U Stóp Świętolipskiej Matki U Stóp Świętolipskiej Matki

WAŻNIEJSZE SPRAWY W NAJBLIŻSZYM CZASIE

6 IX Dożynki podczas Mszy św. o 11.00 i procesja wokół placu przed bazyliką 13 IX Nabożeństwo Fatimskie po Mszy św. o 17.00 16 IX Msza św. ku czci św. Andrzeja Boboli w kaplicy w Pilcu o 19.00 U stóp Świętolipskiej 4 X Procesja wokół placu przed bazyliką po Mszy św. o 11.00 1 XI Uroczystość Wszystkich Świętych. Nabożeństwo na cmentarzu po Mszy św. o 11.00 1-8 XI Możliwość zyskania odpustu zupełnego za zmarłych Matki 2 XI Wspomnienie wszystkich wiernych zmarłych 29 XI Pierwsza niedziela Adwentu 6-9 XII Rekolekcje adwentowe w Świętej Lipce; prowadzi je o. Janusz Tereszczuk SJ 10-12 XII Rekolekcje adwentowe w Lembruku, Pilcu i Siemkach; prowadzi je o. Janusz Tereszczuk SJ INFORMACJE BIEŻĄCE MSZE ŚWIĘTE W SANKTUARIUM: Niedziele i święta: 7.00, 9.00, 11.00, 14.00, 17.00 Dni powszednie do końca września: 7.00, 9.50, 12.00, 18.00 Dni powszednie od początku października: 7.00, 17.00

NABOŻEŃSTWA W SANKTUARIUM: Nowenna do Matki Bożej Świętolipskiej: środa do końca września g. 17.45, od początku listopada g. 16.45 Różaniec (październik): g. 16.30

KANCELARIA PARAFIALNA: piątek g. 9.00-17.00; sobota g. 9.00-15.00; tel.: 89/755 35 12 Msze święte niedzielne w kaplicach filialnych: Siemki: 9.15; Lembruk: 10.45; Pilec: 12.00 PREZENTACJE ORGANÓW ŚWIĘTOLIPSKICH: Jeśli obecne są grupy turystyczno-pielgrzymkowe 1. Do końca września w niedziele: 10.00, 12.30, 13.30, 15.30 i 16.30 w dni powszednie: 9.30, 10.30, 11.30, 13.30, 14.30, 15.30, 16.30 i 17.30 2. W październiku w niedziele: 10.00, 12.30, 13.30 i 15.00 w dni powszednie: 10.00, 12.00 i 14.00 3. Od początku listopada w soboty o 10.00 i 14.00; w niedziele o 10.00, 12.00 i 15.00; w pozostałe dni po uprzednim uzgodnieniu; tel.: 512 730 375. W soboty po południu prezentacje mogą być odwołane, jeśli w bazylice ma miejsce ślub.

ŚWIĘTA LIPKA 29; 11-440 RESZEL www.swlipka.org.pl; e-mail: [email protected] tel.: 512 730 375; 89/755 14 81; fax: 89/755 35 45 Nr konta: 45 1020 3639 0000 8102 0044 4281

Wydawnictwo Kengraf • 2015 ISBN 978-83-62811-12-9 Sanktuarium Matki Jedności Chrześcijan Nr 3 • sierpień - listopad 2015 JAKIE TREŚCI KRYJĄ SIĘ W KOLEJNYCH NUMERACH WYLUDNIA SIĘ NASZA PARAFIA „WIADOMOŚCI PARAFIALNYCH” Z LAT 1934-1936? ie napawa optymizmem spojrzenie na zmianę liczby mieszkańców Nposzczególnych miejscowości współtworzących świętolipską parafię pierwszym numerze naszego ryjnego dla młodzieży, w Uroczystość choćby w ciągu ostatnich 60 lat. Nie możemy przedstawić w tym zakresie W czasopisma informowaliśmy o Niepokalanego Poczęcia 8 XII, do Soda- bardzo precyzyjnych całościowych danych i to z dwu powodów. Po pierwsze, odnalezieniu pięciu egzemplarzy świę- licji Mariańskiej przyjęto 26 sodalisów. w tym czasie zmieniły się częściowo granice naszej parafii. Przed 60 laty tolipskiego czasopisma sprzed II wojny W punktach stacyjnych parafii przepro- należały do niej także Bezławki i Grabno, nie należały natomiast Pudwągi światowej i zaprezentowaliśmy treść wadzono „Tydzień religijny” z naukami i Ramty. Po drugie, brakuje nam w odniesieniu do niektórych miejscowości dwu pierwszych spośród nich. Te- adwentowymi. precyzyjnych danych. W ciągu ostatnich 60 lat całkowicie opustoszały Bartynin, raz przybliżamy zawartość kolejnych Podkreślano, że czynne członkostwo Junkierka i Krakotyn. Bliskie obumarcia są Bezławecki Dwór i Niewodnica. trzech. Zwróćmy uwagę na zakresy w Akcji Katolickiej wymagało realizacji Jedyną miejscowością, w której odnotowano w tym czasie przyrost ludności duszpasterskiej troski, jaka cecho- przykazania miłości bliźniego, czytania jest Święta Lipka. We wszystkich pozostałych niestety jest spadek i to czasami wała tutejszych duszpasterzy sprzed prasy katolickiej (Warmińska gazeta bardzo wysoki. Całościowa liczba członków naszej parafii skurczyła się w ciągu 80 lat. kościelna), członkostwa w stowarzysze- tych 60 lat przynajmniej o 25%. Jeśli ten proces miałby nadal postępować Na początku numeru 9, opub- niu katolickim dla wspierania czytelni- w takim tempie, za 180 lat nasza parafia przestałaby istnieć ze względu na jej likowanego na Nowy Rok 1935, ctwa (Stowarzyszenie św. Boromeusza), całkowite wyludnienie. Miejmy jednak nadzieję, że tak się nie stanie. Tak, czy inaczej o. proboszcz i superior P. L. Willimsky misji zagranicznych (Stowarzyszenie św. nas już wtedy nie będzie na tym świecie. Szczegóły dotyczące liczby mieszkańców zasygnalizował: „Szybko minął ubie- Franciszka Ksawerego i Stowarzyszenie poszczególnych miejscowości przybliża poniższa tabelka. gły rok! Coraz mniej czasu mi zostaje, Dziecięctwa Jezus) oraz pomocy Kościo- niebawem wejdę na drogę, skąd nie łowi w diasporze (Stowarzyszenie św. Wzrost/ ma powrotu, stwierdzamy z Hiobem Wojciecha). spadek w Wzrost/ Około Kolęda Kolęda latach 1955- spadek (16,23)! Miniony rok zapisano w Księ- W dalszej części biuletynu poja- Miejscowość 1955 r. 2010 2014/2015 2015 latach 1955- dze życia! (…) Moje życzenia pasterskie wia się zachęta do czynnego zaangażo- w liczbach 2015 w % wyrażam słowami apostoła: Bóg, Dawca wania w Tygodnie religijne, przeżywane nadziei niech wam udzieli pełni radości jako rodzinne tygodnie dla małżonków Bartynin 31 ? 0 - 31 - 100 % i pokoju przez wiarę (Rz 15,13)”. Zaraz i narzeczonych, zalecane bardzo przez Bezławecki Dwór 51 ? 2 - 49 - 96 % Junkierka 35 0 0 - 35 - 100 % potem przedstawia sprawozdanie dusz- biskupów. Miały się one odbyć się w Klewno ? 24 18 ? ? pasterskie za dwa ostatnie lata 1933 sześciu ośrodkach „stacyjnych”: w Bez- Kocibórz 77 62 51 - 26 - 33,77 % i 1934: w 1933 było 51 chrztów, a w ławkach w dniach 7-13 I, w Pilcu: 14-20 Krakotyn 10 0 0 - 10 - 100 % Lembruk 127 156 124 - 3 - 2,36 % 1934 - 43, zgonów odpowiednio 17 i 19, I, w Pieckowie: 4-10 II, w Lembruku: Mała Bertynówka 21 ? ? ? ? ślubów – 17 i 15, udzielonych Komunii 11-17 II, w Wilkowie: 4-10 III i w Wi- Niewodnica 35 0 1 -34 97,14% św. - 22 900 i 38 550 (w tym 7 000 pod- drynach: 11-17 III. 1935 r. Nauki były Pasterzewo 45 34 38 - 7 - 15,55 % czas pielgrzymki diecezjalnej). Do szkół codziennie od poniedziałku do soboty, Pieckowo 258 250 225 - 33 - 12,79 % Pilec + Śpigiel 372 218 197 - 175 - 47,04 % podstawowych uczęszczało 323 katoli- a w niedzielę Komunia św. generalna. Pudwągi ? 18 27 ? ? ckich dzieci. W roku 1934 przed i pod- Na zakończenie podano informację, że Ramty ? 89 97 ? ? czas Uroczystości Zesłania Ducha Świę- Siemki 161 110 116 - 45 - 27,95 % Staniewo 39 18 18 - 21 - 53,85 % tego były 3-dniowe misje dla dzieci, Stąpławki ? ? 16 ? ? 10-dniowe misje ludowe i triduum eu- Święta Lipka 104 150 134 + 30 + 22,39 % charystyczne z licznym uczestnictwem Wangotyn 74 ? 8 - 66 - 89,19 % wiernych. Na zakończenie Triduum Ma- Razem 1440 1129 1071

2 U stóp Świętolipskiej Matki U stóp Świętolipskiej Matki 19 kolęda, czyli wizyta duszpasterska 11 mieszanych, a 9 spoza parafii, do w tym roku będzie połączona z poświę- I Komunii św. przystąpiło 44 dzieci, ceniem się rodzin Sercu Jezusa. udzielono 37 000 Komunii św. Szkołę Numer 10, który ukazał się na Świę- podstawową ukończyło 34 dzieci; nadal to Trzech Króli 6 I 1935 r., poświęcono uczęszcza do niej 340 dzieci. Zorganizo- w całości Tygodniom rodzinnym. Od- wane w 6 ośrodkach „stacyjnych” Ty- bywające się w ich ramach wieczorne godnie rodzinne przebiegały owocnie. spotkania stawiały sobie za cel poznanie Święty Rok Jubileuszowy zakończył się woli Bożej, ukazywanie wzniosłych skar- Pielgrzymką diecezjalną w „Białą Nie- bów, jakimi są rodziny oraz wskazywa- dzielę”, podczas której sumie pontyfikal- nie drogi do szczęścia i pokoju, jaki może nej z kazaniem oraz Drodze Krzyżowej zapanować w rodzinach. Treści nauk: przewodniczył ks. bp ordynariusz. Nie- w poniedziałek - człowiek w królestwie szpory z kazaniem prowadził proboszcz Bożym; we wtorek – małżeństwo i rodzi- katedry ks. prałat Sander. Podczas Tridu- na w Królestwie Bożym; w środę – męż- um Eucharystycznego na Zielone Święta czyzna i kobieta w Królestwie Bożym; głoszono nauki o tajemnicy Eucharystii. w czwartek – ojcostwo i macierzyństwo Dnia 4 października ks. bp ordynariusz w stwórczym dziele Bożym; w piątek - udzielił sakramentu bierzmowania 296 ojcostwo i macierzyństwo w zbawczym wiernym jako sakrament apostolatu dziele Bożym; w sobotę – Najświętsza świeckich w Akcji Katolickiej. Prosił też Ofiara rodziny; a w niedzielę o g. 7.30 gorąco, by wzorem innych krajów pro- i 10.00 – Liturgia kończąca Tydzień. wadzić już 7-letnie dzieci do I Komunii Następnie zasygnalizowano: „Musisz św. W tutejszej parafii dotychczas przy- uczestniczyć w spotkaniach ze słowem stępowały do niej dzieci po ukończeniu Boga, bo odpowiadasz przed Bogiem za ośmiu lat. Kamień węgielny pod nowy swą rodzinę. Małżeństwo jest wielką ta- kościół p. w. Serca Jezusa w Wilkowie jemnicą, a ja mówię w odniesieniu do położono 3 lipca, a 4 listopada konse- Chrystusa i do Kościoła” (Ef 5,32). krował go ks. bp ordynariusz. Główne Nr 13, ostatni z zachowanych, zo- ofiary pieniężne na jego budowę- zło stał opublikowany na Nowy Rok 1936. żyły Stowarzyszenia św. Bonifacego Otwierają go słowa: „Znów przeminął i oraz św. Bonifacego i św. Wojciecha, następny Rok Pański z błogosławień- a także inni dobroczyńcy i parafianie. stwem Boga. Wdzięczni za otrzymane W uroczystość Niepokalanego Poczęcia dary opatrzności Bożej wołamy z psal- NMP (8. XII) przyjęto 12 młodzieńców mistą: Miłosierdzie Pana będę wielbił i 17 dziewcząt do katolickich Kongregacji przez całą wieczność”! Następnie wy- młodzieżowych. Na zakończenie zachę- mieniono najważniejsze dane dotyczą- cono wszystkich wiernych do włączenia ce minionego roku 1935: Liczba para- się w szeregi katolickich stowarzyszeń fian wzrosła z 1427 do 1465. Chrztów i do lektury czasopism religijnych. było 41, zgonów 16, ślubów 27, w tym o. Franciszek Kurkowski SJ

U stóp Świętolipskiej Matki 3 UROCZYSTOŚCI ODPUSTOWE NAWIEDZENIA NAJŚWIĘTSZEJ MARYI PANNY niedzielę 31 maja br. w naszym Sank- gwiaździstej: m. in. z Giżycka, Kętrzyna, Wtuarium odbywała się uroczystość Reszla i Mrągowa. Ci ostatni wyruszyli odpustowa Nawiedzenia Najświętszej o 4.00 w liczbie około 450 osób. Na tra- Maryi Panny. Jej obchody rozpoczęły się sie 19 km dzielących Mrągowo od Świę- w przeddzień Mszą św. o 18.00, nabożeń- tej Lipki dołączały do nich kolejne grupy stwem majowym, procesją na cmentarz pątników. i modlitwą przy grobach świętolipskich Głównej Eucharystii, sprawowanej zmarłych. Następnie czuwanie modlitew- na placu przed bazyliką, przewodniczył ne w bazylice prowadzili przedstawiciele koadiutor Metropolity Warmińskie- naszej parafii. Modlitwie Apelu Maryjne- go ks. abp Józef Górzyński, a kazanie go o godz. 21.00 przewodniczył Przełożo- wygłosił ks. abp senior Edmund Piszcz.

ny Prowincji Wielkopolsko-Mazowieckiej Kaznodzieja rozpoczął swą refleksję od Towarzystwa Jezusowego (jezuitów) nawiązania do tajemnicy Trójcy Świę- o. Tomasz Kot SJ, który ponowił akt zawie- tej, która wpisuje się w życie chrześcijan rzenia tejże prowincji Matce Bożej Świę- od momentu chrztu: „Ja ciebie chrzczę tolipskiej. Kolejną grupę, która włączyła w imię Ojca i Syna i Ducha Świętego”. się w całonocne czuwanie stanowili je- Następnie skoncentrował się na postaci zuiccy nowicjusze, którzy zaproponowali Maryi, ukazując Ją jako Służebnicę, czyli zebranym modlitwę Akatystu. Po modli- Tę, która zawsze działa na rzecz cudzego twie różańcowej i Mszy św. o północy czu- dobra a nie zła. wanie trwało do porannej Mszy o 7.00. Uroczystość zakończyła się procesją Przed uroczystą sumą odpustową eucharystyczną wokół placu przed bazy- o godz. 11.00 zaczęli licznie przybywać liką i błogosławieństwem Najświętszym pielgrzymi indywidualni oraz podążają- Sakramentem. cy do sanktuarium w tzw. pielgrzymce o. Aleksander Jacyniak SJ

4 U stóp Świętolipskiej Matki SŁOWO NA 30-LECIE KAPŁAŃSTWA O. PROBOSZCZA pokorą, rodzącą się ze świadomości chowych horyzontów, współczesnych Z mej małości i niegodności pragnę areopagów i duchowych pustyń, pośród wypowiedzieć kilka refleksji, czerpiąc z których mogłem posługiwać. I pragnę bogactwa i głębi Słowa Bożego, które na wraz z autorem psalmu z dzisiejszej li- dziś proponuje nam Kościół. 30 lat mego turgii „dziękować Panu i śpiewać Twe- kapłaństwa to prawie 11 tysięcy dni, mu imieniu, Najwyższy: z rana głosić w które wpisane są ścieżki mych wier- Twoją łaskawość, a wierność Twoją no- ności i niewierności wobec Boga oraz cami (Ps 92)”. majestatu i głębi tajemnicy sakramen- Tym duchem wdzięcznej modlitwy talnego kapłaństwa, w które wprowa- pragnę objąć niezwykle wielu ludzi, któ- dził mnie Bóg w niedzielę Trójcy Świętej rych dane mi było spotkać na drodze 2 czerwca 1985 r. w watykańskiej Bazy- mego życia i kapłaństwa, poczynając lice św. Piotra poprzez modlitwę i nało- od członków mej rodziny, poprzez ko- żenie rąk św. Jana Pawła II. Był to dzień, legów i koleżanki z tutejszej szkoły pod- w którym na tysiąclecie dzieła ewan- stawowej, z Liceum Ogólnokształcącego gelizacji świętych Apostołów Słowian w Kętrzynie, poprzez współnowicju- Cyryla i Metodego ten papież opubli- szy w Kaliszu, kolegów ze studiów filo- kował encyklikę „Slavorum Apostoli” zoficznych w Krakowie, teologicznych (Apostołowie Słowian). Ta okoliczność i z teologii duchowości w Rzymie, tych, była jednym z elementów inspirujących których miałem zaszczyt poznać i z któ- mnie do prób realizacji pragnienia apo- rymi współpracowałem w poszczegól- stołowania na terenach Związku Radzie- nych miejscach mego posługiwania, aż ckiego. Choć nie udało się zrealizować po Was, których spotykam tu. Niezbęd- tego pragnienia w formie stałej posługi, ność podejmowania rozlicznych posług to jednak dał mi Bóg możliwość częś- w kolejnych krajach i miejscach ojczystej ciowego posługiwania duszpasterskie- ziemi wiązała się z niezbędnością roz- go na terenach Rosji, Ukrainy, Białorusi stań. Setki, tysiące, czy dziesiątki tysięcy i Litwy w ramach moich kilkudziesię- dzielących nas kilometrów oraz granice ciu dłuższych lub krótszych pobytów w państw i kontynentów, a także nowe tych państwach. Gdy dziś wspominam wyzwania, które trzeba było podejmo- wielość i różnorodność posług apostol- wać, znacznie utrudniały lub uniemożli- skich i duszpasterskich, realizowanych wiały kontynuację międzyludzkich wię- nie tylko tam, ale także we Włoszech, zi. Z tym większą wdzięcznością pragnę Hiszpanii, Niemczech, Grecji, Stanach zawierzać Bogu tak licznych pełnych do- Zjednoczonych i wielu miejscach naszej broci ludzi, których Pan stawiał na mej polskiej ziemi, staję w postawie prze- drodze. Choć najczęściej nie znajduję ogromnej wdzięczności Bogu za to, że czasu i sił na podtrzymywanie więzi ze w ciągu 30 lat kapłaństwa otworzył zdecydowaną większością spośród nich, przede mną aż tyle geograficznych i du- to jednak powracają oni bardzo często U stóp Świętolipskiej Matki 5 w mej modlitewnej pamięci, zwłaszcza pytanie o zasiew, który dokonywał się wówczas, gdy wchodzę w modlitew- w tym miejscu we mnie przez posługę ną refleksję, sycąc się urzekającym jezuitów: zwłaszcza ojców Macha, Pa- pięknem tutejszej około świętolipskiej stuszkę, Grobelnego, Andersohna, Fran- przyrody. ciszka i Zygmunta Nowickiego oraz braci To właśnie rytm życia przyrody zakonnych Bitrowicza, Gepperta, Lizałę, i uprawy roli otwiera mnie na tajemni- Seroczyńskiego, Waldka Strzyżewskiego czą prawdę dwu przypowieści, który- i Zwiorka. Choć większość z nich już nie mi dzieli się z nami Jezus w dzisiejszej żyje, to jednak stale zachowuję w mej Ewangelii. Wsłuchując się w przypo- serdecznej pamięci piękne przykłady wieść o ziarnie wrzucanym w ziemię, o ich autentycznie zakonnego stylu życia. jego kiełkowaniu i wzroście, gdy ziemia W ślad za tym pojawia się jednak także sama z siebie wydaje najpierw źdźbło, pytanie o zasiew, który dokonywał prze- potem kłos, a potem pełne ziarnko w ze mnie Pan pośród różnych horyzon- kłosie, oraz w przypowieść o ziarnku tów w ciągu 30 lat mego kapłaństwa. gorczycy, które, gdy się je wsiewa w W tym zakresie potęga Bożej mocy spo- ziemię, jest najmniejsze ze wszystkich tykała się i spotyka z moją małością. nasion na ziemi, lecz wsiane wyrasta To miejsce, w którym piękno maje- i staje się większe od jarzyn; wypuszcza statu przyrody spotyka się z majestatem wielkie gałęzie… zadaję sobie najpierw piękna wytworu ludzkich rąk, jakim jest

6 U stóp Świętolipskiej Matki to sanktuarium, sprawia, że naprze- opiecznych z Ukrainy. Ta pieśń zawiera miennie staram się czytać tę podwójną m. in. następujące wyznanie: Biblię, którą dał nam Pan. Jedną z nich „Patrzę w niebo – i tak sobie jest Pismo święte – Boże Słowo spisane myślę: Dlaczego nie jestem soko- na kartach Świętej Księgi. Drugą maje- łem, dlaczego nie latam? Dlaczego, stat i piękno wszechświata stworzone- o Boże nie dałeś mi skrzydeł? Porzu- go przez Niego. Jedna Biblia przybliża ciłbym ziemię i wzbił się ku niebu, i tłumaczy drugą, choćby tak, jak czyni Daleko ponad chmury, daleko od świa- to dzisiejsze 1 czytanie, w którym usły- ta…” szeliśmy słowa: „wszystkie drzewa polne Jestem świadom, że liczba 30 lat to poznają, że Ja jestem Pan” (Ez 17). Pa- wiek, w którym według Pisma św. osią- trząc właśnie na drzewa, podziwiam ich ga się pełną dojrzałość. Dawid w chwi- nieustanne trwanie w postawie uwiel- li obejmowania rządów nad Izraelem bienia Stwórcy, ku któremu wyciągają miał 30 lat. Nasz Pan Jezus Chrystus swe ramiona. I one nie przestają mnie rozpoczynał swą działalność publicz- zachęcać, dopingować do wchodzenia ną gdy miał około 30 lat. To może i dla w modlitwę i trwania w niej. mnie znak, że po 30 latach kapłaństwa I choć tak bardzo wiele daje mi Pan, powinienem osiągnąć jeśli nie pełną to to jednak i ja pośród zróżnicowanych przynajmniej większą dojrzałość. Tę dal- życiowych spraw, przygnieciony nie- szą drogę mego kapłaństwa pragnę zaraz wieloma problemami tego świata, wierzać Bogu za przyczyną Matki Bożej głęboko przeżywam prawdę, o której Świętolipskiej i pragnę uczynić to słowa- usłyszeliśmy w dzisiejszym 2 czytaniu: mi św. Ignacego Loyoli, wypowiedziany- „jak długo pozostajemy w ciele, jeste- mi przeze mnie podczas Mszy św. pry- śmy pielgrzymami, z daleka od Pana (…) micyjnej, którą odprawiłem nazajutrz i chcielibyśmy raczej opuścić nasze ciało po mych święceniach w rzymskim koś- i stanąć w obliczu Pana” (2 Kor 5,6-10). ciele Il Gesu’ (imienia Jezus) przy grobie Ta tęsknota, by porzucić to, co ziemskie, tegoż świętego: cielesne, by nie być pielgrzymem z da- Zabierz, Panie, i przyjmij całą moją leka od Pana, by być bliżej Niego, tak wolność, pamięć moją, rozum i wolę mą obecna w duchowych poszukiwaniach całą, wszystko, co mam i co posiadam. i rozterkach największego Apostoła Na- Ty mi to, Panie, dałeś, Tobie to Pa- rodów w początkach rozwoju chrześci- nie oddaję. Twoje jest wszystko. jaństwa, wyrażana była i jest przez wieki Rozporządzaj tym według Twojej woli. na wiele sposobów. Jeden z nich został Daj mi tylko miłość Twoją i łaskę, albo- ujęty w słowach ukraińskiej religijnej wiem to mi wystarczy. Amen (Ćwicze- pieśni, w której odnajduję także moje nia duchowe, 234) duchowe tęsknoty, pieśni, którą pod koniec Mszy św. zaśpiewa Jarek, jeden o. Aleksander Jacyniak SJ z mych serdecznych duchowych pod- 14. 06. 2015

U stóp Świętolipskiej Matki 7 WARSZTATY PISANIA IKON ORAZ ŚPIEWU GREGORIAŃSKIEGO I BIZANTYJSKIEGO W ŚWIĘTOLIPSKIM SANKTUARIUM więtolipskiej Pani, która króluje sakralnej sprzed podziału chrześcijań- Św Sanktuarium jako Matka Boża stwa, nawiązują do tego właśnie nurtu. Jedności Chrześcijan, zapewne miłe są Warsztaty odbyły się w lipcu w Domu wszelkie działania wpisujące się w ideę Pielgrzyma przy świętolipskim Sanktua- Kościoła niepodzielonego. Warsztaty pi- rium. Prowadzili je członkowie pracowni sania ikon oraz śpiewu gregoriańskiego ikonopisania Grupa Agathos oraz Scho- i bizantyjskiego „Korzenie Sztuki Sakral- la Węgajty. Zajęcia miały miejsce blisko nej”, poprzez sięganie do źródeł sztuki siebie, a efekty ich pracy przenikały się, by tak jak niegdyś, ma- larstwo i śpiew stanowiły całość doświadczenia sac- rum. W niedzielę poprze- dzającą warsztaty ponie- śliśmy ikony w procesji wokół placu przed święto- lipską bazyliką. Było to dla nas duże przeżycie. Jak powiedział o. Aleksander Jacyniak: „Po wielu latach ikony znów były obecne w procesji”. Wizerunki Chrystusa, Matki Bożej i świętych trzymaliśmy przez pięknie haftowane ręczniki łemkowskie. Pod- czas pobytu w Świętej Lip- ce dane nam było jeszcze raz uczestniczyć w procesji z ikonami. Tym razem ru- szyliśmy przez krużganki kościoła za figurą Matki Bożej podczas Nabożeń- stwa Fatimskiego. We wspaniałej akustyce kruż- ganków piękny mocny

8 U stóp Świętolipskiej Matki głos pana Andrzeja Batora - światowej rzymskokatolicki kościół św. Jerzego, sławy barytona – komponował się ze zbór protestancki, cerkiew prawosław- śpiewem wiernych sławiących Niepoka- ną i greckokatolicką. Rozmowy z przed- laną. stawicielami tych kościołów pozwoliły Uczestnicy Pracowni Ikony zmierzy- poznać historię naszego kraju widzianą li się z tradycyjną techniką tworzenia z perspektywy osób różnych wyznań. ikony. Każdy z nich otrzymał deski li- Taka wiedza i przyjazne relacje to ważny powe zagruntowane według tradycyj- przyczynek do budowania jedności po- nej receptury. Pod okiem osób z Grupy śród różnorodności chrześcijaństwa. Agathos wykonał szkic, a następnie na- Wieczorami w kaplicy był czas na pisał ikonę. Pracowaliśmy nad ikonami modlitwę indywidualną i medytację Chrystusa Pantokratora, Matki Bożej z ikoną. Zajęciom towarzyszyła ciesząca Znaku, Archaniołów i Zwiastowania. się dużym zainteresowaniem parafian, Malowaliśmy temperą jajeczną - farbą, turystów i pielgrzymów wystawa ikon jaką stosowano jeszcze w Bizancjum. Grupy Agathos „Ikona – okno ku wiecz- Rozmawialiśmy też o roli kanonu, boga- ności”. Warsztaty zakończyła uroczysta tej symbolice i znaczeniu ikony. Msza św., po której nastąpił obrzęd po- W ramach warsztatu śpiewu zaję- święcenia ikon powstałych podczas war- liśmy się natomiast chorałem grego- sztatów. Ceremonii towarzyszyły piękne riańskim oraz hymnami bizantyjskimi. śpiewy bizantyjskie. Melodie i utwory dotyczyły najstar- Dni spędzone w Świętej Lipce były szych przykładów liturgicznego śpiewu dla nas bardzo ubogacające duchowo. modalnego. Zaczerpnięte zostały z ma- Pisanie ikon w tak przepełnionym mod- nuskryptów grecko- i rumuńsko-bizan- litwą miejscu to ważne doświadczenie, tyjskich, staro-cerkiewno-słowiańskich które na długo pozostanie w poznają- i średniowiecznych łacińskich. Chorał cych tajniki pisania ikon uczestnikach gregoriański i śpiew bizantyjski za- zajęć. Dlatego cieszymy się, że u stóp brzmiał w bazylice podczas niedzielnej Matki Jedności Chrześcijan spotkamy liturgii. Zajęcia prowadził Wolfgang Ni- się na warsztatach za rok. Jeśli chcesz klaus ze Scholi Węgajty. spróbować swoich sił w pisaniu ikon, Ciekawą i ważną część naszego poby- bądź śpiewie gregoriańskim i bizantyj- tu stanowiły wykłady kustosza Sanktua- skim, zapraszamy za rok na warsztaty rium – o. Aleksandra Jacyniaka, dotyczą- „Korzenie sztuki sakralnej”. Informacje ce teologii ikony, a prowadzone przez o prowadzących: Pracownia Ikonopisa- niego wycieczki pozwoliły nam poznać nia Grupa Agathos: www.agathos.art. historię tych terenów i zamieszkujących pl; e-mail:[email protected] je ludzi. Widzieliśmy ciekawe zabytki i Schola Węgajty: www.wegajty.pl; prace archeologiczne na terenie śred- e-mail: [email protected] niowiecznego cmentarzyska pruskiego. Ewa Grześkiewicz W Kętrzynie odwiedziliśmy świątynie: (Grupa Agathos)

U stóp Świętolipskiej Matki 9 10 U Stóp Świętolipskiej Matki U Stóp Świętolipskiej Matki 11 RÓŻAŃCOWA DROGA ielgrzymi zdążający do sanktuarium Kapliczki po raz ostatni poddano Ppowinni się przygotować na spot- renowacji przed koronacją cudownego kanie z Matką Bożą. W celu zwrócenia obrazu Matki Bożej Świętolipskiej uwagi na świętość miejsca i skupienie w 1968 r. Obecnie, po prawie 50 latach na pobożnym oczekiwaniu oraz od tamtej konserwacji, pilnie wymagają wprowadzenie w modlitewny nastrój kolejnych prac. Znacznym utrudnieniem budowano kapliczki przydrożne, w realizacji tego przedsięwzięcia jest które miały również spełniać czytelne obecnie m. in. fakt, że znajdują się przesłanie dla ewangelików. one na gruntach należących do kilku Nie przypadkowo przy drodze różnych właścicieli, którzy musieliby z Reszla do Świętej Lipki jezuici zlecili porozumieć się w tej kwestii, wybrać postawienie kapliczek różańcowych, spośród siebie kogoś, kto pilotowałby które do 1945 r. pełniły rolę łącznika. całe przedsięwzięcie, czuwałby nad Łączyły bowiem katolicką Warmię opracowaniem dokumentacji, czynił z protestanckimi Mazurami. Kapliczki starania zmierzające do uzyskania wyznaczały drogę eksterytorialną. stosownych pozwoleń, itd. Odrębnym Święta Lipka, pomimo iż terytorialnie zagadnieniem jest poszukiwanie należała do luterańskiego władztwa, źródeł finansowania tego zadania. od początku XVII w. stała się ważną Żadna z kapliczek nie znajduje się na enklawą katolicką. gruncie, który należałby do jezuitów, W 1731 r. zbudowano 15 kapliczek. czy świętolipskiej parafii, stąd kustosze Kamieniarz z Królewca dostarczył płyty Świętolipskiego Sanktuarium mogą z piaskowca. W 1734 r. Zachowicz jedynie uwrażliwiać właścicieli gruntów, wykonał płaskorzeźby tajemnic na których stoją kapliczki oraz inne różańcowych, które umieścił wewnątrz instancje do zainteresowania się tą kapliczek. Wyobrażenia plastyczne kwestią, którą powinno się podjąć odpowiadają treści tajemnic i są w trybie bardzo pilnym. Inną uszeregowane zgodnie z podziałem możliwością jest podjęcie starań różańca na części: radosną, bolesną zmierzających do przeprowadzenia i chwalebną. Kapliczki te rozstawione renowacji przez właścicieli niektórych są na całej pięciokilometrowej trasie. przynajmniej gruntów, na których stoją Pierwsza znajduje się przy wyjeździe kapliczki. Napawa optymizmem fakt, że z Reszla, ostatnia w pobliżu historycznej pewne wysiłki w tym zakresie zostały granicy Warmii. Kapliczki są murowane już podjęte. Może to stanowić dobry z czerwonej cegły i otynkowane. Nie przykład dla właścicieli innych gruntów, są identyczne. Różnią się wymiarami. którzy posiadają na nich tak cenne Typowy dla „naszych” kapliczek zabytkowe obiekty, które powinno się jest daszek z charakterystycznym ocalić od zniszczenia… tympanonem. Elżbieta Marko

12 U stóp Świętolipskiej Matki MŁODZI W ŚWIĘTEJ LIPCE ak co roku w lipcu młodzi ludzie z pro- doświadczeniem wiary i wspólnie cieszyć Jwadzonych przez jezuitów duszpa- się pięknem świętolipskiego sanktuarium sterstw akademickich przyjechali na kilka i otaczającej go mazurskiej przyrody. Dla dni do naszego Sanktuarium, aby w ra- wielu osób, nie tylko z Litwy czy Węgier, dości dzielić się swoją wiarą. Do tej pory ale także dla Polaków, była to pierwsza odbyło się piętnaście edycji Jezuickich Dni wizyta w naszym Sanktuarium. Uczestni- Młodzieży (JDM). W tym roku było jednak cy spotkania odczuli bardzo, jak Święto- inaczej niż do tej pory stąd też nowa na- lipska Pani, Matka Jedności Chrześcijan, zwa: JDM MAGIS. pomaga wspólnie wielbić Boga, mimo Wszystko rozpoczęło się 10 lipca różnych języków i kultur. Tak opisuje te w 7 różnych miejscach na Litwie, Wę- dni jedna z młodych obecnych tu osób: grzech i w Polsce, gdzie międzynarodowe „Było plażowanie, leżenie w trawie i ty- grono uczestników JDM MAGIS podzie- siące gwiazd na niebie, wspólne posiłki lone było na 9 mniejszych grup. Każda w dużym gronie, modlitwa, bieg w trzy-

z nich tworzyła tak zwany eksperyment ig- dziestostopniowym skwarze, wielojęzykowa nacjański. Jedni pielgrzymowali, inni śpie- Eucharystia, leśna Droga Krzyżowa i prze- wali, jeszcze inni pomagali słabszym. Po- piękne nocne wielbienie, góralskie tańce, śród tych doświadczeń wszyscy uczestnicy litewskie pieśni, piknik i duuuużo arbuza”. wsparci pomocą jezuitów i innych ducho- W poniedziałek, 20 lipca, wśród strug wych liderów starali się lepiej poznawać deszczu żegnaliśmy Świętą Lipkę i Świę- siebie samych i odkrywać obecność Boga tolipską Panią. Zachwyceni urokiem tego we wszystkim. miejsca i gościnnością gospodarzy Sank- Po kilku dniach, 16 lipca uczestnicy eks- tuarium oraz mieszkańców wyjeżdżaliśmy perymentów zjechali do Świętej Lipki, z nadzieją, że wrócimy tu jeszcze nie raz. aby trochę się poznać, podzielić swoim o. Czesław Wasilewski SJ U stóp Świętolipskiej Matki 13 ŚWIĘTOLIPSKI PIKNIK

uż po raz czwarty na zakończenie Je- się wszyscy, bo wszyscy dotarli do mety, Jzuickich Dni Młodzieży młodzi zapro- dlatego też wszystkim gratulujemy! sili mieszkańców i turystów do wspólne- Po biegu przyszedł czas na zaba- go świętowania na placu przed Domem wy, śpiewy i tańce. Plac przed Domem Pielgrzyma w Świętej Lipce. Tradycyjnie Pielgrzyma wypełnił się grupą prawie piknik rozpoczął się biegiem o puchar dwustu młodych osób uczestniczących burmistrza Reszla. Przełajową i bar- w Jezuickich Dniach Młodzieży MAGIS dzo urokliwą trasę z rynku w Reszlu do oraz parafianami, pielgrzymami i tury- Świętej Lipki o długości 7200 metrów stami przybyłymi do Świętej Lipki w nie- najszybciej pokonał reprezentant Litwy dzielne popołudnie, 19 lipca. Nie zabra- Paulius Balsys z czasem 33 min. 36 s. kło atrakcji przygotowanych specjalnie Kolejne miejsca zajęli po bardzo wy- dla dzieci i poczęstunku dla wszystkich równanej walce Mateusz Stępkowski (z gości. Całość zabawy poprowadził nie- parafii świętolipskiej) oraz Jacek Juch- zrównany wodzirej Michał Borkowski. niewicz. Wśród pań zwyciężyła repre- Dziękujemy wszystkim za udział we zentująca Słowenię Marija Sladic (41 wspólnej zabawie! min. 47 s.). Na podium znalazły się tak- o. Czesław Wasilewski SJ że Daria Szlagowska i Katarzyna Wąsik. Ostatecznie jednak zwycięzcami okazali

14 U stóp Świętolipskiej Matki CMENTARZE NA TERENIE ŚWIĘTOLIPSKIEJ PARAFII

rno Surminski (ur. 1934r.) niemiecki do Świętej Lipki, na skraju lasu położo- Apisarz pochodzący z Jegławek (gm. ny jest cmentarz wiejski. Założony na Srokowo; mieszka obecnie w Hambur- planie prostokąta, a granice jego wy- gu), w przetłumaczonej na język polski znaczają obsadzenia drzew, głównie powieści „Polninken, czyli historia nie- dęby, lipy i brzozy. Kilkadziesiąt metrów mieckiej miłości” napisał: „Cmentarze od terenu cmentarza, na niewielkiej wiele mówią o przeszłości. Kto chce się skarpie znajduje się pojedyncza mogi- zająć historią, musi zacząć od cmenta- ła, na której stoi brzozowy krzyż. Sam rzy”. Stanowią one dziedzictwo kultu- teren cmentarza jest zdewastowany rowe tej ziemi. A jej obecni mieszkańcy i zarośnięty samosiejkami. Zachowało jako kustosze tego dziedzictwa powinni się kilkanaście grobów w cementowej o nie dbać, gdyż jest to nasze wspólne obudowie, na jednej z nich, położonej dobro wyrosłe na gruncie cywilizacji eu- w zachodniej części cmentarza, uda- ropejskiej. Są one przestrzenią pamięci, ło mi się odczytać napis informujący, kreującą osobliwą wspólnotę żywych że spoczywa tam „Hermann Seidler i umarłych. 16.12.1884–7.11.1926”. Pozostałe gro- Historia Europy w ubiegłym stule- by są nieczytelne, albo mają zatarte ciu przyniosła przesunięcia granic wie- napisy. Tylko jeden grób w południowo lu państw, a to z kolei spowodowało - wschodniej części cmentarza jest upo- m. in. niszczenie cmentarzy. Zatem rządkowany i ogrodzony drewnianym w 1997 r. niżej podpisany podjął się opi- płotem, a na kamiennej płycie nagrob- sania i utrwalenia na fotografiach zacho- nej widnieje napis: „Bernhard Affeldl wanych cmentarzy leżących na terenie 3.09.1875–26.02.1937”. Tym grobem gminy Reszel, czyli też na terenie para- opiekuje się pewna rodzina z Giżycka. fii świętolipskiej. Opisy poszczególnych cmentarzy pochodzą sprzed prawie PILEC 20 lat i dlatego – z uwagi na postępują- Jadąc szosą ze Świętej Lipki w stronę cą destrukcję grobów – mają już walor Mrągowa dojeżdżamy do miejscowości zapisu archiwalnego, bo po wielu opi- Pilec (do 1945r. Pülz). Znajdują się tam sywanych nagrobkach nie ma żadnego 2 cmentarze wiejskie. Pierwszy z nich, śladu. Być może już w przyszłym roku, położony przy szosie przed wsią, został dzięki zainteresowaniu i pomocy staro- założony w połowie lat 30. XX w. na sty kętrzyńskiego, ukaże się monografia planie kwadratu. Jego granice wyzna- wszystkich cmentarzy z terenu powiatu. czają obsadzenia drzew – lipy i tuje. Na początku lat 90. XX w. teren cmentarza PIECKOWO został ogrodzony płotem z metalowej Około 1 km na południe od Pieckowa siatki, a ocalałe groby posprzątane. (do 1945 r. Pötschendorf), przy szosie Z kilkunastu grobów szczególną uwa-

U stóp Świętolipskiej Matki 15 gę zwraca cementowy krzyż stylizowa- chodniej części cmentarza znajduje się ny na kształt konaru drzewa z napisem utrzymana w ogólnie dobrym stanie Antonie Pallas. Zachowały się też stele kwatera rodziny Steinbek - właścicieli z czarnego marmuru, np. grób „Marie młyna w Pilcu. Na zachowanym marmu- Paul geb. [z domu] Tomaszik 17.03.1869 rowym nagrobku widnieje napis Rudolf - 27.09.1939”. Z innych nagrobków na- Steinbek 17.9.1873 - 8.9.1926. Kwatera leży wymienić grób małżeństwa Böhm: tej rodziny ogrodzona jest charaktery- „Amalie Böhm geb. [ur.] 30.4.1885 – stycznym płotem cementowym z orygi- gest. [zm.] 21.7. 1945” i „August Böhm nalnym zdobieniem. geb. 5.11.1885 – gest. 1.01. 1947” i rodziny Markowskich: „Frieda Markow- PUDWĄGI ski 10.10. 1914 - 7.02.1948” i „Johann W Pudwągach (do 1945r. Posewan- Markowski 18.05. 1890 - 3.05.1967”. gen) znajdują się 2 cmentarze (wiej- Najstarszym czytelnym nagrobkiem ski i rodowy) położone obok siebie, jest grób Christiana Manke z 1933r. na wzniesieniach po obu stronach nie (15.12.1885 - 17.03.1933), położony we użytkowanej i zarośniętej drogi polnej wschodniej części cmentarza. do Smokowa. Oba założone na pla- Drugi stary cmentarz znajduje się za nie koła, ich granice wyznaczały ob- wsią przy polnej drodze do miejscowo- sadzenia drzew – dęby na cmentarzu ści Niewodnica. Cmentarz ten posado- rodowym, a klony i lipy na cmentarzu wiony na wzniesieniu, obsadzony jest wiejskim. Teren cmentarzy jest całko- starodrzewem (lipa, tuje) a założony na wicie zdewastowany. Na cmentarzu planie koła. Teren cmentarza jest zaroś- wiejskim zachował tylko jeden grób nięty i zdewastowany. Ocalało kilka że- z cementową obudową. Natomiast laznych krzyży, a także jeden z kutego na cmentarzu rodowym zachowały metalu stojący w środkowej części przy się pojedyncze nagrobki i elementy grobie gospodarzy F. i A. Guttek „Der z płyt nagrobnych rozrzucone po tere- Besitzer [właściciel, tu w znaczeniu go- nie. Na ocalałym ze zniszczeń fragmen- spodarstwa rolnego] Friedrich Guttek cie nagrobka, wykonanego z piaskow- geb. d. 10 Juni 1813 - gest d. 19 Juni ca, zachował się częściowo zatarty już 1883”. We wschodniej części cmentarza napis: „(...) Gregorovius geb. d. 20 Ja- stoją żeliwne krzyże, jeden przy grobie nuar 1801, gest. d. 14 October 1844”. właściciela karczmy w Pilcu: „Reinhard Rodzina Gregorovius posiadała w XIX Kuhr geb. d. 10 Maerz 1818, gest. d. 27 w. dobra w Pudwągach i Smokowie. Febuar 1882”, a dwa pozostałe obok Majątek w Smokowie (do 1945r. Dra- siebie przy grobach miejscowych cha- chenstein) został w 1866r. kupiony od łupników, małżeństwa Dobroch (Chri- nich przez rodziców Wilhelma Wiena, stian Dobroch 8.12.1842 - 27.8.1918 ucznia rastenburskiego gimnazjum, je- i Wilhelmine Dobroch geb.[z domu] dynego w historii miasta laureata na- Graal 18.6.1848 - 15.7.1921). W za- grody Nobla.

16 U stóp Świętolipskiej Matki SIEMKI fer (17.07.1884 - 14.01.1935) i Gottried W Siemkach (do 1945r. Scharfs) znaj- Schwetcher (28.11.1866 - 10.11.1939). duje się duży cmentarz wiejski. Posa- dowiony na wyniesieniu terenu, poło- ŚWIĘTA LIPKA żony jest w północnej części wsi wzdłuż W północnej części Świętej Lipki (do skarpy, z której zaczęto pobierać kilka 1945r. Heiligelinde), zwanej wcześniej lat temu żwir. Wtedy też część grobów Wólką Pieckowską, znajduje się cmen- osunęła się w dół, a resztki kości ludz- tarz wiejski, obecnie komunalny. Upo- kich walały się po terenie. Chyba ten rządkowany teren cmentarza ogrodzo- przykry widok spowodował, że przesta- ny jest płotem z metalowej siatki. Stare no wybierać piasek, ale za to zrobiono groby znajdują się wzdłuż wschodniej śmietnik. Na zachowanej jeszcze części granicy cmentarza. Zachowała się też cmentarza odnalazłem 7 czytelnych na- tam stara aleja wysadzana lipami. Po- grobków i kilkanaście grobów w cemen- łożone rzędem cementowe obudowy towej obudowie. Najlepiej utrzymana grobów są w większości nieczytelne. Je- jest kwatera rodziny Dudek (i pielęgno- dynie 4 mogiły położone w północno – wana przez cały czas), której przedsta- wschodnim narożniku cmentarza mają wiciele spoczywają w środkowej części zachowane napisy. Na metalowych cmentarza. Są to Gottliebe Dudek (zm. tablicach widnieją napisy: „Anna Jero- 5.10.1951r. w wieku 73 lat) i Ryszard min geb. 12.09.1885, gest. 19.08.1951“ Dudek (zm. 3.01.1945r. w wieku 73 lat). i „Franz Jeromin geb. 6.08.1883, gest. Kwatera ogrodzona jest drewnianym 28.01.1954”. Franz Jeromin za życia płotem. W środkowej części cmenta- zajmował się drobnym handlem (tak rza znalazłem jeszcze dwa czytelne na- głosiła książka adresowa mieszkańców grobki. Jeden wykonany ze sztucznego wsi). Obok znajdują się dwa odnowio- kamienia nosi napis: Auguste Rogall ne groby, na jednym z nich stoi mar- 21.12.1848 - 6.10.1922, drugi z grani- murowa stela z napisem: „Josef Derda tu, zmarłego kamieniarza „Der Stein- 30.06.1851 - 22.01.1930” (z tej rodziny metz [kamieniarz] Rudellend geb. d. pochodził ostatni niemiecki sołtys wsi, 13 Nov. 1841, gest. d. 16 Maerz 1870“. zamordowany w styczniu 1945r. przez W północnej części cmentarza wiejskie- żołnierzy sowieckich). Na drugiej mogi- go w Siemkach znalazłem jeszcze 3 groby le stoi metalowy krzyż. Spoczywa tam z czytelnymi napisami. Na nagrobku ze małżeństwo, które mieszkało w Wi- sztucznego kamienia widnieje inskryp- drynach: „Michael Görke 22.08.1812 – cja poświęcona 4–letniemu chłopcu 2.12.1886 i Katarina Görke 10.03.1822 Rudi Choinka 25.12.1941 - 30.06.1945. –13.02.1907”. W Świętej Lipce do Napis ten oddaje rozpacz rodziców po 1947r. był jeszcze jeden cmentarz, któ- stracie dziecka. Dwa pozostałe gro- ry znajdował się między kościołem, by z czytelnymi napisami to nagrobki: a krużgankami. W 1948r. władze woje- Christine Romond geb./z domu Schie- wódzkie nakazały ekshumację grobów,

U stóp Świętolipskiej Matki 17 aby umożliwić osuszenie fundamentów no na planie koła. Całkowicie został za- kościoła. Do grudnia 1949r. 180 gro- tarty układ mogił, kwater i nagrobków, bów przeniesiono wraz z kamiennymi bowiem cmentarz został zdewastowany, nagrobkami do południowej części opi- grobowiec zniszczony, groby rozkopa- sanego wyżej cmentarza. Zachowało ne, a elementy nagrobków rozrzucone się kilka zdjęć cmentarza przykościel- po terenie. Z najstarszego grobu ocalał nego i z przeprowadzanej ekshumacji. tylko fragment nagrobka z piaskowca W północno-środkowej części cmenta- z zatartym napisem i datą: „ ... genidi rza nieopodal trzech świerków pocho- ... vom Maerz 1835”. Widoczny żeliwny wani są, w masowej mogile, pensjona- krzyż stał na grobie 12-letniego chłopca, riusze (87 osób) domu spokojnej starości syna ówczesnego właściciela majątku z ówczesnego Rastenburga, którzy na w Wangutach. Na krzyżu widnieje na- skutek decyzji polskich władz w czerwcu pis: „Leo Werner geb. d. 20 Septem- 1945r. znaleźli nowe lokum w schroni- ber 1846, gest. d. 12 Januar 1858”. Ze sku nad karczmą (obecnie pomieszcze- zniszczonego grobowca właścicieli ma- nia biblioteki nad restauracją „Błękitny jątku, który należał do rodziny Werner, Anioł”). Tam pozostawieni bez należytej odnalazłem fragment płyty kamiennej opieki umierali z głodu i chorób od lipca nagrobnej z napisem „Oscar Werner, do grudnia 1945r. Zapiski i informacje o Gutsbesitzer auf Wangotten [właściciel nich znajdują się w księdze zgonów pa- dóbr na Wangutach] geb. 17.9. 1850 - rafii świętolipskiej. Zachował się także gest. 16.4. 1922. Obok tej rozbitej płyty list młodej dziewczyny opisujący śmierć leży inny, także rozbity nagrobek, który jednej z tych starszych osób. To wyda- stał przy grobie żony właściciela mająt- rzenie wymaga osobnego artykułu, tym ku: „Anna Werner geb. [z domu] Thiel bardziej, że z inicjatywy o. proboszcza geb. [urodzona] d. 13.1. 1853 - gest. Aleksandra Jacyniaka i poparciu człon- [zmarła] d. 23.11. 1932”. Ratując ten ków Towarzystwa Miłośników Ziemi Kę- cmentarz przed postępującą dewasta- trzyńskiej im. Z. Licharewej, prawdopo- cją należałoby uporządkować pozostałe dobnie jeszcze w tym roku, odsłonięta nagrobki i zakonserwować ocalałe ele- zostanie tablica pamiątkowa, sfinanso- menty płyt i krzyży. Sądząc po elemen- wana przez potomków zmarłych. tach grobowiec wykonany był z dro- gich materiałów (piaskowiec, marmur) WANGUTY i posiadał ozdobną dekorację. W uzupeł- W Wangutach (do 1945r. Wangotten) nieniu trzeba dodać, że dworek w Wan- znajduje się zniszczony i zarośnięty gutach - należący przed 1945r. do ro- cmentarz rodowy. Oddalony jest o ok. dziny Werner – spłonął w czasie pożaru 250 m na północ od zabudowań, usytu- 30 listopada 1998r. owany na skraju lasu. Posadowiony na Tadeusz Korowaj wzniesieniu, a jego granicę wyznaczał niewielki wał ziemny. Cmentarz założo-

18 U stóp Świętolipskiej Matki JAKIE TREŚCI KRYJĄ SIĘ W KOLEJNYCH NUMERACH WYLUDNIA SIĘ NASZA PARAFIA „WIADOMOŚCI PARAFIALNYCH” Z LAT 1934-1936? ie napawa optymizmem spojrzenie na zmianę liczby mieszkańców Nposzczególnych miejscowości współtworzących świętolipską parafię pierwszym numerze naszego ryjnego dla młodzieży, w Uroczystość choćby w ciągu ostatnich 60 lat. Nie możemy przedstawić w tym zakresie W czasopisma informowaliśmy o Niepokalanego Poczęcia 8 XII, do Soda- bardzo precyzyjnych całościowych danych i to z dwu powodów. Po pierwsze, odnalezieniu pięciu egzemplarzy świę- licji Mariańskiej przyjęto 26 sodalisów. w tym czasie zmieniły się częściowo granice naszej parafii. Przed 60 laty tolipskiego czasopisma sprzed II wojny W punktach stacyjnych parafii przepro- należały do niej także Bezławki i Grabno, nie należały natomiast Pudwągi światowej i zaprezentowaliśmy treść wadzono „Tydzień religijny” z naukami i Ramty. Po drugie, brakuje nam w odniesieniu do niektórych miejscowości dwu pierwszych spośród nich. Te- adwentowymi. precyzyjnych danych. W ciągu ostatnich 60 lat całkowicie opustoszały Bartynin, raz przybliżamy zawartość kolejnych Podkreślano, że czynne członkostwo Junkierka i Krakotyn. Bliskie obumarcia są Bezławecki Dwór i Niewodnica. trzech. Zwróćmy uwagę na zakresy w Akcji Katolickiej wymagało realizacji Jedyną miejscowością, w której odnotowano w tym czasie przyrost ludności duszpasterskiej troski, jaka cecho- przykazania miłości bliźniego, czytania jest Święta Lipka. We wszystkich pozostałych niestety jest spadek i to czasami wała tutejszych duszpasterzy sprzed prasy katolickiej (Warmińska gazeta bardzo wysoki. Całościowa liczba członków naszej parafii skurczyła się w ciągu 80 lat. kościelna), członkostwa w stowarzysze- tych 60 lat przynajmniej o 25%. Jeśli ten proces miałby nadal postępować Na początku numeru 9, opub- niu katolickim dla wspierania czytelni- w takim tempie, za 180 lat nasza parafia przestałaby istnieć ze względu na jej likowanego na Nowy Rok 1935, ctwa (Stowarzyszenie św. Boromeusza), całkowite wyludnienie. Miejmy jednak nadzieję, że tak się nie stanie. Tak, czy inaczej o. proboszcz i superior P. L. Willimsky misji zagranicznych (Stowarzyszenie św. nas już wtedy nie będzie na tym świecie. Szczegóły dotyczące liczby mieszkańców zasygnalizował: „Szybko minął ubie- Franciszka Ksawerego i Stowarzyszenie poszczególnych miejscowości przybliża poniższa tabelka. gły rok! Coraz mniej czasu mi zostaje, Dziecięctwa Jezus) oraz pomocy Kościo- niebawem wejdę na drogę, skąd nie łowi w diasporze (Stowarzyszenie św. Wzrost/ ma powrotu, stwierdzamy z Hiobem Wojciecha). spadek w Wzrost/ Około Kolęda Kolęda latach 1955- spadek (16,23)! Miniony rok zapisano w Księ- W dalszej części biuletynu poja- Miejscowość 1955 r. 2010 2014/2015 2015 latach 1955- dze życia! (…) Moje życzenia pasterskie wia się zachęta do czynnego zaangażo- w liczbach 2015 w % wyrażam słowami apostoła: Bóg, Dawca wania w Tygodnie religijne, przeżywane nadziei niech wam udzieli pełni radości jako rodzinne tygodnie dla małżonków Bartynin 31 ? 0 - 31 - 100 % i pokoju przez wiarę (Rz 15,13)”. Zaraz i narzeczonych, zalecane bardzo przez Bezławecki Dwór 51 ? 2 - 49 - 96 % Junkierka 35 0 0 - 35 - 100 % potem przedstawia sprawozdanie dusz- biskupów. Miały się one odbyć się w Klewno ? 24 18 ? ? pasterskie za dwa ostatnie lata 1933 sześciu ośrodkach „stacyjnych”: w Bez- Kocibórz 77 62 51 - 26 - 33,77 % i 1934: w 1933 było 51 chrztów, a w ławkach w dniach 7-13 I, w Pilcu: 14-20 Krakotyn 10 0 0 - 10 - 100 % Lembruk 127 156 124 - 3 - 2,36 % 1934 - 43, zgonów odpowiednio 17 i 19, I, w Pieckowie: 4-10 II, w Lembruku: Mała Bertynówka 21 ? ? ? ? ślubów – 17 i 15, udzielonych Komunii 11-17 II, w Wilkowie: 4-10 III i w Wi- Niewodnica 35 0 1 -34 97,14% św. - 22 900 i 38 550 (w tym 7 000 pod- drynach: 11-17 III. 1935 r. Nauki były Pasterzewo 45 34 38 - 7 - 15,55 % czas pielgrzymki diecezjalnej). Do szkół codziennie od poniedziałku do soboty, Pieckowo 258 250 225 - 33 - 12,79 % Pilec + Śpigiel 372 218 197 - 175 - 47,04 % podstawowych uczęszczało 323 katoli- a w niedzielę Komunia św. generalna. Pudwągi ? 18 27 ? ? ckich dzieci. W roku 1934 przed i pod- Na zakończenie podano informację, że Ramty ? 89 97 ? ? czas Uroczystości Zesłania Ducha Świę- Siemki 161 110 116 - 45 - 27,95 % Staniewo 39 18 18 - 21 - 53,85 % tego były 3-dniowe misje dla dzieci, Stąpławki ? ? 16 ? ? 10-dniowe misje ludowe i triduum eu- Święta Lipka 104 150 134 + 30 + 22,39 % charystyczne z licznym uczestnictwem Wangotyn 74 ? 8 - 66 - 89,19 % wiernych. Na zakończenie Triduum Ma- Razem 1440 1129 1071

2 U stóp Świętolipskiej Matki U stóp Świętolipskiej Matki 19 WAŻNIEJSZE SPRAWY W NAJBLIŻSZYM CZASIE

NABOŻEŃSTWA W SANKTUARIUM: Nowenna do Matki Bożej Świętolipskiej: środa do końca września g. 17.45, od początku listopada g. 16.45 Różaniec (październik): g. 16.30

ŚWIĘTA LIPKA 29; 11-440 RESZEL www.swlipka.org.pl; e-mail: [email protected] tel.: 512 730 375; 89/755 14 81; fax: 89/755 35 45 Nr konta: 45 1020 3639 0000 8102 0044 4281

Wydawnictwo Kengraf • 2015 ISBN 978-83-62811-12-9 Sanktuarium Matki Jedności Chrześcijan Nr 3 • sierpień - listopad 2015