Jaarverslag 2013
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Jaarverslag 2013 1 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 2 Voorwoord 3 Doelstelling 4 1) Het jaar 2013 in vogelvlucht: wat hebben we gedaan? 5 Orgel Boksum Overname kerk Kortehemmen Meting kerk Hegebeintum Overname kerk Huizum Dorp Restauratie en onderhoud Het gebruik van de kerken Het adviseren van kerken in Friesland 2) Communicatie, fondsen- en donateurwerving 9 Magazine Website / social media Free publicity Excursies Fondsenwerving Donateurwerving 3) Personeel en organisatie 12 Bureau Vrijwilligers Bestuur Verkorte Jaarrekening 2013: balans per 31 december 2013 Verkorte Jaarrekening 2013: Staat van baten en lasten Bijlage: BRIM-bijdragen per object De foto op de voorpagina is gemaakt tijdens de meting van de kerk van Hegebeintum. Foto: Gerhard Bakker 2 Voorwoord Het is altijd weer bijzonder om te lopen door een van de oude, monumentale kerken die onze Stichting in bezit heeft. De cultuur, de historie: de gebouwen herbergen grote verhalen. Verhalen over geloven, sterven, dopen, trouwen – verhalen over het leven. Steeds meer monumentale kerkgebouwen verliezen hun oorspronkelijke functie. De Stichting Alde Fryske Tsjerken wil voorkomen dat ze verdwijnen. Ze doet dat door rijksmonumentale kerken over te nemen van kerkelijke gemeenten en die te onderhouden. Daarnaast organiseert de Stichting allerlei activiteiten om aandacht te vragen voor het (behoud van) cultureel en kerkelijk erfgoed in Fryslân. Dat prachtige werk mochten we ook in 2013 doen. Het was weer een bijzonder jaar, waarin we opnieuw twee kerken mochten overnemen: in Kortehemmen en Huizum-Dorp (Leeuwarden). Twee totaal verschillende kerken, in onvergelijkbare omgevingen, maar beiden bijzonder waardevol. 2013 was ook een jaar waarin het opnieuw bruisde van de activiteiten in onze kerken, dankzij de belangeloze inzet van de ruim tweehonderd vrijwilligers in onze Plaatselijke Commissies. In dit Jaarverslag over 2013 doen we u graag verslag van onze activiteiten, die vaak op de achtergrond worden uitgevoerd. Maar daarom niet minder belangrijk zijn! Bijzonder werk dat mede mogelijk wordt gemaakt door een groot aantal organisaties, stichtingen en particulieren die de kerken in Fryslân een warm hart toedragen. Aan hen zijn wij veel dank verschuldigd. Hebt u vragen naar aanleiding van dit jaarverslag? Neemt u dan gerust contact met ons op. U kunt ons natuurlijk ook volgen op Facebook en Twitter. Gerhard Bakker, directeur Leeuwarden, 1 juli 2014 3 Doelstelling De officiële doelstelling van de Stichting Alde Fryske Tsjerken is ‘het herstel en de instandhouding van uit historisch oogpunt belangwekkende kerkgebouwen met aan- en toebehoren in de provincie Fryslân’. Als tweede doelstelling staat in de statuten: ‘het wekken van publieke belangstelling voor dergelijke kerkgebouwen’. De Stichting neemt in bijzondere gevallen (rijksmonumentale) kerken over van kerkelijke gemeenten. Een overname vindt alleen plaats als er lokaal onvoldoende (financieel en bestuurlijk) draagvlak is overgebleven voor beheer en onderhoud van een monumentale kerk. Met het gebouw worden ook alle zaken die bij de kerk horen overgenomen, zoals orgel, preekstoel en avondmaalsvoorwerpen. Méér kerken in bezit krijgen is geen doel op zich voor de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Daarom kijkt de Stichting zorgvuldig naar ieder verzoek tot overname. Als een lokale gemeenschap zelf de verantwoordelijkheid voor de instandhouding van een kerkgebouw wil dragen, neemt de Stichting Alde Fryske Tsjerken het gebouw niet over. De Stichting Alde Fryske Tsjerken kijkt verder dan alleen het kerkgebouw. Oog voor de landschappelijke en maatschappelijke omgeving is de aanleiding om samenwerking te zoeken met verwante organisaties en gemeenten. 4 1) 2013 in vogelvlucht: wat hebben we gedaan? We kijken met erkentelijkheid terug op het jaar 2013. In dit jaar hebben we kunnen werken aan een groot aantal van onze kerken. Orgel Boksum Het gerestaureerde orgel van Boksum werd op 8 februari 2013 opnieuw in gebruik genomen. Het circa 900 pijpen tellende orgel van Boksum is een bijzonder instrument. Het werd in 1675 gebouwd door Harmen Jans uit Berlikum, en is het op drie na oudste orgel van Fryslân. In 1728 en 1798 werd het vernieuwd en vergroot. In de negentiende eeuw verrichte W. Hardorff diverse werkzaamheden aan het orgel. In 1918 volgde een ingrijpende vernieuwing door Bakker & Timmenga uit Leeuwarden. De restauratie die nu heeft plaatsgevonden, gaat uit van het consolideren van de in 1918 gerealiseerde structuur, zowel technisch als qua klank. Daarvoor is gekozen omdat van geen van de oudere situaties de disposities bekend zijn. Overname kerk Kortehemmen De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft op vrijdag 5 juli 2013 de kerk van Kortehemmen overgenomen van de Protestantse Gemeente Boornbergum-Kortehemmen. De overdracht vond plaats tijdens een feestelijke bijeenkomst in de kerk. Vicevoorzitter Okke Bosgra van de kerkenraad van de Protestantse Gemeente Boornbergum-Kortehemmen legde uit waarom de kerkelijke gemeenschap afstand doet van haar tweede gebouw. Met slechts 200 gemeenteleden en zo’n 25 tot 35 mensen in de kerk is het niet nodig om twee gebouwen aan te houden, hoewel de gemeente financieel gezond is. Bosgra sprak zijn vertrouwen uit in de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Hij verwacht dat die goed op de kerk zal passen, in samenwerking met de nieuwe Plaatselijke Commissie die het beheer op zich neemt. De kerk van Kortehemmen is de 42ste kerk in eigendom van de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Meting kerktoren Hegebeintum Dit jaar is opnieuw gemeten of de kerktoren van Hegebeintum verder verzakt. Dat blijkt het geval: de kerktoren is in de afgelopen vier jaar opnieuw 8 mm naar het zuidwesten verzakt. De Stichting Alde Fryske Tsjerken beraadt zich op maatregelen. De toren van Hegebeintum beweegt sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw ten opzichte van het schip, als gevolg van het ‘uitzakken’ van de terp onder de kerk. In 1989 werd ruim een miljoen gulden geïnvesteerd om het verder verzakken van de terp tegen te gaan. Rond de terp werd een aarden berm aangelegd, in de verwachting dat het uitzakken van het terplichaam gestopt en de beweging van de toren ten opzichte van het schip gestabiliseerd zou kunnen worden. Hoewel de scheuren in de kerk steeds groter worden, is de Stichting Alde Fryske Tsjerken niet bang dat de toren op korte termijn van het schip afbreekt en omvalt. ,,Maar we zullen ons nu wel beraden op maatregelen”, aldus bouwkundige Willem de Graaf. Welke maatregelen getroffen moeten worden om de toren te stabiliseren, is op dit moment nog niet bekend. 5 Overname dorpskerk Huizum De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft vrijdag 29 november 2013 de Dorpskerk van Huizum overgenomen van de Protestantse Gemeente Leeuwarden-Huizum. De Dorpskerk is de 43ste kerk van de Stichting en tevens de eerste kerk in een van de elf Friese steden. De kerk van Huizum is een van de oudste monumenten binnen de grenzen van de gemeente Leeuwarden. In de muren is tufsteen uit de twaalfde eeuw aangetroffen. De vormentaal van het schip verwijst naar het eind van de vijftiende eeuw of het begin van de zestiende eeuw. Mogelijk is de kerk toen gewijzigd, of opnieuw opgebouwd met gebruikmaking van de oude tufstenen. Hoogtepunt in het buitengewoon rijke interieur is de houten preekstoel uit de zestiende eeuw. Dit is de enige preekstoel in Fryslân die dateert van vóór de Reformatie. Tegenover de preekstoel staan drie herenbanken en in de koorsluiting is nog een vierde herenbank te vinden. De kerk komt in beheer bij een Plaatselijke Commissie van de Stichting Alde Fryske Tsjerken, onder voorzitterschap van Peter de Haan. Via de Plaatselijke Commissie kan de kerk gehuurd worden voor rouw- en trouwdiensten, concerten en (familie) bijeenkomsten. Restauratie en onderhoud Aan een groot aantal van de kerken die in eigendom zijn van de Stichting is in 2013 onderhoudswerk uitgevoerd. Dit is mogelijk dankzij verschillende subsidies die hiervoor zijn verkregen. De onderhoudswerkzaamheden worden uitgevoerd volgens een meerjarenplan dat door onze bouwkundige is opgesteld. De bouwkundige rapporteert periodiek aan het bestuur, waarbij tevens een toelichting wordt gegeven op de wijzigingen in de planning van onderhoud. In het kader van de BRIM-regeling zijn in 2013 opdrachten verstrekt voor onderhoud aan de kerken van Blessum, Peins, Olterterp, Bears en Feinsum, Ginnum, Britswert, Hegebeintum, Swichum, Hijum, Westernijtsjerk, Sibrandahûs en Katlijk. Bij de uitvoering van de werkzaamheden trad ruim een maand vertraging op door de storm van eind oktober. De aannemers waren acuut nodig om de stormschade te herstellen, niet alleen aan onze kerken maar ook bij derden. De in 2013 geplande onderhoudswerkzaamheden zijn afgerond in het eerste kwartaal van 2014. Naast het in het kader van het BRIM subsidiabele onderhoud is een groot aantal kleine werkzaamheden uitgevoerd, bijvoorbeeld in Peins (voorbereiding inbouwen keuken en toilet/aanpassing voorportaal), Katlijk (inbouwen aanrecht met vaatwasmachine in de consistorie), Ter Idzard (doorbraak vanuit kerkzaal naar baarhokje voor stoelenopslag) en Hantumhuizen (vervanging CV en reparatie leidingen). Het gebruik van de kerken De Stichting Alde Fryske Tsjerken vindt het belangrijk dat de 43 kerken een zinvolle bestemming krijgen. Het motto van de Stichting is niet voor niets ‘levende stenen’. De invulling van deze 6 bestemming is in de meeste gevallen de verantwoordelijkheid van de Plaatselijke Commissie. Om de vrijwilligers van de Plaatselijke Commissies te ondersteunen die de kerken op lokaal niveau namens de Stichting beheren, is