500 - 1500 budżet kraju, - (odcinek drogi 350416W) środki UE

122

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Szacunkowe koszty realizacji zadania Podmiot (w tys. zł) Dodatkowe Obszar Źródło Zadanie odpowiedzialny lata informacje o interwencji rok rok rok finansowania za realizację 2021- razem zadaniu 2018 2019 2020 2025 budżet gminy, Budowa drogi gminnej Gmina Jedlińsk - 900 - 900 budżet kraju, - Wierzchowiny Zielonka środki UE Budowa drogi gminnej budżet gminy, Wierzchowiny szkoła - Boża Wola Gmina Jedlińsk - 1000 - 1000 budżet kraju, - (droga gmina 350409W) środki UE budżet gminy, Budowa ul. Reja w Jedlińsku Gmina Jedlińsk - 240 - 240 budżet kraju, - środki UE budżet gminy, Budowa ul. Lipowej w Jedlińsku - Gmina Jedlińsk - 310 310 budżet kraju, - wraz z oświetleniem Ochrona klimatu i środki UE jakości powietrza budżet gminy, Przebudowa drogi gminnej Lisów - - - Gmina Jedlińsk 420 420 budżet kraju, - PKP środki UE budżet gminy, Przebudowa drogi gminnej w - - Gmina Jedlińsk 200 200 budżet kraju, - Górnej Woli środki UE budżet gminy, Przebudowa drogi gminnej - - Gmina Jedlińsk 320 320 budżet kraju, - Piastów - Młyn środki UE budżet gminy, Budowa ścieżek rowerowych na - - Gmina Jedlińsk 1000 1000 budżet kraju, - terenie Gminy Jedlińsk środki UE

123

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Szacunkowe koszty realizacji zadania Podmiot (w tys. zł) Dodatkowe Obszar Źródło Zadanie odpowiedzialny lata informacje o interwencji rok rok rok finansowania za realizację 2021- razem zadaniu 2018 2019 2020 2025 budżet gminy, Montaż paneli fotowoltaicznych budżet kraju, o mocy od 20 do 40 kW środki UE, zlokalizowanych na dachach 16 - Gmina Jedlińsk 1920 1920 WFOŚiGW, - obiektów użyteczności NFOŚiGW, RPO publicznych znajdujących się na WM, terenie gminy mieszkańcy budżet gminy, budżet kraju, środki UE, - Montaż kolektorów słonecznych Gmina Jedlińsk 175 175 WFOŚiGW, - Ochrona klimatu i NFOŚiGW, RPO jakości powietrza WM, mieszkańcy budżet gminy, budżet kraju, środki UE, Montaż pomp ciepła Gmina Jedlińsk - 600 600 WFOŚiGW, - NFOŚiGW, RPO WM, mieszkańcy budżet gminy, Wymiana kotłów i instalacji OZE w Gmina Jedlnia - 1454 - 1454 środki - Gminie Jedlnia Letnisko Letnisko zewnętrzne

124

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Szacunkowe koszty realizacji zadania Podmiot (w tys. zł) Dodatkowe Obszar Źródło Zadanie odpowiedzialny lata informacje o interwencji rok rok rok finansowania za realizację 2021- razem zadaniu 2018 2019 2020 2025 budżet gminy, Remont kotłowni gazowej w PS w Gmina Jedlnia 540 - - - 540 środki - Jedlni Letnisko ul. Słoneczna Letnisko zewnętrzne budżet gminy, Budowa drogi gminnej w m. - - - Miasto Pionki 1652 1652 środki - Czarna-Bieliny zewnętrzne budżet gminy, Przebudowa drogi gminnej w m. - - - Miasto Pionki 4,6 4,6 środki - Zalesie-Suskowola zewnętrzne Ochrona klimatu i jakości powietrza budżet gminy, - - - Budowa drogi gminnej w m. Sałki Miasto Pionki 808 808 środki - zewnętrzne Modernizacja budynków przy budżet gminy, Urzędzie Gminy – dokumentacja Miasto Pionki - 1000 - - 1000 środki - projektowa i rozpoczęcie zewnętrzne modernizacji Termomodernizacja budynków - Gmina Pionki 250 250 budżet miasta użyteczności publicznej

125

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Szacunkowe koszty realizacji zadania Podmiot (w tys. zł) Dodatkowe Obszar Źródło Zadanie odpowiedzialny lata informacje o interwencji rok rok rok finansowania za realizację 2021- razem zadaniu 2018 2019 2020 2025 Modernizacja/przebudowa dróg - Gmina Pionki 1000 1000 budżet miasta gminnych Efektywne zarządzanie energią w Gminie Przytyk, poprzez budowę

instalacji odnawialnych źródeł Gmina Przytyk 2910 - 2910 WFOŚiGW - energii w budynkach mieszkańców gminy Budowa budynku Domu - - PROW 2014- Ludowego wraz z infrastrukturą Gmina Przytyk - 1000 1000 - Ochrona klimatu i 2020 jakości powietrza techniczną w Goszczewicach Termomodernizacja budynku Sali - - - Sport Mazowia gimnastycznej Publicznej Szkoły Gmina Przytyk 217 217 - 2018 Podstawowej w Przytyku Przebudowa drogi gminnej w budżet gminy/ - - - Gmina Przytyk 238 238 środki - miejscowości Studzienice zewnętrzne Przebudowa drogi gminnej nr budżet gminy/ - - - 350907W Sewerynów-Kaszewska Gmina Przytyk 197 197 środki - Wola zewnętrzne

126

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

127

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Szacunkowe koszty realizacji zadania Podmiot (w tys. zł) Dodatkowe Obszar Źródło Zadanie odpowiedzialny lata informacje o interwencji rok rok rok finansowania za realizację 2021- razem zadaniu 2018 2019 2020 2025 Przebudowa drogi gminnej w budżet gminy/ - - - miejscowości Wola Gmina Przytyk 400 400 środki - Wrzeszczowska zewnętrzne budżet gminy/ Budowa drogi wewnętrznej w - - - Gmina Przytyk 130 130 środki - miejscowości Stefanów zewnętrzne budżet gminy/ Budowa drogi wewnętrznej w - - - Gmina Przytyk 500 500 środki - Ochrona klimatu i miejscowości Goszczewice jakości powietrza zewnętrzne - - - - Urząd Gminy - termomodernizacja Gmina Przytyk 600 - budżet gminy/ Budowa drogi gminnej nr 350901 - - - Gmina Przytyk 350 350 środki - Wrzos- Wygnanów zewnętrzne budżet gminy/ Budowa drogi wewnętrznej - - - Gmina Przytyk 40 40 środki - Potkanna - Feliksów zewnętrzne

128

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Gmina - - - Termomodernizacja 7350 7350 - Wierzbica Termodernizacja budynku szkoły Gmina - - - 445 445 WFOŚiGW - podstawowej w Wolanowie Wolanów Remonty i bieżące utrzymanie Gmina - - 432 432 budżet gminy - dróg Wolanów

129

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Szacunkowe koszty realizacji zadania Podmiot (w tys. zł) Dodatkowe Obszar Źródło Zadanie odpowiedzialny lata informacje o interwencji rok rok rok finansowania za realizację 2021- razem zadaniu 2018 2019 2020 2025 budżet gminy, Budowa ujęć i uzdatniania wody w - - Gmina Gózd - 3000 3000 środki - m. Grzmucin zewnętrzne Budowa przydomowych budżet gminy, - - - oczyszczalni ścieków na terenie Gmina Gózd 380 380 środki - gminy Gózd zewnętrzne budżet gminy, - - - Budowa kanalizacji w m. Drożanki Gmina Gózd 3000 3000 środki - zewnętrzne Budowa sieci wodociągowej Gmina Iłża 300 300 budżet gminy - - budżet gminy, Budowa sieci kanalizacyjnej Gmina Iłża 1000 1000 środki UE Przebudowa sieci wodociągowej Gmina - - - budżet gminy, Gospodarka 8,2 8,2 - w miejscowości Wola Goryńska Jastrzębia środki UE wodno-ściekowa Budowa i rozbudowa SUW budżet gminy, Gmina Jedlińsk 1500 - - 1500 Wierzchowiny środki UE Budowa sieci wodociągowej budżet gminy, rozdzielczej w miejscowości Gmina Jedlińsk 30 - - - 30 - środki UE Klwaty Budowa sieci wodociągowej budżet gminy, Gmina Jedlińsk 25 - - - 25 - rozdzielczej w miejscowości Narty środki UE Budowa wodociągu budżet gminy, Gmina Jedlińsk 30 - - - 30 - w miejscowości Kruszyna środki UE budżet gminy, Odwodnienie SUW Jedlińsk Gmina Jedlińsk 150 - - - 15 - środki UE Rozbudowa sieci wodociągowych budżet gminy, - Gmina Jedlińsk 500 500 na terenie gminy środki UE

130

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Szacunkowe koszty realizacji zadania Podmiot (w tys. zł) Dodatkowe Obszar Źródło Zadanie odpowiedzialny lata informacje o interwencji rok rok rok finansowania za realizację 2021- razem zadaniu 2018 2019 2020 2025 Wymiana/remont /modernizacja budżet gminy, - sieci wodociągowej na terenie Gmina Jedlińsk 700 700 środki UE gminy Jedlińsk Wymiana/remont/ modernizacja budżet gminy, - sieci kanalizacyjnej na terenie Gmina Jedlińsk 400 400 środki UE gminy Jedlińsk Budowa/rozbudowa oczyszczalni budżet gminy, - Gmina Jedlińsk 8000 8000 ścieków na terenie gminy Jedlińsk środki UE Budowa kanalizacji sanitarnej budżet gminy, - Gmina Jedlińsk 50 50 Wsola – Wielogóra środki UE Budowa kanalizacji sanitarnej w - Gmina Jedlińsk 4500 4500 miejscowości Lisów Budowa kanalizacji sanitarnej w - Gmina Jedlińsk 3500 3500 Gospodarka miejscowości Płasków wodno-ściekowa Przebudowa przepompowni budżet gminy, Gmina Jedlińsk 40 - - - 40 - ścieków, Jedlińsk ulica Warecka środki UE Budowa kanalizacji deszczowej w budżet gminy, Gmina Jedlińsk - 3000 - 3000 - miejscowości Jedlińsk środki UE Budowa przydomowych budżet gminy, oczyszczalni ścieków na terenach Gmina Jedlińsk 250 250 - środki UE nie objętych siecią kanalizacyjną budżet gminy, budżet kraju, środki UE, Budowa zbiornika retencyjnego na Gmina Jedlińsk - 4000 - 4000 WFOŚiGW, - rzece Radomce NFOŚiGW, RPO WM, mieszkańcy

131

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Szacunkowe koszty realizacji zadania Podmiot (w tys. zł) Dodatkowe Obszar Źródło Zadanie odpowiedzialny lata informacje o interwencji rok rok rok finansowania za realizację 2021- razem zadaniu 2018 2019 2020 2025 Budowa sieci kanalizacji sanitarnej w miejscowości Antoniówka, Gmina Jedlnia Dawidów, Groszowice, Siczki, 4800 - - 4800 WFOŚiGW - Letnisko Wrzosów, Jedlina-Letnisko oraz m. Kieszek gm. Pionki etap I Budowa sieci kanalizacji sanitarnej w miejscowości Antoniówka, Gmina Jedlnia Dawidów, Groszowice, Siczki, 23 202 - 23 202 NFOŚiGW - Letnisko Wrzosów, Jedlina-Letnisko oraz m. Kieszek gm. Pionki etap II Gmina Jedlnia Budowa sieci kanalizacji sanitarnej - - - 6780 9780 NFOŚiGW - w miejscowości Myśliszewice Letnisko Gospodarka Budowa sieci kanalizacji sanitarnej Gmina Jedlnia wodno-ściekowa - NFOŚiGW, w miejscowości Rajec - 16 760 - Letnisko WFOŚIGW Poduchowny, Rajec Szlachecki Budowa sieci kanalizacji sanitarnej w miejscowości Cudnów, Maryno, Gmina Jedlnia - NFOŚiGW, Słupica, Gzowice, Gzowice - - 27 613 27613 - Letnisko WFOŚIGW Kolonia, Gzowice Folwark, Piotrowice Gmina Jedlnia Budowa sieci kanalizacji sanitarnej - 2100 2100 - w Jedlni Letnisko etap V Letnisko Dokumentacja projektowa Gmina Jedlnia - - 21 - 21 budżet miasta - budowy kanalizacji w m. Bieliny Letnisko

132

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Szacunkowe koszty realizacji zadania Podmiot (w tys. zł) Dodatkowe Obszar Źródło Zadanie odpowiedzialny lata informacje o interwencji rok rok rok finansowania za realizację 2021- razem zadaniu 2018 2019 2020 2025 Dokumentacja projektowa Gmina Jedlnia - - - 40 40 budżet miasta - budowy kanalizacji w m. Januszno Letnisko Dokumentacja projektowa Gmina Jedlnia - - - budowy kanalizacji w m. Krasna 29 29 budżet miasta - Letnisko Dąbrowa Dokumentacja projektowa Gmina Jedlnia - - - budowy kanalizacji w m. Stoki- 37,7 37,7 budżet miasta - Letnisko Gospodarka Jaroszki wodno-ściekowa Budowa kanalizacji sanitarnej Gmina Pionki 300 300 budżet gminy - Rozbudowa sieci kanalizacyjnej w Gmina 200 - 200 budżet gminy - Skaryszewie Skaryszew Rozbudowa sieci kanalizacyjnej w Gmina 50 - 50 budżet gminy - miejscowości Maków Skaryszew Rozbudowa sieci wodociągowej Gmina 400 400 budżet gminy - na terenie gminy Skaryszew Skaryszew Usuwanie wyrobów zawierających budżet gminy, Gmina Gózd 32,98 - - - 32,98 - Gospodarowanie azbest WFOŚiGW odpadami i Budowa punktu selektywnego budżet gminy, zapobieganie Gmina Gózd 300 - 300 zbierania odpadów WFOŚiGW powstawaniu odpadów Usuwanie wyrobów zawierających budżet gminy, Gmina Iłża - 200 200 - azbest WFOŚiGW 133

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Szacunkowe koszty realizacji zadania Podmiot (w tys. zł) Dodatkowe Obszar Źródło Zadanie odpowiedzialny lata informacje o interwencji rok rok rok finansowania za realizację 2021- razem zadaniu 2018 2019 2020 2025 Modernizacja Punktu Gmina EFRR, budżet Selektywnego Zbierania Odpadów 560 - - - 560 - Jastrzębia gminy Komunalnych w Jastrzębi Usuwanie wyrobów zawierających Gmina 54,7 - - - 54,7 WFOŚiGW - azbest Jastrzębia budżet gminy, Rozbudowa i modernizacja PSZOK Gmina Jedlińsk - b.d. - b.d. środki UE, - NFOŚiGW Kontynuacja systemu zbiórki budżet gminy, odpadów zmieszanych Gmina Jedlińsk b.d. b.d. - Gospodarowanie budżet kraju odpadami i i segregowanych na terenie gminy budżet gminy, zapobieganie Kontynuacja programu usuwania Gmina Jedlińsk b.d. b.d. środki UE, - powstawaniu azbestu odpadów WFOŚiGW Usuwanie i unieszkodliwianie Gmina Jedlnia- - - azbestu z terenu gminy Jedlnia- 60 - 60 WFOŚiGW - Letnisko Letnisko - - - Usuwanie wyrobów azbestowych Miasto Pionki 35 35 budżet miasta - Usuwania wyrobów azbestowych

/aktualizacja programu usuwania Gmina Pionki 150 150 budżet miasta - wyrobów azbestowych

134

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Szacunkowe koszty realizacji zadania Podmiot (w tys. zł) Dodatkowe Obszar Źródło Zadanie odpowiedzialny lata informacje o interwencji rok rok rok finansowania za realizację 2021- razem zadaniu 2018 2019 2020 2025 Gospodarowanie odpadami i Przebudowa Punktu Selektywnej zapobieganie Gmina Pionki 570 570 budżet miasta - Zbiórki Odpadów Komunalnych powstawaniu odpadów Odbiór, transport oraz zagospodarowanie odpadów - - - Gmina Przytyk 50 50 WFOŚiGW - zawierających azbest z terenu gminy Przytyk

135

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Tabela 25. Wskaźniki realizacji programu w odniesieniu do obszarów interwencji i celów Wskaźnik Obszar Wartość Wartość interwencji Nazwa (Źródło) bazowa docelowa Liczba budynków poddanych termomodernizacji oraz o zwiększobej efektywności energetycznej 0 >19 (Urzędy Gmin) 18 instalacji Liczba i moc instalacji wytwarzających energię >18 instalacji moc: ok. 65 elektryczną z OZE (URE) moc: > 65 MW Ochrona MW klimatu i Liczba nowych instalacji wytwarzającychenergię 0 > 443 jakości z OZE powietrza Długość dróg gminnych o nawierzchni twardej 788 km >788 ulepszonej (GUS) Długość dróg powiatowych o nawierzchni 708,4 km 708,4 km twardej ulepszonej (GUS) Liczba osób biorąca udział w kampaniach b.d >50 edukacyjnych (Urzędy Gmin) Długość sieci wodociągowej (GUS) 1909,3 km 1909,3 km Długość sieci kanalizacyjnej (GUS) 637,6 km 637,6 km Gospodarka Liczba przydomowych oczyszczalni ścieków wodno- 1801 > 1801 (GUS) ściekowa Liczba wybudowanych/zmodernizowanych SUW b.d 2 (Urzędy Gmin) Lesistość (GUS) 26,8% ≥26,8% Zasoby Udział obszarów prawnie chronionych w przyrodnicze 21,6 % ≥21,6 % powierzchni powiatu (GUS) Gospodarka Liczba Punktów Selektywnej Zbiórki Odpadów 12 ≥12 odpadami i Komunalnych zapobieganie Masa usuniętych wyrobów azbestowych powstawaniu 3033,215 Mg >3033,215 Mg (Urzędy Gmin) odpadów

8 Monitoring, ewaluacja i sprawozdawczość z realizacji Programu Ochrony Środowiska

Aby realizacja zadań zawartych w Programie Ochrony Środowiska przebiegała zgodnie z założonym harmonogramem, niezbędne jest prowadzenie monitoringu oraz ewaluacji ich wykonania.

Celem monitoringu jest ocena realizacji wskazanych w Programie zadań, w tym:

 określenie stopnia realizacji przyjętych celów,

 ocenę rozbieżności pomiędzy przyjętymi celami i działaniami, a ich wykonaniem,

136

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

 analizę przyczyn rozbieżności.

Monitoring realizacji zadań własnych będzie prowadzony w oparciu o wskaźniki obrazujące zmianę stanu środowiska na terenie powiatu (tabela nr 25) oraz dane dotyczące stanu realizacji zadań ujętych w POŚ. Jeżeli w wyniku analizy okaże się, że istnieją rozbieżności pomiędzy stopniem realizacji Planu, a jego założeniami, zostaną podjęte czynności mające na celu wyjaśnienie przyczyn rozbieżności oraz określenie działań korygujących. Monitoring zadań monitorowanych realizowanych przez powiat będzie prowadzony na podstawie raportów z wykonania gminnych programów ochrony środowiska, które organy wykonawcze gminy mają obowiązek co 2 lata przekazywać organowi wykonawczemu powiatu.

137

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

9 Spis rysunków

Rysunek 1. Położenie powiatu radomskiego na terenie województwa mazowieckiego oraz sąsiadujących gmin ...... 15 Rysunek 2. Gminy powiatu radomskiego ...... 18 Rysunek 3. Położenie powiatu radomskiego na tle mezoregionów ...... 20 Rysunek 4 Podział województwa mazowieckiego na strefy ...... 38 Rysunek 5. Stacje bazowe telefonii komórkowej na terenie powiatu radomskiego ...... 50 Rysunek 6. Region Radomski gospodarki odpadami ...... 74 Rysunek 7. Nadleśnictwa na terenie powiatu radomskiego ...... 79 Rysunek 8. Obszarowe formy ochrony przyrody na terenie powiatu radomskiego (Obszary chronionego krajobrazu oraz Natura 2000) ...... 80 Rysunek 9. Obszarowe formy ochrony przyrody na terenie powiatu radomskiego (rezerwaty oraz park krajobrazowy) ...... 84

Spis tabel

Tabela 1. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg sekcji PKD ...... 24 Tabela 2. Szlaki turystyczne przebiegające przez teren powiatu radomskiego ...... 25 Tabela 3. Zakłady przemysłowe na terenie powiatu radomskiego posiadające pozwolenie na wprowadzanie gazów i pyłów do atmosfery ...... 39 Tabela 4. Klasyfikacja strefy z uwzględnieniem kryteriów określanych w celu ochrony zdrowia ...... 41 Tabela 5. Klasyfikacja strefy mazowieckiej z uwzględnieniem kryteriów określonych w celu ochrony roślin ...... 41 Tabela 6. Wyniki modelowania matematycznego imisji dla gmin powiatu radomskiego – wybrane zanieczyszczenia ...... 42 Tabela 7. Elektrownie wodne na terenie powiatu radomskiego ...... 43 Tabela 8. Liczna lokali mieszkalnych oraz liczba osób narażonych na hałas oceniany wskaźnikami LDWN i LN ...... 46

138

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Tabela 9. Jednolite Części Wód na terenie powiatu radomskiego ...... 52 Tabela 10. Ocena JCW na terenie powiatu radomskiego ...... 54 Tabela 11. Ewidencja wód i melioracji wodnych na terenie powiatu radomskiego ...... 55 Tabela 12. Długość sieci kanalizacyjnej i wodociągowej na terenie powiatu radomskiego .... 60 Tabela 13. Mieszkańcy powiatu radomskiego korzystający ze zbiorników bezodpływowych oraz przydomowych oczyszczalni ścieków ...... 63 Tabela 14. Oczyszczalnie ścieków na terenie powiatu radomskiego ...... 64 Tabela 15. Wykaz złóż na których wydobycie wydana została koncesja Starosty lub Marszałka Województwa na terenie powiatu radomskiego ...... 69 Tabela 16. Powierzchnia gruntów leśnych oraz lesistości poszczególnych gmin [%] powiatu radomskiego ...... 77 Tabela 17. Charakterystyka obszarowych form ochrony przyrody na terenie powiatu radomskiego ...... 81 Tabela 18. Zakłady o zagrożeniu pożarowym na terenie powiatu radomskiego ...... 87 Tabela 19. Zmiana wartości wskaźników monitorowania ujętych w POŚ ...... 90 Tabela 20. Cele i kierunki interwencji ...... 93 Tabela 21. Obszary interwencji oraz zadania własne powiatu radomskiego ...... 94 Tabela 22. Obszary interwencji oraz zadania monitorowane powiatu radomskiego ...... 99 Tabela 23. Harmonogram zadań własnych powiatu radomskiego wraz z ich finansowaniem ...... 109 Tabela 24. Harmonogram zadań monitorowanych powiatu radomskiego wraz z ich finansowaniem ...... 118 Tabela 25. Wskaźniki realizacji programu w odniesieniu do obszarów interwencji i celów . 136

Spis wykresów

Wykres. 1 Struktura wieku mieszkańców powiatu radomskiego ...... 21 Wykres. 2. Liczba mieszkańców poszczególnych gmin powiatu radomskiego ...... 22 Wykres. 3. Struktura użytkowania gruntów na terenie powiatu radomskiego ...... 23 Wykres. 4. Procentowy udział sieci kanalizacyjnej i wodociągowej w ogólnej długości sieci w podziale na poszczególne gminy powiatu radomskiego ...... 61

139

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Wykres. 5. Liczba przyłączy do sieci kanalizacyjnej oraz procentowy udział korzystających z tych sieci na terenie powiatu radomskiego z podziałem na gminy ...... 62 Wykres. 6. Liczba przyłączy do sieci kanalizacyjnej oraz procentowy udział korzystających z tych sieci na terenie powiatu radomskiego z podziałem na gminy ...... 62 Wykres. 7. Procent mieszkańców deklarujących selektywną zbiórkę odpadów komunalnych w 2017 roku ...... 75 Wykres. 8. Masa wyrobów azbestowych usuniętych z terenu gmin w latach 2015-2017 ...... 75

140

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Radomskiego na lata 2018–2021 z perspektywą do roku 2025

Załącznik nr 1

Zbiorcza analiza stanu środowiska na terenie powiatu radomskiego

Mocne strony Słabe strony  Przekroczenie dopuszczalnych wartości zanieczyszczeń w powiecie (PM10, PM2,5  Brak przekroczeń dopuszczalnych norm immisji na terenie gmin powiatu benzo(a)piranu i O ) radomskiego. 3  Niewystarczający stopień wykorzystania źródeł energii odnawialnej, które  Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii – wody, wiatru, słońca. ograniczyłyby emisję zanieczyszczeń do powietrza.  Istniejące na terenie powiatu elektrownie wodne.  Niska emisja  Prowadzenie monitoringu hałasu w obrębie powiatu przez GDDKiA.  Zanieczyszczenia ze źródeł liniowych.  Prowadzenie monitoringu wód powierzchniowych i podziemnych  Zagrożenie hałasem pochodzącego z obiektów linowych oraz przemysłowych.  Brak zagrożenia promieniowaniem elektromagnetycznym.  Zły stan JCWP.  Dobrze rozwinięta siec wodociągowa.  Duże rozproszenie zabudowy uniemożliwiające rozbudowę sieci kanalizacyjnej.  Rozbudowa sieci kanalizacyjnej.  Niewłaściwa konserwacja przydomowych oczyszczalni ścieków.  Oczyszczalnie ścieków zapewniające odpowiednią przepustowość.  Gleby o niskiej bonitacji na terenie powiatu.  Wzrost masy odpadów zebranych w sposób selektywny dzięki działającym na  Palenie odpadów w gospodarstwach domowych lub wywóz odpadów na dzikie terenie powiatu PSZOK. wysypisko śmieci.  Występowanie na terenie powiatu obszarowych form ochrony przyrody.  Rozwój nowych inwestycji stanowi zagrożenie dla bioróżnorodności na terenie  Duża lesistość powiatu. powiatu. Szanse Zagrożenia  Wzrost udziału paliw kopalnych jako źródeł energii  Wzrost poboru wody na cele rolnicze, przemysłowe oraz związane z utrzymaniem sieci  Rozwój OZE osadniczej.  Termomodernizacja budynków oraz przebudowa systemów ogrzewania  Możliwość trwałego zanieczyszczenia gleb, wód powierzchniowych i podziemnych  Budowa i modernizacja dróg na terenie powiatu. w przypadku niepodjęcia szeroko zakrojonych działań inwestycyjnych.  Rozbudowa i modernizacja infrastruktury wodno-kanalizacyjnej  Duża ingerencja w środowisko spowodowana wydobyciem kopalin.  Eliminacja dzikich składowisk odpadów.  Erozja wodna i wietrzna.  Wzrost masy odpadów zbieranych selektywnie.  Nielegalne pozbywanie się odpadów.  Utrzymanie terenów leśnych i obszarów chronionych w optymalnym stanie.  Negatywne antropogeniczne oddziaływanie na obszary cenne przyrodniczo.  Znajdujące się na terenie powiatu zakłady o dużym lub zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnych awarii.

141