Ii. Meşrutiyet Döneminde Bilecik
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
T.C. SAKARYA ÜNİVERSİTES İ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ II. ME ŞRUT İYET DÖNEM İNDE B İLEC İK DOKTORA TEZ İ Halim DEM İRYÜREK Enstitü Anabilim Dal ı: Tarih Tez Danı şmanı: Doç. Dr. Arif B İLG İN HAZ İRAN–2011 BEYAN Bu tezin yazılmasında bilimsel ahlak kurallarına uyulduğunu, başkalarının eserlerinden yararlanılması durumunda bilimsel normlara uygun olarak atıfta bulunulduğunu, kullanılan verilerde herhangi bir tahrifat yapılmadı ğını, tezin herhangi bir kısmının bu üniversite veya başka bir üniversitedeki başka bir tez çalışması olarak sunulmadığını beyan ederim. Halim DEM İRYÜREK 16.06.2011 ÖNSÖZ Bilecik’in, Türk ve Dünya tarihi açısından çok önemli bir yeri vardır. Cihan şümul bir imparatorluk olan ve 600 sene hüküm süren Osmanlı Devleti’nin temelleri burada atılmı ştır. Bilecikle ilgili birçok çalı şma yapılmı ş olmasına ra ğmen bu çalı şmaların önemli bir kısmında Bilecik, Osmanlı Devletinin kurulu ş dönemi olarak nitelendirilen oldukça dar bir zaman dilimi kapsamında de ğerlendirilmi ştir. Bu dönemle ilgili çalı şmalarda dahi Bilecik, Osmanlı Devleti’nin kurulu ş hikâyesinin bir parçası olarak ele alınmı ş ve tek ba şına bir de ğerlendirilmeye tabi tutulmamı ştır. Daha sonraki dönemlerde de bu eksiklik devam etmi ş, Osmanlı Devletinin kurulu şunda oynadı ğı önemli role ra ğmen Bilecik, akademik çalı şmalarda kendisine oldukça az bir yer bulmu ştur. Bu eksiklikten yola çıkarak II. Me şrutiyet olarak adlandırılan dönemde Bilecik (Ertu ğrul) Sanca ğı’nın sosyal, ekonomik, idari ve kültürel yapısı çalı şmamızın konusunu te şkil etmi ştir. “II. Me şrutiyet Döneminde Bilecik” adlı doktora tez çalı şmamda yardımları, yönlendirmeleri ve anlayı şı için Hocam Doç. Dr. Arif Bilgin’e te şekkürlerimi sunarım. Öğrencileri oldu ğum Prof. Dr. Azmi Özcan, Prof. Dr. Mehmet Alpargu ve Prof. Dr. Haluk Selvi'ye, ayrıca tez savunmamda bulunan hocalarım Doç. Dr. Bayram Ali Kaya, Doç. Dr. Kemalettin Kuzucu, Doç. Dr. Hüseyin Çınar, Yrd. Doç. Dr. İlhami Yurdakul ve Yrd. Doç. Dr. Ümit Ekin’e te şekkür ederim. Ayrıca Doç. Dr. Abdülkadir İlgen, arkada şlarım Yrd. Doç. Dr. Refik Arıkan, Yrd. Doç. Dr. Ömer’ül Faruk Bölükba şı, Yrd. Doç. Dr. Hüseyin Altay, Dr. Serkan Yazıcı, Okt. İsmail Ediz, Okt. Taner Bilgin, Okt. Fatih Ci ğerci, Ö ğr. Gör. Serhan Yücel, Ö ğr. Gör. Emre Oruç ve Ar ş. Gör. Ahmet Vurgun’a de ğerli katkılarından dolayı şükranlarımı sunarken, haklarını hiçbir zaman ödeyemeyece ğim aileme de hassaten te şekkür ediyorum. Halim DEM İRYÜREK 16.06.2011 İÇİNDEK İLER KISALTMALAR ......................................................................................................... v TABLOLAR L İSTES İ ................................................................................................. vii GRAF İK L İSTES İ ....................................................................................................... ix ÖZET ............................................................................................................................. x SUMMARY .................................................................................................................. xi GİRİŞ ........................................................................................................................... 1 BÖLÜM 1: İDAR İ YAPI ............................................................................................. 9 1.1. Osmanlı Hâkimiyetinden Önce Bilecik .................................................................. 9 1.2. Osmanlı Döneminde Bilecik ................................................................................... 10 1.3. Ertu ğrul Sanca ğı’nın Tesisi .................................................................................... 13 1.3.1. Sancak Merkezindeki Devlet Kurumları ve Personel ................................... 16 1.3.1.1. İdari Kurumlar ve Yöneticiler .......................................................... 16 1.3.1.2. Adli Kurumlar ................................................................................. 22 1.3.1.3. Dini Kurumlar .................................................................................. 23 1.3.1.4. İktisadi Kurumlar .............................................................................. 23 1.3.1.5. Askeri Kurumlar ............................................................................... 27 1.3.1.6. Sosyal ve Kültürel Kurumlar ............................................................ 30 1.4. Kaza İdaresi ............................................................................................................. 31 1.4.1. Kaymakam .................................................................................................... 31 1.4.2. Kaza İdare Meclisi ........................................................................................ 31 1.5. Nahiye İdaresi ......................................................................................................... 32 1.6. Köy İdaresi .............................................................................................................. 33 1.7. İdari Taksimat ......................................................................................................... 33 1.7.1. Bilecik Kazası ............................................................................................... 34 1.7.1.1. Küplü Nahiyesi ................................................................................. 34 1.7.1.2. Lefke (Osmaneli) Nahiyesi ............................................................... 35 1.7.1.3. Gölpazarı Nahiyesi ........................................................................... 35 1.7.1.4. Pazarcık Nahiyesi ............................................................................. 37 1.7.1.5. Yarhisar Nahiyesi ............................................................................. 37 i 1.7.2. Sö ğüt Kazası ................................................................................................. 37 1.7.2.1. Bozüyük Nahiyesi ............................................................................ 38 1.7.2.2. İnönü Nahiyesi ................................................................................. 38 1.7.2.3. Mihalgazi Nahiyesi ........................................................................... 39 1.7.3. İnegöl Kazası ................................................................................................ 39 1.7.3.1. Domaniç Nahiyesi .......................................................................... 40 1.7.3.2. Yenice Nahiyesi ................................................................................ 40 1.7.4. Yeni şehir Kazası ........................................................................................... 41 1.7.4.1. İznik Nahiyesi ................................................................................... 41 BÖLÜM 2: II. ME ŞRUT İYET İN İLANI VE YANSIMALARI .............................. 42 2.1. II. Me şrutiyete Giden Yol ....................................................................................... 42 2.2. İkinci Me şrutiyetin Yansımaları ............................................................................. 47 2.2.1. Hüdavendigâr Vilayeti ve Ertu ğrul Sanca ğı’ndaki Yansımalar .................... 49 2.3. II. Me şrutiyet Dönemi Seçimleri ve Ertu ğrul Sanca ğı ............................................ 57 2.4. Ertu ğrul Sanca ğı Mebusları ve Faaliyetleri............................................................. 62 2.4.1. Mehmed Sadık Bey ....................................................................................... 62 2.4.2. Mehmed Sıtkı Bey ........................................................................................ 69 2.4.3. Hakkı Baha (Pars) Bey .................................................................................. 70 2.4.4. Enver Bey ...................................................................................................... 71 2.4.5. Şemseddin (Günaltay) Bey .......................................................................... 73 BÖLÜM 3: ASAY İŞ , SUÇ VE CEZA ........................................................................ 75 3.1. Asayi ş ...................................................................................................................... 75 3.1.1. Suçlar ve Cezalara Genel Bakı ş .................................................................... 75 3.1.1.1. Tütün Kaçakçılı ğı ............................................................................. 84 3.1.1.2. Ermeni Meselesi Ba ğlamında Meydana Gelen Olaylar ................... 87 3.2. Ertu ğrul Sanca ğı Hapishaneleri............................................................................... 89 3.2.1. Kazalarda Bulunan Hapishaneler .................................................................. 90 3.2.1.1. 20.Yüzyıl Ba şlarında Ertu ğrul Sanca ğı Hapishanelerindeki Mahkûmlar ve Cezalar ....................................................................................... 91 ii 3.2.1.2. Bilecik Hapishanesi Yoklama Cetvelleri .......................................... 91 3.2.1.3. Sö ğüt Hapishanesi Yoklama Cetvelleri ............................................ 93 3.2.1.4. İnegöl Hapishanesi Yoklama Cetvelleri ........................................... 94 3.2.1.5. Yeni şehir Hapishanesi ...................................................................... 95 3.2.1.6. Hapishane Görevlileri ....................................................................... 97 3.2.1.7. Tahsisat Sıkıntısı .............................................................................