OPŠTINA MILIĆI INOVIRANA STRATEGIJA RAZVOJA ZASNOVANA NA POŠTOVANJU LJUDSKIH PRAVA 2005-2010

Мission to Bosnia and Hercegovina

Milići,oktobar 2007.god.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 1

SADRŽAJ:

1. UVOD ...... 3 2. MILIĆI DANAS ...... 4 2.1 Profil lokalne zajednice zasnovan na poštovanju ljudskih prava ...... 4 2.1.1Imovinska problematika……………………………………………………..5 2.1.2 Javna administracija i civilno društvo...... …6 2.1.3. Pravosuđe……………………………………………………………….…...6 2.1.4 Ekonomija ...... 7 2.1.5, Zdravstvo isocijalna zaštita……………...…………………………….……7 2.1.6. Obrazovanje ……………………………………………………………… 8 2.1.7. Religija i kultura ...... ………8 2.1.8.Zaštita okoline……………………………………………………………..9 2.2.Analiza prioritetnih razvojnih područja ………………...... 9 2.2.1.Javna administracija i civilno društvo……………………..10 2.2.2.Ekonomija i ekologija……………………………………….12 2.2.3.Obrazovanje i kultura………………………………………15 2.2.4.Zdravstvo i socijalna zaštita ………………………………..17 3. MILIĆI U BUDUĆNOSTI...... 22 3.1 Vizija: Milići 2010. godine ...... 22 3.2 Ostvarivanje vizije: Ostvarivanje razvojnih i operativnih ciljeva.... 23 3.2.1 Razvojni cilj 1...... 24 3.2.2 Razvojni cilj 2...... 34 3.2.3 Razvojni cilj 3...... 57 3.2.4 Razvojni cilj 4…………………………………………………...... 69 3.2.5 Od Vizije do operativnih ciljeva………………………………………...108 3.3 AKCIONI PLAN ...... 109 ANEKS I : STARTEGIJA PARTNERSTVA

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 2

1. UVOD

Razvojna Strategija opštine Milići je sveobuhvatan dokument koji identifikuje, analizira i nudi rješenja za prioritetne probleme cijele zajednice, a naročito za njene najugroženije kategorije, sa stanovišta ljudskih prava. Sam proces izrade dokumenta, vođen principima jednakosti i transparentnosti, osiguravao je što je moguće šire učešće svih grupa u društvu i ohrabrivao njihovo trajno partnerstvo i međusobnu izgradnju kapaciteta, je jednako važan kao i dokument. Koordinaciono tijelo procesa inoviranja Strategije razvoja zasnovane na poštovanju ljudskih prava je bila Opštinska Komisija za planiranje opštinskog razvoja (KPOR), sastavljen od stručnjaka iz lokalne zajednice, a koji je osnovan od strane Skupštine Opštine. Kroz realizaciju modula IV projekta „Ugovor”, uz podršku OSCE-a, KPOR je pristupio procesu inoviranja postojeće Strategije razvoja uz aktivno učešće predstavnika MZ i masovno učešće građana obzbjeđeno kroz javne tribune koje su provodile radne grupe KPOR-a. Čitav dokument je rezultat zajedničkih napora zajednice. Identifikacija ključnih problema, analiza snaga, slabosti, mogućnosti i prijetnji za svaki problem, formulisanje aktivnosti – sve ovo se zasniva na sveukupnom znanju i iskustvu zajednice, kao i na individualnim energijama u službi zajedničkih interesa. Dvosmjerna komunikacija između KPOR-a i MZ je bila održavana za cijelo vrijeme trajanja procesa, osiguravajući tako punu transparentnost, kao i učešće građana u donošenju odluka. Predstavnici medija su takođe učestvovali, ne samo profesionalno, izvještavajući o Strategiji i njenim fazama, nego i kao građani u sklopu javnih tribina. Dokument teži da realno prikaže Miliće danas, naglašavajući prioritetne probleme zajednice koji spriječavaju njen dalji napredak, ali ujedno nudi rješenja koja su prihvatljiva za sve grupe stanovništva. Razumjevanje problema je od krucijalne važnosti za iznalaženje adekvatnog rješenja i definisanje zajedničkog djelovanja. Upravo zato je i posebna pažnja u ovom dokumentu posvećena iscrpnoj analizi zasnovanoj na pravima koja identifikuje grupe građana koje su najviše pogođeni tim problemom. Analize su propraćene primjerima iz svakodnevnog života, bliskim i razumljivim za sve građane. Strategija postavlja i viziju i definiše niz akcija kroz razvojne i operativne ciljeve koji približavaju Miliće ostvarenju te vizije.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 3

2. MILIĆI DANAS 2.1. Profil lokalne zajednice zasnovan na poštovanju ljudskih prava Opština Milići je smještena u istočnom dijelu Bosne i Hercegovine (BiH) u entitetu Republika Srpska (RS), u centralnom dijelu regije „Birač”. Pokriva 285 kvadratnih kilometara brdsko-planinskog terena na nadmorskoj visini od 200-1 500 metara .Nalazi se na magistralnom putu M-19 Sarajevo-Beograd, čini tranzitnu vezu između Sarajevsko- Romanijske –Birčanske i Sembersko - Majevičke regije i saobraćajnu vezu preko Zvornika i Bratunca sa Srbijom.

Opština je bogata prirodnim resursima, prije svega šumama i mineralima, kao što su boksit i krečnjak. Prema popisu stanovništva iz 1991. godine, u današnjoj opštini Milići je živjelo 16 048 lica, od kojih je 49,23 % srpske nacionalnosti, 48,82 % bošnjačke nacionalnosti i 1,95 % ostalih. Nekoliko romskih porodica je živjelo u MZ Nova Kasaba. Prema novijim procjenama Opštine Milići, na području opštine se nalazi oko 14 800 stanovnika organizovano u 19 MZ sa oko 3.800 domaćinstava.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 4

Za vrijeme faze procjene stanja ljudskih prava u opštini Milići koju je radio ORT, PG i UNDP/RAMP u vrijeme izrade Strategije razvoja, identifikovano je nekoliko internih faktora koji mogu biti ključne prepreke procesu budućeg razvoja i to: (1) spor proces rekonstrukcije ugrožava slobodu kretanja povratnicima i raseljenim osobama1; (2) neadekvatan sistem distribucije informacija2; (3) ograničeno učešće građana u procesima donošenja odluka u javnim poslovima3; (4) neefikasnost sudskog sistema4; (5) tendencija rasta nezaposlenosti5; (6) neplaćanje naknada za rad (plata) radnicima u nekim privrednim subjektima6, kao i zdravstvenih i penzijskih doprinosa7; (7) nedostatak finansijskih sredstava za socijalne potrebe socijalno ugroženih grupa stanovništva8; (8) neadekvatna zdravstvena zaštita9; (9) ograničen pristup obrazovanju10. Donošenjem Startegije razvoja i njenom dosadašnjom implementacijom, kroz realizaciju mnogobrojnih projekata utvrđenih Stategijom razvoja, neke od identifikovanih prepreka su u cjelosti eliminisane a neke dovedene na prihvatljiv nivo.

2.1.1 Imovinska problematika

Značajan broj raseljenih i interno raseljenih lica je još uvijek naseljen na teritoriji opštine i njihove stambene potrebe sve se uspješnije rješavaju. Bošnjaci, koji žele da se vrate u Miliće, u tome više nemaju značajnijih prepreka, uglavnom iz razloga što je njihova prijeratna imovina u potpunosti vraćena a ona koja koja je porušena 1992. godine velikim dijelom obnovljena. Proces rekonstrukcije teče uspješno, dijelom zavisi od pomoći međunarodne zajednice i ostalih donatora, ali i lokalna zajednica sve aktivnije učestvuje u rekonstrukciji objekata, infrastrukture i podsticaju održivog povratka. Raseljeni Srbi, koji su ostali da žive na području opštine, najvećim dijelom su riješili svoje egzistencijalne probleme, što im omogućava uspješnu integraciju u društvu.

1 Sloboda kretanja - ECHR Protokol 4, Član 2; UDHR član 13; ICCPR član 12; Ustav BiH (Službeni Glasnik BiH br; 1-21.11. 1995), Član II. 3 2 Pravo na informaciju, ICCPR Član 19, HRC Opšti Komentar 10, ECHR Član 10, UDHR Član 19. RS Zakon o slobodnom pristupu informacijama 3 Pravo na učešće u vršenju javnih poslova - ICCPR Član 25, UDHR Član 21, ECHR Član 3, Protokol 1, CEDAW Član 12 i 14); RS Zakon o lokalnoj upravi i samoupravi, Član 78 (Službeni Glasnik RS-a, br. 35/99, 20/01,51/01) 4 Pravo na efikasan pravni lijek-ECHR Član 13 5 Pravo na rad, ICESCR, Član 7 6 Pravo na rad, ICESCR, Član 7 7 Definicija Socijalne sigurnosti (minimalni standardi) usvojena od strane Međunarodne oragnizacije rada (ILO) Konvenicja 1951; RS Zakon o Dopunama Zakona o doprinosima, RS Službeni Glasnik br. 96/03; Pravo na socijalnu sigurnost: ICESCR, Član 9; CESCR Generalni komentar 6, ekonomska, socijalna i kulturna prava starijih osoba; ILO konvencije o socijalnoj sigurnosti –Konvencija br. 102 koja se tiče Socijalne sigurnosti (Minimalni standardi); RS Zakon o Dopunama Zakona o penzijsko-invalidskom osiguranju, Član 1 (RS Službeni Glasnik br. 110/03) 8 Pravo na socijalnu sigurnost – ICESCR član 9, RS Ustav (Službeni Glasnik RS-a br. 6/92, 15/92, 19/92, 21/92, 28/94, 8/96, 15/96, 16/96, 21/96, 36/00, 31/02, 69/02), Član 61 9 Pravo na najviši dostupan standard zdravlja: ICESCR Član 12, CESCR Generalni komentar 14 10 Pravo na obrazovanje, ICESCR član 12, Okvirni zakon o osnovnom i srednjem obrazovanju BiH, Član 4 Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 5

Opština bi trebala, u periodu važenja Strategije razvoja, pokrenuti inicijativu prema nadležnim institucijama RS i BiH radi donošenja Zakona o restituciji kojim bi se definisali nasleđeni imovinski problemi.

2.1.2 Javna administracija i civilno društvo Vlasti opštine Milići osnovale su 19 mjesnih zajednica provodeći široku akciju rasprava sa stanovništvom o ovoj problematici. U mjesnim zajednicama, nakon kratkog perioda u kome su MZ predstavljali privremeno izabrani predstavnici, uspješno su provedeni izbori u svim MZ. Stanovnici opštine Milići imaju sve više povjerenja u administrativnu službu opštine i njihovo učešće u javnim poslovima je sve aktivnije, a realizuje se kroz provođenje projekta po principu participativnog budžetiranja i kroz partnerske odnose unapređene realizcijom V modula projekta Ugovor. Kod jednog dijela građana još uvjek postoji određen nivo nezainteresovanosti za aktivnosti i dokumenta lokalne uprave, ali je realizacijom modula Zakon o pristupu informacijama, a posebno radom na modulima IV i V- KPOR i Partnerstvo, projekta Ugovor učinjen veliki pomak. Postojeće radio stanice redovno prate i izvještavaju o radu javne administracije, a opština ima i uređenu web starnicu. U jedici lokalne samouprave zakonodovanu vlast obavlja SO u čijem sastavu je 17 odbornika, trenutno tri političke partije participiraju u radu i to: SNSD-10 odbornika, SDA-4 odbornika i SDS-3 odbornika. Izvršnu vlast obavlja Načelnik opštine i Administrativna služba opštine koju čine tri odjeljenja i tri službe. Lokalna izvršna vlast i Skupština opštine uvele su praksu javnih tribina, javnih rasprava o nacrtnim dokumentima, otvoreni dan opštine i mnoge druge vidove posredne i neposredne komunikacije koje su utvrđene Startegijom komuniciranja. Navedenim aktivnostima javna administracija ublažila je jednu od centralnih prepreka aktivnog učešća građana u javnim poslovima, a to je mišljenje da je politička pripadnost odlučujući faktor u upravljanju. Kroz sve demokratske procese komuniciranja građani su izrazili svoje zadovoljstvo ili nezadovoljstvo radom lokalne samouprave. U opštini Milići djeluje desetak nevladinih organizacija i grupa, od kojih su među aktivnijim Udruženje žena „Zora“, ekološko udruženje „Flora i fauna“, Udruženje građana „Milićanin“ , Omladinska organizacija „Život je lijep“ i druge. Kroz zajedničku realizaciju projekata povećano je povjerenje između nevladinog sektora i javne administracije, Pavilnikom za dodjelu novčanih pomoći utvrđeni su osnovni kriteriji dodjele sredstava NVO, ali ne i kriteriji odabira-bodovanja projekata. I pored malog napretka nivo saradnje i komunikacije NVO i administracije je nizak, osnovna prepeka je nedovoljna transparetnost NVO i nedovoljno precizirani kriteriji za dodjelu sredstava. Uvođenjem institucije „Budni posmatrač“ NVO sektoru je omogućeno prisustvovanje sjednicama SO-e. Dvije lokalne radio stanice uključene su u izvještavanje i prenos sjednica SO-e i one to rade kontinuirano, tako da je javnost blagovremeno informisana o svim aktivnostima.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 6

2.1.3 Pravosuđe

Osnovni sud u Vlasenici je nadležan za slučajeve iz opštine Milići. Sud je imao poteškoća u pravovremenom rješavanju predmeta, u izvršavanju presuda i u naplaćivanju sudskih taksi. Tužitelji iz Milića i drugih opština, za koje je nadležan Osnovni sud u Vlasenici, uglavnom su se žalili na sporo rješavanje predmeta. Reorganizacijom sudstva na nivou BiH i entiteta situacija je djelimično promijenjena. Dvije su osnovne grupe predmeta iz Milića koji su čekali na rješavanje pred Osnovnim sudom u Vlasenici i Višim sudovima koji su uglavnom riješeni i to; predmeti iz oblasti radnih sporova i predmeti vezani za privatizaciju društvenih stanova.

2.1.4 Ekonomija

Sve firme u Milićima su privatizovane. Proces privatizacije u prvi mah nije doveo do otvaranja radnih mjesta već je čak i pogoršao položaj radnika. Nakon prvih početnih teškoća određeni dio privatizovanih preduzeća se stabilizovao i krenuo u oporavak a u jednom dijelu je pokrenut stečajni postupak. Trenutno uspješnije firme u Milićima redovno uplaćuju doprinose za zdravstveno osiguranje i penzione fondove, kao i plate radnicima. I pored toga stopa nazaposlenosti je još uvjek veoma visoka pa se i lokalna zajednica, putem podsticaja za zapošljavanje, počela sve aktivnije uključivati u prevazilaženje ovog problema.

2.1.5 Zdravstvo i socijalna zaštita Dom zdravlja Milići ima ambulante u Milićima u kojima se jedino pružaju usluge za sve stanovnike opštine. U terenskim ambulantama u Novoj Kasabi, Derventi, koje su radile prije rata i u Skugrićima, izgrađenoj poslije rata od strane međunarodne zajednice, zdravstvene usluge građanima se ne pružaju redovno zbog građevinskih oštećenja objekata, neadekvatne opremljenosti i neekonomičnosti rada. Pri pokušaju aktiviranja terenskih ambulanti veoma mali broj korisnika se obraćao radi pružanja zdravstvene usluge, pa se iz tih razloga sve zdravstvene usluge pružaju u matičnoj ustanovi, u kojoj radi šest ljekara i više konsultanata sa mogućnošću kompletne dijagnostike. Pored nedostupnosti zdravstvene zaštite, ona nije ni fizički pristupačna stanovništvu, posebno ruralnih područja, ženama i licima sa posebnim potrebama. Dobar dio stanovništva opštine Milići ima zdravstveno osiguranje, ali i pored određenih pomaka u oblasti zdravstvenog osiguranja još je značajan broj neosiguranih lica. Među licima koja su bez osiguranja najveći je broj domaćinstava koja se bave poljoprivredom i dio povratničke populacije koja živi na području opštine a većinu prava zadržava u Federaciji BiH.

Izvještaji i statistika Centra za socijalni rad, kombinovana sa ostalim pokazateljima životnog standarda u opštini, pokazivali su da veliki broj stanovništva živi na granici linije siromaštva ili ispod nje, i da potrebe ovog stanovništva za socijalnom zaštitom nisu zadovoljene. Centar

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 7

za socijalni rad Milići je 2000. godine sproveo opsežno istraživanje sa ciljem pravilnog odabira svojih korisnika i sa ciljem dobijanja što tačnije informacije o potrebama u Milićima, posebno onih koje se odnose na povratničku populaciju. Iz pregleda stanja proizilazilo je da nedostatak podrške u sferi socijalne zaštite najviše utiče na ranjive grupe stanovništva, koje su u potrebi za socijalnom zaštitom, kao što su samohrane majke, žrtve nasilja u porodici, omladina, lica sa posebnim potrebama i povratnici. Preduzete su mnoge aktivnosti; tehničko opremanje Centra za socijalni rad, uredno finansiranje redovnih i proširenih prava korisnika koje su djelimično izmijenile socijalnu sliku, ali je uvođenje PDV-a na osnovne životne namjernice ponovo dodatno opteretilo ove kategorije stanovništva. Opština i dalje iz budžeta redovno finansira sve troškove centra, kao i obaveze prema korisnicima osnovnih i proširenih prava socijalne zaštite.

2.1.6 Obrazovanje U Milićima postoje osnovna škola, srednja škola i obdanište. Osnovna škola „Braća Jakšić“ se sastoji od centralne škole koja se nalazi u gradu Milići i šest područnih osnovnih škola od 1. do 4. razreda u naseljima Dubnički Most, Derventa, Koprivno, Skugrići, Nova Kasaba i od ove školske godine Raševo. Nastava se odvija prema planu i programu RS, osim u povratničkim zajednicama u kojima se nastava iz nacionalne grupe predmeta odvija prema planu nastave Federacije BiH. U okviru Srednje škole Milići, čiji se novoizgrađeni objekat nalazi u naselju u Milićima, rade Gimnazija, Ekonomska škola i Elektro-tehnička škola. Jedan dio učenika/ca srednje škole i preko jedne četvrtine učenika/ca koji pohađaju osnovnu školu, putuje preko 4 kilometra do škole. Svi učenici srednje škole imaju popust od 50% na cijenu karte kada koriste javni prevoz obezbjeđen od strane AD Boksita i opštine a troškove prevoza učenika osnovnih škola snosi Ministarstvo prosvjete RS. Pored toga, Centar za socijalni rad vrši odabir učenika osnovne škole iz socijalno ugroženih porodica za besplatno korišćenje javnog prevoza koji plaća opština.

2.1.7 Religija i kultura Četiri džamije koje su postojale u opštini Milići prije rata, zajedno sa drugim objektima Islamske vjerske zajednice su uništene tokom 1992. i 1993. godine. Iako u opštini Milići nema donacija za rekonstrukciju džamija, vlasenički imam je izrazio zadovoljstvo saradnjom sa lokalnim vlastima po pitanju procesa dobijanja dozvola za rekonstrukciju islamskih vjerskih objekata. Islamska zajednica uz određenu podršku lokalne zajednice počela je sa obnovom nekih objekata. Vjerske službe za pravoslavne vjernike se održavaju u četiri crkve koje su sve postojale prije rata i crkvi u Novoj Kasabi koja je izgrađena tokom rata. Na teritorji opštine ne postoji komunikacija između dviju postojećih vjerskih zajednica.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 8

2.1.8 Zaštita okoline Opština se suočava sa nizom ekoloških problema koji u isto vrijeme predstavljaju rizike po zdravlje i ugrožavaju sigurnost stanovništva. Ključni problemi su zagađenje vode, ilegalna sječa šume, mine i neregulisano odlaganje smeća. Potok Nikolina Voda i hidroelektrana Zalukovik snadbijevaju urbano područje i okolnih sedam sela vodom za piće, dok se stanovništvo ostalih ruralnih područja snadbijeva vodom iz lokalnih vodovoda i privatnih bunara. U prethodne dvije godine izgrađen je određen broj seoskih vodovoda koji su u najvećem dijelu područja opštine obezbjedili mnogo kvalitetnije snadbijevanje vodom. Postojeći vodovodni sistem glavnog vodovoda Nikoline vode-Milići u cjelosti je rekonstruisan a druga faza sa izgradnjom hlorne stanice i rezervoara riješiće na kvalitetan način snadbijevanje vodom najvećeg dijela stanovništva za dugi vremenski period. Kanalizacija odlazi u lokalne septičke jame i u pet postojećih rijeka. Smeće se redovno odvozi samo iz urbanih dijelova opštine. Postojeća deponija smeća, koja je smještena na rudnom polju, ne zadovoljava ekološke standarde. Sva minska polja u opštini nalaze se u blizini nekadašnje linije fronta prema enklavi Srebrenica, pokrivajući 12,000 m2 i propisno su označena.

2.2 : Analiza prioritetnih razvojnih područja

Slijedeće prioritetne oblasti su u radu ORT-a prvo bile analizirane na sastanku radnih grupa putem SWOT analiza, koje su objasnile zašto je to problem i kakve su mogućnosti odnosno na koji način se može riješiti. Tako objašnjeno trenutno stanje bilo je upoređeno sa standardima postavljenim u međunarodnom i domaćem pravnom okviru za ljudska prava, što je omogućilo identifikovanje razlika izmedju postojeće prakse i definisanih standarda i određivanje mjera za njihovo prevazilaženje.

1. Javna administracija i civilno društvo 2. Ekonomija i ekologija 3. Obrazovanje i kultura 4. Zdravstvo i socijalna zaštita

2.2.1. Javna administracija i civilno društvo

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 9

Stepen učešća građana u javnim poslovima, putem korištenja postojećih mehanizama, bitno je određen nivoom informisanosti građana. Nedostatak informacija je vezan za pravo na traženje, primanje i pružanje informacija11, ali i za pravo na učešće u vođenju javnih poslova i u procesima odlučivanja12. Mehanizmi učešća građana u poslovima javne administracije u Milićima još nisu u dovoljnoj mjeri razvijeni, a djelimično je još uvjek rasprostranjeno i nepoznavanje i/ili nekorištenje istih. Među dijelom stanovništva bila je prisutna percepcija diskriminacije koja se zasniva na političkoj i/ili etničkoj pripadnosti, i iz tog razloga stanovništvo je ocjenjivalo svoje učešće kao ograničeno. Pravo na razvoj13, kao jedno od temeljnih ljudskih prava, sada uživaju u većoj mjeri svi stanovnici opštine Milići. Javna administracija učinila je značajne pozitivne korake ali oni još nisu dovoljni. Nevladine organizacije su jedan od mehanizama za učešće građana u javnim poslovima. NVO koje djeluju na području opštine Milići također čine napore ka demokratizaciji, ali je njihova institucionalna uloga još nedefinisana, a ljudski potencijali ograničeni.

Opština Milići je kao opština ukinuta 1962. godine te kao takva nije postojala prije 1991. godine. Proces uspostavljanja institucija je tekao neposredno prije i tokom rata, a sama teritorija opštine je definisana tek 1997. godine. Posljedice rata, koje su se prvenstveno odražavale u velikim i još postojećim fluktuacijama stanovništva, sigurno nisu pomagale unapređenju rada javnih institucija. Opštinska administracija je trebala uspostaviti sistem lokalne uprave od temelja, a situacija u okruženju nije bila nimalo povoljna. Izgrađena je zgrada Opštine, zaposlen kadar i kreirani osnovni mehanizmi funkcionisanja. Mjesne zajednice, kao bitan element funkcionisanja lokalne zajednice, su formirane, a njihovo tehničko i institucionalno jačanje je u toku.

Koraci koje čini administrativna služba opštine na postizanju nivoa efikasnosti i efektnosti u skladu sa međunarodnim standardima jesu veliki, ali još uvijek postoje brojni izazovi na putu ka potpunoj transformaciji administracije u kvalitetan servis građana. Opština je, u saradnji sa nizom domaćih i stranih organizacija i institucija, započela aktivnosti na unapređenju obavljanja javnih poslova, a pomaci u ovom smjeru su primjetni, izgrađena je i opremljena šalter sala u kojoj se sve usluge građanima pružaju vrlo brzo i efikasno po sistemu sve na jednom mjestu. Administracija, u procesu reforme, radi na definisanju novih procedura rada u cilju dobijanja ISO standarda, a postoje i pozitivni primjeri mehanizama koji već funkcionišu.

Administrativna služba u procesu reforme radi na stalnom usavršavanju kadrova i kvalitetnom opremanju, kao i softverskoj podršci u svim sferama rada: docu nova, data nova i

11 Pravo na informaciju, ICCPR Član 19, HRC Opšti Komentar 10, ECHR Član 10, UDHR Član 19. RS Zakon o slobodnom pristupu informacijama 12 Pravo na učešće u vršenju javnih poslova - ICCPR Član 25, UDHR Član 21, ECHR Član 3, Protokol 1, CEDAW Član 12 i 14); RS Zakon o lokalnoj upravi i samoupravi (Službeni Glasnik RS-a, br. 101/04) 13 Deklaracija o pravu na razvoj Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 10 sl. Ovdje treba pomenuti pozitivne prakse da Načelnik u redovnom terminu prima građane te praksu održavanja javnih rasprava o bitnim pitanjima. Kodeks ponašanja odbornika predstavlja izuzetan primjer dokumenta koji olakšava funkcionisanje Skupštine. Pozitivnu sliku ostavlja i činjenica da je u Skupštini opštine 5 odbornica te da Gender Komisija funkcioniše već duži period. Na žalost, ovdje se mora naglasiti da građani još uvjek ne koriste u dovoljnoj mjeri, i na adekvatan način, ove mehanizme. Opština organizuje javne rasprave i tribine u skladu sa važećim propisima po mjesnim zajednicama tako da sve više građana učestvuje u njima. Jačanjem uloge mjesnih zajednica postignuta je dobra dvosmjerna komunikacija, a realizacijom modula “Zakon o pristupu informacijama” i određivanjem službenika za pravnu pomoć građanima povećano je povjerenje građana u rad javne administracije. Opština već pruža adekvatnu pravnu pomoć svojim građanima, a njeni odnosi sa NVO sektorom su još uvjek na niskom nivou. Ne postoje precizni formalni kriterijumi finansiranja projekata organizacija civilnog društva.

Okolnosti koje otežavaju situaciju, a na koje Opština nema direktnog uticaja, ogledaju se u političkoj nestabilnosti šireg okruženja, te nedovoljnoj implementaciji pravnog okvira.

U Milićima funkcionišu dvije lokalne radio stanice, Radio „Birač“ i Radio „Magic“, koje omogućavaju iznošenje različitih stavova. Međutim, količina i redovnost informacija koje mediji dobijaju o funkcionisanju javne uprave, ne omogućavaju građanima kontinuirano praćenje javnih poslova. Iako Radio „Magic“, na primjer, prenosi dešavanja sa sjednica Skupštine opštine, to nije dovoljna osnova za građane da se efektivno uključe u proces donošenja odluka. Funkcionisanje Radio stanice „Birač“ doprinosi kvalitetnijem informisanju građana.

U opštini su prisutni i pisani lokalni i regionalni mediji, ali ni oni ne prenose informacije o javnim poslovima u značajnijem obimu i na način koji bi podstakao učešće građana. Veliki problem predstavlja i slaba pokrivenost ruralnih dijelova opštine signalima javnih emitera, te se i ovo odražava na protok informacija. Opština je, u skladu sa pozitivnim zakonskim propisima14, učinila korake na prevazilaženju ovakve situacije. Sve odluke Skupštine se objavljuju u opštinskom Službenom glasniku i distribuiraju zainteresovanim subjektima i svim MZ. Uspostavljen je i mehanizam koji omogućava da građani dobiju odgovor na formalno valjan način postavljena pitanja, Opština je imenovala i službenika za pristup informacijama i pravnu pomoć.

Opština Milići je u prethodnom periodu učinila značajne korake na formiranju mjesnih zajednica. Prema izjavi Predsjednika Skupštine Opštine, tim sastavljen od viših opštinskih

14 Zakon o slobodnom pristupu informacijama i Zakon o lokalnoj samoupravi Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 11 zvaničnika je posjećivao naselja raspravljajući o temama vezanim za osnivanje mjesnih zajednica i o izboru predstavnika mjesnih zajednica. Formirano je 19 mjesnih zajednica i imenovani su povjerenici. Međutim, mjesne zajednice na teritoriji opštine su još uvijek nedovoljno iskorišten mehanizam za učešće građana u javnim poslovima. Dobrim dijelom uspostavljena je fizička infrastruktura MZ-a, izvršeno teritorijano razgraničenje i provedeni izbori i aktivno se radi na jačanju njihove uloge. Kroz uspostavu pozicije koordinatora za MZ i izgradnju fizičke infrastrukture, učinjeni su značajni koraci na jačanju uloge MZ u javnim poslovima. Međutim, institucionalni kapaciteti, saradnja MZ međusobno i sa Opštinom, te nivo angažmana žena u radu svih organa MZ, nisu još na adekvatnom nivou. Organizacije civilnog društva u Milićima doimaju se relativno razvijenim i imaju niz aktivnosti. Međutim, njihova uloga u dijalogu vlasti i stanovništva, kao njihova primarna funkcija, još je nedovoljno razvijena. Organizacije civilnog društva nemaju na raspolaganju definisane mehanizme za odnose sa vlastima. Djelovanje civilnog društva je također otežano s obzirom na percepciju o političkoj pripadnosti kao odlučujućem faktoru za obavljanje i učešće u javnim poslovima. Ograničena budžetska sredstva za finansiranje projekata civilnog društva nisu pristupačna zbog nedefinisanih kriterija za finansiranje tih projekata, ali i nedovoljnim mehanizmima za distribuciju informacija o dostupnim sredstvima. Opština je imenovala koordinatora za pitanja mladih i/ili NVO, ali i pored zajednički realizovanog projekta “Radimo zajedno” u kome su dogovoreni osnovni principi saradnje do sada nije bilo značajnih pomaka na ovom planu. NVO su, u saradnji sa Opštinom, dosta učinili i čine na edukaciji građana i promociji mehanizama za učešće građana (npr. o Zakonu o slobodnom pristupu informacijama, kreiranju Budžeta, i td.), ali rezultati koji bi se ogledali u povećanom građanskom učešću još su nedovoljni. Veliku prepreku daljem razvoju NVO sektora predstavlja nepovjerenje vlasti u dobru volju dijela NVO-a, uzrokovano mišljenjem da su NVO-i instrumenti pojedinaca ili političkih opcija. Prepreka daljem razvoju NVO sektora su i finansijske obaveze koje su nevladine organizacije15 u RS dužne plaćati, dok NVO-i u Federaciji nemaju finansijskih obaveza po tom osnovu.

2.2.2. Ekonomija i ekologija

Visoka stopa nezaposlenosti direktno utiče na realizaciju prava na adekvatan životni standard16 u opštini kao i na pravo na rad17. Progresivna obaveza Republike Srpske je da

15 Na primjer, godišnja Republička taksa od 300KM za udruženja građana 16 CESCR član 11 17 Pravo na rad, ICESCR Član 7; Pravo na rad ESC Član 1 Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 12 svakome omogući pravo da zaradi za život od svog rada. Ovo obuhvata prava svih radnika da prime pravične nadoknade za svoj rad18 kako bi obezbjedili pristojan život za sebe i članove svojih porodica. Ista prava su zagarantovana i Zakonom o radu Republike Srpske19. Nedovoljna pažnja koja je posvećena zaštiti okoline na području opštine Milći je prepreka ostvarivanju prava na odgovarajući životni standard20 i prava na najviši dostupni standard zdravlja stanovništva21. Nedovoljno razvijena ekološka svijest, kako stanovništva tako i vlasti, rezultira nedostatkom akcija usmjerenih ka zaštiti i pravilnom korištenje prirodnih resursa, što ugrožava dalji razvoj22.

Opština Milići raspolože sa ležištima mineralnih (ruda boksit i dr.) i nemetalnih sirovina, šumskim zemljišnim i vodotokovima. Nosilac ekonomskog razvoja opštine i cijelog kraja je AD “Boksit”, čija je osnovna djelatnost bazirana na proizvodnji rude boksita, proizvodnji i preradi nemetalnih sirovina, proizvodnji hrane, uslužnim djelatnostima iz oblasti saobraćaja, građevinarstva, mašinstva, ugostiteljstva i turizma, prometa energentima i drugim robama. Iskorištavanje šumskog potencijala je najvećim dijelom na nivou primarne prerade drveta i vrši se putem manjih privatnih pogona za primarnu preradu drveta koji su registrovani u ratnom i poslijeratnom periodu, među kojima su najznačajniji: d.o.o “Savox “, d.o.o. „Migent“, d.o.o.“Wud-impeks“, d.o.o.“6 Maj“ i drugi. Preduzeće “6. avgust”, čija je osnovna djelatnost također bila primarna prerada drveta, se nalazi u stečajnom postupku, a radnicima koji su radili u njemu status se rješava na različite načine. Čine se ozbiljniji iskoraci ka profitabilnijem iskorištavanju ovog prirodnog resursa putem viših nivoa prerade drveta, kako u slučaju preduzeća “Intal”, tako i u ostalim preduzećima koja se bave ovom proizvodnjom. Kompanija AD „Boksit” priprema investicioni program za izgradnju fabrike za proizvodnju paleta na bazi otpadnog drveta sa projektovanim kapacitetom oko 70.000 tona pomenute sirovine, dakle proizvodnjom ekološkog goriva daće se značajan doprinos iskorištenju šumskog bogatstva. Dobar dio preduzeća bavi se uslužnim djelatnostima, prometom roba i usluga na malo i veliko, ugostiteljstvom koa i proizvodnjom hrane. Najuspješnija preduzeća koja se bave proizvodnjom hrane i poljoprivrednom proizvodnjom su d.o.o „Mileks“ i sektor poljoprivrede AD „Boksit“ Milići, kao i drugi manji i individualni proizvođači.

U privredi opštine Milići i drugim vanprivrednim djelatnostima trenutno je zaposleno oko 2000 radnika vrlo povoljne kvalifikacione strukture, a istovremeno na evidenciji biro za zašpošljavanje nalazi se oko 1 100 lica koja aktivno traže zaposlenje, a oko 450 lica se nalazi na istom birou ostvarujući neka druga prava.

Opština još uvijek nije kvalitetan servis potencijalnim investitorima. Ne postoji industrijska zona sa neophodnom infrastrukturom, proces dobijanja dozvola za bavljenje određenom djelatnošću je prilično pojednostavljen zakonskim propisima i veoma brzo i efikasno se

18 Međunarodni pakt o ekonomskim, socijalnim i kulturnim pravima, Član 7 19 Izvor: Službeni Glasnik Republike Srpske br. 38/00, 40/00, 47/02 – Članovi 83 i 84 20 Pravo na odgovarajući standard života – CESCR Član 11 21 Pravo na najviši dostupan standard zdravlja – ICESCR Član 12, CESCR Generalni komentar 14; 22 Deklaracija o pravu na razvoj Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 13 obavlja u administrativnoj službi opštine. Administrativne takse i druga finansijska davanja su prihvatljiva i primjerena sadašnjem stanju privrede. Ne postoji dovoljno institucionalnih mehanizama za podršku biznisu, ali se na području opštine i u okruženju nalazi značajan broj banaka i mikro-kreditnih organizacija koje pružaju podršku biznisu ali još uvjek pod nepovoljnim uslovima. Mali je broj ljudi sa savremenim poslovnim shvatanjima i menadžerskim znanjima. U Milićima su prisutni pozitivni pomaci, ali još uvijek ima neiskorištenih razvojnih potencijala. U predratnom periodu poljoprivredna proizvodnja je bila potisnuta u drugi plan, jer je oslonac ekonomskog razvoja bila rudarska proizvodnja. I danas je poljoprivreda na niskom stepenu razvoja i vrši se najvećim dijelom na ekstenzivan način sa proizvodnjom prije svega za sopstvene potrebe. Nedostaju finansijska sredstva za modernizaciju poljoprivrede i mijenjanje strukture proizvodnje. Visoke kamatne stope komercijalnih kredita, nepovoljni rokovi vraćanja te modaliteti garancija onemogućavaju pristup poljoprivrednih proizvođača kreditnim sredstvima. Na nivo entiteta u prethodne dvije godine uvedena je praksa kredita namjenjenih poljoprivrednoj proizvodnji sa nešto povoljnijim uslovima i regresiranjem dijela kamate od strane resornog Ministarstva, u ovaj proces uključuje se i sve više opština. Opština je budžetom za 2004. godinu planirala 40.000 KM za podsticaj poljoprivredne proizvodnje, koja nisu plasirana zbog neadekvatne organizacije u samoj raspodjeli ovih sredstava. U Budžetu Opštine Milići za 2005. godinu planirano je 50.000 KM za ovu namjenu. Od 2005. godine opština je sa svojim sredstvima učinila određene pomake u obnovi i formiranju zasada koštičavog i jagodičastog voća a od 2006. godine krenulo se i sa regresiranjem različitih vrsta proizvodnje i nabavke mašina za poljoprivredne namjene. Podstiče se sjetva kukuruza, pšenice, razvoj pčelarstva, voćarstvo, nabavka poljoprivrednih mašina i slično, a po godišnjem programu koji donosi Skupština opštine. Studija ili strategija razvoja poljoprivrede, koja bi omogućila racionalnu raspodjelu ovih i ovakvih sredstava, još ne postoji. Ima sve više edukacije poljoprivrednih proizvođača ali je stepen primjene savremenih agrotehničkih mjera još uvjek jako nizak. Opština je u saradnji sa Organizacija UN-a za prehranu i poljoprivredu u 2004. i 2005. godini radila na izradi projekta „Inventar stanja zemljišnih resursa“ koji predviđa i digitalnu bazu podataka na osnovu koje bi se mogla uraditi kvalitetna studija razvoja poljoprivrede u opštini Milići. Ovaj projekt je okončan u martu 2005. godine. Sa stanovišta poljoprivredne proizvodnje jedan od bitnih problema je i nezaštićeno domaće tržište te uvoz prehrambenih proizvoda sumnjivog kvaliteta.

Postojeći privredni subjekti nisu dovoljni da apsorbuju nezaposlenu radnu snagu. Sredstva koja Zavod za zapošljavanje Milići ima na raspolaganju za finansiranje zapošljavanje mladih

kadrova, kao i sredstva za zapošljavanje demobilisanih boraca, nisu dovoljno iskorištena. AD „Boksit” je pokretanjem proizvodnje učinio da se stanje nešto popravi u pogledu zapošljavanja nezaposlenih, kao i onih koji su dosada bili samo formalno zaposleni u ovom preduzeću. Veoma mali broj mladih ljudi ima šansu zapošljavanja u ostalim privatnim preduzećima, a naročito oni sa visokim obrazovanjem. Mali je broj privatnih preduzetnika sa modernim shvatanjem poslovanja. Kod većine privrednih subjekata još uvijek nije odvojena funkcija vlasništva od funkcije menadžmenta (vlasnik-direktor-menadžer). Kao posledica svega ovoga mladi odlaze tražeći zaposlenje u drugim sredinama. Smatra se da su mladi oni koji su najviše pogođeni ovakvom situacijom i da će, ukoliko se ništa ne promjeni, Milići

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 14 uskoro biti opština starih. Postoji deficit određenih obrazovnih profila, kao što su ljekari, ali zbog niskih zarada i nemogućnosti rješavanja stambenog pitanja promjene u ovom domenu se ne mogu uskoro očekivati. Kadrovi zaposleni u preduzećima i institucijama trebaju dodatnu edukaciju da bi se uklopili u moderne tokove poslovanja. U Milićima postoji SŠC, ali su obrazovni profili koji se školuju neusklađeni sa potrebama privrede ovog kraja. Mogućnosti prekvalifikacije ili dokvalifikacije su ograničene i uslovljene finansijskim davanjima. Zapošljavanje žena je, u odnosu na ukupan broj novouposlenih, prema podacima Zavoda za zapošljavanje u Milićima, u porastu. Smatra se da je glavni uzrok i dalje malog broja zaposlenih žena niži nivo kvalifikovanosti ženske radne snage, ali i struktura privrede u Milićima. Mora se istaći da Milići danas predstavljaju pozitivan primjer sredine koja svakim danom sve više uspjeva odgovoriti ovim zahtjevima. Poslodavci u Milićima, u velikoj većini slučajeva, redovno izvršavaju sve svoje obaveze prema radnicima, državi i raznim RS fondovima. Opština se od 2007.godine, sa sredstvima iz budžeta, aktivno uključila u rješavanje problema nezaposlenosti dajući podsticaj zapošljavanju mladih obrazovanih kadrova i sama zapošljvajući iz godine u godinu sve veći broj pripravnika i volontera.

Opština je formirala tim za izradu lokalnog programa zaštite životne sredine, koji proizilazi iz Republičkog strateškog programa zaštite. Zakon o zaštiti životne sredine je donesen 2002. godine, a nakon toga su doneseni podzakonski akti koji omogućavaju preduzimanje konkretnih akcija na rješavanju problema. Opština kroz realizaciju nekih projekata polako počinje da odgovara adekvatno svojoj primarnoj zakonskoj obavezi da širi i unapređuje saznanja o životnoj sredini. U Milićima nisu prisutni veći industrijski zagađivači opasnim materijama, a problemi vezani za zaštitu životne sredine mahom se odnose na zagađenje vode, zemljišta i nekontrolisanu sječu šume. Izvorišta vode još su nezaštićena od zagađivanja, pa rezultati izvršenih analiza zdravstvene ispravnosti vode pokazuju da većina seoskih vodovoda i izvora nije za upotrebu. Opština je donijela Odluku o održavanju seoskih vodovoda gdje je upravljanje nad ovim vodovodima stavljeno u nadležnost Komunalnog preduzeća. Ova Odluka se ne sprovodi u cijelosti. Nije utvrđena zona sanitarne zaštite izvorišta pitkih voda na području opštine, vodotoci se zagađuju usled spiranja jalovine sa kopova rudnika boksita a nije dovršen ni kolektor za prečišćavanje komunalnih otpadnih voda pa kompletna kanalizaciona otpadna voda otiče u rijeke. Veliki problem predstavlja i odlaganje strugotine iz pilana u vodotokove.

Teritorija opštine Milići djelimično je pokrivena odvozom krutog otpada. Odvoz smeća se vrši sa sve šireg urbanijeg dijela opštine, a ruralne oblasti mahom nemaju organizovano prikupljanje otpada, tako da otpad odlažu na nedozvoljenim mjestima koja predstavljaju opasnost po zdravlje ljudi i životnu sredinu. I ono malo otpada što se prikupi odvozi se na neuslovnu deponije smeća na kopu rudnika boksita na Gunjacima. Ova deponija nezadovoljava ni minimalne zakonske standarde.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 15

Pokrivenost opštine Milići sa šumom je približno 59%. Nekontrolisana sječa šume ima bitan uticaj na prirodnu ravnotežu. Kao rezultat nekontrolisane sječe šume na pojedinim lokacijama primjećena je erozija, a ovo je prisutno i uz riječna korita. Šumski požari, kao još jedan pritisak na šume, su evidentni na ovom području. Formiranjem i popunom sastava Teritorijalne vatrogasne jedinice, te obezbjeđivanjem opreme, koja je u toku, podizanjem svijesti o potrebi zaštite šuma, opština će na kvalitetan način odgovoriti i ovom zahtjevu.

Neke NVO su u proteklom periodu poduzele akcije čišćenja korita rijeka, postavljanje kanti za otpatke u urbanom dijelu i većim naseljima u opštini, kao i edukaciju omladine o zaštiti životne sredina. Ovi koraci nisu bili sistematskog karaktera te se nisu mogli smatrati dovoljnim. Opština kroz partnerske odnose sa MZ, NVO i građanima počinje sistematski rješavati ove probleme kroz realizaciju projekata sanacije divljih deponija, podizanja svijesti o eko kulturi kroz eko časove i nabavke kontejnera za slekciju otpadnih materija. Ovaj proces je započet 2007. godine i ako se nastavi u kontinuitetu mogu se postići dobri rezultati.

Minska polja se nalaze u blizini nekadašnje linije fronte prema Srebrenici23, pokrivaju ukupno oko 12.000m2, i propisno su označena. Prema podacima kojima rasplaže kancelarija Civilne zaštite Milići, postoji još 5.000m2 neistraženog zemljišta.

2.2.3. Obrazovanje i kultura

Otežan fizički pristup, i osnovnom i srednjoškolskom obrazovanju, identifikovan je kao dugoročna prepreka daljem razvoju zajednice i uživanju prava na obrazovanje24. Takođe, srednjoškolsko obrazovanje, po svom postojećem planu i programu, proizvodi kadrove koji ne odgovaraju strukturi privrede, što velikim dijelom uzrokuje porast stope nezaposlenosti u Milićima.

23 Četiri zvanično registrovana minska polja nalaze se u blizini sela Đile, Gunjaci, Štedra i Rupovo Brdo. 24 Pravo na obrazovanje: ESC Član 17; ECHR Protokol 1, Član 2 25 Pravo na kulturu - ICESCR Član 15, UDHR Član 27 Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 16

Nije obezbijeđena ni odgovarajuća okolina za uživanje prava na kulturni život25. Tačnije, broj javno organizovanih kulturnih događaja je malen i nejednako upućen na zadovoljavanje kulturnih potreba cijelog stanovištva, prvenstveno ruralnog stanovništva, djece i mladih. Osim toga, postojeća kulturna infrastruktura je nedovoljna spram iskazanih potreba.

Milenijumski razvojni ciljevi prepoznaju obrazovanje kao “…moćno sredstvo za smanjenje siromaštva i nejednakosti, koje unapređuje zdravlje i socijalnu dobrobit (stanovništva), i postavljaju temelj za održiv ekonomski razvoj“. Tako obrazovanje postaje “…jedno od najboljih finansijskih ulaganja koje zajednica može napraviti”. Međutim, Milići su dio RS-a i BiH, te snose sve negativne posledice ekonomskog, kulturnog i obrazovnog zaostajanja svoje države. Sve svoje finansijske obaveze prema obrazovanju Opština izvršava na vrijeme, dok su s druge strane postojali problemi koji su se javljali kod redovnosti i dostatnosti transfera sa entitetskog nivoa, što je imalo negativan uticaj na kvalitet nastave. Milići su izgradili moderan objekat za potrebe srednjoškolskog obrazovanja smješten u naselju Milići. Opremanje ovog objekta još uvjek je u toku, ali je ovaj centar i sa dosadašnjim nivoom opremljenosti jedan od najboljih na nivou entiteta. Centar je izgrađen sredstvima opštine, građana i privrede sa nedovoljnim učešćem Vlade entiteta. Izgradnjom i opremanjem centra nivo uslova za sticanje srednjeg obrazovanja podignut je na zavidan nivo, te se na taj način vrlo kvalitetno odgovorilo ovom izazovu savladavanja prepreke i obezbjedili uslovi za uživanje prava na obrazovanje. Opština kontinurinao ulaže sredstva i u rekonstrukciju, opremanje i održavanje objekata osnovnog obrazovanja doprinoseći na taj način kvalitetnijem nivou i ovog stepena obaveznog obrazovanja. Istovremeno se kroz stipendiranje kadrova nastoji ublažiti problem stalnog deficita u ovoj oblasti. Jedan dio učenika srednje škole i preko jedne četvrtine učenika koji pohađaju osnovnu školu, putuje preko 4 kilometra do škole. Svi učenici srednjih škola imaju popust od 50% na cijenu karte kada koriste javni prevoz, a prevoz učenika osnovnih škola od 2006. godine finansira resorno Ministarstvo. Opština je nastvila sa praksom plaćanja pune cijene prevoza, u vidu odluke o proširenim pravima, za djecu iz osjetljivih socijalno ugroženih kategorija. Još uvijek postoji značajan broj bošnjačke djece koja školu pohađaju u Federaciji BiH, najvjerovatnije zbog još uvijek prisutnog ubjeđenja njihovih roditelja da RS plan i program nije prihvatljiv za Bošnjake.

U oblasti predškolskog obrazovanja djeluje predškolska ustanova “Poletarac” koja je smještena u centru naselja Milići, a koja je prostorno, tehnički, kao i kadrovski dobro opremljena. Ova ustanova ima kapacitet cca 150–oro djece svih uzrasta, ali nažalost popunjenost i korištenje usluga ove ustanove nisu na potrebnom nivou.

Ovdje je potrebno istaći i angažman nevladinih organizacija, koje daju svoj pozitivan doprinos i omogućavaju sticanje novih znanja i vještina zainteresovanima, kursevi engleskog jezika, informatike, vještine komuniciranja i sl., međutim primjetna je pravna neuređenost ovakvih vidova edukacije.

Najveći izazov kad je u pitanju pravo na kulturu je taj da u Milićima kulturna infrastruktura nije dovoljno iskorištena, ili je u vlasništvu institucija kojima fokus rada nije djelovanje u

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 17

kulturi. Kulturne ustanove, kao što je Biblioteka, sve se svrsishodnije koriste nakon rješavanja statusa i smještajnih kapaciteta. S druge strane malo je profesionalaca u kulturi, a ni Opština još nema izgrađene funkcionalne mehanizme za podršku ovoj sferi života. U Opštini nema osobe zadužene za kulturu, a rad Opštinske komisije za kulturu nije dovoljno transparentan. Zbog ovakve situacije u ovoj oblasti najveći doprinos daju volonteri entuzijasti koji uz finansijsku podršku iz opštine aktivno rade na obnovi rada kulturno umjetničkog društva i organizovanju različitih kulturnih manifestacija. I pored blagog iskoraka napred kultura je oblast u kojoj se najmanje napredovalo od vremena donošenja strategije do danas.26. U Milićima ne postoji Dom kulture, a Dom rudara, kao institucija sa izvrsnim tehničkim pretpostavkama je na raspolagnju za kulturne događaje, ali je njegova raspoloživost uslovljena relativno malim finansijskim davanjima. Naime, Dom rudara je institucija u sklopu AD „Boksit” i najčešće se koristi uz plaćanje naknade za korištenje, ali i sve više bez plaćanja naknade. Postojeći domovi kulture u nekoliko mjesnih zajednica nisu u upotrebi, a nerješeni imovinski odnosi su velika prepreka njihovom stavljanju u funkciju. Opština Milići još uvijek nema uređenu evidenciju javne imovine na svome teritoriju, pa tako i ovi objekti ostaju izvan kontrole Opštine. Bez definisanih vlasničkih odnosa niko ne želi ulagati finansijska sredstva u eventualno obnavljanje domova kulture. Nepoznata je buduća namjena ovih objekata, koji su izloženi daljnjem propadanju.

Nevladine organizacije su aktivne na polju kulture. Izgradnja Omladinskog centra je u završnoj fazi. Postoji objekat koji je uz pomoć donatora i opštine adekvatno opremljen. Opština pokazuje spremnost da ulaže u kulturu, te u tom smislu obezbjeđuje i određena finansijska sredstva. Javno organizovani kulturni događaji su najvećim dijelom uglavnom skoncentrisani u urbanoj sredini. Neophodno je preuzimati korake da se kultura dovede do ruralnog stanovništva, umjesto obratno. Opština Milići organizuje događaje, ali ne uspostavljaju sistem kulturnog života koji bi garantovao uključivanje građana u kulturne aktivnosti. Nedostatak koordinacije svih zainteresovanih faktora dovodi dijelom do neracionalnog trošenja ograničenih finansijskih sredstava, neiskorištenosti postojeće infrastrukture te manjka informacija o dešavanjima u ovom segmentu života. Kulturni događaji postaju samo sporadične pojave, a “Avgustovski dani kulture” su još uvjek samo izuzetak.

2.2.4. Zdravstvo i socijalna zaštita

Otežana je ekonomska i fizička pristupačnost zdravstvenim ustanovama, a upitan je i kvalitet njihovih usluga27. Pravo na dovoljne količine pitke vode28, koje je usko vezano sa

26 I pored relativno visokog GDP-a u odnosu na druge opštine u BiH, ukupna kvaliteta života nije na adekvatnom nivou, jer na nju utiću i drugi faktori 27 Pravo na najviši dostupan standard zdravlja: ICESCR Član 12, CESCR Generalni komentar 14 28 CESCR Generalni komentar 14, član12.2(b) ”…potreba da se obezbjedi odgovarajuće snadbjevanje sigurnom i pijaćom vodom i osnovnim sanitarijama…” Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 18 najvećim dostupnim standardom zdravlja29, je najvećim dijelom riješeno kako u urbanim tako i u ruralnim dijelovima opštine Milići.

Sistem socijalne sigurnosti je neodgovarajući za zadovoljenje potreba stanovništva Milića, prvenstveno u kontekstu socijalne zaštite i zdravstva.

Centar za socijalni rad Milići nema puni uvid u potrebe stanovništva, niti redovno obavlja terenske aktivnosti. Iako ovakva situacija negativno utiče na prava svih socijalno ugroženih osoba, lica sa invaliditetom, samohrane majke, djeca i starci su u posebno teškoj situaciji.

Zdravstvena zaštita na prostoru opštine Milići nije jednako dostupna niti pristupačna svim stanovnicima opštine Milići. Uzroci toga leže u, prije svega, centralizaciji svih zdravstvenih usluga na jednu ustanovu, Dom zdravlja Milići, ne prijavljivanju na zdravstveno osiguranje povratnika, arhitektonskim barijerama u Domu zdravlja.

Dom Zdravlja Milići je jedina ustanova koja pruža usluge zdravstvene zaštite na području ove opštine. Prije rata su postojale još i dvije ambulante u mjestima Derventa i Nova Kasaba, a poslije rata je napravljena i ambulanta u Skugrićima. Trenutno ni jedna ambulanta nije u funkciji. Razlog tome leži u nedostatku novca, malom broju osiguranika, manjku opreme, kadrova. Stanovnici ruralnih područja ove opštine prinuđeni su dolaziti u opštinsko središte da bi zadovoljili i najminimalnije potrebe za zdravstvenom zaštitom. Ta putovanja su često dugotrajna, podrazumjevaju čekanje na prijevoz, plaćanje karte, a nerijetko rezultiraju i dugotrajnim pješačenjem. Prepreka fizičkoj pristupačnosti zdravstvenim uslugama jesu i arhitektonske barijere u Domu zdravlja. Iste su nepremostiva prepreka za samostalno kretanje osoba u invalidskim kolicima.

Jedna od kategorija kojoj su zdravstvene usluge manje dostupne jesu i povratnici. Isti ne žele odjaviti svoje adrese stanovanje u FBiH jer bi time zakomplikovali procedure primanja različitih finansijskih primanja koje ostvaruju u skladu sa zakonima FBiH. Na taj način oni sami sebe dovode u situaciju da usluge zdravstvene zaštite mogu koristiti samo ukoliko plate punu cijenu.

Za povratnike-penzionere koji ne koriste usluge zdravstvene zaštite u RS moglo bi se reći da generalno nisu informisani o svojim pravima u ovoj oblasti. Naime, svi povratnici koji primaju penzije od federalnog Fonda PIO isto mogu nastaviti i u mjestu svoga povratka bez ikakvih izmjena, a putem poslovnih banaka. Potrebno je samo da otvore račun kod neke od poslovnih banaka u Milićima i to prijave filijali fonda PIO kod kojeg su ostvarili pravo na penziju. Slična situacija je i sa zdravstvenim osiguranjem. Povratnik bi trebao da popuni prijavu na zdravstveno osiguranje u mjestu povratka, izvadi novu zdravstvenu knjižicu i sve to ponovno ovjeri u filijali fonda PIO kod koje je ostvario pravo na penziju. Fond PIO će doprinose za takva lica nastaviti uplaćivati Fondu zdravstvene zaštite RS-a, te će zdravstvene usluge na taj način postati dostupne i ovoj kategoriji stanovništva u mjestu njihovog povratka, Milićima.

29 Pravo na najviši dostupan standard zdravlja – ICESCR Član 12, CESCR Generalni komentar 14; RS Zakon o socijalnoj zaštiti (RS hSlužbeni list, br. 18/99, 58/01 i 62/2 Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 19

Analizirajući stanje zdravstvene zaštite primjećen je nedostatak koji govori o pristupačnosti zdravstvene zaštite nekim kategorijama stanovništva tu se prije svega misli na veliki broj stanovnika, prije svega ruralnih sredina, koje ne koristi mogućnost da se osigura putem poljoprivrednog osiguranja. Neinformisanost o ovoj mogućnosti, relativno komplikovana procedura prijavljivanja na ovaj vid osiguranja, te visina naknade, doveli su do toga da je osiguran mali broj poljoprivrednih domaćinstava. Još jedan faktor koji utiče na tendenciju rasta broja neosiguranih lica jeste i zaoštravanje kriterija za korištenje socijalnih programa, koji su podrazumjevali i zdravstveno osiguranje.

Problem zdravstvene zaštite je jedan od gorućih problema lokalne zajednice u Milićima, kojim su ugrožene brojne kategorije stanovništva, a naročito djeca, žene, osobe sa invaliditetom i generalno stanovnici ruralnih područja opštine.

Kadrovi u sistemu zdravstva u Milićima su posebno pitanje. Može se reći da je broj ljekara i ostalog osoblja zadovoljavajući. Neke oblasti koje su sastavni dio primarne zdravstvene zaštite, uopšte ne postoje u Milićima. Dom zdravlja Milići nema zaposlenog ginekologa, niti isti postoji u privatnoj praksi u Milićima. Također, u Milićima ne postoji nijedno savjetovalište za žene i planiranje porodice, što pokazuje potpuno odsustvo prenatalne i postnatalne zdravstvene zaštite. Ovaj vid zdravstva dostupan je samo osobama koje mogu sebi priuštiti da odu do Zvornika ili dalje.

Sa druge strane, broj medicinskih radnika sa srednjom stručnom spremom je jako veliki, a zapošljavanje novih stručnih kadrova, koji bi popunili praznine u sistemu zdravstvene zaštite, je otežano zbog slabe zainteresovanosti medicinskih stručnjaka da rade u maloj sredini, gdje im se ne pružaju mogućnosti za dalje napredovanje, kako na stručnom tako i na finansijskom planu.

Kvalitet zdravstvene zaštite je takođe narušen i listom esencijalnih lijekova koja je dosta uska i ne sadrži veliki broj lijekova koji su često potrebni bolesnicima. Problem zdravstva u opštini Milići je tema o kojoj se sve više diskutuje čine se napori sa nivoa entiteta i lokalne zajednice da se ona promjeni. Dom zdravlja jeste u sistemu

zdravstvene zaštite RS-a i njegov rad je regulisan zakonskom regulativom sa nivoa RS. Za ovu regulativu se ne može reći da je dobra i da obezbjeđuje funkcionalan i kvalitetan sistem zdravstvene zaštite. S druge strane, Opština svoje obaveze prema Domu zdravlja izvršava, pokušavajući da da svoj doprinos razvoju zdravstvenog sektora, ali građani i dalje imaju razloga da izražavaju svoje nezadovoljsto lošim uslovima i kvalitetom usluga.

Kao i u cijeloj državi, tako i u opštini Milići sistem socijalne zaštite je izložen velikom pritisku korisnika. Moglo bi se reći da je veliki dio građana opštine Milići u stanju socijalne potrebe, a s druge strane ne postoje kvalitetni programi, te dovoljno sredstava za njihovu realizaciju.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 20

Ograničene mogućnosti su karakteristika gotovo svih institucija koje se bave problemom socijalne zaštite. Sve polazi od resursa, koji su u ovom slučaju i sredstvo za obezbjeđenje rada, ali i metod kojim se zadovoljavaju socijalne potrebe. Kadrovi su veliki problem u socijalnoj zaštiti opštine Milići. Njihov nedostatak je karakteristika ukupnog sistema socijalne zaštite. Ne postoje ni projekti koji bi bar povremeno dovodili stručne kadrove da rade sa ugroženim kategorijama. Centar za socijalni rad mora da ažurira socijalnu kartu opštine Milići, koja bi pokazala stvarne potrebe za socijalnom zaštitom. Istraživanje o socijalnoj situaciji u Milićima iz 2000. godine se više ne može smatrati osnovom za rad. Bez socijalne karte, Centar za socijalnu zaštitu dobrim dijelom svoje usluge pruža bez sistemskih rješenja. Centar je tehnički dovoljno opremljen, ali kadar nije dovoljno obučen za korištenje tehnologije. Centru su na raspolaganju vozila Opštine, što omogućava obilazak terena. Bez kvalitetne baze podataka nemoguće je poduzeti sistemske poduhvate na prevazilaženju problema, a do istih je nemoguće doći bez ažurirane socijalne karte.

Postojeća zakonska regulativa je dosta stroga s tendencijom da postane i strožija što direktno utječe na broj i strukturu korisnika. Broj korisnika je stalno u opadanju i pored toga što potrebe rastu30. Centar za socijalni rad nije u mogućnosti utjecati na to. Loše socijalne prilike u opštini Milići pogađaju veliki broj stanovnika opštine. Najugroženijim se ipak mogu smatrati stara i iznemogla lica, koja nemaju nikakvih prihoda, a čiji broj nije zanemariv. Zakonska regulativa iz oblasti socijalne zaštite nije harmonizirana i ostavlja dosta prostora za razne manipulacije. Ovo predstavlja poseban problem kada su u pitanju povratnici i raseljena lica, koji se još uvijek nalaze u nepovezanom “međuprostoru” pravnih sistema dva entiteta.

Opštinska administracija je svjesna izuzetno teškog stanja u ovoj oblasti te stalno poduzima mjere na njegovom ublažavanju. U budžetu opštine iz godine u godinu planira se značajno povećanje sredstava za socijalnu zaštitu, a Skupština Opštine je usvojila i Odluku o proširenim pravima iz oblasti socijalne zaštite. Planiraju se i finansiraju jednokratne pomoći za socijalno ugrožene kategorije, finansiranje boravka u obdaništu za djecu iz jednoroditeljskih porodica, i sl.

3. MILIĆI U BUDUĆNOSTI

3.1. Vizija Milića u 2010. godini

30 Statistički pokazatelji Centra za socijalni rad Milići Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 21

Na osnovu vrijednosti koje su prepoznate kao bitne za budući razvoj zajednice, i priznate kao neophodne za život stanovništva, Partnerska grupa je sačinila viziju Milića:

MILIĆI 2010 2010. godine Milići će biti prepoznatljivi po dobroj lokalnoj upravi i razvijenoj demokratiji. Zavidan nivo ukupnog razvoja biti će garancija visoke kvalitete života svih stanovnika opštine.

Navedena vizija bi trebala da da smisao svim budućim aktivnostima lokalnih vlasti, NVO-a i ostalih institucija i individua, kao i smjernice za kreiranje opštine koja će davati jednake mogućnosti svim stanovnicima za ostvarivanje adekvatnih životnih uslova. Vizija predstavlja opis budućnosti Milića, onakvih kakvim ga vide građani koji su bili uključeni u proces izrade Strategije razvoja. Vizija predstavlja osnovu za definisanje pravaca razvoja opštine. Vizija govori o Milićima 2010. godine, a osvrće se na prioritetna područja djelovanja te sadrži vrijednosti koje zajednica prepoznaje kao njene snage i mogućnosti. Ove potencijale je potrebno iskoristiti na putu razvoja baziranog na poštivanju ljudskih prava. Polazeći od vizije razvoja, a na osnovu niza diskusija i zaključaka izvedenih iz analize sektora koji su obuhvaćeni procesom planiranja ( javna uprava i civilno društvo, ekonomija i ekologija, obrazovanje i kultura te zdravstvo i socijalna zaštita), utvrđeni su razvojni i operativni ciljevi Strategije. Razvojni ciljevi se baziraju na poštivanju, zaštiti i ostvarivanju ljudskih prava, ali i predstavljaju okvir čijim zaživljavanjem bi se podigao nivo ukupne kvalitete života lokalne zajednice.

3.2 Ostvarivanje vizije: Opis razvojnih i operativnih ciljeva

3.2.1 Razvojni cilj 1

Javni poslovi će se odvijati u potpunom skladu sa potrebama građanki i građana, a bazirat će se na principima “dobre uprave”.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 22

Ovaj razvojni cilj usmjeren je ka rješavanju identifikovanih problema u funkcionisanju javne administracije, ali i podizanja nivoa kapaciteta građana da prepoznaju i na adekvatan način zahtijevaju rješavanje njihovih problema. Organizacija javnih poslova u lokalnoj zajednici ne može se pravilno planirati ni obavljati bez što većeg i aktivnog učešća stanovništva. Uloga Opštine jeste da bude servis građanima, ali da ih istovremeno i animira kako bi sami uticali na unapređenje ukupnog kvaliteta života u zajednici.

Opština i stanovništvo moraju kontinuirano raditi na izgrađivanju vlastitih kapaciteta, kako bi se dostigli standardi demokratskog društva. Ovo podrazumijeva i princip jednakosti u pristupu i raspodjeli pozitivnih efekata razvoja zajednice. Poštivanje ovog principa će također omogućiti stvaranje i unapređivanje mehanizama za učešće svih, a naročito ugroženih i marginalizovanih kategorija stanovništva.

Postavljeni razvojni cilj će se doseći ostvarivanjem 2 operativna cilja usmjerena na izgradnju materijalnih i ljudskih kapaciteta opštine i stanovništva, te unapređenje mehanizama za njihovu svrsishodnu primjenu. Zajednička komponenta oba operativna cilje je razvijanje kanala za protok informacija, kako bi se ostvarila dvosmjerna komunikacija između lokalne zajednice i lokalnih vlasti i povećao stepen povjerenja stanovništva u izabrane predstavnike vlasti.

Opština treba da sačini program strateškog upravljanja javnom imovinom. U okviru ovog program, potrebno je prvenstveno formirati bazu podataka javne imovine (zemljište, zgrade, infrastruktura) koja će unaprijediti prostorne, regulacione i urbanističke planove, u smislu da oni odgovaraju sadašnjem stanju i obuhvataju čitavo područje opštine. U skladu sa ovim, neophodno je prethodno usvojiti akt kojim bi se definisali minimalni standardi uslova za život u naseljenom mjestu, naročito u smislu infrastrukture koja je preduslov za sigurne i zdrave uslove za život jer omogućava pristup zdravstvu, obrazovanju, socijalnim službama, itd.

Razvojni cilj 1. - Javna administracija i civilno društvo

Razvojni cilj 1. Javni poslovi će se odvijati u potpunom skladu sa potrebama građana, a bazirat će se na principima dobre uprave

Operativni cilj 1.1. Operativni cilj 1.2.

Do 2010. godine će biti maksimalno Do 2010. godine će materijalni i ljudski resursi unapređeni mehanizmi komunikacije javne uprave biti unapređeni, a upravljanje građana i javne uprave. javnom imovinom ća biti na zavidnom nivou funkcionalnosti. Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 23

- P R O J E K T I – M J E R E

1. Izgradnja i opremanje 10 objekata MZ ( Milići I, Štedrić, D.Most, Đile i R. Brdo, M.Brdo, Podgora, Skugrići, Rajići , Milići III i Maćesi-Rovaši).

2.Nadgradnja i opremanje zgrade Opštine.

3. Definisati kriterije i uspostaviti komisiju za ocjenjivanje programa NVO-a, medija – finansiranje na osnovu programa i projekata.

4. Institucionalno osnaženje MZ, umrežavanje i jačanje njihove zagovaračke uloge (razvoj materijalno-tehničkih uslova za rad, izgradnja kapaciteta, unapređenje komunikacije s opštinskim vlastima).

5. Instutucionalno jačanje NVO.

6. Unapređenje mehanizma interne kontrole.

7. Popis javne imovine na opštini – izrada kriterija za njeno korištenje.

8. Uspostavljanje sistema upravljanja kvalitetom prema standardu ISO 9001 : 2000

9.Uspostavljanje unutrašnje organizacije i obezbjeđenje jednake mogućnosti i transparentnosti procesa zapošljavanja u opštinskoj upravi, u skladu sa važećim zakonskim okvirom.

Razvojni cilj 1.: Javni poslovi će se odvijati u potpunom skladu sa potrebama, a bazirat će se na principima „dobre uprave“. Operativni cilj 1.1.: Do 2010. godine će biti maksimalno unapređeni mehanizmi komunikacije građana i javne uprave. Naziv projekta: Izgradnja i opremanje 10 objekata (6+4) MZ (Milići I, Štedrić, D.Most, Đile i R. Brdo, M.Brdo, Podgora, Skugrići, Rajići, Milići III i Maćesi- Rovaši) Opis projekta: Ovim projektom je predviđena izgradnja šest (6) novih objekta MZ, završni radovi na četiri (4) objekta kao i opremanje svih deset (10) objekata. Objekti su tipski i rade se od tvrdog materijala, pojedinačne površine cca 30 m2 sa odgovarajućim prostorijama za rad Savjeta MZ i njihovih građana. Oprema je namjenska i prilagođena je potrebama organa MZ. Realizacijom ovog projekta stvoriće se optimalni uslovi za efikasan rad Savjeta MZ i maksimalno će biti unapređeni mehanizmi komunikacije Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 24 građana i javne uprave. Opravdanost: Sve aktivnosti predviđene ovim projektom služiće budućem efikasnijem radu Savjeta MZ, konstantnom podizanju nivoa usluga građanima, boljoj i efikasnijoj komunikaciji građana i javne uprave. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Izgrađeni i - Efikasniji rad Savjeta MZ - Donošenje Odluke SO-e opremljeni - Bolja saradnja MZ sa o gradnji objekti MZ lokalnom upravom - Planirati sredstva - Kvalitetnije usluge Budžetom Opštine i prema građanima donatora - Raspisati javni poziv i izabrati najpovoljnijeg ponuđača - Izvršiti izgradnju i opremanje MZ Procijenjeni potrebni iznos: 125.000 KM Ciljana grupa: Građani navedenih MZ Održivost projekta: Ovaj projekat ima održivu dimenziju, jer će se finansirati iz Budžeta Opštine, dijelom iz sredstava donatora i građana.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 25

Razvojni cilj: 1.: Javni poslovi će se odvijati u potpunom skladu sa potrebama građana, a bazirat će se na principima dobre uprave Operativni cilj: 1.1.: Do 2010. godine će biti maksimalno unapređeni mehanizmi komunikacije građana i javne uprave. Naziv Projekta: Nadogradnja i opremanje zgrade Opštine Opis Projekta: Ovim projektom je predviđena nadogradnja zgrade Opštine Milići sa određenim brojem prostorija površine cca 300 m2, njihovo opremanje, kao i prekomponovanje postojećih prostorija za salu za sjednice SO-e. Nadgradnjom navedenih prostorija na zgradi Opštine, stvorili bi se optimalni uslovi za rad zaposlenih u Administrativnoj službi, provedene reforme i uvođenje određenih standarda bi se znatno efikasnije primjenjivali, a takođe bi se obezbjedili potrebni uslovi za kvalitetniji rad SO-e. Ovim projektom se obezbjeđuju bolji uslovi za saradnju i komuniciranje sa građanima i drugim ustanovama i institucijama u RS. Projekat bi se gradio u 2008. godini sredstvima Opštine i po mogućnosti donacijama Vlade RS i drugih donatora. Opravdanost: Projekat je u potpunosti opravdan zato što se izgradnjom i opremanjem istog obezbjeđuju optimalni uslovi za rad zaposlenih u Administrativnoj službi, kao i za rad odbornika. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Bolji uslovi za rad - Izrada projektne - Izgrađene i opremljene zaposlenih u lokalnoj dokumentacije prostorije za lokalnu upravi - Obezbjeđenje sredstava upravu i SO-e - Bolji uslovi za rad - Provođenje odredbi odbornika SO-e Zakona o javnim radovima - Kavalitetnije usluge prema BiH građanima - Izgradnja i opremanje objekta - Zadovoljniji građani - Tehnički prijem - Stavljanje u funkciju objekta

Procijenjeni potrebni iznos: 200.000 KM Ciljana grupa: Zaposleni u lokalnoj upravi, odbornici, građani opštine Održivost projekta: Projekat je održiv jer se finansira iz sredstava budžeta Opštine.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐ 2010 26

Razvojni cilj 1.: Javni poslovi će se odvijati u potpunom skladu sa potrebama građana, a bazirat će se na principima „dobre uprave“. Operativni cilj 1.1.: Do 2010. godine će biti maksimalno unapređeni mehanizmi komunikacije građana i javne uprave. Naziv projekta: Definisati kriterije i uspostaviti komisiju za ocjenjivanje programa NVO-a, medija i sl. – finansiranje na osnovu programa i projekata Opis projekta: Cilj ove aktivnosti je stvaranje jasnih kriterijuma za finansiranje aktivnosti različitih subjekata iz opštinskog budžeta. Direktni korisnici projekta će biti NVO-i, mediji i opštinska administracija, a indirektni ukupna populacija Milića. Na ovaj način će se stvoriti jasni kriterijumi za finansiranje iz opštinskog budžeta, čime će Budžet biti transparentniji i prihvatljiviji građanima Milića. Aktivnosti projekta će se ogledati u procesu kreiranja dokumenta kroz zajednički rad predstavnika NVO-a, Opštine i međunarodnih organizacija. Ovaj dokument će biti podložan javnoj raspravi te usvojen na Skupštini opštine. Opravdanost: Za bolji rad opštinske administracije, ali i veći stepen aktivnosti NVO-a i medija, neophodno je postojanje jasnih kriterijuma finansiranja iz opštinskog budžeta. Za sada se NVO-e finansiraju na osnovu Pravilnika o dodjeli novčanih pomoći, a po podnijetim projektima. Jasno je da je postojanje ovih kriterijuma neophodno, ako se želi raditi na boljitku svih stanovnika opštine. Direktnu korist od realizacije ovoga rojekta će imati NVO-i i mediji, a indirektnu korist će osvjetiti svi stanovnici opštine. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Usvojeni kriterijumi za - Transparentniji budžet - Zajednički prijedlog finansiranje iz budžeta - Viši nivo aktivnosti NVO dokumenta od Opštine i medija i NVO-a - Lakši rad opštinske - Javna rasprava Administracije - Usvajanje dokumenta - Bolje usluge korisnicima Procijenjeni potrebni iznos: - Ciljana grupa: NVO-i, mediji, svi građani Održivost projekta: Ovo je jednokratna aktivnost čijom realizacijom se stvaraju preduslovi za transparentno trošenje Budžeta u korist svih građana. Naknadne izmjene i dopune kriterijuma neće zahtjevati utrošak finansijskih sredstava.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐ 2010 27

Razvojni cilj 1.: Javni poslovi će se odvijati u potpunom skladu sa potrebama građana i bazirat će se na principima „dobre uprave“. Operativni cilj 1.1.: Do 2010. godine će biti maksimalno unapređeni mehanizmi komunikacije građana i javne uprave. Naziv projekta: Institucionalno osnaživanje MZ, umrežavanje i jačanje njihove zagovaračke uloge (razvoj materijalno-teničkih uslova za rad, izgradnja kapaciteta Opis projekta: Odlukom SO-e od 2005. godine formirano je 19 mjesnih zajednica i Statutom im je data određena uloga u razvoju lokalne zajednice. Ovim projektom se želi dati veća uloga MZ, u rješavanju ključnih problema opštine, kroz njihovo učešće u kreiranju i donošenju razvojnih planova i odluka, Budžeta Opštine, partnerskom odnosu u investicionim aktivnostima, u javnim raspravama po svim pitanjima od interesa zajednice. Projektom se predviđa međusobno umrežavanje MZ i njihovo povezivanje sa lokalnom zajednicom kako bi se sve vrste komunikacija što brže i efikasnije uspostavile. MZ treba materijalno tehnički opremiti i omogućiti im bolje uslove za rad, bolju komunikaciju sa građanima i lokalnom zajednicom, donatorima i sa određenim ministarstvima u Vladi RS. Kadrovima MZ omogućiti potrebnu edukaciju. Opravdanost: Ovaj projekat svoju opravdanost vidi u nastojanju lokalne zajednice da što bolje promoviše postojanje MZ, njihovo jačanje u materijalno-tehničkom pogledu, učešće u donošenju svih važnijih akata, boljoj saradni sa svim institucijama na području opštine i što boljoj saradnji sa građanima. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Realizovan projekat - Veća uloga MZ u lokalnoj - Zakonska regulativa institucionalnog zajednici osnivanja MZ osnaživanja MZ - Bolja komunikacija sa - Opremanje MZ lokalnom zajednicom materijalno-tehničkim i građanima sredstvima - Jačanje partnerstva - Umrežavanje MZ sa - Zajedničko donošenje lokalnom zajednicom Odluka, planova i budžeta - Učešće MZ u svim aktivnostima od interesa razvoja Opštine Procijenjeni potrebni iznos: 50.000 KM Ciljana grupa: Organi MZ, lokalna zajednica, građani mjesnih zajednica Održivost projekta: Projekat je u potpunosti održiv iz razloga što je finansiranje aktivnosti u MZ podržano budžetom Opštine, određenim aktivnostima građana i donatora.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐ 2010 28

Razvojni cilj 1.: Javni poslovi će se odvijati u potpunom skladu sa potrebama građana i bazirat će se na principima „dobre uprave“. Operativni cilj 1.1.: Do 2010. godine će biti maksimalno unapređeni mehanizmi komunikacije građana i javne uprave. Naziv projekta: Institucionalno jačanje NVO Opis projekta: Ovim projektom se daje značajna podrška NVO kao važnom faktoru u razvoju lokalne zajednice i cjelokupnog društva. NVO moraju svoja akta uskladiti sa važećim zakonskim propisima i kao takve uključiti se u demokratske procese kreiranja određenih odluka u vođenju javnih poslova u lokalnim zajednicama, preuzimanju odgovarajuće uloge u promovisanju ljudskih i građanskih prava i sloboda kao nužnih preduslova demokratizacije društva. NVO-e kroz svoje programe i projekte moraju ostvariti adekvatnu saradnju sa lokalnim vlastima i svim institucijama sistema. Aktivnom ulogom u društvu NVO-e moraju pokazati da su njihove inicijative važan faktor u razvoju lokalne zajednice i društva. Opravdanost: Institucionalno jačanje NVO će dati određeni doprinos u razvoju određenih demokratskih procesa i društva, boljoj saradnji sa lokalnim vlastima i pružanju pomoći građanima. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Realizovan projekat - Saradnja sa lokalnim - Uspostava NVO u skladu „Institucionalno vlastima sa zakonskim propisima jačanje NVO“ - Učešće u procesu - Izrada programa saradnje donošenja odluka sa lokalnom zajednicom i - Podrška lokalnih vlasti drugim institucijama NVO - Širenje znanja kroz razne - Pomoć građanima iz seminare, kurseve, oblasti ljudskih prava i radionice sloboda - Informisanje građana o aktivnostima Procijenjeni potrebni iznos: 5.000 KM Ciljana grupa: Lokalna zajednica i svi građani opštine Održivost projekta: NVO u svom radu moraju ostvariti adekvatnu saradnju sa lokalnom vlašću, građanima i svim institucijama i pokazati partnerski odnos u rješavaju svih problema i na taj način će projekat biti održiv, a NVO će uspješno funkcionisati.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐ 2010 29

Razvojni cilj 1.: Javni poslovi će se odvijati u potpunom skladu sa potrebama građana, a bazirat će se na principima „dobre uprave“. Operativni cilj 1.2.: Do 2010. godine će materijalni i ljudski resursi javne uprave biti unapređeni, a upravljanje javnom imovinom će biti na zavidnom nivou funkcionalnosti. Naziv projekta: Unapređenje mehanizma Interne kontrole Opis projekta: Interna kontrola je proces koji uspostavlja rukovodstvo Opštine na čelu sa Načelnikom, kako bi se učvrstile garancije da javna uprava ostvaruje sve ciljeve postavljene planskim aktima Opštine. Uspostavom sistema Interne kontole rukovodstvo Opštine efikasno upravlja aktivnostima koje su posledica izvršenja budžeta, osigurava rad u skladu sa važećim zakonskim propisima, upravljačkom politikom osigurava zaštitu resursa, štiti zajednicu od drugih nepravilnsoti. Sistem Interne kontrole obuhvata: spoznaju i procjenu rizika, kontrolne radnje, proces informisanja i komunikacije i proces nadzora i ispravke nepravilnosti. Efikasni sistem Interne kontrole zahtjeva efikasno definisanje politike, uspostavljanje ciljeva i planova, nadzor, identifikaciju rizika itd. U cilju efikasnijeg i sveobuhvatnijeg rada i mehanizama kontrole potrebno je uraditi Pravilnik o Internoj kontroli. Opravdanost: Uspostavom sistema Interne kontrole osigurava se efikasniji rad lokalne zajednice, kontrolišu se određeni procesi, osigurava se zaštita resursa od eventualnih gubitaka pogrešnim upravljanjem itd. što čini projekat u potpunosti opravdanim. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Unapređeni mehanizam - Efikasniji rad lokalne - Izrada Pravilnika o Interne kontrole zajednice Internoj kontroli - Kontrola svih procesa - Definisanje procesa rada kontrole - Zaštita resursa - Primjena zakonskih - Spoznaja i procjena propisa rizika - Informisanje i komunikacija Procijenjeni potrebni iznos: - Ciljana grupa: Zaposleni u lokalnoj upravi Održivost projekta: Projekat će biti održiv ukoliko se budu poštovali svi zakonski propisi koji regulišu ovu oblast i ukoliko se Pravilnik o Internoj kontroli dosledno primjeni.

Razvojni cilj 1.: Javni poslovi će se odvijati u potpunom skladu sa potrebama građanki

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐ 2010 30 i građana, a bazirat će se na principima „dobre uprave“. Operativni cilj 1.2.: Do 2010. godine će materijalni i ljudski resurski javne uprave biti unapređeni, a upravljanje javnom imovinom će biti na zavidnom nivou funkcionalnosti. Naziv projekta: Popis javne imovine na opštini – izrada kriterijuma za njeno korištenje Opis projekta: Cilj ove aktivnosti je stvaranje pretpostavki za ukupni razvoj te stavljanje u funkciju svih razvojnih potencijala. Realizacijom ove aktivnsoti stanovništvo opštine će imati direktne i indirektne koristi, a posebno će se ovo osjetiti u segmentu rada javne administracije, ekonomije i kulture. Opština će, putem tima za impelentaciju projekta (u koji će biti involirani predstavnici službe katastra i drugih nadležnih organa), izvršiti popis javne imovine (zgrade, zemljište, infrastruktura, itd) po namjeni, vrsti, strukturi i vrijednosti. Druga faza Projekta će biti usmjerena na izradu Plana upravljanja opštinskom imovinom: Načelnik će SO-e predložiti plan uprravljanja opštinskom imovinom u periodu do 2009. godine. Proces će se odvijati paralelno sa finansijskim planiranjem da bi se povećali prihodi u budžet. Ujedno, Opština će izraditi kriterije za pristup / upotrebu opštinske javne imovine, a koje će usvojiti Skupština opštine. Opravdanost: Ovo je Projekat od suštinske važnosti za realizaciju svih drugih aktivnosti i projekata, a korist od ove aktivnosti bi imali svi građani opštine. Prema sadašnjoj evidenciji Opština Milići posjeduje jedino zgradu Opštine čija vrijednost se procjenjuje na cca 300.000 KM. Za svu drugu imovinu na opštini(puteve, javne zgrade i sl.) titular nije jasan, a samim tim je i upravljanje imovinom neadekvatno. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Jasan uvid u imovinu - Povećanje budžetskih prihoda - Inicijativa Načelnika Opštine i drugih - Efikasnije razvojno planiranje - Odluka SO-e Javnih subjekata, kroz efikasniju upotrebu javne - Formiranje stručnog tima kontrola i pravilno imovine (iznajmljivanje (katastar, geodet. uprava i upravljanje istom zemljišta, rekonstrukcija sl.) infrastrukture, ugovori o - Popis javne imovine koncesiji i dr.) - Procjena vrijednosti - Dodatno finansiranje koje će - Izrada plana upravljanja odgovoriti na potrebe raznih imovinom grupa. - Izrada kriterijuma za korištenje imovine - Usvajanje plana i kriterijuma Procijenjeni potrebni iznos: 10.000 KM Ciljana grupa: Stanovništvo opštine, Poslovni sektor, Javna administracija, NVO Održivost projekta: : Realizacijom ovoga projekta stvaraju se preduslovi za domaćinsko upravljanje javnom imovinom. Kasnije ažuriranje ove baze podataka bi bilo redovna aktivnost Opštinskih organa, u okviru njihovih redovnih aktivnosti.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐ 2010 31

Razvojni cilj 1.: Javni poslovi će se odvijati u potpunom skladu sa potrebama građana, a bazirat će se na principima „dobre uprave“. Operativni cilj 1.2.: Do 2010. godine će materijalni i ljudski resursi javne uprave biti unapređeni, a upravljanje javnom imovinom će biti na zavidnom nivou funkcionalnosti. Naziv projekta: „Uspostavljanje sistema upravljanja kvalitetom prema standardu ISO 9001 : 2000“ Opis projekta: Ovim projektom se jasno definišu odgovornosti, procedure, propisi i resursi usmjereni na ostvarivanje upravljačkih ciljeva Opštine. Upravljanje kvalitetom predstavlja usklađene aktivnosti rukovođenja i upravljanja organizacijom imajući u vidu kvalitet. Projekat obuhvata obuku zaposlenih, pripremu i nabavku opreme potrebne za dostizanje standarda, kao i certifikaciju kvaliteta. Osnovni razlog su uspostavljanje sistema upravljanja kvalitetom po zahtjevima standarda ISO 9001 : 2000 jeste da poboljšamo usluge Administrativne službe prema građanima, pravnim i drugim subjektima, kroz efikasniji i otvoreniji rad, pojačanu odgovornost svih zaposlenih, dodatno stručno usavršavanje osoblja itd. Projekat se planira realizovati do 31.05.2008. godine. Opravdanost: Projekat „Uspostavljanje sistema upravljanja kvalitetom prema standardu ISO 9001 : 2000“ svoju opravdanost potvrđuje kroz efikasniji i odgovorniji rad lokalne uprave, potpuno zadovoljstvo korisnika usluga – građana, kao i eliminisanje troškova koji su posledica grešaka u radu. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Uspostavljen sistem - Veća svijest o vrijednosti - Izrada analize stanja upravljanja standardizacije sistema upravljanja kvalitetom prema - Povećan kvalitet usluga kvalitetom standardima - Zadovoljni građani - Izrada plana aktivnosti za ISO 9001:2000 -Veća odgovornost uvođenje standarda zaposlenih u lokalnoj upravi - Edukacija učesnika u izradi - Racionalno trošenje - Implementacija budžtskih sredstava dokumentovanih rješenja - Certifikacija Procijenjeni potrebni iznos: 30.000 KM Ciljana grupa: Zaposleni u Opštini Milići i građani opštine Održivost projekta: Projekat će biti održiv ukoliko se strogo budu poštovala pravila i norme utvrđene standardom ukolo se sistem upravljanja stalno dograđuje i tako obezbjeđuju uslovi za primjenu drugih standarda.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐ 2010 32

Razvojni cilj 1.: Javni poslovi će se odvijati u potpunom skladu sa potrebama građanki i građana, a bazirat će se na principima „dobre uprave“. Operativni cilj 1.2.: Do 2010. godine će materijalni i ljudski resursi javne uprave biti unapređeni, a upravljanje javnom imovinom će biti na zavidnom nivou funkcionalnosti. Naziv projekta: Uspostava unutrašnje organizacije i obezbjeđene jednake mogućnosti i transparentnost procesa zapošljavanja u opštinskoj upravi, u skladu sa važećim zakonskim okvirom Opis projekta: Neophodno je da Opština napravi pregled stanja zaposlenih po različitim kriterijumima, koji bi uključivali njihovo obrazovanje, stručnu osposobljenost, iskustvo, ali i etničku pripadnost. Nakon definisanja kriterijuma i usvajanja sistematizacije, u skladu sa Zakonom o lokalnoj samoupravi, raspisaće se konkurs za prijem radnika u radni odnos i provešće se kompletna procedura prijema predviđena Zakonom. Opravdanost: Struktura zaposlenih radnika u opštinskoj administraciji još uvijek nije u potpunsoti usklađena sa odredbama Zakona o lokalnoj samoupravi (kriterij koji definiše etničku pripadnost), ali se nastoji kod svakog prijema ispoštovati odredbe člana 3. istog Zakona. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Struktura opštinske - Povjerenje u - Izrada pregleda situacije administracije administraciju - Izrada i usvajanje usklađena sa Zakonom - Kvalitetniji rad sistematizacije administracije - Raspisivanje oglasa za - Ubrzanje procesa prijem nedostajućeg osoblja povratka (u skladu sa Zakonom o lokalnoj samoupravi) - Prijem zaposlenika Procijenjeni potrebni iznos: - Ciljana grupa: Opštinska administracija, povratnici, svo stanovništvo Održivost projekta: Nakon okončanja aktivnosti, opštinska administracija će nastaviti da funkcioniše u skladu sa pozitivnim zakonskim normama, i biti će finansirana iz opštinskog budžeta.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 33

3.2.2. Razvojni cilj 2.

Povećati mogućnosti za zapošljavanje i kreirati uslove za implementaciju prava na rad

Da bi se u pravom smislu riječi postigla realizacija ovog razvojnog cilja definisana su tri operativna cilja čijom implementacijom bi se stvorio institucionalni okvir za razvoj, što bi direktno utjecalo na novo investiranja, a time i na poboljšanje kvalitete i standarda života stanovništva opštine.

Iskorištenost poljoprivrednih potencijala će omogućiti razvoj prerađivačke industrije i direktno utjecati na smanjenje broja nezaposlenih na području opštine Milići.

Opština će preuzeti aktivnu ulogu, u skladu sa domaćim i međunarodnim standardima, poduzimati mjere za smanjenje stope nezaposlenosti i pružanje jednakih uslova zapošljavanja svim građanima opštine.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 34

Razvojni cilj 2. - Ekonomija i ekologija

Razvojni cilj 2. Povećati mogućnosti za zapošljavanje i kreirati uslove za implementaciju prava na rad

Operativni cilj 2.1. Operativni cilj 2.2. Operativni cilj 2.3.

Stvoreni uslovi i Do 2010. godine povećani Do 2010. god. će se institucionalni okvir prihodi od poljoprivredne broj evidentiranih za razvoj do 2010. god. proizvodnje za 50% zaposlenih radnika povećati za 300

- P R O J E K T I – M J E R E

1. Popravka i sanacija lokalnih puteva (MZ Vukovići, Skugrići, Milići III, Zaklopača, Maćesi i Rovaši, Podgora, Rajići, Milića Brdo, Milići i Đile i R. Brdo).

2. Asvaltiranje lokalnih puteva (MZ Milići III, G. Zalukovik, Podgora, Rajići, M. Brdo, Raševo, Koprivno, Maćesi – Rovaši, Kasaba – Sebiočina, Đile-R.Brdo i Skugrići III faza).

3. Izgradnja mostova (MZ Zaklopača, G. Zalukovik, Milići I, Derventa).

4. Rekonstrukcija NN mreže (MZ Vukovići, Koprivno, Rajići, N. Kasaba, Mišići).

5. Izmjene i dopune Urbanističkog plana.

6. Kampanja prema višim nivoima vlasti za rješavanje statusa arondiranog zemljišta.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 35

7. Uspostava tima za lokalni razvoj.

8. Izrada strategije razvoja poljoprivrede.

9. Organizovanje otkupa mlijeka – razvoj stočnog fonda.

10. Organizovani otkup ljekovitog bilja.

11. Podizanje zasada voća, maline i jagode.

12. Organizovanje poljoprivredne proizvodnje u staklenicima i plastenicima.

13. Organizovani otkup poljoprivrednih proizvoda.

14. Rješavanje statusa Robne kuće i AD „6. avgust“ Milići.

15. Rješavanje statusa zadruge „Agro Birač“.

16. Razvoj turizma – domaća radinost planinarski domovi.

17. Razvoj MSP – podsticaj zapošljavanja

18. Program obuke za poslovne ljude.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 36

Razvojni cilj 2.: Povećati mogućnost za upošljavanje i kreirati uslove za implementaciju prava na rad. Operativni cilj 2.1.: Stvoreni uslovi i institucionalni okvir za razvoj do 2010. godine Naziv projekta: Popravka i sanacija lokalnih puteva (MZ Vukovići, Skugrići, Milići III, Zaklopača, Maćesi Rovaši, Podgora, Rajići, M. Brdo, Milići I i Đile - R. Brdo Opis projekta: Ovim projektom predviđena je popravka i sanacija lokalnih puteva u navedenim mjesnim zajednicama u ukupnoj dužini od 45 km. Glavne aktivnosti na popravci i sanaciji su popravka posteljice puta, dovoz ravnog šuta, planiranje i valjanje istog i izrada rigola. Realizacijom ovog projekta ostvariće se bolja komunikacija stanovnika navedenih MZ sa sjedištem Opštine, stvoriti povoljniji uslovi za povratak povratnika, kao i bolji uslovi za razvoj poljoprivrede i drugih privrednih aktivnosti. U realizaciji ovog projekta učestvovaće stanovnici MZ, Opština i eventualni donatori po modulu Partnerstva. Opravdanost: Popravka i sanacija lokalnih puteva u navedenim MZ svoju opravdanost zasniva na stvaranju boljih uslova života stanovnika istih, na stvaranju povoljnijih uslova za povratak i razvoj poljoprivrede i drugih aktivnsoti. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Izvršena popravka i - Bolja komunikacija - Izrada projektno – tehničke sanacija lokalnih stanovnika MZ sa dokumentacije puteva u MZ Opštinom - Raspisivanje tendera za naj - Poboljšani uslovi života povoljnijeg ponuđača - Podsticaj procesu - Dovoz materijala potrebnog povratka za popravku puta - Veće zadovoljstvo - Planiranje i valjanje stanovnika MZ - Izrada kanala - Povoljniji uslovi za privredni razvoj Procijenjeni potrebni iznos: 450.000 KM Ciljana grupa: Stanovnici navedenih MZ i cijele opštine Održivost projekta: Nakon završetka projekta i dovođenja navedenih putnih pravaca u stanje normalne komunikacije, brigu o održavanju istih preuzimaju dijelom stanovnici MZ, a dijelom Opština, kao subjekat koji se brine o održavanju lokalnih puteva.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 37

Razvojni cilj 2.: Povećati mogućnost za upošljavanje i kreirati uslove za implementaciju na rad. Operativni cilj 2.1.: Stvoreni uslovi i institucionalni okvir za razvoj do 2010. godine. Naziv projekta: Asfaltiranje lokalnih puteva (MZ Milići III, G.Zalukovik, Podgora, Rajići, M. Brdo, Raševo, Koprivno, Maćesi - Rovaši, N. Kasaba - Sebiočina, Đile i Skugrići III faza Opis projekta: Ovaj projekat predviđa pripremu i asfaltiranje lokalnih puteva u navedenim MZ u ukupnoj dužini od 25 km. Glavne aktivnsoti u realizaciji ovog projekta su priprema radova za asfaltiranje, izrada kanala i propusta i asfaltiranje istih. Stavljanjem u funkciju asfaltiranih puteva ovih MZ stvaraju se optimalni uslovi za život stanovnika u njima, otvaraju se veće mogućnsoti za razvoj privrednih i poljoprivrednih aktivnsoti, stvaranje novih tržišnih vrijednosti, poboljšanje uslova za povratak povratnika i održivost povratka. U finansiranju ovog projekta učestvovaće Opština, stanovnici pomenutih MZ i eventualni donatori po modelu Partnerstva. Opravdanost: Asfaltiranjem navedenih lokalnih puteva stvaraju se bolji uslovi za život stanovnika MZ, bolja komunikacija sa sjedištem opštine i drugih opština, povoljniji uslovi za brži privredni razvoj i održivost povratka povratnika što ovaj projekat čini u potpunosti opravdanim. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Asfaltirani lokalni - Bolja komunikacija - Izrada projektno – tehničke putevi stanovnika MZ sa dokumentacije Opštinom - Raspisivanje tendera za - Poboljšani uslovi života izbor najpovoljnijeg - Podsticaj održivom ponuđača povratku - Izbor najpovoljnijeg - Zadovoljni stanovnici MZ ponuđača - Povoljniji uslovi za - Priprema podloge puteva za privredni razvoj asfalt - Izrada kanala i propusta - Asfaltiranje puteva - Tehnički prijem - Stavljanje u funkciju navedenih puteva Procijenjeni potrebni iznos: 2.000.000 KM Ciljana grupa: Stanovnici navedenih MZ i cijele opštine, privrednici Održivost projekta: Po završetku ovog projekta brigu o održavanju putnih pravaca preuzima Opština, dijelom i stanovnici MZ, što projekat čini u potpunosti održivim.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 38

Razvojni cilj 2.: Povećati mogućnost za upošljavanje i kreirati uslove za implementaciju na rad. Operativni cilj 2.1.: Stvoreni uslovi i institucionalni okvir za razvoj do 2010. godine. Naziv projekta: Izgradnja mostova (MZ Zaklopača, G. Zalukovik, Milići I i Derventa, Podgora i Milići II) Opis projekta: Ovim projektom je predviđena izgradnja manjih mostava na rijekama Zeleni i Studeni Jadar u navedenim MZ izuzev izgradnje mosta u MZ Milići II kod SŠC koji predstavlja veći investicioni zahvat. Projektno - tehničkom dokumentacijom su predviđeni svi pripremni radovi, zemljani radovi, betonski i armirački radovi sa predmjerom i predračunom. Izgradnjom ovih mostova obezbjeđuje se adekvatna infrastruktura za stanovnike MZ i stvaraju se povoljniji uslovi za bolji život, razvoj poljoprivrede i preduzetničke djelatnosti, kao i bolji uslovi za povratnike. Ovaj projekat će se realizovati u partnerskom odnosu stanovnika MZ, Opštine i donatora. Opravdanost: Izgradnja mostova u navedenim MZ svoju opravdanost zasniva na obezbjeđenju boljih uslova života, većoj mogućnsoti stanovnika za bavljenjem određenim poljoprivrednim i privrednim aktivnostima, boljom komunikacijom sa Opštinom i efikasnijem povratku. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Izgrađeni mostovi u - Bolja komunikacija - Izrada projektno – tehničke navedenim MZ stanovnika MZ sa dokumentacije opštinom - Raspisivanje tendera - Povoljniji uslovi za život - Izbor najpovoljnijeg - Veće mogućnosti za brz ponuđača razvoj MZ - Izvođenje radova po - Podsticaj povratku i projektu njegova održivost - Tehnički prijem - Stavljanje u funkciju izgrađenih mostova Procijenjeni potrebni iznos: 350.000 KM Ciljana grupa: Stanovnici pomenutih MZ i cijele opštine Održivost projekta: Projekat će nakon izgradnje i stavljanja u funkciju održavati dijelom stanovnici MZ i Opština, što znači da održivost istog ne dolazi u pitanje.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 39

Razvojni cilj 2.: Povećati mogućnost za upošljavanje i kreirati uslove za implementaciju prava na rad. Operativni cilj 2.1.: Stvoreni uslovi i institucionalni okvir za razvoj do 2010. godine. Naziv projekta: Rekonstrukcija NN mreže (MZ Vukovići, Koprivno, Rajići, Nova Kasaba, Mišići) Opis projekta: Niskonaponska mreža u pomenutim MZ je trenutno u dosta lošem stanju što onemogućava građanima istih uredno i kvalitetno snadbijevanje električnom energijom. Česti kvarovi ili padovi napona nanosili su građanima određene štete na električnim aparatima ili su im ometali određene privredne i druge aktivnsoti. Rekonstrukcija NN mreže u ovim MZ podrazumjeva zamjenu drvenih stubova armirano-betonskim, zamjenu postojećih provodnika samonosivim kablovima, izradu novih kablovskih priključaka i zamjenu dotrajalih dijelova na trafostanicama. Projekat bi se realizovao u partnerskom odnosu između ZDP Elektro-Bijeljina, Opštine Milići i građana ovih MZ u periodu 2008/2010. god. Opravdanost: Ovim projektom bi se obezbjedilo uredno i kvalitetno snadbijevanje električnom energijom građana ovih MZ, izbjegli bi se svi problemi i posledice dosadašnjeg nekvalitetnog obezbjeđenja energijom. Iz ovih razloga projekat je u potpunosti opravdan. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

-Izvršena rekonstrukcija -Kvalitetnija NN mreža -Izrada projektno - tehničke NN mreže u navedenim -Urednije i kvalitetno dokumentacije MZ snadbijevanje električnom -Raspisivanje tendera za energijom izbor najpovoljnijeg -Smanjenje mogućnosti za ponuđača eventualne štete -Izbor najpovoljnijeg -Zadovoljni građani MZ-a ponuđača -Manji troškovi tekućeg -Izgradnja NN mreže održavanja -Tehnički prijem -Stavljanje u funkciju Procijenjeni potrebni iznos: 1.250.000 KM Ciljana grupa: Stanovnici navedenih MZ opštine Održivost projekta: Projekat je u potpunosti održiv jer se održavanje finansira iz sredstava ZDP Elektro Bijeljina.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 40

Razvojni cilj 2.: Povećati mogućnost za upošljavanje i kreirati uslove za implementaciju prava na rad. Operativni cilj 2.1.: Stvoreni uslovi i institucionalni okvir za razvoj do 2010. godine. Naziv projekta: Izmjene i dopune urbanističkog plana Opis projekta: Važnost Urbanističkog plana opštine Milići je istekla 1983. godine. Od tada pa do danas gradnja svih vrsta objekata na opštini je građena na osnovu utvrđenih urbanističko - tehničkih uslova. Da bi se nastavila gradnja određenih objekata u skladu sa važećim zakonskim propisima neophodno je donijeti nova planska dokumenta i tako spriječiti svaku nelegalnu i nezakonitu gradnju. Program izmjene i dopune Urbanističkog plana Opštine podrazumjeva: Pripremu geodetskih- digitalnih podloga, pripremu ostale dokumentacije i saglasnosti za izradu prostornog plana opštine, reviziju postojećeg urbanističkog plana, pripremu i izradu planova nižeg reda za naseljena mjesta opštine. Izradu navedene prostorno-planske dokumentacije vršiće ovlaštene institucije u RS u saradnji sa nadležnim opštinskim i republičkim organima. Izrada ovih dokumenata izvršiće se u 2008/2009. godini. Opravdanost: Ovim projektom se stvaraju potrebni uslovi za plansku i zakonitu gradnju svih vrsta objekata i infrastruktura na području opštine Milići, kao i uslovi za legalizaciju ranije izgrađenih objekata. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

-Izmjenjena i dopunjena - Usklađena prostorno - - Snimanje i digitalizacija urbanističko – planska planska dokumentacija katastarskih parcela dokumentacija opštine sa Zakonima RS i BiH - Obezbjeđenje potrebnih - Stvoreni uslovi za legalnu saglasnosti određenih gradnju institucija - Pojednostavljena - Priprema idejnog rješenja procedura za dobijanje nacrta plana dozvola za gradnju - Revizija idejnog rješenja od - Zadovoljniji građani strane Savjeta plana - Veći prihod u budžetu - Izrada predloga plana - Javna rasprava Procijenjeni potrebni iznos: 200.000 KM Ciljana grupa: Građani i institucije opštine Milići Održivost projekta: Projekat svoju održivost bazira na činjenici da se finansira iz budžeta Opštine u kome će se prihodi stalno povećavati zahvaljujući primjeni Urbanističko - planskih dokumenata opštine.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 41

Razvojni cilj 2.: Povećati mogućnost za upošljavanje i kreirati uslove za implementaciju na rad. Operativni cilj 2.1.: Stvoreni uslovi i institucionalni okvir za razvoj do 2010. godine. Naziv projekta: Kampanja prema višim nivoima za rješavanje statusa arondiranog zemljišta Opis projekta: Cilj institucionalne i javne kampanje je da nadležne institucije vlasti preduzmu konkretne korake kako bi se status ovoga zemljišta riješio. Neophodna pretpostavka ovoga je donošenje zakonske regulative i provođenje iste. Opština će, u saradnji sa drugim opštinama koje muči ista problematika, pokrenuti inicijativu prema višim nivoima vlasti. Putem medija, javnih skupova i drugih oblika zastupanja, Opština će vršiti pritisak na entitetske i druge nadležne organe. Opravdanost: Najveći dio zemljišta koje bi se potencijalno moglo iskoristiti za razvoj industrijskih kapaciteta spada u kategoriju „arondiranog zemljišta“. Ovo zemljište , čiji je vlasnik Država, a upravitelj Zadruga (koja ne funkcioniše), podliježe restituciji. Bez stavljanja ovog zemljišta u funkciju, za što je pretpostavka rješavanje imovinskih pitanja, ne može se govoriti o daljnjem razvoju Milića. Korist od realizacije ovih aktivnosti bi imali stvarni vlasnici, privreda opštine, Opština ali i svi stanovnici opštine. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Donošenje i - Povrat zemljišta - Stvaranje koalicije opštine provođenje zakonske - Stavljanje zemljišta u sa istim problemima regulative funkciju razvoja - Javna kampanja koalicije - Povećanje poljoprivredne (medijski nastup, lobiranje, proizvodnje javni natupi) - Novo industrijsko - Izrada zakona – zemljište savjetodavna uloga koalicije - Provođenje zakona - Stavljanje zemljišta u funkciju razvoja Procijenjeni potrebni iznos: 10.000 KM Ciljana grupa: Viši organi vlasti, druge opštine sa istom problematikom, zakoniti vlasnici zemljišta, privrednici i sl. Održivost projekta: Javna kampanja će rezultirati provođenjem aktivnsoti koje će riješiti problem za sva vremena. Stvarni vlasnici će bolje upravljati svojim zemljištem i staviti ga u funkciju razvoja.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 42

Razvojni cilj 2.: Povećati mogućnost za upošljavanje i kreirati uslove za implementaciju prava na rad. Operativni cilj 2.1.: Stvoreni uslovi i institucionalni okvir za razvoj do 2010. godine. Naziv projekta: Uspostava Tima za lokalni razvoj Opis projekta: Tim će okupljati nekoliko stručnjaka u okviru Službe za privredu i biti nosilac aktivnosti provedbe Strategije razvoja. Ovaj Tim će, pored provedbe strategije razvoja, svoje aktivnosti usmjeriti i na razvoj povoljnog poslovnog okruženja i dinamičnog sektora MSP. Opštinski službenici angažovani u Timu za lokalni ekonomski razvoj moraju biti dodatno educirani, kako bi imali umijeća i sposobnosti za rad na ekonomskom razvoju. Tim će provoditi aktivnosti u okviru različitih sektora, a prije svega će biti formirana savjetodavna služba za poljoprivrednike. Tim će oformiti bazu podataka sa svim ekonomskim pokazateljima u opštini. U istom će se pružati sve infromacije o administrativnim procedurama interesantnim za poduzetnike. Izvršit će istraživanje potreba poduzetnika i istraživanje potreba tržišta za prerađivačkim kapacitetima. Imat će aktivnu ulogu u promociji lokalnih kompanija i povezivanju istih sa međunarodnim firmama. Organizovat će forume, seminare, poslovana putovanja, zajedničko učestvovanje na sajmovima, te saradnju na regionalnom i državnom nivou. U saradnji sa drugim akterima prezentirat će Miliće kao atraktivno mjesto za pokretanje biznisa. U djelokrugu njegovih odgvornosti će biti i razvoj programa obrazovanja za preduzetnike, radnike i nezaposlene. U okviru Tima će funkcionisati i opštinska savjetodavna služba za poljoprivrednike, čiji će agronomi biti stalno na usluzi poljoprivrednicima. Tim će biti zadužen za prikupljanje zahtjeva za registraciju preduzeća, a zatim i za obavljanje poslova na registraciji preduzeća, kako bi se novim preduzetnicima olakšao proces registracije. Osim toga, Tim će pružati i pravne usluge te informacije o zakonskoj regulativi, poreskim i drugim regulativama, ali i drugim aktuelnim pitanjima u oblasti privrede. Opravdanost: Kako bi se formalizovalo i institucionalizovalo partnerstvo i razvojni konsenzus koji je postignut u pripremi Strategije, neophodno je pri javnoj upravi uspostaviti Tim za razvoj lokalne zajednice. Ovaj Tim će kreirati mogućnsoti za realizaciju drugih projekata i aktivnsoti, a njegovi direktni korisnici će biti sadašnji i budući poslovni ljudi na teritoriji opštine. Realizacijom ovog Projekta, korist će osjetiti i svi drugi stanovnici lokalne zajednice. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti : - Uspostavljen - Kvalitetnije poslovno - Odluka o formiranju (SO) funkcionalan Tim za okruženje - Opis poslova (Načelnik) lokalni razvoj - Kvalitetnije usluge za - Kreiranje misije i sektor malih i srednjih formulisanje aktivnosti preduzeća - Angažovanje radnika - Povećanje mogućnosti za -Obuka radnika, sagledavanje upošljavanje stanja privrede - Unapređenje standarda - Izrada baze podataka života - Promovisanje privrede - Implementacija Strategije - Pružanje stručnih usluga za preduzetnike Procijenjeni potrebni iznos: 40.000 KM Ciljana grupa: Lokalna zajednica, preduzetnici, nezaposleni Održivost projekta: Tim će u budućnosti biti finansiran kroz opštinski budžet, ali i kreiranjem vlastitih prihoda od dijela profitabilnih djelatnosti (pružanje stručnih usluga, npr.). Tim za lokalni ekonomski razvoj će koristiti i sredstva iz Budžeta Republike Srpske.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 43

Razvojni cilj 2.: Povećati mogućnost za upošljavanje i kreirati uslove za implementaciju prava na rad. Operativni cilj 2.2.: Do 2010. godine povećani prihodi od poljoprivredne proizvodnje za 50%. Naziv projekta: Izrada Strategije razvoja poljoprivrede Opis projekta: Cilj projekta je izrada Strategije razvoja poljoprivredne proizvodnje koja bi imala smisao u usmjeravanju proizvodnje na one grane poljoprivrede, koje su u skladu sa raspoloživim prirodnim potencijalom, najprofitabilnije. Ovim bi se omogućilo racionalno korišćenje stimulativnih finansijskih sredstava iz Budžeta Opštine i Republike, a profit od poljoprivredne proizvodnje povećao. Ciljane grupe projekta su individualni poljoprivredni proizvođači i nezaposleni koji imaju raspoložive kapacitete za bavljenje poljoprivredom. Glavne aktivnosti će se odvijati u saradnji sa relevantnim naučnim institucijama (institutima, fakultetima), a putem njih će se sagledati svi parametri koji su bitni za intenzivnu i ekonomski opravdanu proizvodnju. Strategija će tačno definisati prioritetne ciljeve, kao i način za njihovu realizaciju. Opravdanost: Direktni korisnici su postojeći i potencijalni poljoprivredni proizvođači a indirektni korisnici su Opština i Republički organi, međunarodne organizacije, privredni subjekti itd. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Dokument Strategije - Povećanje nivoa - Izbor nosioca aktivnosti razvoja poljoprivrede poljoprivredne - I s t r a ž i v a nj e i njegova proizvodnje i prihoda od - Javni skupovi i debate implementacija poljoprivrede - Priprema nacrta Strategije - Bolje iskorašćavanje - Javna rasprava raspoloživi poljoprivrednih - Usvajanje Strategije potencijala - Stvaranje sirovinske baze za planirane prerađivačke kapacitete - Aktiviranje procesa zapošljavanja u agrarnoj privredi i njihov posredan uticaj na ostale oblasti zapošljavanja Procijenjeni potrebni iznos: 10.000 KM Ciljana grupa: Poljoprivredni proizvođači, organizatori proizvodnje, stručne službe opštine. Održivost projekta: Izrada Strategije razvoja poljoprivrede je jednokratna aktivnsot. Strategiju će, nakon njene izrade i usvajanja, pratiti i usklađivati nadležni organi po propisanoj proceduri. Sama Strategija će uticati na generiranje novih prihoda lokalne zajednice putem implementacije razvojnih mjera koje će stvoriti profit.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 44

Razvojni cilj 2.: Povećati mogućnost za zapošljavanje i kreirati uslove za implementaciju prava na rad. Operativni cilj 2.2.: U toku 2007. godine planiraju se oformiti 4 otkupne stanice za mlijeko na području opštine Milići. Naziv projekta: Organizovanje otkupa mlijeka i razvoj stočnog fonda Opis projekta: Stvarno stanje u stočarskoj proizvodnji na prostoru opštine Milići i u okruženju je daleko od objektivnih i realinih mogućnosti koje nude prirodni resursi i tradicionalni afinitet stanovništva za bavljenjem stočarstvom. Evidentna je činjenica da se broj grla u odnosu na predratni period značajno smanjio, a upitan je i pasminski kvalitet postojećeg stočnog fonda. Preduslov koji je od posebnog značaja za intenziviranje govedarske proizvodnje jeste uspostavljanje sistema uzgoja za proizvodnju mlijeka i mesa. Trenutno se vode aktivnosti za postavljanje 4 lokaliteta na području naše opštine. U narednoj godini u opštini će biti predviđen podsticaj za nabavku krava muzara, kako bi se ova vrsta poljoprivredne proizvodnje što više omasovila. Opravdanost: Opravdanost ovog projekta ogleda se u tome što dovodi do jačanja primarne poljoprivredne proizvodnje koja treba da doprinese opstanku i razvoju sela. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

-Povećanje stočnog -Otvara mogućnosti za -Obezbjeđen otkup mlijeka fonda zapošljavanje -Vrši se priprema i -Jačanje malih i srednjih -Ostvarivanje zarade i opremanje otkupnih stanica farmera popravka kućnog budžeta -Izvršen uvid u trenutno seoskih domaćinstava stanje sirovinske baze -Razvoj ruralnog dijela opštine Procijenjeni potrebni iznos: 50.000 KM Ciljana grupa: Seoska domaćinstva Održivost projekta: Projekat je održiv jer su primarni poljoprivredni proizvođači povezani sa prerađivačima mlijeka preko provjerenog otkupljivača.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 45

Razvojni cilj 2.: Povećati mogućnost za zapošljavanje i kreirati uslove za implementaciju prava na rad. Operativni cilj 2.2.: U toku 2008. godine planiraju se plantažni uzgoj ljekovitog bilja. Naziv projekta: Organizovani otkup ljekovitog bilja Opis projekta: Zahvaljujući povoljnom geografskom položaju, klimi i različitim geološkim i pedološkim uslovima biodiverzitet ljekovitog i aromatičnog bilja na prostoru opštine Milići je veoma bogat. Tradicija sakupljanja samoniklog ljeko-bilja na ovim prostorima je duga. Usled ratnih dešavanja prekinut je organizovani otkup ljekovitog i aromatičnog bilja. U toku 2007. godine AD”Boksit” je nabavio 2 sušare kapaciteta po 2 t za sušenje voća povrća i ljeko-bilja. Vezano za sušare u toku je dorada projekta o organizaciji otkupa i plasmana voća, povrća i ljeko-bilja u kome je predviđeno da opština Milići bude centar za otkup za Regiju Birač. Takođe tim projektom je predviđen i plantažni uzgoj ljekovitog i aromatičnog bilja za koji će u narednoj godini biti predviđen regres od opštine a od Ministarstva je podsticaj za ovu proizvodnju bio i ove godine. Opravdanost: Projekat organizovani otkup ljekovitog bilja svoju opravdanost zasniva na proizvodnji deficitarnih proizvoda na svjetskom tržištu. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Omasovljavanje - Zaposliti ljude - Nabavljene 2 sušare za plantažnog uzgoja - Omogućiti održiv sušenje voća, povrća i ljekovitog i povratak ljekobilja aromatičnog bilja i - Popraviti kućni budžet - Izrada projekata o kontrolisano seoskih domaćinstava plantažnom uzgoju sakupljanje ljekovitog i aromatičnog samoniklog bilja bilja Procijenjeni potrebni iznos: Ciljana grupa: Stanovnici opštine Milići Održivost projekta: Projekat je održiv jer se realizacijom istog stvaraju preduslovi za ostvarivanje značajnog dohotka i popravku kućnog budžeta.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 46

Razvojni cilj 2.: Povećati mogućnost za zapošljavanje i kreirati uslove za implementaciju prava na rad. Operativni cilj 2.2.: Do 2010. godine će se broj evidentiranih zaposlenih radnika povećati za 300. Naziv projekta: Podizanje zasada voća, maline i jagode Opis projekta: Uslovi za podizanje zasada voća, maline i jagode na prostoru opštine su izrazito povoljni. Proizvodnja svih vrsta voća, kao i jagodičastog do sada se pokazala kao rentabilna, a u nekoj većoj i organizovanijoj proizvodnji ima sve preduslove kao izvozna orjentacija, posebno jagodičasto voće. Podizanje zasada voća i održavanje istog zahtjeva angažovanje određenog broja radnika prvenstveno seoskog stanovništva. Opština Milići će u cilju realizacije ovog i sličnih projekata budžetom predvidjeti određena sredstva za podsticaj koja će se dodjeljivati po podnijetim projektima i utvrđenim kriterijima. Ministarstvo za poljoprivredu, šumarstvo i vodoprivredu će takođe dodjeljivati podsticajna sredstva za ove namjene, a na osnovu Pravilnika o uslovima i načinu ostvarivanja podsticajnih sredstava. Za ove namjene mogu se koristiti i sredstva iz Fonda za razvoj Istočnog dijela RS pod uslovima koje je Fond propisao, kao i pravo na regresirane kamate po kreditima koje snose Opština i Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede i Vlada RS. Opravdanost: Projekat podsticanja zasada voća, maline i jagode svoju opravdanost zasniva na stvaranju novih vrijednosti, otvaranju novih radnih mjesta, povećanju izvoza, kao i povećanju prihoda u budžetu Opštine. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Podignuti zasadi voća, - Stvorene nove vrijednosti - Izvršena analiza zemljišta maline i jagode - Otvorena nova radna - Obezbjeđeni uslovi za mjesta sadnju - Veći standard građana - Obezbjeđen sadni - Veći broj prijavljenih na materijal zdravstveno osiguranje -Podignuti zasadi - Veći prihodi u budžetu opštine Procijenjeni potrebni iznos: 50.000 KM Ciljana grupa: Stanovnici opštine Milići Održivost projekta: Projekat je održiv jer se realizacijom istog stvaraju preduslovi za dalje profitabilno poslovanje.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 47

Razvojni cilj 2.: Povećati mogućnost za zapošljavanje i kreirati uslove za implementaciju prava na rad. Operativni cilj 2.2.: Do 2010. godine povećani prihodi od poljoprivredne proizvodnje za 50%. Naziv projekta: Organizovani otkup poljoprivrednih proizvoda Opis projekta: Podizanje staklenika i plastenika i proizvodnja povrća u njima je vrlo ozbiljna investicija, koja zahtjeva ispunjenje važnih ekonomskih i tehnoloških pretpostavki. Da bi se ovaj projekat realizovao potrebno je pripremiti lokaciju, odrediti radnu površinu,izabrati objekat, odabrati vrstu i tehnologiju proizvodnje, adekvatnu mehanizaciju za rad u objektu,zaštitna sredstva, osigurati radnu snagu za sve vrste radnih aktivnosti i obezbjediti skladišni prostor za proizvode. Prilikom odabira vrste proizvoda koji će se proizvoditi u ovim objektima potrebno je dobro snimiti tržište,uslove prodaje, konkurenciju i sl. Ova vrsta proizvodnje je idealna za organizovanje u krugu porodice gdje se uz dobru organizaciju mogu postići dobri efekti. Za ovu vrstu proizvodnje moraj se obezbjediti podsticajna sredstva iz budžeta Opštine i nadležnog Ministarstva u Vladi RS, kao i regresirane kamate. Opravdanost: Organizovanje proizvodnje u staklenicima i plastenicima je dobar način organizovanja porodičnog biznisa u kome se stvaraju mogućnosti zapošljavanja članova porodice, proizvodnja povrća u svim vremenskim uslovima i periodima i obezbjeđenje određeni sredstava za život, što ovaj projekat čini opravdanim. Očekivani rezultat: I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Organizovana - Organizovan porodični - Pripremiti sve potrebne poljoprivredna biznis uslove za ovu vrstu proizvodnja u - Stvorene nove vrijednosti proizvodnje staklenicima i - Tržište kvalitetno - Obraditi tržište plastenicima obezbjeđeno proizvodima - Obezbjediti sredstva - Veći broj zaposlenih - Izvršiti nabavku objekata - Veći broj prijavljenih za i opreme u skladu sa zdravstveno osiguranje Zakonom o javnim - Veći prihodi u budžetu nabavkama opštine - Organizovati proizvodnju Procijenjeni potrebni iznos: 100.000 KM Ciljana grupa: Poljoprivredno stanovništvo Održivost projekta: Projekat je održiv jer se realizacijom istog stvaraju preduslovi za dalje profitabilno poslovanje.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 48

Razvojni cilj 2.: Povećati mogućnost za zapošljavanje i kreirati uslove za implementaciju prava na rad. Operativni cilj 2.2.: Do 2010. godine povećani prihodi od poljoprivredne proizvodnje za 50% . Naziv projekta: Organizovani otkup poljoprivrednih proizvoda Opis projekta: Poljoprivredna proizvodnja u opštini Milići u zadnjih nekoliko godina poprima obilježje sve organizovanije proizvodnje. Međutim, javljaju se određeni problemi vezani za tržište i plasman proizvoda. Poljoprivredni proizvođači su neorganizovani pa viškove svoje proizvodnje nude tržištu pojedinačno u neadekvatnoj ambalaži, što umanjuje efekte prodaje. Rješenje ovog problema je organizovanje otkupnih stanica u kojima bi se sakupljali poljoprivredni proizvodi, sortirali, pakovali i otpremali na tržište u odgovarajućoj ambalaži i sa prepoznatljivim znakom. Proizvodi bi se otkupljivali od svih proizvođača što bi bio dodatni podsticaj za povećanje proizvodnje. Kroz ovaj projekat nebi se samo povećala poljoprivredna proizvodnja, već bi se povećala i turistička privlačnost nudeći gostima svježe i kvalitetno povrće. Ovaj projekat je moguće realizovati u partnerskom odnosu zainteresovanog pravnog lica, opštine i nadležnog Ministarstva u Vladi RS uz određeni podsticaj i olakšice u realizaciji istog. Opravdanost: Realizacijom ovog projekta stvorili bi se povoljni uslovi za organizovani otkup poljoprivrednih proizvoda, njihov plasman na tržište i dodatni podsticaj za povećanje proizvodnje. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Organizovani rad - Organizovani otkup - Obezbjeđenje potrebnih otkupnih stanica poljoprivrednih proizvoda saglasnosti za za otkup - Organizovan otkup na organizovanje otkupnih poljoprivrednih tržištu stanica proizvoda - Povećanje proizvodnje - Obezbjeđenje prostora i - Veća zaposlenost potrebne opreme - Veći ekonomski efekti - Utvrđivanje uslova za - Više prijavljenih radnika na otkup proizvoda Fond zdravstva - Otkup i plasman proizvoda Procijenjeni potrebni iznos: 30.000 KM Ciljana grupa: Poljoprivredni proizvođači Održivost projekta: Projekat bi bio održiv jer se realizacijom istog stvaraju preduslovi za profitabilno poslovanje.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 49

Razvojni cilj 2.: Povećati mogućnost za zapošljavanje i kreirati uslove za implementaciju prava na rad. Operativni cilj 2.3.: Do 2010. godine će se broj evidentiranih zaposlenih radnika povećati za 300. Naziv projekta: Rješenje statusa Robne kuće i AD „6 Avgust” Milići Opis projekta: Cilj ovih aktivnosti je stavljanje u funkciju trgovačkih i proizvodnih kapaciteta te zapošljavanje dijela radnika koji su do prekida rada u ovim kolektivima radili. U oba ova privredna subjekta pokrenut je stečajni postupak i čeka se konačno rješenje Suda. Povjerioci AD „6 Avgust” Milići su postigli dogovor da svoja potraživanja pretvore u akcije i tako formiraju novo AD, naprave novu organizaciju i pokušaju pokrenuti proizvodnju. Rukovodstvo ovog preduzeća napravilo je Plan pokretanja proizvodnje i sa ovim projektom se prijavilo kod Razvojnog fonda za Istočni dio RS za povlačenje sredstava dobijenih prodajom Telekoma RS. U zadnje vrijeme su se pojavili potencijalni kupci za kupovinu Robne kuće što bi rješilo status iste. Opravdanost: Pokretanje proizvodnje u ova dva kolektiva riješilo bi pitanje zaposlenja određenog broja radnika, penzionisanja onih koji su za to stekli uslove, kao i stvaranje novih dobara i vrijednosti što ovaj projekat čini u potpunosti opravdan. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Rješen status Robne - Zaposlen određeni broj - Rješenje statusa ovih kuće i AD „6 Avgust” radnika kolektiva u stečajnom Milići - Penzionisan jedan broj postupku zaposlenih - Nova organizacija i - Stvorene nove vrijednosti registracija - Rješeno egzistencionalno - Obezbjeđenje potrebnih pitanje porodica sirovina i materijala za rad - Veći broj korisnika - Obnavljanje tržišta zdravstvenog osiguranja - Početak rada Procijenjeni potrebni iznos: Ciljana grupa: Radnici ova dva kolektiva i njihove porodice Održivost projekta: Realizacijom ovog projekta stvaraju se preduslovi za dalje profitabilno poslovanje ovih privrednih subjekata.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 50

Razvojni cilj 2.: Povećati mogućnost za zapošljavanje i kreirati uslove za implementaciju prava na rad. Operativni cilj 2.3.: Do 2010. godine će se broj evidentiranih zaposlenih radnika povećati za 300. Naziv projekta: Rješenje statusa zadruge „AGRO-BIRAČ” Opis projekta: Zemljoračnička zadruga „AGRO-BIRAČ” zbog određenih organizacionih i finansijskih problema trenutno nije u funkciji. Da bi se u razvoj poljoprivredne proizvodnje krenulo ozbiljnije i organizovanje, neophodno je ovaj privredni subjekat podržati u organizacionom i finansijskom smislu, kadrovski ga ojačati i opremiti potrebnom mehanizacijom, uz maksimalno uključenje i angažovanje zadrugara. Ovim aktivnostima zadruga bi se osposobila za organizovanu vlastitu proizvodnju poljoprivrednih proizvoda, za pružanje stručne i svake druge pomoći individualnim poljoprivrednim proizvođačima. Ovaj problem bi trebalo riješiti u partnerskom odnosu zadruge, opštine i nadležnog Ministarstva u Vladi RS. Ukoloko se osposobljavanje zadruge ne obezbjedi na ovaj način, poslove iz ove oblasti bi trebalo povjeriti sektoru Poljoprivrede AD „Boksit” ili nekom poljoprivrednom udruženju, a status zadruge riješiti u skladu sa važećim zakonskim propisima. Opravdanost: Organizovanje poljoprivredne proizvodnje i njeno podizanje na viši nivo je opredjeljenje Lokalne zajednice, a ujedno i velika šansa za razvoj ove privredne grane u kojoj se najbrže obrće kapital, stvaraju se nove vrijednosti i zaposli određeni broj radnika, što projekat čini opravdanim Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Rješen status zadruge - Organizovana - Nova organizacija „AGRO-BIRAČ” poljoprivredna zadruge proizvodnja - Kadrovsko jačanje - Stvorene nove vrijednosti - Finansijska podrška - Veći broj zaposlenih - Edukacija poljoprivrednih - Veći broj prijavljenih na proizvođača osiguranje - Obrađivanje tržišta - Veći prihodi u Budžetu - Definisanje proizvodnje opštine - Organizovanje proizvodnje Procijenjeni potrebni iznos: 100.000 KM Ciljana grupa: Zaposleni u „AGRO-BIRAČ” građani opštine Održivost projekta: Projekat je održiv jer se realizacijom istog stvaraju uslovi za profitabilno poslovanje.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 51

Razvojni cilj 2.: Povećati mogućnost za zapošljavanje i kreirati uslove za implementaciju prava na rad. Operativni cilj 2.3.: Do 2010. godine će se broj evidentiranih zaposlenih radnika povećati za 300. Naziv projekta: Razvoj turizma – domaća radinost, planinarski domovi Opis projekta: Sektor turizma je trenutno suočen sa mnogim problemima, kao što su slabo razvijeno poslovno okruženje, nedovoljna promocija turističkih potencijala i aktivnosti, slaba infrastruktura iz ove oblasti i nedostatak finansijskih sredstava za bilo koji ozbiljniji zahvat. Turistički resursi na opštini su značajni, kako za organizovanje i izgradnju zimskih sportskih centara, drugih sportskih objekata za sve vrste sportskih priprema, izgradnju ugostiteljskih objekata, planinarskih domova, objekata za lov i ribolov kao i razvoj domaće radinosti. Ovaj projekat ne obrađuje konkretne zahvate u turizmu, nego upućuje rukovodstvo lokalne uprave na izradu Strategije razvoja turizma na opštini koristeći sve mogućnosti i raspoložive kapacitete, motivišući zainteresovane domaće i strane ulagače da ulože određena sredstva u razvoj turizma na opštini Milići. Opravdanost: Ovaj projekat je usmjeren na marketinšku podršku razvojnoj politici turizma u opštini koja bi kroz izradu određenih akata osigurala stvaranje turističke pozicije opštine na ovim prostorima. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Uređena Strategija - Osmišljen turistički profil - Izrada SWOT analize razvoja turizma Opštine turističkog sektora - Uspostavljeno partnerstvo - Osmisliti turistički profil između ulagača - Uraditi akcioni plan - Veći interes za turističku - Uraditi Strategiju razvoja ponudu turizma - Povećani prihodi u budžetu - Pripremiti promotivni - Veći broj zaposlenih materijal - Osmisliti ciljane promotivne aktivnosti (turistički vodić, učešće na sajmovima) Procijenjeni potrebni iznos: 10.000 KM Ciljana grupa: Domaći i strani ulagači, stanovništvo opštine i šire Održivost projekta: Projekat razvoja turizma svoju održivost zasniva na finansiranju iz poslovnog rezultata.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 52

Razvojni cilj 2.: Povećati mogućnost za zapošljavanje i kreirati uslove za implementaciju prava na rad. Operativni cilj 2.3.: Do 2010. godine će se broj evidentiranih zaposlenih radnika povećati za 300. Naziv projekta: Razvoj MSP – podsticaj zapošljavanju Opis projekta: Ovim projektom treba omogućiti razvoj MSP kako u kvalitativnom, tako i u kvantitativnom smislu i tako stvoriti poziciju za brži i efikasniji razvoj opštine i RS. Da bi se ubrzao razvoj MSP potrebno ih je potražiti pri ulaganjima u kapitalne investicije, nove tehnologije i opremu, kod inovacijskih procesa, dati im podršku pri uspostavljanju partnerskih odnosa sa lokalnim i višim vlastima, kao i omogućiti im povoljne kredite. Ovim mjerama bi trebalo posebno podržati MSP koja su tek osnovana, a obavljaju djelatnosti koje do sada nisu bile zastupljene na ovim prostorima i imaju takve tehnologije u proizvodnji koje su konkurentne na međunarodnom tržištu. Opravdanost: Projekat razvoja MSP svoju opravdanost bazira na povećanju obima proizvodnje, stvaranju novih vrijednosti, povećanju izvoza, povećanju broja zaposlenih radnika i razvijenoj konkurenciji. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Uspostavljanje - Povećan obim proizvoda - Uraditi analizu stanja u koncepta - Stvorene nove vrijednosti ovoj oblasti – baza razvoja MSP - Povećan izvoz podataka - Otvorena nova radna mjesta - Identifikovati pravce razvoja MSP - Osmisliti sistem umrežavanja MSP - Napraviti programe usavršavanja zaposlenih - Pojednostaviti procedure osnivanja MSP Procijenjeni potrebni iznos: 10.000 KM Ciljana grupa: Poslovni ljudi, stanovnici opštine i šire Održivost projekta: Projekat je održiv finansirajući se iz poslovnog rezultata MSP.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 53

Razvojni cilj 2.: Povećati mogućnost za zapošljavanje i kreirati uslove za implementaciju prava na rad. Operativni cilj 2.3.: Do 2010. godine će se broj evidentiranih zaposlenih radnika povećati za 300. Naziv projekta: Program obuke za poslovne ljude Opis projekta: Radi unapređenja zapošljavanja na području opštine Milići pored finansijskog elementa neophodan je i kadrovski element - odnosno obrazovani poslovni preduzimljivi ljudi koji mogu imati ideju, informaciju koja se može realizovati kroz osnovni postulat savremenog poslovnog uspjeha izražen u maksimi know haw - znati kako. Da bi se pokušalo približiti Programu obuke za poslovne ljude neophodno je prije svega uspostaviti dobar informacioni sistem odnosno bazu podataka - informacija kao polaznu tačku swot - analize. Infomacija o mogućnostima, željama i preprekama je polazni element za kristalisanje ideje bilo kog poslovnog poduhvata. U svrhu uspostavljnja ovakve baze podataka neophodno je izvršiti analizu stanja. Na osnovu analize stanja potrebno je pristupiti Programu obuke za poslovne ljude, koji će biti orijentisan na raspoložive resurse. Program obuke treba ustrojiti tako da se obezbjedi neophodna literatura za interesantne oblasti, zatim obezbjediti eminentne stručnjake i ljude sa praktičnim iskustvom koji bi bili u svojstvu edukatora. Takođe u Program obuke ugraditi pohađanje seminara za aktiviste koji pokažu dovoljno ambicioznosti za poslovne poduhvate. Kao još jedan elemnt unapređenja znanja poslovnih ljudi neophodno bi bilo organizovati posjete sajmovima. Informatička tehnologija je u današnjici neophodan element razvoja i napredovanja, tako da u Program poslovne obuke treba ugraditi i Program obuke rada na računaru. Dobar dio aktivnosti za nezaposlena lica na tom polju proveo je Zavod za zapošljavanje Republike Srpske. Kao garant efikasnog funkcionisanja neophodno je ustrojiti sistem upravljanja kvalitetom u sve segmente. Opština Milići je u fazi uvođenja sistema upravljanja kvalitetom ISO 9001:2000, koji će doprinjeti i bržem protoku informacija kao vrijednosti same po sebi. Opravdanost: Prvenstveno, opravdanost se ogleda u činjenici da se stvara ambijent preduzimljivih poslovnih ljudi koji su stekli nova i potrebna znanja za razvoj vlastitog i drugog biznisa. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Veći broj kadrova kao - Stvaranje plodnog tla za - Formiranje baze ulaznih neophodnog resursa za dobro poslovno okruženje podataka o resursima zapošljavanje - Razvoj ideje o pokretanju - Organizovanje seminara uz - Kvalitetnija vlastitog biznisa angažovanje stručnih predavača i pribavljanje informacija kao uslov - Stručnost pri apliciranju literature poslovnog uspjeha projekta - Certificiranje korisnika - Saradnja sa drugim sektorima na obuci za rad na računaru Procijenjeni potrebni iznos: 10.000 KM Ciljana grupa: Poslovni ljudi, zaposleni u opštini, građani Održivost projekta: Projekat je održiv u zavisnosti od poslovnih rezultata preduzetnika.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 54

3.2.3. Razvojni cilj 3.

Sistem obrazovanja i kulture će omogućiti poštovanje prava svih građana na kvalitetno obrazovanje i kulturu.

Ovaj razvojni cilj je usmjeren ka rješavanju identifikovanih problema u osnovno-školskom i srednjoškolskom obrazovanju i u kulturnom životu.

Identifikovani problemi su dugoročna prepreka daljem razvoju zajednice i uživanju prava na obrazovanje. Dodatno, broj javno organizovanih kulturnih događaja je mali i nejednako upućen na zadovoljavanje kulturnih potreba cijelog stanovništva, prvenstveno ruralnog stanovništva, djece i mladih.

Kako bi se ovi problemi prevazišli, Opština je dužna učiniti korake na podizanju kvalitete i pristupačnosti obrazovanju te osnaživanju kulturnog života.

Veliku odgovornsot u ovim segmentima života ima i entitetski nivo vlasti s kojim se mora postići viši nivo saradnje.

Kako bi se ostvario ovaj razvojni cilj, postavljena su 2 operativna cilja čijem ostvarenju će zajednica stremiti do 2008. godine.

Operativni cilj 1 se tiče podizanja kvalitete nastave u osnovnim i srednjoj školi putem materijalnog i kadrovskog jačanja ovih institucija.

Drugi operativni cilj govori o podizanju obima i kvaliteta kulturnih sadržaja kroz stavljanje objekata kulture u funkciju kulture, ali i kroz druge mjere na polju kulture.

Razvojni cilj 3. Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 55

- Obrazovanje i kultura

Razvojni cilj 3. Sistem obrazovanja i kulture će omogućavati ostvarenje prava svih građana na kvalitetno obrazovanje i kulturu

Operativni cilj 3.1. Operativni cilj 3.2.

Do 2010. godine kvalitet nastave Do 2010. godine kulturna u osnovnim i srednjoj školi kao infrastruktura će biti u funkciji i materijalna i kadrovska osnova kulture i kvalitet kulturnih za njeno izvođenje biti znatno aktivnosti će biti u skladu unapređene sa potrebama građana

- P R O J E K T I – M J E R E

1. Rekonstrukcija osnovnih škola (Koprivno i M. Brdo).

2. Završetak radova na sportskoj dvorani.

3. Adaptacija i opremanje fiskulturne sale u OŠ „Braća Jakšić“ Milići.

4. Obnavljanje opreme i nastavnih sredstava u OŠ.

5. Nabavka opreme i nastavnih sredstava za srednju školu.

6. Uređenje školskog igrališta u OŠ Skugrići.

7. Izgradnja sportskih terena u MZ Rajići.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 56

8. Stvaranje institucionalnog okvira za kulturu u opštini (referent za kulturu, finansiranje kulturnih projekata iz Budžeta Opštine na osnovu kriterija).

9. Adaptacija i stavljanje u funkciju Domova kulture (Derventa i N. Kasaba).

10. Obnavljanje knjižnog fonda i proširenje Gradske biblioteke.

11. Formiranje isturenog odjeljenja Muzičke škole.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 57

Razvojni cilj 3.: Sistem obrazovanja i kulture će omogućavati ostvarenje prava svih građana na kvalitetno obrazovanje i kulturu Operativni cilj 3.1.: Do 2010. godine kvalitet nastave u osnovnim i Srednjoj školi, kao i materijalna i kadrovska osnova za njeno izvođenje će biti znatno unapređeni Naziv projekta: Izgradnja i opremanje OŠ Korpivno i Milića Brdo Opis projekta: Ovim projektom predviđena je izgradnja i opremanje objekata osnovnih škola u Koprivnu i Milića Brdu za odvijanje nastavnog procesa u kombinovanim odjeljenjima od prvog do petog razreda. U ovim školama za sada je predviđeno držanje nastave na ovakav način zbog trenutno manjeg broja djece koja pohađaju školu do ovog nivoa obrazovanja. Realizacijom potpunog povratka povratnika u naselja Sebiočina stvoriće se uslovi za držanje jednorazredne nastave u OŠ na Milića Brdu. Kod realizacije ovog projekta Ministarstvo prosvjete i kulture će preuzeti obavezu izgradnje objekata, a Opština će izvršiti opremanje potrebnom opremom. Opravdanost: Izgradnjom ovog projekta obezbjeđuju se potrebni uslovi za normalno odvijanje nastave u navedenim OŠ od prvog do petog razreda, izbjeći će se nepotrebni troškovi prevoza. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Izgrađeni i opremljeni - Stvoreni optimalni uslovi - Donošenje potrebnih objekti OŠ u Koprivnu za odvijanje nastave odluka o gradnji i i Milića Brdu - Poboljšan proces opremanju obrazovanja - Raspisivanje tendera za - Smanjeni troškovi za najpovoljnijeg ponuđača prevoz - Izbor najpovoljnijeg - Zadovoljni učenici i ponuđača roditelji - Izgradnja i opremanje objekata - Tehnički prijem objekata - Stavljanje u funkciju istih Procijenjeni potrebni iznos: 145.000 KM (127.000 + 18.000) Ciljana grupa: Učenici OŠ Koprivno i Milića Brdo, nastavnici, građani Održivost projekta: Projekat je održiv iz razloga što funkcionisanje OŠ podržava nadležno Ministarstvo Vlade RS i dijelom Opština

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 58

Razvojni cilj 3.: Sistem obrazovanja i kulture će omogućavati ostvarenje prava svih građana na kvalitetno obrazovanje i kulturu Operativni cilj 3.1.: Do 2010. godine kvalitet nastave u osnovnim i Srednjoj školi, kao i materijalna i kadrovska osnova za njeno izvođenje će biti znatno unapređeni Naziv projekta: Završetak radova na sportskoj dvorani Opis projekta: Opština Milići je u prvoj fazi izgradnje kompleksa SŠC i sportske dvorane uspješno finansirala izgradnju i opremanje SŠC i započela izgradnju dvorane sa izvršenim radovima do faze pokrivanja. Završetak radova i stavljanje dvorane u funkciju nameće se kao prioritetan zadatak u cilju stvaranja neophodnih uslova za izvođenje nastave fizičkog vaspitanja, kao i rekreativnog i profesionalnog bavljenja sportom. Za sve radove koje je potrebno izvesti na ovom objektu postoji kompletna projektno tehnička dokumentacija. Da bi se objekat u potpunosti završio, potrebno je izvršiti pokrivanje istog, izvesti sve zanatske radove i opremiti ga potrebnom opremom. U finansiranju navedenih poslova određeni doprinos će dati privredni subjekti opštine, građani i Vlada RS. Objekat bi trebalo završiti u 2008. godini. Opravdanost: Završetkom ovog objekta i njegovim stavljanjem u funkciju završio bi se investicioni ciklus i stvorili optimnalni uslovi za realizaciju obrazovno - sportskih aktivnosti učenika SŠC i sportske omladine, a takođe se stvaraju uslovi za sve vidove dvoranskih takmičenja i kulturnih manifestacija. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Izgradnja i opremanje - Unapređen proces nastave - Predmjer i predračun objekta sportske - Stvoreni uslovi za radova dvorane i stavljanje u rekreativno i takmičarsko - Raspisivanje tendera funkciju bavljenje sportom - Prikupljanje ponuda i - Omasovljavanje sporta kroz izbor najpovoljnijeg sve sportske sekcije ponuđača - Zaposliće se određeni broj - Obezbjeđenje sredstava radnika na održavanju - Izgradnja i opremanje objekta objekta Procijenjeni potrebni iznos: 1.500.000 KM Ciljana grupa: Učenici SŠC Milići, Osnovne škole i građani opštine Održivost projekta: Ovaj projekat ima samoodrživu dimenziju, jer će se dio troškova pokrivati iz sredstava Vlade RS, opštine, a i od prodatih ulaznica raznih sportskih i kulturnih manifestacija.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 59

Razvojni cilj 3.: Sistem obrazovanja i kulture će omogućavati ostvarenje prava svih građana na kvalitetno obrazovanje i kulturu Operativni cilj 3.1.: Do 2010. godine kvalitet nastave u osnovnim i Srednjoj školi, kao i materijalna i kadrovska osnova za njeno izvođenje će biti znatno unapređeni Naziv projekta: Adaptacija i opremanje fiskulturne sale u OŠ “Braća Jakšić” Milići Opis projekta: Projektom adaptacije i opremanja fiskulturne sale u OŠ “Braća Jakšić” Milići predviđena je sanacija krova, plafona i podova, kao i opremanje iste odgovarajućom opremom (nabavka strunjača, gimnastičkih sprava i lopti i dr.). Realizacijom ovog projekta navedeni objekat će biti u potpunosti zaštićen od propadanja, obezbjediće se optimalni uslovi za držanje nastave iz fizičkog obrazovanja i vaspitanja, kao i za sva dvoranska takmičenja učenika osnovne škole. Navedene radove i opremanje finansirat će Opština Milići. Opravdanost: Realizacijom ovog projekta zaštitiće se fiskulturna sala od propadanja, stvoriće se optimalni uslovi za držanje nastave i određenih takmičenja. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Adaptirana fiskulturna - Objekat zaštićen od - Priprema predmjera i sala OŠ "Braća propadanja predračuna radova Jakšić» Milići - Unapređen nastavni proces - Raspisivanje - Zadovoljni učenici i konkurentskog zahtjeva nastavnici za dostavu ponuda - Omogućeno rekreativno - Izbor najpovoljnijeg bavljenje sportom ponuđača zainteresovanih građana - Sanacija i opremanje sale - Stavljanje u funkciju iste Procijenjeni potrebni iznos: 15.000 KM Ciljana grupa: Učenici OŠ “Braća Jakšić”, nastavnici Održivost projekta: Projekat svoju održivost zasniva na obezbjeđenim sredstvima za održavanje od nadležnog Ministarstva u Vladi RS i dijelom iz Budžeta Opštine.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 60

Razvojni cilj 3.: Sistem obrazovanja i kulture će omogućavati ostvarenje prava svih građana na kvalitetno obrazovanje i kulturu Operativni cilj 3.1.: Do 2010. godine kvalitet nastave u osnovnim i Srednjoj školi, kao i materijalna i kadrovska osnova za njeno izvođenje će biti znatno unapređeni Naziv projekta: Obnavljanje opreme i nastavnih sredstava u OŠ Opis projekta: U cilju unapređenja obrazovnog procesa u OŠ “Braća Jakšić” Milići, neophodno je izvršiti zanavljanje opreme i nastavnih sredstava. Ovim projektom planira se nabavka određenog broja kompjutera, namještaja za zbornicu, za kancelarije administrativnog osoblja i određene opreme i knjiga za biblioteku. U realizaciji ovog projekta učestvovaće Ministarstvo prosvjete i kulture u Vladi RS i opština i sredstava planiranih Budžetom. Projekat će se realizovati dijelom u 2008. godini i dijelom u 2009. godini. Opravdanost: Opravdanost ulaganja u ovaj projekat se ogleda u činjenici da se stvara povoljniji ambijent za kvalitetnije držanje nastave, kao i za druge vannastavne aktivnosti. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Škola opremljena - Unapređen proces rada u - Napraviti specifikaciju nastavnim sredstvima OŠ opreme i opremom - Veći nivo kvaliteta nastave - Raspisati konkurentski - Zadovoljni učenici i zahtjev za dostavu ponude nastavnici - Izabrati najpovoljnijeg - Stvoreni uslovi za druge ponuđača aktivnosti (rad sekcija) - Izvršiti nabavku opreme - Istu staviti u funkciju Procijenjeni potrebni iznos: 20.000 KM Ciljana grupa: Učenici OŠ “Braća Jakšić” i nastavnici Održivost projekta: Troškove tekućeg održavanja u OŠ snosi nadležno Ministarstvo u Vladi RS, a dijelom Opština Milići iz Budžeta.

Razvojni cilj 3.: Sistem obrazovanja i kulture će omogućavati ostvarenje prava svih građana na kvalitetno obrazovanje i kulturu Operativni cilj 3.1.: Do 2010. godine kvalitet nastave u osnovnim i Srednjoj školi, kao i materijalna i kadrovska osnova za njeno izvođenje će biti znatno unapređeni

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 61

Naziv projekta: Nabavka opreme i nastavnih sredstava za srednju školu Opis projekta: Cilj aktivnosti koje su planirane ovim projektom je omogućavanje odvijanja nastave iz različitih nastavnih predmeta, kako društvenih (demokratija i ljudska prava, strani jezici…), tako i prirodnih (fizika, hemija, biologija) pomoću savremenih tehničkih pomagala. Nabavka namještaja za amfiteatar, opreme i nastavnih sredstava je preduslov za kvalitetno odvijanje nastave u novoj školskoj zgradi. Pored klasičnog izvođenja nastave, otvara se mogućnost za odvijanje najrazličitijih vidova neformalne edukacije (radionice: novinarstva, psihoedukacija roditelja i učenika, dramska i recitatorska sekcija, ekologija, seksualno obrazovanje, SIDA…). Sama predavanja bi podrazumijevala multimedijalnu nastavu pomoću projektora i razglasa, što bi svakako doprinijelo cilju prosvjetnih radnika SŠC-a “Milići”, da škola bude tehnički jedna od najopremljenijih u Bosni i Hercegovini. Ciljana grupa projekta je srednjoškolska populacija u opštini Milići, ali bitno je istaći da će škola, a prije svega amfiteatar, imati izuzetne uslove za održavanje svih vrsta predavanja, prezentacija, seminara. Realno je očekivati da među participantima planiranih aktivnosti, pored učenika srednje škole, će biti i različite generacije mladih ljudi (osnovci, studenti…), ali i svi ostali građani opštine Milići i regije Birač. Opravdanost: Sve planirane aktivnosti projekta služe budućem konstantnom podizanju nivoa obrazovanja učenika, ali i ostalih građana opštine. Kvalitet nastave će se poboljšati, što će svakako uticati i na interesovanje učenika za obrazovnu materiju. Procijenjeni broj direktnih korisnika je 400-500 učenika, a broj indirektnih korisnika je između 1000 i 1500 (učenici osnovnih škola, nastavni kadar, NVO, građani…). Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Opremljena Srednja - Podizanje nivoa kvalitete - Izrada specifikacije škola Milići nastave opreme - Stvaranje uslova za druge - Prikupljanje ponuda / aktivnosti u objektu škole raspisivanje tendera (kulturne, npr.) - Izbor najpovoljnije - Kvalitetno ispunjeno ponude vrijeme mlađih populacija - Nabavka, prevoz i - Bolje obrazovani mladi stavljanje opreme u ljudi funkciju Procijenjeni potrebni iznos: 100.000 KM Ciljana grupa: Ciljana grupa projekta je za cjelokupno građanstvo u opštini Milići, sa posebnim akcentom na učenike srednje i osnovne škole koji će u najvećoj mjeri participirati u planiranim aktivnostima i biti nosioci njegove implementacije. Održivost projekta: Ovaj projekat ima samoodrživu dimenziju, jer će Srednja škola biti održavana kroz transfere Ministarstva obrazovanja i Opštine. Prostor škole će biti iznajmljivan i drugim institucijama, a oprema se može iznajmljivati za potrebe održavanja konferencija, seminara, komercijalnih prezentacija. Trajanje projekta je neograničeno, a odgovornost za pravilno rukovanje i održavanje leži na rukovodstvu Srednje škole.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 62

Razvojni cilj 3.: Sistem obrazovanja i kulture će omogućavati ostvarenje prava svih građana na kvalitetno obrazovanje i kulturu Operativni cilj 3.1.: Do 2010. godine kvalitet nastave u osnovnim i Srednjoj školi, kao i materijalna i kadrovska osnova za njeno izvođenje će biti znatno unapređeni Naziv projekta: Uređenje školskog dvorišta u OŠ Skugrići Opis projekta: Ovim projektom se predviđa uređenje dvorišta u OŠ Skugrići i njegovo osposobljavanje za organizovanje nastave iz fizičkog obrazovanja i vaspitanja, kao i za organizovanje raznih sportskih takmičenja za učenike OŠ i omladinu MZ Skugrići. Glavne aktivnosti iz ovog projekta se odnose na pripremu i asfaltiranje igrališta, izradu zaštitne ograde, nabavku i postavljanje koševa i golova. Finansiranje ovog projekta biće obezbjeđeno po modelu partnerstva između Opštine, građana MZ Skugrići i donatora. Opravdanost: Projekat svoju opravdanost bazira na stvaranju boljih uslova za odvijanje nastavnog procesa iz fizičkog vaspitanja, kao i omogućavanju omladine MZ da se rekreativno bavi sportom i da organizuju određena takmičenja u malim sportovima. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Uređeno školsko - Obezbjeđeni uslovi za - Pripremiti predmjer i dvorište u OŠ Skugrići sportske aktivnosti predračun radova - Nastavni proces u OŠ - Raspisati konkurentski unapređen zahtjev za izbor ponuđača - Zadovoljni učenici i - Izabrati najpovoljnijeg omladina MZ Skugrići ponuđača - Izvršiti neophodne radove - Igralište staviti u funkciju Procijenjeni potrebni iznos: 21.000 KM Ciljana grupa: Učenici OŠ i nastavnici, građani MZ Održivost projekta: Projekat je održiv u cjelosti iz razloga što tekuće troškove Osnovnih škola snosi Ministarstvo prosvjete i kulture u Vladi RS i dijelom Opština.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 63

Razvojni cilj 3.: Sistem obrazovanja i kulture će omogućavati ostvarenje prava svih građana na kvalitetno obrazovanje i kulturu Operativni cilj 3.1.: Do 2010. godine kvalitet nastave u osnovnim i Srednjoj školi, kao i materijalna i kadrovska osnova za njeno izvođenje će biti znatno unapređeni Naziv projekta: Izgradnja sportskih terena u MZ Rajići Opis projekta: Projektom je predviđena izgradnja sportskog terena na kome će se moći održavati sve sportske aktivnosti iz oblasti malih sportova (mali fudbal, rukomet, košarka i odbojka). Glavne aktivnosti za izgradnju ovog objekta su priprema terena za asfaltiranje, asfaltiranje istog, nabavka i postavljanje malih golova, koševa i odbojkaške mreže. Ovim projektom bi se obezbjedili uslovi za bavljenje sportom i rekreacijom omladine MZ Rajići, organizacija raznih takmičenja u malim sportovima. Sredstva za finansiranje ovog projekta obezbjediće se u partnerskom odnosu Opštine Milići, građana MZ Rajići i nadležnog Ministarstva u Vladi RS. Opravdanost: Projekat je opravdan u potpunosti s obzirom da se finansira po modelu Partnerstva, a obezbjeđuje sve potrebne uslove za bavljenje sportsko - rekreativnim aktivnostima djece i omladine u MZ Rajići i šire. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Izgrađeni sportski - Stvoreni uslovi za bavljenje - Izrada projektne tereni u MZ Rajići sportom dokumentacije - Zadovoljna omladina i - Raspisivanje djeca MZ konkurentskog zahtjev - Mogućnost organizovanja - Izabor najpovoljnijeg raznih takmičenja (turnira, izvođača seoskih igara itd.) - Izgradnja sportskih terena - Stavljanje u funkciju istih Procijenjeni potrebni iznos: 57.000 KM Ciljana grupa: Omladina i stanovništvo MZ Rajići i šire Održivost projekta: Održivost projekta će biti obezbjeđena kroz zajedničko obezbjeđenje sredstava Opštine Milići i stanovnika MZ.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 64

Razvojni cilj 3.: Sistem obrazovanja i kulture će omogućavati ostvarenje prava svih građana na kvalitetno obrazovanje i kulturu Operativni cilj 3.2.: Do 2010 godine kulturna infrastruktura će biti u funkciji kulture i kvalitet kulturnih aktivnosti će biti u skladu sa potrebama građana. Naziv projekta: Stvaranje institucionalnog okvira za razvoj kulture u Opštini Milići Opis projekta: Projekat stvaranja institucionalnog okvira za razvoj kulture na području opštine Milići je neizostavan element razvoja opštine uopšte. U dosadašnjem radu plan kulturnih aktivnosti u najvećoj mjeri zavisio je od djelovanja KUD-a Srpskog prosvjetnog kulturnog društva „Prosvjeta” i Skupštinskog savjeta za sport, omladinu i kulturu. U cilju bolje institucionalizacije a u skladu sa krovnim propisima neophodno bi bilo izraditi i jedan podzakonski akt za bolje funkcionisanje i formiranje opštinskog tijela za kulturu. Takođe pri Administrativnoj službi opštine Milići, Odjeljenju za privredu, finansije i društvene djelatnosti treba sistematizovati radno mjesto službenika za kulturu. U opštinskom budžetu povećati grant izdvajanja za kulturu i ustanoviti jasne kriterije finansiranja kulturnih aktivnosti. Opravdanost: Stvaranje institucionalnog okvira dovodi do većeg unutrašnjeg mira građanstva i zadovoljstva građana Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Stvoren institucionalni - Više kulturnih dešavanja - Ustanoviti Pravilnik za okvir - Bolja prosvećenost dodjelu novačnih građana sredstava - Veće zadovoljstvo za kulturna dešavanja građana - Povećati grant za kulturu - Zaposliti službenika za kulturu Procijenjeni potrebni iznos: 50.000 KM Ciljana grupa: Građani opštine Održivost projekta: Projekat svoju održivost zasniva na potpunom finansiranju iz budžeta Opštine.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 65

Razvojni cilj 3. : Sistem obrazovanja i kulture će omogućavati ostvarenje prava svih građana na kvalitetno obrazovanje i kulturu Operativni cilj 3.2.: Do 2010 godine kulturna infrastruktura će biti u funkciji kulture i kvalitet kulturnih aktivnosti će biti u skladu sa potrebama građana. Naziv projekta: Adaptacija i stavljanje u funkciju Domova kulture (Derventa i Nova Kasaba) Opis projekta: Ovim projektom je predviđena adaptacija i sanacija Domova kulture u Derventi i Novoj Kasabi, kao i njihovo stavljanje u funkciju. Projekat iziskuje određena ulaganja sa popravkama i opremanju bioskopskih sala, pomoćnih prostorija, grijanja, kao i pokrivača oba objekta. Navedenim ulaganjima bi se sanirali navedeni objekti i zaštitili od daljnjih propadanja, a stvorili bi se i uslovi za animiranje kulturnih i drugih aktivnosti u ovim mjesnim zajednicama. Finansiranje ovog projekta treba obezbjediti po modulu partnerstva između građana MZ, Opštine, nadležnog Ministarstva u Vladi RS i donatora. Opravdanost: Realizacija ovog projekta svoju opravdanost zasniva na činjenici da su navedeni objekti zaštićeni od propadanja, da su stvoreni uslovi za razvoj kulturnih i drugih aktivnsoti u ovim MZ. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Objekti d Domova - Zaštićeni objekti - Specifikacija ulaganja kulture u Derventi i N. - Stvoreni uslovi za opreme Kasabi adaptirani i podizanje kulture na viši - Rješavanje imovinskih stavljeni u funkciju nivo odnosa - Održivi povratak - Adaptacija objekata i povratnika u N. Kasabi nabavka opreme u skladu - Zadovoljni omladina i sa Zakonom o javnim građani nabavkama - Stavljanje u funkciju ovih objekata Procijenjeni potrebni iznos: 60.000 KM Ciljana grupa: Omladina i građani MZ Održivost projekta: Održavanje navedenih objekata obezbjediti dijelom iz sredstava Opštine, a dijelom iz sredstava realizovanih određenim kulturnim i ugostiteljskim aktivnostima u ovim objektima.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 66

Razvojni cilj 3.: Sistem obrazovanja i kulture će omogućavati ostvarenje prava svih građana na kvalitetno obrazovanje i kulturu Operativni cilj 3.2.: Do 2010 godine kulturna infrastruktura će biti u funkciji kulture i kvalitet kulturnih aktivnosti će biti u skladu sa potrebama građana. Naziv projekta: Obnavljanje knjižnog fonda i proširenje Gradske biblioteke Opis projekta: Obnavljanje i proširenje knjižnog fonda do cca 30.000 monografskih publikacija, razvoj boljeg bibliotečko-informacionog sistema podržanog savremenom informatičkom i telekomunikacionom opremom, kao i prostorno proširenje Gradske biblioteke je osnovni cilj ovog projekta. Obnavljanje knjižnog fonda i opremanje Biblioteke će se izvršiti prema programu ove institucije uz podršku nadležnog Ministarstva u Vladi RS i Opštine, a proširenje objekta je moguće otkupom dijela prostora Doma rudara u dogovoru sa AD “Boksit” Milići ili iznajmljivanjem određene prostorije u dječijem obdaništu “Poletarac” gdje bi se smjestila dječija biblioteka i čitaonica. Opravdanost: Projektom se predviđa proširenje prostora Gradske biblioteke i povećanje knjižnog fonda, što će omogućiti korisnicima znatno bolje uslove, veći i raznovrsniji izbor knjižnog fonda i znatno efikasniji rad zaposlenih, što potvrđuje opravdanost projekta. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Obnovljen knjižni fond - Obezbjeđeni optimalni - Priprema programa za i proširena Gradska uslovi za rad realizaciju ovog projekta biblioteka - Brži pristup informacijama - Obezbjeđenje potrebnih - Animiranje novih korisnika saglasnosti - Bolji uslovi za odvijanje - Nabavka knjiga i opreme nastavnog procesa u prema Zakonu o javnim Osnovnoj školi i SŠC nabavkama Milići - Adaptacija predviđenog prostora Procijenjeni potrebni iznos: 30.000 KM Ciljana grupa: Školska djeca i građani opštine Održivost projekta: Aktivnosti predviđene ovim projektom će se finansirati iz sredstava budžeta Opštine i nadležnog Ministarstva u Vladi RS što ga čini održivim.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 67

Razvojni cilj 3.: Sistem obrazovanja i kulture će omogućavati ostvarenje prava svih građana na kvalitetno obrazovanje i kulturu Operativni cilj 3.2.: Do 2010 godine kulturna infrastruktura će biti u funkciji kulture i kvalitet kulturnih aktivnosti će biti u skladu sa potrebama građana. Naziv projekta: Formiranje isturenog Odjeljenja Muzičke škole Opis projekta: Ovim projektom se predviđa formiranje isturenog Odjeljenja Muzičke škole (Matična škola u Bijeljini ili Zvorniku), obezbjeđenje stručnih kadrova, kao i opremanje odgovarajućom opremom. Nastava iz oblasti muzičke kulture mogla bi se organizovati u prostorijama osnovne škole „Braća Jakšić” ili u SŠC Milići. Za početak rada Odjeljenja Muzičke škole neophodno bi bilo nabaviti sledeću opremu: klavir „Pianino”, klavijature i harmoniku, violinu i gitaru. Nastavni kadar bi se angažovao iz Muzičkih škola Zvornik ili Bijeljina. Opravdanost: Otvaranjem Odjeljenja Muzičke škole, stvoriće se uslovi za upoznavanje djece sa istorijom muzike, djeca će sticati određena muzička znanja, vješitine sviranja na insturmentima i pripremu za više nivoe školovanja iz oblasti muzike. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Formirano Odjeljenje - Otkrivanje talentovane - Obezbjeđenje potrebnih Muzičke škole i djece i omladine saglasnosti za otvaranje obezbjeđeni uslovi za - Viši nivo obrazovanja iz Odjeljenja rad istog oblasti muzike - Obezbjeđenje prostora za - Priprema djece i omladine rad za školovanje na višim - Obezbjeđenje potrebnih školama instrumenata i kadrova - Zadovoljna djeca i roditelji - Upis polaznika Muzičke škole Procijenjeni potrebni iznos: 50.000 KM Ciljana grupa: Talentovana djeca i omladina Održivost projekta: Projekat će se finansirati iz sredstava Opštine, polaznika Muzičke škole i drugih izvora što ga čini u potpunosti održivim.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 68

3.2.4. Razvojni cilj: 4.

Omogućiti cjelokupnom stanovništvu opštine Milići, ostvarivanje njihovih prava na adekvatnu socijalnu zaštitu, zdravlje i zdravu životnu sredinu

Gore navedeni razvojni cilj će biti dostignut kroz implementaciju tri operativna cilja, koji će omogućiti stanovništvu Milića da dobiju pravu informaciju o njihovim pravima u segmentu socijalne, zdravstvene i zaštite životne sredine, ali i mogućnostima zajednice da odgovori na njihove potrebe. S druge strane, Opština i druge nadležne institucije će poduzeti korake kako bi se sadašnja izrazito nepovoljna situacija u ovim oblastima što prije prevazišla. Svi koraci će biti zakonski utemeljeni i u skladu sa međunarodnim standardima ljudskih prava, čije ispunjenje je u obavezi svih nivoa vlasti u BiH. Opština i RS imaju, i po međunarodnom i domaćem pravnom okviru, progresivnu obavezu, odnosno zavisno od raspoloživih sredstava, da obezbjede da sva lica uživaju pravo na socijalnu sigurnost. Opština mora da obezbjedi plan za progresivnu realizaciju i ažurnu socijalnu kartu da bi identifikovala potrebe stanovništva, odnosno mora da zadovolji minimum obaveza definisanih u Zakonu o socijalnoj zaštiti RS-a. Takođe, i kapaciteti samog Centra za socijalni rad moraju biti poboljšani kako bi mogao odgovoriti ovim zadacima.

U segmentu zdravstvene zaštite lokalna zajednica će usmjeriti svoje aktivnosti na prevazilaženje situacije izazvane dugom Doma zdravlja iz prethodnog perioda, te na unapređenju nivoa informisanosti i znanja stanovništva u ovoj oblasti. Preventivno djelovanje će biti polazna tačka pristupa zdravlju, ali će se činiti i koraci na institucionalnom jačanju preventive zdravstvene zaštite. Preduzet će se mjere i aktivnosti kako bi se povećao stepen pokrivenosti stanovništva zdravstvenim osiguranjem. Sistemski pristup zaštiti životne sredine, edukacija i informisanje su neophodne mjere, ali je potrebno preduzeti i niz interventnih aktivnosti kako bi stanovništvo opštine Milići do 2010. godine svoju zajednicu moglo smatrati sigurnom i čistom.

Razvojni cilj 4. - Zdravstvo i socijalna zaštita

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 69

Razvojni cilj 4. Omogućiti cjelokupnom stanovništvu opštine Milići ostvarivanje prava na adekvatnu socijalnu zaštitu, zdravlje i zdravu životnu sredinu

Operativni cilj 4.1. Operativni cilj 4.2. Operativni cilj 4.3.

Do 2010. godine 95% Do 2010. god. će biti Do 2010. god. će prostor stanovništva opštine će unapređeni kapaciteti opštine Milići biti siguran biti obuhvaćeno zdrav- građana da potražuju, i čist, trajnim rješavanjem stvenim osiguranjem, te institucija sistema da odlaganja krutog otpada, a kvalitet zdravstvene obezbjede pružanje zaštitom voda i vodotokova zaštite će biti u skladu socijalne zaštite u skladu sa međunarodnim sa domaćim i standardima međunarodnim propisima

- P R O J E K T I – M J E R E

1. Rekonstrukcija Doma zdravlja (prepokrivanje i grijanje).

2. Stavljanje u funkciju ambulanti u Derventi, N. Kasabi i Skugrićima.

3. Informativna i edukativna kampanja za prijavljivanje zaposlenih i poljoprivrednika na Fond zdravstvenog i penzionog osiguranja.

4. Organizovanje porodične medicine.

5. Rješavanje stambene problematike doktora.

6. Ažuriranje socijalne karte.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 70

7. Kampanja informisanja i edukacije građana o njihovim pravima u sferi socijalne zaštite posebno u ruralnim sredinama.

8. Oprema za hlornu stanicu „Nikoline vode“.

9. Izgradnja prečistača za vodu u MZ Vukovići.

10. Izgradnja vodovoda za Koprivno i G. Zalukovik.

11. Izgradnja vodovoda i kanalizacije za Đurđeviće i Miliće I.

12. Prevođenje gradskog vodovoda na desnu obalu Jadra u MZ Mišići.

13. Produžetak gradskog vodovoda do Kaldrmice (MZ Skugrići).

14. Sistemsko upravljanje i kontrola lokalnih vodovoda.

15. Sanacija vodotokova u MZ N. Kasaba.

16. Izrada kanalizacije u Ivan Polju (Derventa).

17. Regulacija površinskih voda MZ Milići II.

18. Opremanje i stavljanje kolektora u funkciju.

19. Nabavka kontejnera za sve MZ.

20. Opremanje i razvoj Komunalnog preduzeća.

21. Izgradnja ulične rasvjete u MZ (Zaklopača, Podgora, Mišići, Milići I, N. Kasaba i Derventa, Đile-R.Brdo, Maćesi - Rovaši).

22. Izgradnja Vatrogasnog doma i opremanje Vatrogasnog društva.

23. Deminiranje površina zagađenih minama i NUS-a.

24. Sanacija i uređenje postojeće deponije.

25. Izgradnja i organizacija Regionalne deponije.

26. Jačanje institucija za zaštitu čovjekove okoline.

27. Izrada, usvajanje i implementacija lokalnog ekološkog akcionog plana (LEAP). Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 71

28. Uređenje obala Zeleni i Studeni Jadar (Milići i Mišići).

29. Izgradnja trotoara (MZ Podgora, N. Kasaba, Dubnica, Milići I).

30. Asvaltiranje ulica (MZ N. Kasaba, Milići I, Mišići, Derventa, Milići II, D. Most).

31. Izgradnja parking prostora u Milićima.

32. Izgradnja i obilježavanje autobuskih stajališta.

33. Prepokrivanje stambenih zgrada Milići.

34. Obezbjeđenje TV signala za MZ gdje ga nema.

35. Izgradnja stambeno - poslovnog objekta „Jadar“ Milići.

Razvojni cilj 4.: Omogućiti cjelokupnom stanovništvu opštine Milići, ostvarivanju prava na adekvatnu socijalnu zaštitu, zdravlje i zdravu životnu sredinu . Operativni cilj 4.1.: Do 2010 god. 95% stanovništva opštine će biti obuhvaćeno

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 72 zdravstvenim osiguranjem, a kvalitet zdravstvene zaštite će biti u skladu sa međunarodnim standardima . Naziv projekta: Rekonstrukcija doma zdravlja ( prepokrivanje i grijanje ) Opis projekta: Dom zdravlja Sveti Nikola je objekat od strateškog značaja u opštini Milići . Ovaj je izgrađen sa ravnim krovom i obzirom na klimatsko područje vremenom je došlo do oštećenja istog. Drugi veliki problem koji je neophodno rješiti u ovom objektu da bi se obezbjedili neophodni uslovi za rad osoblja i boravak pacijenata u njemu je sanacija centralnog grijanja . Gore navedena dva problema stavljaju se kao prioritetni a rješavanje istih dovelo bi objekat u funkcionalno stanje . Prepokrivanjem krova dom zdravlja bi dobio i nove prostorije u potkrovlju koje bi dobro došle za organizovanje novih ordinacija za čim je takođe iskazana potreba a za šta trenutno ne postoje kapaciteti . Za prepokrivanje i instalaciju grijanja u domu zdravlja postoji neophodna projektna dokumentacija . Opravdanost: Bez rješavanja gore navedena dva problema ( koja su ujedno elementarni problemi) ne možemo govoriti o nekom značajnijem rezultatu na ostvarivanju operativnog cilja datog u naslovu, jer bez realizacije ovog projekta objekat ne može biti u potpunosti funkcionalan . Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Prepokriven dom - Stvoreni uslovi za - Planiranje sredstava u zdravlja kvalitetnije pružanje usluga budžetu opštine - Instalisano grijanje - Stvoreni uslovi za rad - Obezbjeđivanje donacije osoblja i boravak ( sufinansiranje ) za pacijenata realizaciju projekta - Omogućena bolja - Raspisivanje javnog reorganizacija i obezbjeđeni poziva i izbor izvođača uslovi za otvaranje novih radova ordinacija - Prepokrivanje objekta i - Spriječeno dalje oštećenje instalacija grijanja zgrade Procijenjeni potrebni iznos: 248.163,00 KM Ciljana grupa: Građani opštine Milići Održivost projekta: Brigu o objektu nakon završetka radova preuzeo bi Dom zdravlja Sveti Nikola .

Razvojni cilj 4.: Omogućiti cjelokupnom stanovništvu opštine Milići ostvarivanje njihovih prava na adekvatnu socijalnu zaštitu, zdravlje i zdravu životnu sredinu.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 73

Operativni cilj 4.1.: Do 2010. godine će 95% stanovništva opštine biti obuhvaćeno zdravstvenim osiguranjem, a kvalitet primarne zdravstvene zaštite će biti u skladu sa međunarodnim standardima. Naziv projekta: Stavljanje u funkciju ambulanti u Derventi, Novoj Kasabi, Skugrićima i Raševu Opis projekta: Materijalno tehnički uslovi za funkcionisanje ambulante u Derventi, Novoj Kasabi i Skugrićima već su obezbjeđeni. U MZ Raševo potrebno je završiti započeti objekat, opremiti ga i staviti u funkciju. Dom zdravlja iz Milića će napraviti organizaciju i obezbjediti potrebne kadrove za stavljanje ovih ambulanti u funkciju. Kroz projekat porodičnog ljekara i otvaranjem ovih ambulanti obezbjediće se adekvatni uslovi za pružanje zdravstvenih usluga građanima ovih MZ i šire. Opravdanost: Prema Derventi, Novoj Kasabi i Skugrićima gravitira veliki dio stanovništva koji su starije životne dobi i slabe imovinske situacije. Zbog udaljenosti i loših saobraćajnih veza sa centrom opštine pristup stanovnika ovih MZ-a Domu zdravlja je otežan. Zato je stavljanje u funkciju ovih ambulanti opravdano u cjelosti. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

-Ambulante u Derventi, -Bolja zdravstvena zaštita - Obezbjeđenje kadrova za Novoj Kasabi i stanovništva rad ambulanti Skugrićima u funkciji -Lakši pristup zdravstvenim - Opština će posredovati ustanovama između OŠ u Skugrićima -Podsticaj procesu povratka i Doma zdravlja u prevazilaženju nastalih problema - Objekat ambulante u Skugrićima staviti u funkciju Procijenjeni potrebni iznos: 40.000 KM Ciljana grupa: Stanovništvo MZ Derventa, Nova Kasaba, Skugrići i Raševo Održivost projekta: Ambulante u Derventi, Novoj Kasabi, Skugrićima i Raševu će biti organizacioni dio Doma zdravlja Milići i funkcionisat će u skladu sa njegovom poslovnom politikom. Dom zdravlja će finansirati troškove funkcionisanja objekta, ali i upravljati istim.

Razvojni cilj 4.: Omogućiti cjelokupnom stanovništvu opštine Milići ostvarivanje njihovih prava na adekvatnu socijalnu zaštitu, zdravlje i zdravu životnu sredinu. Operativni cilj 4.1.: Do 2010. godine će 95% stanovništva opštine biti obuhvaćeno zdravstvenim osiguranjem, a kvalitet primarne zdravstvene zaštite će biti u skladu sa međunarodnim standardima. Naziv projekta: Informacija i edukativna kampanja za prijavljivanje zaposlenih i poljoprivrednika na Fond zdravstvenog osiguranja i preregistraciju povratnika

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 74

Opis projekta: Nadležne institucije Republike Srpske, kao i loakne institucije će preduzeti korake kako bi se smanjio broj radnika „na crno“, a istovremeno povećao broj osiguranika. Ove aktivnosti će biti usmjerene prema poljoprivrednicima, radnicima koji rade „na crno“ i povratnicima. Aktivnosti će uključivati aktivniji rad inspekcijskog organa, javnu promociju potrebe i načina osiguranja, ali i edukaciju potencijalnih osiguranika o prednostima i mogućnostima osiguranja. Putem medija, javnih skupova u MZ-ima, edukativno - promotivnih materijala i sl. će se uticati na poslodavce da prijave sada neprijalvjene radnike. Istovremeno će se uticati na poljoprivrednike da se prijave na poljoprivredno osiguranje i povratnike da regulišu svoj status. Opravdanost: 300 ljudi radi „na crno” te samim tim nemaju pravo na korištenje besplatnih zdravstvenih usluga. Veliki broj ljudi živi od rada na selu, ali nije prijavljen na poljoprivredno osiguranje. U opštini Milići je 2005. godine bilo 1100 poljoprivrednih domaćinstava. Trenutno samo 96 nosioca domaćinstava i 69 članova njihovih porodica koristi poljoprivredno osiguranje. Na ovaj način članovi porodica ovih populacija nemaju pravo na penzionu i zdravstvenu zaštitu. Veliki dio povratnika je još uvjek prijavljen na zdravstveno osiguranje u Federaciji BiH, što otežava funkcionisanje sistema zdravstva u Milićima. Regulisanjem statusa ovih osiguranika rješio bi se status članova njihovih porodica (približno 2000), čime bi se u potpunosti ostvario operativni cilj od 95% zdravstveno osiguranih stanovnika opštine. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- 500 novoprijavljenih - 2000 korisnika zdravstvene - Provođenje kaznenih radnika i zaštite neće morati plaćati mjera (inspekcije ) – poljoprivrednika 2000 istu aktivniji rad osiguranika - Veći prihodi Fonda - Javna kampanja (mediji, - Veći kvalitet zdravstvene organi uprave, Fond zaštite zdravstva, NVO-i, MZ) - Edukacija (Opština, Fond zdravstva i dr.) u MZ-ima Procijenjeni potrebni iznos: 10.000 KM Ciljana grupa: Poslodavci, neprijavljeni radnici, poljoprivrednici, povratnici Održivost projekta: Provođenje ovih aktivnosti treba da postane redovna praksa Opštine, Fonda zdravstva, Biroa za zapošljavanje, inspekcijskih i drugih srodnih organa. Relativno malim finansijskim ulaganjima može se postići izuzetno veliki efekat. Fond zdravstva i Biro za zapošljavanje raspolažu fondovima za provođenje ovakvih aktivnosti u budućnosti.

Razvojni cilj 4.: Omogućiti cjelokupnom stanovništvu opštine Milići ostvarivanju prava na adekvatnu socijalnu zaštitu, zdravlje i zdravu životnu sredinu. Operativni cilj 4.1.: Do 2010. godine će 95% stanovništva opštine biti obuhvaćeno zdravstvenim osiguranjem, a kvalitet primarne zdravstvene zaštite će biti u skladu sa Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 75 međunarodnim standardima. Naziv projekta: Organizovanje porodične medicine Opis projekta: Organizovanje porodične medicine je potreba stanovništva opštine Milići, ali ujedno i obaveza doma zdravlja kako bi zadržao poziciju i funkciju koju trenutno ima. Postojeći objekat je neophodno rekonstruisati čime bi se obezbjedile ordinacije za četiri tima porodične medicine što bi u potpunosti zadovoljilo potrebe stanovništva. Ukupna površina rekonstruisanog prostora iznosila bi 424,24 m2 korisne površine što ispunjava sve standarde u ovoj oblasti. Za adaptaciju ordinacija i organizovanje porodične medicine u njima postoji neophodna projektna dokumentacija. Opravdanost: Bez rješavanja gore navedena dva problema ( koja su ujedno elementarni problemi) ne možemo govoriti o nekom značajnijem rezultatu na ostvarivanju operativnog cilja datog u naslovu, jer bez realizacije ovog projekta objekat ne može biti u potpunosti funkcionalan . Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Izvršena adaptacija i - Stvoreni bolji uslovi za - Planiranje sredstava u napravljene ordinacije kvalitetnije pružanje usluga budžetu opštine . porodične medicine - Stvoreni bolji uslovi za rad - Obezbjeđivanje donacije osoblja i boravak pacijenata ( sufinansiranje ) za - Omogućena bolja realizaciju projekta reorganizacija i - Raspisivanje javnog pristupačnost građanima za poziva i izbor izvođača pružanje zdravstvenih radova usluga - Adaptacija ordinacija Procijenjeni potrebni iznos: 112.523,93 KM Ciljana grupa: Građani opštine Milići Održivost projekta: Brigu o objektu nakon završetka radova preuzeo bi dom zdravlja Sveti Nikola .

Razvojni cilj 4.: Omogućiti cjelokupnom stanovništvu opštine Milići, ostvarivanju prava na adekvatnu socijalnu zaštitu, zdravlje i zdravu životnu sredinu. Operativni cilj 4.1.: Do 2010. godine će 95% stanovništva opštine biti obuhvaćeno zdravstvenim osiguranjem, a kvalitet primarne zdravstvene zaštite će biti u skladu sa Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 76 međunarodnim standardima. Naziv projekta: Rješavanje stambene problematike doktora Opis projekta: Pored rješavanja infrastrukturnih problema u oblasti zdravstva neophodno je rješavati i kadrovske probleme kako bi građani opštine Milići imali kvalitetnu zdravstvenu zaštitu. U tu svrhu neophodno je obezbjediti uslove za obezbjeđivanje kvalitetnih kadrova . Jedan od glavnih problema kada je rječ o kadrovima je obezbjeđivanje stambenog smještaja kadrova . U smislu rješavanja ovog problema neophodno je izgraditi tri stambene jedinice koje bi poslužile za smještaj nedostajućeg ljekarskog kadra . Opravdanost: Izgradnjom stanova dobili bi se nedostajući kadrovi što bi dovelo do kompletiranja i povećanja kvaliteta usluga u oblasti zdravstvene zaštite na opštini Milići . Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Izgrađeni stanovi za - Obezbjeđeni nedostajući - Odluka SO Milići o nedostajuće kadrove kadrovi izgradnji kadrovskih - Povećan kvalitet i obim stambenih jedinica pružanja zdravstvenih - Planiranje sredstava u usluga u opštini Milići budžetu opštine - Raspisivanje javnog poziva i izbor izvođača radova - Izgradnja stambenih jedinica

Procijenjeni potrebni iznos: 200.000 KM Ciljana grupa: Građani opštine Milići Održivost projekta: Brigu o stambenim jedinicama preuzeli bi korisnici, opština i dom zdravlja .

Razvojni cilj 4.: Omogućiti cjelokupnom stanovništvu opštine Milići, ostvarivanje njihovih prava na adekvatnu socijalnu zaštitu, zdravlje i zdravu životnu sredinu. Operativni cilj 4.2.: Do 2010. godine će prostor opštine Milići biti siguran, čist, trajnim rješenjem odlaganja krutog otpada, zaštitom voda i vodotokova. Naziv projekta: Ažuriranje socijalne karte Opis projekta: Projekat ažuriranje socijalne karte obuhvata formiranje timova koji bi

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 77 snimili stanje na terenu i evidentirali socio-demografsku situaciju, svih domaćinstava, sa posebnim akcentom na socijalne kategorije ( u skladu sa Zakonom o socijalnoj zaštiti, ali i domaćinstva bez osnovnih uslova za život u smislu infrastrukture: električna energija i voda, mine, pristupni put za naseljeno mjesto, itd. U skladu sa Odlukom SO-e o minimumima uslova života u naseljenom mjestu). Neophodno je opremiti grupe sa tehničkim sredstvima, obučiti anketare, te opremiti Centar za socijalni rad potrebnom računarskom opremom i kreirati bazu podataka o korisnicima. Ova aktivnost će rezultirati jasnom slikom o stanju u ovom segmentu, kao pretpostavkom za adekvatno djelovanje. Opravdanost: Veliki problem za pružanje adekvatne socijalne zaštite u skladu sa potrebama stanovništva predstavlja nedostatak odgovarajućuh, ažuriranih i sistematizovanih podataka o licima u stanju socijalne potrebe. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Urađena socijalna karta - Adekvatnije planiranje - Formiranje i obuka opštine usluga socijalne zaštite timova - Obezbjeđeni, - Usluge zasnovane na - Opremanje timova ažuriranih i potrebama korisnika materijalnim sredstvima i sistematizovanih - Racionalnije trošenje drugim potrebnim podaci o licima u sredstava materijalom stanju socijalne potrebe - Smanjenje broja osoba koje - Anketiranje i rad na - Podaci o djeci i nisu obuhvaćene sistemom terenu odraslim s posebnim socijalne zaštite - Unos i obrada podataka potrebama - Poboljšanje i ubrzavanje rada sa korisnicima socijalnih usluga Procijenjeni potrebni iznos: 10.000 KM Ciljana grupa: Socijalno ugrožene kategorije stanovnika, Centar za socijalni rad Održivost projekta: Kreiranu bazu podataka Centar za socijalni rad će kasnije redovno ažurirati, kao dio svojih redovnih aktivnosti.

Razvojni cilj 4.: Omogućiti cjelokupnom stanovništvu opštine Milići, ostvarivanju prava na adekvatnu socijalnu zaštitu, zdravlje i zdravu životnu sredinu. Operativni cilj 4.2.: Do 2010 god. će biti unaprijeđeni kapaciteti građana da potražuju, te institucija sistema da obezbjede pružanje socijalne zaštite u skladu sa domaćim i međunarodnim standardima . Naziv projekta: Kampanja informisanja i edukacije građana o njihovim

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 78 pravima u sferi socijalne zaštite posebno u ruralnim sredinama Opis projekta: Stanovnici opštine Milići često ne koriste svoja prava u sferi socijalne zaštite. Mnoge ugrožene porodice nisu ni registrovane kod centra za socijalni rad. Ovakvo stanje najviše proizilazi iz ne informisanosti stanovništva o pravima dužnostima i obavezama vezanim za ovu problematiku, posebno u ruralnim sredinama. Da bi se ovo stanje popravilo neophodno je provesti kampanju upoznavanja stanovništva sa mogućnostima, kao i edukacije stanovništva o pravima koje mogu ostvariti kako bi se njihov socijalni položaj popravio. Pri radu na ovoj kampanji poseban akcenat staviti na stanovništvo u ruralnim područjima gdje je ovaj problem posebno izražen . Opravdanost: Provođenjem ovog projekta informisalo bi se stanovništvo o pravima koja može ostvariti, dok bi u aktivnom učešću građana u ovoj sferi centar dobio preciznije podatke o socijalnom položaju stanovništva opštine . Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Provedena kampanja - Stanovništvo upoznato sa - Donošenje odluke pravima i obavezama u sferi Skupštine opštine o socijalne zaštite provođenju kampanje - Edukovano stanovništvo - Planiranje sredstava u ( ruralnih područja ) o budžetu opštine načinu evidentiranja i - Provođenje kampanje i ostvarivanju prava u ovoj održavanje edukativnih oblasti . radionica Procijenjeni potrebni iznos: 10.000 KM Ciljana grupa: Građani opštine Milići posebno stanovništvo ruralnih područja Održivost projekta: Nakon realizovanog projekta stanovništvo bi posjedovalo dovoljno informacija iz ove sfere života koje bi sigurno prenosilo onima koji te informacije nemaju.

Razvojni cilj 4.: Omogućiti cjelokupnom stanovništvu opštine Milići, ostvarivanju prava na adekvatnu socijalnu zaštitu, zdravlje i zdravu životnu sredinu. Operativni cilj 4.3.: Do 2010. god. prostor opštine Milići će biti siguran i čist, trajnim rješavanjem odlaganja krutog otpada, zaštitom voda i vodotokova . Naziv projekta: Opremanje hlorne stanice Nikoline vode Opis projekta: Vodovod Milići je izgrađen 1974. god. od izvorišta Nikoline Vode u Zaklopači do naselja Milići u dužini od 7000 m sa pripadajućim objektima ( kaptaže, šahte, rezervoar...). Zbog smanjenja izdašnosti izvorišta u drugoj fazi je 1990. god. urađen novi vodozahvat koji vodu Studenog Jadra zahvata ispod hidro-centrale u Zalukoviku i ubacuje u kaptažu Nikoline vode u toj fazi urađen je i

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 79 nastavak trase vodovoda ka Novoj Kasabi u dužini od 7000 m. U toku prošle godine izvršena je zamjena cijevi na Magistralnom vodu gdje su postojeće azbestno cementne cijevi zamjenjene sa PVC cijevima dn 250 mm, čime je neutralisan štetan uticaj dotrajalih azbestno-cementnih cijevi po stanovništvo, smanjeni gubitci i povećan kapacitet cjevovoda. Trenutno su u toku radovi na izgradnji novog rezervoara veće zapremine i širenje mreže vodovoda po mjesnim zajednicama koje se nalaze u blizini glavnog voda. Iz gore opisane situacije vidi se da vodovod koristi jako veliki broj stanovnika opštine Milići tačnije njih preko 5000 sa tendencijom rasta. Hlorisanje čitavog sistema vrši se na zastarjeli način (takozvanim kapavcima) što i uz najveće napore radnika komunalnog preduzeća ne obezbjeđuje uvjek vodu zadovoljavajućeg kvaliteta. Iz tih razloga je još 1990. izgrađen objekat za gasni hlorinator . Nažalost ovaj objekat još uvjek nije opremljen neophodnom opremom kako bi se mogao staviti u funkciju i služiti svojoj namjeni. Savremeniji način hlorisanja obezbedio bi kontinuiran kvalitet vode što bi u mnogome doprinjelo preventivnoj zaštiti zdravlja stanovništva, pa se ovaj projekat može smatrati jednim od najprioritetnijih u opštini Milići jer se njime riješava pitanje vodosnabdjevanja ispravnom vodom za više od jedne trećine stanovnika opštine Milići . Opravdanost: O opravdanosti u ulaganje za realizaciju ovog projekta izlišno je trošiti riječi, jer obezbjeđivanje kontinuiranog kvaliteta vode za piće je od nemjerljive važnosti . Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Opremljen i stavljen u - Obezbjeđen kontinuiran - Planiranje sredstava u funkciju gasni kvalitet vode za piće za više budžetu opštine hlorinator na lokalitetu od jedne trećine stanovnika - Obezbjeđivanje donacije Nikoline vode opštine Milići ( sufinansiranje ) za - Ostvareno lakše hlorisanje realizaciju projekta vode - Raspisivanje javnog - Poboljšana preventivna poziva i izbor dobavljača zaštita stanovništva opštine opreme Milići - Opremanja gasnog hlorinatora - Stavljanje u funkciju gasnog hlorinatora Procijenjeni potrebni iznos: 90.000 KM Ciljana grupa: Građani opštine Milići Održivost projekta: Brigu o objektu i opremi nakon opremanja objekta preuzelo bi Komunalno preduzeće Milići koje i gazduje vodovodom .

Razvojni cilj 4.: Omogućiti cjelokupnom stanovništvu opštine Milići, ostvarivanju prava na adekvatnu socijalnu zaštitu, zdravlje i zdravu životnu sredinu. Operativni cilj 4.3.: Do 2010. god. prostor opštine Milići će biti siguran i čist, trajnim rješavanjem odlaganja krutog otpada, zaštitom voda i vodotokova . Naziv projekta: Izgradnja prečistača voda u MZ Vukovići i Vrtoče Opis projekta: Vodovod u MZ Vukovići i Vrtoče je izgrađen nedavno pri čemu je Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 80 riješen dugogodišnji problem vodosnabdjevanja ove mjesne zajednice pitkom vodom . Voda je dovedena iz fabrike aluminijumskih profila ALPRO (dio izvorišta rijeke Tišče) jer nigdje u blizini nije postojao izvor koji bi zadovoljio stanovništvo ove mjesne zajednice za vodo . Međutim zbog činjenice da je i izvorište Tišče karcitna izdan ( Karcit kao podloga ima veliku propustljivost pa je zbog toga izražena promjena kvaliteta vode, naročito pri većim atmosferskim padavinama), i da se u pomenutoj fabrici voda koristi kao industrijska ( nema posebne obrade vode ) . Bilo bi neophodno napraviti prečistače vode (brze filtre) koji bi eliminisali eventualne štetne uticaje na kvalitet ove vode . Opravdanost: O opravdanosti u ulaganje za realizaciju ovog projekta izlišno je trošiti riječi, jer obezbjeđivanje kontinuiranog kvaliteta vode za piće je od nemjerljive važnosti. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Izgrađeni filteri za - Obezbjeđen kontinuiran - Planiranje sredstava u prečišćavanje vode na kvalitet vode za piće za budžetu opštine vodovodu ALPRO – stanovnike MZ Vukovići - Izrada projekta za Vukovići – Vrtoče - Poboljšana preventivna proračun kapaciteta zaštita stanovništva MZ filtera i postrojenja Vukovići i Vrtoče ( taložnika ) - Raspisivanje javnog poziva i izbor izvođača radova - Izgradnja prečišćivača - Stavljanje u funkciju prečišćivača Procijenjeni potrebni iznos: 30.000 KM Ciljana grupa: Građani MZ Vukovići i Vrtoče Održivost projekta: Brigu o objektu i opremi nakon njegove izgradnje preuzelo bi Komunalno preduzeće Milići koje i gazduje vodovodom .

Razvojni cilj 4.: Omogućiti cjelokupnom stanovništvu opštine Milići, ostvarivanju prava na adekvatnu socijalnu zaštitu, zdravlje i zdravu životnu sredinu. Operativni cilj 4.3.: Do 2010. god. prostor opštine Milići će biti siguran i čist, trajnim rješavanjem odlaganja krutog otpada, zaštitom voda i vodotokova. Naziv projekta: Izgradnja vodovoda za Koprivno i Gornji Zalukovik

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 81

Opis projekta: Realizacijom ovog projekta riješio bi se problem vodosnabdjevanja u pomenutim selima. U selu Koprivno je postojeći izvor u selu zagađen zbog blizine štala koje su napravljene u neposrednoj blizini izvora te se isti koristi samo u tehničke svrhe i za napajanje stoke. Zbog navedenog problema neophodno je vodu dovesti iz udaljenijih izvorišta što značajno povećava troškove i iziskuje sredstva koje mještani nemaju . U selu Gornji Zalukovik ne postoji izvorište kojim bi se zadovoljile potrebe stanovništva u selu ili neposrednoj blizini pa je vodu neophodno dovesti sa udaljenijih izvorišta. Za šta mještani sami ne posjeduju novac. Rješavanjem ova dva projekta rješili bi se višegodišnji problemi vodosnabdjevanja u ovim selima i doprinijeli osnaživanju sela i razvoju ruralnog područja. Opravdanost: Voda predstavlja jednu od osnovnih životnih potreba stanovništva. Rješavanjem problema vodosnabdjevanja stvoriće se uslovi za razvoj sela i ostanak stanovništva na selu . Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Izgrađeni vodovodi u - Rješeni problemi - Izrada projekta za selima Koprivno i vodosnabdjevanja u selima izgradnju vodovoda Gornji Zalukovik Koprivno i Gornji - Planiranje sredstava u Zalukovik. budžetu opštine - Razvoj sela - Obezbjeđivanje donacije - Stvaranje uslova za ostanak ( sufinansiranje ) za stanovništva na selu realizaciju projekta - Raspisivanje javnog poziva i izbor izvođača radova - Izgradnja vodovoda i stavljanje u funkciju Procijenjeni potrebni iznos: 130.000 KM Ciljana grupa: Mještani sela Koprivno i Gornji Zalukovik Održivost projekta: Brigu o objektu i opremi nakon njegove izgradnje preuzelo bi Komunalno preduzeće Milići kao faktor koji gazduje vodovodima na prostoru opštine Milići .

Razvojni cilj 4.: Omogućiti cjelokupnom stanovništvu opštine Milići, ostvarivanju prava na adekvatnu socijalnu zaštitu, zdravlje i zdravu životnu sredinu. Operativni cilj 4.3.: Do 2010. god. prostor opštine Milići će biti siguran i čist, trajnim rješavanjem odlaganja krutog otpada, zaštitom voda i vodotokova.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 82

Naziv projekta: Izgradnja vodovoda i kanalizacije za Đurđeviće i kanalizacije u Milićima Opis projekta: Ovim projektom riješili bi se problemi vodosnabdjevanja i kanalizacije u Đurđevićima koje je prigradsko naselje Milića smješteno na desnoj obali rijeke Zeleni Jadar, kao i problem kanalizacije u ulici Miliša Obilića u Milićima. Realizacijom ovih projekata poboljšali bi se uslovi života za stanovnike ovih prigradskog naselja i dijela grada Milići. Projekat bi se finansirao u partnerskom odnosu korisnika i opštine Milići kao i drugih zainteresovanih donatora. Opravdanost: Voda predstavlja jednu od osnovnih životnih potreba stanovništva, dok se rješavanjem problema kanalizacije obezbjeđuju uslovi za zdrav život i povećava prevencija od širenja bolesti . Treba posebno istaći da su oba lokaliteta gusto naseljeni. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Izgrađeni vodovod i - Rješeni problemi - Izrada projekta za riješen problem sa vodosnabdjevanja u izgradnju vodovoda i kanalizacijom Đurđevićima te problemi odvod kanalizacije . odvoda fekalnih otpadnih - Planiranje sredstava u voda u Đurđevićima i u budžetu opštine ulici Miliša Obilića u - Raspisivanje javnog Milićima poziva i izbor izvođača - Poboljšan kvalitet života radova građana - Izgradnja vodovoda i - Povećana prevencija kanalizacije i stavljanje u zaraznih bolesti funkciju Procijenjeni potrebni iznos: 50.000 KM Ciljana grupa: Mještani Đurđevića i stanari u dijelu ulice miliša Obilića Održivost projekta: Brigu o objektu i opremi nakon njegove izgradnje preuzelo bi Komunalno preduzeće Milići kao faktor koji gazduje vodovodom i kanalizacijom na opštini Milići .

Razvojni cilj 4.: Omogućiti cjelokupnom stanovništvu opštine Milići, ostvarivanju prava na adekvatnu socijalnu zaštitu, zdravlje i zdravu životnu sredinu. Operativni cilj 4.3.: Do 2010. god. prostor opštine Milići će biti siguran i čist,

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 83 trajnim rješavanjem odlaganja krutog otpada, zaštitom voda i vodotokova. Naziv projekta: Prevođenje gradskog vodovoda na desnu obalu Zelenog Jadra u MZ Mišići Opis projekta: Ovim projektom riješili bi se problemi vodosnabdjevanja dijela naselja Mišići i sela Borići koji nemaju vodu. Realizacijom ovg projekata poboljšali bi se uslovi života za stanovnike ovog prigradskog naselja. Projekat bi se finansirao u partnerskom odnosu korisnika i opštine Milići kao i drugih zainteresovanih donatora. Opravdanost: Voda predstavlja jednu od osnovnih životnih potreba stanovništva, uz činjenicu da su oba lokaliteta gusto naseljeni (imaju veliki broj korisnika) ne treba onda posebno obrazlagati da se ova investicija u potpunosti ima opravdanost. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Izgrađen vodovod i - Rješeni problemi - Izrada projekta za riješen problem vodosnabdjevanja u dijelu izgradnju vodovoda vodosnabdjevanja ovog naselja Mišići i sela Borići - Planiranje sredstava u dijela MZ Mišići - Poboljšan kvalitet života budžetu opštine građana - Raspisivanje javnog - Razvoj sela i stvaranje poziva i izbor izvođača uslova za ostanak na selu radova - Izgradnja vodovoda i stavljanje u funkciju Procijenjeni potrebni iznos: 25.000 KM Ciljana grupa: Mještani dijela naselja Mišići i sela Borići Održivost projekta: Brigu o objektu i opremi nakon njegove izgradnje preuzelo bi Komunalno preduzeće Milići kao faktor koji gazduje vodovodima na opštini Milići .

Razvojni cilj 4.: Omogućiti cjelokupnom stanovništvu opštine Milići ostvarivanje prava na adekvatnu socijalnu zaštitu, zdravlje i zdravu životnu sredinu. Operativni cilj 4.3.: Do 2010. god. će prostor opštine Milići biti siguran i čist,

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 84 trajnim rješavanjem odlaganja krutog otpada, zaštitom voda i vodotokova. Naziv projekta: Produženje gradskog vodovoda do Kaldrmice Opis projekta: Ovim projektom bi se kvalitetno i trajno riješio problem vodosnabdijevanja građana MZ D. Most, N. Kasaba i Skugrići (naselje Kaldrmica). Projekat podrazumijeva zamjenu postojećih vodovodnih cijevi na gradskom vodovodu kroz navedene MZ većim profilom, izradu određenog broja šahti i produžetak vodovoda od N. Kasabe do Kaldrmice. Projekat bi se trebao realizovati u partnerskom odnosu Opštine, Komunalnog preduzeća, građana ovih MZ, kao i drugih zainteresovanih donatora. Opravdanost: Voda predstavlja jednu od osnovnih životnih potreba stanovništva. Zamjenom vodovodnih cijevi i produženjem vodovoda do Kaldrmice obezbjediće se kvalitetno snabdijevanje vodom stanovništva ovih MZ, stvoriće se uslovi za bolji život, razvoj i jačanje pozicija MZ. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Izvršena zamjena - Riješen problem - Izrada potrebne projektne vodovodnih cijevi i vodosnabdijevanja dokumentacije produžen vodovod do - Poboljšani uslovi života - Obezbjeđenje sredstava Kaldrmice građana - Provođenje odredbi - Organizovana kontrola Zakona o Javnim kvaliteta vode nabavkama BiH - Veći prihodi Komunalnog - Izgradnja vodovoda preduzeća - Tehnički prijem - Stavljanje u funkciju istog Procijenjeni potrebni iznos: 500.000 KM Ciljana grupa: Mještani navedenih MZ Održivost projekta: Nakon izgradnje ovog objekta brigu o održavanju istog preuzima Komunalno preduzeće koje gazduje vodovodima na području opštine .

Razvojni cilj 4.: Omogućiti cjelokupnom stanovništvu opštine Milići ostvarivanje prava na adekvatnu socijalnu zaštitu, zdravlje i zdravu životnu sredinu. Operativni cilj 4.3.: Do 2010. god. prostor opštine Milići će biti siguran i čist,

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 85 trajnim rješavanjem odlaganja krutog otpada, zaštitom voda i vodotokova. Naziv projekta: Sistematsko upravljanje i kontrola lokalnih vodovoda Opis projekta: Komunalno preuzeće gazduje vodovodom za vodosnabdjevanje opštine Milića. Ovaj vodovod stalno proširuje svoju mrežu pokrivajući sve veći dio opštine Milići. Paralelno sa razvojem ovog vodovoda izgrađuje se i veliki broj lokalnih vodovoda kojima se vodom snabdijevaju mještani sela koji se ne nalaze u blizini glavnog voda vodovoda Milići (vodovod Žutica – Derventa - Lukić Polje, Vodovod Vukovići, Vodovod Štedrić, Vodovod Babići – Turnadžići ...). S obzirom da je u izgradnji svih gore pomenutih vodovoda učestvovala opština Milići neophodno je za iste naći model sistematskog upravljanja i održavanja da bi se to postiglo neophodno je stvoriti uslove za predaju lokalnih vodovoda komunalnom preduzeću koje posjeduje kapacitete i ljudske resurse za njihovo upravljanje i održavanje što će za posledicu imati kvalitetno snabdjevanje korisnika vodom za piće. Opravdanost: Komunalno preduzeće posjeduje kapacitete za upravljanje i kontrolu vodovpda te njihovo održavanje. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Izgrađen sistematski - Kvalitetno i stalno -Stvaranje uslova za pristup upravljanja snabdijevanje korisnika predaju vodovoda na kontrole i održavanja vodom za piće upravljanje komunalnom lokalnih vodovoda - Jedinstven sistem kontrole preduzeću vode i rada vodovoda - Odluka Skupštine opštine o davanju saglasnosti komunalnom preduzeću da preuzme kontrolu nad vodovodom Procijenjeni potrebni iznos: Ciljana grupa: Korisnici lokalnih vodovoda Održivost projekta: Komunalno preduzeće ima iskustvo i kapacitete za upravljanje vodovodima .

Razvojni cilj 4.: Omogućiti cjelokupnom stanovništvu opštine Milići ostvarivanje prava na adekvatnu socijalnu zaštitu, zdravlje i zdravu životnu sredinu. Operativni cilj 4.3.: Do 2010. god. prostor opštine Milići će biti siguran i čist, trajnim rješavanjem odlaganja krutog otpada, zaštitom voda i vodotokova. Naziv projekta: Sanacija vodotokova u Novoj Kasabi

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 86

Opis projekta: U Novoj Kasabi postoje tri potoka koja se u ovom naselju ulivaju u rijeku Zeleni Jadar. Pri većim atmosferskim padavinama ili topljenju većih količina snijega ovi potoci prave velike probleme stanovnicima Nove Kasabe izlijevajući se iz svijih korita plaveći i nanoseći velike količine najrazličitijeg materijala . Zbog navedenog stanja neophodno je izvršiti sanaciju (ucjevljivanje) ovih potoka i to Karića potok, Čelikovića potok i potok sa Kika. Projekat bi se finansirao u partnerskom odnosu korisnika i opštine Milići kao i drugih zainteresovanih donatora. Opravdanost: Sanacijom ovih potoka spriječile bi se štete koje nanose bujične vode pomenutih potoka. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Sanirani vodotokovi - Rješeni problemi koje - Izrada projekta za potoka nanose bujične vode saniranje vodotokova pomenutih potoka potoka u naselju Nova - Poboljšan kvalitet života Kasaba građana - Planiranje sredstava u - Povećana prevencija budžetu opštine zaraznih bolesti - Obezbjeđivanje donacije ( sufinansiranje ) za realizaciju projekta - Raspisivanje javnog poziva i izbor izvođača radova -Sanacija vodotokova Procijenjeni potrebni iznos: 270.000 KM Ciljana grupa: Mještani Nove Kasabe Održivost projekta: Brigu o objektu i opremi nakon njegove izgradnje preuzelo bi Komunalno preduzeće Milići kao faktor koji gazduje vodovodima kanalizacionim mrežema i mrežama otpadnih voda na opštini Milići .

Razvojni cilj 4.: Omogućiti cjelokupnom stanovništvu opštine Milići ostvarivanje prava na adekvatnu socijalnu zaštitu, zdravlje i zdravu životnu sredinu. Operativni cilj 4.3.: Do 2010. god. prostor opštine Milići će biti siguran i čist, trajnim rješavanjem odlaganja krutog otpada, zaštitom voda i vodotokova. Naziv projekta: Izrada kanalizacije u Ivan Polju

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 87

Opis projekta: Naselje Ivan Polje je jedno od najgušće naseljenih u MZ Derventa. Pomenuto naselje ne posjeduje rješen problem odvoda komunalnih otpadnih voda. Obzirom na naprijed navedenu činjenicu da je naselje gusto naseljeno onda ovaj problem dobija na značaju. Ne treba posebno napominjati da su ovakvi uslovi veoma pogodni za širenje zaraznih bolesti, zagađivanje okolnog zemljišta i podzemnih voda. Zbog svega iznijetog ovaj projekat predstavlja jedan od najprioritetnijih za riješavanje u ovoj mjesnoj zajednici. Projekat bi se finansirao u partnerskom odnosu korisnika i opštine Milići kao i drugih zainteresovanih donatora. Opravdanost: Realizacijom ovog projekta stvorili bi se bolji uslovi za život ljudi u Ivanpolju i spriječilo izazivanje zaraznih bolesti i prekomjernog zagađenja zemljišta i podzemnih voda. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Igrađena kanalizacija u - Poboljšan kvalitet života - Izrada projekta za odvod Ivanpolju građana kanalizacije u Ivanpolju. - Povećana prevencija - Planiranje sredstava u zaraznih bolesti budžetu opštine - Obezbjeđivanje donacije ( sufinansiranje ) za realizaciju projekta - Raspisivanje javnog poziva i izbor izvođača radova -Izgradnja kanalizacione mreže Procijenjeni potrebni iznos: 35.000 KM Ciljana grupa: Mještani Ivan Polja Održivost projekta: Brigu o kanalizacionoj mreži i njenom održavanju preuzelo bi Komunalno preduzeće Milići kao faktor koji gazduje vodovodima kanalizacionim mrežema i mrežama otpadnih voda na opštini Milići .

Razvojni cilj 4.: Omogućiti cjelokupnom stanovništvu opštine Milići ostvarivanje prava na adekvatnu socijalnu zaštitu, zdravlje i zdravu životnu sredinu. Operativni cilj 4.3.: Do 2010. god. prostor opštine Milići će biti siguran i čist, trajnim rješavanjem odlaganja krutog otpada, zaštitom voda i vodotokova. Naziv projekta: Regulacija površinskih voda u MZ Milići II Opis projekta: Projekat sanacije površinskih voda u MZ Milići II je dijelimično

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 88 započet postavljanjem slivnika za kišnu kanalizaciju u ulici Jovana Dučića prilikom izgradnje trotoara od veterinarske stanice do sportskog centra. Međutim jedan od najvećih problema u ovom dijelu su površinske oborinske vode iz naselja Goločevina koje ne samo što snose ogromne količine materijala i u pojedinim momentima onemugućuju saobraćaj u ovom dijelu nego i vrše stalno oštećenje mreže puteva u pomenutom području . Projekat je utoliko značajniji što bi se njegovom realizacijom sanirala i kanalizacija koja nije adekvatno riješena u ovom naselju. Problem bi se rješio ucijevljivanjem potoka koji ide iz Goločevine do Studenog Jadra i uvođenjem površinskih voda u njega. Projekat bi se finansirao u partnerskom odnosu korisnika i opštine Milići kao i drugih zainteresovanih donatora. Opravdanost: : Realizacijom ovog projekta stvorili bi se bolji uslovi za život ljudi, zaustavilo nekontrolisano oštećenje puteva i blokiranje saobraćaja i spriječilo izazivanje zaraznih bolesti jer ove vode zbog neadekvatno riješene kanalizacione mreže nose dosta fekalnih voda. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Rješen problem - Poboljšan kvalitet života - Planiranje sredstava u odvoda građana budžetu opštine površinskih voda u MZ - Zaustavljeno - Obezbjeđivanje donacije Milići II nekontrolisano oštećenje (sufinansiranje) za puteva na ovom mijestu realizaciju projekta - Omogućeno nesmetano - Raspisivanje javnog odvijanje saobraćaja poziva i izbor izvođača - Povećana prevencija radova zaraznih bolesti - Izgradnja kanalizacione mreže Procijenjeni potrebni iznos: 95.000 KM Ciljana grupa: Građani Milića Održivost projekta: Brigu o izgrađenoj mreži za odvod površinskih voda i kanalizacije i njenom održavanju preuzelo bi Komunalno preduzeće Milići kao faktor koji gazduje vodovodima kanalizacionim mrežema i mrežama otpadnih voda na opštini Milići .

Razvojni cilj 4.: Omogućiti cjelokupnom stanovništvu opštine Milići ostvarivanje prava na adekvatnu socijalnu zaštitu, zdravlje i zdravu životnu sredinu. Operativni cilj 4.3.: Do 2010. god. prostor opštine Milići će biti siguran i čist, trajnim rješavanjem odlaganja krutog otpada, zaštitom voda i vodotokova. Naziv projekta: Opremanje i stavljanje kolektora u funkciju Opis projekta: Kolektor i prečistač, koji su van funkcije, je potrebno dovesti u funkcionalno stanje. Kako bi se ovo postiglo, Opština je već pripremila potrebnu poslovno - projektnu i tehničku dokumentaciju. Opština će u saradnji sa komunalnim preduzećem raditi na iznalaženju sredstava i realizaciji prve faze projekta u 2006.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 89 godini (dvogodišnji projekt). Ukupno stanovništvo opštine, ali i šire, će imati direktne koristi od ovih projekata. Glavne aktivnosti projekta obuhvataju alociranje inicijalnih finansijskih sredstava iz opštinskog budžeta, tender za izradu projektne dokumentacije, iznalaženje sredstava za finansiranje radova, građevinske radove, nabavka opreme i stavljanje opreme u funkciju. Poslije tehničkog prijema upravljanje nad objektom će vršiti lokalno komunalno preduzeće. Opravdanost: : Kako bi se očuvala čista životna sredina, i vode kao jedan od najvećih resursa Milića, neophodno je postojeći kolektor i prečistač voda staviti u funkciju. Stavljanjem ovog objekta u funkciju biti će stvoreni uslovi za zaštitu voda kao osnovnog faktora zdrave životne sredine. Kolektor će prikupljati otpadne vode od cca 5.000 stanovnika, a koristi će imati svi stanovnici nizvodno od Milića (Jadar, Drina, Sava, Crno More). Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

-Kolektor i prečistač -Zdravija životna sredina - Alociranje inicijalnih voda u funkciji -Čistije vode finansijskih sredstava iz -Ljepša životna sredina opštinskog budžeta - Iznalaženje sredstava za finansiranje radova - Provođenje tenderske procedure za odabir izvođača radova i dobavljača opreme - Dio građevinskih radova - Nabavka dijela opreme - Tehnički prijem objekta i stavljanje u funkciju istog Procijenjeni potrebni iznos: 1.100.000 KM Ciljana grupa: Sveukupno stanovništvo opštine, ali i šire Održivost projekta: Opština će nastaviti realizaciju ovoga projekta finansiranjem iz opštinskog budžeta, ali i iznalaženjem drugih vidova finansiranja – donatorska sredstva. Ovaj projekat će nakon stavljanja u funkciju, održavati lokalno komunalno preduzeće, čiji je osnivač Opština. Na ovaj način će kolektor i prečistač imati obezbjeđeno trajno funkcionalno održavanje.

Razvojni cilj 4.: Omogućiti cjelokupnom stanovništvu opštine Milići ostvarivanje prava na adekvatnu socijalnu zaštitu, zdravlje i zdravu životnu sredinu. Operativni cilj 4.3.: Do 2010. god. prostor opštine Milići će biti siguran i čist, trajnim rješavanjem odlaganja krutog otpada, zaštitom voda i vodotokova. Naziv projekta: Nabavka kontejnera za Mjesne zajednice Opis projekta: Cilj ove aktivnosti je zaštita čovjekove sredine, a to će se postići organizovanim prikupljanjem čvrstog otpada u mjesnim zajednicama. Da bi

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 90 komunalno preduzeće moglo vršiti odvoz otpada, neophodna je nabavka kontejnera za ove MZ-e. Provođenjem ove aktivnosti sistemski bi bilo rješeno prikupljanje krutog otpada u MZ-ima (Zaklopača, Nova Kasaba, Mišići, Derventa, Milići I, II, III) u kojima je to moguće (koje imaju pristup putnoj komunikaciji). Nabavku kontejnera bi obavilo komunalno preduzeće putem tendera, a u saradnji sa Opštinom. Mikro lokacije kontejnera bi bile određene na bazi potreba i koncenzusa MZ-a, Komunalnog i Opštine. Odvoz otpada će vršiti komunalno preduzeće čiji je osnivač Opština. Opština će preuzeti na sebe obavezu pokrivanja dodatnih troškova goriva, održavanja kamiona i sl. Opravdanost: : U ovim naseljima ( Zaklopača, Nova Kasaba, Mišići, Derventa, Milići I, II, III) živi oko 10.000 stanovnika što predstavlja većinu stanovništva opštine. Jedan dio njih pripada povratničkoj populaciji. Sav čvrsti otpad koji nastane kroz svakodnevne aktivnosti stanovništva završava u vodotokovima, što direktno narušava stabilnost životne sredine i dovodi u pitanje zdravlje stanovništva. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Nabavljeno i - Zdravija životna sredina - Analiza potrebe za raspoređeno - Čistije vode kontejnerima – dogovor 80 kontejnera – - Ljepša okolina MZ-a sistemski odvoz krutog - Bolji uslovi života - Tenderska procedura otpada (Komunalno) - Distribucija kontejnera (Komunalno) - Prikupljanje otpada (Komunalno)

Procijenjeni potrebni iznos: 50.000 KM Ciljana grupa: Stanovništvo 8 MZ-a (10.000 stanovnika) Održivost projekta: Stanovnici 7 MZ-a će putem plaćanja naknade za odvoz smeća finansirati kontinuirani odvoz smeća. Opština će podržati Javno komunalno preduzeće kako bi moglo odgovoriti dodatnim zadacima. Savjeti MZ-a, Opština i Komunalno preduzeće imaju punu odgovornost za nastavak aktivnosti projekta u budućnosti.

Razvojni cilj 4.: Omogućiti cjelokupnom stanovništvu opštine Milići ostvarivanje prava na adekvatnu socijalnu zaštitu, zdravlje i zdravu životnu sredinu. Operativni cilj 4.3.: Do 2010. god. prostor opštine Milići će biti siguran i čist, trajnim rješavanjem odlaganja krutog otpada, zaštitom voda i vodotokova. Naziv projekta: Opremanje i razvoj Komunalnog preduzeća Milići

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 91

Opis projekta: Zbog širenja gradskog i osnaživanja prigradski područja, izgradnje sve veće mreže vdovoda, lokalnih vodovoda, kanalizacione mreže Komunalno preduzeće krajnjim naporima uspijeva da odgovori na postavljene obaveze. Obzirom na ternd povećanja novih vodovodnih i kanalizacionih mreža te jačanja prigradskih naselja (veće količine smeća...) komunalno preduzeće mora da se bolje opremi i razvije kako bi odgovorilo zahtjevima koji se pred njega postavljaju a sve u cilju zadovoljavanja potreba građana za vodom, uređenim prostorom ... U tu svrhu neophodno je komunalno preduzeće opremiti sa još jednim kamionom za odvoz smeća, cisternom za pranje ulica, priključnim mašinama za čišćenje za postojeće vozilo, kosačicom za košenje gradskih zelenih površina, motornom testerom za održavanje drveća i jednim terenskim vozilom za kontrolu seoskih vodovoda. Pomenuta sredstva komunalno preduzeće nije u mogućnosti nabaviti sopstvenim sredstvima pa je neophodna podrška opštine Milići kao i drugih zainteresovanih donatora. Opravdanost: : Realizacijom ovog projekta stvorili bi se uslovi za kvalitetno održavanje grada i prigradskih naselja i kontrolu vodovodne i kanalizacione mreže . Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Opremljeno - Poboljšan kvalitet života - Planiranje sredstava u komunalno građana budžetu opštine preduzeće neophodnim - Uređen životni prostor - Obezbjeđivanje donacije sredstvima za - Kvalitetnije usluge (sufinansiranje) za održavanje Komunalnog preduzeća. realizaciju projekta čistoće i kontrolu - Povećana prevencija - Raspisivanje javnog vodovodnnih i zaraznih bolesti poziva i izbor dobavljača kanalizacionih mreža opreme Procijenjeni potrebni iznos: 165.000 KM Ciljana grupa: Građani opštine Milići Održivost projekta: Brigu o opremi i njenom održavanju preuzelo bi Komunalno preduzeće Milići .

Razvojni cilj 4.: Omogućiti cjelokupnom stanovništvu opštine Milići ostvarivanje prava na adekvatnu socijalnu zaštitu, zdravlje i zdravu životnu sredinu. Operativni cilj 4.3.: Do 2010. god. prostor opštine Milići će biti siguran i čist,

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 92 trajnim rješavanjem odlaganja krutog otpada, zaštitom voda i vodotokova. Naziv projekta: Izgradnja ulične rasvijete u MZ (Zaklopača, Podgora, Mišići, Milići I, Nova Kasaba i Derventa, Đile - R.Brdo, Maćesi - Rovaši Opis projekta: Opština Milići je već izvršila značajna ulaganja na uređenju gradske rasvijete kako u gradskom području tako i u prigradskim naseljima. Zahtjevi mještana većih prigradskih naselja za rješavanje ovog problema i namjera opštine Milići da podrži njegovo rješavanje u skladu sa svojim mogućnostima, u cilju stvaranja prikladnijeg ambijenta za život mještana su nedvosmisleni. U predstojećem periodu akcenat treba staviti na rješavanje rasvjete u MZ Zaklopača, Podgora, Mišići, Milići I, Nova Kasaba i Derventa. Pošto su sredstva za realizaciju ovog projekta zanačajna isti će se finansirati u partnerstvu opštine Milići, korisnika ( mještana ) kao i drugih zainteresovanih donatora. Opravdanost: : Realizacijom ovog projekta olakšao bi se život i stvorio prikladniji ambijent za boravak građana. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Izgrađena rasvijeta u - Poboljšan kvalitet života - Planiranje sredstava u većim prigradskim građana budžetu opštine naseljima - Uređen životni prostor - Obezbjeđivanje donacije (sufinansiranje) za realizaciju projekta. - Raspisivanje javnog poziva i izbor izvođača radova - Izgradnja rasvijete Procijenjeni potrebni iznos: 136.000 KM Ciljana grupa: Građani navedenih MZ Održivost projekta: Brigu o održavanju rasvijete preuzela bi opština Milići .

Razvojni cilj 4.: Omogućiti cjelokupnom stanovništvu opštine Milići ostvarivanje prava na adekvatnu socijalnu zaštitu, zdravlje i zdravu životnu sredinu. Operativni cilj 4.3.: Do 2010. god. prostor opštine Milići će biti siguran i čist, trajnim rješavanjem odlaganja krutog otpada, zaštitom voda i vodotokova. Naziv projekta: Izgradnja Vatrogasnog doma i opremanje Vatrogasnog jedinice

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 93

Opis projekta: Opština Milići je osnovala vatrogasno društvo, kao jednu od elementarnih potreba svakog grada i opštine. Novoformirano vatrogasno društvo treba da doprinese sprečavanju većih posledica u slučaju izbijanja požara u naseljima kao i da smanji štete od požara koje svake godine progutaju značajne šumske površine. Da bi formirana jedinica udovoljila zahtjevima koji se pred nju stavljaju neophodno je da se izgradi Vatrogasni dom prema projektu i standardima i da se adekvatno opremi. Opremanje vatrogasnog društva bi se sastojalo od nabavke jednog navalnog vozila i individualne opreme vatrogasaca za gašenje požara. Pošto su sredstva za realizaciju ovog projekta zanačajna isti će se finansirati u partnerstvu opštine Milići i drugih zainteresovanih donatora. Opravdanost: : Postojanje ovakve jedinice je neophodno za prostor opštine. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Izgrađen Vatrogasni - Poboljšan kvalitet - Planiranje sredstava u dom i opremljena pružanja usluga budžetu opštine vatrogasna jedinica građanima - Obezbjeđivanje donacije -Povećanje sigurnosti (sufinansiranje) za građana realizaciju projekta. - Povećana efikasnost - Raspisivanje javnog jedinice poziva i izbor izvođača radova i dobavljača opreme - Izgradnja doma - Tehnički prijem - Stavljanje u funkciju doma i opreme Procijenjeni potrebni iznos: 280.000 KM Ciljana grupa: Građani opštine Milići Održivost projekta: Brigu o održavanju opreme preuzela bi Teritorijalna vatrogasna jedinica Milići .

Razvojni cilj 4.: Omogućiti cjelokupnom stanovništvu opštine Milići ostvarivanje prava na adekvatnu socijalnu zaštitu, zdravlje i zdravu životnu sredinu. Operativni cilj 4.3.: Do 2010. god. prostor opštine Milići će biti siguran i čist, trajnim rješavanjem odlaganja krutog otpada, zaštitom voda i vodotokova.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 94

Naziv projekta: Deminiranje površina zagađenih minama i NUS-a Opis projekta: Područje opštine Milići je na svojim pojedinim dijelovima zagađeno minama i NUS-a. Na osnovu do sada prikupljenih informacija, a uz pomoć građana informatora i predstavnika MAC BiH, do sada je otkriveno i obilježeno oko 305 000 m2 sumnjive zagađene poršine, a što vjerovatno nije konačna brojka. Obilježene površine uz odgovarajuće prioritete i pomoć donatora hitno deminirati, a paralelno sa tim aktivnostima raditi na iznalaženju i otkrivanju novih sumnjivih i zagađenih površina, sa krajnjim ciljem da niti jedan m2 ne ostane ne otkriven. Do sada postoji pripremljeno 14 (četrnaest) projekata pripremljenih za deminiranje sa gore navedenom ukupnom površinom. Opravdanost: : Čišćenjem sumnjivih i zagađenih površina minama i NUS-a obezbjeđuje se sigurno i bezbjedno kretanje svih građana, a prije svega povratnika i interno raseljenih, stvaraju se pretpostavke za ekonomski održiv povratak jer su do sada otkrivene zagađene površine ekonomskog karaktera, ekološki čista i zdrava sredina. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Očišćene površine koje - Sigurnost pri kretanju - Planirati godišnja sredstva su do sada otkrivene i - Ekonomska korist - Prikupiti donatorska obilježene - Čista i zdrava sredina sredstva na osnovu - Podsticaj povratku polaznih vlastitih - Deminirati po prioritetima Procijenjeni potrebni iznos: 150.000 KM Ciljana grupa: Područja u i oko naseljenih mjesta i sa ekonomskim resursima Održivost projekta: Intenzivniji i održiv povratak, ekonomski održiv.

Razvojni cilj 4.: Omogućiti cjelokupnom stanovništvu opštine Milići ostvarivanje prava na adekvatnu socijalnu zaštitu, zdravlje i zdravu životnu sredinu. Operativni cilj 4.3.: Do 2010. god. prostor opštine Milići će biti siguran i čist,

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 95 trajnim rješavanjem odlaganja krutog otpada, zaštitom voda i vodotokova. Naziv projekta: Sanacija i uređenje postojeće deponije smeća Opis projekta: Opština Milići planira izgradnju regionalne deponije. Međutim dok se ovaj kapitalni projekat ne realizuje neophodno je izvršiti sanaciju postojeće deponije iz više razloga. Da bi se povećeo njen kapacitet i vršilo dalje odlaganje smeća, da bi se smanjio štetan uticaj na okolinu, da bi se izbjeglo eventualno širenje bolesti nestručnim rukovanjem. Postojeća deponija je apsolutno ne obezbjeđena, jer nije izvršeno ograđivanje iste niti na istoj postoji radnik koji bi mogao da spriječi neovlaštene upade i zaštiti neodgovorna lica od zaraze. Postojeći sloj smeća bi trebalo zagrnuti zemljom kako bi se spriječio otvoren kontakt smeća sa atmosferom i umanjio smrad a proces raspadanja razloživih materija doveo u kontrolisan proces. Zbog istih razloga neophodno je i kasnije stalno održavanje i prepokrivanje. Opravdanost: : Postojanje ovakve jedinice je neophodno za prostor opštine. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Sanacija deponije - Povećan kapacitet - Planiranje sredstava u postojeće deponije. budžetu opštine - Provedene mjere - Obezbjeđivanje donacije sigurnosti. (sufinansiranje) za - Spriječeno nekontrolisano realizaciju projekta zagađenje životne sredine. - Raspisivanje javnog - Povećana preventiva poziva i izbor izvođača širenja zaraznih bolesti radova Procijenjeni potrebni iznos: 100.000 KM Ciljana grupa: Građani opštine Milići Održivost projekta: Brigu o održavanju deponije preuzelo bi Komunalno preduzeće Milići kao faktor koji upravlja otpadom na opštini Milići .

Razvojni cilj 4.: Omogućiti cjelokupnom stanovništvu opštine Milići ostvarivanje prava na adekvatnu socijalnu zaštitu, zdravlje i zdravu životnu sredinu. Operativni cilj 4.3.: Do 2010. god. prostor opštine Milići će biti siguran i čist, trajnim rješavanjem odlaganja krutog otpada, zaštitom voda i vodotokova. Naziv projekta: Izgradnja i organizacija regionalne deponije Opis projekta: Ciljevi ovog projekta su postizanje saglasnosti zainteresovanih opština Bratunac, Srebrenica i Milići (ili neke druge- zavinso od rezultata Studije opravdanosti /izvodljivosti) za projekat regionalne deponije, određivanje mikrolokacije deponije, izrada neophodne projektne dokumentacije te određivanje načina upravljanja i finansiranja deponije. Koristi od realizacije ovoga projekta bi imalo sveukupno stanovništvo navedenih opština, ali i šire, jer bi bio otpočet proces sistemskog zbrinjavanja čvrstog otpada. Opštine bi bili pokretači inicijative, a nosioci projekta bi bila lokalna komunalna

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 96 preduzeća ili, eventualno, novoformirano regionalno preduzeće za upravljanje komunalnom deponijom. Glavne aktivnosti projekta će uključivati izradu studija opravdanosti / izvodljivosti, lokacijske studije i studije ekonomske opravdanosti. Nakon ovoga, a na osnovu rezultata studija, će se pristupiti odabiru mikro lokacije. Kada lokacija bude odabrana potrebno je pribaviti sve neophodne dozvole i saglasnosti, iznaći model finansiranja, izabrati izvođača radova te pristupiti realizaciji izgradnje deponije. Projekat će se realizovati do 2010. godine. Opravdanost: : Kao i mnoge druge opštine u BiH, i Milići se suočavaju sa problemom prikupljanja, selekcije i trajnog oblaganja krutog otpada. Na području opštine ne postoji sanitarna deponija, a koristi se privremena deponija, koja nema upotrebne dozvole nadležnih organa. Zakon o zaštiti okoline propisuje izgradnju regionalnih sanitarnih deponija, pa su sve aktivnosti zaustavljene i čeka se utvrđivanje lokaliteta regionalne deponije. Prikupljanje, selekcija i odlaganje otpada nije sistemski riješeno ni u jednoj od navedenih opština (Bratunac, Milići, Srebrenica). Niz divljih neuređenih deponija ostavlja izuzetno ružnu sliku, ali i predstavlja stalnu prijetnju zdravlju stanovništva. Regulisanjem ovoga pitanja bile bi stvorene pretpostavke za daljnje aktivnosti u polju ekologije. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Izgrađena - Manji broj divljih - Dogovor zainteresovanih opština regionalna deponija - Obezbijeđenje inicijalnih deponija – - Čistija životna sredina finansijskih sredstava sistemski - Čistije vode - Izrada studija opravdanosti, trajno riješeno - Bolji uslovi za život izvedivosti, lokacijske studije i odlaganje - Ekološka proizvodnja studije ekonomske opravdanosti. krutog otpada hrane - Odabir lokacije - Nove investicije i - Pribaviti sve neophodne održiv dozvole i saglasnosti razvoj - Iznalaženje modela finansiranja - Odabir nosioca projekta - Građevinski radovi - Stavljanje deponije u funkciju - Upravljanje deponijom Procijenjeni potrebni iznos: 2.500.000 KM Ciljana grupa: Stanovništvo 3 opštine (Bratunac, Milići, Srebrenica) ali i šire Održivost projekta: Lokalna komunalna preduzeća i / ili novoformirano preduzeće će naplaćivati svoje usluge prikupljanja i odlaganja,vršiti prodaju selektiranih sirovina,vršiti niže nivoe prerade sirovina te na te načine ostvarivati prihode. Opštine će biti stalni garant opstanka preduzeća,kao njegovi / njihovi osnivači (članovi konzorcija). Ovo je profitabilna djelatnost te se ne treba bojat za opstanak.

Razvojni cilj 4.: Omogućiti cjelokupnom stanovništvu opštine Milići ostvarivanje prava na adekvatnu socijalnu zaštitu, zdravlje i zdravu životnu sredinu. Operativni cilj 4.3.: Do 2010. god. prostor opštine Milići će biti siguran i čist, trajnim rješavanjem odlaganja krutog otpada, zaštitom voda i vodotokova.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 97

Naziv projekta: Jačanje institucija za zaštitu životne sredine Opis projekta: Zaštita životne sredine jedan je od veoma važnih segmenata dijelovanja opštinskih uprava. Pošto nijedna opština nemože tom kompleksnom problemu prići samostalno i pri tome ga suštinski rješavati, ona taj nedostatak prevazilazi stvaranjem partnerskih odnosa sa institucijama i organizacijama koje se tim bave. Namjera opštine je osnažiti postojeće organizacije, prvenstveno iz NVO sektora i komunalno preduzeće . Sa jakim izgrađenim ovim sektorom mogli bi se kvalitetno rješavati problemi po pitanju zaštite životne sredine u našoj lokalnoj zajednici. Na području opštine Milići djeluju dvije NVO kojima je zaštita životne sredine primarno opredjeljenje i još nekoliko koji ovaj problem imaju razmatran u svom statutu. Opravdanost: : Stvaranjem jakih organizacija u ovom sektoru nadomjestili bi se ljudski resursi koje opština nema. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Ojačane organizacije - Povećani kapaciteti za - Lociranje svih organizacija koje se bave zaštitom rješavanje problema u koje imaju kapacitet za životne sradine ovoj oblasti rješavanje pitanja iz ove - Kvalitetnije lociranje problematike problema - Uspostavljanje partnerskih odnosa sa istim - Pomoć u razvoju odabranih organizacija Procijenjeni potrebni iznos: 400.000 KM Ciljana grupa: Građani opštine Milići Održivost projekta: Brigu o daljem razvoju organizacija preuzeće one same a dijelom opština jačanjem partnerskih odnosa.

Razvojni cilj 4.: Omogućiti cjelokupnom stanovništvu opštine Milići ostvarivanje prava na adekvatnu socijalnu zaštitu, zdravlje i zdravu životnu sredinu. Operativni cilj 4.3.: Do 2010. god. prostor opštine Milići će biti siguran i čist, trajnim rješavanjem odlaganja krutog otpada, zaštitom voda i vodotokova. Naziv projekta: Izrada i usvajanje lokalnog ekološkog aktivacionog plana

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 98

(LEAP) Opis Projekta: Zaštita životne sredine jedan je od veoma važnih segmenata dijelovanja opštinskih uprava. Da bi se na kvalitetan način rješavali ovi problemi neophodno je izraditi aktivacioni plan na nivou lokalne zajednice kojim bi se definisali svi bitni činioci sa aspekta zaštite životne sredine (izvori zagađenja, prioriteti koje treba riješiti, resursi za rješavanje ekoloških problema, sistem praćenja implementacije aktivnosti … ). Izradom LEAP-a stvorili bi se uslovi za kontrolisano i sistemsko definisanje i rješavanje ekoloških problema, kao i građenje osnovanih i svrsishodnih partnerstva sa organizacijama koje imaju kapacitet za rješavanje tačno definisanih ekoloških problema. Opravdanost: : Izradom i usvajanjem ovog plana stvorili bi se uslovi za organizovan, kontrolisan i sistemski pristup rješavanju problema u ovoj oblasti. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Izrađen i usvojen - Sistemski pristup - Donošenje odluke SO LEAP rješavanju problema u Milići za izradu LEAP-a ovoj oblasti - Formiranje tima i - Tačno definisanje uključivanje svih zagađivača, problema i zainteresovanih strana za resursa, što je osnovni izradu LEAP-a uslov za kvalitetno - Usvajanje LEAP-a dijelovanje i temeljno rješavanje problema u ovoj oblasti. Procijenjeni potrebni iznos: 10.000 KM Ciljana grupa: Građani opštine Milići Održivost projekta: Brigu o implementaciji usvojenog plana preuzela bi opština Milići imenovanjem lica za praćenje implementacije.

Razvojni cilj 4.: Omogućiti cjelokupnom stanovništvu opštine Milići ostvarivanje prava na adekvatnu socijalnu zaštitu, zdravlje i zdravu životnu sredinu. Operativni cilj 4.3.: Do 2010. god. prostor opštine Milići će biti siguran i čist, trajnim rješavanjem odlaganja krutog otpada, zaštitom voda i vodotokova.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 99

Naziv projekta: Uređenje obala Zelenog i Studenog Jadra (Milići i Mišići ) Opis Projekta: Milići leže na ušću Zelenog i studenog Jadra. Uređenjem obala pomenute dvije rijeke stvorili bi se uslovi za održavanje čistoće obala rijeka koje teku kroz grad, a i sam estetski izgled grada bio bi daleko ljepši i upečatljiviji. Uređenjem obala stvorio bi se i prostor za odmor građana, šetnju … Razlog zbog koga opština Milići već nije krenula sa uređivanjem obala je nedostatak sredstava. Za realizaciju ovog projekta neophodno je i uključivanje Ministarstva poljoprivrede, vodoprivrede i šumarstva kao i potencijalnih donatora. Opravdanost: : Uređenjem obala povećaće se čistoća grada, poboljšati estetski izgled i stvoriti mjesta prijatna za šetnju i odmor. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Uređene obale Zelenog - Pospješena čistoća grada i - Planiranje sredstava u i Studenog Jadra stvoreni uslovi za budžetu opštine održavanje čistoće obala - Obezbjeđivanje donacije - Uređen životni prostor (sufinansiranje) za stanovnika realizaciju projekta - Poboljšan estetski izgled - Raspisivanje javnog poziva grada i izbor izvođača radova. - Uređenje obala Procijenjeni potrebni iznos: 700.000 KM Ciljana grupa: Građani opštine Milići Održivost projekta: Brigu o održavanju obale preuzelo bi Komunalno preduzeće Milići i opština Milići .

Razvojni cilj 4.: Omogućiti cjelokupnom stanovništvu opštine Milići ostvarivanje prava na adekvatnu socijalnu zaštitu, zdravlje i zdravu životnu sredinu. Operativni cilj 4.3.: Do 2010. god. prostor opštine Milići će biti siguran i čist, trajnim rješavanjem odlaganja krutog otpada, zaštitom voda i vodotokova.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 100

Naziv projekta: Izgradnja trotoara u MZ Podgora , N. Kasaba, Milići I, D. Most Opis Projekta: Zbog obezbjeđenja sigurnost pri kretanju pješaka u prometnim ulicama grada i prigradskih naselja opština Milići kao faktor koji se brine o održavanju i uređenju lokalnih puteva i ulica a na zahtjev građana ima namjeru izgraditi pješačke staze (trotoare) na gore navedenim mjestima. Izgradnjom trotoara u gore pomenutim mjesnim zajednicama u mnogome će se popraviti bezbjednost kretanja pješaka prvenstveno djece prilikom odlaska i dolaska iz škole jer su sve predložene lokacije za izradu trotoara izuzetno prometne. Za realizaciju ovog projekta neophodno je obezbjediti i donatorska sredstva jer opština nije u mogućnosti sama u kratkom periodu izdvojiti sredstva za realizaciju ovog projekta. Opravdanost: : Izgradnjom trotoara u gore navedenim MZ u mnogome bi se popravila bezbjednost kretanja pješaka u istim. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Izgrađeni trotoari - Povećana bezbednost - Planiranje sredstava u kretanja pješaka budžetu opštine - Uređen životni prostor - Obezbjeđivanje donacije stanovnika (sufinansiranje) za realizaciju projekta - Raspisivanje javnog poziva i izbor izvođača radova - Izgradnja trotoara Procijenjeni potrebni iznos: 200.000 KM Ciljana grupa: Građani opštine Milići Održivost projekta: Brigu o održavanju trotoara preuzela bi opština Milići kao faktor koji se brine o održavanju lokalnih puteva i ulica.

Razvojni cilj 4.: Omogućiti cjelokupnom stanovništvu opštine Milići ostvarivanje prava na adekvatnu socijalnu zaštitu, zdravlje i zdravu životnu sredinu. Operativni cilj 4.3.: Do 2010. god. prostor opštine Milići će biti siguran i čist,

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 101 trajnim rješavanjem odlaganja krutog otpada, zaštitom voda i vodotokova. Naziv projekta: Asfaltiranje ulica u MZ N. Kasaba, Milići I, Mišići, Derventa, Milići II i D. Most Opis Projekta: Ovim projektom se predviđa asfaltiranje još ne asfaltiranih ulica kao i rekonstrukcija ranije asfaltiranih ulica koje su uništene dejstvom vremenskih uslova i dugogodišnjeg korištenja. Realizacijom ovog projekta postigli bi se veliki pomaci u lakšoj komunikaciji i podizanju kvaliteta života građana. Ovim projektom trebalo bi ukupno asfaltirati oko 10 km ulica. Realizacijom ovog projekta doprinjeće se uređenu opštine. Opravdanost: : Realizacijom ovog projekta omogućiće se laka komunikacija i poboljšanje kvaliteta života mještana koji ove ulice koriste. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Asfaltirane ulice - Bolja komunikacija - Planiranje sredstava u - Uređen životni prostor budžetu opštine stanovnika - Obezbjeđivanje donacije - Veća vrijednost imovine (sufinansiranje) za opštine realizaciju projekta - Raspisivanje javnog poziva i izbor izvođača radova - Asfaltiranje ulica Procijenjeni potrebni iznos: 450.000 KM Ciljana grupa: Građani opštine Milići Održivost projekta: Brigu o održavanju ulica preuzela bi opština Milići kao faktor koji se brine o održavanju lokalnih puteva i ulica.

Razvojni cilj 4.: Omogućiti cjelokupnom stanovništvu opštine Milići ostvarivanje prava na adekvatnu socijalnu zaštitu, zdravlje i zdravu životnu sredinu. Operativni cilj 4.3.: Do 2010. god. prostor opštine Milići će biti siguran i čist, trajnim rješavanjem odlaganja krutog otpada, zaštitom voda i vodotokova. Naziv Projekta: Izgradnja parking prostora u Milićima

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 102

Opis Projekta: Ovim projektom je predviđena izgradnja parking prostora u užem gradskom jezgru (prostori pored zgrada S-80, S-72, S-4, S-5, S-6). Predmjerom radova predviđene su aktivnosti na pripremi zemljišta, ugradnji ivičnjaka, betoniranju i asvaltiranju parking površina, kao i njihovom obilježavanju. Realizacijom ovog projekta trajnije se rješava problem parkiranja u Milićima, stvaraju se pretpostavke za plansko uređenje sredine, zaštitu zelenih i drugih površina od nepravilnog parkiranja i obezbjeđenje određenih finansijskih sredstava od korištenja ovih prostora. Opravdanost: Realizacijom ovog projekta stvoriće se odgovarajući uslovi za poštovanje određenih zakonskih propisa iz bezbjednosti saobraćaja, obezbjediće se potpuna zaštita javnih površina, grad će biti čistiji i uredniji a zadovoljstvo građana veće, što izgradnju parking prostora čini u potpunosti opravdanom. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Izgrađen parking - Obezbjeđen veći broj - Priprema projektne prostor u Milićima parking prostora za dokumentacije sa vozila predmjerom i predračunom - Zaštićene javne površine radova - Veća bezbjednost - Obezbjeđenje potrebnih saobraćaja saglasnosti - Čistiji i uredniji grad - Provođenje procedura - Zadovoljniji vlasnici predviđenih Zakonom o auta javnim nabavkama - Izgradnja Parking prostora - Stavljanje u funkciju istih Procijenjeni potrebni iznos: 65.000 KM Ciljana grupa: Vlasnici auta-građani Milića Održivost projekta: Izgrađene parking prostore u gradskom jezgru Milića na održavanje će preuzeti Komunalno preduzeće, a sredstva za održavanje će se obezbjeđivati kroz komunalnu kolektivnu potrošnju i iz drugih izvora.

Razvojni cilj 4.: Omogućiti cjelokupnom stanovništvu opštine Milići ostvarivanje prava na adekvatnu socijalnu zaštitu, zdravlje i zdravu životnu sredinu. Operativni cilj 4.3.: Do 2010. god. prostor opštine Milići će biti siguran i čist, trajnim rješavanjem odlaganja krutog otpada, zaštitom voda i vodotokova.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 103

Naziv Projekta: Izgradnja i obilježavanje autobuskih stajališta Opis Projekta: Projektom izgradnje i obilježavanja autobuskih stajališta predviđeno je da se u naseljenim mjestima opštine Milići koja se nalazi na Magistralnom i regionalnom putu izgrade i adekvatno obilježe autobuska stajališta u oba pravca (ukupno 16 objekata). Ovim projektom se predviđa izgradnja nadstrešnica za zaštitu putnika, klupa za sjedenje, postavljanje informacionih tabli sa oznakom stajališta i ostalim informacijama o autobuskom saobraćaju i postavljanje korpi za otpatke. Izgradnju autobuskih stajališta i njihovo obilježavanje finansiraće Opština Milići i nadležno Ministarstvo u Vladi RS. Opravdanost: Projekat izgradnje i obilježavanja autobuskih stajališta svoju opravdanost bazira na obavezi primjene Zakona o bezbjednosti saobraćaja, stvaranju uslova za zaštitu putnika, zaštitu čovjekove okoline i veću bezbjednost u saobraćaju. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

-Izgrađena i obilježena - Ispoštovane odredbe - Izrada projektno – tehničke autobuska stajališta Zakona o bezbjednosti dokumentacije saobraćaja - Obezbjeđenje potrebnih - Stvoreni bolji uslovi za saglasnosti zaštitu putnika - Provođenje odredbi - Veća bezbjednost u Zakona o javnim saobraćaju nabavkama - Viši nivo zaštite - Izgradnja autobuskih čovjekove okoline stajališta - Zadovoljni građani - Stavljanje istih u funkciju Procijenjeni potrebni iznos: 40.000 KM Ciljana grupa: Građani opštine Milići Održivost projekta: Pravno lice kome bude projekat povjeren na održavanje sredstva će obezbjeđivati od subjekata koja su izvršila izgradnju.

Razvojni cilj 4.: Omogućiti cjelokupnom stanovništvu opštine Milići ostvarivanje prava na adekvatnu socijalnu zaštitu, zdravlje i zdravu životnu sredinu. Operativni cilj 4.3.: Do 2010. god. prostor opštine Milići će biti siguran i čist, trajnim rješavanjem odlaganja krutog otpada, zaštitom voda i vodotokova. Naziv Projekta: Prepokrivanje stambenih zgrada Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 104

Opis Projekta: Projektom je predviđeno prepokrivanje ravnih krovova na stambenim zgradama S-80 dva ulaza, S-72 tri ulaza, S-2, S-3, i S-4 i tako obezbjeđeno 28 stambenih jedinica, prosječne površine 64 m2 što ukupno iznosi 1792 m2. Izgradnjom ovih stanova povećao bi se stambeni Fond opštine i tako bi se riješilo stambeno pitanje jednog broja kadrova, porodica poginulih boraca i izbjeglih i raseljenih lica kojima nije vraćena imovina ili popravljeni uništeni stambeni objekti, a ujedno bi se stambene zgrade zaštitile od propadanja. Finansiranje ovog projekta izvršiće se u partnerskom odnosu opštine, nadležnih Ministarstava u Vladi RS, kao i zainteresovanih građana za rješavanje svog stambenog pitanja. Projekat će se realizovati u 2008/2010. godini. Opravdanost: Projekat prepokrivanja stambenih zgrada svoju opravdanost zasniva na povećanju stambenog Fonda opštine, zaštiti objekata od propadanja i rješavanju stambenih pitanja određenih kategorija stanovništva opštine. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

-Izvršeno prepokrivanje -Povećan stambeni Fond - Izrada projektno – tehničke stambenih zgrada opštine dokumentacije - Zaštićeni objekti od - Obezbjeđenje potrebnih propadanja saglasnosti i građevinske - Riješena stambena dozvole pitanja kadrova, porodica - Provođenje procedura poginulih i izbjeglih predviđenih Zakonom o - Veći prihodi u budžetu javnim nabavkama opštine - Realizacija projekta Procijenjeni potrebni iznos: 950.000 KM Ciljana grupa: Porodice poginulih i izbjeglih kadrova, građani Održivost projekta: Održavanje stambenih objekata izgrađenih ovim projektom preuzeće vlasnici istih.

Razvojni cilj 4.: Omogućiti cjelokupnom stanovništvu opštine Milići ostvarivanje prava na adekvatnu socijalnu zaštitu, zdravlje i zdravu životnu sredinu. Operativni cilj 4.3.: Do 2010. god. prostor opštine Milići će biti siguran i čist, trajnim rješavanjem odlaganja krutog otpada, zaštitom voda i vodotokova.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 105

Naziv Projekta: Obezbjeđenje TV signala za MZ gdje ga nema Opis Projekta: Za ovaj posao potrebno je u partnerskom odnosu sa javnim emiterima i njihovim stručnim kadrovima iz prenosa i emitovanja signala, obezbjediti odgovarajuće platforme za kačenje predajne mreže i same predaje uređaja. Realizacijom ovog projekta obezbjediće se TV signal sa određenim programima za one MZ opštine Milići koje to do sada nisu imale. Opravdanost: Zahtjevi građana MZ gdje do sada nije bilo TV signala postoje već duže vremena što govori da je obezbjeđenje istog u potpunosti opravdano. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Obezbjeđen TV signal - Riješen problem TV - Obezbjeđenje određenih za MZ gdje ga nema signala saglasnosti nadležnih - Veća informisanost institucija građana - Provođenje odredbi - Veći prihodi Televiziji Zakona o javnim - Zadovoljni građani nabavkama BiH - Nabavka i instaliranje opreme - Puštanje opreme u rad Procijenjeni potrebni iznos: 100.000 KM Ciljana grupa: Građani mjesnih zajednica Održivost projekta: Održavanje ovog projekta preuzima RTV RS i finansiraće ga iz sredstava poslovnog rezultata

Razvojni cilj: 4. Omogućiti cjelokupnom stanovništvu opštine Milići ostvarivanje prava na adekvatnu socijalnu zaštitu, zdravlje i zdravu životnu sredinu. Operativni cilj 4.3.: Do 2010. godine će prostor opštine Milići biti siguran i čist, tranim rješavanjem odlaganja krutog otpada, zaštitom voda i vodotokova. Naziv Projekta: Izgradnja stambeno - poslovnog objekta “JADAR” Milići Opis Projekta: Ovim projektom predviđena je izgradnja stambeno - poslovnog objekta, zatvorene i otvorene pijace, određnog broja parking prostora i garaža, kao i uređenje

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 106 obale Zelenog Jadra od pijace do ušća. Realizacijom ovog projekta trajnije se rješava stambeno pitanje jednog broja kadrova i građana, kvalitetno snabdjevanje stanovništva robom na zelenoj pijaci, kao i problem parkiranja i garažiranja automobila. Pošto su sredstva za realizaciju ovog rpojekta velika, rezalizaciju istog bi trebalo riješiti u partnerskom odnosu AD “Boksit” Milići, Opštine Milići, Komunalnog preduzeća i drugih zainteresovanih pravnih i fizičkih lica. Opravdanost: Realizacijom ovog projekta rješiće se stambeni problemi jednog broja građana, pitanje snabdijevanja građana voćem, povrćem i drugim proizvodima će biti rješeno, obezbjediće se određeni broj garaža i parking prostora, što će usloviti čistiji i uredniji prostor, a zadovoljstvo građana će biti znatno veće. Očekivani rezultat : I m p a k t : Opis aktivnosti :

- Izgrađen stambeno – - Obezbjeđen određeni broj - Obezbjeđenje potrebnih poslovni objekat, pijaca i stanova saglasnosti i dozvola garaže - Rješen problem pijace - Izrada projektno – - Veći broj parking prostora tehničke i garaža dokumentacije - Zaštićene javne površine - Primjena Zakona o javnim - Veća bezbjednost nabavkama BiH saobraćaja - Izgradnja objekta - Veći prihodi u Budžetu - Tehnički prijem - Čistiji i uredniji grad - Stavljanje u funkciju - Zadovoljni građani objekta - Veći broj zaposlenih

Procijenjeni potrebni iznos: 3.286.200 KM Ciljana grupa: Stanovnici opštine Milići, privredni subjekti Održivost projekta: Projekat je održiv, jer se realizacijom istog stvaraju preduslovi za dalje profitabilno poslovanje.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 107

OD VIZIJE DO OPERATVINIH CILJEVA

2010. godine Milić će biti prepoznatljivi po dobroj lokalnoj upravi i razvijenoj demokratiji. Zavidan nivo ukupnog razvoja biće garancija visokog kvaliteta života svih stanovnika opštine.

Razvojni cilj 1. Razvojni cilj 2. Razvojni cilj 3. Razvojni cilj 4.

Javni poslovi će se obavljati u Povećati mogućnost za Sistem obrazovanja i kulture će Omogućiti cjelokupnom stanovništvu opštine potpunom skladu sa potrebama uspostavljanje i kreirati uslove za omogu ćavati ostvarivanje prava Milići ostvarenje prava na adekvatnu socijalnu građana, a bazirat će se na principima implementaciju prava na rad. svih građana na kvalitetno zaštitu, zdravlje i zdravu životnu sredinu. dobre volje. obrazovanje i kulturu. Operativni cilj 4.1. Operativni cilj 2.1. Operativni cilj 1.1. Do 2010. god. 95% stanovništva opštine će biti

Stvoreni uslovi i institucionalni Operativni cilj 3.1. obuhvaćeno zdravstvenim osiguranjem, a kvalitet Do 2010. dodine će biti maksimalno okvir za razvoj do 2010. zdravstvene zaštite će biti u skladu sa unapređeni mehanizmi komunikacije Do 2010. god. će kvalitet nastave međunarodnim standardima. građana i javne uprave. u osnovnim i srednoj školi, kao i Operativni cilj 2.2. materijalna i kadrovska osnova Operativni cilj 4.2. Operativni cilj 1.2. biti znatno unapređena. Do 2010. god. povećani prihodi od Do 2010. god. će biti unapređeni kapaciteti poljoprivrede za 50%. Do 2010. god. će materijalni i ljudski građana da potražuje te institucije sistema da resursi javne uprave biti unapređeni, a Operativni cilj 3.2. obezbjede pružanje socijalne zaštite u skladu sa upravljanje javnom imovinom će biti domaćim i međunarodnim propisima. Operativni cilj 2.3. na zavidnom nivou Do 2010. god. kulturna funkcionisanja. infrastruktura će biti u funkciji Do 2010. god. će se broj kulture i kvalitet kulturne Operativni cilj 4.3. evidentiranih zaposlenih radnika aktivnosti će biti u skladu sa povećati za 300. potrebama građana. Do 2010. god. će prostor opštine Milići biti siguran i čist, trajnim rješavabjem odlaganja krutog otpada, zaštitom voda i vodotokova.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 108

AKCIONI PLAN – LISTA PRIORITETNIH PROJEKATA I MJERA

Vrijednost Izvor finansiranja Trajan Naziv projekta /mjere Nosilac Partneri Početak Ciljne grupe KM je Opština Donator Izgradnja i opremanje 9 objekata MZ ( Milići1, Štedrić, D. Most, 2008 April Stanovnici 1 Đile i R. Brdo , M. Brdo , 0126.000 Х Х Opština Donator Podgora, Skugrići, Rajići, god. 2008 navedenih MZ Milići III .Maćesi i Rovaši Zaposleni u Mart 2. Nadgradnja i opremanje zgrade 200.000 Х Х Opština Donator 2008 opštini,odbornici, opštine 2008 građani Definisati kriterije i uspostaviti NVO i 2008 Januar 3 komisiju za ocjenjivanje 0. - - Opština NVO i mediji programa NVO - finansiranje na mediji, god. 2008 osnovu programa i projekata Institucijalno osnaživanje MZ, umrežavanje i jačanje njihove 2008 – zagovaračke uloge ( razvoj Donator i Januar MZ, stanovništvo 4 materijalno, tehničkih uslova za 50.000 Х Х Opština 2010 MZ . 2008 opštine rad , izgradnja kapaciteta god. unaprijeđenje komunikacije sa lokalnim vlastima ) 2008– NVO, Građani 5 Institucijonalno jačanje NVO 5.000 Х Opština NVO, OSCE 2010 Mart 2008 opštine god.

2008 Januar 6 Unapređenje mehanizma interne 0 - - Opština OSCE god. Lokalna uprava kontrole 2008

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 109

Stanovništvo Popis javne imovine na opštini – Republičke 2008- opštine, poslovni izrada kriterija za njeno 7 10.000 Х Opština institucije Mart 2008 korištenje 2009 sektor, Lokalne vlasti Uspostavljanje sistema 2008 Januar Lokalna uprava, 8 upravljanja kvalitetom prema 30.000 Х Opština standardu ISO 9001:2000 god 2008 građani Uspostava unutrašnje organizacije i obezbjeđenje BIRO za jednake mogućnosti i 2008 Januar Lokalna uprava, 9 transparentnost procesa 0. Х Opština zapošlja- god. 2008 nezaposleni zapošljavanja u opštinskoj vanje upravi, u skladu sa važećim zakonskim okvirom Popravka i sanacija lokalnih Mještani puteva ( MZ Vukovići, Skugrići, April 10 Milići III, Zaklopača, Maćesi i 450.000 Х Х Opština Donator 2008- navedenih MZ i 2008 Rovaši, Podgora, Rajići, M. ostali korisnici Brdo, i Milići I, Đile-R.Brdo ) Asfaltiranje lokalnih puteva 2008- Mještani ( MZ Milići III, G. Zalukovik, April 11 Podgora, Rajići, M. Brdo, 1.360.000 Х Х Opština Donator 2010 navedenih MZ i 2008 Raševo, Koprivno, Maćesi i god. ostali korisnici Rovaši, Kasaba - Sebiočina Mještani Izgradnja mostova ( MZ 2008- 12 Zaklopača, G. Zalukovik, Milići 350.000 Х Х Opština Donator Maj 2008 navedenih MZ i 2009 I, Derventa, Podgora i Milići II ) ostali korisnici Rekonstrukcija NN mreže 2008- Mještani 13 (Vukovići, Koprivno, Rajići, 1.250.000 Х Х Opština Donator Mart 2009 Nova Kasaba, Mišići ) 2010 navedenih MZ RGU i Izmjena i dopuna urbanističkog 2008 Januar 14 200.000 Х Opština Ministarstvo Građani opštine plana god 2008 za urbanizam

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 110

Građani opštine Kampanja prema višim nivoima Nadležni 2008 Januar 15 za rješavanje statusa arondiranog 10.000 Х Opština kojima je organi RS god 2008 zemljišta zemljište oduzeto 2008 Januar Građani opštine 16 Uspostava tima za lokalni razvoj 40.000 Х Opština god 2008 Milići Udruženje Poljoprivredni Izrada strategije razvoja 2008 Januar 17 10.000 Х Opština poljoprivredni proizvođači i poljoprivrede god 2008 ka prerađivači Otkupljivači Poljoprivredni Organizovanje otkupa mlijeka i mlijeka, 2008 Januar 18 50.000 Х Х Opština proizvođači i razvoj stočnog fonda Ministarstvo god 2008 poljoprivrede prerađivači Otkupljivači Poljoprivredni Organizovan otkup ljekovitog ljeko bilja 2008 Januar 19 0 Х Х Opština proizvođači i bilja Ministarstvo god 2008 poljoprivrede prerađivači Otkupljivači Poljoprivredni Podizanje zasada voća, maline i 2008 Januar 20 50.000 Х Х Opština Ministarstvo proizvođači i jagode god 2008 poljoprivrede prerađivači Poljoprivred. domaćinstva Poljoprivredni Organizovanje poljoprivredne zainteresovan 2008 Januar 21 proizvodnje u staklenicima i 100.000 Х Х Opština proizvođači i plastenicima a za ovu god 2008 proizvodnju i prerađivači otkupljivači Otkupljivači Poljoprivredni Organizovanje otkupa 2008 Januar 22 30.000 Х Х Opština Ministarstvo proizvođači i poljoprivrednih proizvoda god. 2008 poljoprivrede prerađivači Opština Zaposleni u Rješavanje statusa robne kuće i Nadležna 2008 Januar 23 Х pomen. navedenim AD 6 Avgust Milići Ministarstva. god 2008 preduz. preduzećima

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 111

Opština Zaposleni u Rješavanje statusa zadruge Januar 24 100.000 Х Х Zadruga Nadležno 2008 zadruzi, „Agro-Birač“ 2008 Ministarstvo građani Zainteresovano Razvoj turizma - domaća Domaći i 2008 stanovništvo 25 10.000 Х Х Opština Mart 2008 radinost planinarski domovi strani ulagači god opštine domaći i strani ulagači MPS, Razvoj MPS-a – podsticaj Opština 2008 Stanovništvo, 26 10.000 Х nadležno Mart 2008 zapošljavanju MPS god preduzetnici Ministarstvo Preduzetnici, Edukativne 2008 27 Program obuke za poslovne ljude 10.000 Х Opština Jun 2008 zaposleni u kuće god opštini Ministarstvo Učenici OŠ, Izgradnja i opremanje osnovne Opština prosvete i 2008- 28 145.000 Х Х Jun 2008 nastavnici i škole Koprivno i Milića Brdo i Škola kulture i 2009 građani donatori Vlada RS, Ministarstvo Učenici SŠC, Završetak radova na sportskoj Opština 29 1.500.000 Х Х prosvete i 2008 Mart 2008 profesori i dvorani SŠC kulture i građani donatori Ministarstvo Učenici OŠ, Adatapcija i opremanje Opština prosvete i 30 fiskulturne sale u OŠ Braća 15.000 Х Х 2008 Jun 2008 nastavnici i OŠ kulture i Jakšić Milići građani donatori Ministarstvo Obnavljanje opreme i nastavnih Opština prosvete i 2008- Učenici OŠ, 31 20.000 Х Х Mart 2008 sredstava u OŠ i OŠ kulture i 2009 nastavnici donatori

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 112

Ministarstvo Učenici SŠC, Nabavka opreme i nastavnih Opština prosvete i 2008- 32 100.000 Х Х Mart 2008 profesori i sredstava za SŠC SŠC kulture i 2009 građani donatori Učenici, Opština Građani MZ 33 Uređenje dvorišta u OŠ Skugrići 21.000 Х Х 2008 Jun 2008 nastavnici i i OŠ i donatori građani MZ Stvaranje institucionalnog okvira 2008- Januar Građani opštine i 34 50.000 Х Х Opština Donator za razvoj kulture u opštini Milići 2010 2008 kulturni radnici Donator i Opština Omladina, Izgradnja sportskih terena u MZ nadležno 2008- 35 57.000 Х Х i Savjet Jun 2008 stanovništvo MZ Rajići Ministarstvo 2009 MZ Rajići i šire u Vladi RS Donator i Opština Adatapcija i stavljanje u funkciju nadležno 2008- Omladina, 36 domova kulture (Derventa i N. 60.000 Х Х i Savjet Jun 2008 Ministarstvo 2009 stanovništvo MZ Kasaba) MZ u Vladi RS Opština Nadležno Školska dijeca i Obnavljanje knjižnog fonda i Gradska Ministarstvo 2008- 37 30.000 Х Х Mart 2008 građani opštine proširenje gradske biblioteke bibliote u Vladi RS i 2010 Milići ka donatori Opština Nadležno Formiranje isturenog odjeljenja Gradska Ministarstvo 2008- Talentovana 38 50.000 Х Х Jun 2008 muzičke škole bibliote u Vladi RS i 2009 djeca i omladina ka donatori Donator i Opština Građani opštine Rekonstrukcija doma zdravlja nadležno Januar 39 248.163 Х Х i dom 2008 Milići i zaposleni (prepokrivanje i grijanja) Ministarstvo 2008 zdravlja u domu zdravlja u Vladi RS.

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 113

Opština Mještani MZ Stavljanje u funkciju ambulanti u April 40 Derventi N. Kasabi , Skugrićima 40.000 Х i dom 2008 Zaposleni u 2008 i Raševu zdravlja domu zdravlja Informativna i edukativna Poslodavci neprijavljeni kampanja za prijavljivanje Fond 2008- Januar 41 zaposlenih i poljoprivrednika na 10.000 Х Opština radnici zdravstva 2010 2008 fond zdravstvenog osiguranja i poljoprivrednici i preregistraцija povratnika povratnici Opština Ministarstvo Organizovanje porodične 2008- Januar Organizovanje 42 112.523,93 Х Х Dom zdravlja i medicine 2010 2008 porodične medicine zdravlja donatori Nadležno Rješavanje stambene 2008- Građani opštine 43 200.000 Х Х Opština Ministarstvi Jun 2008 problematike doktora 2010 Milići i doktori donatori Opština Centar Socijalno ugrožene Januar kategorija 44 Ažuriranje socijalne karte 10.000 Х Х za UNDP 2008 2008 stanovnika , centar socijalni za socijalni rad rad Opština Kampanja informisanja i Centar Građani opštine edukacije građana o njihovim 45 pravima u sferi socijalne zaštite 10.000 Х Х za Donator 2008 Mart 2008 Milići ruralno posebno u ruralnim sredinama socijalni stanovništvo rad Opština Opremanje hlorne stanice Komuna 46 90.000 Х Х Donator 2008 Mart 2008 Građani opštine Nikoline vode lno Milići Opština Komunalno Izgradnja prečistača voda u MZ 47 Vukovići i Vrtoče 30.000 Х Х Savjet Milići i 2008 Juni 2008 Građani MZ MZ Donator

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 114

Opština Donator i Mještani MZ, Izgradnja vodovoda za Koprivno 2008- 48 130.000 Х Х Savjeti Korisnici Juni 2008 korisnici i Gornji Zalukovik 2009 MZ vodovoda vodovoda Komunalno Opština Milići i Mještani MZ, Izgradnja vodovoda i 2008- 49 kanalizacije za Đurđeviće i 50.000 Х Х Savjeti Donator Jun 2008 korisnici 2009 kanalizacije u Milićima MZ. Korisnici vodovoda vodovoda Komunalno Prevođenje gradskog vodovoda Opština Milići i Mještani MZ, 50 na desnu obalu Jadra u MZ 25.000 Х Х Savjet Donator 2008 Mart 2008 korisnici Mišići MZ Korisnici vodovoda vodovoda Opština Komunalno, Mještani MZ Produženje gradskog vodovoda Mart 51 500.000 Х Х Savjet Donator, 2009 korisnici do Kaldrmice 2009 MZ građani vodovoda Opština Mještani Mještani Sistematsko upravljanje i Komuna korisnici 2008- Januar 52 0 Х Х korisnici lokalnih kontrola lokalnih vodovoda lno lokalnih 2010 2008 vodovoda Milići vodovoda Opština Donator 2009- Sanacija vodotokova u Novoj 270.000 Х Х Savjet Mart 2009 Mještani MZ 53 Kasabi Korisnici 2010 MZ Opština Izgradnja kanalizacije u Ivan Donator Mještani Ivan 54 35.000 Х Х Savjet 2008 Mart 2008 Polju Korisnici Polja MZ Opština Mještani MZ Regulacija povšinskih voda u Donator 55 95.000 Х Х Savjet 2008 Mart 2008 Milići II i MZ Milići II Korisnici MZ korisnici

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 115

Donatori AD Opština Boksit Opremanje i stavljanje kolektora Komuna 2008- Januar Mještani Milića i 56 1.100.000 Х Х Nadležno u funkciju lno 2010 2008 šire Ministarstvo Milići u Vladi RS Opština Komunalno Nabavka kontejnera za Mjesne 57 zajednice 50.000 Х Х Savjet Milići i 2008 Mart 2008 Mještani MZ MZ donatori Opština Opremanji i razvoj Komunalnog Komuna 2008- Komunalno 58 165.000 Х Х Donator Juni 2008 preduzeća lno 2009 Milići i građani Milići

Izgradnja ulične rasvijete u MZ Opština Zaklopača, Podgora, Mišići, Donator i 2008- 59 136.000 Х Х Savjeti Mart 2008 Mještani MZ Milići I, N Kasaba , Derventa, građani MZ 2009 Đile-R.Brdo, Maćesi-Rovaši MZ

Opština, Teritorij Građani Izgradnja Vatrogasnog doma i alna Mart 60 280.000 Х Х Donator 2008 Opštine opremanje vatrogasne jedinice vatrogas 2008 i TVJ na jedinica Deminiranje površina zagađenih Opština, 2008- Mart 61 150.000 Х Х donator Građani opštine minama i NUS-a CZ 2010 2008 Opština Sanacija i uređenje postojeće 62 deponije smeća 100.000 Х Х Komuna Donator 2008 Maj 2008 Garađani opštine lno

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 116

Milići

Opštine Donator, Izgradnja i organizacija 2008- Građani opština 63 2.500.000 Х Х korisnic nadležno Jun 2008 regionalne deponije 2010 korisnici i Ministarstvo Opшtin Jačanje institucija za zaštitu Komunalno 2008- Januar Građani opštine 64 4.000 Х Х a životne sredine Milići 2010 2008 Milići NVO-i NVO Januar Građani opštine 65 Izrada i usvajanje LEAP-a 10.000 Х Х Opština NVO-i 2008 2008 Milići Donator, Uređenje obala Zelenog i 2008- Građani opštine 66 700.000 Х Х Opština nadležno Jun 2008 Studenog Jadra 2010 Milići Ministarstvo Opština Izgradnja trotoara u MZ Donatori 2008- 67 Podgora N. Kasaba Milići I i D. 200.000 Х Х Savjeti Jun 2008 Mještani MZ Građani MZ 2009 Most MZ Opština Asvaltiranje ulica MZ Nova Donatori 2008- 68 Kasaba , Milići I, Mišići 450.000 Х Х Savjeti Jun 2008 Mještani MZ Građani MZ 2009 Derventa, Milići II i D. Most MZ Izgradnja parking prostora u Donator 69 65.000 Х Х Opština 2008 Mart 2008 Građani opštine Milićima AD Boksit Donator, Izgradnja i obilježavanje 2008- 70 40.000 Х Х Opština nadležno Jun 2008 Građani opštine autobuskih stajališta 2009 Ministarstvo Nadležno Porodice Ministarstvo 2008- poginulih i 71 Prepokrivanje stambenih zgrada 950.000 Х Х Opština Mart 2008 i 2010 izbjeglih, kadrovi zainteresova i građani .

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 117

ni građani

Opština i Obezbjeđenje TV signala za MZ Javni emiteri Mart 72 Savjeti gdje ga nema 100.000 Х Х 2008 Građani MZ MZ i građani 2008 AD Izgradnja stambeno-poslovnog 73 objekta „Jadar“ Milići 3.286.200 Х Х Boksit Milići UKUPNO 18.885.506,93

Opština Milići Inovirana strategija razvoja zasnovana na poštovanju ljudskih prava 2005‐2010 118