Miasto I Gmina Margonin

MIASTO I GMINA MARGONIN

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

CZĘŚĆ I

GMINA MARGONIN – TEKST I RYSUNKI

MARGONIN – 1999 MARGONIN – 2005 (I zmiana) MARGONIN – 2014 (II zmiana)

Miasto i Gmina Margonin – Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego – część I

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego zostało uchwalone przez Rad ę Miasta i Gminy Margonin Uchwał ą Nr XII/117/99 z dnia 29 grudnia 1999 r.

Zgodnie z art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym studium sporz ądził Zarz ąd Miasta i Gminy Margonin.

Skład Zarz ąd Miasta i Gminy Margonin:

Przewodnicz ący − Jerzy Kardo Członkowie − Katarzyna Chmielewska − Ryszard Komar − Ludwik Ślesicki − Jerzy Tomczak − Roch Jankiewicz

Studium zostało opracowane przez zespół w składzie:

− mgr in ż. arch. Teresa Dymek − mgr in ż. arch. Roman Dymek − mgr Adam Dymek − mgr Marzenna Szeremietiew

I zmiana studium została uchwalona przez Rad ę Miasta i Gminy Margonin uchwał ą Nr XXI/215/05 z dnia 28 wrze śnia 2005 r.

I zmiana studium została opracowana przez:

− mgr in ż. arch. Teresa Dymek

II zmiana studium została uchwalona przez Rad ę Miasta i Gminy Margonin uchwał ą Nr …………….. z dnia …………….. r.

II zmiana studium została opracowana przez zespół w składzie:

− mgr Marcin Brytan − dr Witold Andrzejczak

Miasto i Gmina Margonin – Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego – część I

WYKAZ ZAWARTO ŚCI STUDIUM

RYSUNKI STUDIUM I/1 Rysunek podstawowy 1: 25 000 I/2 Środowisko przyrodnicze 1: 25 000 I/3 Infrastruktura techniczna 1: 25 000 TEKST STUDIUM Cz ęść I. Gmina Margonin – tekst i rysunki II/1 Gmina na tle województwa wielkopolskiego 1:2000 000 II/2 Struktura funkcjonalno-przestrzenna 1:100 000 II/3 Zagadnienia demograficzne 1:100 000 rysunki II/4 Układ komunikacyjny 1:100 000 w opisie II/5 Infrastruktura techniczna 1:100 000 II/6 Środowisko przyrodnicze 1:100 000 II/8 Warto ści kulturowe 1:100 000 Wykaz obiektów obj ętych rejestrem i ochron ą konserwatorsk ą TEKST STUDIUM Cz ęść II. Jednostki osadnicze III/1 Miasto Margonin 1:10 000 III/2 Wie ś Kowalewo 1:10 000 III/3 Wie ś Lipiniec 1:10 000 III/4 Wie ś Lipiny 1:10 000 III/5 Wie ś Margo ńska Wie ś 1:10 000 III/6 Wie ś Młynary 1:10 000 rysunki III/7 Wie ś Próchnowo 1:10 000 w opisie III/8 Wie ś Radwanki 1:10 000 III/9 Wie ś Stud źce i Adolfowo 1:10 000 III/10 Sułaszewo 1:10 000 III/11 Wie ś Sypniewo 1:10 000 III/12 Wie ś Zbyszewice 1:10 000 III/13 Wie ś Klotyldzin 1:10 000 TEKST STUDIUM Cz ęść III. Zagadnienia przyrodnicze

Miasto i Gmina Margonin – Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego – część I

SPIS TREŚCI

1. Wst ęp ...... 5

2. Zało żenia i podstawa prawna opracowania zmiany studium ...... 5

2.1. Pierwsza zmiana studium...... 5 2.2. Druga zmiana studium ...... 14

3. Gmina na tle województwa i powiatu ...... 15

4. Zagadnienia demograficzne ...... 15

5. Obsługa ludno ści ...... 19

5.1. Oświata...... 19 5.2. Zdrowie ...... 20 5.3. Kultura ...... 20 5.4. Handel detaliczny, gastronomia i rzemiosło ludowe ...... 21 5.5. Sport, rekreacji i ziele ń ...... 22

6. Struktura funkcjonalno-przestrzenna ...... 23

6.1. Sie ć osiedle ńcza ...... 23 6.2. Podstawowe funkcje ...... 24

7. Podstawowe elementy zagospodarowania i u żytkowania obszarów ...... 24

7.1. Rolnictwo ...... 24 7.2. Leśnictwo ...... 26 7.3. Zakłady produkcyjne ...... 27 7.4. Komunikacja ...... 27 7.5. Infrastruktura techniczna ...... 28 7.6. Środowisko przyrodnicze ...... 29

8. Polityka przestrzenna miasta i gminy ...... 30

8.1. Układ osadniczy gminy ...... 31 8.2. Rolnictwo ...... 31 8.3. Leśnictwo ...... 32 8.4. Pozarolnicza działalno ść produkcyjna ...... 32 8.5. Mieszkalnictwo ...... 33 8.6. Komunikacja ...... 33 8.7. Infrastruktura techniczna ...... 34 8.8. Środowisko przyrodnicze i jego ochrona ...... 34

Wykaz obiektów miasta i gminy Margonin obj ętych rejestrem i ochron ą konserwatorsk ą ...... 36

Rysunki ...... 39

Miasto i Gmina Margonin – Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego – część I

1. WST ĘP

Niniejsze studium, obejmuje najistotniejsze zagadnienia dotycz ące gospodarki przestrzennej miasta i gminy Margonin, zarówno w układzie diagnozy stanu istniej ącego, jak i mo żliwych do przewidzenia jej przekształce ń na przyszło ść z uwzgl ędnieniem czynników maj ących istotny wpływ na kierunki tego przekształcenia, a le żą cych poza sfer ą zagospodarowania przestrzennego. Nale ży podkre śli ć, że sama synteza, jak i studium, nie aspiruj ą do podania w ka żdym przypadku konkretnych rozwi ąza ń przestrzennych, gdy ż jest to rol ą miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Rol ą niniejszego studium jest przede wszystkim komplementarna analiza mo żliwo ści rozwoju obszaru miasta i gminy, okre ślenie stanu obecnego jego zainwestowania, zagro żeń dla ludzi i przestrzeni, oraz ustalenie, cz ęsto w układzie wariantowym, kierunków rozwojowych. Nale ży mie ć świadomo ść , że kierunki przekształce ń nie zawsze obejmuj ą rozwój obszaru – mog ą one równie ż dotyczy ć destrukcji społecznej, pogorszenia stanu środowiska przyrodniczego i zakłócenia jego sfery funkcjonalnej. Te objawy przestrzenne s ą na ogół skutkiem szeroko poj ętej, złej kondycji gospodarki regionu.1 Niniejsza synteza studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Margonin jest materiałem, który ma posłu żyć do dokonania uzgodnie ń przede wszystkim z gminami s ąsiednimi w zakresie spójnej gospodarki przestrzennej na tak zwanych obszarach stykowych i do skoordynowania przyszło ściowych zamierze ń inwestycyjnych, co dotyczy w szczególno ści infrastruktury technicznej obszarów.

2. ZAŁO ŻENIA I PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA ZMIANY STUDIUM

2.1. Pierwsza zmiana studium

A. Podstawa opracowania

1) uchwała Nr XVII/172/2004 rady Miasta i Gminy w Margoninie z dnia 30 grudnia 2004 r. w sprawie przyst ąpienia do sporz ądzenia zmiany Studium; 2) ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003 r. Nr 80 poz. 717 z pó źniejszymi zmianami); 3) ocena aktualno ści Studium.

B. Nowe regulacje

Nowe regulacje w zakresie spraw planowania i zagospodarowania przestrzennego powoduj ą konieczno ść dostosowania Studium, sporz ądzonego w trybie ustawy z 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym, do wymogów obowi ązuj ącej ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Zmiana Studium uwzgl ędnia przede wszystkim uwarunkowania zawarte w art. 10 w/w ustawy. W niniejszym opracowaniu uj ęto te zagadnienia i problemy, które nie omówiono w rozpatrywanym Studium oraz, te których problematyka winna by ć rozszerzona. Uwzgl ędniono równie ż wytyczne i zalecenia wynikaj ące z Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Wielkopolskiego.

1 Chodzi tutaj o obszary, na których wyst ępuje stagnacja inwestycyjna, a cz ęsto nawet pogarszanie si ę stanu istniej ącego zainwestowania – świadomo ść tego winna wywoływa ć przeciwdziałanie tym zjawiskom. 5

Miasto i Gmina Margonin – Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego – część I

Kierunki zmian w strukturze przestrzennej gminy oraz w przeznaczeniu terenów, ograniczenia i zalecenia

1) Na całym obszarze, obj ętym Studium, zachowuje si ę istniej ącą zabudow ę, z prawem rozbudowy, przebudowy, rozbiórki, zmiany przeznaczenia z zachowaniem przepisów odr ębnych, w tym równie ż wynikaj ących z ochrony i opieki nad zabytkami.

2) Tereny o środków produkcji zwierz ęcej i obsługi rolnictwa mog ą by ć przeznaczone na cele lokalizacji zakładów produkcyjnych i pokrewnych działalno ści usługowo- rzemie ślniczych, z zachowaniem przepisów odr ębnych.

3) Mo żliwo ść lokalizowaniu na terenach zabudowy mieszkaniowej usług nieuci ąż liwych (bytowych, konsumpcyjnych), z zachowaniem przepisów odr ębnych.

4) Ze wzgl ędu na turystyczno-krajobrazowe walory obszaru gminy Margonin, istnieje mo żliwo ść wykorzystania siedlisk zagrodowych i tworzenie nowych, do celów ekologicznej agroturystyki i rekreacji, obejmuj ących kwatery, wy żywienie oraz organizacj ę wolnego czasu.

5) Administracyjne kształtowanie współczesnych form zabudowy i zagospodarowania terenu z poszanowaniem tradycji i wykorzystaniem wzorców regionalnych, z nawi ązaniem do krajobrazu i elementów przyrodniczych oraz wymogów zalecanych na obszarze chronionego krajobrazu.

6) Na rysunku podstawowym Studium (nr I/1 – skala: 25 000) oraz na rysunku nr II/2 – skala 1: 10 000 – oznaczono graficzne strefy produkcji rolniczej, z ograniczeniem dla innych funkcji.

Kierunki i wska źniki dotycz ące zagospodarowania oraz u żytkowania terenów, w tym terenów wył ączonych z zabudowy

To zagadnienie zostało omówione w Studium opisowo i graficznie (patrz: rysunek podstawowy – skala 1: 25 000, nr I/1) − „ogólna struktura funkcjonalno-przestrzenna” – skala 1: 100 000, nr 2; − „środowisko przyrodnicze” skala 1: 25 000, nr I/3; − „środowiska przyrodnicze” skala 1: 100 000, nr 6.

1) Obszarami wył ączonymi z zabudowy s ą: − obszary rolniczej przestrzeni produkcyjnej; − lasy, z wył ączeniem terenów zabudowanych i pasów infrastruktury technicznej; − łąki, pastwiska, oczka wodne; − tereny zieleni obejmuj ące: parki, cmentarze; − ziele ń pocmentarna, ogrody działkowe, skupiska zieleni wysokiej i krzewów.

2) Na terenach u żytkowych rolnych dopuszcza si ę realizacj ę budynków zwi ązanych z gospodark ą roln ą.

Zapisy opracowanych w dalszej kolejno ści miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego ustalaj ą szczegółowe warunki zagospodarowania wy żej wymienionych terenów.

Obszary oraz zasady ochrony środowiska i jego zasobów, ochrony przyrody i krajobrazu kulturowego

Powy ższy problem szeroko omówionego w rozpatrywanym Studium oraz w opracowaniu „Ekofizjografia obszaru gminy Margonin”

Miasto i Gmina Margonin – Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego – część I

1) Z uwagi na nadane obszarowi gminy Margonin – jako wyró żniaj ącej – funkcji rekreacyjnej, wszelka działalno ść gospodarcza winna uwzgl ędnia ć zachowanie istniej ących walorów przyrodniczych, oraz zapobieganie degradacji poszczególnych komponentów środowiska.

2) Z tego wzgl ędu szczególnie wa żne jest okre ślenie i dostosowanie chłonno ści zagospodarowania rekreacyjno-turystycznego do pojemno ści środowiska przyrodniczego. Wg wcze śniej wykonanych opracowa ń, znajduj ących si ę w Urz ędzie Miasta i Gmiany Margonin, ł ączna dopuszczalna chłonno ść zagospodarowania rekreacyjno-turystycznego rejonu jez. Margoni ńskiego, wynosi ca. 2400 osób, natomiast dopuszczalna pojemno ść turystyczna środowiska przyrodniczego mie ści si ę w granicach 7 500 osób – 10 000 osób (ł ącznie ze zbiornikiem „Mielim ąka”).

3) Do chwili obecnej w rejonie jeziora przygotowano planistycznie około 360 działek budowlanych rekreacji indywidualnej, z czego około 50% jest zabudowanych. Zrealizowana infrastruktura techniczna (sie ć wodoci ągowa, sie ć kanalizacji sanitarnej, energia elektryczna, dost ępno ść do publicznych dróg kołowych, realizacja w najbli ższym okresie sieci gazowej) przyspiesza zabudow ę przygotowanych terenów i uatrakcyjnia nowe, wytypowane do zagospodarowania rekreacyjno-turystyczne tereny zachowuj ąc warunki ochrony środowiska przyrodniczego. Zakłada si ę kompleksowe rozwi ązania odprowadzania (zbiorcza kanalizacja deszczowa) ścieków opadowo-roztopowych z ci ągów komunikacyjnych, placów i parkingów oraz oczyszczanie ich zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami.

4) Nast ępnym problemem du żej rangi jest realizowanie zabiegów ochronnych w strefie Głównego Zbiornika Wód Podziemnych „Dolina Kopalna Smogulec – Margonin”, zakwalifikowanego do obszarów Wysokiej Ochrony Wód. Rozbudowana istniej ąca sie ć wodoci ągowa i systematycznie realizowana sie ć kanalizacyjna – to podstawowe zabiegi ochrony, ale zwróci ć nale ży uwag ę na zasady nawo żenia gleb i stosowania środków ochrony ro ślin, prowadzi ć monitoring wód podziemnych, kontrol ę posiadanych ognisk zanieczyszcze ń.

5) Charakterystyk ę zagro żeń, zaburze ń i zniszcze ń poszczególnych komponentów środowiska omówiono w cz ęś ci III – gmina Margonin zagadnienia przyrodnicze stanowi ące zał ącznik do Studium. Materiał tam przedstawiony (uwarunkowania i zalecenia) nale ży wykorzysta ć przy pracach nad miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego.

6) Bior ąc pod uwag ę walory środowiska przyrodniczego obszaru gminy Margonin, obejmuje si ę ochron ą widoki i przestrzenie krajobrazowe w nast ępuj ących rejonach: − osiedle Rutki: widok poprzez zbiornik wodny na jez. Margoni ńskie; − droga publiczna Margo ńska Wie ś – Lipiny; − wie ś Żoń – Zbyszewice – zabudowa wzdłu ż drogi; − prawy brzeg jez. Żońskiego – panorama; − panorama z południowo-wschodniego brzegu jez. Margoni ńskiego na przeciwległy brzeg; − widok z północno-wschodnich wzniesie ń jez. Margoni ńskiego na miasto Powy ższe elementy i strefy ochrony widokowej szczegółowo uj ęto w opracowaniu „Ekofizjografia”.

7) W stosunku do krajobrazu naturalnego i ukształtowania terenu zakłada si ę: a) utrzymanie podstawowych funkcji terenu z zachowaniem istniej ących elementów krajobrazu poszczególnych jednostek osadniczych i ich ekspozycji; b) zachowanie w formie naturalnej licznych cieków, zbiorników wodnych i terenów bagiennych; c) zachowanie atrakcyjnych krajobrazowo kraw ędzi le śnych zamykaj ących otwarte obszary jednostek osadniczych (patrz osiedle „Rutki”, osiedle wzdłu ż

Miasto i Gmina Margonin – Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego – część I

ul. Jagodowej we wsi Klotyldzin, wn ętrze panoramiczne wsi Sypniewo; krajobraz wsi Żoń – Zbyszewice); d) zahamowanie niekorzystnych procesów degradacji krajobrazu; pozostawianie ugorów na terenach rolnych, wycinanie drzew przydrożnych i śródpolnych, prowadzenie zr ębów zupełnych drzewostanów; dzikiego pozyskiwania kruszyw, obudowy brzegów jezior tymczasowymi obiektami turystycznymi, ochrona wysokich brzegów jezior, zwłaszcza Margoni ńskiego e) ochrona bogatego pejza żu obszaru gminy.

8) Dalsze opracowania winny szczegółowo przeanalizowa ć koncentracje sezonowego ruchu turystycznego, celem unikni ęcia dewastacji brzegów jeziora. Wszelka działalno ść inwestycyjna winna by ć podporz ądkowana regule utrzymania równowagi przyrodniczej, cennej ró żnorodno ści biologicznej oraz istniej ącego ukształtowania terenu. Powy ższe dotyczy przede wszystkim zachodniego brzegu jez. Margoni ńskiego oraz cz ęś ci jeziora poło żonego w bezpo średnim zasi ęgu miasta.

Obszary i zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków

To zagadnienie poszerza si ę o informacj ę uzyskane od Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków – Delegatura w Pile, w opracowaniu pt. „Raport o stanie zabytków w mie ście i gminie Margonin – 2004”.

1) Oprócz proponowanego w Studium obszaru obj ętego ochron ą konserwatorsk ą (patrz: cz. II – Miasto Margonin – rysunek podstawowy, nr III/1 – skala 1: 1000), okre śla si ę równie ż strefy intensywnego wyst ępowania stanowisk archeologicznych: obszar całego miasta, okolice wsi Sypniewo, Margo ńska Wie ś, rejon jez. Margoni ńskiego. Materiał mapowy o stanowiskach archeologicznych znajduje si ę w siedzibie U. M. i G. Margonin. Dodatkowo typuje si ę zgodnie z W.U.O.Z strefy ochrony konserwatorskiej i ekologicznej dla nast ępuj ących zespołów: − zespół pałacowo – parkowy, z alej ą lipow ą w Margo ńskiej Wsi, − zespół pałacowo – parkowy we wsi Próchnowo − zespół folwarczny we wsi Lipiny, − zespół folwarczny we wsi Młynary, − zespół ko ścioła p.w. św. Marcina we wsi Żoń.

2) Wyznaczona strefa ochrony konserwatorskiej miasta oraz okre ślone wy żej strefy zespołów pałacowo-parkowych i folwarcznych stanowi ą równocze śnie strefy ochrony archeologicznej dziedzictwa kulturowego.

3) W stosunku do indywidualnych warto ści zabytkowych zakłada si ę: a) ochron ę przed dewastacj ą warto ściowych stanowisk archeologicznych, utrzymanie i wyeksponowanie wpisanych do rejestru zabytków grodzisk w Margoninie i Żonie, posiadaj ących charakterystyczn ą form ę krajobrazow ą i szczególne znaczenie historyczne, b) zachowanie w dobrym stanie technicznym i estetycznym obiektów wpisanych do rejestru i obj ętych ochron ą konserwatorsk ą.

4) Ochrona warto ści kulturowych winna by ć realizowana przez: a) wprowadzanie do zapisów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego ustale ń graficznych zawieraj ących granice stref ochrony konserwatorskiej i odpowiednie ustalenia dla działań w tej strefie wykorzystuj ąc materiały b ędące w posiadaniu Urz ędu M. i G. Margonin; b) uzgodnienie ze Słu żbą Ochrony Zabytków decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu na obszarach stref konserwatorskich, rejonach stanowisk archeologicznych, dla prac remontowo-budowlanych obiektów wpisanych do rejestru zabytków i obj ętych ochron ą;

Miasto i Gmina Margonin – Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego – część I

c) utrzymanie i uzupełnienie oraz rozbudow ę obsadze ń alejowych, dróg publicznych i zadrzewie ń śródpolnych; d) oznaczenie, ochrona, porz ądkowanie i utrzymywanie historycznych cmentarzy i grodzisk; e) form ą architektoniczn ą projektowanych zespołów mieszkaniowych, rozbudow ą istniej ących obiektów i siedlisk nawi ązywa ć do tradycyjnej architektury wiejskiej i małych miasteczek północnego rejonu Wielkopolski; projektowan ą i modernizowan ą zabudow ę harmonizowa ć z przestrzeni ą krajobrazu i naturaln ą rze źbą terenu.

5) Obiekty wpisane do rejestru zabytków obj ęte s ą rygorami wynikaj ącymi z przepisów szczególnych: a) wszelkie prace remontowe, zmiana funkcji i przeznaczenia obiektów, zmiana własno ści, wymaga uzgodnienia i uzyskania pozwolenia Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków; b) w przypadku zabytków architektury niedopuszczalne jest nadbudowywanie obiektów, powi ększania ich bryły przez dobudówki, zmiana konstrukcji dachu i pokrycia dachowego, zmiana wielko ści i liczby otworów okiennych, drzwiowych, zmiana wystroju elewacji itp.

6) W przypadku obiektów obj ętych ochron ą konserwatorsk ą zakres prowadzonych prac budowlanych nale ży ka żdorazowo uzgadnia ć z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków, który okre śli dopuszczalno ść tych prac, ich zakres i zalecan ą form ę architektoniczn ą.

7) Na obszarze historycznej kompozycji przestrzennej nowa zabudowa winna by ć dostosowana w zakresie skali, gabarytów i formy architektonicznej bryły, do zabudowy dawnej i harmonijnie z ni ą współistnie ć.

8) W zabytkowym układzie urbanistycznym zachowuje si ę ulice w istniej ących liniach rozgraniczaj ących.

9) Przy pracach planistycznych jednostek wiejskich nale ży zachowa ć ruralistyczny układ, nawi ązuj ąc nowymi drogami kołowymi do istniej ącej sieci ulic wiejskich.

10) Na terenach zabytkowych zało żeń zieleni (parki, cmentarze), wszelkie prace inwestycyjne mo żna przeprowadzi ć po uprzednim uzgodnieniu z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków i Wojewódzkim Konserwatorem Przyrody.

Ponadto zagadnienie ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków poszerza si ę o zalecenia podane w pi śmie Wojewódzkiego Urz ędu Ochrony Zabytków – Delegatura w Pile (Nr WN – Pi 4153/63/05 z dnia 10.05.2005 r.): − „….w strefach ochrony konserwatorskiej obowi ązuje zachowanie historycznego układu przestrzennego, rewaloryzacja i modernizacja obiektów o warto ściach kulturowych, docelowe usuni ęcia lub przebudowa obiektów dysharmonijnych, konieczno ść dostosowania nowych obiektów do historycznej kompozycji przestrzennej oraz historycznych form zabudowy, wymóg konsultowania i uzyskania ka żdorazowo opinii Wojewódzkiego Urz ędu Ochrony Zabytków w Poznaniu, Delegatura w Pile dla wszelkich działa ń inwestycyjnych”, − „….. w strefach ochrony konserwatorskiej przed uzyskaniem pozwolenia na budow ę wprowadza si ę obowi ązek uzgadniania z W.U.O.Z Delegatura w Pile wszelkich prac ziemno-budowlanych – w strefach tych obowi ązuje inwestora, wykonanie bada ń archeologicznych podczas robót ziemno-budowlanych, których zakres okre śla drog ą decyzji W.K.Z, − „… w strefie ochrony stanowisk archeologicznych oznaczonych na planie, poza wyznaczonymi strefami ochrony konserwatorskiej wprowadza si ę obowi ązek – przed uzyskaniem pozwolenia na budow ę uzgodnienia z W.U.O.Z Delegatura w Pile wszelkich prac ziemno-budowlanych celem obj ęcia ich badaniami archeologicznymi

Miasto i Gmina Margonin – Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego – część I

w obr ębie wykopów budowlanych – zakres koniecznych prac archeologicznych okre śla W.K.Z drog ą decyzji”.

Kierunki rozwoju systemów komunikacji i infrastruktury technicznej

To zagadnienie szczegółowo omówiono opisowo i przedstawiono graficznie w Studium w 1999 r. patrz: − cz ęść I – materiał opisowy oraz − rys. nr 5 – infrastruktura techniczna – skala 1:100 000, − rys. nr 4 – układ komunikacyjny – skala 1:100 000, − rys. nr I/3 – infrastruktura techniczna – skala 1: 25 000, stanowi ące zał ączniki do Studium.

1) Zgodnie z ustaleniami dokonanymi w urz ędzie M i G Margonin, na odcinku od skrzy żowania ulic 22 – Stycznia i Słonecznej z terenami PKP, zmieniono postulowany w Studium, przebieg obwodnicy do W ągrowca, w kierunku na południe, w wolny obszar, mi ędzy istniej ącą zabudow ę (patrz: rysunek zmiany Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego m. Margonina – skala 1: 10 000).

2) Gmina Margonin posiada program obj ęcia wszystkim mo żliwych obszarów zbiorcz ą kanalizacj ą sanitarn ą z doprowadzeniem ścieków do czynnej oczyszczalni w Margoninie. Indywidualne oczyszczalnie ścieków na obszarach nie obj ętych, ze wzgl ędów ekonomicznych, zbiorcz ą kanalizacj ą sanitarn ą, musi by ć ograniczone do terenów, na których odprowadzanie ścieków nie b ędzie zagra żało jako ści wód podziemnych i powierzchniowych, a ich realizacja zgodna z odr ębnymi przepisami.

3) Dopuszcza si ę wyzyskiwanie energii na potrzeby prowadzenia działalno ści gospodarczej i dla gospodarstw domowych w sposób niekonwencjonalny z zachowaniem obowi ązuj ących przepisów, w tym równie ż poprzez elektrownie wiatrowe, których lokalizacja wynika z odr ębnych przepisów gminnych, ł ącznie z budow ą niezb ędnej infrastruktury, linii przesyłowych wysokiego napi ęcia, stacji transformatorowych itp.

4) Gospodarka odpadami jest prowadzona przy wykorzystaniu własnego wysypiska, ze wzgl ędu na fakt, ze jego eksploatacja przewidziana jest do roku 2015 i s ą mo żliwo ści rozbudowy. Zmiana Studium nie zakłada nowych potrzeb w tej dziedzinie. Dla racjonalnej gospodarki odpadami stałymi zmiana Studium zakłada wdro żenie gminnego programu segregacji i unieszkodliwiania odpadów w oparciu o posiadane składowisko, jest to konieczny wymóg ze wzgl ędu na stale wzrastaj ącą produkcj ę odpadów komunalnych.

Obszary, na których rozmieszczona b ędą inwestycje celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym i lokalnym

Powy ższe obszary to przede wszystkim przestrze ń publiczna, któr ą na obszarze miasta i gminy Margonin, stanowi ą pasy w liniach rozgraniczaj ących (…).

(…)

(…) dróg publicznych z placami i zieleni ą, ziele ń urz ądzona ( parki, cmentarze, place zabaw) promenady pieszo rowerowe wzdłu ż linii brzegowej jez. Margoni ńskiego, Rynek w Margoninie.

1) Projektowane tereny zabudowy mieszkaniowej i działalno ści gospodarczej, po opracowaniu miejscowych planów zagospodarowania b ędą wymagały cz ęś ciowo

Miasto i Gmina Margonin – Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego – część I

przeprowadzenia, zgodnie z przepisami odr ębnymi, scale ń i podziału nieruchomo ści. Są to nast ępuj ące obszary w mie ście: − teren budownictwa mieszkaniowego poni żej terenu szkoły, − rejon ul. Cmentarnej, rz. Margoninki i drogi do Szamocina, − tereny działalno ści gospodarczej w rejonie ul. Ko ściuszki, − teren budownictwa mieszkaniowego w rejonie ul. Pozna ńskiej (za budynkiem byłej szkoły). Dla jednostek wiejskich tereny przeznaczone pod zabudow ę okre ślaj ą rysunki w skali 1: 10 000, stanowi ące zał ączniki do Studium.

2) Podział poszczególnych terenów funkcjonalnych na działki budowlane, musi by ć poprzedzony wydzieleniem niezb ędnych terenów dla realizacji obiektów obrony cywilnej, ratownictwa, bezpiecze ństwa pa ństwa, infrastruktury technicznej, dróg publicznych, dróg wewn ętrznych, ci ągów pieszo-jezdnych, dróg pieszych itp.

Obszary, dla których opracowanie m.p.z.p. jest obowi ązkowe

W Studium, opracowanym w 1999 r. na rysunkach miasta i jednostek wiejskich, okre ślono graficznie obszary, dla których opracowanie m.p.z.p. jest obowi ązkowe. W zwi ązku z uwarunkowaniami nowej ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (z 27 marca 2003 r.) opracowaniem zostanie obj ęte miasto oraz zurbanizowane obszary jednostek wiejskich. Tereny przeznaczone do zabudowy b ędą wymagały zmiany przeznaczenia gruntów rolnych na cele nierolnicze.

Kierunki i zasady kształtowania rolniczej i le śnej przestrzeni produkcyjnej

Powy ższe zagadnienie s ą uj ęte opisowo i graficznie w Studium: „rysunek podstawowy” – skala 1: 25 000, nr I/1, oraz „ogólna struktura funkcjonalno-przestrzenna” – skala 1: 10 000, nr 2. Ustalenia Studium zachowuj ą lesisto ść gminy z tendencj ą wzrostu stopnia zalesienia, ze wskazaniem terenów do zalesienia.

1) dokonywanie powi ększania powierzchni lasów dopuszcza si ę poprzez zalesianie: − użytków rolnych, uprawa których jest ekonomicznie nieopłacalna; − enklaw śródle śnych; − gruntów rolnych posiadaj ących wspóln ą granic ę z gruntami le śnymi; − nieu żytków i terenów zdegradowanych; − gruntów poło żonych na stokach powy żej 12% spadku; − gruntów, na których 90% powierzchni stanowi ą grunty rolne V i VI klasy bonitacyjnej;

2) ochron ą obejmuje si ę obszary le śne w bezpo średnich zlewniach zbiorników wodnych i cieków wodnych, nakazem zakrzewiania i zalesiania obejmuje si ę fragmenty zniszczonych stref brzegowych jezior.

Obszary wymagaj ące przekształce ń poprzez rekultywacj ę

Obszary wymagaj ące przekształce ń poprzez rekultywacj ę S ą to przede wszystkim tereny powstałe w wyniku eksploatacji kruszywa naturalnego, fragmenty zniszczonych stref brzegowych oraz byłe wysypisko śmieci.

Miasto i Gmina Margonin – Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego – część I

Granice terenów zamkni ętych

Granice terenów zamkni ętych okre ślone zostały w pi śmie nr NZ 10 – 6524/59/2004 PKP SA. Centrala Gospodarowania Nieruchomo ściami, z dnia 21.09.2004 r. S ą to działki o nast ępuj ących numerach geodezyjnych: 142, 685/1, 685/2, 737, 748/1, 748/2, 749/3. Stanowi ą one obszar nieczynnego toru szlakowego. Obszar powy ższy wył ączony jest z zabudowy.

Inne zalecenia

Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (z 27 marca 2003) zaleca sporz ądzenie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego na mapach w skali 1:1000 w zwi ązku z czym, przy przej ściu ze skali 1: 10 000 (patrz: rysunek studium miasta i jednostek osadniczych), wyłoniły si ę mo żliwo ści dokładniejszego wykorzystania terenu m.in. poło żonego powy żej oczyszczalni ścieków z przeznaczeniem na prowadzenie działalno ści gospodarczej, z zachowaniem przepisów odr ębnych.

C. Elementy i zagadnienia wynikłe z oceny aktualno ści studium oraz na podstawie zgłoszonych wniosków

Miasto Margonin:

1) Konieczno ść wyznaczenia terenu pod nowe targowisko miejskie z parkingiem (dwa warianty lokalizacyjne). Obecna lokalizacja na Rynku, ze wzgl ędu na coraz wi ększ ą ilo ść uczestników, nie mie ści si ę w ramach istniej ącego rozwi ązania przestrzennego i układu komunikacyjnego.

2) Wykorzystanie pod budownictwo mieszkaniowe jednorodzinne, terenu stanowi ącego własno ść gminy, le żą cego poni żej terenu obecnej szkoły (dost ępno ść do drogi publicznej, mo żliwo ść pełnego uzbrojenia w infrastruktur ę techniczn ą).

3) Mo żliwo ść wykorzystania terenu znajduj ącego si ę powy żej rz. Margoninki, w rejonie ul. 22-go Stycznia, o pi ęknym, południowym skłonie, z elementami przyrodniczymi, na gospodarstwo eko- agroturystyczno-rekreacyjne. Realizacja powy ższa jest mo żliwa z zachowaniem przepisów ochrony środowiska i przyrody.

4) Zabudowa cz ęś ci i terenu ul. 22-go Stycznia zabudow ą mieszkaniow ą rekreacji indywidualnej z zachowaniem przepisów odr ębnych, zwłaszcza o ochronie środowiska przyrody.

5) Mo żliwo ść wyznaczenia terenu pod budownictwo socjalne (realizowane wg przepisów odr ębnych) w s ąsiedztwie istniej ących bloków mieszkalnych przy ul. Polnej.

6) Rozszerzenie oferty lokalizacyjnej na usługi pokrewne, zwi ązane z wykorzystaniem atrakcyjno ści krajobrazowej i przyrodniczej obszaru istniej ącego o środka wypoczynkowo-sportowego nad jez. Margoni ńskim;

7) Rozwijanie bazy noclegowej z ofert ą skierowan ą do mo żliwie najszerszego kr ęgu odbiorców o zró żnicowanym standardzie (hotele, zajazdy, pokoje do wynaj ęcia, campingi, pola namiotowe) – powy ższe dotyczy równie ż obszarów jednostek wiejskich.

8) Rozwijanie wyspecjalizowanych typów turystyki pobytowej np. domu spokojnej staro ści z niezb ędnym zapleczem medycznym dla obsługi osób nale żą cych do starszych grup wiekowych, zabiegów rehabilitacyjnych, odnowy biologicznej itp. – oferta dotyczy szczególnie terenu o środka wypoczynkowo-sportowego nad jeziorem Margoni ńskim.

Miasto i Gmina Margonin – Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego – część I

9) Wyposa żenie szlaków pieszych i tras rowerowych w obiekty i urz ądzenia dla obsługi turystów (zorganizowanie miejsca odpoczynku, wiaty przeciwdeszczowe, obiekty małej gastronomii, miejsca biwakowania itp.) – powyższe dotyczy całego obszaru gminy.

10) Cz ęś ciowa korekta obwodnicy Chodzie ż – Wągrowiec (patrz: ust. 5 pkt 2 niniejszego opracowania).

11) Wyznaczenie terenu z przeznaczeniem na parking przy cmentarzu.

12) Wyznaczenie terenu z przeznaczeniem na parking z zapleczem technicznym dla ci ęż kich pojazdów mechanicznych (wyeliminowanie uci ąż liwo ści z osiedli mieszkaniowych), za stacj ą CPN, przy drodze do Kowalewa.

13) Przeznaczenie terenu znajduj ącego si ę w trójk ącie: droga do Sypniewa, las, jez. Margoni ńskie na zorganizowanie pola namiotowego z parkingiem. Teren posiada pełne uzbrojenie: wodoci ąg, kanalizacja sanitarna, energia elektryczna.

Opracowane w dalszej kolejno ści miejscowe plany zagospodarowania winny posiada ć oferty terenowe dla mieszka ńców – inwestorów o ró żnym stopniu zamo żno ści i to zarówno pod budownictwo mieszkaniowe jak i usługowe i działalno ść gospodarcz ą.

D. Zasady prowadzenia polityki przestrzennej i program prac planistycznych dla obszarów wskazanych do obj ęcia miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego

1) Przyj ęcie celów polityki przestrzennej Gminy i Miasta Margonin b ędzie respektowane w ramach opracowania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz przy podejmowaniu decyzji dotycz ących zagospodarowania i rozwoju przestrzennego rozpatrywanego obszaru.

2) Ustalenie przeznaczenia terenów i zasad zagospodarowania, nale żą ce do zada ń własnych władz samorz ądowych, b ędą podejmowane na podstawie zapisów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, opracowanych z uwzgl ędnieniem przyj ętych w Studium zasad prowadzenia polityki przestrzennej. W przypadku braku planów przy uwzgl ędnieniu obowi ązuj ących przepisów odr ębnych, ustalenie przeznaczenia terenów i zasad jego zagospodarowania b ędzie okre ślenie w decyzjach administracyjnych.

3) W pierwszej kolejno ści przyst ąpi ć nale ży do sporz ądzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla obszaru miasta Margonin, w dalszej kolejno ści zurbanizowanych obszarów jednostek wiejskich.

E. Uwagi ko ńcowe

1) Przedstawione opracowanie stanowi materiał uzupełniaj ący do Studium uchwalonego w 1999 r. Przygotowuj ąc materiał do sporz ądzenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, nale ży korzysta ć z całokształtu opracowa ń wykonanych na etapie Studium, ł ącznie z materiałami pomocniczymi oraz omówion ą wy żej zmian ą Studium, stanowi ącą suplement do Studium.

2) Elementy przestrzenne, uj ęte w niniejszej zmianie Studium, oznaczono graficznie na rysunku podstawowym nr III/1 – skala 1: 10 000 – miasto Margonin – stanowi ącym zał ącznik do Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego opracowanego w 1999 r.

Miasto i Gmina Margonin – Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego – część I

2.2. Druga zmiana studium

Podstaw ę prawn ą drugiej zmiany studium stanowi ą zapisy ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (tj. Dz. U. z 2012 r., poz. 647 ze zm.) oraz uchwała Nr XXXVIII/392/2014 Rady Miasta i Gminy Margonin z dnia 27 marca 2014 r. w sprawie przyst ąpienia do sporz ądzenia zmiany studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Margonin. Zakres zmiany polega na uzupełnieniu studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Margonin o pojedyncze ustalenia dla cz ęś ci gminy obj ętych zmian ą Studium i wprowadzeniu ich do ujednoliconego tekstu i rysunku studium. Celem zmiany Studium jest umo żliwienie budowy linii elektroenergetycznej wysokiego napi ęcia 110kV oraz przebudowy stacji transformatorowej (GPZ – główny punkt zasilania). Infrastruktura powy ższa ma słu żyć obsłudze elektrowni wiatrowej zlokalizowanej na terenie gminy Margonin i gmin s ąsiednich. Planowana inwestycja ma charakter liniowy, przebiega w układzie południkowym i w przewa żaj ącej cz ęś ci przebiega równolegle do istniej ącej napowietrznej linii 110kV. Na południu inwestycja rozpoczyna si ę na terenie stacji transformatorowej (GPZ) w rejonie Sypniewa, nast ępnie biegnie w kierunku północno-zachodnim mijaj ąc miejscowo ść Klotyldzin i ulega podziałowi na dwa tory w rejonie Stud źców biegn ąc w kierunku granicy z gminami: Budzy ń na zachodzie i Chodzie ż na północy. Obszar zmiany studium obejmuje pas terenu o szeroko ści od 10 do 20 m wzdłu ż osi planowanej linii elektroenergetycznej, z lokalnymi poszerzeniami, a tak że działk ę o powierzchni ok. 1 ha obejmuj ącą stacj ę transformatorow ą (GPZ). Zmiany w tek ście studium zostały wprowadzone na stronach 29 i 34 oraz w niniejszym punkcie. Zmiany zostały wprowadzone tak że w tek ście II cz ęś ci studium „Jednostki osadnicze – tekst i rysunki”, w zapisach i rysunkach dla wsi Stud źce-Adolfowo oraz Sypniewo – odpowiednio na stronach 33 i 34 oraz 39 i 40. W tre ści III częś ci studium „Gmina Margonin – zagadnienia przyrodnicze” nie wprowadzono zmian. Oprócz zmian w tre ści zwi ązanych ści śle z zakresem przedmiotowej zmiany studium (oznaczonych kolorem), pozostałe zapisy dokumentu zachowuj ą dotychczasowe brzmienie. Dodatkowo w celu zwi ększenia przejrzysto ści i poprawy prezentacji zapisów, cała struktura wszystkich cz ęś ci tekstu studium została sformatowana na nowo. Nast ąpiło ujednolicenie stylów w całym dokumencie a tak że wprowadzenie innych niewielkich korekt redaktorskich pozostaj ących bez wpływu na merytoryczn ą tre ść dokumentu. Ponadto do niniejszego dokumentu zostały wł ączone zało żenia pierwszej zmiany studium (paragraf 2.1. – oznaczony innym kolorem), przyj ętej w 2005 r., stanowi ące dotychczas osobny dokument. Na potrzeby zmiany studium została sporz ądzona prognoza oddziaływania na środowisko skutków uchwalenia zmiany studium zgodnie z zapisami ustawy z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (tj. Dz. U. z 2013 r. poz. 1235 ze zm.). Zgodnie z §8 ust. 1, 2 i 3 Rozporz ądzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, zmiana Studium polegaj ąca na uzupełnieniu studium o pojedyncze ustalenia, została wprowadzona w formie ujednoliconego projektu studium z wyró żnieniem projektowanych zmian kolorem. Zgodnie z art. 6 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomo ściami (tj. Dz. U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651 ze zm.) budowa linii elektroenergetycznej oraz stacji transformatorowej (GPZ) jest inwestycj ą celu publicznego. Zało żenia zmiany studium nie s ą sprzeczne z ustaleniami planu zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego.

Miasto i Gmina Margonin – Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego – część I

3. GMINA NA TLE WOJEWÓDZTWA I POWIATU

Uwarunkowania

Obraz gminy wg podstawowych wska źników rozwoju społeczno-gospodarczego na tle województwa i powiatu przedstawia poni ższa tabela: 2

Gmina Powiat Województwo Relacja wsk. Wska źniki ogółem chodzieski wielkopolskie gm. do woj. Gęsto ść zaludnienia na 1 km 2 49 69 112 0,44 Bezrobocie na 1000 mieszka ńców 57,8 43,6 37,8 1,53 Pracuj ący na 1000 mieszka ńców 158,8 227,4 250,5 0,63 Abonenci telefonii przewodowej na 1000 mieszka ńców 166,6 227,4 250,5 0,87 Podmioty gospodarcze zarejestrowane w systemie 62 72 70 0,89 REGON na 1000 mieszka ńców Liczba mieszka ń oddana do u żytku na 1000 1,5 1,5 1,8 0,83 mieszka ńców Dochody na 1 mieszka ńca w złotych b.d. 831,2 951,7 -

W stosunku do województwa wielkopolskiego / powiatu chodzieskiego gmina obejmuje: − 0,18% / 12,7% ludno ści ogółem, − 0,40% / 17,7% powierzchni ogólnej, − 0,11% / 8,9% pracuj ących, − 0,27% / 16,9% bezrobotnych, − 0,17% / bd. zasobów mieszkaniowych.

4. ZAGADNIENIA DEMOGRAFICZNE

Uwarunkowania

Podstawowe dane demograficzne w gminie miejsko-wiejskiej w latach 1975 i 1997 podaje poni ższa tabela: 3

1975 1997 Wyszczególnienie ogółem miasto wie ś ogółem miasto wie ś Ludno ść ogółem 5358 2079 3279 6034 2859 3175

W tym kobiety w % 51,6 54,3 49,9 49,7 50,1 49,4 Ludno ść w wieku 31,8 b.d. b.d. 30,2 29,0 31,2 przedprodukcyjnym (1-17 lat)% Ludno ść w wieku produkcyjnym 55,5 b.d. b.d. 57,7 58,8 56,6 (18-59/64)% Ludno ść w wieku poprodukcyjnym 12,7 b.d. b.d. 12,1 12,2 12,1 (60/65 i w.)% Urodzenia żywe na 1000 ludno ści 130 41 89 82 32 50

Zgony na 1000 ludno ści 8,7 7,7 9,8 10,8 13,5 8,4 Przyrost naturalny na 1000 14,6 11,8 17,4 2,7 -2,4 -7,2 ludno ści Saldo migracji na 1000 ludno ści -11,6 -0,5 -18,4 2,3 1,0 3,5

2 Dane: „Powiaty województwa wielkopolskiego” – Urz ąd Statystyczny w Poznaniu, 1998 r. 3 Źródło: Roczniki statystyczne Urzędu Statystycznego w Pile. 15

Miasto i Gmina Margonin – Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego – część I

Kierunki zmian

Procesy demograficzne minionego okresu charakteryzowały si ę: − obni żaj ącym si ę przyrostem naturalnym (z 14,6 do 2,7 osób na 1000 mieszka ńców); − utrzymuj ącym si ę ujemnym saldem migracji; − wzrastaj ącą liczb ą zgonów w mie ście (z 7,7 do 13,5 osób na 1000 mieszka ńców); − ujemnym przyrostem naturalnym w mie ście (-2,4 osoby na 1000 mieszka ńców); − malej ącą liczb ą zawieranych mał żeństw (z 10,0 do 7,5 na 1000 mieszka ńców); − wolniejszym tempem starzenia si ę ludno ści; − wzrastaj ącą nadwy żką m ęż czyzn nad kobietami na wsi; − wzrastaj ącym wska źnikiem urbanizacji gminy ( z 38,8% w 1975 r., do 47,4% w 1997 roku).

Przewiduje si ę, ze ludno ść miasta b ędzie wzrasta ć, lecz tempo tego wzrostu spadnie w porównaniu z dynamiką wzrostu w okresie poprzednim. Natomiast liczb ę ludno ści wiejskiej charakteryzowa ć b ędzie regres w okresie najbli ższych 10 – 20 lat, co objawia si ę ju ż obecnie w śladowych ilo ściach nowo realizowanych mieszka ń.

W powy ższym topogramie gminy zwraca uwagę znaczny stopie ń bezrobocia w gminie w stosunku do bezrobocia w województwie wielkopolskim (wska źnik 2). Jego dalszy wzrost mo że doprowadzi ć do wyst ąpienia na niektórych jej obszarach zjawiska depresji społecznej.4

4 Pod tym poj ęciem nale ży rozumie ć wyst ąpienie szeregu negatywnych zjawisk społecznych, które w znacznym stopniu generuje bezrobocie, takich jak: rozlu źnienie norm społecznego współ życia, alkoholizm, przest ępczo ść i brak nadziei na popraw ę własnego bytu. 16

Miasto i Gmina Margonin – Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego – część I

Ludno ść według jednostek osadniczych 5

Mieszka ńcy w latach Trendy Lp. Nazwa jednostki 6 rozwoju 1970 1977 1988 1999 1970-1999 1 miasto Margonin 2063 2149 2635 2887 wzrostowy sołectwo Kowalewo 2 237 162 130 148 malej ący wie ś Kowalewo sołectwo Lipiniec 3 wie ś Lipiniec 183 156 140 144 malej ący wie ś Karolinka sołectwo Lipiny 4 wie ś Lipiny 643 621 531 514 malej ący wie ś D ębiniec sołectwo Margo ńska Wie ś 5 wie ś Margo ńska Wie ś 288 306 282 273 równowaga Lipiny gajówka sołectwo Młynary 5 wie ś Młynary 164 162 181 159 malej ący Marcinek – przysiółek sołectw Próchnowo wie ś Próchnowo 6 osada Bugaj 364 501 400 452 wzrostowy Ofelia – przysiółek Tereska – przysiółek sołectwo Radwanki 7 376 386 356 339 równowaga wie ś Radwanki sołectwo Stud źce 8 wie ś Stud źce 313 394 470 489 wzrastaj ący wie ś Adolfowo sołectwo Sułaszewo wie ś Sułaszewo 9 191 110 156 165 wzrastaj ący wybudowanie Próchnowo Du że sołectwo Sypniewo 10 wie ś Sypniewo 242 106 132 155 równowaga wie ś Klotyldzin sołectwo Zbyszewice wie ś Zbyszewice 11 311 396 348 338 równowaga wie ś Klaudia wie ś Żoń RAZEM 5275 5448 5761 6063 liczba sołectw: 11

liczba miejscowo ści: 23 liczba wsi: 17

Wnioski i kierunki zmian

Z analizy stanu ludno ści w poszczególnych wsiach wynikaj ą nast ępuj ące uwagi: − wiejskie jednostki osadnicze gminy s ą mocno zró żnicowane pod wzgl ędem zaludnienia: − żadna ze wsi nie wykazuje zdecydowanego wzrostu demograficznego; − wi ększo ść wsi wykazuje regres demograficzny, przy czym dwie najwi ększe z nich, jak Lipiny, wykazuj ą najwi ększy spadek ludno ści, a Próchnowo, jej niewielki wzrost.

5 Materiały ewidencyjne liczby ludno ści wg danych UMiG Margonin i NSP z 1988 r. 6 Według danych UMiG Margonin. 17

Miasto i Gmina Margonin – Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego – część I

Głównym czynnikiem rozwoju demograficznego gminy był przyrost naturalny. W 1975 roku był on najwy ższy (14,6 promili), aby w 1997 roku spa ść do 2,7 promili. W całym badanym okresie notowane jest ujemne saldo migracji, wykazuj ące trend malej ący po stronie odpływu ludno ści. W gminie notuje si ę wyra źną tendencj ę spadkow ą urodze ń żywych. W 1997 roku liczba urodze ń obni żyła si ę 32 osób, czyli do 11,1 promili i jest to poziom najni ższy od 1975 roku i wynosiła wtedy 130 osób, to jest 23,5 promili. W wyniku spadku liczby urodze ń nast ąpiło obni żenie przyrostu naturalnego w 1997 roku do 16 osób, podczas gdy w 1975 wyniósł on 82 osoby. Natomiast w mie ście niepokoj ący jest ujemny przyrost naturalny b ędący wynikiem ponad dwukrotnego wzrostu liczby zgonów w 1997 roku w stosunku do roku 1975, przy jednoczesnym, spadku liczby urodze ń. W gminie zauwa ża si ę tendencj ę malej ącą zawieranych mał żeństw. W porównaniu do roku 1975, kiedy zawarto 10,0 mał żeństw na 1000 mieszka ńców, to ju ż w 1997 roku zawarto ich tylko 7,5/1000 M. Gmina charakteryzuje si ę specyficzn ą struktur ą wiekow ą mieszka ńców – ponad 1/3 ludno ści nie uko ńczyła 18 roku życia, podczas gdy w powiecie chodzieskim i województwie wielkopolskim grupa ludno ści w tym wieku przedprodukcyjnym wynosi odpowiednio 28,0% i 27,4%. Proces starzenia si ę ludno ści gminy jest mniej zaawansowany, ani żeli w powiecie chodzieskim i województwie wielkopolskim. Udział w tej grupie poprodukcyjnej wyniósł w 1997 roku 12,1%, podczas, gdy relatywne wska źniki dla powiatu i województwa, wynosiły 14,7% i 13,3%. Dalsze przemiany demograficzne dotyczy ć będą ludno ści w układzie grup ekonomicznych. Charakteryzuje to poni ższa tabela.

Ludno ść wg wieku w grupach ekonomicznych w 1997 r.7 w procentach

Jednostka Wiek przedprodukcyjny Wiek produkcyjny Wiek poprodukcyjny administracyjna 0 – 17 lat 18 – 59/64 lat K i M 60/65 i w. lat K i M Gmina Margonin 30,2 57,7 12,1 Powiat chodzieski 28,0 57,3 14,7 Województwo wielkopolskie 27,4 57,3 13,3

Z porównania struktury wiekowej ludno ści w latach 1977 do 1997 wynika: − spadek liczby dzieci w wieku żłobkowym o 2,9 punktu, przy minimalnym spadku liczby dzieci w wieku przedszkolnym o 0,4 punktu; − wzrost liczby młodzie ży w wieku szkoły ponadpodstawowej; − wzrost udziału ludno ści z grupy w wieku produkcyjnym z 55,6% w 1977 roku, do 57,7% z 1997 roku; − minimalny spadek udziału ludno ści z grupy poprodukcyjnej (o 0,7 punktu).

Z analizy struktury płci mieszka ńców gminy wynika, że na jej terenie struktura ta odbiega od przeci ętnej w powiecie chodzieskim i województwie wielkopolskim, to jest: gmina Margonin – 98,9 kobiet /100 m ęż czyzn, powiat chodzieski – 104,3 kobiet na 100 m ęż czyzn, województwo wielkopolskie – 105,6 kobiet/100 m ęż czyzn. Na wsi niepokoj ącym zjawiskiem jest fakt, że na 100 m ęż czyzn przypadało w 1997 roku 97,6 kobiet (w 1975 roku – 99,7 kobiet), w mie ście za ś, w tym samym roku na 100 m ęż czyzn przypadało 100,4 kobiet, podczas gdy w 1975 roku 118,6 kobiet. Wniosek jest oczywisty: ro śnie niech ęć młodych kobiet do osiedlania si ę poprzez mał żeństwo na terenach wiejskich. Ale brak kobiet w mie ście i na wsi w grupie najwi ększej aktywno ści biologicznej i zawodowej spowodowa ć mo że konsekwencje społeczno-ekonomiczne.

7 Dane: „Powiaty województwa wielkopolskiego” – Urząd Statystyczny w Poznaniu. 18

Miasto i Gmina Margonin – Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego – część I

Ludno ść według jednostek osadniczych w 1970 i 1999 roku 8

Powy ższy wykres pokazuje przejrzyst ą struktur ę sieci osiedle ńczej gminy polegaj ącą na zdecydowanej koncentracji ludno ści w o środku gminnym – Margoninie. Jak to wyst ępuje nieraz w innych gminach, Margonin nie ma „konkurencyjnej” jednostki, zarówno pod wzgl ędem liczby ludno ści, jaki i wyposa żenia w obiekty usługowe o zasi ęgu poza wiejskim. Tendencja ta ma charakter trwały i wobec coraz wi ększej dost ępno ści komunikacyjnej z ośrodkiem gminnym (wzrost liczby samochodów osobowych), b ędzie powodowała coraz wi ększ ą polaryzacj ę ludno ściow ą mi ędzy miastem, a pozostałymi wsiami. Analiza demograficzna miasta i gminy Margonin, uwzgl ędniaj ąca zachodz ące przemiany w gospodarce, a tak że nowe trendy rozwojowe, daje podstaw ę do postawienia hipotezy o umiarkowanym wzro ście ludno ści w przyszło ści. Do celów programowania zagospodarowania przestrzennego obszaru miast i gmin celowym jest przyjmowanie obecnej liczby mieszka ńców.

5. OBSŁUGA LUDNO ŚCI

5.1. O świata 9

Oświata w gminie obejmuje obecnie 3 samorz ądowe szkoły podstawowe 8-klasowe i 1 szkoł ę filialn ą oraz 5 samorz ądowych przedszkoli. Charakterystyk ę tych obiektów oraz kierunki zmian w najbli ższym okresie (do 2002 r.) przedstawia poni ższe zestawienie. Obecna struktura o światy zarówno w sensie organizacyjnym, jak i bazy obiektowej jest wynikiem wprowadzonej od bie żą cego roku nowej reformy o światy. W sensie skutków przestrzennych nie jest to bardzo istotne. Problemem mo że by ć zagospodarowanie małych szkół, które uległy likwidacji. Wi ększo ść z nich zostanie prawdopodobnie przeznaczona na mieszkania, nale ży jednak pami ęta ć, że dotychczas szkoły te były wa żnym ogniwem wi ęzi społecznej mieszka ńców wsi. St ąd te ż cz ęść ich pomieszcze ń nale żało by przeznaczy ć na ich potrzeby (np. jako sale zebra ń wiejskich, świetlic ę itp.). Nale ży tak że na przyszło ść wzi ąć

8 Patrz strony tabela Ludność według jednostek osadniczych . 9 Wg informacji Zespołu Ekonomiczno-Administracyjnego Szkół w Margoninie. 19

Miasto i Gmina Margonin – Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego – część I pod uwag ę skutki ni żu demograficznego, wyra żaj ące si ę przede wszystkim w zmniejszonej liczbie dzieci, co ma znaczenie dla wła ściwego wykorzystania istniej ącej obecnie bazy.

Miejscowo ść Obiekt Charakterystyka stanu istniej ącego Zamierzenia przedszkole Posiada 5 pomieszcze ń dla dzieci , gabinet lekarski, zmian nie Margonin 5. oddziałowe kuchni ę z zapleczem i sanitariaty przewiduje si ę 112 dzieci prace Pietronki przedszkole Posiada 2 pomieszczenia dla dzieci, kuchni ę z modernizacyjne (na terenie gminy 1. oddziałowe zapleczem oraz sanitariaty. Usytuowane w budynku (nowe ogrzewanie Chodzie ż) 24 dzieci wolnostoj ącym i zajmuje 1/3 jego powierzchni gazowe) zmian nie przedszkole Usytuowane w budynku wolnostoj ącym. Posiada 1 przewiduje si ę (po Radwanki 1. oddziałowe pomieszczenie dla dzieci, kuchni ę z zapleczem, remoncie 23 dzieci sanitariaty i mieszkanie słu żbowe kapitalnym) zmian nie przedszkole Usytuowane w budynku wolnostoj ącym, gdzie przewiduje si ę – Lipiny 1. oddziałowe zajmuje cały parter i obejmuje 2 pomieszczenia dla pomieszczenia po 15 dzieci dzieci, kuchni ę i sanitariaty remoncie przedszkole Usytuowane w budynku OHP (pałac) i posiada 1 zmian nie Próchnowo 1. oddziałowe pomieszczenie dla dzieci i sanitariaty – korzysta z przewiduje si ę 19 dzieci kuchni OHP. Posiada budynek samodzielny, 635 uczniów, 27 szkoła oddziałów, 27 pomieszcze ń do nauki, 2 sale szkoła podstawowa Margonin podstawowa gimnastyczne, biblioteka, świetlica i pracownia i gimnazjum komputerowa Mie ści w 2 budynkach, 132 uczniów, 8 oddziałów, 8 szkoła podstawowa szkoła pomieszcze ń do nauki. Na uko ńczeniu nowa sala Lipiny 6. oddziałowa w podstawowa gimnastyczna z kotłowni ą i pomieszczeniami jednym budynku zaplecza. Mie ści się w 2 budynkach w Radwankach (kl. IV- VIII) i w Podstolicach, n terenie gminy Budzy ń (kl. I- Radwanki III). Do szkoły w Radwankach organizacyjnie likwidacja szkoły w Pietronki (szkoła szkoła przynale ży Szkoła Filialna w Pietronkach ( gmina pietronkach po filialna na terenie podstawowa Chodzie ż). Radwanki: 131 uczniów, 8 oddziałów, 9 2000 roku gm. Chodzie ż) pomieszcze ń do nauki Pietronki: 29 uczniów, 2 oddziały, 2 pomieszczenia do nauki

5.2. Zdrowie

Istniej ąca baza jest wystarczaj ąca dla działania słu żby zdrowia w ramach wprowadzonej reformy systemowej. Lekarze pierwszego kontaktu posiadaj ą swoje gabinety w byłym budynku ZOZ-u w Margoninie o nast ępuj ącej specjalno ści: ogólny, ogólny ze specjalizacj ą pediatrii oraz stomatologiczny. Miasto i gmina obsługiwane s ą przez szpital powiatowy w Chodzie ży, natomiast pomoc w nagłej potrzebie zapewniaj ą jednostki pogotowia ratunkowego w Chodzie ży i W ągrowcu na zasadzie zawartych odr ębnych kontraktów. Słu żba zdrowia, szeroko poj ęta, charakteryzuje si ę dzisiaj du żą elastyczno ści ą, co pozwala na ró żne wariantowanie formy obsługi ludno ści w tym zakresie. Nie stwarza to równie ż problemów w dziedzinie zagospodarowania przestrzennego poszczególnych jednostek osadniczych gminy.

5.3. Kultura

Tę funkcj ę obsługi ludno ści realizuje utworzony w mie ście Miejsko-Gminny O środek Kultury i O środek Profilaktyki i Promocji Zdrowia. Działa on w zaadaptowanym budynku byłej gazowni, obecnie systematycznie modernizowany z jednoczesnym rozszerzaniem zakresu

Miasto i Gmina Margonin – Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego – część I działalno ści ró żnych dziedzin zwi ązanych z kultur ą i folklorem regionu. Wyra ża si ę to przede wszystkim w rozwijaniu kół zainteresowania i hobbystycznego ruchu amatorskiego. Przewiduje się poszerzenie terenu o środka w kierunku jeziora Margoni ńskiego, celem powi ększenia terenów zielonych. O środek jest pozytywnym przykładem wła ściwego wykorzystania starych obiektów o warto ściach architektonicznych dziedziny infrastruktury technicznej miasta (gazownia). Nale ży podkre śli ć, że ze wzgl ędu na osi ągni ęcia amatorskiego ruchu archeologicznego, wyra żaj ącego si ę w pozyskaniu cennych eksponatów wykopaliskowych i sporz ądzeniu na t ę okoliczno ść odpowiedniej dokumentacji, o środek uzyskał status Izby Muzealnej 10 . We wsiach gminy sprawa usług z dziedziny kultury kształtuje si ę ró żnie. Ka żda jednostka wymaga tutaj indywidualnego podej ścia, przy czym oczywistym jest to, że istniej ące obiekty winne by ć utrzymane, a cz ęsto ich wielofunkcyjny charakter (sale, świetlice, itp.) powinien zapewnia ć pomieszczenia na prowadzenie działalno ści kulturalnej. Równie ż szczególnej uwadze podlega ć winny istniej ące obiekty zabytkowe podlegaj ące ochronie konserwatorskiej (budowle, grodziska, parki) w aspekcie sposobu zagospodarowania ich otoczenia i dost ępno ści dla szerokiego ogółu.

5.4. Handel detaliczny, gastronomia i rzemiosło usługowe

Ilo ść , rodzaj bran ży i zakres świadczonych usług przez tego rodzaju placówki usługowe dyktuj ą zasady gospodarki wolnorynkowej. Ilo ść osób (firm) prowadz ących działalno ść w tej dziedzinie przedstawia poni ższe zestawienie:11

razem razem Miejscowo ść handel gastr. Miejscowo ść handel gastr. usług usług. Margonin 110 121 5 Sułaszewo 1 1 - Adolfowo 12 7 1 Sypniewo 1 - 1 Kowalewo 5 2 Żoń - 1 - Margo ńska Wie ś 3 3 1 Zbyszewice 2 3 -

Młynary 9 3 - Karolinka - 1 - Lipiniec 1 1 - Dębiniec - 1 - Lipiny 6 6 - przysiółek Marcinek - 1 - Próchnowo 4 5 1 Radwanki 2 4 - Razem 161 162 9 Stud źce 5 2 -

Pod wzgl ędem przestrzennym usytuowanie tych obiektów, zarówno w formie wolnostoj ącej, jak i wbudowanej, nie budzi w zasadzie zastrzeżeń, gdy ż inwestorzy wybieraj ą lokalizacj ę najbardziej racjonalnie z ekonomicznego punktu widzenia. Nasuwaj ą si ę natomiast uwagi o charakterze urbanistyczno-architektonicznym i dotycz ą one:

− Przebudowa parterów budynków, szczególnie w strefie śródmiejskiej, na cele handlowe i usługowe nie uwzgl ędnia cz ęsto charakteru istniej ącej elewacji (jej stylu). Dotyczy to równie ż zastosowanych materiałów. Niektóre budynki s ą pod ochron ą – tutaj bezwzgl ędnie nale ży uzyskiwa ć opinie słu żb konserwatorskich. − Obiekty wolnostoj ące usytuowane s ą z reguły w wolnych plombach zwartej zabudowy. Ze wzgl ędów ekonomicznych i szybko ści realizacji, buduje si ę je z reguły

10 Ośrodek posiada zbiory z dziedziny kultury materialnej i obrządkowej, zarejestrowane i udostępnione do zwiedzania poprzez stałą ekspozycję. 11 Wg danych UMiG Margonin. 21

Miasto i Gmina Margonin – Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego – część I

z prefabrykowanych elementów typu „metalplast”. Zastrze żenia budzi sposób ich adaptacji do konkretnej lokalizacji. S ą to przewa żnie budynki z płaskim dachem, parterowe i w rezultacie nie dostosowane do pierzei ulicznej. Wprowadza to dysonans architektoniczny i wra żenie tymczasowo ści. Je żeli ju ż inne wa żne wzgl ędy uzasadniaj ą takie realizacje, to winny one by ć traktowane z cał ą świadomo ści ą, jako budynki tymczasowe, a plomby w przyszło ści zabudowane gabarytowo i architektonicznie w nawi ązaniu do budynków istniej ących. Powy ższe dotyczy równie ż zabudowy we wsiach. − Nowe obiekty winny mie ć zapewnione rotacyjnie, parkingowe miejsca klienckie dla samochodów osobowych. Jest to nieraz trudne do zrealizowania, ale wsz ędzie tam, gdzie s ą ku temu mo żliwo ści nale ży to uj ąć w planach zagospodarowania działek.

5.5. Sport, rekreacja i ziele ń

Sport

W Margoninie powstał nowy zespół boisk do gry w piłk ę no żną z zapleczem. Obecnie celowym jest podj ęcie działa ń aby obiekt ten rozbudowa ć o urz ądzenia do lekkoatletyki, co nadało by temu charakter wielofunkcyjny do uprawiania ró żnych dyscyplin sportowych. Powy ższe wymaga poszerzenia obecnego terenu stadionu w kierunku południowym i północnym. Cz ęść poszerzonego terenu winna by ć równie ż przeznaczona na powiększenie miejsc parkingowych (w tym dla 1-2 autokarów). Dla celów uprawiania sportów wodnych zakłada si ę budow ę wielofunkcyjn ą przysta ń łodziowo – żeglarsk ą z hangarami, z propozycj ą jej usytuowania w północnej cz ęś ci jeziora Margoni ńskiego. Gdy chodzi o wsie i gminy, to posiadaj ą one w większo ści wydzielony teren na boiska sportowe. Niestety, nie wszystkie z nich s ą zagospodarowane i u żytkowane. Niezale żnie od tej sytuacji, tereny te s ą zachowane, gdy ż stanowi ą one istotny element kultury fizycznej, zwłaszcza dla młodzie ży. We wsiach, w których s ą szkoły, nale ży d ąż yć do poszerzenia ich terenów sportowo- rekreacyjnych lub, o ile to mo żliwe, kojarzy ć z nimi istniej ące place sportowe.

Rekreacja

Chodzi tutaj o rekreacj ę szybkiego dost ępu dla mieszka ńców zespołów mieszkaniowych. Dla miasta Margonina s ą to tereny poło żone w s ąsiedztwie jeziora Margoni ńskiego i północnego kompleksu le śnego, natomiast dla wsi sytuacja w tym wzgl ędzie jest zró żnicowana. Takie wsie jak Radwanki i Lipiny posiadają ju ż obecnie naturalnie ukształtowane zielone wn ętrza, które winny by ć odpowiednio uporz ądkowane i zagospodarowane pod k ątem rekreacyjnym. Inne, jak Próchnowo i Margo ńska Wie ś maj ą dost ęp do parków przypałacowych.

Ziele ń

Przyjmuje si ę, że wszelkie istniej ące tereny zielone, zarówno grupowe, jak i ziele ń przyuliczna, winny by ć zachowane i chronione. Szczególnej ochronie konserwatorskiej podlega aleja lipowa wzdłu ż drogi prowadz ącej z miasta do Lipin. Spraw ą do rozwi ązania s ą nieczynne cmentarze poło żone cz ęsto w zurbanizowanym obszarze wsi (np. Lipiny, Radwanki). Obecnie s ą one zadrzewione i zakrzaczone, i faktycznie stanowi ą zaniedbane tereny zielone, na których dochodzi nieraz do dewastacji pozostałych nagrobków. Podlegaj ą one ochronie konserwatorskiej, st ąd sposób rozwi ązania tej sprawy w ka żdym indywidualnym przypadku, winien by ć uzgodniony z odpowiednimi słu żbami tej ochrony.

Wnioski i kierunki zmian

Istniej ące obiekty i urz ądzenia w zakresie obsługi ludno ści miasta i gminy mieszcz ą si ę w normie zarówno w układzie sieciowym, jak i parametrów jako ści tej obsługi. Takie

Miasto i Gmina Margonin – Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego – część I działy, jak o świata i zdrowie, podlega ć b ędą systematycznym udoskonaleniom w ramach wprowadzonych reform systemowych, natomiast handel, gastronomia i szeroko poj ęte usługi, kształtowa ć si ę b ędą pod wpływem warunków ekonomicznych w przyszło ści. Dla gospodarki przestrzennej istotnym jest to, aby zarówno w sensie lokalizacyjnym, jak i wymogów urbanistyczno-architektonicznych, nowe obiekty w dziale obsługi mieszka ńców, lub powstałe z adaptacji budynków istniej ących, spełniały zasady harmonijnego kształtowania przestrzeni miejskiej i wiejskiej w nawi ązaniu do stanu istniej ącego, reprezentuj ącego cz ęsto warto ści kulturowe.

6. STRUKTURA FUNCKJONALNO-PRZESTRZENNA 12

6.1. Sie ć osiedle ńcza

Sie ć osiedle ńcza charakteryzuje się czytelno ści ą jej struktury. Polega to na tym, że miasto Margonin, jako siedziba gminy, zdecydowanie góruje pod wzgl ędem wielko ści ludno ści i obszaru zurbanizowanego nad pozostałymi jednostkami – wsiami. W samych z kolei wsiach wyró żni ć mo żna dwie grupy wielko ściowe, które albo zostały historycznie ukształtowane, albo rozwin ęły si ę na skutek upa ństwawiania i uspółdzielczania w okresie powojennym rolnictwa (PGR-y). Do wsi wi ększych nale żą niew ątpliwie Lipiny, Próchnowo i Radwanki. Reguł ą jest jednak to, że obserwuje si ę od 1970 roku systematyczny spadek ludno ści, nawet we wsiach du żych (Lipiny, Radwanki). Ludno ść wiejska koncentruje si ę w Margoninie, którego liczba mieszka ńców systematycznie wzrasta, aczkolwiek w ostatnich latach umiarkowanie.13 Powy ższe trendy b ędą trwały w przyszło ści, ale w jakiej skali, trudno to dzisiaj przewidzie ć. Wyludnianie si ę wsi spowoduje szereg zjawisk maj ących równie ż wpływ na gospodark ę przestrzenn ą wsi. Do przewidywalnych ju ż dzisiaj zaliczy ć mo żna:

− radykalny spadek ruchu budowlanego, szczególnie w budownictwie mieszkaniowym, a problemem stanie si ę wła ściwe utrzymanie istniej ącej substancji mieszkaniowej na ten cel zostanie przeznaczona wi ększo ść środków; − nie wykorzystanie w pełni istniej ących obiektów obsługi ludno ści, co wi ąż e si ę równie ż z nadchodz ącym ni żem demograficznym; − wobec łatwego dost ępu komunikacyjnego do o środka gminnego i braku pracy na miejscu, wsie mog ą przekształci ć si ę w swego rodzaju” sypialnie” i to zamieszkałe głównie przez ludzi starych; − brak zapotrzebowania na nowe tereny budowlane, daje podstaw ę do przyj ęcia, że zakres przekształce ń przestrzennych jednostek osadniczych b ędzie minimalny. Do nietypowych, nale ży zaliczy ć te wsie, które poło żone s ą w atrakcyjnych pod k ątem rekreacyjnym obszarach gminy. Sprowadza si ę to praktycznie do terenów przybrze żnych jeziora Margoni ńskiego i dotyczy wsi Klotyldzina i Sypniewa. Zwraca uwag ę fakt, że wi ększo ść nowych realizacji w gminie usytuowana jest na ich terenie i dotyczy to przede wszystkim budownictwa mieszkaniowego (Rutki). Obiekty te realizuj ą inwestorzy z poza gminy, cz ęsto z du żych aglomeracji całego kraju. Zjawisko to b ędzie si ę utrwalało, a zadaniem gminy b ędzie takie jej koordynowanie, aby nie została zachwiana równowaga mi ędzy środowiskiem przyrodniczym, a now ą (poza rolnicz ą) funkcj ą terenów, o których mowa wy żej. Zauwa żalne zainteresowanie tymi terenami, a co za tym idzie, i konkretne inwestowanie, świadczy o tym, że funkcja usług turystyczno-wypoczynkowych gminy powoli si ę utrwala i rozwija.

Jest to ju ż obecnie główny kierunek zmian w strukturze sieci osadniczej gminy. Gdy chodzi o miasto Margonin, to jego wiod ąca funkcja w gminie b ędzie si ę utrwalała, to znaczy

12 Patrz rysunek nr 2. 13 Patrz wykres – str. 7. 23

Miasto i Gmina Margonin – Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego – część I w nim b ędzie si ę koncentrował ruch budowlany i b ędą powstawały nowe obiekty usługowe, równie ż o zasi ęgu ponadlokalnym. Miasto jest dobrze wyposa żone w infrastruktur ę techniczn ą i posiada znaczn ą rezerw ę dost ępnych pod zabudow ę terenów poło żonych na kierunku północnym i wschodnim. Po stronie wschodniej, bezpo średnio przylegaj ąc do miasta, poło żona jest wie ś Margo ńska Wie ś, która praktycznie jest jego funkcjonaln ą cz ęś ci ą. Warte zastanowienia jest to, czy wie ś ta powinna być wł ączona w granice miasta. Z punktu widzenia zagospodarowania przestrzennego jest to mniej istotne, natomiast usprawniłoby to spójne zarz ądzanie tymi jednostkami.

6.2. Podstawowe funkcje

Bior ąc po uwag ę wyst ępuj ące ju ż obecnie trendy w tym wzgl ędzie, gmina b ędzie w przyszło ści posiadała 2 podstawowe funkcje:

− rolnicz ą, przy zało żeniu stopniowej zmiany struktury rolnictwa jako cało ści tego działu gospodarki narodowej. − usługow ą, która obejmowa ć b ędzie przede wszystkim rekreacj ę, wypoczynek i turystyk ę i dla której baz ą rozwojow ą s ą istniej ące walory przyrodnicze gminy.

Oczywi ście jest to podział bardzo umowny, gdy ż na pewno wyst ąpi samorzutnie szereg wariantów tego układu, co b ędzie tylko jego urozmaiceniem i rozszerzeniem. Dla przykładu, mo żna si ę spodziewa ć, że w mie ście i gminie ze wzgl ędu na łatw ą dost ępno ść do uzbrojonych terenów, znajd ą w przyszło ści lokalizacj ę inne obiekty usługowe ni ż zwi ązane z wypoczynkiem i rekreacj ą i to o charakterze nawet ponad lokalnym.

7. PODSTAWOWE ELEMENTY ZAGOSPODAROWANIA I U ŻYTKOWANIA OBSZARÓW

7.1. Rolnictwo

Uwarunkowania 14

Użytkowanie gruntów w mie ście i gminie na koniec maja bie żą cego roku przedstawiało si ę nast ępuj ąco (w hektarach):

Ogólna Użytki rolne Lasy i Pozostałe Grupy u żytkowników pow. grunty pastwiska grunty razem sady łąki grunty gruntów orne trwałe le śne Ogółem – gmina 11685 7170 6738 49 155 228 3705 810 powierzchnia administracyjna miasto 515 269 225 9 9 26 16 230 gminy/miasta Indywidualne gmina 5132 4849 4513 49 118 118 116 1643 gospodarstwa rolne miasto 325 266 224 9 9 9 9 50 Pozostałe gmina 6553 2321 2225 - 37 37 3589 643 (spółdzielnie roln.) miasto 190 3 1 - - - 7 180

14 Dane: GUS, UMiG Margonin, Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Starej Łubiance. 24

Miasto i Gmina Margonin – Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego – część I

Indywidualne gospodarstwa rolne posiadaj ą nast ępuj ącą struktur ę obszarow ą:

Ilo ść gospodarstw w przedziale obszarowym (ha) L.p. Wie ś do 5 5-10 10-15 15-30 powy żej 30 Ogółem 1. Kowalewo - - 4 9 4 17 2. Lipiniec 5 4 6 3 - 18 3. Lipiny 13 21 17 14 1 66 4. Margo ńska Wie ś 12 3 4 8 6 33 5. Młynary 4 3 5 3 3 18 6. Próchnowo 4 4 1 5 3 17 7. Radwanki 12 5 2 - - 19 8. Stud źce 3 3 5 4 - 15 9. Sułaszewo 3 1 8 8 3 23 10. Sypniewo 4 5 2 7 2 20 11. Zbyszewice 2 14 9 24 1 50 12. m. Margonin 39 15 6 8 3 71 Ogółem 101 78 69 93 26 367 27,5 21,3 18,8 25,4 7,0 100

Jak wynika z powy ższych danych 15 gospodarstwa s ą pod wzgl ędem struktury znacznie zró żnicowane. Najlepsze parametry w tym wzgl ędzie posiada Kowalewo, Młynary i Próchnowo, a w dalszej kolejno ści plasuje si ę Sułaszewo i Stud źce. Te wsie ju ż teraz maj ą dobre warunki do przekształcania si ę w przyszło ści w wysoko towarowe gospodarstwa indywidualne z dalszym powi ększeniem areału, o ile b ędą ku temu warunki. Zwraca uwag ę znaczne rozdrobnienie w Radwankach, Lipinach i samym Margoninie. Niezale żnie od powy ższego i tak średnia wielko ść gospodarstwa indywidualnego wynosi w gminie przeszło 13 hektarów, co jest na tle innych rolniczych regionów kraju, wynikiem zadawalaj ącym.

Kierunki zmian

Na wy żywienie jednej statystycznej osoby potrzeba 0,2 ha u żytków rolnych. W Polsce wska źnik ten kształtuje si ę ok. 0,45 ha/osob ę. Jak z powy ższego wynika mamy dwukrotnie

15 Dane: ODR / średnia wielkość gospodarstwa = (GO + UZ + sady) / ilość gospodarstw we wsi. 25

Miasto i Gmina Margonin – Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego – część I przekroczon ą wielko ść u żytków rolnych w stosunku do potrzeb własnej ludno ści. Szanse na wyeksportowanie płodów z tej nadwy żki s ą dzisiaj nieprzewidywalne i w zwi ązku z tym, konieczno ści ą staje si ę przebudowa systemowa rolnictwa w kierunku zmniejszenia zatrudnienia w tym dziale gospodarki narodowej. Wi ąż e si ę to z przekwalifikowaniem cz ęś ci ludno ści wiejskiej i stworzeniem warunków do pracy w usługach (m.in. na wsi) i innej działalno ści gospodarczej. W odniesieniu do gminy Margonin, sprzyjaj ą temu nast ępuj ące walory:

− atrakcyjno ść przyrodniczo-klimatyczna i warunki do zrealizowania obszaru ekologicznie czystego (istnieje oczyszczalnia ścieków, wysypisko śmieci, zaopatrzenie w gaz ziemny, a wody jez. Margoni ńskiego posiadaj ą II klas ę czysto ści; − zaopatrzenie w wod ę z wodoci ągu grupowego w 100%, dobrze rozwini ęta sie ć telekomunikacyjna, w 95% skanalizowane miasto i dalsze plany odno śnie wykonania grupowej kanalizacji sanitarnej całej gminy z odprowadzeniem ścieków do oczyszczalni w Margoninie, dobrze rozwini ęta sie ć drogowa; − mo żliwo ść udost ępniania terenów pod rozwój usług i obiektów działalno ści produkcyjnej, pomoc w uzyskaniu środków dla potencjalnych inwestorów, ewentualnie zwolnienia podatkowe w ramach obowi ązuj ących przepisów.

Wobec niskiego współczynnika bonitacji gleb (0,91%) i wyst ępowaniu w znacznym procencie gleb o V i VI klasie bonitacyjnej, uzasadnione b ędzie systematyczne zalesianie tych gruntów prawie we wszystkich wsiach i obejmuje to w sumie ok. 350 ha. W przyj ętej strukturze funkcjonalno-przestrzennej przyj ęto nast ępuj ące strefy dla obszarów rolnych: 16

− strefa B – przestrze ń produkcji rolnej, roślinnej i zwierz ęcej bez ogranicze ń w sensie zabudowy terenów;

− strefa B1 – przestrze ń produkcji rolnej, ro ślinnej i zwierz ęcej z ograniczeniami wynikaj ącymi z dobrej jako ści gleb, które winny by ć chronione, a zabudowa tych terenów mo że dotyczy ć przede wszystkim obiektów zwi ązanych z produkcj ą roln ą i funkcj ą mieszkaln ą siedlisk.

7.2. Leśnictwo 17

Lasy stanowi ą 30,5% ogólnej powierzchni gruntów (miasto i gmina) i stanowi ą istotny czynnik atrakcyjno ści gminy. S ą to lasy prawie w cało ści pa ństwowe i podlegaj ą przez nadle śnictwo w Podaninie. Dla celów zagospodarowania przestrzennego obszaru gminy, ustalono umownie ich podział na nast ępuj ące strefy funkcjonalne:

− strefa A – czysto gospodarcza z dost ępno ści ą publiczn ą ograniczon ą do okresu zbierania runa le śnego; − strefa A1 – obszar le śny, na który nakłada si ę funkcja rekreacyjna w rejonie wsi Sypniewo, przewidywane dolesienia i du ża penetracja ludno ści; − strefa A2 – obszar le śny o ograniczonej dost ępno ści, w rejonie rz. Margoninki, i jeziora Margoni ńskiego, u żytkowanie turystyczno-wypoczynkowe, cz ęść lasów wodochronnych pod ochron ą;

− strefa A3 – obszar le śny o ograniczonej dost ępno ści, obszar stykowy z s ąsiedni ą gmin ą Szamocin, wskazana koordynacja zasad gospodarowania, lasy wodochronne, ostoja zwierzyny (bobry).

16 Patrz rys. nr 2. 17 Patrz rys. nr 2. 26

Miasto i Gmina Margonin – Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego – część I

7.3. Zakłady produkcyjne

Ten dział jest marginesowy w stosunku do ogółu zatrudnionych i stanowi uboczn ą funkcj ę gminy. Generalnie mo żna by stwierdzi ć, że gmina nie powinna by ć zainteresowana w lokalizowaniu na jej terenie zakładów uci ąż liwych w procesie produkcyjnym dla otoczenia i generuj ącymi zanieczyszczenia i odpady. Wyst ąpi ć mo że w takich sytuacjach konflikt, zarówno społeczny, jak i podstawow ą jej funkcja jak ą jest rekreacja. Wskazanym natomiast zapobieganie o pozyskanie zakładów o czystej ekologicznie produkcji i minimalnych odpadach. Zakłady takie mogłyby si ę znale źć równie ż w zespołach mieszkaniowych – zapewniłoby to blisko ść miejsca pracy dla kobiet. Obecnie na terenie miasta i gminy działa łącznie z rzemiosłem usługowo-produkcyjnym 133 zakładów zarejestrowanych, o zatrudnieniu ok. 340 osób.

7.4. Komunikacja 18

Układ komunikacyjny gminy jest dobrze rozwini ęty, dla którego szkieletem tego układu s ą drogi wojewódzkie. Wobec szybkiego wzrostu liczby samochodów, szczególnie osobowych, niezb ędne będą w przyszło ści nast ępuj ące inwestycje usprawniaj ące ruch drogowy:

− wykonanie obwodnicy miasta Margonina w podanych tutaj w 3 wariantach do dalszych rozwa żań: • Wariant I – poprowadzenie drogi obwodowej po północnej stronie miasta w ci ągu drogi wojewódzkiej Chodzie ż – Wągrowiec o długo ści około 4 km z wykorzystaniem nasypu nieczynnej linii kolejowej przecinaj ącego dolink ę rz. Margoninki. Wariant ten, aczkolwiek posiadaj ący najlepsze parametry przestrzenne, budzi powa żne w ątpliwo ści pod wzgl ędem ekologicznym, poniewa ż ¼ długo ści tej projektowanej trasy przebiega przez teren leśny i wymaga przekroczenia mostowego przez dolin ę rz. Margoninki. • Wariant II – poprowadzenie drogi obwodowej po wschodniej stronie miasta z wykorzystaniem trasy nieczynnej linii kolejowej od wsi Młynary do ulicy Ko ściuszki. To rozwi ązanie dotyczy wła ściwie tylko ruchu na kierunku północ – południe, od drogi krajowej nr 10 do Poznania poprzez W ągrowiec, a wi ęc jest rozwi ązaniem połowicznym, gdy ż nie zapewnia obej ścia miasta w ci ągu drogi wojewódzkiej Chodzie ż – Wągrowiec. • Wariant III – poprowadzenie nowego odcinka drogi wojewódzkiej Chodzie ż – Wągrowiec ł ącz ącej dwa w ęzły komunikacyjne w Stud źcach i Próchnowie, co pozwoliło by na tym kierunku omini ęcie ruchem tranzytowym miasta Margonin. Jest to jednak wariant bardzo kosztowny ze wzgl ędu na długo ść tej drogi. Jak z powy ższego wynika, przy rezygnacji z wariantu I, dopiero realizacja wariantu II i III daje mo żliwo ść odci ąż enia miasta od uci ąż liwego ci ęż kiego ruchu samochodowego przebiegaj ącego obecnie przez jego obszar zurbanizowany.

− wykonanie obwodnicy wsi Radwanki po jej zachodniej stronie o długo ści około 0,8 km; w ci ągu drogi powiatowej Stud źce – droga krajowa nr 11; − wykonanie obwodnicy wsi Próchnowo po jej południowej stronie na długo ści około 1,0 km; w ci ągu drogi wojewódzkiej Chodzie ż – Wągrowiec − modernizacja drogi powiatowej Margonin – Dziewoklucz; − wykonanie drogi ( dalszego odcinka od wysypiska śmieci) Margonin – Sułaszewo po wschodniej stronie jeziora Margoni ńskiego i dalej do wsi Sypniewo.

18 Patrz rys. nr 4. 27

Miasto i Gmina Margonin – Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego – część I

Gdy chodzi o drogi obwodowe, to podane propozycje ich trasy maj ą charakter wariantowy. Równie ż termin ich realizacji jest dzisiaj trudny do okre ślenia, chocia ż wykonanie obej ścia drogowego Margonina staje si ę konieczno ści ą wobec przebiegaj ącego przez miasto ci ęż kiego ruchu samochodowego. Na pewno obej ścia wsi Radwanki i Próchnowo, s ą spraw ą dalszej przyszło ści. Istot ą proponowanych koncepcji jest jednak to, aby zapewni ć rezerwy terenowe na przyszło ść dla tych inwestycji i uchroni ć je przed niewła ściwym ewentualnym zagospodarowaniem, uniemo żliwiaj ącym ich wykonanie. Uści śleniu w tym zakresie winny dokona ć miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego gminy i poszczególnych miejscowo ści, których to dotyczy. Modernizacja trasy Margonin – Dziewoklucz, polegaj ąca na zapewnieniu jej wła ściwych gabarytów, staje si ę ju ż dzisiaj konieczno ści ą ze wzgl ędu na bezpiecze ństwo ruchu. Na marginesie: droga ta ze wzgl ędu na jej turystyczny charakter, winna by ć tak zaprojektowana, aby nie mo żna było na niej rozwijać nadmiernych szybko ści. Sie ć drogowa winna by ć wyposa żona w odpowiednie elementy towarzysz ące, jak parkingi, stacje benzynowe, warsztaty napraw samochodów i tym podobne urz ądzeni, a gdy chodzi o komunikacj ę zbiorow ą ( autobusow ą), w odpowiedni ą ilo ść przystanków.

7.5. Infrastruktura techniczna 19

Zakres wyposa żenia w infrastruktur ę poszczególnych wsi jest obecnie zró żnicowany. Stan obecny i zamierzenia w tym zakresie przedstawia poni ższe zestawienie.

Kanaliz. Ciepło Elektryczn. Wodoci ąg Gaz Telefon sanit. centr. Miejscowo ść istn. proj. istn. proj. istn. proj. istn. proj. istn. proj. istn. proj. % % % % % % % % % % % % m. Margonin 100 - 100 - 95 5 95 5 60 40 - - Kowalewo 100 - 100 - - 100 - 100 60 40 - - Lipiniec 100 - 100 - - 100 - - 20 80 - - Karolinka 100 - 100 - - - - - 50 50 - - Lipiny 100 - 100 - - 100 - 100 40 60 - - Dębiniec 100 - 100 - - - - - 30 70 - - Margo ńska Wie ś 100 - 100 - 10 90 50 50 60 40 - - Lipiny Gajówka 100 - 100 - - - - - 50 50 - - Młynary 100 - 100 - - 100 - 100 70 30 - - Marcinek 100 - 100 - - - - - 50 50 - - Próchnowo 100 - 100 - - 100 80 20 80 20 - - Bugaj 100 - 100 - - - - 100 90 10 - - Ofelia 100 - - 100 - - - - - 100 - - Tereska 100 - 100 - - - - 100 20 80 - - Radwanki 100 - 100 - - 100 - 100 30 70 - - Stud źce 100 - 100 - - 100 80 20 20 80 - - Adolfowo 100 - 100 - - 100 80 20 20 80 - - Sułaszewo 100 - 100 - - - 80 20 30 70 - - Próchnowo D 100 - 100 - - - - 100 40 60 - - Sypniewo 100 - 100 - - 100 - 100 15 85 - - Klotyldzin 100 - 100 - 60 40 - 100 10 90 - - Zbyszewice 100 - 100 - - - - 100 30 70 - - Klaudia 100 - 100 - - - - 100 40 60 - - Źoń 100 - 100 - - - - 100 30 70 - -

Miasto i gmina s ą dobrze wyposa żone w elementy infrastruktury technicznej, co znacznie podwy ższa standard jako ści życia mieszka ńców. Ma to równie ż istotny wpływ na stan środowiska przyrodniczego obszaru, a w szczególno ści ochrony rejonu jeziora Margoni ńskiego. Poszczególne media tego uzbrojenia przedstawiaj ą si ę nast ępuj ąco:

19 Patrz rys. nr 5. 28

Miasto i Gmina Margonin – Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego – część I

1) Zaopatrzenie w energi ę elektryczn ą – nie przewiduje si ę wi ększych zmian w zakresie sieci i urz ądze ń źródłowych, jednak prace modernizacyjne prowadzone z tytułu wła ściwego zaopatrzenia Budzynia w energi ę elektryczn ą, poprawi ą równie ż sytuacj ę w gminie Margonin. Dopuszcza si ę rozbudow ę sieci infrastruktury elektroenergetycznej na terenie gminy.

2) Zaopatrzenie w wod ę – obejmuje 100% gospodarstw domowych i zakładów pracy w mie ście i gminie. Wodoci ąg grupowy po cz ęś ci skojarzony jest z miejscowo ściami gmin s ąsiednich.

3) Zaopatrzenie w gaz ziemny – miasto wyposa żone w 95%, rozbudowa sieci przewiduje doprowadzenie sieci do poszczególnych wsi, za wyj ątkiem obszarów o znacznym rozproszeniu budowy.

4) Odprowadzenie ścieków sanitarnych – miasto posiada nowo wybudowan ą oczyszczalni ę z rezerw ą terenow ą na jej rozbudow ę. Przyj ęto koncepcj ę realizacji grupowej sieci kanalizacji sanitarnej obejmuj ącej wszystkie jednostki osadnicze gminy (za wyj ątkiem zabudowy rozproszonej) z przesyłem ścieków surowych systemem grawitacyjno-tłocznym do oczyszczalni w Margoninie. Sam Margonin jest w 95% wyposa żony w miejsk ą sie ć kanalizacji sanitarnej.

5) Łączno ść telekomunikacyjna – obecnie wyposa żenie w tym zakresie obejmuje 60% mieszka ńców, planuje si ę pełne wyposa żenie w formie telefonii przewodowej i komórkowej.

7.6. Środowisko przyrodnicze 20

Sprawy zwi ązane z ochron ą środowiska przyrodniczego s ą wiod ącymi zadaniami działalno ści gminy. stan środowiska decydowa ć b ędzie o rozwoju jej rekreacyjnej funkcji i standardu życia mieszka ńców. W poszczególnych działach ochrony i poprawy stanu środowiska, zagadnienie to wygl ąda nast ępuj ąco:

1) Ochrona obszarów le śnych i gleb dobrej jako ści – ochrona dotyczy przede wszystkim zapobieganiu dewastacji tych obszarów, co dotyczy szczególnie lasów. Powy ższe mo żna osi ągn ąć mi ędzy innymi poprzez racjonalne ograniczenie dost ępno ści do nich. Gdy chodzi o ochron ę gleb dobrej jako ści, to sprawa sprowadza si ę do zapobiegania przeznaczenia tych obszarów pod zabudow ę nie zwi ązan ą z działalno ści ą rolnicz ą.

2) Ochrona powietrza atmosferycznego – ochrona dotyczy wyeliminowania emitowania szkodliwych spalin powstałych w wyniku spalania niewła ściwego paliwa stałego. Gazyfikacja miasta i gminy daje mo żliwo ści zastosowania w przyszło ści wył ącznie gazu ziemnego do ogrzewania pomieszcze ń.

3) Ochrona wód powierzchniowych i podziemnych – ochrona dotyczy przede wszystkim jeziora Margoni ńskiego i innych, poło żonych na terenie gminy. Budowa systemu odprowadzania i oczyszczania ścieków sanitarnych winna poprawi ć stan czysto ści tych zbiorników. Jezioro Margoni ńskie posiada II klas ę czysto ści i jest bie żą co monitorowane. Nale ży d ąż yć do wyeliminowania zanieczyszcze ń powodowanych przez rolnictwo poprzez nieracjonalne stosowanie nawo żenia gruntów w rejonach zbiorników, co w konsekwencji prowadzi do ich eutrofizacji.

4) Ochrona przed hałasem – dotyczy zmniejszenia hałasu komunikacyjnego i generowanego przez zakłady pracy. W tym pierwszym przypadku budowa obwodnicy miasta skutecznie obni żyłaby jego poziom na obszarze mieszkaniowym, natomiast w drugim zagadnieniu to sprowadza si ę do rygorystycznego przestrzegania

20 Patrz rys. nr 6. 29

Miasto i Gmina Margonin – Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego – część I

ustalonych w tym zakresie norm. Dotyczy to zarówno zakładów ju ż istniej ących, jak i nowych.

Zagadnienia ochrony środowiska winny by ć przedmiotem odr ębnego, specjalistycznego opracowania, które by uj ęło je w sposób kompleksowy i okre śliło kierunki poprawy w tym zakresie.

8. POLITYKA PRZESTRZENNA MIASTA I GMINY

Celem polityki przestrzennej gminy jest zapewnienie wysokiego standardu życia jej mieszka ńców. Gospodarka przestrzenna na jej obszarze traktowana winna by ć jako narz ędzie do osi ągni ęcia tego celu. Jest oczywistym, że jako ść standardu życia jest przede wszystkim uzale żniona od stanu gospodarki narodowej jako cało ści odpowiednio sprz ęż onej ze wszystkimi jej podstawowymi elementami. Niezale żnie od tego, sama gmina posiada ró żne mo żliwo ści prawne i realizacyjne do racjonalnego kształtowania jej przestrzeni. Studium, które nie jest prawem gminnym, ma z natury rzeczy charakter bardzo uogólniony i to zarówno pod wzgl ędem merytorycznym, jak i procedury prawnej jego sporz ądzenia. Jest to adekwatne do samej funkcji tego opracowania, którego podstawowym zadaniem jest mo żliwie najtrafniejsze sformułowanie polityki przestrzennej gminy, a wi ęc prawidłowego gospodarowania przestrzeni ą w bie żą cej działalno ści, jak i w układzie perspektywicznym. W tym aspekcie jego rola jest o tyle wa żna, że pozwala na wariantowanie rozwi ąza ń przestrzennych przed podejmowaniem decyzji realizacyjnych opartych ju ż na podstawie prawa gminnego, ustalonego przez władze samorz ądowe w formie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Te zasady maj ą istotny wpływ na zawarto ść merytoryczn ą i metod ę opracowania studium.

Podstawowe cele i ich hierarchia, zarówno w zaspakajaniu potrzeb mieszka ńców, jak i gospodarowania przestrzeni ą, wynikaj ą z ustalonych głównych funkcji gminy, którymi s ą: − rolnictwo i le śnictwo ze wszystkimi działami ich produkcji; − usługi zwi ązane z wypoczynkiem i rekreacj ą.

Z wy żej wymienionymi funkcjami wi ążą si ę funkcje o charakterze marginalnym, jak standardowa usługowa, w tym równie ż o charakterze ponad lokalnym, oraz działalno ści produkcyjnej – w przypadku miasta i gminy Margonin, znacznie ograniczona. W niniejszym studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Margonin usiłowano uwypukli ć wa żne dla tego obszaru problemy zwi ązane z gospodark ą przestrzenn ą szczególnie, gdy podnoszone one s ą przez społeczno ść lokaln ą. Studium nie aspiruje do podania w ka żdym przypadku rozwi ąza ń społeczno-przestrzennych problemów, o których mowa wy żej, chyba że sposób ich rozwi ązania jest oczywisty. Podaje ono natomiast wariantowe propozycje rozwi ąza ń, pozostawiaj ąc tym samym pole wyboru decyzyjnego władzom i społeczno ści lokalnej. Istotn ą funkcj ą studium jest tutaj fakt odkrycia tych problemów i podania ich w sposób komplementarny na tle powiąza ń funkcjonalno- przestrzennych całego obszaru gminy, a nierzadko i wi ększym (np. na tle powiatu, czy nawet województwa). Tak, jak gmina zobowi ązana jest do realizacji celów ponad lokalnych wynikaj ących z zada ń rz ądowych, tak w studium gminy sformułowano postulaty, dotycz ące elementów gospodarki przestrzennej wyst ępuj ących na jej obszarze, a których ona sama nie ma z ró żnych wzgl ędów, mo żliwo ści ich rozwi ązania. Jest to o tyle istotne, że b ędzie to stanowiło pewn ą gwarancj ę, że problemy te zostan ą uj ęte w planach zagospodarowania przestrzennego wy ższego rz ędu (powiatu, województwa). Szczególn ą uwag ę nale ży przywi ązywa ć do tzw. „obszarów stykowych”, to jest obszarów s ąsiaduj ących z gminami sąsiednimi, które mimo podziałów administracyjnych, są ze sob ą funkcjonalnie powi ązane. Dla nich winna by ć prowadzona wspólna polityka przestrzenna i skoordynowany sposób realizacji celów – wymaga to ustale ń mi ędzy gminami, ł ącznie z dokonaniem odpowiednich zapisów w ich miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Zapisy uj ęte w tym

Miasto i Gmina Margonin – Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego – część I zakresie w studium, posiadaj ą form ę wniosków do opracowa ń planistycznych sporz ądzonych przez gminy s ąsiednie. W stosunku do poszczególnych składników struktury funkcjonalno-przestrzennej gminy, polityka przestrzenna uwzgl ędniaj ąca stan obecny i mo żliwy do przewidzenia układ perspektywiczny, przedstawia si ę nast ępuj ąco:

8.1. Układ osadniczy gminy

Miasto Margonin, jako o środek gminny centralnie poło żony w stosunku do jej obszaru i dobrze poł ączony komunikacyjnie z poszczególnymi wsiami, b ędzie umacniało swoj ą funkcj ę administracyjno-usługow ą. Stanie si ę ono równie ż tak jak obecnie, miejscem dalszej koncentracji budownictwa mieszkaniowego i lokalizacji usług, równie ż o charakterze ponad lokalnym, co uzasadniaj ą rozwijaj ące si ę ju ż obecnie inwestycje zwi ązane z wypoczynkiem i rekreacj ą w tym, równie ż o charakterze elitarnym (sport je ździecki, pole golfowe, żeglarstwo, itp.). Jest oczywistym, że miasto Margonin b ędzie w układzie sieci osiedle ńczej gminy jednostk ą o szczególnych preferencjach w zakresie modernizacji istniej ących zasobów zainwestowania i w tworzeniu nowych na istniej ących rezerwach terenowych. Gdy chodzi o wsie, to dziel ą si ę one w zasadzie na 3 grupy funkcjonalne. Pierwsza obejmuje wsie Kowalewo, Młynary, Próchnowo, Sułaszewo i Zbyszewice, które posiadaj ą zdecydowanie funkcj ę rolnicz ą. Druga obejmuje wsie o funkcji mieszanej, rolniczo – mieszkalnej i nale żą do niej Lipiniec, Lipiny, Radwanki i Stud źce. Typowym przykładem s ą tutaj Radwanki, które przy 339 mieszka ńcach posiadaj ą tylko 19 gospodarstw indywidualnych i co wa żniejsze, o średniej wielko ści tylko około 5 hektarów. Trzeci ą grup ę stanowi ą dwie wsie, a mianowicie Sypniewo i Klotyldzin, w których nad funkcj ą rolnicz ą przewa żać zaczyn wyra źnie funkcja zwi ązana z wypoczynkiem i rekreacj ą i wła ściwie te dwie jednostki determinuj ą t ę drug ą, podstawow ą funkcj ę gminy. Odr ębny charakter posiada Margo ńska Wie ś, która wła ściwie posiada charakter rolniczy (33 gospodarstwa indywidualne o średniej wielko ści 17 ha), ale poło żona jest w bezpo średnim s ąsiedztwie miasta i stanowi jakby przedłu żenie jego obszaru zurbanizowanego w kierunku wschodnim. Praktycznie wie ś ta pod wzgl ędem funkcjonalnym stanowi obszar miejski. Na je terenie usytuowanych jest, znacz ąca w skali gminy ilo ść zakładów produkcyjnych i obiektów magazynowych, nie mówi ąc ju ż o zabytkowym pałacu i parku. Sprawa ta dotyczy wła ściwie podziału administracyjnego gminy i obecny układ nie powoduje zakłóce ń w jej funkcjonowaniu, nie mniej jednak dla wła ściwego zarz ądzania miastem, Margo ńska Wie ś winna w przyszło ści by ć przył ączona do niego.

8.2. Rolnictwo

Ten dział podlega ć b ędzie w przyszło ści najwi ększemu przekształceniu strukturalnemu nie tylko w gminie Margonin, ale w całej gospodarce narodowej. Proces ten zostanie wymuszony przez ró żne czynniki, z których najwa żniejszymi s ą: zbyt du ża liczba zatrudnionych w rolnictwie, rozdrobniona struktura indywidualnych gospodarstw oraz przy braku eksportu płodów rolnych, zbyt du ża powierzchnia u żytków rolnych.21 Charakterystyczn ą dla gminy cech ą struktury u żytkowania gruntów jest poło żenie u żytków zielonych prawie w cało ści w dolinie Noteci, znacznie oddalonych od siedlisk. Sprawy strukturalne rolnictwa mog ą by ć rozwi ązywane tylko poprzez odpowiedni ą polityk ę pa ństwa i układy wewn ątrz Unii Europejskiej, do której Polska w niedalekiej przyszło ści wejdzie jako jej członek. Gdy chodzi o skutki przestrzenne w wyniku tych przemian strukturalnych w gminie, to dotyczy ć one b ędą przede wszystkim konieczno ści wła ściwego zagospodarowania

21 Jeśli przyjąć, że dla wyżywienia 1 osoby potrzeba 0,2ha użytków rolnych, to obecnie w Polsce wskaźnik ten wynosi 0,48ha/osobę, zaś w gminie Margonin 1,2ha w stosunku do własnej ludności – wniosek: dla utrzymania obecnej wielkości użytków rolnych, gmina winna znaczną ilość płodów rolnych eksportować. 31

Miasto i Gmina Margonin – Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego – część I substancji mieszkaniowej i zwi ązanej z produkcj ą roln ą w kierunku przebran żawiania na przetwórstwo płodów rolnych w ró żnej skali i podj ęcie działalno ści gospodarczej poza rolniczej, w tym usługowej, zwi ązanej z wypoczynkowo-rekreacyjn ą funkcj ą gminy. Dla przykładu, w gminie i mie ście istniej ą obecnie tylko 4 gospodarstwa o statusie agroturystycznym, podczas gdy powinno ich by ć znacznie wi ęcej. Powa żnym atutem tworzenia dla ludno ści wiejskiej nowych miejsc pracy jest równie ż dobre ju ż obecnie, wyposa żenie gminy w infrastruktur ę techniczn ą.

8.3. Le śnictwo

Lasy, obejmuj ące prawie 32% powierzchni gminy, stanowi ą wa żny i aktywny element kształtuj ący jej oblicze przestrzenno-ekonomiczne. Istotn ą spraw ą jest ju ż obecnie i b ędzie w przyszło ści, zapobieganie powstawaniu ewentualnym konfliktom mi ędzy produkcj ą le śną, a wykorzystaniem lasów równie ż do wypoczynkowo – rekreacyjnego u żytkowania. Dotyczy to w szczególno ści lasów poło żonych w s ąsiedztwie jeziora Margoni ńskiego i rz. Margoninki. W studium podj ęto prób ę okre ślenia dla nich odpowiednich stref u żytkowania pod tym k ątem, co jest oczywi ście propozycj ą do dalszych dyskusji i skonkretyzowania w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. 22

8.4. Pozarolnicza działalno ść produkcyjna

Jest to dział, który poza usługami, zapewni ć mo że najwi ęcej nowych miejsc pracy, co jest bardzo istotne wobec wysokiego wska źnika bezrobocia w gminie. Przyjmuje si ę nast ępuj ące zasady działalno ści produkcyjnej pod k ątem gospodarki przestrzennej miast i gminy: − dąż yć w pierwszej kolejno ści do przeznaczania na ten cel obiektów obecnie nieczynnych lub źle zagospodarowanych, co dotyczy głównie maj ątku po byłych PGR-ach i spółdzielniach produkcyjnych; − dla nowo realizowanych obiektów, których b ędzie zdecydowana mniejszo ść , miasto i gmina posiadaj ą znaczne rezerwy terenowe w wysokim stopniu uzbrojone technicznie; − stwarza ć zach ęty do produkcji opartej na miejscowych surowcach, to jest przetwórstwa płodów rolnych i drewna; − znacznie ograniczy ć działalno ść produkcyjn ą na obszarach przeznaczonych pod wypoczynek i rekreacj ę23, co dotyczy rejonu jeziora Margoni ńskiego, rz. Margoninki i terenów wsi Sypniewa i Klotyldzina – je żeli ju ż zajdzie taka uzasadniona potrzeba, to winny to by ć obiekty nie terenochłonne o produkcji ekologicznej „czystej”, całkowicie nie zagra żaj ącej środowisku przyrodniczemu i z minimalnymi odpadami poprodukcyjnymi. − na obszarze miasta i gminy, ze wzgl ędu na jej charakter i ustalone wiod ące funkcje, wyklucza si ę w cało ści adaptowania obiektów istniej ących i realizacj ę nowych o produkcji mog ącej stanowi ć zagro żenie zdrowia ludzi i pogorszenie stanu środowiska przyrodniczego. 24

22 Patrz rys. nr 2. 23 Patrz rys. nr 2. 24 Zapis ten ma również charakter ostrzeżenia, ponieważ mogą się pojawić inwestorzy, którzy wykorzystując fakt istniejącego bezrobocia i obiecując nowe miejsca prac, będą starali się takie uciążliwe zakłady na terenie gminy usytuować. 32

Miasto i Gmina Margonin – Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego – część I

8.5. Mieszkalnictwo

Zarówno miasto, jak i gmina Margonin, posiadaj ą znaczne rezerwy terenowe na cele mieszkalnictwa i to ju ż obecnie w znacz ącym zakresie uzbrojone w media infrastruktury technicznej. Zakres nowego budownictwa mieszkaniowego jest mocno zró żnicowany – w dalszym ci ągu przewiduje si ę jego koncentracj ę w mie ście, natomiast we wsiach daje si ę zauwa żyć regres. Nawet przyjmuj ąc, że jest to zjawisko przej ściowe, nie mo żna wykluczy ć, że mog ą wyst ąpi ć tutaj trudno ści nawet we wła ściwym utrzymaniu istniej ącej substancji mieszkaniowej. Dla mieszkalnictwa w zakresie zagospodarowania przestrzennego ustala si ę nast ępuj ące zasady:

− wobec posiadania du żych rezerw terenów uzbrojonych technicznie dla budownictwa mieszkaniowego, mo żna przyj ąć , że b ędzie to podstawowym czynnikiem tendencji rozwojowych zarówno miasta, jak i obszarów wiejskich; − nowe zespoły mieszkaniowe winny by ć dostosowane gabarytowo do skali istniej ącej zabudowy charakterystycznej dla małego miasta; 25 − na śródmiejskim obszarze miasta, okre ślonym stref ą ochrony konserwatorskiej 26 , nowe realizacje winny by ć dostosowane do skali zabudowy istniej ącej i nawi ązywa ć do niej wystrój elewacyjny; − w ramach rehabilitacji zabudowy istniej ącej w odniesieniu do budynków z tzw. dachami płaskimi, podejmowa ć próby przebudowy z zastosowaniem dachów sko śnych i z wykorzystaniem tak powstałego poddasza na cele mieszkaniowe, co w rezultacie poprawi wygl ąd obiektów, ale równie ż pozwoli na uzyskanie tanich lokali mieszkalnych – powy ższe mo że mie ć zastosowanie pod warunkiem, że nie wprowadzi dysonansu w skali zabudowy na terenach s ąsiaduj ących; − preferowa ć stałe podnoszenie standardu mieszka ń; − zach ęca ć do tworzenia w budownictwie jednorodzinnym pomieszcze ń mieszkalnych sezonowo wynajmowanych dla turystów i letników wzorem miast o statusie klimatyczno-uzdrowiskowym; − sprzyja ć w rolnictwie przekształcaniu istniej ących siedlisk w obiekty agroturystyczne, je żeli nie ma dla nich szans rozwojowych w produkcji rolnej

8.6. Komunikacja

Najistotniejsz ą spraw ą dla miasta Margonin jest podj ęcie działa ń maj ących na celu wykonanie drogi obwodowej miast, która wyeliminowałaby uci ąż liwy ruch tranzytowy z jego najbardziej zurbanizowanej cz ęś ci (centrum). Obecnie sytuacja jest nie do przyj ęcia na przyszło ść i spowodowa ć mo że naruszenie stabilno ści zabudowy przyulicznej, nie mówi ąc ju ż o uci ąż liwo ściach dla mieszka ńców. Ju ż na obecnym etapie (studium) rozeznania tej sprawy, nale ży j ą uzna ć za trudn ą do realizacji, ale konieczn ą. Nale ży uzyska ć bran żowe opracowania koncepcyjne, które w oparciu o rachunek symulacyjny kosztów, wybrałoby najbardziej racjonalne rozwi ązanie. Poniewa ż obej ście miasta funkcjonowa ć b ędzie w ci ągu drogi wojewódzkiej Chodzie ż – Wągrowiec, spraw ę powy ższ ą poprzez niniejsze studium kieruje si ę jako wniosek do władz wojewódzkich celem uj ęcia go w planach modernizacji sieci drogowej województwa wielkopolskiego.

25 Miasto Margonin, jako jedno z nielicznych, uchroniło się przed masowym budownictwem wielorodzinnym z tzw. wielkiej płyty, tak mocno lansowanej w niedalekiej przeszłości i w zamian „postawiło” na budownictwo jednorodzinne, dzięki czemu została zachowana właściwa skala zabudowy, tak pożądana dla małego miasta. 26 Studium, w porozumieniu ze służbami konserwatorskimi podaje nową propozycję granic tego obszaru. 33

Miasto i Gmina Margonin – Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego – część I

8.7. Infrastruktura techniczna

Sytuacja w tej dziedzinie jest dobra. Gmina posiada wszystkie urz ądzenia źródłowe w poszczególnych mediach tej infrastruktury technicznej (uj ęcia wody o wystarczaj ących zasobach, urz ądzenia do jej przesyłu, now ą oczyszczalni ę ścieków zlokalizowan ą w Margoninie z sieci ą kanalizacyjn ą obejmuj ącą prawie 100% jego obszaru, zaopatrzenie w gaz ziemny z planowanym, poprzez główny gazoci ąg, tranzytem do Szamocina). Obecne zamierzenia obejmuj ą wykonanie grupowej sieci kanalizacji sanitarnej w systemie grawitacyjno-tłoczonym ze skierowaniem ścieków surowych do oczyszczalni w Margoninie oraz sieci gazowej obejmuj ącej prawie wszystkie jednostki osadnicze gminy. Pomini ęte zostan ą ze wzgl ędów ekonomicznych tylko te obszary zurbanizowane, które charakteryzuj ą si ę zbyt du żym rozproszeniem zabudowy. Wskazanym jest, aby zamierzenia powy ższe były skoordynowane z gminami s ąsiednimi w celu uzyskania racjonalnych ekonomicznie rozwi ąza ń wyposa żenie w infrastruktur ę techniczn ą jednostek osadniczych le żą cych na obszarach stykowych mi ędzy nimi na zasadach wzajemnej słu żebno ści (np. mo żliwo ść podł ączenia wsi Podstolice w gminie Budzy ń do kanalizacji sanitarnej gminy Margonin). Przewiduje si ę rozbudow ę sieci elektroenergetycznej wysokiego i średniego napi ęcia. Dotyczy to budowy nowych linii, przebudowy linii istniej ących, jak równie ż budowy dodatkowych Głównych Punktów Zasilania (GPZ).

8.8. Środowisko przyrodnicze i jego ochrona

Zagadnienie to jest szczególnie wa żne dla gminy, której drug ą, podstawow ą funkcj ą jest wypoczynek i rekreacja oparta na istniej ących walorach przyrodniczych. Sprawy zwi ązane z wła ściw ą gospodark ą przestrzenn ą w dziedzinie środowiska przyrodniczego obejmowa ć winny nast ępuj ące zasady post ępowania i osi ągania celów:

− poddanie ochronie gleby dobrej jako ści, co dotyczy południowo-wschodniej cz ęś ci gminy i obejmuje takie wsie jak Próchnowo, Zbyszewice, Sułaszewo i Kowalewo, a w jej północnej cz ęś ci wie ś Młynary – są to jednocze śnie wsie, które podejm ą proces restrukturyzacji produkcji rolnej szeroko poj ętej; − poddanie ochronie obszarów le śnych i dokonywanie powi ększania ich powierzchni poprzez zalesianie obecnych u żytków rolnych, których uprawa jest ekonomicznie wybitnie nieopłacalna – dotyczy to obszaru całej gminy; − ochrona wód powierzchniowych (jezior) przed zanieczyszczeniami generowanymi z ró żnych źródeł; 27 − zapewnienie wła ściwego dysponowania wodami powierzchniowymi, które zapobiega ć będzie powstawaniu konfliktów na tym tle; 28 − zapewnienie stałego monitoringu czysto ści wody jeziora Margoni ńskiego; 29 − rozwa żyć celowo ść przywrócenia pierwotnej powierzchni licznym na terenie gminy stawom i jeziorkom (np. Próchnowieckie), które na skutek procesów eutrofizacyjnych zmniejszyły lustro wody; 30

27 Sprawa jest o tyle ważna, że realizowany jest obecnie zbiornik na rz. Margonince w rejonie osady Mielimąka (gmina Szamocin), który oprócz funkcji retencyjnej ma również wspomagać zaopatrzenie w wodę pitną miasta Chodzież i Szamocin. Jakość wody do tych celów uzależniona będzie od czystości wody jeziora Margonińskiego i rz. Marogninki, z którego ona wypływa. Stąd obowiązek zapewnienia wysokiej czystości tych wód (I kl. czystości) ciąży nie tylko na gminie Margonin, ale również na miastach Chodzież i Szamocin, jako użytkownikach wód zbiornika. 28 Chodzi o regularny przepływ Margoninki na kaskadach ze zbiornikami w celu zapewnienia stabilnego poziomu lustra wody na nich. 29 Obecne stanowiska pomiarowe oznaczono na rys. nr 6. 30 Zamierzenia te należy dokładnie zbadać, ponieważ na terenie bagiennym, mógł się utworzyć wart zachowania ekosystem. 34

Miasto i Gmina Margonin – Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego – część I

− zanieczyszczanie środowiska stałymi i płynnymi odpadami komunalnymi winno ulec radykalnemu zmniejszeniu w skutek zrealizowania nowej oczyszczalni ścieków komunalnych i gminnego wysypiska śmieci; − poprawie ulegnie zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego poprzez stopniowe zast ępowanie do celów grzewczych paliwa stałego (węgiel, koks) na ogrzewanie gazem ziemnym; − ochrona przed hałasem, dotyczy przede wszystkim hałasu komunikacyjnego, natomiast ochrona przed t ą uci ąż liwo ści ą terenów wypoczynku zwi ązanego z jeziorem Margoni ńskim, winna zapewni ć wprowadzona tam strefa ciszy.

Pod k ątem ochrony środowiska wyznaczono obszary stykowe z gminami sąsiaduj ącymi, na których winna by ć prowadzona spójna i skoordynowana polityka przestrzenna i sposób realizacji celów. Zaniedbania w tym zakresie powodowa ć mog ą konflikty ekologiczne nieraz gro źne w swoich skutkach. Wskazanym jest, aby na ten temat znalazły si ę odpowiednie zapisy w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego gmin, których zagadnienie to dotyczy.

Miasto i Gmina Margonin – Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego – część I