Konya Ereğli'de Özel Bir İşletmede Yetiştirilen Siyah Alaca Buzağılarda
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
KSÜ Tarım ve Doğa Derg 22(Ek Sayı 1): 154-161, 2019 KSU J. Agric Nat 22(Ek Sayı 1): 154-161, 2019 DOI:10.18016/ksutarimdoga.vi.566515 Konya Ereğli’de Özel Bir İşletmede Yetiştirilen Siyah Alaca Buzağılarda Doğum-Dört Ay Arası Dönemdeki Gelişimi Mehmet GÜRDAL1 , Uğur ZÜLKADİR2 1,2,Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, KONYA 1 https://orcid.org/0000-0001-5582-2560, 2 https://orcid.org/0000-0003-3243-4949 : [email protected] ÖZET Araştırma Makalesi Bu çalışmada Konya ili Ereğli ilçesinde hastalıklardan ari, modern bir süt sığırı işletmesindeki 536 baş Siyah Alaca dişi buzağı Makale Tarihçesi kullanılmıştır. Araştırmada doğum ağırlığı, 60. gün ağırlığı, 120. gün Geliş Tarihi : 16.05.2019 ağırlığı, doğum-60. gün arası dönemde günlük canlı ağırlık artışı, 60- Kabul Tarihi : 30.06.2019 120. gün arası GCAA ve doğum-120. gün arası GCAA değerlerine ait genel ortalamalar sırasıyla 37.94±4.38 kg, 77.34±5.71 kg, Anahtar Kelimeler 123.58±9.92 kg, 0.622±0.044 kg, 0.768±0.179 kg ve 0.687±0.031 kg Buzağı olarak tespit edilmiştir. Doğum ağırlığına doğum ayı ve ana Canlı Ağırlık Artışı durumunun etkisi P<0.01 seviyesinde; 60. gün ağırlığına doğum Doğum Ağırlığı ayının P<0.05 düzeyinde; 120. gün ağırlığına ana durumunun Siyah Alaca P<0.05 düzeyinde; doğum-60. gün arası dönemde günlük canlı ağırlık artışına doğum yılının P<0.01 düzeyinde; 60-120. gün arası dönemde günlük canlı ağırlık artışına doğum ayının P<0.05 düzeyinde; doğum-120. gün arası günlük canlı ağırlık artışına doğum ayı ve doğum yılının P<0.01 düzeyinde önemli etkisi bulunmuştur. Development Characteristics of Holstein Friesian Calves between Birth to Four Months of Age Reared in a Private Farm in Konya Province in Ereğli District ABSTRACT Research Article In this study, 536 of head Holstein Calf in a modern dairy cattle farm in Ereğli district of Konya province were subjected. In the Article History study, birth weight, 60th day weight, 120th day weight, daily live Received : 16.05.2019 weight gain between birth to 60 days period, daily live weight gain Accepted : 30.06.2019 between 60 to 120 days period, daily live weight gain between birth to 120 days period averages were determined as 37.94 ± 4.38 kg, Keywords 77.34 ± 5.71 kg, 123.58 ± 9.92 kg, 0.622 ± 0.044 kg, 0.768 ± 0.179 kg Birth weight and 0.687 ± 0.031 kg, respectively. The effect of birth month and Calves number of births of mother on birth weight was found to be Holstein significant at P <0.01 level. The effect of birth month on 60th days Live Weight Gain weight was found to be significant at P <0.05 level. Also, the effect of number of births of mother on 120 days weight was significant P<0.05 level. The effect of birth year on daily live weight gain at the birth to 60 days period was significant at P<0.01 level. Also, the effect of birth month on daily live weight gain at the 60 days to 120 days period was significant at P<0.05 level. The effect of birth month and birth year on daily live weight gain at the birth to 120 days period was significant at P<0.01 level. To Cite : Gürdal M, Zülkadir U 2019. Konya Ereğli’de Özel Bir İşletmede Yetiştirilen Siyah Alaca Buzağılarda Doğum-Dört Ay Arası Dönemdeki Gelişimi. KSU Tarım ve Doğa Derg 22(Ek Sayı 1): 154-161. DOI: 10.18016/ ksutarimdoga.vi.566515 GİRİŞ döneminde yaşanan problemler veya değişik Süt sığırı yetiştirilen işletmelerde buzağılar hem hastalıklar ileriki dönemde hayvanlarda verim işletmenin geleceği hem de işletmelerdeki en hassas düşüklüğüne sebep olur. Yeni doğan buzağılar birçok canlılardır. Dişi buzağılar ileriki yıllarda işletmelerde enfeksiyona karşı risk altındadır. Türkiye’de buzağı damızlık olarak kullanılacakları için işletmeler ölüm oranları oldukça yüksektir. Türkiye’de yılda açısından buzağı dönemi çok önem arz eder. Buzağı ortalama 4,5 milyon buzağı doğmaktadır. 2017 yılı KSÜ Tarım ve Doğa Derg 22(Ek Sayı 1): 154-161, 2019 Araştırma Makalesi/Research Article verilerine göre dönemin Tarım bakanı Ahmet Eşref belirlenmiştir. Fakıbaba’nın ifadesi ile Türkiye’de her yıl 750 bin Çalışmada buzağı 120. gün canlı ağırlığına etkili buzağı ölmektedir (Anonim, 2019). Bu da doğan olduğu düşünülen çevre faktörlerinden doğum buzağıların %15’inin ölmesi anlamına gelmektedir. ağırlığı, doğum yılı, ana durumu gibi faktörlerin Yapılan bir çalışmada, süt sığırcılığında buzağıların etkisi değerlendirilmiştir. Etkisi incelenen yaklaşık %7,7’si çeşitli nedenlerden dolayı ölmektedir faktörlerden önemli olarak tespiti yapılan faktörlerin (Akyüz ve Arslan, 2009). Türkiye’de buzağı alt gruplarının karşılaştırılmasında Duncan çoklu ölümlerinin %15’ten %5’e düşmesi durumunda 500 karşılaştırma testi kullanılmıştır (Duncan, 1955). bin buzağının hayatına devam edeceği belirtilmiştir Matematik modellere göre ele alınan verim (Anonim, 2019). Tarım bakanlığı 2018 yılını buzağı özelliklerine ait etki miktarı, en küçük kareler yılı olarak ilan etmiştir. Buzağıların ölümleri ağırlıklı ortalamalarının belirlenmesi ve varyans analizlerinde olarak süt içme döneminde olmaktadır. Buzağıların Harvey (1987) tarafından geliştirilmiş olan ölüm oranları %5’in altına düşürülebilmesi hem “LSMLMW Least-Squares and Maximum Likelihood işletmeler hem de ülkemiz açısından ciddi öneme General Purpose Program” kullanılmıştır. sahiptir. Ülkemizde yaşanan damızlık sıkıntısının ortadan kaldırılması açısından çok önemli olan bu İncelenen faktörlerin doğum ağırlığına etkilerinin hususla, yurt dışına aktarılan önemli miktardaki tespiti amacıyla yapılacak varyans analizinde dövizin yurt içinde kalması da sağlanmış olup milli kullanılacak matematik model aşağıdaki gibidir. ekonomiye önemli katkılar sağlanmış olacaktır. Diğer özellikler için matematik modele etkili faktörlerin ilave edilmesi ya da çıkarılmasıyla analiz Buzağı ölümlerinin azaltılması için iyi bir sürü yapılmıştır. idaresi gereklidir. Bunların başında kayıt tutma gelmektedir. İşletmede tutulan kayıtlar hayvanları tanımamıza ve doğru kararlar vermemize yardımcı Yijkl = µ + ai + bj + ck + eijkl olacaktır. Bu kayıtların başında doğum, sütten kesim Yijkl = i. doğum ayındaki, j. yıldaki, k. ana gibi dönemlerdeki ağırlıklar da bulunmaktadır. durumundaki l. buzağının doğum ağırlığı (kg) Mevcut araştırmada yukarıda açıklanan prensipler µ = Populasyon ortalaması doğrultusunda Konya ili Ereğli ilçesinde özel bir süt ai = i’nci doğum ayının etki miktarı (1, 2,…..12) sığırı işletmesinde yetiştirilen Siyah Alaca bj = j. yılın etki miktarı (2017, 2018) buzağılarda doğum – dört aylık yaş döneminde gelişme özellikleri değerlendirilmiştir. Bu işletmenin ck= k. ana durumunun etki miktarı (1: ilk doğumunu buzağı yetiştiriciliği açısından analizi yapılarak yapanlar, 2: birden fazla doğum yapanlar) buzağı kayıplarının azaltılması ve bölge eijkl = Hata etki miktarı. hayvancılığının geliştirilmesi yönünde daha sağlıklı buzağılar yetiştirme çalışmalarına katkı sağlaması BULGULAR ve TARTIŞMA amaçlanmıştır. Doğum Ağırlığı Doğum ağırlığına ait genel ortalama 37.94±4.38 kg MATERYAL ve METOD olarak bulunmuştur. Doğum ağırlığına etkisi Bu çalışma nüfus, sanayi, tarım ve yüzölçümü incelenen faktörlere ait EM, EKKO ve Sh değerleri alanlarında Konya ilinin en büyük ilçelerinden birisi Çizelge 1’de sunulmuştur. Doğum ağırlığı üzerine olan Ereğli ilçesinde yürütülmüştür. Ereğli, ülke etkisi incelenen faktörlerden doğum ayı ve ana hayvancılığımıza model oluşturabilecek kapasitede durumunun etkisi önemli (P<0.01) doğum yılının modern hayvancılık işletmelerine sahiptir. etkisi ise önemsiz bulunmuştur. Araştırmada kullanılan hayvan materyalini Konya ili Doğum ağırlığına etkisi incelenen faktörlerden doğum Ereğli ilçesinde hastalıklardan ari, modern bir süt ayı dikkate alındığında en yüksek ortalama kış sığırı işletmesindeki 536 baş Siyah Alaca dişi buzağı mevsimine denk gelen ocak ayında elde edilmiştir. oluşturmuştur. Araştırmada doğan buzağılar 24 saat Bunu mart ayı ortalaması takip etmiştir. En düşük içerisinde canlı ağırlıkları belirlenmiş, sağrı ortalama ise 35.60 kg’lık ortalamayla ağustos ayında yükseklikleri ölçülerek kaydedilmiştir. Buzağılar 60. elde edilmiştir. Aylar bakımından elde edilen günde ve 120. günde canlı ağırlıkları ve sağrı ortalamalar arasındaki farklar işletmede uygulanan yüksekliği ölçülmüştür. Bu sayede buzağıların bakım besleme farklılıklarından kaynaklanabileceği gelişimleri ve performansları değerlendirilmiştir. gibi, işletmenin farklı aylarda farklı düzeyde Buzağılar doğumu takip eden 24 saat içerisinde, 60. ekonomik gelirinin olmasından da kaynaklanabilir. günde ve 120. günde ağırlıkları kg (kilogram) Mevsimsel bazda yaşanan sıcaklık farklılıkları da cinsinden kaydedilmiştir. Canlı ağırlık tayini Koç ve dikkate alındığında ortalamaların birbirinden farklı Akman (2007)’nin bildirdiği şekilde buzağının çıkması kaçınılmazdır. Yine de işletme düzeyinde kürekler arkasından göğüs çevresi ölçü şeridi ile uygulanacak sürü yönetimi faaliyetlerinin düzenlenmesiyle bu farklılıklar ortadan kaldırılabilir. 155 KSÜ Tarım ve Doğa Derg 22(Ek Sayı 1): 154-161, 2019 Araştırma Makalesi/Research Article Çizelge 1. Doğum ağırlığına etkisi incelenen faktörlere ait EKKO, EM ve SH değerleri N EM SH EKKO SH 1 38 1.670 0.71 39.43a 0.75 2 60 0.880 0.55 38.64a 0.57 3 41 1.235 0.65 39.00a 0.68 4 45 -0.635 0.63 37.13abc 0.65 5 40 0.403 0.66 38.16ab 0.69 6 43 -0.433 0.64 37.33abc 0.67 Doğum ayı 7 56 -0.465 0.57 37.30abc 0.58 8 40 -2.162 0.67 35.60c 0.70 9 45 -1.708 0.63 36.05bc 0.65 10 24 0.401 0.84 38.16ab 0.89 11 43 -0.319 0.64 37.44abc 0.67 12 61 1.132 0.55 38.89a 0.56 Doğum yılı 2017 245 -0.063 0.20 37.70 0.29 2018 291 0.063 0.20 37.82 0.27 Ana durumu İlk doğumu yapanlar 229 -1.026 0.19 36.73b 0.29 Birden fazla doğum yapanlar 307 1.026 0.19 38.79a 0.25 DA BLinear DSY 0.452 0.05 0.452 0.05 a,b: P<0.01, DA: Doğum ağırlığı, DSY: Doğumda sağrı yüksekliği Yani işletmedeki bütün hayvanlara benzer çevre Tüzemen ve Yanar (2013)(36.6 kg), Bardakçıoğlu şartlarının sağlanması bu farklılıkların minimuma (2001)(34.33±0.46 kg), Yıldırım ve Yıldız inmesine yardımcı olacaktır. (2015)(35.96±1.15 kg) Yanar ve ark. (2004)(37.2±1.4 Doğum ağırlığına etkisi incelenen faktörlerden ana kg), Koçak ve ark.