Żołnierze wyklęci 1944-1963

Oprac. dr Łukasz Myszka, 2011- 2012

Kim byli?

żołnierze podziemia niepodległościowego i antykomunistycznego, stawiający opór sowietyzacji Polski i podporządkowaniu jej ZSRR w latach 1944-1963 walczyli o wolną Polskę mordowani przez sowietów i komunistów polskich w PRL-u „wyklęci”, skazani na niepamięć

Sytuacja na ziemiach polskich 1944 Styczeń – Armia Czerwona przekracza przedwojenną granicę Polski jednostki NKWD z gen. Iwanem Sierowem „czyszczą" z polskiej partyzantki obszar Kresów Wschodnich, który – za zgodą aliantów – traktowano jako integralną część należną Związkowi Sowieckiemu po przejściu granicy Ribbentrop-Mołotow formacje sowieckie nadal niszczą struktury Polskiego Państwa Podziemnego, torując drogę dyktaturze PPR Sowieci wstrzymują ofensywę, czekając aż Niemcy stłumią powstanie warszawskie Sytuacja na ziemiach polskich 1944-1945 powstają obozy jenieckie, areszty NKWD – dawne katownie – dla członków AK i podejrzanych o kontakt z podziemiem tortury i mordy na żołnierzach i oficerach AK, pracownikach Polskiego Państwa Podziemnego wywózki na Wschód Proces szesnastu 1945 marzec 1945 – porwanie 16 przywódców Polskiego Państwa Podziemnego czerwiec 1945 – pokazowy proces w Moskwie

Polacy zostali oskarżeni o to, że usiłowali zachować niepodległość własnego państwa, jednocześnie przeciwstawiając się narzuconemu ich krajowi marionetkowemu rządowi, jak również o to, że pozostali wierni rządowi w Londynie, który był w tym czasie uznawany przez cały świat, wyjąwszy ZSRR (George Orwell) Skazany Funkcja Wyrok Dalsze losy

ostatni dowódca AK, gen. komendant Sił Zbrojnych w prawdopodobnie Leopold 10 lat Kraju, Komendant Główny zamordowany w Wigilię 1946 Okulicki organizacji "NIE"

zmarł w więzieniu we wicepremier, Delegat Rządu Jan Władymirze 13 marca 1953 na 2 na Kraj, działacz Stanisław 8 lat tygodnie przed końcem wyroku; Stronnictwa Pracy, inż. Jankowski prawdopodobnie chemik zamordowany

zastępca Delegata Rządu RP zmarł w więzieniu na Butyrkach Stanisław na Kraj, minister dla spraw kilka dni przed zakończeniem Jasiukowic kraju, wiceprezes 5 lat kary - prawdopodobnie z Stronnictwa Narodowego, dr zamordowany ekonomii politycznej zwolniony 1 listopada 1945, powrócił do Polski, zgodził przewodniczący RJN, się na emigrację. Ponownie Kazimierz 1,5 przywódca i współtwórca aresztowany przez UB w 1947, Pużak roku PPS-WRN, prawnik skazany na 10 lat więzienia, zmarł 30 kwietnia 1950 w więzieniu w Rawiczu Jan Stanisław Jankowski

Gen. Proces szesnastu w Moskwie

„Niedźwiadek” Sytuacja na ziemiach polskich 1945-1947 czerwiec 1945 – wyrok w procesie szesnastu; utworzenie Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej lipiec 1945 – obława augustowska, największa sowiecka zbrodnia na Polakach po II wojnie światowej (około 600 z 2000 zatrzymanych osób związanych z podziemiem zostało wywiezionych w nieznanym kierunku i wszelki ślad po nich zaginął) 1946 – sfałszowane referendum w sprawie:

zniesienia Senatu

utrwalenia reform gospodarczo-społecznych

utrwalenia granicy zachodniej na Odrze i Nysie Łużyckiej 19 stycznia 1947 – sfałszowane wybory do sejmu lokale wyborcze obstawione przez Milicję Obywatelską, Ochotniczą Rezerwę Milicji Obywatelskiej, żołnierzy Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego i funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa władze miały do dyspozycji 130 tys. członków MO, 100 tys. ORMO, 100 tys.Komitet KBW, Wyborczy 50 tys. UB wynik Blok Demokratyczny (PPR, PPS, 80,1% SD, SL) Polskie Stronnictwo Ludowe 10,3% Zwłoki Józefa Hachlicy, prezesa koła Stronnictwo Pracy 4,7% PSL Kraków-Prokocim, zamordowanego skrytobójczo przez PSL "Nowe Wyzwolenie" 3,5% UB 22 października 1946 Bezpartyjni 1,4% Na rozstaju – jaką przyjąć postawę? próba ujawnienia się (podczas amnestii z 1945 i 1947) z nadzieją na rozpłynięcie w społeczeństwie budującym socjalizm; bądź dyskretne wycofanie się z walki o niepodległą i przedostanie się na ziemie zachodnie, z nadzieją na rozpoczęcie nowego życia szybka emigracja obliczona na wybuch III wojny światowej (np. licząca blisko 1000 osób Brygada Świętokrzyska NSZ w zwartym szyku przedostała się na Zachód) trwanie w oporze w kraju, często w imię solidarności z tymi, którzy nie mogli wyjść z lasu Na rozstaju – jaką przyjąć postawę?

Zajęcie Polski przez Armię Czerwoną i włączenie połowy jej terytorium do ZSRR sprawiło, że dziesiątki tysięcy żołnierzy nie złożyło broni. Gotowi byli walczyć o odzyskanie niepodległości, wypełnić złożoną przysięgę. Po jednej fali aresztowań przyszły następne. W okolicy aresztowanych liczono na setki. Brano i takich, którzy nie należeli do żadnej organizacji i w ogóle nie brali udziału w życiu społecznym. [...] Z czynniejszych członków AK, BCh i NSZ nie wzięto tylko tych, którzy zdołali się wymknąć. [..] Praca tej „demokracji”, popierana przez lubelski PKWN, polegała na wytępieniu wszystkich elementów niesolidaryzujących się z ruchem komunistycznym. Terenowe komórki PPR opiniowały dowolnie ludzi ze swoich terenów, a listy tych „wielkich przestępców” oddawano w ręce NKWD. Zaś NKWD robiło swoje. Gwałty nad kobietami i rabunki dopełniały tego pięknego obrazu. [...]

Dlaczego więc powstała partyzantka? Jest faktem niezaprzeczalnym, że powodem powstania partyzantki były owe bezwzględne i krwawe metody komunistyczne. I tylko one. [...] Istniejące warunki zmuszały do jakiejś decyzji: albo myśleć tylko o własnym przetrwaniu i czekać, co będzie dalej, albo brać czynny udział w wytwarzającym się ruchu obrony.

Zdzisław Broński „Uskok”, 1944 rok, za: Pamiętnik (1941-maj 1949), Warszawa 2004 My wiemy, że prowadzimy walkę bratobójczą i choć serce się kraje, choć sumienie się wzdraga, nie możemy jej uniknąć, bo nie jesteśmy jej prowokatorami. My chcemy Polski! Chcemy pokoju! Chcemy demokracji! Chcemy reformy rolnej! Ale przede wszystkim chcemy niepodległości!

Zdzisław Broński „Uskok”, 1945 rok, za: Pamiętnik (1941-maj 1949), Warszawa 2004 Najważniejsze organizacje niepodległościowe NIE; Delegatura Sił Zbrojnych na Kraj, 1944-1945 Wolność i Niezawisłość (WiN), 1945-1954 (1963) Narodowe Siły Zbrojne (NSZ), 1942-poł. lat 50. Konspiracyjne Wojsko Polskie (KWP), 1945-1954 Ruch Oporu Armii Krajowej (ROAK), od 1944 Narodowe Zjednoczenie Wojskowe (NZW), 1944- 1956 Liczebność

Powojenna konspiracja niepodległościowa była – aż do powstania Solidarności – najliczniejszą formą zorganizowanego oporu społeczeństwa polskiego wobec narzuconej władzy. W roku największej aktywności zbrojnego podziemia, 1945, działało w nim bezpośrednio 150-200 tysięcy konspiratorów, zgrupowanych w oddziałach o bardzo różnej orientacji. Dwadzieścia tysięcy z nich walczyło w oddziałach partyzanckich. Kolejnych kilkaset tysięcy stanowili ludzie zapewniający partyzantom aprowizację, wywiad, schronienie i łączność. Doliczyć trzeba jeszcze około dwudziestu tysięcy uczniów z podziemnych organizacji młodzieżowych, sprzeciwiających się komunistom. Łącznie daje to grupę ponad pół miliona ludzi tworzących społeczność Żołnierzy Wyklętych.

http://ipn.gov.pl/portal/pl/911/15522/Wstep.html W 1945 r. w lesie przebywało 13-17 tys. osób, w 1946 r. 6600-8600, zaś po amnestii, w latach 1947-1950 przez oddziały przewinęło się do 1800 partyzantów. Po 1950 r. walkę z bronią w ręku kontynuowało jeszcze 250-400 osób, z tym że po 1953 r. poza kilkoma wyjątkami nie tworzyli oni już grup o charakterze partyzanckim.

Atlas Polskiego Podziemia Niepodległościowego 1944 – 1956, Warszawa – 2007

Akcje zbrojne Akcje zbrojne Akcje zbrojne Bohaterowie ostatniego powstania

Rotmistrz „Witold” August Emil Fieldorf „Nil” Danuta Siedzikówna „Inka” Józef Kuraś „Ogień” „Łupaszka” Hieronim Dekutowski „Zapora” Franciszek Jaskulski „Zagończyk” Edward Taraszkiewicz „Żelazny” Leon Taraszkiewicz „Jastrząb” Stanisław Sojczyński „Warszyc” Rotmistrz Witold Pilecki „Witold” najodważniejszy z odważnych

jedyny człowiek w dziejach, który dobrowolnie dał się ująć, by trafić do niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz

w Auschwitz stworzył konspiracyjny Związek Organizacji Wojskowej, który przekazywał na Zachód informacje o Holokauście

był dowódcą w powstaniu warszawskim, trafił do niewoli niemieckiej

po wojnie na rozkaz gen. Andersa wrócił do kraju, by zbierać tu informacje wywiadowcze

aresztowany w 1947 przez UB, brutalnie torturowany; wyznał żonie: Oświęcim to była igraszka

25 maja 1948 zamordowany z wyroku komunistycznego sądu w warszawskim więzieniu przy Rakowieckiej

zostawił żonę i dwójkę dzieci

miejsce pochówku nieznane

August Emil Fieldorf „Nil” dowódca Kedywu

organizator i dowódca Kedywu (Kierownictwa Dywersji) Armii Krajowej (1942-1944)

wydał rozkaz likwidacji generała SS w Warszawie Franza Kutschery

zastępca Komendanta Głównego AK

dowódca organizacji NIE („Niepodległość”)

1945-1947 pod fałszywym nazwiskiem na zesłaniu w ZSRR

aresztowany w 1950, pomimo tortur odmówił współpracy z UB

24 lutego 1953 zamordowany z wyroku komunistycznego sądu w warszawskim więzieniu przy Rakowieckiej

miejsce pochówku nieznane (prawdopodobnie na Powązkach) Danuta Siedzikówna „Inka” nie miała 18 lat

pochodziła z patriotycznej rodziny, podczas wojny ojciec zesłany na Syberię, matka zamordowana przez Gestapo

jako 15-latka, w grudniu 1943 wstąpiła do AK (w AK były też jej dwie siostry)

aresztowana w czerwcu 1945 przez komunistów

odbita przez partyzantów, wstąpiła jako sanitariuszka do 5. Brygady Wileńskiej mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki”

aresztowana przez UB w lipcu 1946

podczas ciężkiego przesłuchania, bita i poniżana, nie wydała żadnego ze znanych jej adresów konspiracyjnych ani nie podała żadnych danych związanych z oddziałem, w którym służyła

28 sierpnia 1946 roku zamordowana z wyroku komunistycznego sądu w gdańskim więzieniu wraz z Feliksem Selmanowiczem „Zagończykiem” na sześć dni przed swoimi 18. urodzinami

przed śmiercią krzyknęła: Niech żyje Polska! Niech żyje Łupaszko

miejsce pochówku nieznane Jest mi smutno, że muszę umierać. Powiedzcie mojej babci, że zachowałam się jak trzeba.

Ryngraf 5 Brygady AK - Matka Boska Ostrobramska Józef Kuraś „Ogień” król Podhala

po kampanii wrześniowej w ZWZ oraz Konfederacji Tatrzańskiej

w 1943 Niemcy wymordowali jego rodzinę: ojca, żonę i 2,5-letniego synka oraz spalili jego dom; Kuraś przyjmuje pseudonim „Ogień”

związany z ruchem ludowym

jako dowódca miał ogromne poparcie wśród ludności

zdradzony przez łączniczkę, której UB aresztował syna gimnazjalistę

popełnił samobójstwo strzałem w skroń podczas walki z obławą UB i KBW 21 lutego 1947

miejsce pochówku nieznane Walczyliśmy o Orła, teraz – o Koronę dla Niego, hasłem naszym Bóg, Ojczyzna, Honor (teks ulotek rozwieszanych na Podhalu) Oddział Partyzancki "Błyskawica" walczy o Wolną, Niepodległą i prawdziwie demokratyczną Polskę [...] Walczyć będziemy tak o granice wschodnie jak i zachodnie [...]. Nie uznajemy ingerencji ZSRR w sprawy wewnętrzne państwa

Przejęta przez UB kartka z tekstem polskiego. Komunizm, który przysięgi obowiązującej we wszystkich pragnie opanować Polskę, musi oddziałach „Ognia”: „Przysięgam Panu Bogu zostać zniszczony. (fragment Wszechmogącemu, że będę wiernie służył Ojczyźnie swojej. Dla Polski Ludowej poświęcę listu do Bieruta z 1946) swoje życie. Rozkazy swoich dowódców będę sumiennie wykonywał, o prawa należne chłopu i wsi polskiej będę walczył. Tajemnicy dochowam choćby padło przypłacić własną krwią. Tak mi dopomóż Bóg.”

Zygmunt Szendzielarz „Łupaszka” „nasz wódz ukochany”

walczył w kampanii wrześniowej, a następnie w ZWZ- AK

legendarny obrońca polskich Kresów

w 1943 stanął na czele 5. Brygady Wileńskiej AK, walcząc z Niemcami, ich litewskimi sojusznikami oraz partyzantką sowiecką i polskimi komunistami

od 1944 walczył na Białostocczyźnie, od 1946 na Pomorzu Zachodnim, Kaszubach, Kociewiu, Warmii, Mazurach i Borach Tucholskich

w ciągu 7 miesięcy 1946 jego oddziały przeprowadziły 170 akcji, rozbiły 27 posterunków MO i placówek NKWD

aresztowany w czerwcu 1948 przez specjalną grupę MBP, skazany na 18-krotną karę śmierci

8 lutego 1951 zamordowany z wyroku komunistycznego sądu w warszawskim więzieniu przy Rakowieckiej

miejsce pochówku nieznane Nie jesteśmy żadną bandą, tak jak nas nazywają zdrajcy i wyrodni synowie naszej ojczyzny. My jesteśmy z miast i wiosek polskich. My chcemy, by Polska była rządzona przez Polaków oddanych sprawie i wybranych przez cały Naród, a ludzi takich mamy, którzy i słowa głośno nie mogą powiedzieć, bo UB wraz z kliką oficerów sowieckich czuwa. Dlatego też wypowiedzieliśmy walkę na śmierć lub życie tym, którzy za pieniądze, ordery lub stanowiska z rąk sowieckich, mordują najlepszych Polaków domagających się wolności i sprawiedliwości.

(jedna z ulotek 5. Brygady Wileńskiej)

My z wami walki nie chcemy. Walki te przynoszą śmierć dla wielu młodych, pełnych dzielności, patriotyzmu i prawa do życia, istnień – śmierć zupełnie niepotrzebną. [...] Nie obchodzą nas partie, lub te czy owe programy. My chcemy Polski suwerennej, Polski chrześcijańskiej, Polski – polskiej.

(ulotka skierowana do żołnierzy LWP i funkcjonariuszy UB)

Ppor. Lucjan Minkiewicz Ppor. Zdzisław Badocha „Żelazny” (z lewej), "Wiktor", sądzony razem z dowódca 5. szwadronu 5. Brygady Wileńskiej AK, mjr "Łupaszką", skazany na poległ w walce z UB 28 czerwca 1946 roku karę śmierci i zamordowany 8 Ppor. Henryk Wieliczko „Lufa”, dowódca lutego 1951 roku na 4. szwadronu 5. Brygady Wileńskiej AK. Aresztowany Mokotowie przez UB w czerwcu 1948 roku, skazany na karę śmierci, rozstrzelany w marcu 1949 roku na zamku w Lublinie Ostatni niezłomny – Józef Franczak „Lalek” zamordowany przez grupę operacyjną ZOMO 21 października 1963

Wykonane przez SB pośmiertne zdjęcie Józefa Franczaka ps. „Lalek". Zwyrodnialcy z UB/SB oddali rodzinie ciało pozbawione głowy. Straty osobowe

W latach 1945-1956, według ciągle niepełnych danych, z rąk polskich i sowieckich komunistów: zginęło 8,6 tys. żołnierzy podziemia niepodległościowego 5 tys. skazano na karę śmierci (ponad połowę kar wykonano). Dodatkowo, w obozach i więzieniach śmierć poniosło ponad 20 tysięcy "żołnierzy wyklętych". Piosenki żołnierskie

Rzuciliśmy swe własne domy, Gdy ziemia ojczysta skąpana we łzach rzuciliśmy najbliższych nam, o pomstę krew woła męczeńska. nie po to by pisano tomy, Kto walczy o wolność i mści się za krew lub aby zdobyć serca dam. to Piąta Brygada Wileńska. A szlakiem zuchwałym prowadzi ją Myśmy rebelianci, wódz, polscy partyzanci. „Łupaszka” – bohater nieznany. Poszliśmy w las, Z nim tylko umierać i walczyć by móc bo nadszedł czas, bo nadszedł czas. z niewoli kraj wyrwać kochany. Wiernie iść będziemy twoim śladem, Bo ty jesteś z nami, z tobą Bóg. Nie chcemy sierpów ani młotów Śmiało trwać będziemy pod kul gradem, i obrzydł nam germański wróg, aż wolności zagrzmi złoty róg. na pomstę mamy dziś ochotę Przez szturmy zuchwałe i walki od lat za Polskę spłacić krwawy dług. dla wroga on stał się zagładą. I płynie pieśń wolna i dumna we świat Idziemy dziś na polskie szosy, za Piątą Wileńską Brygadą. idziemy na zasadzek moc, bo chcemy zmienić wojny losy, Dziś naszym udziałem jest walka i znój więc idziem w dzień i idziem w noc Przyszłości los czeka nieznany. Piosenka oddziału Czesława Zajączkowskiego Za Polskę kochaną prowadzi nas w bój „Ragnera”. Komendant „Ragner” był najbardziej „Łupaszka” nasz wódz ukochany. znienawidzonym i poszukiwanym przez Sowietów dowódcą polskiego podziemia na Nowogródczyźnie. Mówili o nim: „czort w oczkach” (diabeł w okularach). Poległ wraz z Piosenka „Wiernie iść będziemy...”, kilkoma żołnierzami 3 XII 1944, okrążony pod Niecieczą z 30- znana jako „Hymn 5 Brygady Wileńskiej”, osobowym oddziałem osłonowym przez 1.400 napisana wiosną 1945 . funkcjonariuszy NKWD wspartych artylerią i bronią pancerną. Do dziś nie ma grobu. Tylko dla honoru

Po niezliczonych polskich lasach błąkają się niedobitki zbrojnych oddziałów, z orłami na czapkach, z ryngrafami na piersiach, nie pogodzone z przegraną, walczące z zaciśniętymi zębami o głodzie i chłodzie, już tylko dla honoru, dla protestu, bez nadziei na zwycięstwo, same i opuszczone. Z niczyjego rozkazu Stefan Korboński, W imieniu Kremla

Bezdomni i Podziemni, jak w bajce szli widmowi. Z niczyjego rozkazu, z własnego wyboru. Już tylko na te próby męstwa i honoru. Już tylko, by tych prochów nie oddać wrogowi.

Marian Hemar, O wielkim bojowniku Leśni chłopcy [umieli] karabinem i granatem bronić swojego życia, byli natchnieniem dla komendantów obwodów, okręgów i innych. [...] niezmiennie walczyli, śpiewali i od czasu do czasu ginęli.

Zdzisław Broński „Uskok”, Pamiętniki

W PRL-u Troska o pamięć dziś

Janusz Kurtyka Przekazanie przez Prezydenta RP Lecha prezes IPN 2005-2010; redaktor naczelny Kaczyńskiego Krzyża Komandorskiego z Gwiazdą „Zeszytów Historycznych WiN-u” 1994-2010 Orderu Odrodzenia Polski, nadanego pośmiertnie Józefowi Franczakowi "Lalkowi", na ręce syna Marka Franczaka 1 marca 1951 roku w mokotowskim więzieniu komuniści strzałem w tył głowy zamordowali przywódców IV Zarządu Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość – Łukasza Cieplińskiego i jego towarzyszy walki.

Tworzyli oni ostatnie kierownictwo ostatniej ogólnopolskiej konspiracji kontynuującej od 1945 roku dzieło Armii Krajowej.

Źródła

Atlas Polskiego Podziemia Niepodległościowego 1944 – 1956, Warszawa – Lublin 2007 Żołnierze wyklęci 1943-1963 (seria wydawnicza Rzeczpospolitej, 2011) Zdzisław Broński „Uskok”, Pamiętnik (1941-maj 1949), Warszawa 2004 http://www.ipn.gov.pl http://podziemiezbrojne.blox.pl http://www.zolnierzewykleci.pl http://www.fundacjapamietamy.pl CZEŚĆ ICH PAMIĘCI !