Film CHARLES CHAPLIN Secret File U.S.A. Gevaarlijke reportages I.M. ZESDE JAARGANG * #64 * APRIL 2019 1 inhoud INHOUD VAN DIT NUMMER Wordt verwacht Charles Chaplin 3 | SECRET FILE USA 18 GEVAARLIJKE REPORTAGES 29 Film Fun I.M. 30 Film Fun is een tijdschrift van Thys Ockersen dat maandelijksverschijnt en geleverd wordt aan een select gezelschap geïnteresseerden. Dit is nummer 64 6e jaargang april 2019 ©2019 Thys Ockersen Films/Film Fun Tekst en foto’s: Thys Ockersen/Stillphoto Gastredacteuren: Mark van den Tempel, Peter Cuijpers, Ruud den Drijver, Michael Helmerhorst, Wim Jansen, Thomas Leeflang, Hans van Pelt, Bram Reijnhoudt. Vormgeving: Hille Tymstra Thys Ockersen Films Wilhelminaweg 54 2042NR ZANDVOORT thysockersenfilms.com [email protected] De Film Fun-uitgaven kunnen hier worden gedownload. FILM FUN 64 2 April 2019 inhoud CHARLES CHAPLIN door Thomas Leeflang ‘Timing! My mother gave me that. I was born with it. toond. Alleen het Museum of Modern Art draaide I don’t think you can teach a person to act.’ incidenteel nog wel eens Chaplin-films ‘in inte- Charles Chaplin in Radio Times, maart 1979. grale versie op groot doek’. Die trend zette door. De verkoop van Chaplin-films op dvd is intussen E EERSTE filmbiografie over Charles Chap- gedaald tot vrijwel nul. In december 2010 werden Dlin werd in 1926 gemaakt: The Life Story of door distributeur Warner Home Video in Am- Charles Chaplin. Chick Wango speelde met veel sterdam Chaplin-dvd-boxen met al de hoofdfilms succes Chaplin. Bijna zeventig jaar later, in 1993, weggegeven aan een ‘goededoeleninstelling’. Zelfs ging de filmbiografie Chaplin van Richard Atten- in de personeelsverkoop hadden de Warner-me- borough in première met Robert Downey in de ti- dewerkers er geen euro voor over. telrol. Die groots opgezette film liep in Nederland Een onbegrijpelijke situatie, zeker omdat het niet best. Al na een paar weken verdween Chaplin het oeuvre betreft van een man die alom werd en uit de ‘filmladder’, en dat terwijl de recensies lo- wordt omschreven als het absolute genie van de vend waren. Niet alleen hier liet het bioscooppu- cinematografie. Er zijn voor het gebrek aan be- bliek Charles Chaplin in de steek, ook in het bui- langstelling voor Chaplin legio theorieën in om- tenland kwamen weinig mensen naar zijn levens- loop. Er is beslist waardering voor Chaplin, maar verhaal kijken. waar Laurel & Hardy, George Formby en De Drie Het Vlaamse dagblad De Standaard berichtte al Stooges zich in hun respectievelijke graven mogen op 14 december 1988 dat in de VS geen authentie- verheugen in het bestaan van honderden goedflo- ke Chaplin-films meer in bioscopen worden ver- rerende fanclubs, is het stil rond Chaplin. Met Clint Eastwood in The Good the Bad and the Ugly FILM FUN 64 3 April 2019 inhoud Chaplin is uit de interesse van het publiek geschre- in het Zwitserse Corsier-sur-Vevey aan het Meer van ven en stuk geanalyseerd. Over Charles Chaplin, ‘sir’ Genève (zijn vrouw Oona en zeven van de acht kin- Charles Spencer Chaplin, is nauwelijks nog iets nieuws deren zaten gelaten rond de kerstboom), bewerkten te vertellen. Over geen Hollywood-icoon is meer ge- tijdschriftredacties de artikelen die ze al eens hadden publiceerd dan over ‘the tramp’: vuistdikke biografie- gepubliceerd ter gelegenheid van de vijfenzeventigste en, fotoboeken die kilo’s wegen en een onvoorstelbare en de tachtigste verjaardag van Chaplin. hoeveelheid gelegenheidsartikelen. Die stroom schrif- Verplichte stukken waarin het naar keuze draaide om telijk en fotografisch materiaal is in 1982 door de Britse Chaplin de Zwerver, Chaplin het Mysterieuze Genie filmhistorici Kevin Brownlow en David Gill nog eens of Chaplin de Pure Cineast. ‘Het doek is gevallen over adequaat aangevuld met de driedelige tv-serie The Un- het boeiende en raadselachtige leven van een kunste- known Chaplin. naar over wie alles al geschreven is,’ aldus Bob Bertina Een bijzonder tv-programma, De Onbekende Chaplin. in de Volkskrant van 27 december 1977; ‘De dood van Voor het grootste gedeelte bestond het uit ‘takes’ die Chaplin is de bevestiging van de verdwijning van het Chaplin ooit afkeurde en waarvan altijd werd gedacht type clown dat de wereld en alles wat zich daarop voor- dat ze waren vernietigd. ‘Bloopers’ van hoog niveau. doet gebruikte als attribuut,’ vond Anton Koolhaas in De niet zo onlogische gedachte was dat na die docu- Vrij Nederland van 14 januari 1978; ‘Als revisionistisch mentaire het afgelopen zou zijn met Charles Chaplin filmhistoricus is het mijn mening dat Chaplin een ge- als onderwerp van en voor ‘specials’ in de media. Maar niaal clown was en tevens een geniaal cineast,’ vond in mei 1985 verscheen een achthonderd pagina’s om- Een eerlijk en bijzonder man, deze Jor- Leo Mees in Film & TV nummer 250, 1978; ‘Film is vattend prestigeboek onder de titel Chaplin: His Life daan, die in De Groene Amsterdammer een hoogwaardige kunst geworden en grote komieken and Art, dat als ondertitel meekreeg The Definite Bio- van 26 juli 1924 opmerkte: ‘Niets tries- als Chaplin hebben dat bewerkstelligd,’ concludeerde graphy. ter dan het verschijnsel komische film!’ Tjitte de Vries in Het Vrije Volk van 27 december 1977. Of dat klopt, kan door de lezer alleen worden beoor- Jan Blokker schreef een paar weken na In de jaren die volgden op Charlie’s sterfdag zaten deeld na een half mensenleven ploeteren in archieven, het overlijden van Chaplin in Vrij Ne- de uitgeverijen niet stil. Aan de al omvangrijke Chap- het meer dan één keer bekijken van alle door Chaplin derland van 7 januari 1978: ‘Wat valt lin-bibliografie werden tientallen titels toegevoegd, gemaakte films en het doornemen van de ruim tach- er ten slotte in kranten nog oprecht te variërend van Das Grosse Charlie Chaplin Buch tot tig boeken die alleen al in Angelsaksische landen over rouwen over een man die journalistiek The Great Charles Chaplin. In 2010 was de stand van Chaplin uitkwamen. In 1955 schreef Leendert Jurriaan al uitentreuren is uitgeluid?’ zaken: drieëntachtig Engelstalige boeken over Charles Jordaan, pionier van de Nederlandse filmkritiek: ‘Mij Weinig. Chaplin tegenover zesenvijftig over Marylin Monroe, bekruipt een koude rilling bij de gedachte de onafzien- vierenveertig over Marlene Dietrich, dertig over James bare literatuur over Chaplin nog weer eens met een Na het overlijden van de 88-jarige Dean en zesentwintig over Greta Garbo. nieuwe overbodige beschouwing te verrijken.’ Charles Chaplin op 25 december 1977 FILM FUN 64 4 April 2019 inhoud In het decennium na zijn dood nam de interes- In de jaren twintig was Charles Chaplin ‘s werelds se voor de films van Chaplin wereldwijd sterk af, meest geliefde filmster. Komiek en dramatisch ac- de belangstelling van het publiek was omgekeerd teur in één. Hendrik Marsman schreef in 1929 evenredig aan het aantal gepubliceerde Chap- in de bundel De anatomische les over het laatste lin-boeken en kalenders met Chaplin-’stills’. Als er ‘shot’ van The Pilgrim: ‘Zaagt gij hem staan bij die incidenteel nog wel eens een Chaplin-film op de magere grenspaal tussen Mexico en United States? tv komt, is dat geen garantie voor hilariteit in de Stond iemand eenzamer, droever, berooider, ver- huiskamer. In een Filmmuseum of in een Filmhuis der verlaten van God en mensen dan hij?’ kan, zelfs in een redelijk gevulde zaal, een pijnlijke Nee. stilte vallen als er op het doek iets te zien is uit Chaplins korte films uit zijn Keystone-, Essanay-, Op 4 januari, 18 januari en 1 februari 1984 zond Mutual- en First National-periode. Twee-akters de VPRO de documentaire The Unknown Chaplin die werden gedraaid tussen 1914-1917, bijna een uit, deel 1 en deel 2 werden herhaald op 10 maart eeuw geleden. en 7 april van het jaar daarop. Uit de literatuur Knap gedaan allemaal, maar overbekend. Melig, over Chaplin was al bekend dat ‘the little fellow’ achterhaald, echt passé. Dat zijn achteraf de op- nogal perfectionistisch te werk ging bij het maken merkingen. Doeschka Meijsing liet in Vrij Neder- van zijn kluchten. Dat Chaplin zó nauwkeurig zijn land van 7 september 1985 openhartig weten: ‘Ik films componeerde als in The Unknown Chaplin zie de genialiteit van Chaplins grappen, maar bij werd aangetoond, dat vermoedde buiten Holly- dat loopje haak ik af.’ Als bewijs dat Meijsing het wood toch weinig mensen. Chaplin stond in het lachen niet is verleerd, voegde ze er aan toe: ‘Ik vak bekend als iemand die weinig kostenbewust lach vaak en hard om de Dunne en de Dikke.’ draaide. Bij de productie van City Lights (1931) Terwijl jong en oud zich nog steeds kostelijk ver- Parade te ‘s-Hertogenbosch Chaplins The Gold filmde Chaplin 125 op 1. maakt met Laurel & Hardy of met de films van Rush gedraaid, waarbij het Brabants Orkest onder Op de wereldranglijst staat deze film nog steeds Harold Lloyd, zitten er maar weinig Chaplin-fans leiding van Carl Davis voor de muzikale begelei- direct achter nummer 1: Metropolis uit 1926 van onder filmliefhebbers. Chaplin wordt zeker fan- ding zorgde. Drie door de Stichting Cultuur & Be- Fritz Lang, die een verhouding opgenomen mate- tastisch gevonden, daar niet van. Er op een gure drijfsleven goedgesubsidieerde voorstellingen, die riaal/gebruikt materiaal haalde van 149:1. Na Me- winteravond op de fiets voor naar het plaatselijk met veel publiciteit werden aangekondigd. Maar tropolis volgen The Kid van Chaplin uit 1920 (69:1) cultureel centrum gaan om daar A Dogs Life uit na slechts drie voorstellingen had iedereen het wel en Olympia van Leni Riefenstahl 1936/1938 (65:1). 1918 of The Pilgrim uit 1923 te bekijken, is een te gezien. Van 1925 tot 1930 waren er in Amerika Uit The Unknown Chaplin bleek ook dat Chaplin zware opoffering. bioscopen die de film met zes voorstellingen per in zijn drang naar perfectie scènes tientallen ke- Op 18, 19 en 20 november 1994 werd onder het dag jaren aan één stuk op het programma hadden ren liet overdoen om op het laatst de hele scène te motto ‘the sound of the silents’ in Theater aan de staan.