deSingel 93-94

Willem Breuker Kollektief

3 februari 94 Jazz Kollektief

Willem Breuker saxen klarinet André Goudbeek altsax Peter Barkema tenorsax Alex Coke saxen fluit Andreas Altenfelder trompet Boy Raaymakers trompet Gregg Moore trombone banjo Bernard Flunnekink trombone tuba Arjen Gorter bas Henk de Jonge piano Rob Verdurmen percussie

inleidend gesprek door Rob Leurentop Foyer Rode Zaal 19.15 uur aanvang concert 20.00 uur pauze omstreeks 21.00 uur einde concert omstreeks 22.15 uur ism. Radio 1, In De Club Willem Breuker Kollektief

Het Willem Breuker Kollektief is een ensemble dat een lem Breuker Kollektief de zogenaamde 'hogere' kunst­ eigen muziekvorm heeft ontwikkeld, die zich onttrekt muziek met allerlei vormen van populaire muziek. Die aan alle traditionele scheidingslijnen. In de tweede helft verbindingen verbloemt Breuker niet - hij brengt ze in van de jaren '60 begonnen Breuker en een aantal gelijk­ tegendeel zo helder mogelijk naar voren, vaak in abrup­ gestemde musici in Europa zich zelfstandiger op te te overgangen. Zijn doel is helderheid; de luisteraar stellen tegenover de Amerikaanse jazzmuziek. Behou­ wordt in staat gesteld te volgen wat er gebeurt. Er zijn den werden de improvisatie en de sterke persoonlijke geen dubbele bodems, geen verborgen verleiders en inbreng, maar materiaal en werkwijze kwamen los te andere trucs. Alle kaarten liggen open en bloot op tafel. staan van de Afro-Amerikaanse muziek. In de jaren '70 Wel valt er af en toe heel wat te lachen, want Breuker ontwikkelde deze geïmproviseerde muziek zich op vele schuwt de kritische ironie niet. Soms wordt deze ironie plaatsen ter wereld in vele vormen. Het aandeel van door het Kollektief met theatrale bijdragen onder­ Willem Breuker aan deze ontwikkeling was van beslis­ streept. sende betekenis. Voor hem was improvisatie niet een nieuw dogma, maar een aanleiding om de muziek van Hoewel de erkenning niet vanzelf kwam, gaf de alle plaatsen en tijden eens opnieuw te bekijken - een (inter)nationale muziekwereld zich tenslotte gewon­ benadering die later alom navolging vond. Met zijn nen. Het Kollektief is thans paradepaard op alle belang­ Kollektief introduceerde hij deze muziek in brede king; rijke festivals van moderne muziek, van Manhattan tot het orkest maakte tal van succesrijke tournees door Moskou. West- en Oost Europa, Noord en Midden-Amerika, India en de USSR. De activiteiten van het Kollektief bestrijken een zeer ruim terrein. Uitgebreid met de Mondriaan Strings Breuker formeerde het kollektief in 1974. De elfmans- voert het de werken van componisten als Gershwin, groep is het instrument waarmee hij gestalte geeft aan Weill en Satie uit. Hun partituren krijgen in de versie zijn muzikale ideeën. Gecomponeerde en geïmprovi­ van het Willem Breuker Kollektief een nieuwe transpa­ seerde aspecten nemen daarbij een evenwaardige rantie, terwijl de oorspronkelijke inzet intact wordt plaats in. Het repertoire omvat voornamelijk werken gelaten. In Nederland realiseerde het Kollektief doorde van Breuker zelf, en daarnaast ook een aantal stukken jaren heen veel theaterproducties, oa. samen met Lode- van andere leden van het orkest. Alle composities wer­ wijk de Boer, Dimitri Frenkel Frank, Freek de Jonge en den speciaal voor het orkest geschreven en zijn afge­ Ischa Meijer. Ook de thuisbasis Amsterdam wordt niet stemd op het karakter van het ensemble en van zijn vergeten - sinds 1975 organiseert het Kollektief zijn eigen leden. De geïmproviseerde partijen worden gespeeld festival, de Klap op de Vuurpijl, door de NOS vele malen door alle muzikanten van het Kollektief; zij allen zijn op Oudejaarsavond live uitgezonden. improvisatoren met ruime ervaring. Zich niet storend aan gegroeide muzikale hiërarchieën, verbindt het Wil­ Willem Breuker Kollektief 'België is voor ons een doorreisland'

Op basis van hun activiteiten op de Belgische podia zou 'Machine Gun', een waanzinnig stuk losgeslagen im­ je makkelijk kunnen besluiten dat het eens zo roem­ provisatie waaraan ook de Antwerpse pianist Fred Van ruchte Willem Breuker Kollektief een stille dood gestor­ Hove meedeed. De plaat kreeg destijds als ondertitel ven is. Maar dat is een dwaling: internationaal geniet de 'Fast gun for automatic firing' mee, en dat geeft zo Nederlandse componist, saxofonist en bedenker van ongeveer weer wat er te horen is. 'Machine Gun' is een theatrale muziekhappenings nog steeds veel aanzien. stuk legende en wordt beschouwd als het startpunt van Eigenlijk groeit zijn reputatie nog naarmate we ons de Europese vrije improvisatie. Nochtans werpt Willem verder verwijderen van de historische wortels van deze Breuker terloops op: 'Dat ding is vandaag natuurlijk provo-jazz. Dat er in België al jarenlang geen podium volstrekt onbeluisterbaar geworden. Toen was het no­ voor hem en zijn bende wordt vrijgemaakt, kan dus dig om zoiets te maken, maar van zodra je daar geko­ gerust als een vergissing beschouwd worden. men bent moet je een stap verder zetten. Ik heb de Breuker: 'België is voor ons jammer genoeg een soort indruk dat Peter Brötzmann dat nooit gedaan heeft.’ doorreisland op weg naar Frankrijk of zo. Want voor Wat Breuker bedoelt met 'een stap verder' is duidelijk: muziek als de onze is er bij jullie helemaal geen organi­ uit zijn links-radicale gedachtengoed putte hij de ener­ satiestructuur. Het offensief van de improviserende gie en de wil om met zijn muziek de straat in te trekken. musici is op niets uitgedraaid terwijl wij in Nederland Hij versmolt jazz en improvisatie met theater en politie­ dankzij de BIM (Bond van Improviserende Musici, DW) ke actie. Aanvankelijk diende het kwartet van Misha al twintig jaar een beleid hebben dat de jazz ten goede Mengelberg daarvoor als uitvalsbasis, een groep die komt.' Een gesprek met de man die straks eindelijk nog internationaal soms veel stof deed opwaaien. Geen eens op een Belgisch podium mag. wonder want mei '68 stond voor de deur.

De muziek van Breuker had in geen ander decennium De samenwerking met Mengelberg liep even later ech­ kunnen ontstaan dan in de woelige jaren zestig en in ter vast: 'We hadden niet echt veel meningsverschillen, geen ander land dan Nederland. Toen de internationale maar Misha is iemand die al tevreden is wanneer hij jazzscène omgespit werd door de revolutie van de free links en rechts eens een paar keer kan spelen. Ik wilde jazz en de daaropvolgende bewegingen in Chicago, meer vooruit en van alle dingen tegelijk proeven'. De kreeg de Nederlandse muziekwereld af te rekenen met wegen scheidden dus: Mengelberg leidde voortaan het een paar taaie kerels met wilde ideeën. Misha Mengel­ ICP-orkest () en Breuker ging berg, en Willem Breuker waren de boeg­ van start met het Willem Breuker Kollektief. Het Kol- beelden van een nieuwe muziekcultuur die radicaal lektief veroverde de wereld met zijn studentikoze ver­ tegen de gevestigde Nederlandse waarden inging. Ze smelting van jazz, Kurt Weill, chanson, theater en werden daarin gesteund door Westeuropese collega's, volksmuziek. Een wilde achtervolging tussen twee zo maakten Breuker en Bennink in 1968 deel uit van de saxofonisten kon er eindigen in een vrolijk gezongen groep van Peter Brötzmann op de legendarische kreet 'Tulpen uit Amsterdam', dat soort dingen. Het hoorde natuurlijk allemaal bij de ambiance van die tijd en je zou Niettemin is de BIM er toch in geslaagd de jazz in het procédé geen lang leven toedichten als Breuker en Nederland een officiële status te geven (wat bij ons nog zijn muzikanten het niet voortdurend vernieuwden en steeds niet gebeurd is). 'Als je hoorde wat de mensen herdefinieerden. Gaandeweg raakte hij trouwens meer van de Amsterdamse Kunstenraad van jazz vonden: die en meer bij echte theaterprojecten betrokken, of bij het dachten dat het nog een beetje studentenmuziek was. cabaret van Freek De Jonge bijvoorbeeld ('Stroman en Iets wat je in het weekend speelt, voor de lol op zondag­ Trawanten'). 'Die theaterstukken zijn echt wel interes­ middag met een biertje erbij. Gelukkig werkten sommi­ sant. Zo hebben we vorig jaar wel vijftig voorstellingen gen van ons ook op andere terreinen. , gedaan met Loes Luca. We stonden in alle theaters van en ikzelf: wij schreven ook theater- het land, en het publiek dat je daar krijgt, weet totaal en toneelmuziek, en stukken voor symfonische orkes­ niets van onze muziek af. Ze weten niet waar het van­ ten. Dat konden we allemaal en daar werden wij ook daan komt en waar het eigenlijk voor stond en staat. Dat voor gevraagd. Dat heeft bij die heren uiteindelijk de is heel gek, maar het is leuk om die mensen dan stevig ogen geopend.' te verrassen.' Dankzij concrete subsidieprojecten als het Poolplan en Het succes van Breuker hangt ook samen met het het Podiumplan is er in Nederland al geruime tijd een succes van de organisatie die hij mee in het leven riep: min of meer leefbare situatie voor jazzmuzikanten. de BIM. Breuker: 'De BIM is in een stroomversnelling Maar intussen zijn ook de tijden veranderd: jazz wordt gekomen toen we in 1970 per ongeluk de Stichting Jazz in Nederland al ruim tien jaar aan het Conservatorium in Nederland konden overnemen. We gingen naar een gedoceerd en dat drukt zijn stempel op de nieuwe vergadering van die Stichting en we zeiden gewoon: generatie jazzmuzikanten in Nederland. jullie zijn platenverzamelaars, jullie kennen alle solo's van Charlie Parker uit het hoofd en jullie wisselen wat Breuker: 'Ach het is allemaal zo weinig avontuurlijk. Je materiaal uit. En één keer per jaar geven jullie een hebt nu weer een heel groot circuit van leuke bebopspe- jazzprijs weg. Maar voor de Nederlandse jazzmusici lers. En die spelen nu weer in de café’s hier in de stad doen jullie niks. Nou, die mensen waren toen zo ont­ voor vijfenzeventig gulden per avond. Ze vinden het zettend beledigd dat ze allemaal opgestapt zijn en ons niet eens erg als er door hun muziek heen gepraat die Stichting cadeau gedaan hebben.' Daarmee was de wordt. Ze keren dus terug naar de manier waarop de officiële erkenning een feit en kon de BIM beginnen met jazzmuziek vroeger functioneerde. Luister maar naar een actieplan om jazz en geïmproviseerde muziek een de platen van vroeger: daar wordt keihard doorheen volwaardige functie te geven in de muziekmaatschap­ geluld en de drank wordt bijna in de microfoon gego­ pij. 'Waarom hebben ballet, concertmuziek en theater ten. Ik heb een plaat van Cannonball Adderley waarop wel subsidie? Waarom lopen er in die circuits allerlei de telefoon rinkelt aan de bar. Dat gebeurde allemaal. mensen rond met een full-time job en waarom heeft de Die tendens is er in Amerika trouwens nog steeds. Het geïmproviseerde muziek dat niet? publiek kan zich daar niet eens voorstellen dat een Nou, er zit bijvoorbeeld geen diploma aan vast, en leg muzikant zich moet concentreren op wat hij doet. Ze dan maar uit dat het om een belangrijk cultuurver­ zien het echt als een coktailbar met een muziekje. Alsof schijnsel gaat.' je een knop omdraait.' Is het dan geen goede zaak dat jazz nu aan de conserva­ nog meer Jazz in deSingel toria gedoceerd wordt? Breuker: 'Het klopt precies wat er gebeurt. Want de bebop van Charlie Parker is via theorie en boeken perfect achterhaalbaar. Je kan die loopjes instuderen. vrijdag 11 februari 94 Het is een heel afgebakend en overzichtelijk terrein, Steve Lacy sopraansax waarin door een aantal geniale mensen fantastische Mai Waldron piano dingen bedacht zijn. Daar kan je dus ook les in geven, en je kan perfect nagaan of het werk van de student beant­ vrijdag 18 februari 94 woordt aan wat er in die boeken staat. Je kan er een cijfer Steve Lacy sopraansax solo voor geven en dus een diploma. Maar er wordt natuurlijk Art Song Trio: niet gevraagd om zelf wat te bedenken. Irene Aebi stem en altviool Technisch gezien is er nu zeker een betere generatie dan Carol Robinson klarinet in onze tijd. Ze hebben veel meer gestudeerd dan wij. Petia Kaufman clavecimbel Wij hebben het bijna allemaal aan onszelf moeten leren. Shiro Daimon dans Maar wat win je ermee. Je krijgt er geen interessantere muziek mee, en zeker geen rare eigenwijze mensen. Dat vrijdag 25 februari 94 er eens wat mensen opstaan die zeggen: ach, die slij­ Steve Lacy in Sextet en in Octet merd van een Breuker moet nu maar eens ophouden, Steve Lacy sopraansax wij gaan nu de muziek bepalen. Dat zou pas leuk zijn. Steve Potts alt & sopraansax Maar ik kom alleen maar aardige mensen tegen die Bobby Few piano goed kunnen spelen. Een brutaliteit van een Han Ben- Jean-Jaques Avenel bas nink, of een Mengelberg of anderen: die heb je niet Irene Aebi stem meer. Dat is tekenend.' John Betsch percussie Glenn Ferris trombone De traditionalistische tendens die momenteel wereld­ wijd triomfeert zint Breuker hoegenaamd niet: 'Ik wil vrijdag 11 maart 94 niet beweren dat er nooit goede muziek van komt, maar Louis Sclavis Sextet het gaat toch ook over hoe je er verder over nadenkt. Ik Ellington on the Air bedoel: Wynton Marsalis speelt Buddy Bolden na en verkoopt dat als nieuwe jazz. Dat is puur bedrog. Met donderdag 21 april 94 hele verhalen eromheen over de toekomst van de jazz. Albert Mangelsdorff . Eric Watson . John Lindbergh Flauwe kul, gewoon muziek uit de twintiger jaren na­ spelen. Dat ze het technisch aankunnen hoor ik ook wel, daar mankeert het niet aan, maar aan de gedachtengang mankeert het wel behoorlijk.'

Didier Wijnants (De Morgen) deSingel wordt betoelaagd door de Vlaamse Gemeenschap en geniet de steun van de Provincie Antwerpen. Ook dit jaar wordt de artistieke werking mede mogelijk gemaakt door Agfa-Gevaert, Gemeentekrediet, Knack, De Morgen, de Nationale Loterij en S.W.I.F.T.