Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2015
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Barometer Maatschappelijk Vastgoed Public Real Estate International 2015 Colofon Druk Koninklijke Van Gorcum Assen ISBN 978-90-819774-6-3 NUR 805 1e oplage oktober 2015 (500) 2e oplage oktober 2015 (500) Omslag Edwin van den Beemt - Slagkracht Advies- en redactieraad E. (Eltje) de Klerk MSc MRE mr. D. (Dirk) Kootstra MscRE RMT/RT S. (Saskia) Roest MSW A. (Annette) Tjeerdsma MSc drs. C. (Cor) Worms 1e exemplaar aangeboden bij de opening van het hogeschooljaar 2015-2015 Hanzehogeschool Groningen op 1 september 2015 aan dr. Jet Bussemaker, minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. 2e exemplaar aangeboden op het congres Barometer Maatschappelijk Vastgoed op 5 oktober 2015 aan prof. dr. J.J.M. (Jaap) Uijlenbroek, directeur generaal Rijksvastgoedbedrijf. © 2015 Jan Veuger. Behoudens uitzonderingen door de wet gesteld mag zonder schriftelijke toestemming van de rechthebbende(n) op het auteursrecht, c.q. de uitgeefster van deze uitgave, door de rechthebbende(n) gemachtigd namens hen op te treden, niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of anderszins, wat ook van toepassing is op de gehele of gedeeltelijke bewerking. De uitgeefster is met uitsluiting van ieder ander gerechtigd de door derden verschuldigde vergoeding voor kopiëren, als bedoeld in artikel 17 lid 2, Auteurswet 1912 en in het Kb van 20 juni 1974 (Stb. 351) ex artikel 16b, Auteurswet 1912, te innen en/of daartoe in en buiten rechte op te treden. Voorwoord Barometer Maatschappelijk Vastgoed Na de diverse thematieken van de afgelopen jaren Trends en ontwikkelingen in maatschappelijk vastgoed (2011), Onderzoeken en visie (2012), Onderzoeken en perspectieven op maatschappelijk en financieel rendement (2013) en Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (2014) kunnen we de scope van de 8e Barometer Maatschappelijk vastgoed verbreden. Dit hebben we gedaan door (inter)nationaal te kijken naar onderzoek over en ontwikkelingen van maatschappelijk vastgoed en in het bijzonder gemeentelijk vastgoed en zorgvastgoed. Deze internationale ontwikkeling van de Barometer Maatschappelijk Vastgoed wordt door actoren in en rondom maatschappelijk vastgoed gezien als interessant, actueel en belangrijk. Met deze stap van de Barometer beoog ik om vanuit andere contexten en culturen - door bijdragen over andere landen en met buitenlandse auteurs - te kijken naar ons eigen maatschappelijk vastgoed in Nederland en inzicht te geven in de problematiek en oplossingsrichtingen van gemeentelijk vastgoed en zorgvastgoed. Daarbij is een herverkaveling van vastgoedbelangen een gedachtegang voor de toekomst. De internationalisering wordt ook onderschreven door de RICS die wereldwijd actief is vanuit New York, Sao Paulo, London, Brussel, Dubai, New Delhi, Singapore, Hong Kong, Tokyo, Beijing en Sydney. Afgelopen jaar zijn er nog een aantal andere (internationale) ontwikkelingen geweest. Zo verscheen eind 2014 mijn proefschrift Materieel Immaterieel: besturing van woningcorporaties in samenhang met maatschappelijk vastgoed vanuit de RSM Erasmus Universiteit Rotterdam (RSM/EUR), één van Europa’s top business scholen voor het onderwijs en in de top 3 voor toponderzoek. Vanuit het lectoraat zijn we ook een structurele samenwerking met Odisee Hogeschool en Universiteit Brussel aangegaan. Het internationale karakter van het lectoraat in 2015 wordt naast het verschijnen van dit boek ook onderstreept door een drietal presentaties, twee abstracts en een geaccepteerde paper over maatschappelijk vastgoed voor het internationale congres van de European Real Estate Society (ERES) 2015 in Istanbul. De Barometer Maatschappelijk Vastgoed bestaat dit jaar uit vijf delen (I) gemeentelijk maatschappelijk vastgoed, (II) koplopers gemeentelijke vastgoedbedrijven, (III) het Rijksvastgoedbedrijf als referentiekader, (IV) ontwikkelingen in maatschappelijk vastgoed en (V) internationaal onderzoek maatschappelijk vastgoed. Kennis wordt pas kennis als het gedeeld wordt. (Toekomstige) professionals die zich bezig houden met maatschappelijk vastgoed moeten kunnen beschikken over de ontwikkelde kennis van het lectoraat. Om deze kennis te verspreiden hebben wij als lectoraat de afgelopen jaren die kennis gedeeld via verschillende kanalen als artikelen in de landelijke pers, wetenschappelijke en professionele publicaties (periode 2014-2015: 62 maal), presentaties en bijdragen van onderzoeksresultaten in lezingen en (expert)meetings (periode 2014-2015: 34 maal) en bachelor- en master afstudeerverslagen over maatschappelijk vastgoed (2011-2015: 129; 43% van het totaal aantal afgestudeerden aan de Hanzehogeschool Groningen). Bijzondere dank gaat uit naar alle auteurs van dit boek die een bijzondere bijdrage hebben geleverd aan de totstandkoming hiervan. Door het actief uitdragen van nieuwe inzichten willen wij bevorderen dat belanghebbenden bekend worden met de issues die op dit moment actueel zijn en op de langere termijn verwacht worden. Ik wens u veel genoegen toe met de kennis in deze uitgave en wij staan altijd open voor nieuwe inzichten! Jan Veuger Groningen, september 2015 share your talent. move the world. Inhoudsopgave DEEL I Gemeentelijk Maatschappelijk Vastgoed 11 Barometer Gemeentelijk Maatschappelijk Vastgoed 2015 13 Meer beleid, beperkte maatregelen tegen risico’s A. (Annette) Tjeerdsma MSc en dr. ing. J. (Jan) Veuger MRE FRICS Resp. onderzoeker & lector Maatschappelijk Vastgoed Kenniscentrum NoorderRuimte Hanzehogeschool Groningen Richting, verrichting, inrichting en uitdagingen 33 Een kwalitatieve analyse van de koplopers gemeentelijk vastgoed A. (Annette) Tjeerdsma MSc en dr. ing. J. (Jan) Veuger MRE FRICS Resp. onderzoeker & lector Maatschappelijk Vastgoed Kenniscentrum NoorderRuimte Hanzehogeschool Groningen DEEL II Koplopers gemeentelijke vastgoedbedrijven 43 Gemeente Almere 45 Maatschappelijk vastgoed is het kapitaal van de stad drs. A.M.T (Annemarie) van der Zee en drs. H.E.G. (Henk) Philippens MBA Resp. strateeg vastgoedbedrijf gemeente Almere en vastgoedeconoom gemeente Almere Gemeente Amsterdam 51 Nieuwe organisatie sleutel tot actief vastgoedbeheer in Amsterdam drs. H. (Herman) van Vliet Directeur Vastgoedbedrijf Amsterdam Gemeente Apeldoorn 59 Strategische kernportefeuille en doorontwikkeling organisatie drs. D. (Dennis) Lacroix Directeur Vastgoed- en Grondbedrijf Gemeente Apeldoorn Gemeente Eindhoven 65 Actief maatschappelijk vastgoed voor een actieve stad ing. R. (Ruud) Lukasse MRE MRICS Beleidontwikkelaar/-adviseur gemeente Eindhoven, Sector Maatschappelijk Vastgoed & Sport Gemeente Enschede 71 Enschede zet nieuwe stap E. (Erwin) van Proosdij MRE Hoofd vastgoedbedrijf gemeente Enschede 5 Hoogezand-Sappemeer, Slochteren en Menterwolde 77 Van technisch beheer naar vastgoedmanagement ing. B. (Brenda) van der Wal LL.B. Manager Facilitair gemeenten Hoogezand-Sappemeer, Slochteren en Menterwolde Gemeente Nijmegen 83 Het beste van twee werelden E. (Eric) Peperkamp Bureauhoofd gemeentelijk vastgoed gemeente Nijmegen Gemeente Oss 87 Status quo en voorzieningenkaart Oss 2030 F. (Fons) Geraedts MSRe en drs. D. (Desiree) Meulenbroek Resp. teamleider Vastgoedmanagement en project-procesmanager Publieke sector Vastgoedbedrijf Gemeente Oss Gemeente Rotterdam 93 Gebiedsgericht vastgoedbeheer, zegen of zorg? H. (Henk) de Kok MRE Assetmanager commercieel vastgoed gemeente Rotterdam Gemeente Tilburg 99 Samenwerken in vertrouwen: experimenteren mag ir. A.F.J. (Ad) van de Gevel Teammanager gebouwen, afdeling Vastgoedbedrijf gemeente Tilburg DEEL III Rijksvastgoedbedrijf als referentiekader 107 Managing Surplus Government Real Estate 109 Balancing public interest and financial gain Council for the Environment and Infrastructure Rijksvastgoed in beweging 129 College van Rijksadviseurs ir F. (Frits) van Dongen, ir. R. (Rients) Dijkstra en prof. ir. E. (Eric) Luiten Resp. Rijksbouwmeesters Infrastructuur, Stad & Landschap en Water Het Rijksvastgoedbedrijf en herverkaveling 139 In gesprek met prof.dr. J.J.M. (Jaap) Uijlenbroek dr. ing. Jan Veuger MRE FRICS Lector Maatschappelijk Vastgoed Kenniscentrum NoorderRuimte Hanzehogeschool Groningen 6 Rijk stoot vastgoed af 149 Aandacht nodig voor maatschappelijke aspecten Monique Smaal, Mariëlle van den Dongen en Lieke van der Sanden Resp. senior onderzoekers en projectleider bij de Algemene Rekenkamer - op persoonlijke titel DEEL IV Ontwikkelingen in Maatschappelijk Vastgoed 159 Nieuwe samenwerkingsvormen in maatschappelijk vastgoed 161 Afhankelijk van ontwikkelingen en mogelijkheden organisatie prof.dr.ir. M.H. (Marleen) Hermans Hoogleraar Publiek Opdrachtgeverschap in de Bouw, TU Delft, Managing Partner Brink Management & Advies WOZ-waarden benaderen de transactieprijzen 167 Transactietrends in maatschappelijk vastgoed A.(Annette) Tjeerdsma MSc, ing. J. (Jeroen) van Ettekoven MSc en dr.ing. J. (Jan) Veuger MRE FRICS Resp. promovendus, adviseur Thorbecke en lector Maatschappelijk Vastgoed Synergie van maatschappelijk vastgoed in stedelijke centra 175 Vooral nieuwe centra aantrekkelijke vestigingslocaties dr. P. (Pieter) van der Heijde Bureau Stedelijke planning Gemeenten en corporaties: hernieuwd partnerschap in wonen? 181 Gevaar dat toegenomen rol gemeenten alleen op papier bestaat ir. R. (René) Goorden en F. (Fleur) Elderhors MMO Resp. Marktmanager BNG Bank, Hoofd BNG Advies De stenen uitdaging 187 Cultureel vastgoedvraagstuk vraagt om integrale aanpak Eltje de Klerk MSc MRE Adviseur maatschappelijk vastgoed en culturele bedrijfsvoering Alpha Adviseurs Strategische vastgoedsturing binnen gemeente Eindhoven 193 Op basis