LCB's FILMSTAD Van Mutoscoop Tot Oled Joop Willemsen, Cameraman IM
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Film In dit nummer: L.C.B.’s FILMSTAD Van Mutoscoop tot Oled Joop Willemsen, cameraman Loet C. Barnstijn I.M. ZESDE JAARGANG * #62 * FEBRUARI 2019 INHOUD VAN DIT NUMMER Wordt verwacht Loet C. Barnstijn, de man die Filmstad bouwde Joop Willemsen, cameraman Film Fun door Bram Reijnhoudt door Thys Ockersen Van Mutoscoop tot Oled IN MEMORIAM Film Fun is een tijdschrift van door Peter Cuijpers door Thys Thys Ockersen dat maandelijksverschijnt en geleverd wordt aan een Minister Gelissen en Minister De Jong worden door Loet Barnstijn (rechts) rondgeleid over het terrein van Filmstad (12 oktober 1935) select gezelschap geïnteresseerden. Dit is nummer 62 6e jaargang februari 2019 ©2019 Thys Ockersen Films/Film Fun Tekst en foto’s: Thys Ockersen/Stillphoto Gastredacteuren: Peter Cuijpers, Ruud den Drijver, Michael Helmerhorst, Wim Jansen, Thomas Leeflang, Hans van Pelt, Bram Reijnhoudt. Vormgeving: Hille Tymstra Thys Ockersen Films Wilhelminaweg 54 2042NR ZANDVOORT thysockersenfilms.com [email protected] De Film Fun-uitgaven kunnen hier worden gedownload. FILM FUN 62 Februari 2019 inhoud O, Hagenaars, al wat gij droomt en verlangt, dat kan ons toch enkel verbazen. Wanneer plots de filmwoede u bevangt, geraakt ge in wilde extase. Wees rustig, wees nuchter en wacht nu maar af. Laat Loet Barnstijn maar stil aan het werk met zijn staf. En maak geen illusies, gij dwazen… (H. Hom in ‘s-Gravenhage in Beeld, 31-1-’35) DEEL 1: HET BEGIN door Bram Reijnhoudt Ooit stond in park Oosterbeek bij de grens van Den Haag en Wassenaar ‘s-GRAVENHAGE,. zaterdag 12 oktober 1935 negen NV’s, die LCB onder de koepel van zijn een omvangrijk studiocomplex dat de ERWIJL Anton Mussert op een weiland on- Algemeen Bioscoop Concern ‘ABC’ heeft opge- aanzet tot een Nederlands Hollywood had kunnen worden. Het werd gebouwd der Loosduinen voor een gehoor van dui- richt. Vandaag, vier maanden na het begin van de door Loet C. Barnstijn die zich het zenden NSB-aanhangers het derde kabinet bouw, laat LCB zich temidden van zijn familie en liefst L.C.B. noemde— met hoofdletters. Colijn kapittelt wegens oorlogszuchtigheid, het personeel fotograferen in de Emma-hal. In de Ju- Eigenaar van een firma waar textiel oogluikend toelaten van marxistische straatter- liana-hal staan de rijk voorziene buffetten en het werd bedrukt met Oosterse motieven sprak hem niet voldoende aan, maar de reur en vergroting van de werkloosheid zijn aan strijkorkest gereed, en de enorme kale ruimte van exploitatie van de ‘japansche bioscoop’ de andere kant van Den Haag twee ministers uit de Wilhelmina-hal is aangekleed met palmen en te 's-Gravenhage was een inspirerende de nieuwe regering aanwezig op een feestelijke tapijten voor de ontvangst van de achthonderd ge- basis om zich eens danig met het Nederlandse filmwezen te bemoeien. bijeenkomst: de opening van ‘Loet C. Barnstijns nodigden, onder wie de gezanten van Frankrijk en Zijn stormachtige carrière vond in Filmstad’, de nieuwe nationale trots. Engeland. Op de lampenzolder gaat plots een 1935 z’n hoogtepunt in de vestiging van Op het terrein van het Wassenaarse landgoed hoeraatje op onder het technisch personeel, dat ‘Loet C. Barnstijns Filmstad’. ‘Oosterbeek’, grenzend aan Duindigt, is een om- vanuit de hoogte het gekrioel van de gasten mag Dit artikel, gebaseerd op archievenonderzoek en gesprekken met familiele- vangrijk studiocomplex verrezen. Het bestaat gadeslaan. De bijval geldt Loet C. Barnstijns nieu- den van Barnstijn, verscheen voor het eerst in 1981 in het tijdschrift Skoop. uit twee opnamehallen, een studio voor nasyn- we regisseur Kurt Gerron, die als volksvreemde in Deze herpublicatie is uitgebreid met enkele nieuw aan het licht gekomen feiten, vooral betreffende gebeurtenissen in de Tweede Wereldoorlog die in chronisatie, technische werkplaatsen, een labo- Duitsland niet langer is gewenst. De omvangrijke het tweede deel van het artikel aan de orde komen. ratorium, een generatorhuis en kantoren voor de gestalte van de joviale regisseur valt onmiddellijk FILM FUN 62 —3— Februari 2019 inhoud Boven: het statige landhuis Oosterbeek was het kantoorgebouw van Filmstad. Rechts daarvan zien we de aanbouw. Eerst de ‘kleine’ opnamehal Emma, net boven het dak van het witte huis uitsteke nd en genoemd naar de koningin-moeder en daarnaast, meer op de voorgrond, de grootste hal, genaamd Wilhelmina naar de regerende koningin. Een derde hal, niet zichtbaar op deze foto, was vernoemd naar Juliana, de kroonprinses. L.C.B. hield van oranje. Onder: Loet Barnstijn met familie en personeel, gefotografeerd in de Emma-hal. Op de voorste rij v.l.n.r.:: L.C.B.’s stille vennoot, bankier Huib Mähler met echtgenote; Charlotte Barnstijn (dochter), mevrouw Paulina Barnstijn-van Houten (echtgenote van L.C.B.). Rechts van het tafeltje Loet Cohen Barnstijn (L.C.B. dus), Louise Barnstijn (dochter) en Hans Barnstijn (zoon) met echtgenote. op als hij de Wilhelmina-hal binnenstapt, enigszins verlaat, maar hij is dan ook speciaal voor de opening uit Wenen overgekomen. Als alle gasten zijn gearriveerd en Prof. Dr. Ir. H.C.H.J.H. Gelissen, Mi- nister van Handel, Nijverheid en Scheepvaart op de eerste rij heeft plaatsgenomen naast zijn ambtgenoot van Binnenlandse Zaken, Mr. J.A. de Wilde, beklimt de kleine Lodewijk Cohen Barnstijn het spreekgestoelte. ‘Het brengen van goede ontspanning aan de massa is een volks- belang’, zegt hij, ‘en speciaal de Nederlandse film heeft hier nog een belangrijke taak te verrichten.’ De camera van het Polygoon-journaal snort. Het moet voor de 55-jarige Barnstijn het absolute hoogtepunt zijn geweest van zijn stormachtige carrière in de filmbranche. In het begin van deze eeuw was hij begonnen met een bioscoopje van niks in de Haagse Boek- horststraat; nu is zijn naam op ieders lip. ‘Met dat kind moet je naar Barnstijn gaan’, werd in de Haagse tram gezegd tegen moeders met een dochtertje dat wel iets van Shirley Temple weg had. En in kran- ten en tijdschriften haakten rijmelaars gretig in op de droom van een Hollands Hollywood, ook al had LCB tegen al te hoge verwachtingen gewaarschuwd. ‘Wij zullen nooit een opzet van Hollywood kunnen evenaren, maar als Filmstad klaar is, zal het nieuwe bedrijf, dat uniek is in de wereld door zijn outillage en natuurschoon, kunnen voor- FILM FUN 62 Februari 2019 inhoud Midden boven: Barnstijn geeft op het landgoed Oosterbeek uitleg over de bouwplannen aan de pers. Vijf maanden later kon Filmstad worden geopend . Midden onder: Handgetekend kaartje uit 1935. Rechts: De omvangrijke Kurt Gerron, hier met Marlene Dietrich en Emile Jannings in Der Blaue Engel, was een belangrijke gast bij de opening van Filmstad. Hij regisseerde voor Barnstijn twee films: Het mysterie van de Mondschein-sonate en Merijntje Gijzen’s Jeugd. zien in alle behoeften welke de filmindustrie in IE was Loet C. Barnstijn? Hij was een en nijd gingen hand in hand met Barnstijns natio- ons land stelt’, zo verklaarde hij begin 1935 tegen- man die in een klein land zaken deed op nale aspiraties. Maar wie had durven voorspellen over de Wassenaarsche Courant. Bescheidenheid Ween Amerikaanse manier, die een scherp oog had dat de studio’s binnen enkele jaren al leeg zouden ging LCB slecht af. voor nieuwe ontwikkelingen in zijn vak en risico’s staan? Achteraf kon niet eens de schuld aan de De grootvaders die aan de wieg hebben gestaan durfde te nemen, waar anderen nog even wilden oorlog worden gegeven, ook al brachten bommen van de bioscopie in Nederland zijn dood en gro- afwachten. Hij bracht de geluidsfilm naar Ne- de genadeslag toe aan Filmstad. tendeels vergeten. Niemand heeft bij hun leven de derland. Hij was vervolgens de eerste die na de te- moeite genomen uit de eerste hand hun verhalen loorgang van Hollandia Film een serieuze poging MANCHETKNOPEN op te tekenen. Voor dit stukje van onze cultuurge- ondernam om een continue Nederlandse filmpro- Een briefje van vijfentwintig en twee gouden schiedenis zijn we uitsluitend aangewezen op de ductie tot stand te brengen. Dat hij daarin niet zou manchetknopen waren volgens de familieoverle- herinneringen van hun kinderen en de opvolgers slagen, zullen velen van de genodigden die och- vering het hele bezit van de 24-jarige Loet (voor in het bedrijf, aangevuld met het schaarse materi- tend in Filmstad hebben gevreesd, en sommigen Lodewijk) Cohen, toen hij zich in 1904 vestigde in aal dat in de archieven bewaard is gebleven. misschien hebben gehoopt. Want afgunst, laster Den Haag. Hij kwam uit Enschede, waar zijn vader FILM FUN 62 —5— Februari 2019 inhoud als president-commissaris van deze onderneming: TANGORAGE de NV Maatschappij Velvera-fabriek, met daaraan Al direct begint Barnstijn een ware advertentie- gelieerd The Fancy Shops Ltd. Een van zijn vier oorlog in de plaatselijke kranten, want hij had ge- broers, Jaap C. Barnstijn, had de dagelijkse leiding duchte concurrenten in dezelfde straat. Ongeveer als directeur. honderd meter verderop, op nummer 47, stond de Rond 1912 besluiten Loet en zijn oudste broer Cinéma Américain van Herman van der Stap, het Eduard, die de zaak van zijn vader had overge- latere Thalia (de typische gevel is onlangs geres- nomen, hun respectievelijke negoties in te ruilen taureerd, maar het gebouw doet geen dienst meer voor een avontuurlijker broodwinning. Eduard als bioscoop, zie volgende pagina). sticht in Enschede het Alhambra-theater. Loet Helemaal aan het uiteinde van de Boekhorst- In het Twentse dagblad koopt in de Haagse Boekhorststraat twee zeven- straat, bij de Zuidwal, ongeveer op de plek waar Tubantia van 28 -11-1914 plaatsen twee broers tiende-eeuwse panden om de daar gevestigde win- samen een ‘ingezonden mededeling’. Loet adver- kels, op de nummers 25 en 25A, tot een bioscoop teert met zijn textiel- specialiteit, maar Eduard te verbouwen. kiest voor oorlogs nieuws De Boekhorststraat lag midden in de toenmali- in zijn bioscoop in Enschede. ge joodse buurt van Den Haag.