Fylkesstatistikk 2018

Home , Akershus, Buskerud

FYLKESSTATISTIKK2018 MØRE OG ROMSDAL INNHALD 1 Demografi 4 Reiseliv 33 Utdanningsnivå 56 Rutebil 70 Folketalsutvikling 4 Landbruk 34 9 Folkehelse 57 Hurtigbåt 70 Flytting 8 Fiskeri og havbruk 36 Overvekt og fedme hos ungdom på sesjon 57 Ferje 71 Innvandring 10 Maritim næring 38 Ungdoms bruk av hasj og marihuana 58 Kollektivtrafikk- reiseinformasjon 72 Fødslar og fruktbarheit 13 5 FoU 40 10 Tannhelse 59 Kollekjtivtrafikk- Travel like the locals 72 Folketalsframskriving og eldrevekst 14 Tildelingar frå Forskningsrådet 40 11 Helse- og sosialsektoren 60 Trafikkulykker 73 Sentralitet 18 FoU i næringslivet 40 Heslepersonell i kommunane 60 16 Kommuneøkonomi 74 Tett og spreiddbygd busetnad 19 Skattefunn 41 Jordmødre og heimebesøk ved fødsel 61 Økonomiske indikatorar 74 2 Pendling 20 Regionale forskingsmidlar 41 12 Klima og miljø 62 Lån 75 3 Arbeidsmarknad 22 6 Eksport 42 Plastavfall 62 17 Hovudpostar frå likninga 76 Arbeidsplassdekning 22 7 Kultur 43 Elbiler 63 18 Likestilling og demokrati 77 Arbeidsløyse 23 Arkologiske kulturminne 43 13 Areal 64 Likestillingsindeksen 77 Uføre/sjukefråvær 24 Bibliotek 44 Planstatus for nye bustadar 64 Politisk deltaking og representasjon 78 4 Sysselsetting og næringsliv 25 Spelemidlar til anlegg for Fritidsbygg 65 Lokale folkeavstemmingar 79 Næringsstruktur 25 idrett og fysisk aktivitet 46 14 Budstadmarknaden 66 19 Lovbrot 80 Sysselsetting alle næringar 26 Frivillige organisasjonar 48 Igangsette og fullførte bustadar 66 Melde lovbrot 80 Sysselsetting etter kommune 27 8 Utdanning og kompetanse 49 Bustadsal 67 Sysselsette etter fagfelt og utdanning 29 Elevane sine utdanningsønskje 49 15 Samferdsel 68 Sysselsetting innvandrarar 30 Søkarar & elevar i vidaregåande opplæring 50 Stenging av undersjøiske tunnelar 68 Sysselsetting menn og kvinner 31 Gjennomføring vidaregåande opplæring 53 Atlanterhavstunnelen 69 Nyetableringar 32 Studentar 54 Sykkel 69

2 FAKTA VI LIKER OG IKKJE LIKER Statistikk er alltid mest artig å legge fram situasjonen i alle dei 36 kommunane i Møre sysselsetting og arbeidsmarknad, pendling, når tala er positive eller viser at utviklinga og Romsdal. Kommunane blir enkelte stadar utdanningsval, bustadbygging og kom- går den rette vegen. Vi i fylkeskommunen nådelaust framstilt i grønt og raudt – etter muneøkonomi. Noko variasjon over tema gleder oss over tabellar som viser Møre og trafikklysprinsippet. prøver vi likevel å ha. I denne utgåva har vi Romsdal på toppen av fylkesrangeringa. Og m.a. tatt med stenging av tunnellar, arkeolo- når vi ikkje er blant dei med høgast skår, er Lesarane kan meine at tala som blir presentert giske registreringar, talet på elbilar og lokale det ein god trøyst når vi finn at vi er blant dei ikkje gir eit dekkande bilde av situasjonen. folkeavstemmingar. med størst forbetring. Då er det viktig å gå bak tala, og sjå kva er det som eigentleg er målt. Kva skuldast det Sjølv om Fylkesstatistikk 2018 er på 82 sider, I vårt arbeid med statistikk kan vi likevel ikkje at vi får ein dårleg skår? Det kan også vere så er det mange område i samfunnet som velje tema etter kva Møre og Romsdal gjer rett å stille spørsmål om kor pålitelege dei ikkje er dekt. Du finn meir statistisk mate- det godt på. Fylkesstatistikken er meint som innsamla tala er. Kanskje skuldast resultatet riale på Plan- og analyseavdelinga si nettside eit arbeidsverktøy for eigne tilsette, politi- ei feilrapportering? Bruk av registerdata, slik www.mrfylke.no/statistikk. Her finn du mel- karar, kommunane, næringslivet og media, som KOSTRA, er avhengige av at det er gode lom anna to notat frå 2018 om barn og unge samt andre som har behov for oppdatert system for rapportering hos mottakarar og og om flyttestraumar i Møre og Romsdal. Sjå statistikk i sitt arbeid. Det skal vere eit kunn- avsendarar av statistikken. Nokre tal kan også meir statistikk om kvar kommune på skapsgrunnlag for avgjersle. Da må vi presen- også vere tvitydige. Eit døme her kan vere www.mrfylke.no/kommunestatistikk. fylkesstatistikk. tere heile bildet, og identifisere utfordringar i melde lovbrot. Er låge tal i ein kommune eit mrfylke.no/2018/ fylket som må handterast. uttrykk for lite kriminalitet, eller kan avstand Den største makta vi som arbeider med sta- og manglande nærvær av politi forklare noko? tistikk har, ligg i kva vi vel å ta med. Ta gjerne Det kan vere mykje lærdom i å samanlikne Sunn kritisk sans kjem godt med i lesing av kontakt med oss om det er eit tema du synest seg med andre, det gir ein peikepinn på kor statistikk. manglar og som du vil vi skal ta med neste år. god eller dårleg eigen situasjon er. I fylkesstatistikken har vi derfor mange oversikter Mykje av innhaldet i fylkesstatistikken er fast God lesing! som viser rangering av fylka. Du finn du frå år til år. Dette er tema det er viktig å følgje Ole Helge Haugen også mange tabellar og grafar som viser utviklinga på, slik som folketalsutvikling, fylkesplansjef

mrfylke.no/fylkesstatistikk 3 Kjelde: SSB Svakaste folketalsvekst på over ti år Folketalsutvikling 1998–2018, per 1. januar I 2017 auka folketalet i Møre og Romsdal med 582 personar, Personar Endring i prosent Tal personar ein vekst på 0,2 prosent. Tilsvarande auka folketalet i Noreg 1998 2008 2013 2016 2017 2018 1998-2008 2008-2018 2017-2018 2017-2018 med 0,7 prosent. Både for Møre og Romsdal og landet var Molde 23 381 24 294 25 936 26 732 26 822 26 900 3,9 10,7 0,3 78 1 dette ein nedgang i veksten på 0,2 prosentpoeng samanlikna Ålesund 37 901 41 833 45 033 46 747 47 199 47 510 10,4 13,6 0,7 311

DEMOGRAFI Kristiansund 22 018 22 661 24 131 24 526 24 442 24 300 2,9 7,2 -0,6 -142 med 2016. Folketalsutviklinga i Møre og Romsdal var den Vanylven 3 637 3 530 3 336 3 256 3 203 3 187 -2,9 -9,7 -0,5 -16 lågaste sidan arbeidsinnvandringa starta for fullt i 2007. Sande 3 108 2 502 2 628 2 559 2 540 2 522 -19,5 0,8 -0,7 -18 Herøy 8 315 8 353 8 847 8 972 8 957 8 965 0,5 7,3 0,1 8 Sogn og Fjordane, Telemark og Finnmark hadde lågare Ulstein 6 385 6 946 7 927 8 430 8 457 8 555 8,8 23,2 1,2 98 vekst enn Møre og Romsdal. I desse fylka var folketalet Hareid 4 721 4 741 5 057 5 189 5 185 5 150 0,4 8,6 -0,7 -35 nesten uendra det siste året. Nordland og Oppland hadde Volda 8 244 8 406 8 827 9 037 9 102 9 188 2,0 9,3 0,9 86 same vekst som oss. Akershus med 1,6 prosent og Aust- Ørsta 10 374 10 163 10 456 10 677 10 744 10 812 -2,0 6,4 0,6 68 Agder med 1,3 prosent hadde høgast folketalsvekst av fylka Ørskog 2 065 2 119 2 267 2 310 2 296 2 267 2,6 7,0 -1,3 -29 i 2017. «Petroleumsfylka» med storbyar, Rogaland med 0,3 Norddal 1 989 1 761 1 739 1 652 1 663 1 670 -11,5 -5,2 0,4 7 prosent og Hordaland med 0,5 prosent, hadde og svakare Stranda 4 640 4 543 4 610 4 598 4 623 4 587 -2,1 1,0 -0,8 -36 vekst enn på mange år. Stordal 1 092 979 1 052 1 020 1 005 972 -10,3 -0,7 -3,3 -33 Sykkylven 7 160 7 491 7 673 7 675 7 695 7 695 4,6 2,7 0,0 0 20 av kommunane i fylket hadde folketalsauke i 2017. Størst Skodje 3 505 3 750 4 282 4 620 4 667 4 680 7,0 24,8 0,3 13 auke i talet på innbyggarar hadde Ålesund med 311 perso- Sula 6 938 7 626 8 397 8 952 9 007 9 131 9,9 19,7 1,4 124 nar. På dei neste plassane følgde Sula med 124 og Giske Giske 6 271 6 777 7 541 8 094 8 176 8 292 8,1 22,4 1,4 116 med 116 fleire innbyggarar i 2017. Samla hadde desse tre Haram 8 734 8 617 9 020 9 200 9 312 9 345 -1,3 8,4 0,4 33 Vestnes 6 490 6 434 6 626 6 611 6 577 6 559 -0,9 1,9 -0,3 -18 kommunane ein vekst som er om lag like høg som i heile Rauma 7 615 7 379 7 421 7 492 7 503 7 507 -3,1 1,7 0,1 4 fylket samla. Nesset 3 267 3 061 2 995 2 970 2 963 2 946 -6,3 -3,8 -0,6 -17 Størst relativ vekst hadde Giske, Sula og Sandøy med 1,4 Midsund 2 009 1 901 2 010 2 088 2 085 2 049 -5,4 7,8 -1,7 -36 Sandøy 1 359 1 281 1 291 1 270 1 246 1 263 -5,7 -1,4 1,4 17 prosent. I tillegg til desse kommunane hadde også Ulstein Aukra 2 983 3 174 3 339 3 518 3 547 3 557 6,4 12,1 0,3 10 ein vekst lik eller større enn landsgjennomsnittet. Fræna 9 105 9 189 9 614 9 717 9 741 9 775 0,9 6,4 0,3 34 Eide 3 096 3 362 3 476 3 467 3 454 3 440 8,6 2,3 -0,4 -14 For Sykkylven var folketalet 31.12.2017 nøyaktig det same Averøy 5 520 5 402 5 651 5 826 5 856 5 859 -2,1 8,5 0,1 3 som eitt år tidlegare. Dei resterande 15 kommunane i fylket Gjemnes 2 732 2 636 2 557 2 593 2 611 2 623 -3,5 -0,5 0,5 12 kunne registrere nedgang i folketalet i 2017. Størst relativ Tingvoll 3 094 3 082 3 116 3 103 3 109 3 078 -0,4 -0,1 -1,0 -31 nedgang var det i Stordal med 3,3 prosent, Halsa med 1,8 Sunndal 7 378 7 357 7 205 7 160 7 126 7 119 -0,3 -3,2 -0,1 -7 prosent og Midsund med 1,7 prosent. Berre seks kommu- Surnadal 6 319 6 039 5 927 5 969 5 986 5 978 -4,4 -1,0 -0,1 -8 nar i landet hadde større relativ nedgang i folketalet enn Rindal 2 193 2 045 2 061 2 036 2 026 2 039 -6,7 -0,3 0,6 13 Stordal i 2017. Halsa 1 903 1 671 1 606 1 547 1 599 1 571 -12,2 -6,0 -1,8 -28 Smøla 2 487 2 137 2 180 2 141 2 160 2 172 -14,1 1,6 0,6 12 Som i 2016 var nedgangen målt i personar størst i Aure 3 944 3 530 3 570 3 536 3 590 3 593 -10,5 1,8 0,1 3 Kristiansund. Her fall folketalet med 142 personar i 2017. Møre og Romsdal 241 972 246 772 259 404 265 290 266 274 266 856 2,0 8,1 0,2 582 Deretter kom Stranda og Midsund, begge med 36 færre inn- Landet 4 417 599 4 737 171 5 051 275 5 213 985 5 258 317 5 295 619 7,2 11,8 0,7 37 302 byggarar i 2017. Møre og Romsdal i prosent 5,5 5,2 5,1 5,1 5,1 5,0 av landet

4 Kjelde: SSB Folketalsveksten i Møre og Romsdal Nettoinnvandringa fell kraftig Folketalsutviklinga i Møre og Romsdal 2008–2018 – men vekst i småkommunar Dei seinare åra har innvandringa til fylket stagnert, og i 2015 sokk den for første gong sidan 2003. Denne tren- Smøla den vedvarar og i 2017 var innvandringa den lågaste vi Sterk vekst > + , % har registrert sidan 2006. Nettoinnvandringa i 2017 var Folketalsveksten i Møre ogModerat Romsdal vekst +, + , % 29 prosent lågare enn i 2016. For første gong på over ti Svak vekst , +, % år var det fleire flyktningar blant innvandrarane enn Aure arbeidsinnvandrarar. Svak/moderat nedgang , ÷, % Halsa Sterk nedgang ÷ , % > Kristiansund Fødselsoverskotet gjekk ned med 15 personar frå året før og Smøla Rindal Tingvoll Sterk vekst > + , % Averøy enda på 457. Dette er lågare enn gjennomsnittet på 539 dei Møre og Romsdal , prosent siste ti åra for fylket. ModeratLandet vekst , pr +, osent + , % Surnadal Fræna Eide Gjemnes Svak vekst , +, % Det innanlandske flyttetapet var i 2017 på -1 079 personar, Sandøy Aure ei betring på 78 frå året før. Dette er likevel markant høgare Svak/moderat nedgang , ÷, % Aukra Molde Halsa enn gjennomsnittet på -858 for dei siste ti åra. Sterk nedgang ÷ , % > Midsund Kristiansund Rindal Nesset Averøy Tingvoll Dei store endringane i folketalsutviklinga dei siste par Møre og Romsdal , prosent Sunndal åra er mindre synlege om vi ser utviklinga over ein tiårs- Landet , prosent Haram Vestnes Surnadal Giske SkodjeFræna Eide Gjemnes periode. For nokre kommunar har likevel skiftet vore så Ålesund Ørskog Rauma Sandøy kraftig dei siste åra at sjølv med eit slikt tidsperspektiv ser Ulstein Sula Herøy Aukra vi endringar. Til dømes har Smøla snudd tiårstrenden frå Stordal Hareid Molde Midsund Sykkylven nedgang til auke i folketalet. Sjølv om folketalsveksten er Norddal sterkt svekka i byane og dei bynære område dei siste åra, Nesset Sande Ørsta Sunndal er dei underliggande trendane likevel klare. Veksten er, i Stranda Haram Vestnes eit noko lengre perspektiv, framleis sterkast i dei mest fol- Giske Skodje kerike og sentrale kommunane, og Ålesund-regionen har Ålesund Ørskog Rauma UlsteinVanylven styrka stillinga si som vekstsenter i fylket. Herøy Sula Volda Stordal Hareid Sykkylven Studerer vi alderssamansettinga i befolkninga, ser vi eit Norddal klart trekk: Dei minste kommunane har den høgaste delen Sande Ørsta eldre. Med nokre få unntak er det slik at dess meir folkerik Stranda ein kommune er, dess lågare del eldre er det i befolkninga. Dette er ein trend som vil bli forsterka i åra framover om Vanylven Statistisk sentralbyrå sine framskrivingar slår til. Volda

mrfylke.no/fylkesstatistikk 5 Kjelde: SSB Kjelde: SSB Årsak til endring i folketal Møre og Romsdal 2000–2017 Årsak til endring i folketal 2017

Personar Endring 2017–2018

Nettoinnvandring -

Fødselsoverskot Folketal per 01.01.2017 Fødsels overskot Innanlandsk nettoflyt ting Netto innvandring Nettoinn flytting samla Folketal per 01.01.2018 Personar Prosent

Molde 26 822 20 -45 105 60 26 900 78 0,3 Ålesund 47 199 171 -99 235 136 47 510 311 0,7 Kristiansund 24 442 -2 -203 62 -141 24 300 -142 -0,6 Vanylven 3 203 -4 -18 6 -12 3 187 -16 -0,5 Personar Sande 2 540 -2 -24 8 -16 2 522 -18 -0,7

Herøy 8 957 14 -50 45 -5 8 965 8 0,1 Ulstein 8 457 68 -70 100 30 8 555 98 1,2 Hareid 5 185 16 -68 17 -51 5 150 -35 -0,7 Volda 9 102 12 -34 106 72 9 188 86 0,9 Ørsta 10 744 6 29 33 62 10 812 68 0,6 Ørskog 2 296 -2 -29 2 -27 2 267 -29 -1,3 Folketilvekst Fødselsoverskot Netto innvandring Innanlandsk nettoﬂytting Norddal 1 663 0 7 0 7 1 670 7 0,4 Stranda 4 623 -11 -23 -5 -28 4 587 -36 -0,8 Stordal 1 005 -6 -21 -6 -27 972 -33 -3,3 Kjelde: SSB Sykkylven 7 695 -5 -10 15 5 7 695 0 0,0 Folketalsutvikling etter fylke, 2008-2018, per 1. januar Skodje 4 667 40 -28 1 -27 4 680 13 0,3 Personar Endring i prosent Sula 9 007 59 32 35 67 9 131 124 1,4 2008 2013 2017 2018 2008–2018 2013–2018 2017–2018 Giske 8 176 73 36 6 42 8 292 116 1,4 Østfold 265 458 282 000 292 893 295 420 11,3 4,8 0,9 Haram 9 312 25 -9 16 7 9 345 33 0,4 Akershus 518 567 566 399 604 368 614 026 18,4 8,4 1,6 Vestnes 6 577 -6 -9 -4 -13 6 559 -18 -0,3 Rauma 7 503 1 -31 33 2 7 507 4 0,1 Oslo 560 484 623 966 666 759 673 469 20,2 7,9 1,0 Nesset 2 963 1 -24 5 -19 2 946 -17 -0,6 Hedmark 189 289 193 719 196 190 196 966 4,1 1,7 0,4 Midsund 2 085 -6 -35 5 -30 2 049 -36 -1,7 Oppland 183 637 187 254 189 479 189 870 3,4 1,4 0,2 Sandøy 1 246 -6 14 9 23 1 263 17 1,4 Buskerud 251 220 269 003 279 714 281 769 12,2 4,7 0,7 Aukra 3 547 4 15 -9 6 3 557 10 0,3 Vestfold 226 433 238 748 247 048 249 058 10,0 4,3 0,8 Fræna 9 741 24 -11 21 10 9 775 34 0,3 Telemark 166 731 170 902 173 307 173 391 4,0 1,5 0,0 Eide 3 454 1 -18 3 -15 3 440 -14 -0,4 Aust-Agder 106 130 112 772 116 673 117 222 10,5 3,9 0,5 Averøy 5 856 -10 -14 26 12 5 859 3 0,1 Vest-Agder 165 944 176 353 184 116 186 532 12,4 5,8 1,3 Gjemnes 2 611 4 -2 10 8 2 623 12 0,5 Rogaland 412 687 452 159 472 024 473 526 14,7 4,7 0,3 Tingvoll 3 109 -5 -96 69 -27 3 078 -31 -1,0 Hordaland 462 674 498 135 519 963 522 539 12,9 4,9 0,5 Sunndal 7 126 2 -163 152 -11 7 119 -7 -0,1 Surnadal 5 986 -13 -15 20 5 5 978 -8 -0,1 Sogn og Fjordane 106 259 108 700 110 266 110 230 3,7 1,4 0,0 Rindal 2 026 7 2 5 7 2 039 13 0,6 Møre og Romsdal 246 772 259 404 266 274 266 856 8,1 2,9 0,2 Halsa 1 599 -6 -46 24 -22 1 571 -28 -1,8 Trøndelag* 412 849 437 198 454 596 458 744 11,1 4,9 0,9 Smøla 2 160 0 -7 19 12 2 172 12 0,6 Nordland 234 996 239 611 242 866 243 335 3,5 1,6 0,2 Aure 3 590 -7 -12 22 10 3 593 3 0,1 Troms 154 642 160 418 165 632 166 499 7,7 3,8 0,5 Møre og 266 274 457 -1 079 1 191 112 266 856 582 0,2 Finnmark 72 399 74 534 76 149 76 167 5,2 2,2 0,0 Romsdal Landet 4 737 171 5 051 275 5 258 317 5 295 619 11,8 4,8 0,7 Landet 5 258 317 15 859 21 349 21 349 5 295 619 37 302 0,7

*Sør- og Nord-Trøndelag samanslått til eit fylke frå 01.01.2018 P.g.a. registreringstidspunkt kan det vere små avvik i samla endringar og summen av årsaker

6 Kjelde: SSB Folketal etter aldersgrupper, per 1. januar 2018 Personar Prosent

80 år 80 år 0–5 6–12 13–15 16–19 20–29 30–39 40– 50–59 60– 70–79 og 0–5 år 6–12 år 13–15 år 16–19 år 20–29 år 30–39 år 40–49 år 50–59 år 60–69 år 70–79 år og eldre Totalt år år år år år år 49 år år 69 år år eldre Molde 1 748 2 195 956 1 358 3 542 3 476 3 375 3 503 3 279 2 206 1 262 26 900 6,5 8,2 3,6 5,0 13,2 12,9 12,5 13,0 12,2 8,2 4,7 Ålesund 3 251 4 029 1 692 2 404 6 777 6 576 6 507 5 847 5 061 3 304 2 062 47 510 6,8 8,5 3,6 5,1 14,3 13,8 13,7 12,3 10,7 7,0 4,3 Kristiansund 1 397 2 003 851 1 242 2 989 3 081 3 320 3 120 3 172 2 083 1 042 24 300 5,7 8,2 3,5 5,1 12,3 12,7 13,7 12,8 13,1 8,6 4,3 Vanylven 153 204 106 200 330 258 366 438 524 352 256 3 187 4,8 6,4 3,3 6,3 10,4 8,1 11,5 13,7 16,4 11,0 8,0 Sande 136 177 100 141 234 259 381 350 327 229 188 2 522 5,4 7,0 4,0 5,6 9,3 10,3 15,1 13,9 13,0 9,1 7,5 Herøy 573 794 364 468 968 1 094 1 260 1 178 1 072 718 476 8 965 6,4 8,9 4,1 5,2 10,8 12,2 14,1 13,1 12,0 8,0 5,3 Ulstein 589 806 387 501 1 009 1 106 1 340 1 058 849 584 326 8 555 6,9 9,4 4,5 5,9 11,8 12,9 15,7 12,4 9,9 6,8 3,8 Hareid 379 472 185 269 631 667 669 640 612 358 268 5 150 7,4 9,2 3,6 5,2 12,3 13,0 13,0 12,4 11,9 7,0 5,2 Volda 554 811 339 492 1 482 1 069 1 101 1 094 1 041 742 463 9 188 6,0 8,8 3,7 5,4 16,1 11,6 12,0 11,9 11,3 8,1 5,0 Ørsta 733 985 400 552 1 343 1 288 1 372 1 396 1 268 865 610 10 812 6,8 9,1 3,7 5,1 12,4 11,9 12,7 12,9 11,7 8,0 5,6 Ørskog 139 193 86 125 233 281 293 291 318 216 92 2 267 6,1 8,5 3,8 5,5 10,3 12,4 12,9 12,8 14,0 9,5 4,1 Norddal 82 147 61 108 152 168 198 233 224 172 125 1 670 4,9 8,8 3,7 6,5 9,1 10,1 11,9 14,0 13,4 10,3 7,5 Stranda 242 341 161 249 551 579 579 600 528 418 339 4 587 5,3 7,4 3,5 5,4 12,0 12,6 12,6 13,1 11,5 9,1 7,4 Stordal 44 86 50 64 90 89 131 162 102 84 70 972 4,5 8,8 5,1 6,6 9,3 9,2 13,5 16,7 10,5 8,6 7,2 Sykkylven 496 678 304 454 860 893 1 032 1 029 955 625 369 7 695 6,4 8,8 4,0 5,9 11,2 11,6 13,4 13,4 12,4 8,1 4,8 Skodje 385 482 161 240 596 648 632 565 509 296 166 4 680 8,2 10,3 3,4 5,1 12,7 13,8 13,5 12,1 10,9 6,3 3,5 Sula 802 937 337 475 1 066 1 308 1 273 993 962 566 412 9 131 8,8 10,3 3,7 5,2 11,7 14,3 13,9 10,9 10,5 6,2 4,5 Giske 735 839 349 449 996 1 123 1 110 956 852 559 324 8 292 8,9 10,1 4,2 5,4 12,0 13,5 13,4 11,5 10,3 6,7 3,9 Haram 661 812 356 470 1 021 1 141 1 240 1 182 1 176 758 528 9 345 7,1 8,7 3,8 5,0 10,9 12,2 13,3 12,6 12,6 8,1 5,7 Vestnes 389 518 232 325 812 677 885 901 895 573 352 6 559 5,9 7,9 3,5 5,0 12,4 10,3 13,5 13,7 13,6 8,7 5,4 Rauma 492 628 289 333 825 768 1 009 1 003 993 692 475 7 507 6,6 8,4 3,8 4,4 11,0 10,2 13,4 13,4 13,2 9,2 6,3 Nesset 173 206 93 172 325 295 363 438 400 281 200 2 946 5,9 7,0 3,2 5,8 11,0 10,0 12,3 14,9 13,6 9,5 6,8 Midsund 143 173 108 112 199 221 263 258 243 185 144 2 049 7,0 8,4 5,3 5,5 9,7 10,8 12,8 12,6 11,9 9,0 7,0 Sandøy 63 112 52 63 119 115 194 153 192 111 89 1 263 5,0 8,9 4,1 5,0 9,4 9,1 15,4 12,1 15,2 8,8 7,0 Aukra 233 357 134 203 416 453 462 402 393 315 189 3 557 6,6 10,0 3,8 5,7 11,7 12,7 13,0 11,3 11,0 8,9 5,3 Fræna 715 883 396 483 1 195 1 224 1 269 1 247 1 157 806 400 9 775 7,3 9,0 4,1 4,9 12,2 12,5 13,0 12,8 11,8 8,2 4,1 Eide 227 345 144 187 372 436 448 417 439 272 153 3 440 6,6 10,0 4,2 5,4 10,8 12,7 13,0 12,1 12,8 7,9 4,4 Averøy 341 525 238 273 679 656 763 805 785 535 259 5 859 5,8 9,0 4,1 4,7 11,6 11,2 13,0 13,7 13,4 9,1 4,4 Gjemnes 177 217 107 141 261 313 320 329 371 256 131 2 623 6,7 8,3 4,1 5,4 10,0 11,9 12,2 12,5 14,1 9,8 5,0 Tingvoll 159 247 122 164 318 268 428 403 414 357 198 3 078 5,2 8,0 4,0 5,3 10,3 8,7 13,9 13,1 13,5 11,6 6,4 Sunndal 428 516 261 393 861 724 892 1 065 941 609 429 7 119 6,0 7,2 3,7 5,5 12,1 10,2 12,5 15,0 13,2 8,6 6,0 Surnadal 347 453 196 356 728 587 768 808 789 644 302 5 978 5,8 7,6 3,3 6,0 12,2 9,8 12,8 13,5 13,2 10,8 5,1 Rindal 131 151 73 117 246 202 255 261 252 202 149 2 039 6,4 7,4 3,6 5,7 12,1 9,9 12,5 12,8 12,4 9,9 7,3 Halsa 71 126 49 83 137 146 179 219 263 188 110 1 571 4,5 8,0 3,1 5,3 8,7 9,3 11,4 13,9 16,7 12,0 7,0 Smøla 110 168 64 100 252 224 256 300 327 225 146 2 172 5,1 7,7 2,9 4,6 11,6 10,3 11,8 13,8 15,1 10,4 6,7 Aure 202 263 127 208 358 386 481 474 501 370 223 3 593 5,6 7,3 3,5 5,8 10,0 10,7 13,4 13,2 13,9 10,3 6,2 Møre og Romsdal 17 500 22 879 9 930 13 974 32 973 32 799 35 414 34 118 32 186 21 756 13 327 266 856 6,6 8,6 3,7 5,2 12,4 12,3 13,3 12,8 12,1 8,2 5,0

Landet 362 601 451 079 186 608 260 605 713 945 708 384 735 068 680 725 572 322 401 530 222 752 5 295 619 6,8 8,5 3,5 4,9 13,5 13,4 13,9 12,9 10,8 7,6 4,2 mrfylke.no/fylkesstatistikk 7 Kjelde: SSB Sterkt redusert flytteoverskot frå Innanlandsk, utanlandsk og samla flytting, 2017 utlandet Personar I begrepet flytting ligg fleire komponentar. Vi opererer med Innflyttingar Utflyttingar Nettoflyttingar innflytting og utflytting der resultatet blir nettoflytting. Innanlandsk Utlandet Alle Innanlandsk Utlandet Alle Innanlandsk Utlandet Alle Molde 1 079 253 1 332 1 124 148 1 272 -45 105 60 Flytteoverskot har vi når denne summen er positiv, mens vi Ålesund 2 082 582 2 664 2 181 347 2 528 -99 235 136 snakkar om flytteunderskot når det er negativt. Vi skil og Kristiansund 749 192 941 952 130 1 082 -203 62 -141 mellom innanlandsk flytting og flytting til og frå utlandet Vanylven 77 15 92 95 9 104 -18 6 -12 (innvandring/utvandring). Sande 72 24 96 96 16 112 -24 8 -16 Herøy 241 85 326 291 40 331 -50 45 -5 Flytteoverskotet i Møre og Romsdal var i 2017 på 112 perso- Ulstein 334 150 484 404 50 454 -70 100 30 nar, ein nedgang frå året før på 401 personar. Innflyttinga Hareid 165 39 204 233 22 255 -68 17 -51 til fylket var på 6 737 personar, mens 6 625 flytta ut. Både Volda 502 136 638 536 30 566 -34 106 72 inn- og utflytting gjekk ned frå 2016. Ørsta 341 62 403 312 29 341 29 33 62 Ørskog 102 9 111 131 7 138 -29 2 -27 I 2017 var flytteoverskotet frå utlandet på 1 191 personar og Norddal 58 7 65 51 7 58 7 0 7 det innanlandske flytteunderskotet på 1 079 personar. Det Stranda 128 47 175 151 52 203 -23 -5 -28 innanlandske flytteunderskotet var noko lågare enn året Stordal 39 5 44 60 11 71 -21 -6 -27 før, men høgare enn det vi har hatt i gjennomsnitt dei siste Sykkylven 206 49 255 216 34 250 -10 15 5 fem åra (962). Flytteoverskotet frå utlandet var nesten 30 Skodje 200 28 228 228 27 255 -28 1 -27 prosent lågare enn i 2016. Netto flytteoverskot frå utlandet Sula 357 69 426 325 34 359 32 35 67 var dermed meir enn halvert frå nivået i 2013/14. Giske 349 57 406 313 51 364 36 6 42 Haram 313 68 381 322 52 374 -9 16 7 I 2017 hadde 20 av 36 kommunane i Møre og Romsdal flytte Vestnes 191 39 230 200 43 243 -9 -4 -13 overskot. Går vi t.d. tilbake til 2012, var tilsvarande tal 28 Rauma 197 58 255 228 25 253 -31 33 2 Nesset 69 13 82 93 8 101 -24 5 -19 kommunar. Ålesund toppar lista med 136 personar i flytte Midsund 36 12 48 71 7 78 -35 5 -30 overskot. På dei neste plassane finn vi Volda med 72 og Sula Sandøy 47 13 60 33 4 37 14 9 23 med 67. Sjølv om Ålesund hadde høgast flytteoverskot i fyl- Aukra 178 21 199 163 30 193 15 -9 6 ket i 2017, var resultatet nesten halvert i høve til 2016. Også Fræna 398 58 456 409 37 446 -11 21 10 enkelte mindre sentrale kommunar hadde flytteoverskot i Eide 118 18 136 136 15 151 -18 3 -15 2017, som t.d. Sandøy (23), Smøla (12) og Aure (10). Averøy 197 44 241 211 18 229 -14 26 12 Gjemnes 110 21 131 112 11 123 -2 10 8 Blant dei sju kommunane i fylket med innalands flytte Tingvoll 122 77 199 218 8 226 -96 69 -27 overskot i 2017 var det fleire mindre kommunar (folketal) Sunndal 194 163 357 357 11 368 -163 152 -11 enn vi har vore vane med tidlegare. Dette er kommunane Surnadal 122 25 147 137 5 142 -15 20 5 Norddal, Sula, Giske, Aukra, Rindal og Sandøy. Rindal 50 5 55 48 0 48 2 5 7 Halsa 45 27 72 91 3 94 -46 24 -22 I 2017 hadde Kristiansund det største flytteunderskotet med Smøla 43 25 68 50 6 56 -7 19 12 141, ein auke på 53 frå året før. Kristiansund hadde og det Aure 120 36 156 132 14 146 -12 22 10 største flyttunderskotet i 2016. Hareid med 51 personar i Møre og Romsdal 4 205 2 532 6 737 5 284 1 341 6 625 -1 079 1 191 112 flytteunderskot, følgt av Midsund med 30 personar i flytte underskot kjem på dei neste plassane. Begge desse kommunane hadde flytteunderskot også i 2016.

8 Kjelde: SSB Kjelde: SSB Akershus med størst flytteoverskot Innanlandsk nettoflytting etter alder for Fylkesvis nettoflytting, Møre og Romsdal, 2017 Samla var det åtte fylke som hadde innanlands flytteover- Møre og Romsdal, 2013–2017* 2013 2014 2015 2016 2017 Samla skot i 2017. Alle, med unntak av Sør-Trøndelag, ligg sør for Oslo 0–5 år 123 108 64 69 49 413 oss. Oslo hadde størst innanlands flyttunderskot, noko som Sør-Trøndelag 2017 6–15 år -1 39 -60 -27 -22 -71 i hovudsak skuldast flytting til Akershus. Akershus 16–19 år -127 -122 -154 -193 -147 -743 Buskerud 20–29 år -870 -728 -772 -912 -912 -4 194 Hordaland Møre og Romsdal hadde i 2017 innanlands flytteoverskot 30–39 år 100 84 -21 -39 -9 115 Oppland frå seks andre fylke, mot to i 2016. Nord-Trøndelag med 50 Vest-Agder 40–49 år -30 8 -74 -48 -16 -160 Vestfold og Nordland med 36 toppa lista. Størst innanlands flyttun- 50–59 år -43 -43 10 -17 -13 -106 derskot hadde vi mot Oslo (-383), og Sør-Trøndelag (-260). Østfold 60–66 år -42 -34 14 6 -11 -67 Hedmark 67 år og eldre -11 4 6 4 2 5 Telemark Totalt -901 -684 -987 -1 157 -1 079 -4 808 Aust-Agder Kvinnene utgjer flytteoverskotet Finnmark *Unntatt flyttingar innafor fylket. Tendensen frå 2016 med eit fleirtal kvinner i flytteover Rogaland Troms skotet vart forsterka i 2017. Flytteoverskotet for menn var Kjelde: SSB Sogn og Fjordane redusert frå +170 i 2016 til -18 i 2017. For kvinner var det Innanlandsk nettoinnflytting etter befolknings Nordland også nedgang, frå +343 i 2016 til +130 i 2017. Det er alders- kategori, Møre og Romsdal, 2013–2017* Nord-Trøndelag gruppa 30–49 år som sørger for flytteoverskotet blant kvin- 2013 2014 2015 2016 2017 Samla Personar nene. For femårsperioden frå 2013 var det likevel eit fleirtal Innvandrarbefolkninga -522 -403 -529 -698 -564 -2 716 av menn i flytteoverskotet, 2 582 menn mot 2 353 kvinner. Befolkninga elles -379 -281 -458 -459 -515 -2 092 Totalt -901 -684 -987 -1 157 -1 079 -4 808 Kjelde: SSB *Unntatt flyttingar innanfor fylket. Innvandrarbefolkninga er definert som Innanlandsk nettoflytting etter fylke, 2017* Negativ utvikling i aldersgruppa 20–29 år innvandrarar og norskfødde med innvandrarforeldre. I aldersgruppa 20–29 år var det ein auke i flytteundersko- Akershus Østfold 2016 tet på -286 personar frå 2016 til 2017, frå -247 til -533. Kjelde: SSB Vestfold Menn utgjorde over 70 prosent av auken i underskotet. Vest-Agder Nettoflytting til Møre og Romsdal Buskerud Også i aldersgruppene frå 6–15 år var det ei klar forverring etter kjønn og alder, 2013–2017 av flyttebalansen frå 2016 til 2017. I aldersgruppene 0–5 Sør-Trøndelag Hedmark år og 30–39 år viste flyttebalansen ei betring frå 2016 på Menn Aust-Agder høvesvis +17 og +28. Kvinner Oppland Nord-Trøndelag Telemark Mange innvandrarar flyttar Finnmark I 2017 utgjorde folk med innvandrarbakgrunn over halv- Troms Sogn og Fjordane parten (52 prosent) av det innanlandske flyttetapet. Personar Hordaland Dette er ein lågare del enn vi har sett dei seinare år. Møre og Romsdal Innvandrarbefolkninga er definert som innvandrarar og Nordland norskfødde barn av innvandrarar. Rogaland Oslo r r r re år år Personar å år år år år å å og eld * Unntatt flyttingar innafor fylket.

mrfylke.no/fylkesstatistikk 9 Del innvandrarar og norskfødde med innvandrarforeldre Kjelde: SSB i Møre og Romsdal 2018 Kjelde: SSB Svak vekst i innvandrarbefolkninga Innvandrarbefolkninga i Møre og Romsdal, Innvandrarbefolkninga i Møre og Romsdal Innvandrarbefolkninga* i Møre og Romsdal auka med 1 121 2000–2018 som del av samla befolkning, 2018 Del innvandrarar og norskfødde med innvandrarforeldre personar frå 2017 til 2018. Gjennomsnittleg vekst dei siste i Mø re og Romsdal 2018 Smøla Meir enn 15 prosent ti åra er nesten det doble, nemleg 2 162. Veksten i innvan- Mellom 12 og 15 prosent Innvandrarbefolkninga drarbefolkninga var på 3,4 prosent siste år, den lågaste Mellom 10 og 12 prosent Innvandrarar Smøla Meir enn 15 prosen Mellomt 8 og 10 prosent Aure veksten sidan 2002. Gjennomsnittleg prosentvis vekst Norskfødde med Mellom 12 og 15 pr Mindrosent e enn 8 prosent innvandrarforeldre Mellom 10 og 12 prosent Halsa Mellom 8 og 10 prosent i innvandrarbefolkninga dei siste ti åra har vore på 10,8 Møre og Romsdal 12,7 prosent Aure Kristiansund Mindre enn 8 prosent Rindal Landet 17,3 prosent Halsa Averøy Tingvoll prosent. Kristiansund Møre og Romsdal 12,7 prosent Rindal Landet 17,3 prosent Averøy Tingvoll Eide Surnadal Fræna Eide Gjemnes Personar Surnadal Samla innvandrarbefolkning i fylket ved inngangen av Fræna Gjemnes Sandøy Aukra 2018 var 33 945 personar. Av desse var 29 975 innvandra- Sandøy Aukra Molde Molde Midsund Midsund rar og 3 970 var barn av innvandrarar. Auken i talet på Nesset Sunndal Nesset Haram Vestnes innvandrarar var 704 personar, og det er 32 prosent lågare Giske Sunndal Skodje Ålesund Ørskog Haram Rauma Vestnes Ulstein Giske enn i 2017. Auken i talet på norskfødde barn av innvandra- Sula Herøy Stordal Skodje Hareid Ålesund Ørskog Rauma UlsteinSykkylven rar var 417 personar, ein auke på 38 prosent frå året før. Sula Norddal Sande Herøy Stordal Auken i talet på norskfødde barn av innvandrarar er likevel Ørsta Hareid Sykkylven lågare enn for to år sidan. Norddal VanylvenSande Volda StrandaØrsta Sjølv med svekka vekst i innvandrarbefolkninga utgjer dei

ein større del av innbyggarane i fylket enn tidlegare. Ved Vanylven Kjelde: SSB Volda Stranda inngangen til 2018 utgjorde dei 12,7 prosent av den sam- Innvandrarbefolkninga i Møre og Romsdal etter aldersgrupper, per 1. januar la befolkninga, ein auke på 0,4 prosentpoeng frå året før. Dette plasserer Møre og Romsdal på tolvte plass blant fylka år i landet. 3,7 prosent av innvandrarbefolkninga i Noreg bur år i Møre og Romsdal, mens tilsvarande del for den samla befolkninga er 5,0 prosent. år

Barn og unge 0–19 år utgjer 24,6 prosent av innvandrar år befolkninga i fylket, om lag som for befolkninga totalt (24,1 år prosent). Aldersgruppa 24–44 år er derimot mykje større i innvandrarbefolkninga enn blant innbyggarane totalt - år 51,1 prosent mot 30,9 prosent. Gruppa over 67 år utgjer berre 2,8 prosent av innvandrarane i fylket. år

Ser vi på befolkningsutviklinga sidan starten av 2000-talet, år

finn vi at innvandrarane «fyller» det holet i befolkningspy- år eller eldre ramiden som innanlandsk fråflytting har skapt i dei midtre aldersgruppene. Tal innvandrarar *Innvandrarbefolkning= innvandrarar + norskfødde med innvandrarforeldre.

10 Kjelde: SSB Kjelde: SSB Familie mest vanleg innvandringsgrunn Innvandringsgrunn til Møre og Romsdal, Innvandrarbefolkninga sin del av befolkninga, i 2017 2010–2017 etter fylke per 1. januar 2018

I 2017 vart det i folkeregisteret registrert 2 040 nye inn Oslo vandrarar busett i Møre og Romsdal, 535 færre nye enn i Akershus Buskerud 2016. I 2016 var flukt for første gong den vanlegaste innvandringsgrunnen til fylket. Dette endra seg i 2017. I fjor Rogaland Østfold innvandra flest til fylket på grunn av familie, og desse ut- Vest-Agder gjorde 35 prosent (722 personar) av dei busette. Dette in- Vestfold kluderer både familiegjenforeining og familieetablering/- Finnmark Hordaland utviding. Nasjonalt har familie vore den mest vanlege

al innvandrarar Telemark innvandringsgrunnen frå 2015 til 2017. T Aust-Agder Møre og Romsdal Arbeid har igjen gått forbi flukt som innvandringsgrunn i Sogn og Fjordane Møre og Romsdal. Arbeidsinnvandrarane utgjorde 31 pro- Troms Trøndelag sent (631 personar), mens 27 prosent kom på grunn av flukt (550 personar). Talet på busette flyktningar var 44 prosent Oppland lågare i 2017 enn i 2016. For Noreg totalt var nedgangen i Hedmark Flukt Nordland busette flyktningar 49 prosent same år. Det er nedgang i Arbeid Familie Utdanning Anna/ukjend alle typar innvandring, både i fylket og nasjonalt. Prosent

Av dei 2 971 innvandrarane som vart registrert busette Kjelde: SSB i Møre og Romsdal i 2010, budde 2 097 framleis i fylket Vanlegaste landbakgrunn for innvandrarar i Møre og Romsdal, 2017 og 2018 i 2017. Det inneber at 29 prosent hadde flytta frå fylket. Prosentvis flytta fleire av flyktningane enn arbeidsinnvan- Polen drarane. Av dei busette flyktningane i 2010 (341 personar) hadde 38 prosent flytta frå fylket i 2017. Blant arbeidsinn- Litauen vandrarane er flyttetapet 30 prosent for dei som vart busett Tyskland i 2010, og 20 prosent for dei som kom på grunn av familie. Eritrea Av dei innvandrarane som busette seg i fylket på grunn av Syria utdanning i 2010, bur framleis 42 prosent her. Filippinene

Kva som er vanleg innvandringsgrunn, har samanheng Thailand med landbakgrunnen til innvandrarane i fylket. Framleis Romania er det klart flest som har innvandra frå Polen. Denne gruppa heldt seg stabil frå 2016 til 2017 (om lag 5 500 personar). Latvia Størst auke var det for innvandrarar frå Syria (+268), og Somalia dette er no den femte største innvandrargruppa i fylket. Sverige

Russland

Tal innvandrarar mrfylke.no/fylkesstatistikk 11 Kjelde: SSB Størst del innvandrarar på Sunnmøre Innvandrarbefolkninga etter kjønn, per 1. januar Åtte kommunar i Møre og Romsdal har over 15 prosent Personar Personar Personar Innvandrarbefolkninga i innvandrarar, og alle desse er på Sunnmøre. Aller størst 2013 2017 2018 prosent av befolkninga Menn Kvinner Samla Menn Kvinner Samla Menn Kvinner Samla 2013 2017 2018 del har Sande med 18,8 prosent, tett følgt av Stranda med Molde 1 380 1 123 2 503 1 743 1 538 3 281 1 809 1 637 3 446 9,7 12,2 12,8 18,7 prosent. Også Hareid har over 18 prosent innvandrarar Ålesund 2 695 2 194 4 889 3 627 3 076 6 703 3 721 3 209 6 930 10,9 14,2 14,6 i kommunen. Fire kommunar har under 8 prosent. Det er Kristiansund 1 355 1 154 2 509 1 627 1 454 3 081 1 622 1 466 3 088 10,4 12,6 12,7 Rindal, Surnadal, Eide og Vanylven. Vanylven 83 88 171 103 129 232 108 138 246 5,1 7,2 7,7 Sande 260 136 396 281 188 469 280 195 475 15,1 18,5 18,8 Av dei tre største byane er det Ålesund som har størst del Herøy 422 452 874 570 567 1 137 605 602 1 207 9,9 12,7 13,5 innvandrarar med 14,6 prosent, mot 12,8 og 12,7 prosent i Ulstein 757 418 1 175 893 563 1 456 888 589 1 477 14,8 17,2 17,3 Molde og Kristiansund. Ålesund har fått 2 041 fleire inn- Hareid 430 349 779 501 440 941 492 442 934 15,4 18,1 18,1 vandrarar/barn av innvandrarforeldre dei siste fem åra, Volda 373 359 732 494 460 954 534 511 1 045 8,3 10,5 11,4 mens auken i Molde er 943 og i Kristiansund 579 personar. Ørsta 359 328 687 477 462 939 495 488 983 6,6 8,7 9,1 Ørskog 168 136 304 190 167 357 192 161 353 13,4 15,5 15,6 Alle kommunane med unntak av Stordal har hatt vekst i Norddal 86 84 170 89 99 188 92 107 199 9,8 11,3 11,9 innvandrarbefolkninga dei siste fem åra. Størst prosentvis Stranda 349 283 632 460 380 840 473 386 859 13,7 18,2 18,7 vekst er det i kommunane Halsa (5,5 prosentpoeng), Stranda Stordal 91 80 171 81 83 164 73 80 153 16,3 16,3 15,7 (5,0 prosentpoeng), Aukra (4,5 prosentpoeng), Smøla (4,4 Sykkylven 426 416 842 512 518 1 030 525 526 1 051 11,0 13,4 13,7 prosentpoeng) og Skodje (4,2 prosentpoeng). Skodje 167 164 331 272 268 540 288 268 556 7,7 11,6 11,9 Sula 421 316 737 607 463 1 070 647 487 1 134 8,8 11,9 12,4 I 2017 derimot, hadde sju kommunar reduksjon i innvan- Giske 354 318 672 481 432 913 522 468 990 8,9 11,2 11,9 drarbefolkninga. Størst reduksjon hadde Halsa (-17 per- Haram 662 588 1 250 774 773 1 547 806 783 1 589 13,9 16,6 17,0 sonar), Midsund (-12 personar) og Stordal (-11 personar). Vestnes 359 291 650 436 353 789 426 360 786 9,8 12,0 12,0 Ålesund hadde ein auke på 227 innvandrarar/barn av inn- Rauma 248 241 489 325 304 629 372 326 698 6,6 8,4 9,3 Nesset 71 76 147 120 118 238 127 121 248 4,9 8,0 8,4 vandrarar i fjor, Molde 165 og Kristiansund fekk sju fleire Midsund 109 125 234 159 157 316 151 153 304 11,6 15,2 14,8 siste året. Størst prosentvis vekst i 2017 hadde kommunane Sandøy 91 81 172 100 88 188 104 101 205 13,3 15,1 16,2 Rindal (+15 %), Gjemnes (+13 %) og Rauma (+11 %). Aukra 184 156 340 262 246 508 274 248 522 10,2 14,3 14,7 Fræna 369 374 743 482 474 956 498 474 972 7,7 9,8 9,9 Innvandring av menn har vore ein del av forklaringa på kvin- Eide 120 104 224 131 127 258 129 132 261 6,4 7,5 7,6 neunderskotet i Møre og Romsdal, men dette kan sjå ut til å Averøy 240 198 438 304 291 595 329 307 636 7,8 10,2 10,9 jamne seg ut litt no. Ved inngangen av 2018 utgjorde kvinne- Gjemnes 85 79 164 112 108 220 136 113 249 6,4 8,4 9,5 ne 47 prosent av innvandrarbefolkninga i fylket, og det er eitt Tingvoll 140 128 268 174 148 322 174 146 320 8,6 10,4 10,4 prosentpoeng meir enn for fem år sidan. Frå 2017 til 2018 auka Sunndal 300 267 567 378 366 744 375 385 760 7,9 10,4 10,7 talet på kvinner i innvandrarbefolkninga i Møre og Romsdal Surnadal 104 126 230 164 174 338 179 183 362 3,9 5,6 6,1 med 607 mens talet på menn auka med 514. Rindal 14 17 31 38 21 59 43 25 68 1,5 2,9 3,3 Halsa 28 27 55 92 65 157 74 66 140 3,4 9,8 8,9 Smøla 84 86 170 127 117 244 139 125 264 7,8 11,3 12,2 Aure 156 151 307 199 220 419 208 232 440 8,6 11,7 12,2 Møre og Romsdal 13 524 11 522 25 046 17 384 15 440 32 824 17 898 16 047 33 945 9,7 12,3 12,7

Landet 370 452 340 013 710 465 461 365 422 386 883 751 476 640 439 985 916 625 14,1 16,8 17,3

12 Kjelde: SSB Kjelde: SSB

Lågaste fødselstal sidan 2006 Fødde og fødselsoverskot, 2016 og 2017 Fødde i Møre og Romsdal Talet på fødde i Møre og Romsdal i 2017 var 2 705, det nest lå- Tal fødde Endring Fødselsoverskot Endring gaste vi har registrert i fylket. På ein generasjon (1987–2017) 2016– 2016– 2016 2017 2017 2016 2017 2017 har fødselstala falle med 10,6 prosent. Frå 2016 til 2017 fall talet på fødde i Møre og Romsdal med 32 eller 1,2 prosent. Molde 295 245 -50 92 20 -72 Reduksjonen på landsbasis var på heile 3,8 prosent. Ålesund 542 516 -26 174 171 -3 Gutar Jenter Kristiansund 208 207 -1 10 -2 -12 Byane i fylket har naturleg nok dei høgaste fødselstala. I Vanylven 16 33 17 -20 -4 16 Ålesund vart det fødd 516 barn i 2017, ein nedgang på 4,8 Sande 18 22 4 -9 -2 7 prosent frå året før. I Molde var tilsvarande tal 245, ein relativt Herøy 83 92 9 21 14 -7 dramatisk nedgang på 16,8 prosent frå året før. I Kristiansund, Ulstein 71 106 35 16 68 52 Hareid 57 63 6 13 16 3 som fekk 207 nye verdsborgarar i 2017, mangla det berre ein fødsel på å tangere fødselstalet frå 2016. Volda 110 94 -16 47 12 -35 Ørsta 101 108 7 -8 6 14

Størst relativ auke hadde Vanylven, der 33 fødslar gav ein auke Ørskog 25 19 -6 0 -2 -2 Norddal 12 13 1 -6 0 6 på over 100 prosent frå året før. Sandøy opplevde ein auke på heile 50 prosent, frå seks til ni fødslar i perioden 2016–2017. Stranda 39 37 -2 7 -11 -18 Lågast var talet i Stordal, med berre fire nyfødde i 2017. Stordal 4 4 0 -5 -6 -1 Sykkylven 77 55 -22 11 -5 -16 Skodje 61 67 6 31 40 9 15 kommunar med negativt Sula 120 126 6 41 59 18 fødselsoverskot i 2017 Giske 113 119 6 61 73 12 Kjelde: SSB Haram 109 108 -1 27 25 -2 Fødselsoverskot er talet på fødde minus talet på døde. Talet Foreldra sin gjennomsnittlege Vestnes 68 51 -17 1 -6 -7 fødealder i Møre og Romsdal på døde i Møre og Romsdal gjekk frå 2016 til 2017 ned med Rauma 74 84 10 -10 1 11 15 personar. Med ein nedgang i fødde på 32 vart fødsels Nesset 30 30 0 0 1 1 overskotet i Møre og Romsdal i 2017 redusert med 15 i høve Midsund 18 12 -6 -2 -6 -4 til 2016 og enda på 457. Sandøy 6 9 3 -11 -6 5 Aukra 33 31 -2 6 4 -2 Surnadal er kommunen med størst negativt tal for 2017 Fræna 113 102 -11 53 24 -29 med -13, deretter følger Stranda med -11 og Averøy med Eide 43 35 -8 5 1 -4 -10. Ålesund har størst fødselsoverskot (+171) med Giske Averøy 45 46 1 -7 -10 -3 (+73) på andre plass. Gjemnes 22 32 10 -10 4 14 Alder Tingvoll 27 26 -1 -6 -5 1 Gjennomsnittleg fødealder (gjennomsnittsalder på alle Sunndal 58 74 16 -24 2 26 kvinner som har født i løpet av eit år) for kvinner auka med Surnadal 59 51 -8 -20 -13 7 0,2 år i 2017 og enda på 30,5 år. Frå tusenårsskiftet har Rindal 19 23 4 2 7 5 fødealderen for kvinner i fylket auka med litt over eitt år. Halsa 12 14 2 -5 -6 -1 Smøla 20 20 0 1 0 -1 Fruktbarheitstalet for kvinner held fram med å falle. I 2017

Aure 29 31 2 -4 -7 -3 fall talet med 0,03 til 1,74, det lågaste som er registrert i Møre og Romsdal 2 737 2 705 -32 472 457 -15 Fars fødealder Mors fødealder fylket. For landet var fallet på heile 0,09 til 1,62. Berre fire fylke har høgare fruktbarheitstal enn Møre og Romsdal. Landet 58 890 56 633 -2 257 18 164 15 859 -2305 mrfylke.no/fylkesstatistikk 13 Kjelde: SSB Justerte framskrivingar Venta folketalsvekst i Møre og Romsdal 2018–2028

Framskriving av folketalsutvikling baserer seg i hovudsak Venta folketalsvekstframskrivingsalternativ i Møre og Romsdal MMMM 2018–2028 (middelalternativet) på såkalla trendframskriving. Det vil seie at ein forlenger alternativ MMMM/SSB

historiske utviklingstrekk på ein slik måte at utviklinga dei Smøla næraste åra er vekta tyngre enn tidlegare år. For at slike Sterk vekst > +, % framskrivingar skal vere relevante, føreset ein at det ikkje Moderat vekst +, +, % skjer eit «trendskifte», dvs. at utviklinga skiftar heilt ret- Svak vekst , +, % ning. Framskrivingane består av fleire element: fruktbar- Aure Svak nedgang , , % heit, levealder, innanlandsk flytting og innvandring. For Halsa Venta folketalsvekstModerat nedgang i, Møre ,% og Romsdal 2018–2028Kristiansund innvandring har vi sett eit klart trendskifte dei siste to åra alternativ MMMM/SSB Rindal Averøy Tingvoll både for Noreg og ikkje minst for Møre og Romsdal. SSB Sterk nedgang > , % Smøla Surnadal oppdaterte i 2018 sine folketalsframskrivingar slik at dette Møre og Romsdal , prosent Fræna Eide Gjemnes Landet , prosent trendskiftet i større grad vart tatt omsyn til. Sterk vekst > +, % Sandøy Aukra Moderat vekst +, +, % Ein skal vere klar over at feilmarginen i framskrivingane Molde Midsund aukar kraftig når ein bryt dei ned på mindre einingar, som Svak vekst , +, % Aure Nesset t.d. kommunar. Svak nedgang , , % Sunndal Haram Vestnes Halsa Kristiansund Moderat nedgang , ,%Giske Skodje Rindal Vi ser tre klare hovudtrekk for Møre og Romsdal når det Ålesund Tingvoll Sterk nedgang > , % Ørskog AverøyRauma gjeld framskriving av folketalet: svakare vekst enn landet, Ulstein Sula Herøy sentralisering og til dels sterk aldring i befolkninga. Stordal Surnadal Møre og Romsdal , prosent Hareid Fræna Eide Gjemnes Landet , prosent Sykkylven Norddal Sandøy Sande Ørsta Aukra Svakare vekst enn landet Stranda Molde Dei neste ti åra er folketalsveksten i Møre og Romsdal be- Midsund rekna til 3,5 prosent, om lag halvparten av veksten i landet. Nesset Vanylven Veksten dei siste ti år i Møre og Romsdal har vore på 8,1 Volda Sunndal Haram Vestnes prosent, så dersom prognosane slår til, er det meir enn ei Giske Skodje halvering av veksten. Ålesund Ørskog Rauma Ulstein Sula Herøy Stordal Av dei 36 kommunane i fylket er det i 2018 berre sju som Hareid er venta å få ein vekst som er like høg som landsgjennom Sykkylven Norddal snittet dei neste ti åra. Sande Ørsta Stranda Fem fylke i landet har forventa lågare folketalsvekt enn vårt fylke. Dette er fylka nord for oss, med unntak av Trøndelag, Vanylven samt Sogn og Fjordane og Telemark. Lågast vekst er for- Volda venta i Finnmark med 0,4 prosent, mens Akershus (11,1 prosent) og Oslo (10,7 prosent) ligg øvst på lista.

Dette viser også ei klar sentralisering på nasjonalt nivå.

14 Kjelde: SSB Sentralisering også internt i fylket Framskriving folkemengda 1. januar 2028 og 2038 Sentraliseringa i Møre og Romsdal kan illustrerast med følgande: Av dei 18 kommunane i fylket med over 5 000 Faktisk tal Framskrivingar alt. MMMM Venta vekst 2018–2028 Venta vekst 2018–2038 innbyggarar er det forventa vekst i 13 fram til 2038. Av dei 2018 2020 2028 2030 2038 Tal Prosent Tal Prosent 18 kommunane i fylket med under 5 000 innbyggarar er det Molde 26 900 27 167 28 780 29 223 30 836 1 880 7,0 3 936 14,6 Ålesund 47 510 48 015 50 546 51 146 53 133 3 036 6,4 5 623 11,8 forventa vekst i berre seks. Dei 18 største kommunane har Kristiansund 24 300 24 349 25 424 25 679 26 609 1 124 4,6 2 309 9,5 ein venta vekst på 9,3 prosent i perioden, mens for dei 18 Vanylven 3 187 3 057 2 681 2 600 2 241 -506 -15,9 -946 -29,7 minste er det venta ein nedgang i folketalet på -1,6 prosent. Sande 2 522 2 501 2 409 2 394 2 318 -113 -4,5 -204 -8,1 Tala for dei 18 minste kommunane inkluderer Skodje der Herøy 8 965 8 912 8 867 8 866 8 788 -98 -1,1 -177 -2,0 det er venta ein vekst på heile 28,7 prosent, den høgaste Ulstein 8 555 8 685 9 526 9 754 10 778 971 11,4 2 223 26,0 veksten av alle kommunane i fylket. Dei tre største byane Hareid 5 150 5 117 5 153 5 163 5 176 3 0,1 26 0,5 (dagens kommunegrenser) er åleine venta å få over 60 pro- Volda 9 188 9 385 9 973 10 113 10 667 785 8,5 1 479 16,1 sent av folketalsveksten fram til 2038. Ålesunds-regionen Ørsta 10 812 10 954 11 231 11 299 11 507 419 3,9 695 6,4 («nye Ålesund» + Giske og Sula) vil, om prognosane slår til, Ørskog 2 267 2 276 2 272 2 269 2 215 5 0,2 -52 -2,3 få om lag 56 prosent av den samla folketalsveksten i fylket Norddal 1 670 1 637 1 466 1 429 1 284 -204 -12,2 -386 -23,1 dei neste 20 åra. Stranda 4 587 4 550 4 437 4 425 4 286 -150 -3,3 -301 -6,6 Stordal 972 970 895 872 826 -77 -7,9 -146 -15,0 Sykkylven 7 695 7 592 7 289 7 219 6 851 -406 -5,3 -844 -11,0 Ytterlegare nedgang i barnetalet Skodje 4 680 4 790 5 315 5 448 6 025 635 13,6 1 345 28,7 Vekst i talet på barn og unge er ein viktig faktor for folke Sula 9 131 9 289 10 026 10 226 11 085 895 9,8 1 954 21,4 vekst i neste generasjon. Framskrivinga viser ein utfor- Giske 8 292 8 466 9 317 9 545 10 547 1 025 12,4 2 255 27,2 drande situasjon for Møre og Romsdal i framtida. Talet på Haram 9 345 9 335 9 405 9 418 9 432 60 0,6 87 0,9 barn og unge (0-19 år) i fylket er venta å gå ned med rundt estnes 6 559 6 532 6 502 6 491 6 410 -57 -0,9 -149 -2,3 2 700 personar om ti år, ein reduksjon på 4,2 prosent. Dette Rauma 7 507 7 445 7 313 7 276 7 083 -194 -2,6 -424 -5,6 er ein klart sterkare reduksjon enn vi har hatt dei siste ti Nesset 2 946 2 902 2 766 2 740 2 604 -180 -6,1 -342 -11,6 Midsund 2 049 2 048 2 072 2 085 2 145 23 1,1 96 4,7 åra. Frå 2008 til 2018 vart det 850 færre barn og unge i Sandøy 1 263 1 252 1 181 1 172 1 102 -82 -6,5 -161 -12,7 Møre og Romsdal. Aukra 3 557 3 607 3 864 3 941 4 285 307 8,6 728 20,5 Det er i gruppa 6–15 år, barn i grunnskolealder, at reduk- Fræna 9 775 9 809 10 058 10 117 10 320 283 2,9 545 5,6 Eide 3 440 3 418 3 358 3 339 3 266 -82 -2,4 -174 -5,1 sjonen er venta å bli størst om ti år (-2 304). Til og med Averøy 5 859 5 874 6 151 6 232 6 531 292 5,0 672 11,5 byane Ålesund (-202) og Kristiansund (-351) er venta å få Gjemnes 2 623 2 606 2 545 2 533 2 437 -78 -3,0 -186 -7,1 færre grunnskolebarn om ti år. Det er berre 6 kommunar i Tingvoll 3 078 3 058 2 990 2 980 2 934 -88 -2,9 -144 -4,7 fylket der talet på 6–15 åringar er venta å stige fram mot Sunndal 7 119 7 081 6 988 6 985 7 018 -131 -1,8 -101 -1,4 2028. Størst auke er venta i Giske med 84 fleire og i Molde Surnadal 5 978 5 973 6 100 6 136 6 278 122 2,0 300 5,0 med 63 fleire. Rindal 2 039 2 029 2 083 2 099 2 168 44 2,2 129 6,3 Halsa 1 571 1 559 1 501 1 491 1 436 -70 -4,5 -135 -8,6 Ser vi på barn i førskolealder, finn vi eit noko meir positivt Smøla 2 172 2 172 2 207 2 227 2 271 35 1,6 99 4,6 bilde. Det er venta ein auke i talet på 0-5 åringar i 14 kom- Aure 3 593 3 569 3 584 3 602 3 618 -9 -0,3 25 0,7 munar, og aller høgast i Ålesund med ein auke på 192. Møre og Romsdal 266 856 267 981 276 275 278 534 286 510 9 419 3,5 19 654 7,4

Landet 5 295 619 5 367 651 5 662 136 5 735 439 5 998 806 366 517 6,9 703 187 13,3

mrfylke.no/fylkesstatistikk 15 Kjelde: SSB Aldrande befolkning Framskriving av folkemengda i Møre og Romsdal fordelt på aldersgrupper. Størst usikkerheit når ein gjer framskrivingar knyter seg Alt. MMMM (middelalternativet) til flytting, både innanlandsk og til/frå utlandet. Det vi er tryggast på, er framskriving av befolkninga over 67 år. år

Årsaka til dette er at for ei framskriving over ti år, vil dette år vere dagens befolkning over 57 år, ein alder då flytteraten er låg, og nesten berre levealder påverkar resultatet. Det år

er likevel slik at delen eldre naturleg nok blir påverka av år utviklinga i dei andre aldersgruppene, og her er det større år usikkerheit. Alderssamansettinga i befolkninga er eit viktig kunnskapsgrunnlag for offentleg planlegging (særleg år kommunal), og vi har ut frå dette valt å sjå utviklinga i eit år tiårsperspektiv. år I dag er 16,6 prosent av befolkninga i Møre og Romsdal over 67 år, 1,8 prosentpoeng over landet som har 14,8 prosent. år

Dette plasserer oss på ein tolvteplass blant fylka rangert år eller eldre etter kven som har lågast del over 67 år. Oslo har den klart lågaste delen innbyggarar som har nådd pensjonsalder Tal personar med 10,8 prosent. Høgast del innbyggarar over 67 år har Hedmark med 19,1 prosent. Kjelde: SSB

I 2028 er det berekna at delen over 67 år i Møre og Romsdal Venta folketalsvekst i Møre og Romsdal, 2028, fordelt på aldersgrupper vil auke til 20,5 prosent, 2,6 prosentpoeng over landsgjennomsnittet. Mens vi i dag er nummer 12 blant fylka, vil vi i år

2028 vere nummer 14 med dagens fylkesstruktur. år

Størst auke i tal personar dei neste ti åra vil vere i gruppa år 67–79 år, og fylket er venta å få 7 377 fleire i denne alders- år gruppa. Prosentvis vil likevel auken vere størst for gruppa 80 og over, med heile 38 prosent fleire på ti år (+5 129). år

Fleire av kommunane i fylket må planlegge for ein svært år

kraftig vekst i gruppa 80 år og eldre, ein alder da hjelpe år behovet ofte aukar. Ørskog og Surnadal har størst prosentvis vekst, men auken i tal personar 80 år og eldre er størst år i byane; 773 i Ålesund, 691 i Kristiansund og 604 i Molde. år

år eller eldre

Tal personar

16 Kjelde: SSB Folketal 2018 og framskriving til 2028 etter middelalternativet, MMMM, aldersfordelt Faktiske tal 2018 Framskrivingsalternativ 2028 Framskrivingsalternativ tal venta vekst 2018–2028

80 år 80 år 20–44 45–66 80 år 0–5 år 6–15 år 16–19 år 20–44 år 45–66 år 67–79 år el. eldre 0–5 år 6–15 år 16–19 år 20–44 år 45–66 år 67–79 år el. eldre 0–5 år 6–15 år 16–19 år år år 67–79 år el. eldre Molde 1 748 3 151 1 358 8 560 7 656 3 165 1 262 1 870 3 214 1 391 8 965 7 531 3 943 1 866 122 63 33 405 -125 778 604 Ålesund 3 251 5 721 2 404 16 524 12 869 4 679 2 062 3 443 5 519 2 359 16 947 13 350 6 093 2 835 192 -202 -45 423 481 1414 773 Kristiansund 1 397 2 854 1 242 7 617 7 129 3 019 1 042 1 472 2 503 1 177 7 858 6 998 3 683 1 733 75 -351 -65 241 -131 664 691 Vanylven 153 310 200 742 1 015 511 256 121 244 124 538 761 583 310 -32 -66 -76 -204 -254 72 54 Sande 136 277 141 654 808 318 188 125 235 98 599 755 388 209 -11 -42 -43 -55 -53 70 21 Herøy 573 1 158 468 2 657 2 590 1 043 476 532 971 446 2 472 2 533 1 298 615 -41 -187 -22 -185 -57 255 139 Ulstein 589 1 193 501 2 728 2 392 826 326 683 1 088 473 3 090 2 668 1 034 490 94 -105 -28 362 276 208 164 Hareid 379 657 269 1 658 1 391 528 268 335 628 292 1 475 1 385 725 313 -44 -29 23 -183 -6 197 45 Volda 554 1 150 492 3 056 2 425 1 048 463 738 1 102 519 3 319 2 440 1 224 631 184 -48 27 263 15 176 168 Ørsta 733 1 385 552 3 284 3 023 1 225 610 749 1 289 627 3 289 3 005 1 529 743 16 -96 75 5 -18 304 133 Ørskog 139 279 125 648 673 311 92 118 239 119 625 622 376 173 -21 -40 -6 -23 -51 65 81 Norddal 82 208 108 409 500 238 125 80 141 77 336 419 268 145 -2 -67 -31 -73 -81 30 20 Stranda 242 502 249 1 383 1 284 588 339 281 420 182 1 315 1 240 626 373 39 -82 -67 -68 -44 38 34 Stordal 44 136 64 229 319 110 70 48 80 41 228 279 144 75 4 -56 -23 -1 -40 34 5 Sykkylven 496 982 454 2 246 2 257 891 369 406 777 388 1 952 2 111 1 134 521 -90 -205 -66 -294 -146 243 152 Skodje 385 643 240 1 547 1 264 435 166 403 671 320 1 726 1 351 598 246 18 28 80 179 87 163 80 Sula 802 1 274 475 2 999 2 344 825 412 701 1 312 586 3 204 2 584 1 145 494 -101 38 111 205 240 320 82 Giske 735 1 188 449 2 668 2 156 772 324 690 1 272 507 3 023 2 320 1 036 469 -45 84 58 355 164 264 145 Haram 661 1 168 470 2 766 2 696 1 056 528 563 1 115 494 2 620 2 587 1 372 654 -98 -53 24 -146 -109 316 126 estnes 389 750 325 1 892 2 051 800 352 363 679 294 1 757 1 887 1 028 494 -26 -71 -31 -135 -164 228 142 Rauma 492 917 333 2 056 2 242 992 475 381 809 383 1 892 2 085 1 171 592 -111 -108 50 -164 -157 179 117 Nesset 173 299 172 777 928 397 200 153 282 120 699 795 477 240 -20 -17 -52 -78 -133 80 40 Midsund 143 281 112 538 567 264 144 137 243 110 585 553 289 155 -6 -38 -2 47 -14 25 11 Sandøy 63 164 63 318 397 169 89 66 116 61 279 346 216 97 3 -48 -2 -39 -51 47 8 Aukra 233 491 203 1 105 898 438 189 269 448 203 1 225 1 001 454 264 36 -43 0 120 103 16 75 Fræna 715 1 279 483 3 007 2 744 1 147 400 652 1 187 486 2 984 2 694 1 390 665 -63 -92 3 -23 -50 243 265 Eide 227 489 187 1 017 978 389 153 198 372 191 919 936 514 228 -29 -117 4 -98 -42 125 75 Averøy 341 763 273 1 698 1 774 751 259 359 638 320 1 792 1 662 947 433 18 -125 47 94 -112 196 174 Gjemnes 177 324 141 735 747 368 131 132 263 113 692 700 432 213 -45 -61 -28 -43 -47 64 82 Tingvoll 159 369 164 774 937 477 198 148 295 144 761 870 474 298 -11 -74 -20 -13 -67 -3 100 Sunndal 428 777 393 1 949 2 293 850 429 376 745 296 1 887 2 005 1 153 526 -52 -32 -97 -62 -288 303 97 Surnadal 347 649 356 1 629 1 832 863 302 365 655 266 1 649 1 690 949 526 18 6 -90 20 -142 86 224 Rindal 131 224 117 568 559 291 149 124 235 96 593 561 297 177 -7 11 -21 25 2 6 28 Halsa 71 175 83 364 494 274 110 67 142 65 353 404 314 156 -4 -33 -18 -11 -90 40 46 Smøla 110 232 100 591 688 305 146 131 203 101 619 583 379 191 21 -29 1 28 -105 74 45 Aure 202 390 208 953 1 093 524 223 200 373 157 948 1 019 581 306 -2 -17 -51 -5 -74 57 83 Møre og 17 500 32 809 13 974 82 346 76 013 30 887 13 327 17 479 30 505 13 626 83 215 74 730 38 264 18 456 -21 -2 304 -348 869 -1 283 7 377 5 129 Romsdal

Landet 362 601 637 687 260 605 1 776 723 1 471 644 563 607 222 752 372 491 613 016 271 277 1 847 956 1 546 493 682 196 328 707 9 890 -24 671 10 672 71 233 74 849 118 589 105 955 mrfylke.no/fylkesstatistikk 17 Kjelde: SSB

9 av landets 125 minst sentrale Kommunar i Møre ogKommunar Romsdal etter sentralitetsindeks i Møre og Romsdal etter sentralitetsindeks 2017 og sentralitetsnivå. Verdier .. kommunar i Møre og Romsdal Sentralitet er eit omgrep som blir nytta til å forklare regionale variasjonar. Sentralitet handlar om avstand, kor lett Kommunar i Møre og Romsdal etter sentralitetsindeks Sentralitets Sentralitetsverdi og sentralitetsnivå. Verdier .. Smøla eller vanskeleg tilgangen er til det meste av det ein treng klasser i kvardagen; arbeidsplassar, skole, helsetenester, butikkar, kulturtilbod, naboar etc. Sentralitets Sentralitetsverdi Smøla Aure SSB lanserte i 2017 ein oppdatert sentralitetsindeks*. Denne klasser utgjer også 60 prosent av Distriktsindeksen som sentrale Halsa Kristiansund Rindal myndigheiter nyttar for å vurdere distriktsutfordringane i Averøy Tingvoll kommunane. Aure Surnadal Fræna Eide Den nye sentralitetsindeksen tek utgangspunkt i om lag Gjemnes Aukra Halsa Sandøy Kristiansund 13 500 grunnkretsar som kommunane i landet er delt inn i. Rindal Indeksen er sett saman av to del-indeksar basert på: MoldeAverøy Tingvoll Midsund

– Talet på arbeidsplassar dei som bor i den enkelte grunn- Nesset Surnadal Fræna Eide Gjemnes kretsen, kan nå med bil i løpet av 90 minutt. Sunndal SandøyHaram Aukra Vestnes Giske Skodje – Kor mange ulike typar servicefunksjonar (varer og tenes- Ålesund ØrskogMolde Rauma Midsund ter) dei som bur i den enkelte grunnkretsen, kan nå med bil Ulstein Sula Herøy Stordal i løpet av 90 minutt. Hareid Sykkylven Nesset Norddal Sunndal Tala blir vekta, slik at ein arbeidsplass eller servicefunk- Sande Haram Vestnes Giske Ørsta sjon som ligg nær bustaden tel meir enn ein som ligg lengre Skodje Stranda Ålesund Ørskog Rauma borte. Den nye indeksen har verdiar frå 0 (berre teoretisk Ulstein Sula mogleg) til 1 000 langs ein kontinuerleg skala. Desse ver- Herøy Stordal VanylvenHareid diane er gruppert til seks nivå eller sentralitetsklassar. Volda Sykkylven Norddal Berre sju kommunar i landet hamnar på nivå 1 i 2017, det Sande Ørsta er Oslo og kommunar i nærleiken av hovudstaden inkludert Stranda Drammen. I desse kommunane bur 19,6 prosent av innbyg-

garane i Noreg. Bergen, Trondheim og Stavanger kjem på Vanylven nivå 2, i lag med 21 andre kommunar, også desse i hovud- Volda sak på Austlandet. Den einaste kommunen som får nivå 3 i Møre og Romsdal, er Ålesund. 63 andre kommunar i landet får same klassifiseringa. 13 kommunar i fylket hamnar på nivå 4, 13 er klassifisert til nivå 5 og ni er på nivå 6.

*Sjå nettsida: https://www.ssb.no/befolkning/artikler-og-publikasjoner/ ny-sentralitetsindeks-for-kommunene

18 Kjelde: SSB Kjelde: SSB 71,6 prosent bur i ein tettstad Tett- og spreiddbygd busetnad 2013 og 2017 Relativ del busett i tettbygd/spreiddbygd strøk 2017

I 2017 budde 81,5 prosent av innbyggarane i landet i ein tettstad. I Møre og Romsdal omfatta denne delen 71,6 prosent. SSB definerer ei samling hus som ein tettstad om det Molde strøk 2017, strøk 2017, personar Spreiddbygd strøk 2017, personar Del i tettbygd strøk 2017, prosent Del i tettbygd strøk 2013, prosent Tettbygd Ålesund bur minst 200 personar der og avstanden mellom husa nor- Molde 23 466 3 295 87,5 86,7 Kristiansund malt ikkje overstig 50 meter. Ålesund 45 558 1 492 96,5 96,1 Vanylven Kristiansund 22 268 2 117 91,1 90,6 Sande Det er svært stor forskjell mellom kommunane i fylket i kor Vanylven 412 2 785 12,9 10,4 Herøy stor del som bur tett og spreidd. Tre kommunar har over Sande 1 101 1 422 43,3 23,2 Ulstein 90 prosent av innbyggarane i tettstadar. Det er Ålesund, Herøy 6 547 2 393 73,1 71,4 Hareid Kristiansund og Sula. Også Molde og Hareid har over 85 Ulstein 6 624 1 736 78,3 76,5 Volda Hareid 4 532 647 87,4 85,8 prosent av innbyggarane i tettstadar. Ørsta Volda 6 822 2 267 75,0 69,3 Ørskog Totalt er det 16 kommunar i fylket der eit fleirtal av inn- Ørsta 7 649 3 086 71,2 65,6 Norddal Ørskog 1 501 792 65,4 63,3 byggarane bur spreiddbygd, det er same tal som i 2013. To Stranda Norddal 0 1 661 0,0 0,0 kommunar, Smøla og Norddal, har ingen tettstad etter SSB Stordal Stranda 3 177 1 441 68,7 68,5 sin definisjon. I Halsa, Vanylven, Aure og Averøy bur over Sykkylven 80 prosent i spreiddbygde område. Stordal 638 366 63,5 60,1 Skodje Sykkylven 5 665 2 018 73,6 72,5 Sula SSB la i 2013 om metoden dei brukar for å avgrense tett- Skodje 3 001 1 651 64,3 64,0 Giske stadar. Det gjer det usikkert å seie noko om utviklinga frå Sula 8 442 555 93,7 93,3 Haram tidlegare år. Ser vi på utviklinga frå 2013, finn vi relativt Giske 6 408 1 749 78,4 7 7,5 Vestnes Haram 6 058 3 229 65,1 59,6 små endringar i kor mange som bur tett og spreidd i fylket. Rauma Vestnes 3 779 2 760 57,5 59,3 Tendensen med at fleire bur i tettstadar held likevel fram, Nesset Rauma 4 704 2 793 62,7 61,5 Midsund og i Møre og Romsdal har denne delen auka med 1,9 pro- Nesset 1 213 1 745 40,9 39,0 Sandøy sentpoeng dei siste fem åra. Dette er ein større auke enn for Midsund 577 1 500 27,7 26,6 Aukra heile landet (+1,3 prosentpoeng). Sandøy 468 774 37,6 38,2 Fræna Aukra 1 683 1 853 47,4 45,1 Eide Vi ser at nokre tettstadar i fylket går litt ut og inn av SSB Fræna 5 313 4 410 54,5 53,1 Averøy sin tettstadsstatistikk. Dette kan skuldast variasjon i kva Eide 1 380 2 073 40,0 38,3 Gjemnes hus det til ei kvar tid bur folk i. Når dette skjer, blir en- Averøy 1 080 4 771 18,4 18,7 Tingvoll dringstala for kommunen store. Det ser vi no for Sande og Gjemnes 588 2 021 22,5 21,3 Sunndal Halsa, der auken i del som bur i tettstadar er 20,2 prosent- Tingvoll 977 2 125 31,4 32,9 Surnadal poeng og 12,7 prosentpoeng. I 2013 var ingen tettstad i Sunndal 4 797 2 322 67,3 66,8 Rindal Surnadal 2 781 3 201 46,5 45,3 Halsa med i statistikken. Halsa Rindal 699 1 327 34,5 32,3 Smøla 32 av kommunane har auke i delen som bur i tettstadar dei Halsa 203 1 392 12,7 0,0 Aure siste fem åra. Unntaka er kommunane Vestnes, Tingvoll, Smøla 0 2 154 0,0 0,0 Møre og Romsdal Aure 645 2 941 18,0 17,9 Landet Sandøy og Averøy der delen har gått ned med mellom 1,9 Møre og Romsdal 190 756 74 864 71,6 69,7 og 0,2 prosentpoeng. Prosent Landet 4 283 184 960 461 81,5 80,2 Tettbygd strøk Spreiddbygd strøk *Dei som er klassifisert med «ukjent» er tatt ut av tabellen. I 2017 gjadt dette 654 personar i Møre og Romsdal og 14 672 i landet. mrfylke.no/fylkesstatistikk 19 Kjelde: SSB Kjelde: SSB Mest integrerte arbeidsmarknadar Pendling per 4. kvartal 2017 Tal inn- og utpendlarar, 2017

på Sunnmøre - -

Molde Den moderate auken i pendlaraktivitet vi såg i fjor, etter Molde Molde Ålesund den kraftige nedgangen frå 2014 til 2015, heldt fram også 2 Ålesund Ålesund Kristiansund i 2017. I SSB sin statistikk kjemKr detistiansu framnd at pendling frå Kristiansund PENDLING Personar som pendler til inn kommunen Personar som pendler ut frå kommunen Innpendling i prosent av sys selsette Utpendling i prosent av busette arbeids takarar Vanylven kommunar i fylket til kommunar utanfor fylket i fjor auka Vanylven Molde 5 294 2 179 31,9 16,1 Vanylven Sande med 507 personar etter fleire år med nedgang. Om lag halv- Sande Ålesund 8 375 4 823 29,9 19,8 Sande Herøy parten av denne auken i utpendlingHerø skuldasty ei feilregist- Kristiansund 1 948 1 865 17,2 16,5 Herøy Ulstein ring ved NTNU (sjå under). Pendling Ulsinntei ntil fylket hadde ein Vanylven 168 392 12,6 25,1 Ulstein Hareid svært moderat auke på ti personar i 2017.Hareid Sande 339 376 27,8 29,9 Hareid Volda Volda Herøy 732 1 107 18,6 25,6 Volda Ørsta Størst auke i innpendling ser vi i Kristiansund,Ørsta der det ved Ulstein 1 809 1 499 39,8 35,4 Ørsta Ørskog utgangen av 2017 var 188 fleire somØr skpendlaog inn enn eit år Hareid 717 1 210 37,4 50,2 Ørskog Norddal tidlegare. Dette gir nordmørsbyen eiNordda innpendlingl på 1 948 Volda 1 727 1 578 38,2 36,1 Norddal Stranda personar, noko som svarer til 17,2 prosentStranda av dei sysselsette Ørsta 1 198 1 997 25,9 36,8 Stranda Stordal Ørskog 335 600 37,8 52,1 i kommunen. Også Sula, med 101 fleireStordal innpendlarar, kan Stordal Sykkylven Norddal 169 222 21,7 26,7 registrere ein solid auke. Det er ikkjeSykkyl veberren byane og dei Sykkylven Skodje Stranda 489 428 19,6 17,6 bynære kommunane som har auka innpendling.Skodje Også kom- Skodje Sula Stordal 175 207 37,8 41,8 munar som Rauma (+86), Surnadal (+59)Sula og Aure (+33) fekk Sula Giske Sykkylven 511 798 14,1 20,4 auka innpendling. Frå å ha størst aukeGisk i e2016 har Ålesund i Giske Haram Skodje 765 1 570 47,7 65,2 Haram Haram 2017 den største nedgangen i innpendling med 116, og den Sula 1 042 2 583 34,1 56,2 Vestnes Vestnes Vestnes klart største auken i utpendling med 375. Det siste skul- Giske 569 2 132 22,1 51,6 Rauma dast i stor grad ein feil i statistikken,Raum dåa alle tilsette ved Haram 941 1 427 23,5 31,8 Rauma Nesset NTNU i Ålesund ved ein feil er registrertNesset med arbeidsstad Vestnes 411 796 14,9 25,3 Nesset Midsund Trondheim etter fusjonen mellom MidsunNTNUd og Høgskolen i Rauma 460 749 13,7 20,5 Midsund Sandøy Ålesund. Sandøy Nesset 153 714 17,6 49,9 Sandøy Aukra Aukra Midsund 120 247 14,6 26,1 Aukra Fræna Skodje er pendlarkommune nummer einFræn ia Møre og Romsdal. Sandøy 80 68 12,8 11,1 Fræna Eide Kommunen toppar listene om vi ser påEide «innpendling i pro- Aukra 409 712 30,5 43,3 Eide Averøy sent av sysselsette» (47,7 prosent) ogAv ogsåerøy om vi ser på «ut- Fræna 825 2 332 24,0 47,1 Averøy Gjemnes pendling i prosent av busette arbeidstakarar»Gjemnes (65,2 prosent). Eide 337 849 26,6 47,8 Gjemnes Tingvoll Averøy 441 1 081 20,2 38,2 I begge tilfella er dette ein auke frå Tiåretngvoll før. Tingvoll Sunndal Gjemnes 195 627 22,9 48,9 Sunndal Sunndal Surnadal Tingvoll 110 532 10,8 36,9 Av dei ti kommunane med høgast Suprosentrnadal innpendling av Surnadal Rindal Sunndal 762 395 20,1 11,5 sysselsette i kommunen er åtte sunnmørskommunar.Rindal Berre Rindal Halsa Surnadal 524 563 17,7 18,8 Molde og Aukra på åttande og niandeplassHalsa når opp av an- Halsa Smøla Rindal 202 338 23,2 33,6 dre kommunar. Dette viser at bu- og Smarbeidsmarknadaneøla er Smøla Aure Halsa 149 213 22,7 29,6 Aure Aure større og meir integrerte på Sunnmøre enn i resten av fylket. Smøla 126 134 11,6 12,3 Aure 275 388 16,9 22,3 Møre og 4 385 9 234 3,5 7,0 Utpendling Innpendling Romsdal

Pendlarar 20 Kjelde: SSB Pendlingsstraumar mellom kommunar, per 4. kvartal 2017

Arbeidsstad

Bustad Molde Ålesund Kristiansund Vanylven Sande Herøy Ulstein Hareid Volda Ørsta Ørskog Norddal Stranda Stordal Sykkylven Skodje Sula Giske Haram Vestnes Rauma Nesset Midsund Sandøy Aukra Fræna Eide Averøy Gjemnes Tingvoll Sunndal Surnadal Rindal Halsa Smøla Aure

Molde 176 120 0 1 0 11 0 5 1 1 2 5 1 0 2 4 1 13 52 53 52 55 8 171 381 56 20 52 3 33 13 0 1 1 0 Ålesund 188 35 13 19 47 112 58 48 58 77 21 70 26 199 319 757 411 367 38 38 2 8 10 6 8 1 6 1 1 2 10 0 0 2 0 Kristiansund 271 66 0 0 2 2 0 3 1 0 0 0 0 0 1 0 0 5 4 5 2 3 3 20 20 14 231 43 27 45 22 0 8 45 36 Vanylven 4 31 0 38 13 55 3 39 20 0 0 4 0 0 2 0 2 2 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Sande 0 23 1 13 117 91 26 31 9 0 0 0 0 2 1 1 0 1 0 0 0 0 1 0 0 0 3 0 0 0 0 0 0 0 0 Herøy 12 80 10 10 108 447 95 69 33 0 0 4 0 1 2 3 2 2 1 3 0 0 0 1 1 0 1 0 0 0 0 0 0 1 0 Ulstein 18 194 9 3 87 272 405 118 66 2 0 9 0 14 2 21 1 9 2 2 0 1 0 0 0 0 1 0 0 2 0 0 0 1 2 Hareid 10 159 7 2 30 83 626 52 18 4 1 2 1 28 2 15 5 3 2 12 0 0 1 0 0 0 1 0 0 2 0 0 0 0 0 Volda 37 120 2 51 10 50 116 19 760 0 0 14 0 5 1 8 4 2 1 3 0 1 0 0 0 1 1 0 3 3 0 0 0 0 0 Ørsta 44 190 2 7 15 43 179 25 1 062 1 2 15 0 10 2 34 5 6 2 2 0 2 1 0 1 1 0 0 1 1 0 0 0 0 1 Ørskog 23 252 0 0 2 1 0 1 4 2 5 4 25 2 91 10 7 50 30 7 1 0 0 1 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 Norddal 8 48 1 0 1 0 0 0 0 1 11 63 16 1 4 4 2 11 8 3 0 0 4 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Stranda 12 61 1 0 0 1 1 1 8 11 6 59 21 106 5 2 3 10 3 2 0 0 2 0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 0 0 Stordal 2 66 0 0 0 0 1 0 2 0 31 24 19 3 17 2 1 6 6 1 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Sykkylven 17 349 1 0 0 0 15 5 15 6 6 5 117 8 16 14 8 7 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 Skodje 22 942 2 0 4 1 2 6 2 8 86 10 12 22 15 36 17 210 18 7 0 2 1 1 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Sula 30 1 940 6 1 0 12 33 25 12 8 16 2 15 7 35 48 21 45 11 3 0 2 2 0 2 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 Giske 25 1 614 6 0 3 7 16 12 4 7 5 11 14 5 5 36 37 47 1 2 0 1 0 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 Haram 34 765 5 6 1 4 9 4 6 9 27 14 7 5 8 175 25 25 30 6 1 7 19 3 2 2 4 0 0 2 0 0 0 1 0 Vestnes 221 122 6 0 0 0 6 0 1 5 33 1 5 11 3 17 6 7 60 58 0 3 3 4 10 0 4 1 0 10 2 0 1 0 1 Rauma 251 62 12 0 0 0 0 0 2 2 3 0 2 10 3 2 2 1 2 96 5 1 0 3 6 1 1 4 2 23 2 0 0 2 0 Nesset 280 4 16 0 0 0 1 0 2 0 0 2 0 0 0 1 1 0 1 6 37 0 1 1 9 2 2 21 6 205 5 1 0 0 1 Midsund 134 11 3 0 0 9 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1 0 15 3 0 0 3 3 9 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 Sandøy 10 15 1 0 0 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 2 0 0 6 1 0 0 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Aukra 447 27 13 0 0 2 1 0 1 0 1 0 0 0 0 1 0 1 6 12 3 0 3 5 60 3 4 1 0 2 0 0 0 0 1 Fræna 1 503 47 54 0 0 0 1 1 3 0 1 1 1 0 0 0 8 1 7 14 9 3 11 1 110 139 55 8 1 11 2 0 0 3 4 Eide 344 8 60 0 0 0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 1 0 1 2 4 4 0 1 0 20 188 39 17 2 14 2 0 1 1 2 Averøy 69 13 580 0 0 4 1 0 1 1 0 0 1 0 0 0 0 0 1 2 1 0 0 1 15 42 74 2 1 11 0 1 0 9 5 Gjemnes 277 13 113 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 7 41 0 1 4 25 15 9 13 19 8 0 1 1 0 Tingvoll 38 10 175 0 0 0 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 0 0 1 3 2 0 0 1 5 3 7 17 117 14 0 19 4 2 Sunndal 48 11 30 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 1 0 0 1 3 26 2 2 4 1 1 0 3 13 38 5 2 1 3 Surnadal 19 5 26 0 0 0 1 1 0 0 0 0 1 0 2 0 0 1 0 0 1 3 0 1 1 0 2 4 2 7 102 101 53 3 2 Rindal 0 0 5 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 11 186 4 0 0 Halsa 6 4 38 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 0 2 1 8 8 71 0 0 14 Smøla 6 3 36 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 1 0 0 1 2 0 2 13 Aure 16 5 117 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 3 0 0 1 1 1 1 5 1 0 7 5 0 11 18 mrfylke.no/fylkesstatistikk 21 Kjelde: SSB Kjelde: SSB 4 849 færre arbeidsplassar enn Arbeidsplassdekning, per 4. kvartal 2017 Arbeidsplassdekning, per 4. kvartal 2017 arbeidstakarar

Arbeidsplassdekning er eit omgrep som blir nytta for å seie 3 noko om talet på arbeidsplassar i forhold til talet på sys- Molde Ålesund selsette som bur i det same området, til dømes eit fylke

ARBEIDSMARKNAD Sunndal eller ein kommune. Er det fleire arbeidsplassar (sysselsette Ulstein etter arbeidsstad) enn sysselsette etter bustad, er arbeids- Sysselsette personar etter bustad Sysselsette personar etter arbeidsstad Arbeidsplass dekning eller Over av underdekning arbeidsplassar Bor og arbeider i eigen kommune Molde 13 494 16 609 123,1 3 115 11 316 Volda plassdekninga over 100 prosent. Over 100 prosent inneber Ålesund 24 417 27 969 114,5 3 552 19 595 Stranda ei netto innpendling, og under 100 prosent betyr netto Kristiansund 11 271 11 354 100,7 83 9 405 Sandøy utpendling. Vanylven 1 560 1 336 85,6 -224 1 167 Kristiansund Sande 1 256 1 219 97,1 -37 882 Smøla I 2017 var arbeidsplassdekninga i Møre og Romsdal 96,3 Herøy 4 321 3 946 91,3 -375 3 213 Surnadal prosent, 0,4 prosentpoeng lågare enn i 2016. I absolutte Ulstein 4 240 4 549 107,3 309 2 740 Sande tal var det 4 849 færre arbeidsplassar enn arbeidstakarar Hareid 2 409 1 917 79,6 -492 1 200 Møre og Romsdal i fylket i 2017, mot 4 945 i 2016. Det var berre to fylke som Volda 4 374 4 525 103,5 151 2 797 Aure hadde fleire arbeidsplassar enn arbeidstakarar i 2017, Oslo Ørsta 5 423 4 622 85,2 -801 3 425 Norddal og Sør-Trøndelag med ei arbeidsplassdekning på høvesvis Ørskog 1 150 887 7 7,1 -263 551 Stordal Sykkylven 131 og 102 prosent. Møre og Romsdal plasserte seg på ein Norddal 834 778 93,3 -56 610 Stranda 2 434 2 497 102,6 63 2 008 Rauma tiandeplass av dei 19 fylka. Stordal 497 462 93,0 -35 288 Herøy Arbeidsplassdekninga varierer frå 123 prosent i Molde til Sykkylven 3 903 3 617 92,7 -286 3 106 Halsa Skodje 2 409 1 604 66,6 -805 838 Haram 61 prosent i Nesset. Vi finn høg arbeidsplassdekning både i Sula 4 593 3 054 66,5 -1 539 2 011 Vestnes by- og distriktskommunar. I tillegg til Molde har Ålesund, Giske 4 133 2 567 62,1 -1 566 2 000 Midsund Sunndal, Ulstein, Volda, Stranda, Sandøy og Kristiansund Haram 4 491 4 007 89,2 -484 3 065 Rindal ei arbeidsplassdekning på over 100 prosent. Vestnes 3 149 2 765 87,8 -384 2 353 Vanylven Rauma 3 657 3 367 92,1 -290 2 908 Ørsta Lågast arbeidsplassdekning har kommunane Nesset, Giske, Nesset 1 433 870 60,7 -563 718 Aukra Gjemnes, Sula, Skodje og Fræna, alle med under 70 prosent. Midsund 947 821 86,7 -126 701 Hareid Dette er kommunar som grensar til dei største bykommu- Sandøy 616 627 101,8 11 547 Averøy nane i fylket. Aukra 1 646 1 344 81,7 -302 934 Ørskog Fræna 4 948 3 443 69,6 -1 505 2 617 Eide 74 prosent av arbeidstakarane i fylket bur og arbeider i Eide 1 778 1 264 71,1 -514 929 Tingvoll eigen kommune. Den delen av arbeidsplassane i kommu- Averøy 2 827 2 189 7 7,4 -638 1 746 Fræna nen der eigne innbyggarar arbeider, kan vi kalle eigendek- Gjemnes 1 281 850 66,4 -431 655 Skodje ning. Mest vanleg er dette i kommunane Tingvoll, Smøla, Tingvoll 1 441 1 017 70,6 -424 909 Sula Sunndal 3 425 3 794 110,8 369 3 030 Vanylven og Sandøy, der over 80 prosent bur og arbeider i Gjemnes Surnadal 2 995 2 953 98,6 -42 2 431 Giske same kommune. Ni kommunar har under 70 prosent eigen- Rindal 1 006 871 86,6 -135 668 Nesset dekning. Der kjem Skodje lågast med 52 prosent, og der- Halsa 720 655 91,0 -65 506 etter følger kommunane Ulstein, Volda og Ørskog, med ei Smøla 1 092 1 083 99,2 -9 958 Prosent eigendekning på mellom 60 og 62 prosent. Aure 1 739 1 628 93,6 -111 1 351 Møre og Romsdal 131 909 127 060 96,3 -4 849 94 178

22 Kjelde: NAV Kjelde: NAV Om lag 1 000 personar langtidsledige Ledige fordelt på yrkesgrupper Heilt arbeidsledige i prosent av arbeidsstyrken. I august 2018 var delen arbeidsledige i Møre og Romsdal Møre og Romsdal august 2017 og 2018 Årsgjennomsnitt 2,5 prosent. Dette utgjer 3 439 personar som var heilt utan Endring i 01.08.2017 01.08 .2018 prosent siste år arbeid. Arbeidsløysa i Møre og Romsdal er no 2,3 prosent Akademiske yrke 35 38 9 , for kvinner og 2,6 prosent for menn, ein nedgang på 11,7 Barne- og ungdomsarbeid 191 214 12 , prosent frå same månaden i 2017. For landet er delen ar- Butikk- og salsarbeid 363 379 4 beidsledige 2,4 prosent, ein nedgang på 9,2 prosent frå Bygg og anlegg 513 382 -26 , same periode i 2017. Høgast del arbeidsledige har Vestfold Helse, pleie og omsorg 212 224 6 Industriarbeid 779 565 -27 (3,0 prosent) og lågast del Sogn og Fjordane (1,5 prosent). , Ingen yrkesbakgrunn eller 208 217 4 uoppgitt Av dei 36 kommunane i fylket har 15 høgare eller lik , arbeidsløyse som landet. Høgast arbeidsløyse er det i kom- Ingeniør- og ikt-fag 284 191 -33 Jordbruk, skogbruk og fiske 143 136 -5 munane Hareid og Ulstein med høvesvis 5,4 og 4,7 prosent. , Kontorarbeid 296 252 -15 Lågast del arbeidsløyse har kommunane Norddal og Rindal, Leiarar 42 54 29 , begge med under 1 prosent. Meglarar og konsulentar 102 100 -2 Reiseliv og transport 340 302 -11 , Siste året var i snitt 28 prosent av dei arbeidsledige under 30 Serviceyrker og anna arbeid 298 305 2

aug.

år, 27 prosent mellom 30-39 år og 45 prosent over 40 år, i alt Undervisning 89 80 -10 3 510 personar. Av desse var 1 264 kvinner og 2 245 menn. Landet Møre og Romsdal Totalsum 3 895 3 439 -12 I juli 2018 var 933 personar registrert som langtidsledige i

Møre og Romsdal, dvs. arbeidsledige over 6 månadar. Det Kjelde: NAV Kjelde: NAV er nesten dobbelt så mange menn som kvinner som er lang- Langtidsledige dei siste åra 2010–2018 Tal arbeidsledige etter kjønn og alder i tidsledige, 603 mot 330. Gjennomsnittet for det siste året er (samanhengande heilt ledig i over 6 mnd) Møre og Romsdal, gjennomsnitt siste året 1 082 langtidsledige, ein auke på 19 prosent frå året før. Det fordelt på kjønn august 2017 til juli 2018 er likevel langt færre enn i august 2016 då det var om lag 400 fleire langtidsledige enn på same tid i 2018.

Ser vi på ledige fordelt på yrkesgrupper, finn vi flest innan Menn Kvinner industrien. 565 personar med denne yrkesbakgrunnen er ledige i Møre og Romsdal. Dette er likevel ein nedgang på 27 prosent frå året før. Deretter kjem bygg- og anlegg med 382 personar (nedgang 26 prosent) og butikk- og salsarbeid med 379 personar (auke 4 prosent). Registrert arbeidsløyse blant innvandrarar i Møre og Romsdal var i andre kvartal 2018 på 5,8 prosent, ned 0,8 prosentpoeng frå same periode i fjor. år år år år år år år og under og over 04 71 0 70 1 70 7 Kvinner Menn 201 201 201501 20151 0 201 20141 0 20161 0 201601 201801 201507 201407 201607 201807 20 17 201504 201804 201604

mrfylke.no/fylkesstatistikk 23

201407201408201409201410201411201412201501201502201503201504201505201506201507201508201509201510201511201512201601201602201603201604201605201606201607201608201609201610201611201612201701201702201703201704201705201706201707201708201709201710201711201712201801201802201803201804201805201806201807 2012 201301 201304 201307 201310 201401 201404 201001 201004 201007 201010 201101 201104 201107 201110 201201 201204 201207 10 Kjelde: NAV Kjelde: NAV Lågare del uføre enn landsgjennomsnittet Legemeldt sjukefråvær per 1. kvartal 2018, prosent Mottakarar av uføretrygd som del Talet på mottakarar av uførepensjon i Møre og Romsdal var av befolkninga. Per 31.03.2017–2018 15 375 personar i mars 2018, 9,3 prosent av befolkninga i I prosent av Oppland Tal mottakarar befolkninga alderen 18–67 år. Det er ein lågare del enn for landet, der Østfold av uføretrygd Endring 18–67 år snittet var 9,7 prosent på same tid. Både Møre og Romsdal Nordland Tal Prosent Prosent Prosent 31.03.17 31.03.18 2017-2018 2017-2018 31.03.17 31.03.18 og landet elles hadde ein auke på 0,2 prosentpoeng frå mars Telemark Molde 1 305 1 327 22 1,7 7,7 7,8 Troms 2017 til mars 2018. Ålesund 2 367 2 430 63 2,7 7,8 7,9 Buskerud Kristiansund 1 976 2 052 76 3,8 12,7 13,3 I løpet av dei tre første månadane i 2018 fekk 424 fleire per- Finnmark Vanylven 231 233 2 0,9 12,2 12,5 sonar uføretrygd i Møre og Romsdal, mot 362 personar i same AustAgder Sande 121 134 13 10,7 7,8 8,7 periode i 2017. 245 av økninga i 2018 var kvinner, og 179 var Hedmark Herøy 553 564 11 2,0 10,1 10,3 menn. Av alle som mottok uførepensjon i Møre og Romsdal i Vestfold Ulstein 352 362 10 2,8 6,6 6,7 mars 2018, var 61 prosent kvinner og 39 prosent menn. For sju Møre og Romsdal Hareid 255 270 15 5,9 7,9 8,5 år sidan var fordelinga 58 og 42 prosent. VestAgder Volda 441 440 -1 -0,2 7,7 7,7 Trøndelag Ørsta 690 706 16 2,3 10,5 10,7 Av alle uføre i Møre og Romsdal i mars 2018 var 4,7 prosent Landet Ørskog 141 140 -1 -0,7 10,1 10,2 under 30 år (727 personar), og 8,0 prosent av mottakarane Hordaland Norddal 80 73 -7 -8,8 8,2 7,6 var 30-39 år (1 227 personar). 70 prosent av dei uføretrygda Akershus Stranda 172 180 8 4,7 6,2 6,4 er 50 år eller eldre. Rogaland Stordal 49 46 -3 -6,1 8,3 8,0 Sogn og Fjordane Sykkylven 446 473 27 6,1 9,4 10,0 Det er store kommunevise variasjonar. Kommunane Smøla, Oslo Skodje 251 241 -10 -4,0 8,5 8,2 Halsa, Tingvoll og Kristiansund har høgast del uføre med Sula 383 403 20 5,2 7,0 7,2 over 13 prosent av befolkninga mellom 18 og 67 år. Stranda, Prosent Giske 354 350 -4 -1,1 7,1 6,9 Ulstein og Giske kommune har alle under 7,0 prosent. Haram 441 490 49 11,1 7,7 8,6 Vestnes 475 461 -14 -2,9 11,5 11,3 Kjelde: NAV Liten auke i sjukefråværet Rauma 475 478 3 0,6 10,6 10,7 Tapte dagsverk* pga sjukefråvær. Nesset 182 186 4 2,2 10,1 10,4 Det legemelde sjukefråværet i Møre og Romsdal var 6,0 pro- Møre og Romsdal per 1. kvartal i året Midsund 120 119 -1 -0,8 10,1 10,3 sent i 1. kvartal i 2018, ein auke på 0,2 prosentpoeng frå Sandøy 49 53 4 8,2 6,5 7,1 året før. Det er høgare enn det nasjonale gjennomsnittet Aukra 164 173 9 5,5 7,8 8,2 som var 5,8 prosent. Fræna 524 521 -3 -0,6 8,7 8,7 Eide 196 195 -1 -0,5 9,4 9,4 Sjukefråværet var størst blant kvinner med 7,8 prosent, mens Averøy 383 398 15 3,9 10,7 11,1 menn hadde 4,5 prosent legemeld sjukefråvær. For landet var Gjemnes 119 123 4 3,4 7,7 7,9 delen 7,4 prosent for kvinner og 4,3 prosent for menn. Tingvoll 238 242 4 1,7 13,0 13,3 Sunndal 404 414 10 2,5 9,1 9,3 Kommunane Rindal, Ørsta og Vanylven har høgast sjukefråvær, Surnadal 417 409 -8 -1,9 11,5 11,2 alle med over 7,5 prosent. Lågast er det i kommunane Sunndal, Rindal 138 129 -9 -6,5 11,8 10,9 Midsund, Norddal og Halsa, som alle ligg under 5 prosent. Halsa 128 125 -3 -2,3 13,9 13,9

Smøla 200 198 -2 -1,0 14,9 15,0 Det er registrert 389 393 tapte dagsverk i Møre og Romsdal Aure 246 237 -9 -3,7 11,5 10,9 Kvinner Menn på grunn av sjukefråvær i 1. kvartal i 2018, fordelt på Møre og 15 066 15 375 309 2,1 9,1 9,3 231 177 for kvinner og 158 216 for menn. Romsdal *Tapte dagsverk: Tal avtalte dagsverk tapt i eit sjukefråværstilfelle i perioden Landet 321 300 329 371 8 071 2,5 9,5 9,7 multiplisert med sjukeuføregrad

24 Mottakarar av uføretrygd som del Kjelde: SSB av befolkninga. Per 31.03.2017–2018 Vekst i sysselsettinga igjen Sysselsette personar i Møre og Romsdal, 4. kvartal 2013–2017 I prosent av Endring 2013–2017 Tal mottakarar befolkninga I perioden 2014 til 2016 sank sysselsettinga kvart år. Frå av uføretrygd Endring 18–67 år 2016 til 2017 auka ho igjen, om enn berre med 233 perso- 2013 2014 2015* 2016 2017 Tal Prosent Tal Prosent Prosent Prosent nar eller 0,2 prosent. I eit femårig perspektiv er utviklinga Jordbruk, skogbruk og fiske 5 262 5 114 4 807 4 706 4 900 -362 -6,9 31.03.17 31.03.18 2017-2018 2017-2018 31.03.17 31.03.18 Bergverksdrift og utvinning 1 632 1 780 1 527 1 442 1 397 -235 -14,4 4 Molde 1 305 1 327 22 1,7 7,7 7,8 i sysselsettinga framleis negativ i fylket, med ein nedgang

Industri 21 537 21 592 20 167 19 323 19 105 -2 432 -11,3 SYSSELSETTING OG NÆRINGSLIV Ålesund 2 367 2 430 63 2,7 7,8 7,9 på 3 408 sysselsette eller 2,6 prosent. For landet samla gjekk Elektrisitet, vatn og renovasjon 1 696 1 755 1 696 1 667 1 659 -37 -2,2 Kristiansund 1 976 2 052 76 3,8 12,7 13,3 sysselsettinga kraftig ned frå 2014 til 2015, truleg grunna Bygge- og anleggsverksemd 10 237 10 458 10 293 10 209 10 191 -46 -0,4 Vanylven 231 233 2 0,9 12,2 12,5 endra metode for produksjon av statistikken*, mens utvik- Varehandel, reparasjon av motorvogner 16 841 16 841 15 937 15 937 15 858 -983 -5,8 Sande 121 134 13 10,7 7,8 8,7 linga i åra etter har vore positiv. I eit femårig perspektiv har Transport og lagring 9 401 9 387 8 806 8 806 8 451 -950 -10,1 Herøy 553 564 11 2,0 10,1 10,3 landet samla ein vekst på 6 565 sysselsette eller 0,3 prosent. Overnattings- og serveringsverksemd 3 171 3 358 3 270 3 270 3 390 219 6,9 Ulstein 352 362 10 2,8 6,6 6,7 Informasjon og kommunikasjon 1 934 1 905 1 722 1 722 1 646 -288 -14,9 Hareid 255 270 15 5,9 7,9 8,5 Frå 2013 til 2017 er det offentleg administrasjon, forsvar og Finansiering og forsikring 1 656 1 644 1 619 1 619 1 476 -180 -10,9 Volda 441 440 -1 -0,2 7,7 7,7 sosialforsikring, personleg tenesteyting og overnattings- Teknisk tenesteyting, eigedomsdrift 5 817 5 831 5 369 5 308 5 523 -294 -5,1 Ørsta 690 706 16 2,3 10,5 10,7 og serveringsverksemd som har den største veksten, med Forretningsmessig tenesteyting 4 847 5 062 4 534 4 385 4 605 -242 -5,0 Ørskog 141 140 -1 -0,7 10,1 10,2 høvesvis 9,3 prosent, 7,3 prosent og 6,9 prosent. Størst ned- Off.adm., forsvar, sosialforsikring 5 849 5 889 5 980 6 236 6 395 546 9,3 Norddal 80 73 -7 -8,8 8,2 7,6 gang i den same perioden har det vore i næringane infor- Undervisning 9 842 9 891 9 850 10 056 9 946 104 1,1 Stranda 172 180 8 4,7 6,2 6,4 masjon og kommunikasjon, bergverksdrift og industri, der Helse- og sosialtenester 26 808 27 305 27 742 28 148 28 282 1 474 5,5 Stordal 49 46 -3 -6,1 8,3 8,0 nedgangen har vore høvesvis på 14,9 prosent, 14,4 prosent Personleg tenesteyting 3 366 3 478 3 541 3 543 3 611 245 7,3 Sykkylven 446 473 27 6,1 9,4 10,0 og 11,3 prosent. Uoppgitt 572 547 818 670 625 53 9,3 Skodje 251 241 -10 -4,0 8,5 8,2 Møre og Romsdal 130 468 131 837 127 678 126 827 127 060 -3 408 -2,6 Sula 383 403 20 5,2 7,0 7,2 Det er dei største næringane som også har hatt dei største Landet 2 618 991 2 650 047 2 587 701 2 591 930 2 625 556 6 565 0,3 Giske 354 350 -4 -1,1 7,1 6,9 endringane i tal sysselsette i femårsperioden frå 2013 til *Frå og med 2015 bygger statistikken på ei ny datakjelde, og er ikkje direkte samanliknbar med historiske tal Haram 441 490 49 11,1 7,7 8,6 2017. Den næringa som sysselsette flest, helse- og sosial Kjelde: SSB Vestnes 475 461 -14 -2,9 11,5 11,3 tenester, har hatt ein vekst på 1 474 sysselsette, mens den Næringsstruktur, Møre og Romsdal og landet, 4. kvartal 2017 Rauma 475 478 3 0,6 10,6 10,7 nest største næringa, industrien, har hatt ein nedgang på Nesset 182 186 4 2,2 10,1 10,4 Midsund 120 119 -1 -0,8 10,1 10,3 2 432 sysselsette i same periode. Møre og Romsdal Landet Sandøy 49 53 4 8,2 6,5 7,1 Næringsstrukturen i fylket skil seg litt frå næringsstruk- Aukra 164 173 9 5,5 7,8 8,2 turen til landet sett under eitt. Særleg gjeld dette jordbruk, Fræna 524 521 -3 -0,6 8,7 8,7 Eide 196 195 -1 -0,5 9,4 9,4 skogbruk og fiske, der den delen som arbeider innanfor næ- Averøy 383 398 15 3,9 10,7 11,1 ringa, er 74 prosent høgare i Møre og Romsdal enn i landet Gjemnes 119 123 4 3,4 7,7 7,9 sett under eitt. Det er også ein høgare del som arbeider inn- osent

Tingvoll 238 242 4 1,7 13,0 13,3 anfor sekundærnæringane i fylket. Den delen som arbeider Pr Sunndal 404 414 10 2,5 9,1 9,3 innanfor personleg tenesteyting, er 28 prosent lågare enn i Surnadal 417 409 -8 -1,9 11,5 11,2 landet samla, og innanfor offentleg administrasjon, forsvar Rindal 138 129 -9 -6,5 11,8 10,9 og sosialforsikring er delen 21 prosent lågare. Halsa 128 125 -3 -2,3 13,9 13,9 Smøla 200 198 -2 -1,0 14,9 15,0 Aure 246 237 -9 -3,7 11,5 10,9 Møre og 15 066 15 375 309 2,1 9,1 9,3 Romsdal Jordbruk, skogbruk Sekundærnæringar Sørvisnæringar O.adm., forsvar, Undervisning Helse og Personleg og ﬁske sosialforsikring sosialtenester tenesteyting Landet 321 300 329 371 8 071 2,5 9,5 9,7

mrfylke.no/fylkesstatistikk 25 Kjelde: SSB Nest svakast vekst av fylka Sysselsette personar, 15–74 år, etter arbeidsstadsfylke og alder, 4. kvartal 2017 Endringa i talet på sysselsette frå fjerde kvartal 2016 til Endring sysselsette 15–74 år, 2016–2017 fjerde kvartal 2017 viser at Møre og Romsdal hadde nest 15–19 år 20–24 år 25–39 år 40–54 år 55–66 år 67–74 år 15–74 år Tal Prosent lågast vekst av alle fylka. Sysselsettinga i fylket auka berre Østfold 5 063 9 238 34 811 42 791 22 630 3 785 118 318 1 688 1,4 Akershus 11 690 21 418 87 217 95 512 47 702 6 800 270 339 3 566 1,3 med 233, ein vekst på 0,2 prosent. Berre Oppland hadde ei Oslo 10 406 36 954 184 090 154 731 72 993 9 200 468 374 11 197 2,4 svakare utvikling, med ein auke på 33 sysselsette, noko Hedmark 3 716 6 551 23 289 30 514 19 063 3 496 86 629 659 0,8 som betyr at veksten der var lågare enn ein promille av Oppland 4 379 6 945 23 230 30 286 18 669 3 459 86 968 33 0,0 sysselsettinga året før. Sterkast vekst hadde Oslo, med 2,4 Buskerud 5 471 9 074 37 990 44 654 24 670 4 077 125 936 1 326 1,1 prosent og Sør-Trøndelag med 2,1 prosent. I landet sett un- Vestfold 5 172 7 730 30 892 38 199 21 755 3 185 106 933 1 909 1,8 der eitt var veksten på 1,3 prosent. Alle fylka hadde positiv Telemark 3 315 5 418 20 744 26 616 16 020 2 636 74 749 494 0,7 utvikling i sysselsettinga. Aust-Agder 2 456 3 598 13 911 16 808 9 533 1 561 47 867 453 1,0 Vest-Agder 4 482 7 596 27 041 29 498 16 024 2 356 86 997 1 183 1,4 Landet samla og fem av fylka, Østfold, Akershus, Oslo, Rogaland 11 140 18 116 78 980 79 804 40 796 5 149 233 985 2 172 0,9 Buskerud og Sør-Trøndelag, hadde vekst i sysselsettinga i Hordaland 11 217 24 075 85 342 82 473 45 124 6 060 254 291 2 399 1,0 alle aldersgruppene. I Møre og Romsdal gjekk sysselset- Sogn og Fjordane 2 955 4 234 14 964 18 103 12 014 2 222 54 492 355 0,7 tinga ned i aldersgruppene 20-24 år, 40-54 år og 55-66 år, Møre og Romsdal 6 219 9 131 37 714 43 057 26 748 4 191 127 060 233 0,2 mens ho auka i aldersgruppene 15-19 år, 25-39 år og 65-74 Sør-Trøndelag 6 417 17 715 55 835 53 589 29 001 3 921 166 478 3 436 2,1 Nord-Trøndelag 3 281 5 317 17 484 21 308 13 039 2 191 62 620 577 0,9 år. Den sterkaste veksten på landsbasis kom i aldersgruppa Nordland 5 741 9 489 33 383 39 744 24 025 3 639 116 021 1 034 0,9 67-74 år, med 2,8 prosent Troms 4 120 8 654 26 310 27 563 15 325 2 564 84 536 1 072 1,3 Finnmark 1 951 3 166 10 956 13 045 6 816 1 211 37 145 284 0,8 Best utvikling i Kristiansund Landet 109 360 214 714 848 552 895 502 485 696 71 732 2 625 556 33 626 1,3 20 av kommunane i fylket hadde vekst i sysselsettinga Kjelde: SSB i perioden, mens 16 hadde nedgang. Størst vekst hadde Endring i sysselsetting, 2016 til 2017 Kristiansund, med 242 fleire sysselsette, noko som er meir Smøla enn den samla veksten i fylket. Ålesund hadde ein nedgang Smøla Vekst større enn landet , prosent Vekst større enn landet , prosent

på 149 sysselsette, mens sysselsettinga i Molde auka med Vekst < , prosent Vekst < , prosent berre fem personar. Den sterkaste prosentvise veksten var Nedgang < , prosent Aure Nedgang < , prosent Nedgang , , prosent Aure Halsa i Aure, med 4,4 prosent, mens Aukra hadde det største pro- Kristiansund Nedgang > , prosent Rindal Nedgang , , prosent Averøy Tingvoll sentvise fallet i sysselsettinga, med -9,1 prosent. Møre og Romsdal , prosent Halsa Landet , prosent Kristiansund Surnadal Nedgang > , prosent Fræna Gjemnes Rindal EideTingvoll På Sunnmøre hadde ni kommunar vekst i sysselsettinga, SandøyAverøy Møre og Romsdal , prosent Aukra mens åtte hadde nedgang. Romsdal hadde sysselsettings- Molde Surnadal Landet , prosent Fræna Midsund Eide Gjemnes Nesset vekst i fire og nedgang i fire kommunar. På Nordmøre var Sunndal Sandøy Haram Vestnes det vekst i sju kommunar og nedgang i fire. Tendensen med Giske Skodje Aukra Ålesund Ørskog Rauma sterkast vekst i byane og dei bynære kommunane ser vi Ulstein Sula Herøy Molde Midsund Hareid Stordal ikkje i utviklinga frå fjerde kvartal 2016 til fjerde kvartal Sykkylven NessetNorddal 2017. I perioden var det vekst i indre delar av fylket og både Sande Ørsta Sunndal nord og sør i fylket. Haram Vestnes Giske Skodje Vanylven Ålesund Ørskog Volda StrandaRauma Ulstein Sula Herøy Hareid Stordal Sykkylven Norddal 26 Sande Ørsta

Vanylven Volda Stranda Kjelde: SSB Sysselsette personar, etter arbeidsstad og næring, 4.kvartal 2017 verksemd Sum alle næringar Jordbruk, skogbruk og fiske Bergverksdrift og utvinning Industri Elektrisitet, vatn og renovasjon Bygge- og anleggs Varehandel, reparasjon av motorvogner Transport og lagring Overnattings- serverings-og verksemd Informasjon og kommunikasjon Finansiering og forsikring Teknisk tenesteyting, eigedomsdrift Forretningsmessig tenesteyting forsvar,Off.adm., sosialforsikring Undervisning Helse- og sosialtenester Personleg tenesteyting Uoppgitt

Molde 16 609 174 501 1 550 214 1 199 2 289 817 454 294 155 948 529 1 659 1 256 3 879 640 51 Ålesund 27 969 326 41 2 560 352 1 856 4 719 1 812 1 021 684 647 1 645 1 330 1 492 1 876 6 557 950 101 Kristiansund 11 354 152 412 697 252 828 1 554 1 058 432 155 124 575 671 659 852 2 535 346 52 Vanylven 1 336 170 122 37 9 100 125 114 12 13 6 31 18 54 121 376 19 9 Sande 1 219 63 11 411 0 92 70 85 3 0 9 14 31 33 90 272 26 9 Herøy 3 946 398 0 518 58 274 398 440 70 24 24 215 252 100 316 715 115 29 Ulstein 4 549 51 12 1 441 41 304 536 163 133 59 53 273 158 168 379 596 166 16 Hareid 1 917 31 0 492 24 135 243 139 20 16 4 79 28 113 157 384 43 9 Volda 4 525 138 20 183 8 358 438 226 78 31 74 110 186 127 766 1,616 140 26 Ørsta 4 622 205 9 594 138 512 647 331 120 67 53 154 141 243 393 828 147 40 Ørskog 887 27 0 74 40 83 152 21 32 13 21 27 20 28 66 262 15 6 Norddal 778 125 7 17 36 44 90 23 21 3 7 24 17 30 57 249 25 3 Stranda 2 497 75 0 845 35 288 134 134 118 3 6 73 56 72 190 387 72 9 Stordal 462 24 0 53 0 113 76 22 13 0 3 13 4 19 23 96 3 0 Sykkylven 3 617 55 0 1 564 32 234 329 170 52 49 20 101 38 81 267 557 58 10 Skodje 1 604 32 6 247 0 192 163 267 35 0 9 55 20 47 137 354 30 10 Sula 3 054 70 0 582 0 322 569 198 20 21 9 85 94 64 198 739 71 12 Giske 2 567 262 0 384 0 178 167 351 79 17 13 56 123 73 215 571 54 24 Haram 4 007 128 0 1 717 17 287 241 171 51 34 16 84 63 91 306 692 87 22 Vestnes 2 765 129 4 566 29 254 257 117 44 15 14 86 55 82 250 802 45 16 Rauma 3 367 162 14 469 66 401 513 320 95 44 10 73 108 119 214 650 86 23 Nesset 870 62 14 80 26 95 73 21 3 0 22 22 26 51 60 285 23 7 Midsund 821 127 0 104 0 114 58 76 6 0 3 27 12 28 68 181 14 3 Sandøy 627 58 0 220 18 24 25 66 23 0 3 6 9 26 39 97 10 3 Aukra 1 344 71 155 164 0 88 98 110 73 0 3 34 38 79 99 303 20 9 Fræna 3 443 222 15 589 6 328 415 250 47 3 40 57 65 190 328 784 82 22 Eide 1 264 75 44 210 15 174 130 46 6 3 15 25 23 53 112 302 24 7 Averøy 2 189 230 0 382 28 235 143 173 47 19 6 86 188 55 155 396 35 11 Gjemnes 850 96 0 92 0 86 64 41 32 0 3 30 3 60 102 212 16 13 Tingvoll 1 017 94 0 102 0 120 86 41 22 0 6 60 32 53 111 245 33 12 Sunndal 3 794 176 0 1 113 135 273 337 161 84 43 33 142 91 91 248 752 100 15 Surnadal 2 953 250 0 434 63 227 362 173 56 21 36 192 58 127 237 655 44 18 Rindal 871 75 3 133 0 139 79 32 16 6 17 23 27 34 41 221 15 10 Halsa 655 99 7 103 3 41 65 27 6 3 3 15 17 38 40 164 18 6 Smøla 1 083 250 0 113 11 72 103 102 31 3 6 36 22 42 65 210 14 3 Aure 1 628 218 0 265 3 121 110 153 35 3 3 47 52 114 112 358 25 9 Møre og Romsdal 127 060 4 900 1 397 19 105 1 659 10 191 15 858 8 451 3 390 1 646 1 476 5 523 4 605 6 395 9 946 28 282 3 611 625

Landet 2 625 556 58 120 53 175 206 846 30 489 219 354 350 415 135 737 93 664 89 559 45 149 164 158 130 357 167 483 216 533 545 773 103 550 15 194 mrfylke.no/fylkesstatistikk 27 Kjelde: SSB Sysselsette personar etter arbeidsstad og næring, 4.kvartal 2017, prosent - verksemd Jordbruk, skog bruk og fiske Bergverksdrift og utvinning Industri Elektrisitet, vatn og renovasjon Bygge- og anleggs Varehandel, reparasjon av motorvogner Transport og lagring Overnattings- serverings-og verksemd Informasjon og kommunikasjon Finansiering og forsikring Teknisk tenesteyting, eigedomsdrift Forretningsmessig tenesteyting Off,adm,, forsvar, sosialforsikring Undervisning Helse- og sosialtenester Personleg tenesteyting Uoppgitt

Molde 1,0 3,0 9,3 1,3 7,2 13,8 4,9 2,7 1,8 0,9 5,7 3,2 10,0 7,6 23,4 3,9 0,3 Ålesund 1,2 0,1 9,2 1,3 6,6 16,9 6,5 3,7 2,4 2,3 5,9 4,8 5,3 6,7 23,4 3,4 0,4 Kristians 1,3 3,6 6,1 2,2 7,3 13,7 9,3 3,8 1,4 1,1 5,1 5,9 5,8 7,5 22,3 3,0 0,5 Vanylven 12,7 9,1 2,8 0,7 7,5 9,4 8,5 0,9 1,0 0,4 2,3 1,3 4,0 9,1 28,1 1,4 0,7 Sande 5,2 0,9 33,7 0,0 7,5 5,7 7,0 0,2 0,0 0,7 1,1 2,5 2,7 7,4 22,3 2,1 0,7 Herøy 10,1 0,0 13,1 1,5 6,9 10,1 11,2 1,8 0,6 0,6 5,4 6,4 2,5 8,0 18,1 2,9 0,7 Ulstein 1,1 0,3 31,7 0,9 6,7 11,8 3,6 2,9 1,3 1,2 6,0 3,5 3,7 8,3 13,1 3,6 0,4 Hareid 1,6 0,0 25,7 1,3 7,0 12,7 7,3 1,0 0,8 0,2 4,1 1,5 5,9 8,2 20,0 2,2 0,5 Volda 3,0 0,4 4,0 0,2 7,9 9,7 5,0 1,7 0,7 1,6 2,4 4,1 2,8 16,9 35,7 3,1 0,6 Ørsta 4,4 0,2 12,9 3,0 11,1 14,0 7,2 2,6 1,4 1,1 3,3 3,1 5,3 8,5 17,9 3,2 0,9 Ørskog 3,0 0,0 8,3 4,5 9,4 17,1 2,4 3,6 1,5 2,4 3,0 2,3 3,2 7,4 29,5 1,7 0,7 Norddal 16,1 0,9 2,2 4,6 5,7 11,6 3,0 2,7 0,4 0,9 3,1 2,2 3,9 7,3 32,0 3,2 0,4 Stranda 3,0 0,0 33,8 1,4 11,5 5,4 5,4 4,7 0,1 0,2 2,9 2,2 2,9 7,6 15,5 2,9 0,4 Stordal 5,2 0,0 11,5 0,0 24,5 16,5 4,8 2,8 0,0 0,6 2,8 0,9 4,1 5,0 20,8 0,6 0,0 Sykkylven 1,5 0,0 43,2 0,9 6,5 9,1 4,7 1,4 1,4 0,6 2,8 1,1 2,2 7,4 15,4 1,6 0,3 Skodje 2,0 0,4 15,4 0,0 12,0 10,2 16,6 2,2 0,0 0,6 3,4 1,2 2,9 8,5 22,1 1,9 0,6 Sula 2,3 0,0 19,1 0,0 10,5 18,6 6,5 0,7 0,7 0,3 2,8 3,1 2,1 6,5 24,2 2,3 0,4 Giske 10,2 0,0 15,0 0,0 6,9 6,5 13,7 3,1 0,7 0,5 2,2 4,8 2,8 8,4 22,2 2,1 0,9 Haram 3,2 0,0 42,9 0,4 7,2 6,0 4,3 1,3 0,8 0,4 2,1 1,6 2,3 7,6 17,3 2,2 0,5 Vestnes 4,7 0,1 20,5 1,0 9,2 9,3 4,2 1,6 0,5 0,5 3,1 2,0 3,0 9,0 29,0 1,6 0,6 Rauma 4,8 0,4 13,9 2,0 11,9 15,2 9,5 2,8 1,3 0,3 2,2 3,2 3,5 6,4 19,3 2,6 0,7 Nesset 7,1 1,6 9,2 3,0 10,9 8,4 2,4 0,3 0,0 2,5 2,5 3,0 5,9 6,9 32,8 2,6 0,8 Midsund 15,5 0,0 12,7 0,0 13,9 7,1 9,3 0,7 0,0 0,4 3,3 1,5 3,4 8,3 22,0 1,7 0,4 Sandøy 9,3 0,0 35,1 2,9 3,8 4,0 10,5 3,7 0,0 0,5 1,0 1,4 4,1 6,2 15,5 1,6 0,5 Aukra 5,3 11,5 12,2 0,0 6,5 7,3 8,2 5,4 0,0 0,2 2,5 2,8 5,9 7,4 22,5 1,5 0,7 Fræna 6,4 0,4 17,1 0,2 9,5 12,1 7,3 1,4 0,1 1,2 1,7 1,9 5,5 9,5 22,8 2,4 0,6 Eide 5,9 3,5 16,6 1,2 13,8 10,3 3,6 0,5 0,2 1,2 2,0 1,8 4,2 8,9 23,9 1,9 0,6 Averøy 10,5 0,0 17,5 1,3 10,7 6,5 7,9 2,1 0,9 0,3 3,9 8,6 2,5 7,1 18,1 1,6 0,5 Gjemnes 11,3 0,0 10,8 0,0 10,1 7,5 4,8 3,8 0,0 0,4 3,5 0,4 7,1 12,0 24,9 1,9 1,5 Tingvoll 9,2 0,0 10,0 0,0 11,8 8,5 4,0 2,2 0,0 0,6 5,9 3,1 5,2 10,9 24,1 3,2 1,2 Sunndal 4,6 0,0 29,3 3,6 7,2 8,9 4,2 2,2 1,1 0,9 3,7 2,4 2,4 6,5 19,8 2,6 0,4 Surnadal 8,5 0,0 14,7 2,1 7,7 12,3 5,9 1,9 0,7 1,2 6,5 2,0 4,3 8,0 22,2 1,5 0,6 Rindal 8,6 0,3 15,3 0,0 16,0 9,1 3,7 1,8 0,7 2,0 2,6 3,1 3,9 4,7 25,4 1,7 1,1 Halsa 15,1 1,1 15,7 0,5 6,3 9,9 4,1 0,9 0,5 0,5 2,3 2,6 5,8 6,1 25,0 2,7 0,9 Smøla 23,1 0,0 10,4 1,0 6,6 9,5 9,4 2,9 0,3 0,6 3,3 2,0 3,9 6,0 19,4 1,3 0,3 Aure 13,4 0,0 16,3 0,2 7,4 6,8 9,4 2,1 0,2 0,2 2,9 3,2 7,0 6,9 22,0 1,5 0,6 Møre og Romsdal 3,9 1,1 15,0 1,3 8,0 12,5 6,7 2,7 1,3 1,2 4,3 3,6 5,0 7,8 22,3 2,8 0,5

Landet 2,2 2,0 7,9 1,2 8,4 13,3 5,2 3,6 3,4 1,7 6,3 5,0 6,4 8,2 20,8 3,9 0,6

28 Kjelde: SSB Nest lågast del sysselsette med lang Sysselsette personar, 16 år og eldre, etter arbeidsstad, fagfelt og utdanning, 2017* høgare utdanning Lærerutdan- Naturvitska- Samferdsels- Humanistiske Samfunnsfag Økonomiske Allmenne ningar og pelege fag, Helse-, sosial- Primær- og sikkerheits- og estetiske og juridiske og administra- fag utdanningar i handverksfag og idrettsfag næringsfag fag og andre Det er store forskjellar på kva utdanning ein treng innan fag fag tive fag pedagogikk og tekniske fag servicefag ulike fagfelt. I hovudsak er det enten utdanningar på vi- daregåande nivå eller høgare utdanning. Dei med grunnskoleutdanning har utdanning innan allmenne fag, og

dei utgjer 26 086 sysselsette i Møre og Romsdal. I tillegg Grunnskole VGS VGS Unviversitet høgskole og VGS Unviversitet høgskole og VGS Unviversitet høgskole og VGS Unviversitet høgskole og VGS Unviversitet høgskole og VGS Unviversitet høgskole og VGS Unviversitet høgskole og VGS Unviversitet høgskole og til dei har 9 429 sysselsette også utdanningar innan all- Østfold 26 997 9 376 1 424 2 732 50 8 523 218 2 243 6 783 5 088 18 253 5 593 8 258 11 430 1 754 358 2 539 1 196 menne fag på vidaregåande nivå. Akershus 53 247 25 482 3 382 8 875 198 16 222 978 7 893 13 243 20 149 30 226 23 808 13 697 22 619 2 372 1 173 5 534 3 546

I tabellen er korte (inntil tre år) og lange (fire år eller meir) Oslo 63 281 43 316 7 284 31 184 235 19 432 2 290 39 853 19 078 54 934 36 093 48 242 12 710 39 688 1 379 1 233 6 639 6 656 universitets- og høgskoleutdanningar slått saman, og ta- Hedmark 19 309 6 832 962 1 787 29 6 283 94 1 717 4 463 3 849 13 708 3 294 6 812 8 612 2 254 752 2 145 985 bellen viser då fordelinga mellom sysselsette med utdan- Oppland 18 845 6 970 968 1 682 70 6 132 210 1 572 4 413 3 659 15 106 3 399 7 112 8 393 1 980 567 2 185 737 ningar på vidaregåande nivå og høgare utdanning. Dei Buskerud 26 769 9 943 1 375 2 923 56 8 204 247 2 663 6 967 6 670 19 941 8 144 7 674 10 591 1 680 443 2 620 1 320 fagfelta som har flest med utdanning på vidaregåande Vestfold 22 034 8 466 1 360 2 757 49 8 084 194 2 417 6 417 5 558 16 485 6 325 6 937 9 328 1 336 304 2 515 1 357 nivå, er primærnæringsfag, naturvitskapelege fag, hand- Telemark 15 363 5 579 816 1 860 43 5 618 155 1 269 3 773 3 056 13 989 4 131 6 022 7 316 845 268 1 798 541 verksfag og tekniske fag samt samferdsels- og sikker Aust-Agder 9 584 3 588 511 1 117 30 3 927 96 1 054 2 526 2 079 8 098 2 852 3 627 4 640 632 144 1 278 404 heitsfag og andre servicefag. Der er delen med vidare gåande utdanning innan fagfelta høvesvis 22,4, 23,3 og Vest-Agder 16 125 6 679 1 067 2 525 41 6 806 298 2 196 4 956 4 360 15 723 4 944 6 217 8 013 899 173 2 049 730 25,7 prosent. Rogaland 43 726 15 699 2 452 5 763 90 14 724 544 5 934 12 079 13 629 42 881 19 481 12 595 19 072 3 125 614 5 747 2 482 Hordaland 44 192 22 041 2 703 9 522 120 16 968 547 10 755 11 552 14 382 39 184 19 794 13 200 23 649 2 455 572 6 716 3 174 Dei fagfelta med høgast del sysselsette med høgare utdan- Sogn og 10 759 3 829 400 1 176 31 4 389 74 1 022 2 764 2 268 10 274 2 648 3 592 4 986 1 242 240 1 826 394 ning er lærarutdanningar og utdanningar i pedagogikk Fjordane Møre og og samfunnsfag og juridiske fag. Der har 99,2 og 89,9 26 086 9 429 1 318 2 556 68 8 444 268 2 398 6 461 6 037 22 428 6 815 8 184 11 444 1 827 527 4 804 1 660 Romsdal prosent av dei sysselsette høgare utdanning. I humanis- Sør- 27 385 14 959 1 911 5 465 58 11 094 442 5 472 6 883 8 537 23 763 18 106 9 955 16 366 2 317 582 4 127 1 608 tiske og estetiske fag, økonomiske og administrative fag Trøndelag Nord- 12 427 4 337 680 1 094 39 5 554 124 942 3 091 2 196 11 070 2 754 4 980 6 533 2 072 466 1 765 502 samt helse-, sosial- og idrettsfag er det i større grad ei Trøndelag blanding av sysselsette med høgare utdanning og vida- Nordland 27 351 8 427 897 2 112 83 8 751 129 2 390 5 136 5 077 18 769 4 843 8 872 11 065 2 156 476 3 523 1 279 regåande skole. Troms 17 890 6 528 642 2 345 50 5 903 155 3 195 3 524 3 829 11 126 4 671 5 485 9 562 911 611 2 826 1 212 Møre og Romsdal har i lang tid hatt ein låg del sysselsette med lang høgare utdanning. I 2017 var delen nest lågast Finnmark 9 645 2 446 210 782 25 3 260 31 912 1 393 1 471 5 182 1 416 2 385 3 293 544 167 1 024 419 av alle fylka. Berre Oppland hadde ein lågare del. På Landet 491 015 213 926 30 362 88 257 1 365 168 318 7 094 95 897 125 502 166 828 372 299 191 260 148 314 236 600 31 780 9 670 61 660 30 202 landsbasis utgjorde dei med lang høgare utdanning 11,1 *Sysselsette med uoppgitt utdanning eller uoppgitt fagfelt er fjerna ( 6 305 sysselsette i Møre og Romsdal, 139 389 i alt i landet) prosent av dei sysselsette, mens dei i Møre og Romsdal utgjorde berre 6,3 prosent. Dels skuldast dette nærings- Kjelde: SSB strukturen i fylket, med mange næringar der kompetanse Del sysselsette med med lang* høgare utdanning, 2017 på fagskulenivå (VGS) er ettertrakta, men også at det re- 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 lativt sett er færre ar beidsplassar i fylket vårt enn i andre Møre og Romsdal 2,9 3,0 3,1 3,3 3,3 3,4 3,5 3,5 3,6 4,1 4,1 4,3 5,0 5,3 5,5 5,8 6,2 6,3 fylke der kompetansekrava er lang høgare utdanning. Landet 5,8 6,0 6,2 6,4 6,6 6,8 6,9 6,9 7,2 7,8 7,9 8,1 9,1 9,5 9,7 10,4 10,8 11,1 *Høgare utdanning 4 år eller meir mrfylke.no/fylkesstatistikk 29 Kjelde: SSB Høgare del sysselsette enn på Sysselsette innvandrarar, 15–74 år, etter bustadkommune og landbakgrunn, per 4. kvartal 2017 landsbasis Tal sysselsette Prosent av kvar gruppe Befolkninga Befolkninga Sysselsettinga blant innvandrarar er høgare i Møre og Heile eksklusive Alle Heile eksklusive Alle Romsdal enn på landsbasis. Delen innvandrarar som er befolkninga innvandrarar innvandrarar Gruppe 1* Gruppe 2** befolkninga innvandrarar innvandrarar Gruppe 1* Gruppe 2** sysselsette i Møre og Romsdal, er 63,3 prosent mot 61,1 Molde 13 495 11 937 1 558 846 712 66,9 68,1 59,3 69,7 50,4 prosent i landet sett under eitt. Det gjeld også befolkninga Ålesund 24 418 20 816 3 602 2 227 1 375 68,3 68,7 65,6 70,4 59,1 Kristiansund 11 270 9 922 1 348 797 551 60,9 61,5 56,6 65,2 47,5 eksklusiv innvandrarane, der sysselsettingsdelen i Møre Vanylven 1 559 1 426 133 86 47 66,1 65,8 68,9 7 7,5 57,3 og Romsdal er 67,2 prosent, 0,2 prosentpoeng høgare enn i Sande 1 258 983 275 242 33 67,3 66,7 69,6 73,6 50,0 landet sett under eitt. Ser vi heile befolkninga samla, finn Herøy 4 320 3 692 628 469 159 65,5 65,2 67,3 73,2 54,5 vi at den delen som er sysselsett i Møre og Romsdal, er 66,7 Ulstein 4 239 3 501 738 494 244 66,7 67,7 62,3 71,5 49,4 prosent mot 66,0 prosent på landsbasis. Hareid 2 410 1 950 460 302 158 64,2 63,8 65,9 72,9 55,6 Volda 4 375 3 954 421 192 229 64,0 65,9 50,5 54,1 47,9 Dei sysselsette innvandrarane kan delast inn i to ulike Ørsta 5 422 4 939 483 287 196 69,1 69,5 64,7 71,2 57,0 grupper etter kva landbakgrunn dei har. Gruppe 1 består Ørskog 1 151 977 174 123 51 67,2 68,2 61,7 71,5 46,4 Norddal 832 733 99 84 15 68,9 70,0 61,9 66,1 45,5 av innvandrarar frå EU/EFTA, Nord-Amerika, Australia og Stranda 2 436 1 921 515 423 92 72,1 71,3 75,1 7 7,2 66,7 New Zealand mens gruppe 2 består av innvandrarar frå Stordal 495 405 90 71 19 70,3 69,1 76,3 78,9 67,9 Asia, Tyrkia, Afrika, Latin-Amerika, Europa utanom EU/ Sykkylven 3 904 3 344 560 370 190 68,7 68,4 70,5 79,2 58,1 EFTA, Oceania utanom Australia og New Zealand. Det er Skodje 2 408 2 126 282 220 62 70,1 70,6 66,7 73,3 50,4 fleire med bakgrunn som arbeidsinnvandrarar i gruppe 1 Sula 4 594 3 950 644 488 156 70,4 70,3 71,4 78,5 55,7 enn i gruppe 2, og det finn vi att i sysselsettingstala. Gruppe Giske 4 132 3 615 517 389 128 69,9 70,2 68,0 73,4 55,7 Haram 4 492 3 714 778 538 240 66,1 66,2 65,4 71,4 55,0 1 utgjer om lag 65 prosent av dei sysselsette innvandrarane Vestnes 3 149 2 752 397 269 128 63,6 63,8 62,4 62,9 61,5 i fylket, mens gruppe 2 utgjer dei resterande 35 prosentane. Rauma 3 657 3 275 382 284 98 67,3 67,2 68,2 70,6 62,0 Den delen som er sysselsett blant innvandrarane i gruppe 1 Nesset 1 432 1 322 110 68 42 65,3 66,0 57,6 61,3 52,5 i fylket, er 70,8 prosent, noko som er høgare enn i gruppe 2 Midsund 948 784 164 123 41 66,1 65,4 69,5 74,5 57,7 (52,7 prosent), men også høgare enn i befolkninga eksklusiv Sandøy 615 507 108 83 25 66,8 65,9 71,1 76,1 58,1 innvandrarar (67,2 prosent). Aukra 1 646 1 425 221 165 56 64,0 65,8 54,7 68,2 34,6 Fræna 4 949 4 481 468 337 131 68,5 69,2 62,2 67,0 52,4 For landet samla utgjer innvandrarar 15,6 prosent av alle Eide 1 778 1 640 138 85 53 70,9 71,2 67,6 75,2 58,2 dei sysselsette, mens dei i Møre og Romsdal utgjer 12,7 Averøy 2 827 2 500 327 248 79 65,0 65,2 63,9 72,1 47,0 Gjemnes 1 282 1 177 105 68 37 66,0 67,4 53,6 57,6 47,4 prosent. Flest sysselsette innvandrarar finn vi i Ålesund, Tingvoll 1 441 1 295 146 89 57 63,5 64,1 58,4 74,2 43,8 Molde og Kristiansund. Dei kommunane (bustadkommune) Sunndal 3 425 3 150 275 89 186 64,4 66,2 48,9 69,0 43,0 der innvandrarane utgjer størst relativ del av den samla Surnadal 2 994 2 836 158 99 59 67,1 68,0 54,5 68,3 40,7 sysselsettinga, er Sande og Stranda, der innvandrarane Rindal*** 1 005 992 13 3 10 68,6 70,2 25,0 - 28,6 som er busett i kommunen, utgjer over 20 prosent av sys- Halsa 719 658 61 39 22 62,8 63,7 55,0 75,0 37,3 selsettinga. Innvandrarane utgjer lågast del av dei syssel- Smøla 1 092 947 145 121 24 67,3 67,1 68,4 7 7,6 42,9 Aure 1 739 1 514 225 150 75 65,0 65,3 63,4 78,5 45,7 sette i Rindal og Surnadal. Møre og Romsdal 131 908 115 160 16 748 10 968 5 780 66,7 67,2 63,3 70,8 52,7

Landet 2 625 554 2 215 006 410 548 218 210 192 338 66,0 67,0 61,1 70,6 53,1

* Gruppe 1: EU/EFTA, Nord-Amerika, Australia og New Zealand ** Gruppe 2: Asia, Tyrkia, Afrika, Latin-Amerika, Europa utanom EU/EFTA, Oseania utanom Australia og New Zealand *** - Indikerer at tallgrunnlaget for publisering er for lågt.

30 Kjelde: SSB Minst 50 000 sysselsette i næringar Sysselsette etter arbeidsstad, etter næringsgrupper og kjønn, Møre og Romsdal, 2017 med låg kjønnsbalanse! Samla har 127 060 sysselsette arbeidsstaden sin i Møre og Jordbruk, skogbruk og ﬁske Romsdal, 67 248 menn og 59 812 kvinner. I alt er 7 436 fleire Bergverksdrift og utvinning Industri menn enn kvinner sysselsett i fylket. I alle aldersgrupper Elektrisitet, vatn og renovasjon utanom aldersgruppa 15-19 år er det fleire sysselsette menn Bygge og anleggsverksemd enn kvinner i Møre og Romsdal. Størst er forskjellen i al- Varehandel, reparasjon av motorvogner Transport og lagring dersgruppa 25-39 år, der det er 2 274 fleire sysselsette menn Overnattings og serveringsverksemd enn kvinner. Samla utgjer menn i fylket 52,9 prosent av dei Informasjon og kommunikasjon sysselsette, mens kvinner utgjer 47,1 prosent. Finansiering og forsikring Teknisk tenesteyting, eigedomsdrift Forretningsmessig tenesteyting I enkeltnæringar er graden av kjønnsbalanse langt lågare O.adm., forsvar, sosialforsikring enn ein finn i arbeidsmarknaden samla. Av næringsgrup- Undervisning pene er bygge- og anleggsverksemd, bergverksdrift og ut- Helse og sosialtenester Personleg tenesteyting vinning og transport og lagring særleg mannsdominerte, Uoppgitt med høvesvis 91,6, 87,4 og 85,7 prosent menn. I andre en- Alle næringar den av skalaen, der vi finn dei næringane der kvinnene dominerer, har vi Helse- og omsorgstenester, Undervisning og Menn Kvinner Prosent Overnattings- og serveringsverksemd, der kvinner utgjer høvesvis 84,0, 69,2 og 64,6 prosent. Kjelde: SSB Bryt vi næringsgruppene ned i enkeltnæringar, finn vi dei Dei fem mest kvinne- eller mannsdominerte næringane i Møre og Romsdal, enkeltnæringane der kjønnsbalansen er lågast. Dei mest med minimum 500 sysselsette, 2017 mannsdominerte enkeltnæringane er oppføring av bygnin- Menn Kvinner Alle Del menn Del kvinner gar, spesialisert bygge- og anleggsverksemd, tenester til Oppføring av bygningar 3 134 275 3 409 91,9 8,1 bergverk og utvinning, maskinreparasjon og –installasjon Spesialisert bygge- og anleggsverksemd 5 192 468 5 660 91,7 8,3 og landtransport og røyrtransport. I desse fem næringane Tenester til bergverk og utvinning 736 73 809 91,0 9,0 Maskinreparasjon og -installasjon 944 97 1 041 90,7 9,3 er i alt 13 743 personar sysselsett, og av desse er 12 561 eller Landtransport og røyrtransport 2 555 269 2 824 90,5 9,5 91,4 prosent menn. Pleie og omsorg i institusjon 1 146 8 094 9 240 12,4 87,6 Dei fem mest kvinnedominerte enkeltnæringane er pleie Omsorg utan butilbod, barnehagar mv. 1 317 8 242 9 559 13,8 86,2 Anna personlig tenesteyting 175 1 031 1 206 14,5 85,5 og omsorg i institusjon, omsorg utan butilbod, barnehagar Helsetenester 2 069 7 416 9 485 21,8 78,2 mv., anna personleg tenesteyting, helsetenester og under Undervisning 3 061 6 885 9 946 30,8 69,2 visning. I alt er 39 436 sysselsette i desse enkeltnæringane, av desse 31 668 er kvinner. Det gir ein kvinnedel på 80,3 Kjelde: SSB prosent. Sysselsette i Møre og Romsdal etter kjønn og alder, 2017

15–19 år 20–24 år 25–39 år 40-54 år 55–66 år 67–74 år 15–74 år Menn 2 954 4 834 19 994 22 530 14 259 2 677 67 248 Kvinner 3 265 4 297 17 720 20 527 12 489 1 514 59 812 Totalt 6 219 9 131 37 714 43 057 26 748 4 191 127 060 mrfylke.no/fylkesstatistikk 31 Kjelde: SSB Kjelde: SSB Svak nedgang i nyetableringar i 2017 Tal føretak, nyetableringar, Menn og kvinner i leiar-roller I 2017 vart det registrert 2 185 nye føretak i Møre og etableringsgrad og nyetableringar i nyetablerte enkeltpersonføretak i Romsdal. Dette er ein svak nedgang på 2,4 prosent frå året per 1 000 innbyggarar, 2017 Møre og Romsdal, 2008–2015 før. I landet elles gjekk talet på nyetableringar opp med 2,6 Nyetablerin- Etable- gar per 1000 prosent. Føretak Nyetableringar ringsgrad innbyggarar Molde 1 960 267 14 10 Størst vekst har det vore i Romsdal med 28 fleire føretak. Ålesund 3 656 444 12 9 Dette gir ein vekst på 5,4 prosent frå året før. Nordmøre Kristiansund 1 652 221 13 9 hadde ein svak vekst på seks nye føretak. Sunnmøre hadde Vanylven 260 17 7 5 ein nedgang på 87 føretak frå året før. Sande 142 16 11 6

Herøy 667 59 9 7 personar Tal Nesset hadde registrert størst auke i nyetableringar frå året Ulstein 643 72 11 8 før med 15. På Sunnmøre hadde Ørsta ein vekst på 12 nye Hareid 292 39 13 8 føretak, og på Nordmøre var det registrert størst vekst i Volda 616 78 13 8 Sunndal med åtte nye føretak frå året før. Ørsta 732 96 13 9 Ørskog 174 20 11 9 Flest føretak vart etablert innan teknisk tenesteyting/ei- Norddal 167 5 3 3 Stranda 362 27 7 6 gendomsdrift, bygg og anlegg, varehandel og privat tenes- Menn Kvinner teyting. Desse bransjane registrerte likevel ein nedgang Stordal 103 5 5 5 samanlikna med året før. Forretningsmessig tenesteyting Sykkylven 537 48 9 6 Skodje 302 39 13 8 var den bransjen som hadde størst vekst. Det vart etablert Kjelde: SSB Sula 550 62 11 7 44 nye føretak i den bransjen. Nyetablerte føretak i utvalde næringar, Giske 396 65 16 8 Møre og Romsdal 2017 Bedriftene i Møre og Romsdal klarer seg betre enn gjen- Haram 507 60 12 6 nomsnittet i landet. Totalt vart det etablert 1 851 nye fø- Vestnes 538 65 12 10 Rauma 652 72 11 10 Teknisk tenesteyting, retak i 2010. Fem år seinare var 557, eller 30,1 prosent av eigedomsdrift Nesset 201 31 15 11 Bygge og føretaka, framleis i drift. For landet var denne delen 27,3 anleggsverksemd Midsund 133 10 8 5 Personleg prosent i same periode. Av kommunane i fylket er Smøla Sandøy 68 4 6 3 tenesteyting Varehandel, den med høgast overlevingsgrad med 55,6 prosent, og der- Aukra 183 25 14 7 motorvognreparasjon etter kjem kommunane Eide og Hareid med 42 prosent. Fræna 604 76 13 8 Forretningsmessig tenesteyting Eide 238 24 10 7 Helse og sosialtenester I 2017 vart det i Møre og Romsdal etablert 2 026 arbeids- Averøy 396 37 9 6 Undervisning plassar i dei nye føretaka for sjølvstendig næringsdrivande. Gjemnes 200 18 9 7 Informasjon og I tillegg til eigen arbeidsplass vart det skapt arbeidsplassar Tingvoll 215 22 10 7 kommunikasjon for 466 tilsette i 2017, noko som var ein nedgang i talet på Sunndal 411 49 12 7 Industri tilsette på 162 frå året før. 40 prosent av dei nye føretaka er Surnadal 520 33 6 6 Overnatting og servering registrert som AS. Rindal 150 11 7 5 Transport Halsa 117 15 13 10 To tredjedelar av dei som har leiarroller i nyetablerte Smøla 185 23 12 11 Tal nyetablerte føretak enkeltpersonføretak, er menn, og denne kjønnsfordelinga Aure 265 30 11 8 har vore nokså stabil dei siste åtte åra. Møre og Romsdal 18 794 2 185 12 8 Landet 415 365 62 028 15 12

32 Kjelde: Fjord Norge

Campingplassane er Overnattingar ved hotell, campingplassar, hyttegrender og vandreheimar reiselivsvinnarane – samla marknad Møre og Romsdal hadde i 2017 totalt 1 482 820 overnattingar på hotell, campingplassar, hyttegrender og van- Møre og Romsdal Fjord Norge Landet dreheimar. Dette er ein auke på 2,4 prosent samanlikna 2016 2017 Endring % 2016 2017 Endring % 2016 2017 Endring % med 2016. Nordmenn er den desidert største og viktigaste Noreg 950 240 960 556 1,1 4 828 006 4 978 129 3,1 23 387 248 23 348 139 -0,2 kundegruppa med 960 556 gjestedøgn ved kommersielle Utlendingar 498 355 522 264 4,8 2 992 349 3 123 210 4,4 9 726 884 9 948 628 2,3 anlegg i fylket. Dei utgjer 64,8 prosent av det totale ta- I alt 1 448 595 1 482 820 2,4 7 820 355 8 101 339 3,6 33 114 132 33 296 767 0,6 let på overnattingar i fylket. Den største auken stod li- Delar av den utanlandske marknaden kevel utanlandske gjestar for. 522 264 overnattingar er Tyskland 129 820 134 044 3,3 584 832 592 135 1,2 1 687 582 1 725 066 2,2 ein auke på 4,8 prosent samanlikna med 2016. Auken Sverige 49 266 52 556 6,7 174 278 176 108 1,1 1 189 888 1 168 554 -1,8 i norske gjestedøgn var på 1,1 prosent. Dei viktigaste Nederland 38 222 43 406 13,6 244 630 278 061 13,7 658 478 716 308 8,8 marknadane for Møre og Romsdal er, forutan nordmenn, Storbritannia 30 036 29 432 -2,0 240 033 235 989 -1,7 734 876 716 930 -2,4 Tyskland, Sverige, Nederland og Storbritannia som alle, USA 21 300 26 661 25,2 188 192 267 087 41,9 496 626 671 385 35,2 unntatt Storbritannia (nedgang på 2,0 prosent), viser ein Polen 27 091 26 174 -3,4 95 704 91 379 -4,5 241 413 250 822 3,9 fin auke. Talet på besøk frå meir fjerntliggande land som Frankrike 23 665 21 725 -8,2 117 094 120 315 2,8 372 107 382 769 2,9 USA og Kina hadde også ei fin utvikling. Danmark 17 353 19 125 10,2 108 164 119 962 10,9 828 916 776 196 -6,4 Kina 17 252 18 540 7,5 154 564 183 431 18,7 392 529 476 767 21,5 Den største auken frå 2016 til 2017 var på 5,0 prosent og Italia 13 258 14 332 8,1 72 686 72 572 -0,2 235 288 250 876 6,6 kom på campingplassar og hyttegrender. Hotellsegmentet Spania 11 878 14 080 18,5 149 571 168 474 12,6 304 303 346 610 13,9 hadde i same periode ein auke på 1,0 prosent. Kjelde: Fjord Norge Kjelde: Fjord Norge % Møre og Romsdal hadde 4,5 prosent av alle overnattingar % Type overnattingar i Møre og Romsdal, 2017 Hotellovernattingar i Møre og Romsdal i Noreg og 18,3 prosent av totale overnattingar i Fjord etter føremål Norge-regionen i 2017. % Bubil Telt/ % I tillegg kjem cruise- og hurtigruteturistane samt privat vogn utleige som mellom anna AirBnB. Cruise- og hurtigrute % % turistane blir rekna som dagsturistar sidan dei ikkje Sesong overnattar i land. Møre og Romsdal er det største cruise camping % fylket på vestlandet og 683 941 cruisepassasjerar besøkte % fylket i 2017 fordelt på 418 cruiseanløp. Dette er ein auke på 5,8 prosent i talet på anløp og ein auke på 4,6 prosent i Hytte ink. talet på dagspassasjerar samanlikna med 2016. Geiranger vandreheim Hotell % var den andre mest besøkte hamna i landet, etter Bergen. Hotell Hytte ink. vandreheim % I perioden januar–juni 2018 hadde Møre og Romsdal Kurs/konferanse Arbeid Ferie/fritid Sesongcamping 624 779 overnattingar ved hotell, campingplassar, hyttegrender og vandreheimar,Telt/vogn ein auke på 7,4 prosent samanlikna med sameBubil periode i 2017.

mrfylke.no/fylkesstatistikk Hotell % % 33 Hytte ink. vandreheim Sesongcamping %

Telt/vogn Bubil Kjelde: Fylkesmannen i Møre og Romsdal/søknader om produksjonstilskot Kjelde: Fylkesmannen i Møre og Romsdal/søknader om produksjonstilskot

Mindre dyrka jord – dårlegare Endring i areal i drift 2007–2017 Endring i areal tidleg spreidd samfunnsberedskap husdyrgjødsel 2013–2017 Det siste tiåret har nesten 9 prosent av den dyrka jorda i Møre

og Romsdal gått ut av aktiv drift. Denne trenden, som vi har Sandøy Fræna hatt over fleire tiår, speglar utviklinga i både landbruket og i Eide Rindal samfunnet rundt. Stordal Rauma Rindal Surnadal Vi har færre, men større gardsbruk, og bøndene må bruke my- Vanylven Ørsta kje av tida til å transportere fôr og gjødsel. I nokre bygder er Surnadal Molde Gjemnes det stor mangel på dyrkajord, i andre er etterspørselen liten. Midsund Halsa Landbrukskommunen Fræna har størst reduksjon i dyrka mark Aukra Smøla målt i dekar, men i prosentvis endring er nedgangen størst i Tingvoll Aukra Sula (-30,4 %), Hareid (-29,4 %), Ørskog (-26,0 %) og Skodje Smøla Sunndal (-23,8 %). 33 av 36 kommunar har reduksjon i dyrka mark dei Gjemnes Volda Kristiansund siste ti åra. Sykkylven Ålesund Giske Dette arealet er potensielt ein viktig ressurs for aktive bønder Norddal Sandøy og ein viktig buffer i møte med uventa situasjonar, slik som Rauma Averøy Stranda tørkesommaren 2018. Dyrka jord som ikkje blir stelt, går fort Norddal Sunndal tilbake til naturen. Tingvoll Ulstein Kristiansund Fræna Den største avgangen i tal dekar er i fulldyrka jord, men i pro- Midsund Ørsta sent er avgangen størst i overflatedyrka. Halvparten av den Vestnes Nesset overflatedyrka jorda blir ikkje lenger drive. Aure Averøy Stranda Haram Ørskog Tidleg gjødsling gir miljøfordelar for Molde Stordal Herøy bønder og samfunn Skodje Sykkylven I 2013 innførte Fylkesmannen miljøtiltak i regionalt miljøpro- Haram Giske gram for å stimulere til meir miljøretta bruk av husdyrgjødsla. Eide Vestnes I 2013 vart gjødsla spreidd tidleg på nesten 110 000 dekar, og Ulstein Volda Ålesund med tilførselsslangar på 8 750 dekar. Det går klart fram at bøn- Aure Herøy dene i fleire kommunar spreier gjødsla på meir miljøretta måte Halsa Sula no, (146 641 dekar i 2017) og dei får mange fordelar av det. Sande Hareid Skodje Sande Spreiing når plantene nyttar gjødsla best, fører til mindre ut- Ørskog Nesset slepp av klimagassar og mindre innkjøpt handelsgjødsel. Når Hareid Vanylven gjødsla blir spreidd med tilførselsslangar, sleper traktoren ein Sula slange etter seg, og gjødsla blir lagt ned i striper. Det gir min- Dekar dre jordpakking, betre jordstruktur, lågare utslepp av klima- Prosent gassar, betre utnytting av gjødsla og mindre lukt i nabolaget.

34 Kjelde: Skogfondregnskapet / Fylkesmannen i Møre og Romsdal Kjelde: Økonomisystem for skogbruket (ØKS), skogfond Miljøgevinst i frakt av tømmer Inn- og utbetaling av skogfond Hogstvolum i 2015–2017 og frakt Figuren viser hogst i tidsrommet 2015–2017, og kor mykje i Møre og Romsdal, 2012–2017 med 60 tonns vogntog tømmer som er frakta ut av skogen med 60 tonns vogntog. Av 285 000 kubikkmeter i 2017 vart 99 500 frakta på 60 tonns vogntog. Fylkesmannen, Vegvesenet og kommunane har samarbeidd om å fjerne flaskehalsar i vegnettet. Halvfulle tømmerbilar er mange plassar erstatta med fullasta, med lang hengar.

Det har ført til store gevinstar: om lag 700 færre turar, kr som svarer til 30 000 kg lågare utslepp av karbondioksid. Mill.

Kubikmeter 30 000 kg karbondioksid svarar til om lag 230 000 km med personbil.

Mill. kr Miljøgevinsten er tydeleg, og det same er kostnadane for skog- eigaren med spart frakt på 10 kroner per kubikkmeter og mindre trafikk i lokalmiljøa. Innbetalt skogfond Utbetalt skogfond Hogstvolum Tømmer transportert med tonns vogntog Auka hogst, men for lite nyplanting Innbetalt og utbetalt på Skogfond 2012–2017 er ein indikator på aktiviteten i skogbruket. Skogeigarane må skyte litt av Kjelde: Økonomisystem for skogbruket (ØKS), skogfond Kjelde: Økonomisystem for skogbruket (ØKS), skogfond tømmeroppgjeret inn i ein skogfondskonto, 4–40 prosent av Planta areal og stipulert bruttoverdien på tømmeret. Skogfond skal sikre finansiering Hogstvolum og planta areal av ei berekraftig forvaltning av skogressursane på eigedomen. hogstareal, dekar Fondet blir brukt til tiltak som t.d. planting, ungskogpleie eller Kubikkmeter Dekar vegbygging. Tiltak for å få opp ny skog har prioritet.

Innbetalinga til fondet auka frå 5,4 til 12,2 mill. kroner i perioden, og saldoen er no over 50 mill. kroner for Møre og Romsdal. Det viser at hogsten har auka kraftig, men han minka litt i 2017, mens utbetalingane (bruken) er langt mindre. Det er aukande sprik mellom det som blir innbetalt og utbetalt,

Dekar noko som tyder på for låg aktivitet i planting og skogkultur- arbeid etter hogst. I 2017 var det ein tydeleg auke i bruken av skogfondsmidlar, dvs. meir aktivitet i arbeid etter hogst i skogen. Den auka bruken av skogfond i 2017 har gått til andre føremål enn planting. Planting skjer først tre år etter hogsten for å hindre at gransnutebiller et borken på nyplanta gran. Nyplanting, dekar Hogstareal, dekar Hogstvolum Planta areal da

mrfylke.no/fylkesstatistikk 35

Kjelde: SSB

Fiskerifylket Møre og Romsdal! Mengde og verdi på fangst etter fartøya sin heimstadkommune og landingskommune 2017 Oppdrettsnæringa i fylket selde om lag 171 000 tonn mat- Fangst etter fartøyets Fangst etter fisk til ein verdi av om lag 9 milliardar kroner i 2017. På heimstadskommune landingskommune landsbasis var verdien av salet på om lag 64,7 milliardar Mengde (tonn) Verdi (1 000kr) Mengde (tonn) Verdi (1 000kr) kroner på same tid. I alt vart det omsett kring 1 289 000 Østfold 3 121 68 205 1 325 64 162 Akershus 64 2 291 5 117 tonn fisk. Av det samla salet frå akvakulturnæringa på Vestfold 653 30 871 507 23 370 landsbasis utgjorde salet frå Møre og Romsdal 14,0 prosent Telemark 1 006 35 637 824 33 143 av den samla verdien og 13,3 prosent av den samla mengda. Aust-Agder 4 251 121 291 1 375 69 846 Av det samla salet frå fylket utgjorde sal av laks 95,5 pro- Vest-Agder 29 684 335 450 5 267 210 429 sent, mens sal av regnbogeaure utgjorde dei resterande 4,5 Rogaland 66 979 492 965 363 069 1 981 063 prosentane. Møre og Romsdal er det tredje største fylket Hordaland 452 503 2 901 768 24 137 259 588 målt i verdien av sal av oppdrettsfisk, mens det er det fjerde Sogn og Fjordane 116 424 1 343 314 248 340 1 796 059 største fylket målt i mengde (tonn) som er selt. Møre og Romsdal 472 855 4 504 198 459 497 4 751 365 Sør-Trøndelag 37 781 346 838 54 672 466 918 Målt i verdi er Møre og Romsdal størst i fangst etter far- Nord-Trøndelag 26 701 234 514 7 943 71 849 tøyets sin heimstadkommune, etterfølgd av Nordland og Nordland 538 008 3 885 997 319 773 3 609 286 Hordaland. Også i verdi når det gjeld fangs etter landings- Troms 162 905 2 006 592 352 101 4 676 775 kommune er Møre og Romsdal størst, etterfølgd av Troms Finnmark 149 781 2 295 390 265 688 3 538 812 og Nordland. Møre og Romsdal er også størst når det gjeld Utlandet 386 015 3 696 980 346 949 790 684 Uoppgitt fylke 2 741 42 389 0 0 mengde fangst etter landingskommune. Målt i mengde- Totalt 2 065 507 18 650 556 2 104 572 21 556 852 fangst etter fartøyet sin heimstadkommune, igjen Nordland først, deretter Møre og Romsdal. I 2016 fanga fartøy frå Kjelde: SSB Møre og Romsdal om lag 473 000 tonn fisk til ein verdi på Kjelde: SSB 4,5 milliardar kroner. Til samanlikning vart det landa i alt Akvakultur, sal av slakta matfisk Akvakultur, salg av slakta matfisk, Møre og etter fylke, 2017 Romsdal, etter fiskesort, 2017 om lag 460 000 tonn fisk i kommunane i fylket til ein verdi Matfisk Mengde på om lag 4,7 milliardar kroner. For landet sett under eitt I alt Tal i 1000 kr (tonn) var den samla fiskefangsten til fartøy frå Noreg på om lag Nordland 13 232 751 268 595 , % 2 millionar tonn fisk til ein verdi på om lag 18,7 milliardar Hordaland 9 780 475 198 975 kroner, mens det vart landa om lag 2,1 millionar tonn fisk i Møre og Romsdal 9 058 870 171 424 Noreg til ein verdi på 21,5 milliardar kroner. Troms 9 001 292 180 318 Fartøy heimehørande i utlandet fiska om lag 386 000 tonn Sogn og Fjordane 5 343 697 107 952 , % til ein verdi av om lag 3,7 milliardar kroner, mens dei landa om lag 347 000 tonn fisk i Noreg til ein verdi av om lag 790 Sør-Trøndelag 5 057 053 95 696 millionar kroner. Finnmark 4 249 715 86 706

Nord-Trøndelag 4 123 724 85 466

Rogaland 4 095 417 79 783

Andre fylker 737 729 14 893 Laks Regnbogeaure Landet 64 680 723 1 289 808

36 Kjelde: Fiskeridirektoratet Mindre mengd – høgare verdi Fangst, i verdi, i 1000 kroner, etter fiskeslag Frå 2000 til 2016 har fartøy heimehøyrande i Møre og Møre og Romsdal, 2016 Romsdal gått frå å fiske om lag 746 000 tonn fisk i 2000 til om lag 473 000 tonn i 2016. Rekordåret i perioden var Andre skaldyr og blautdyr 2002, då det vart fiska nær 800 000 tonn fisk av fartøy Annan fisk, uspesifisert Flatfisk og botnfisk heimehøyrande i fylket. Verdien av fisken varierte med fangsten, men sidan 2010 har mengda fisk gått ned sam- Torsk og torskeartar tidig som verdien av fisken har auka. Til dømes gjekk Pelagisk fisk mengda fisk ned med kring 16,5 prosent frå 2015 til Torsk og 2016, mens verdien i same periode auka med om lag 1,0 torskeartar Flatfisk og botnfisk Pelagisk fisk prosent. Andre skaldyr og blautdyr Torsk og torskeartar utgjorde 51,2 prosent av verdien, om Annan fisk, uspesifisert lag 2,3 milliardar kroner. Pelagisk fisk, altså fisk jakta fritt i havområda, som til dømes sild, makrell og lodde, utgjorde om lag 36,2 prosent eller om lag 1,6 milliardar Kjelde: Fiskeridirektoratet kroner. Flatfisk og botnfisk utgjorde omtrent 8,4 prosent, kring 376 millionar, mens andre skaldyr og blautdyr Utvikling i fangst fra fartøy heimhørande i Møre og Romsdal i mengde og verdi 2000–2016 utgjorde 2,8 prosent eller om lag 128 millionar kroner. Anna og uspesifisert fisk utgjorde kring 64 millionar eller 1,4 prosent.

Færre fiskarar

Om vi dreg ei lang tidslinje tilbake til etterkrigstida, ser vi at talet på fiskarar har stupt frå om lag 112 000 på landsbasis og om lag 14 000 i Møre og Romsdal i 1945 til om lag 11 000 på landsbasis og om lag 2 000 i fylket i 2016. Nedgangen er på 90,0 prosent for landet samla og Verdi kr Mengde i tonn høgre akse 84,6 prosent i Møre og Romsdal. Ser vi på endringane i eit kortare perspektiv, finn vi at trenden er den same: Kjelde: Fiskeridirektoratet Det blir færre fiskarar. Frå 2005 til 2016 gjekk talet Fiskarar, landet og Møre og Romsdal, 1945–2016 på fiskarar ned med 27,7 prosent på landsbasis og 33,4 1945 1955 1965 1975 1985 1995 2005 2015 2016 prosent i Møre og Romsdal. Frå 2015 til 2016 var det Landet ein svak vekst på 106 fiskarar i landet, og 40 av dei var Fiskarar i alt 112 404 90 499 48 645 35 261 29 566 23 652 15 532 11 130 11 236 heimehøyrande i Møre og Romsdal. Hovudyrke 73 673 63 268 36 767 25 387 22 465 17 161 12 216 9 259 9 426 Attåtyrke 38 731 27 231 11 878 9 874 7 101 6 491 3 316 1 871 1 810 Møre og Romsdal Fiskarar i alt 13 827 12 418 7 998 5 068 5 341 5 215 3 188 2 084 2 124 Hovudyrke 9 208 9 133 6 217 3 988 4 585 4 237 2 781 1 870 1 929 Attåtyrke 4 619 3 285 1 781 1 080 756 978 407 214 195 mrfylke.no/fylkesstatistikk 37 Kjelde: Menon/Maritim verdiskapingsbok 2018 Maritim næring – omstilling i verdsklasse Nøkkeltal maritim næring, Møre og Romsdal, 2014–2016. Maritim næring har dei seinare åra hatt store utfordringar

i kjølvatnet av nedturen i petroleumsrelatert industri. Etter Vekst 2015–2016 fleire år med nedgang er bildet i ferd med å endre seg. Ein av 2014 2015 2016 i prosent effektane av lågare etterspurnad frå petroleumsrelatert ak- Verdiskaping (mrd.kr) 25,2 22,1 15,5 -30

tivitet, er at næringa har omstilt seg til å levere til fleire Omsetning (mrd.kr) 71,7 63,8 49,7 -22 segment. Næringa står fram som langt meir diversifisert Sysselsette 17 144 15 470 13 780 -11 enn tidlegare. Driftsmargin (i prosent) 9 -5,0 -25,0 -19 I 2016 omsette maritim næring i Møre og Romsdal for om lag 50 milliardar kroner og hadde i underkant av 14 000 Kjelde: Maritimt Magasin Kjelde: Norsk industri tilsette, ifølge Maritim verdiskapingsbok for 2018. Verdi av ordrebok landet, mai 2018, Ordrestatistikk verft Nedturen i maritim næring har hatt store konsekvensar. Både fordelt på type skip, i milliarder kroner August August August Juni omsetning, verdiskaping og sysselsetting har falle dramatisk 2015 2016 2017 2018 sidan 2014, og det er grunn til å tru at tala for 2017 vil vise eit liknande bilete. Den store forverringa i driftsmargin mellom 2015 og 2016 kom i hovudsak frå negativ utvikling for Forskning/stat Forskning/stat reiarlaga. Trass i nedgangen er maritim næring ei stor og Verft Ordrar på verft i Møre og Romsdal* Ordrar på verft i Møre og Romsdal* Ordrar på verft i Møre og Romsdal* Ordrar på verft i Møre og Romsdal* Ferge viktig næring for Møre og Romsdal. Ifølge berekningar frå Fiskerstrand verft 6 4 1 - Ferge Menon representerer næringa om lag 20 prosent av verdi- GS Marine Produksjon 4 2 1 2 skapinga i næringslivet i Møre og Romsdal. Havyard Ship Technology** 8 5 13 15 Kleven Verft 15 13 9 7 God utvikling i ordrereservane Jemar Norpower - - - 1 Larsnes mek. versksted 3 2 5 3 Fiskerfartøy Ordrereservane for verfta viser at den maritime klynga, som Maritime Partner 0 4 3 3 Fiskerfartøy ved tidlegare nedturar, har tilpassa seg raskt. Ordreinngangen Passasjerskip Myklebust verft 5 7 10 2 for verfta er god for fylket samla sett, og mange verft har Promek 3 0 8 12 Passasjerskip rekordfulle ordrebøker. I omstillinga bort frå offshorefartøy Salthammer båtbyggeri - - 1 - har verfta greidd å vinne ordrar på fleire segment som crui- Sletta Verft 4 6 6 10 OSV se, ferjer og skip til fiske- og oppdrettsnæringa. OSV Solstrand Verft - 1 - - Ein må vere forsiktig med å samanlikne ordrereservane mel- Ulstein Verft Ferge 3 Vind2 4 6 Brønnbåt/service lom år, utan også å vurdere verdien av kvart skip. Ifølge Vard Aukra 2 1 5 15 Fiskerfartøy Passasjerskip Brønnbåt/service Norsk industri utgjorde ordrebøkene til norske verft om lag Vard Brattvåg 3 2 4 6 Vind Vind OSV Forskning/stat 30 milliardar kroner i mai 2018, som er godt under halvpar- Vard Langsten 1 4 4 7 ten av verdien av ordrebøkene i 2013. Vard Søviknes Brønnbåt/service4 4 7 9 Vaagland båtbyggeri 2 1 3 4 I overgangen til nye segment er det også ei viss usikker- Aas Mek. Verksted 3 4 2 4 heit knytt til inntening. I tillegg er det stor konkurranse om Totalt 66 62 86 106 ordrane, noko som også pressar marginane. Det vil derfor bli * Inkluderer opsjonar og intensjonsavtalar spennande å følge utviklinga framover. ** Inkluderer Havyard Ship Technology. Eigd av Havila

38 Ferge Vind Fiskerfartøy Passasjerskip

OSV Forskning/stat Brønnbåt/service Kjelde: OECD (2016) Tette relasjonar i maritim næring Den maritime næringa er kjend for å vere omstillingsdyk- Global verdiskaping i havromsnæringen i 2010 og forventet verdiskaping i 2030* tig. Ein del av denne omstillingstakta blir ofte forklart ved at heile verdikjeda i maritim næring har vore representert i regionen, og den tette relasjonen mellom bedriftene har gjort omstillingstakta høg.

Som krevjande kunde har reiarlaga i fylket hatt ei viktig rolle som pådrivar for utvikling. Restruktureringa av reiarlaga har svekka det lokale eigarskapet. Dette gjer blant anna at kundane til maritim næring, i alle fall i nær fram- er USD d tid, i større grad vil kome utanfrå regionen. Kva den langsiktige effekten av dette vil vere, er ikkje klart. al i milliar T

Skip i opplag Marknadssituasjonen for reiarlaga er framleis tøff. Opplagsregisteret viser at i august 2018 låg 114 offshore- skip i opplag i Noreg. Av desse er 34 skip kontrollert av Maritim Oshore Hamne Maritimt Fisk Havvind Transport Skipsbygging Fiskeri Marin/ reiarlag med hovudsete i Møre og Romsdal. Det er platt- turisme olje og gass aktiviteter utstyr prosessering og fangst havbruk formsforsyningsskip og ankerhandteringsfartøy som utgjer den største delen av skip i opplag. *Frå Menon si klyngeanalyse for GCE Blue Maritime/OECD Kjelde: Norsk petroleum

Positive utsikter Oljepris, januar 2010 til desember 2017, i US Dollar per fat Oljepris og aktivitetsnivå i petroleumsnæringa er framleis viktige faktorar for utvikling i maritim næring. Oljeprisen nådde sitt foreløpige lågaste nivå dei siste ti åra då prisen fall til under 30 dollar fatet vinteren 2016. Etter dette har prisen auka jamt opp til om lag 75 dollar i august 2018. Dei fleste analytikarane spår at oljeprisen skal noko opp frå dette nivået i komande år.

Fleire langsiktige trendar gir grunn til optimisme i maritim US Dollar næring. OECD (2016) ventar ei dobling av verdiskapinga frå havromsnæringane fram mot 2030. Kombinert med den sterke omstillingsevna til maritim næring i Møre og Romsdal, gjer dette framtidsutsiktene positive.

jan. jun. nov. apr. sep. feb. jul. des. may. oct. mar. aug. jan. jun. nov. apr. sep. feb. jul. des.

mrfylke.no/fylkesstatistikk 39 SøOslor-TrAkershusøndelagRogalandMøHordalandre ogVest-A RomsdalBuskerudgderOpplandØstfTroldomsVestfTelemaroldHedmarNord-Nordlandk kSoATrust-Aøndelaggn oggderF innmarFjordanek Kjelde: Forskingsrådet Mindre til Møre og Romsdal frå Forskingsrådet sine løyvingar til næringslivet i 2016 og 2017, etter fylke Forskingsrådet Dei totale løyvingane frå Forskingsrådet auka med 261 mill. kroner frå 2016 til 2017. Fleire fylke opplevde like- o 5 Osl vel ein reduksjon i løyvingane i 2017. I Møre og Romsdal FOU vart løyvingane redusert med 8 mill. kroner. Fylka med dei store breiddeuniversiteta, inkludert Akershus, fekk om øndelag Tr lag 86 prosent av dei samla løyvingane frå Forskingsrådet. Sør ne r Forskingsmidlane som går til Møre og Romsdal, utgjorde om s lag 1,2 prosent av den samla løyvinga frå Forskingsrådet i Akershu 2017. Løyvingane frå Forskingsrådet til næringslivet auka

al i millionar k ro daland

T Rogaland Hor med om lag 70 mill. kroner frå 2016–2017, ein auke på 4,5

prosent. I Møre og Romsdal vart løyvingane likevel redu- e og RomsdalAgder st d e Mør Ve s d an Buskerud plan om fol k rd sert med om lag 8 mill. kroner, som svarer til 6,7 prosent. Op Østfold Tr st ndelag emar mark land rø Ve l d rd T Agder Te He No rd Næringslivet i Møre og Romsdal hevdar seg likevel godt i No Aust Sogn og Fjo Finnmark konkurransen om forskingsmidlane når vi ser vekk frå dei største universitetsfylka. Oslo, Akershus og Sør-Trøndelag fekk til saman vel 53 prosent av næringsretta løyvingar frå Forskingsrådet. Kjelde: Forskingsrådet Løyvingar frå Forskingsrådet fordelt på fylke, millionar kroner Reduksjon i FoU-aktiviteten i Endring frå Endring 2016–2017 næringslivet 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2016–2017 prosent FoU-aktiviteten i næringslivet har fram til 2015 vore vek- Oslo 1 930,2 1 901,2 1 936,4 2 165,0 2 282,5 2 598,7 2 676,8 78,1 3,0 Sør-Trøndelag 1 401,8 1 460,0 1 302,0 1 609,5 1 762,0 2 156,1 2 164,7 8,6 0,4 sande, men i 2016 rapporterte berre 25 prosent av verksem- Hordaland 870,1 840,5 827,5 993,5 1 048,1 1 149,6 1 207,9 58,3 5,1 dene om FoU-aktivitet. Dette er ein reduksjon på to prosent Akershus 912,0 927,9 946,9 1 019,8 1 058,1 1 197,3 1 191,8 -5,4 -0,5 samanlikna med 2015. Fire andre fylke hadde reduksjon i Troms 432,1 376,7 368,8 472,9 506,6 5 67,2 630,4 63,3 11,2 FoU-aktiviteten, mellom anna Oslo, men Møre og Romsdal Rogaland 212,0 243,9 263,4 264,3 252,6 291,6 317,7 26,0 8,9 Uten fylke 7 7,4 62,6 69,3 67,1 163,0 113,8 154,1 40,4 35,5 er det einaste av vestlandsfylka med lågare FoU-aktivitet i Vest-Agder 50,7 39,8 49,3 61,7 71,2 93,9 126,7 32,8 35,0 2016 samanlikna med 2015. Møre og Romsdal var også eitt Oppland 41,6 46,8 47,7 56,0 78,1 96,2 113,9 17,8 18,5 av fire fylke der kostandar til eigenutført FoU vart redusert Møre og Romsdal 57,2 8 67,70 79,85 70,97 106,68 119,27 111,23 -8,04 -6,7 Buskerud 42,3 49,7 59,5 72,7 90,3 84,0 73,3 -10,7 -12,7 frå 2015 til 2016. Nordland 61,5 62,8 67,2 74,4 86,7 78,2 72,8 -5,4 -6,9 Østfold 37,8 50,4 79,3 68,3 71,2 72,5 63,5 -9,0 -12,4 Hedmark 29,7 26,8 47,6 45,4 53,8 49,2 48,1 -1,1 -2,2 Auke i delen sysselsette som har lang Vestfold 52,1 31,7 38,8 51,0 51,8 54,0 47,4 -6,5 -12,1 høgare utdanning Telemark 41,5 47,3 43,6 41,7 45,7 51,4 42,5 -9,0 -17,5 Aust-Agder 15,5 17,7 35,1 16,6 17,0 22,2 30,7 8,5 38,2 Talet på FoU-årsverk har vore aukande fram til 2015, men Sogn og Fjordane 13,5 17,7 25,3 15,2 22,2 30,2 29,7 -0,5 -1,7 vart redusert med 17 årsverk frå 2015 til 2016. Reduksjonen Nord-Trøndelag 15,7 27,3 28,4 29,5 21,8 21,1 25,1 4,1 19,3 i årsverk som er utført av personar med høgare utdanning, Finnmark 10,3 8,5 11,1 10,8 12,2 12,9 11,2 -1,7 -12,9 Svalbard 12,7 16,0 17,2 12,9 18,2 17,6 -1,6 -19,2 -109,3 var på 12 årsverk eller 2,7 prosent. På landsbasis var det ein Sum: 6 317,4 6 322,7 6 344,2 7 219,3 7 819,8 8 876,9 9 138,2 261,3 2,9 auke på 1,4 prosent frå 2015. 40 Kjelde: SSB Kjelde: SSB Sjølv om talet på FoU-årsverk går ned, er det framleis auke FoU-årsverk i næringslivet utført av personale Sysselsette med lang* høgare utdanning i talet på FoU-personar. Frå 2015 til 2016 auka talet på FoU- med dr.grad, Møre og Romsdal 2010 og 2017 i prosent av sysselsette, 2011 og 2017 personar med 22 frå 2 061 til 2 083 personar. I 2016 vart 5,3 prosent av FoU-årsverka utført av personar Landet med doktorgrad. Denne prosentdelen er svakt aukande, men ligg under landsgjennomsnittet på 8,5 prosent. Prosentdelen sysselsette med lang høgare utdanning held også fram med å auke. I 2017 utgjorde denne gruppa 6,3 prosent av dei syssel- k

sette, mot 6,1 prosent i 2016. Eigenutført FoU per sysselsett Årsver Møre og vart redusert med 1 000 kr frå 2015 til 2016, mens gjennom- Romsdal snittet for landet var ein auke på 2 300 kr per sysselsett. Framleis auke i talet på skattefunnprosjekt *Meir enn fire års høgare utdanning I 2017 hadde bedrifter i Møre og Romsdal til saman 496 ak- Kjelde:SSB tive skattefunnprosjekt. Dette er 39 fleire enn i 2016. Samla FoU i næringslivet, 2011 og 2016 budsjetterte prosjektkostnadar var på 1 616 millionar kro- FoU-årsverk utført av personar Sysselsette med lang* ner. Dette gav eit budsjettert skattefrådrag på 303 millionar Prosentdel med høgare grads Kostnader til innkjøpt Egenutført FoU per høgare utdanning i kroner. Samanlikna med landet elles har Møre og Romsdal verksemder med FoU FoU-årsverk i alt utdanning (personar) FoU (mill. kr) sysselsatt (1 000 kr) prosent av sysselsatte relativt få prosjekt innan IKT, Kraft/Energi og Petroleum/ 2011 2016 2011 2016 2011 2016 2011 2016 2011 2016 2011 2017 Møre og olje/gass. Veksten i 2017 var særleg knytt til marin/sjømat. Romsdal 15 25 485 858 203 430 106 141 13 29 4,2 6,3 I Møre og Romsdal er det marine og maritime bransjar som Landet 15 21 15 545 19 616 10 925 13 396 5 389 7 014 29,2 41 8,1 11,1 *Meir enn fire års høgare utdanning brukar ordninga mest. Kjelde:Forskninsrådet Skattefunnprosjekt etter bransje Ekstraordinære forskingsmidlar til Landet Møre og Romsdal «olje-fylka» i 2017 Tal prosjekt 2017 Prosentdel Tal prosjekt 2017 Prosentdel Tal prosjekt 2016 Endring 2016-2017 Administrasjon 181 2,4 4 0,8 1 3 Møre og Romsdal er saman med Trøndelags-fylka ein del Anna 480 6,3 32 6,5 26 6 av Regionalt Forskingsfond Midt Noreg. Fondet lyser ut Bygg/Anlegg 526 6,9 34 6,9 34 0 Helse 570 7,5 21 4,2 20 1 forskingsmidlar til næringsliv og kommunar. I 2017 gav IKT 1 667 21,9 35 7,1 36 -1 fondet støtte til 42 prosjekt med til saman 23,1 millionar Jordbruk/mat 521 6,8 28 5,6 28 0 kroner. 11 av desse prosjekta var ordinære kvalifiserings- Kraft/Energi 405 5,3 4 0,8 5 -1 prosjekt knytt til verksemder i Møre og Romsdal. 13 pro- Kultur/underhaldning 150 2,0 3 0,6 3 0 Marin/Sjømat 1 045 13,7 184 37,1 159 25 sjekt fekk tildeling frå dei ekstraordinære midlane som Maritim 481 6,3 91 18,3 95 -4 Møre og Romsdal har hatt tilgjengeleg for bedrifter innan Metall 147 1,9 8 1,6 9 -1 oljebasert næring med særleg behov for omstilling. Miljø 232 3,0 9 1,8 6 3 Petroleum olje/gass 781 10,2 16 3,2 16 0 Reiseliv/turisme 89 1,2 9 1,8 7 2 MobPro i FORREGION-programmet erstatta VRI-program Skog/Tre 67 0,9 2 0,4 1 1 met frå 2017. I Møre og Romsdal vart det gitt støtte til 14 Transport 285 3,7 16 3,2 11 5 forprosjekt i 2017. Samla støtte var på 2,8 millionar kroner. Total 7 627 100 496 100 457 39

mrfylke.no/fylkesstatistikk 41 Kjelde: SSB Kjelde: SSB Over 40 milliardar i eksport frå Fastlandseksport av varer etter Fastlandseksporten av varer etter Møre og Romsdal produksjonsfylke, i millionar kroner produksjonsfylke, perioden 1.1–31.7 2018 Eksporten frå Møre og Romsdal auka frå 2016 til 2017 med om 2015 2016 2017 Østfold 14 707 16 330 16 748 Hordaland lag 3,5 prosent, og passerte i 2017 for første gong ein samla 6 Akershus 6 488 6 626 5 323 Rogaland verdi på over 40 milliardar. Den samla eksportverdien frå Oslo 9 132 8 580 8 565 Møre og Romsdal EKSPORT Hedmark 4 101 3 816 3 964 landet samla auka med i overkant av 8,2 prosent frå 2016 VestAgder Oppland 6 216 6 229 6 941 Nordland til 2017. Trass i dette var Møre og Romsdal det nest stør- Buskerud 14 440 12 835 14 023 Trøndelag ste eksportfylket i landet i 2017, slik vi også var i 2016. Vestfold 21 320 14 942 20 709 Telemark Telemark 20 837 18 557 21 006 Utviklinga første halvår 2018 er ikkje like sterk, og til Vestfold Aust-Agder 4 478 3 470 3 025 no i år har Rogaland passert oss på rangeringa av norske Østfold Vest-Agder 33 105 27 777 29 148 eksportfylke. Rogaland 34 605 32 434 37 093 Buskerud Hordaland 59 931 56 450 66 576 Sogn og Fjordane Det er framleis kystfylka på vestlandet som pregar norsk Sogn og Fjordane 11 152 13 377 14 279 Troms eksportstatistikk. Om lag 45 prosent av all fastlandseksport Møre og Romsdal 38 119 38 733 40 098 Oppland Sør-Trøndelag 16 806 16 944 19 435 Oslo som kan sporast til eit bestemt fylke, har sitt opphav i Nord-Trøndelag 5 791 6 981 5 958 Finnmark fylka Rogaland, Hordaland, Sogn og Fjordane og Møre og Nordland 23 415 25 507 27 387 Akershus Romsdal. For Møre og Romsdal åleine er tilsvarande tal Troms 6 437 7 789 8 774 Hedmark 11,3 prosent. Når vi tar med at desse tala ikkje omfattar Finnmark 5 751 5 718 6 343 AustAgder Svalbard 558 531 57

uraffinert olje og gass, ser vi enda klårare kor viktig desse Norske varer med opphav frå fleire fylke 11 676 14 471 15 910

fylka er for utanriksøkonomien. Reeksport av varer produsert i utlandet 47 209 41 924 40 612 Millionar kroner Uoppgitt fylke 7 698 6 516 6 571 Også for fisk og sjømat registrerte vi rekordhøge eksporttal Landet 403 973 386 536 418 543

i 2017 målt i verdi. På desse varene nærma eksportverdien Kjelde: SSB frå Møre og Romsdal seg 20 milliardar kroner i 2017. Fisk Eksport av fisk etter fylke, 2016 og 2017 og sjømat står for om lag 48 prosent av den samla eksporten frå fylket. Møre og Romsdal styrka sin posisjon som det

klart største fiskeksportfylket i 2017. Over 20 prosent, målt i verdi, av all fisk og sjømat som blir eksportert frå Noreg, kjem frå Møre og Romsdal. Den samla auken frå 2016 til 2017 i eksport frå Møre og Romsdal, målt i kroner, var på 1,365 milliardar. Av dette var nesten 900 millionar, eller 66 prosent, fisk og sjømat.

Eksporten av andre varer auka dermed med om lag 465 Millionar kroner

millionar frå 2016 til 2017. Dette står i kontrast til åra før då vi i stor grad hadde registrert nedgang for den øvrige eksporten.

Møre og Hordaland Nordland SørTrøndelag Troms Sogn og Finnmark Rogaland NordTrøndelag Romsdal Fjordane

42 Oslo

Trøndelag Sør

Akershus

Rogaland daland Hor

r og Romsdal re Agde Mø st d Ve Buskerud s dane Opplan Østfold om k Tr stfold land øndelaggder Ve lemark rd Tr A Te Hedmar No rd No Aust Sogn og Fjor Finnmark

Kjelde: Askeladden, Riksantikvarens kulturminnedatabase Kjelde: Møre og Romsdal fylkeskommune Busettingsspor og graver dominerer det Arkeologiske kulturminner fordelt på type Tal arkeologiske registreringsprosjekt arkeologiske materialet 01.01.2018 etter Kulturminnelova § 9

Fram til ca 1990 var fornminne nesten det same som grav- 2017 minne og gravfelt. Introduksjonen av nye arkeologiske me- Andre lokalitetar Busetting 7 todar har resultert i fleire spor etter busetting, jordbruk og KULTUR andre daglege aktivitetar. Statistikken viser nå ulike former Jarnvinnelokalitetar for busetting- og aktivitetsområde som dominerer det ar- minne 2016 av keologiske kjeldematerialet i Møre og Romsdal, etterfølgd Gr av gravminne og gravfelt. Busettingsområda omfattar både Bergkunst steinalderbuplassar og seinare gardar og jordbruksbuplassar. Funnstader 2015 Bruken av metalldetektorar har også bidratt til å auke talet Tjæreframstilling på funnstadar, det vil seie gjenstandsfunn utan kontekst.

lt Seter/støl fe g av 2014 e lokalitetar Gr

Stabile resultat frå arkeologiske Fangstanleg g

Andr Kokegroplokalitetar lt registreringar oplokalitetar fe stø l uns t Dyrkingsspor k eframstillin Skipsfunn

Møre og Romsdal fylkeskommune fører statistikk over sine Røys Bautasteinslokalitetar Jarnvinnelokalitetar Kokegr Sete r/ Be rg Tjær 2013 Røysfelt arkeologiske registreringsprosjekt, slik Kulturminnelova Med funn Utan funn Oslo § 9 krev. Statistikken viser stor stabilitet dei siste femRogaland åra,Buskerud Møre og RomsdaAkershuslSør TrøndelagTelemarkOpplandVet AgdeHorr dalandSogn og FjorAustdane AgderHedmark Oslo ØstfolTromsd FinnmarNordlandk VestfoldNord TrøndelaFinnmarkg både i talet på registreringar og i resultatet av dei. Snittet Kjelde: Riksantikvaren Bautasteinslokalitetar Tal personar dei siste fire åra ligg på 99,2 prosjekt i året, og det blir i Tal dispensasjonar etter kulturminnelova § 8 Trøndelag snitt gjort arkeologiske funn i 49,2 av desse. Statistikken Sør Skipsfunn viser ikkje omfanget av kvart prosjekt, og heller ikkje kor mange funn som er gjort i kvart prosjekt. Akershus Dyrkingsspor d d Rogalan aland Møre og Romsdal ligg høgt i talet på Rogalan rd Ho Fangstanlegg dispensasjonar r og Romsdal re Agde d Mø st Gravfelt d e Tal frå Riksantikvaren viser at Møre og Romsdal ligg høgt Ve s Buskeru Østfold k dan Opplan Trom stfold øndelag i talet på dispensasjonar frå Kulturminnelova. Statistikken Ve lemark land Tr gder Te rd rd A l Hedmar No No Aust Sogn og Fjor viser kor ofte arkeologiske kulturminne kjem i konflikt med Funnstader Finnmark små og store utbyggingsprosjekt, og at det av den grunn blir Buskerud og Romsda re g Mø e gitt løyve til inngrep i kulturminna. Dette kan både vere dan Akershus øndela k r d Gravminne Tr gder k Agde alan uttrykk for talet på arkeologiske kulturminne, byggeaktivi- Sør lemar t rd A k Te OpplandVe Ho Sogn og FjorAust Hedmar slo teten i samfunnet og det geografiske og topografiske saman- O d øndelag dland Tr Østfol oms Finnmar stfold rd Busettingaktivitetsområde fallet mellom desse faktorane. Rogaland dominerer statistik- Tr Nor Ve No Finnmark ken, men Møre og Romsdal er topp tre dei siste fire åra.

Tal personar mrfylke.no/fylkesstatistikk 43 Kjelde: Nasjonalbiblioteket og Møre og Romsdal fylkesbibliotek Stadig fleire arrangement i biblioteka Arrangement og arrangementstøtte, 2016 og 2017 Samfunnsoppdraget og rolla til biblioteka som aktiv Arrangement Arrangementstøtte formidlar vart forsterka i revidert biblioteklov i 2014. 2016 2017 Endring 2016-17 2016 2017 Arrange- Arrange- Arrange- Folkebiblioteka skal vere ein møteplass og ein arena for ment pr Tal ment pr ment pr Bibliotek/ Tal arrange- 1 000 arrange- 1 000 Tal arrange- 1 000 Tal Innvilga Innvilga samtale og debatt, dei skal ta vare på det kulturelle mang- folkebibliotek ment totalt innbyggar ment totalt innbyggar ment totalt innbyggar søknadar* beløp Tal søknader beløp faldet, styrke demokratiet, fremme inkludering og verne Molde 170 6,4 208 7,8 38 1 2 30 000 1 0 om ytringsfridomen og livskvaliteten til den enkelte. Eit Ålesund 256 5,5 154 3,3 -102 -2 1 11 300 1 10 500 viktig tiltak for å ta vare på denne rolla er ulike arrange- Kristiansund 69 2,8 110 4,5 41 2 1 15 000 2 10 000 ment i biblioteka. Vanylven 0 0,0 0 0,0 0 0 Sande 2 0,8 1 0,4 -1 0 1 13 000 Talet på arrangement har auka både nasjonalt og i Møre og Herøy 76 8,5 55 6,1 -21 -2 1 13 900 1 0 Romsdal. I 2017 var det i Noreg 9,5 arrangement per 1 000 Ulstein 14 1,7 24 2,8 10 1 Hareid 58 11,2 95 18,3 37 7 1 10 500 innbyggarar. Av fylka ligg Møre og Romsdal heilt nedst, Volda 68 7,5 67 7,4 -1 0 med 6,6 arrangement per 1 000 innbyggar. Nasjonalt har Ørsta 32 3,0 42 3,9 10 1 1 10 750 2 6 070 Nord-Noreg det høgaste snittet med Finnmark på topp. Ørskog 2 0,9 17 7,4 15 7 2 6 500 Norddal 43 26,0 36 21,6 -7 -4 Sjølv om Møre og Romsdal ligg nedst, er det fleire kommu- Stranda 14 3,0 15 3,2 1 0 nar her som skil seg positivt ut, og ti kommunar ligg høgt Stordal 8 7,8 6 6,0 -2 -2 3 7 500 over landssnittet når det kjem til arrangement per innbyg- Sykkylven 20 2,6 17 2,2 -3 0 1 15 000 1 0 gar. Norddal har det høgaste snittet på 21,6 arrangement Skodje 67 14,5 68 14,6 1 0 1 6 000 2 7 000 Sula 66 7,4 60 6,7 -6 -1 1 15 000 1 15 000 per 1 000 innbyggarar. Molde skil seg ut ved å ha flest ar- Giske 30 3,7 75 9,2 45 5 1 6 500 2 30 000 rangement i 2017, heile 208 arrangement. Det kan sjå ut Haram 20 2,2 58 6,2 38 4 1 13 000 1 9 000 som om enkelte bibliotek har hatt ein stor nedgang i talet Vestnes 26 3,9 33 5,0 7 1 1 15 000 1 15 000 på arrangement, men dette kan skuldast feilregistrering* i Rauma 32 4,3 64 8,5 32 4 1 6 000 2016. Nesset 25 8,4 23 7,8 -2 -1 Midsund 7 3,4 40 19,2 33 16 2 13 000 For å få opp talet på arrangement i biblioteka har Møre og Sandøy 10 7,9 23 18,5 13 11 1 14 000 Romsdal fylkeskommune sett av 200 000 kroner til tiltak Aukra 25 7,1 13 3,7 -12 -3 1 15 000 2 0 som folkebiblioteka kan søke på. Arrangementsstøtte har Fræna 130 13,4 125 12,8 -5 -1 1 14 000 1 0 Eide 0 0,0 42 12,2 42 12 1 5 300 vore ein viktig pådrivar for å auke aktiviteten i biblioteka. Averøy 21 3,6 26 4,4 5 1 1 13 600 1 15 000 I 2016 vart 18 av 18 søknadar tildelte midlar. I 2017 auka Gjemnes 19 7,3 15 5,7 -4 -2 talet på søknadar til 33, og av desse vart 20 innvilga støtte. Tingvoll 103 33,2 49 15,8 -54 -17 1 6 000 2 30 000 Det er framleis 12 kommunar i fylket som ikkje har søkt om Sunndal 23 3,2 49 6,9 26 4 arrangementstøtte til sine bibliotek. Surnadal 42 7,0 91 15,2 49 8 Rindal 123 60,4 28 13,8 -95 -47 *I 2017 har biblioteka fått tydelegare retningslinjer for kva som skal reknast som Halsa 5 3,2 3 1,9 -2 -1 arrangement. Smøla 32 14,9 18 8,3 -14 -7 Aure 13 3,7 14 3,9 1 0 2 6 000 Møre og 1 651 6,2 1 764 6,6 113 0,4 Romsdal Landet 47 149 9,0 49 899 9,5 2 750 0,5 *Ved fellessøknadar ligg søknaden til biblioteket som har søkt.

44 Kjelde: Nasjonalbiblioteket og Møre og Romsdal fylkesbibliotek Kjelde: Nasjonalbiblioteket og Møre og Romsdal fylkesbibliotek Stor nedgang i talet på fagutdanna Årsverk fagutdanna bibliotekarar Årsverk andre tilsette bibliotekarar per 1 000 innbyggarar per 1 000 innbyggarar , Fagkompetanse er heilt avgjerande for å kunne tilby gode , , bibliotektenester. Nokre bibliotek, særleg dei minste, opplever at det er utfordrande å rekruttere bibliotekfagleg kompetanse. Utviklinga frå 2009 til 2017 viser at talet , på , , årsverk arbeidd av fagutdanna biblitekarar per 1 000 innbyggarar har gått ned med 2,6 prosent. Til samanlikning k er denne delen redusert med heile 21,6 prosent i Møre , og k , , Årsver Romsdal. Årsver

Biblioteka utviklar seg, og det har blitt større behov for , ulik kompetanse, men vi ser likevel at talet på årsverk for , , andre tilsette per 1 000 innbyggarar har gått ned med 11,8 prosent i Møre og Romsdal. Dette er som landet elles, der , nedgangen var 11,6 prosent i det same tidsrommet. , , God fagleg kompetanse, og gjerne innanfor fleire KristiansundfagomHer- øyMolde Sula Av erUlsteinøy Ørsta Volda Giske Tingvoll Ålesund HaMørereHaramid og RomsdalFræn Ørskoga SunndalSmølaLandet SkodjeRaumaAu reStor Sydalkkylven SandøyVanylven Stranda Aukr Eidea Sand VeestnesSurnadal RindalNo rd NessetdalMø Halsare Midsund og RomsdalGjemnes Landet råde, er viktig for å skape nytenking og utvikle bibliotek- tilboda i kommunane. Kompetansehevande tiltak er viktig i Kjelde: Nasjonalbiblioteket og Møre og Romsdal fylkesbibliotek denne samanhengen. Tida (tal dagsverk) dei bibliotektilset- Dagsverk brukt til faglege kurs og konferansar te nyttar til fagleg påfyll, anten kurs eller konferansar, har auka frå 2016 til 2017. Totalt vart det brukt 271,5 dagsverk på dette i 2016 og 375,5 dagsverk i 2017. Den samla auken er på 38,3 prosent. Det var 22 kommunar som sette av meir tid til kompetansehevande tiltak i 2017 enn i 2016.

Enkelte bibliotek kjøper bibliotekteneste frå andre kommunar, og det kan gi utslag i statistikken. I tillegg vil tala vere proporsjonale med bemanning og årsverk i det enkelte k biblioteket. Åtte bibliotek har under eitt årsverk i 2017. Dette var bibliotek i kommunane Eide, Gjemnes, Halsa, Dagsver

Midsund, Rindal, Sandøy, Stordal og Ørskog.

l y d a e a n a e d s øy ø re lde lda eid dal da ne Sula er iske æn lven Eide G Au Her Ørsta Vo kodj aum Aukr stnes rd Halsa Mo Fr Smøla S ny Sand Rindal Av Ulstein Har Haram Ørskog R Stor kkylve Sandøy Nesset TingvollÅlesun Stranda Ve No Sunndal Va Surnadal MidsunGjem Sy ristiansund K mrfylke.no/fylkesstatistikk 45 Kjelde: Kulturdepartementet Kjelde: Anleggsregisteret.no Auke i spelemidlar til anlegg for idrett Fylkesvis fordeling av spelemidlar til anlegg for Tal på spelemidelsøknadar, søknadssum og og fysisk aktivitet idrett og fysisk aktivitet i 2018 tildelte spelemidlar til anlegg for idrett og fysisk Totalt Innvilgings aktivitet i Møre og Romsdal, 2014–2018 Fylke Total ramme, kr. søknadsbeløp prosent Ein stor del av overskotet frå Norsk Tipping går til anlegg Kommune Tal Søknadssum (kr) Tildelt (kr) Østfold 63 916 000 137 310 000 46,5 for idrett og fysisk aktivitet. Av overskotet på 5,25 milli- Molde 105 113 886 308 40 398 000 Akershus 134 484 000 459 883 000 29,2 ardar kroner i 2017 gjekk 1,43 milliardar kroner til anlegg Ålesund 116 158 491 500 44 213 000 Oslo 122 350 000 192 226 000 63,6 for idrett og fysisk aktivitet i kommunane i 2018. Dette er Kristiansund 78 79 138 500 22 154 000 Hedmark 52 279 000 179 489 000 29,1 Vanylven 16 6 431 000 3 738 000 ein auke på 109 millionar kroner frå 2017. 77,1 millionar Oppland 60 406 000 229 550 431 26,3 Sande 8 7 401 000 2 646 000 kroner gjekk til Møre og Romsdal. Det plasserer oss på ein Buskerud 86 745 000 333 947 089 26,0 Herøy 36 115 184 000 14 439 000 sjuandeplass mellom fylka, den same som i 2016. Vestfold 62 456 000 169 883 000 36,8 Ulstein 75 196 394 000 18 446 000 Telemark 47 751 000 144 498 000 33,0 Hareid 8 7 098 422 1 792 000 I 2014–2018 vart det registrert totalt 1 319 spelemiddelsøk Aust-Agder 42 323 000 129 045 000 32,8 Volda 47 57 245 000 10 256 000 Vest-Agder 65 869 000 243 654 000 27,0 nadar i Møre og Romsdal. Det var flest søknadar frå Ørsta 30 103 776 000 15 961 428 Rogaland 136 005 000 560 366 000 24,3 kommunane Ålesund (116), Molde (105), Fræna (85), Ørskog 10 8 371 000 3 607 000 Hordaland 132 346 000 504 296 000 26,2 Kristiansund (78) og Ulstein (75) mens færrast søkna- Norddal 43 64 105 000 6 803 000 Sogn og Fjordane 59 471 000 237 645 000 25,0 dar kom frå Tingvoll (5), Aukra (7), Sande (8), Hareid (8), Stranda 46 41 558 040 13 549 040 Møre og Romsdal 77 132 000 299 794 474 25,7 Stordal 31 20 159 000 4 663 000 Sandøy (9) og Ørskog (10). Trøndelag 132 059 000 541 478 009 24,4 Sykkylven 23 28 292 000 9 449 000 Nordland 70 039 000 275 699 209 25,4 Skodje 23 8 089 979 4 697 000 Samla søknadssum frå Møre og Romsdal i perioden 2014– Troms 52 612 000 186 290 901 28,2 2018 var på 1,56 milliardar kroner, og tildelt sum var 354,3 Sula 45 52 552 000 12 853 000 Finnmark 31 441 000 95 730 000 32,8 Giske 57 103 133 000 12 280 000 millionar kroner. Det var Ulstein (196 millionar kroner), Landet 1 429 684 000 4 920 785 113 29,1 Haram 42 44 341 000 11 102 000 Ålesund (158 millionar kroner), og Herøy (115 millionar Vestnes 20 22 576 000 4 514 000 Kjelde: Kulturdepartementet kroner) som søkte om mest spelemidlar i denne perioden. Rauma 62 50 562 250 11 888 000 Tingvoll (1,7 millionar kroner), Gjemnes (4,9 millionar kro- Fylkesvis oversikt over ventetid* Nesset 48 39 781 700 12 751 000 ner) og Aukra (5,5 millionar kroner) søkte om minst. på spelemidlar, i 2018 Midsund 12 7 999 375 2 824 000 Sandøy 9 15 597 000 2 585 000 Rogaland Aukra 7 5 533 000 4 033 000 Om lag halvparten av spelemidlane i åra 2014–2018 har Trøndelag Fræna 85 35 603 674 10 756 400 gått til anleggskategoriane «fotballanlegg» (97,5 millionar Sogn og Fjordane Eide 26 10 876 530 5 676 000 kroner) og «idrettshallar og aktivitetssalar» (86,2 millionar Nordland Møre og Romsdal Averøy 13 6 889 000 3 535 000 kroner). Søknadar til desse to anleggskategoriane hadde ein Buskerud Gjemnes 18 4 982 000 2 915 000 samla søknadssum på 867 millionar kroner, og dette ut- Hordaland Tingvoll 5 1 700 185 1 597 185 Oppland gjorde litt over halvparten av den totale søknadssummen Sunndal 35 34 902 000 9 381 000 VestAgder Surnadal 45 32 890 000 8 531 000 frå Møre og Romsdal. Troms Gjennomsnitt for fylka Rindal 32 19 389 000 7 618 000 Hedmark Halsa 11 7 138 000 1 851 000 Lang ventetid på spelemidlar i Akershus Smøla 14 6 260 063 3 058 000 AustAgder Aure 38 42 480 300 7 753 000 Møre og Romsdal Finnmark Møre og Romsdal 1 319 1 560 806 826 354 313 053 Ventetida på utbetaling av spelemidlar er på 2,9 år i Møre Telemark og Romsdal, mot 2,4 år for landet elles. Berre fire fylke Vestfold Østfold hadde lengre ventetid i 2018. Tre fylke hadde ei ventetid på Oslo mindre enn to år. , , , , , , , , År *Ventetid på utbetaling av spelemidlar (etterslep uttrykt i år): Tal år det vil ta før alle årets søkarar har fått tildelt midlar, gitt at framtidige tildelingar blir på same nivå som siste års tildeling. 46 Kjelde: Anleggsregisteret.no Kjelde: Anleggsregisteret.no Årsaka til at desse fylka har kortare ventetid, er at dei har Spelemidlar til friluftslivsanlegg Friluftslivanlegg sin del av total tildelte søkt om færre midlar, og at eit av tildelingskriteria sørger i Møre og Romsdal, 2014–2018 spelemidlar til kommunen 2014–2018 for at også dei som ikkje har stor utbyggingsaktivitet, er sikra ein del av potten. Fylka med kort ventetid har også låg tildelt sum. Unntaket er Oslo, som ut frå vekting av inn- Midsund Tingvoll

byggartalet i tildelingkriteria kan hente ut relativt mykje spelemidlar til Stranda spelemidlar. Averøy

Kommune søknaderTal (kr) Søknadssum Tildelt (kr) Friluftslivsanlegg sin del av total tildelte kommunen (prosent) Vanylven 2017 var det første året ingen fylke hadde meir enn tre års Molde 20 9 576 000 3 277 000 8,1 Vestnes ventetid. Møre og Romsdal hadde da lengst ventetid med 3 Ålesund 5 4 071 000 2 071 000 4,7 Stordal Kristiansund 3 703 000 403 000 1,8 år. Ventetida var på 3,6 år i 2015 og 3,2 år i 2016. Tilsvarande Gjemnes Vanylven 3 2 068 000 1 276 000 34,1 tal for landet var 2,7 år og 2,4 år. At spelemiddelpotten har Rindal Sande 1 610 000 0 0 auka frå 861 millionar kroner til 1,43 milliardar kroner i Aukra Herøy 3 1 078 000 1 078 000 7,5 perioden 2014–2018, forklarer noko av nedgangen i vente- Sandøy Ulstein 12 6 702 000 3 014 000 16,3 Skodje tid. Men det er ikkje berre tilskotspotten som har auka, det Harei 0 0 Ulstein har søknadssummen også gjort. Derfor blir ikkje ventetida Volda 4 2 139 000 939 000 9,2 Halsa nødvendigvis kortare sjølv om summen til fordeling aukar. Ørsta 3 2 200 000 0 0 Ørskog Ørskog 2 583 000 583 000 16,2 Rauma 10,5 prosent av spelemidlane til anlegg Norddal 2 213 000 100 000 1,5 Giske for friluftsliv i 2014–2018 Stranda 16 9 618 000 4 760 000 35,1 Stordal 5 3 185 000 1 337 000 28,7 Møre og Romsdal Sykkylven 1 300 000 300 000 3,2 Sula 37 millionar kroner av spelemidlane gjekk til friluftslivsan- Skodje 7 1 466 000 879 000 18,7 Volda legg i fylket i perioden 2014–2018. Dette utgjer om lag 10,5 Sula 9 4 200 000 1 270 000 9,9 Molde prosent av den totale fordelinga i perioden. Turveg, tursti Giske 5 1 638 000 1 399 000 11,4 Nesset og tur-/skiløype er dei tre største kategoriane her, med til Haram 3 852 000 595 000 5,4 Herøy saman 35 millionar kroner i tilskot i perioden. Stranda (9,6 Vestnes 4 2 000 000 1 500 000 33,2 Haram millionar kroner) og Molde (9,5 millionar kroner) har søkt Rauma 7 4 358 000 1 736 000 14,6 Ålesund om mest spelemidlar til friluftslivsanlegg. Norddal (213 000 Nesset 9 2 213 000 963 000 7,6 Fræna Midsund 8 6 483 375 2 560 000 90,7 kroner) og Sykkylven (300 000 kroner) har søkt om minst. Sykkylven Sandøy 3 685 000 485 000 18,8 Smøla Aukra 3 788 000 788 000 19,5 Fylkeskommunen har vedtatt eit mål om at 11 prosent av Eide Fræna 3 660 000 451 000 4,2 Kristiansund spelemidlane skal gå til friluftslivsanlegg. Ein rapport frå Eide 4 314 000 100 000 1,8 Norddal Helsedirektoratet i 2017 om fysisk aktivitet viser at frilufts- Averøy 1 1 207 000 1 207 000 34,1 Aure livsaktivitetar og uorganisert trening og mosjon er dei klart Gjemnes 8 1 774 000 807 000 27,7 Surnadal Tingvoll 2 1 140 000 1 140 000 71,4 mest populære aktivitetane. Friluftslivsaktivitetar har også Sunndal Sunndal 0 0 ei jamn fordeling knytt til sosial klasse, mens det er større Ørsta Surnadal 0 0 ulikheit for andre aktivitetar. Hareid Rindal 13 5 511 000 1 647 000 21,6 Sande Halsa 2 892 000 300 000 16,2 Smøla 4 360 000 78 000 2,6 Aure 4 1 005 000 0 0 Prosent Møre og Romsdal 179 80 592 375 37 043 000 10,5 mrfylke.no/fylkesstatistikk 47 Kjelde: Møre og Romsdal fylkeskommune Kjelde: Møre og Romsdal fylkeskommune Utfordrande å rekruttere frivillige Kva er føremålet til din organisasjon*? Tal medlemmar Kulturelle formålSosialeIdrett /formål fysiskBer aktivitetedskapsarbeiNaturFr emjing ogd friluftslivav tru eller livssynHelsearbeid Anna I juni 2018 gjennomførte Møre og Romsdal fylkeskommune ei undersøking blant frivillige organisasjonar* i Møre og Romsdal. I alt 120 organisasjonar deltok i undersøkinga.

Fleirtalet av organisasjonane har eit lokalt nedslagsfelt – 61 prosent. 29 prosent har eit regionalt nedslagsfelt.

t Over 50 prosent av organisasjonane har eit kulturelt føre- t

osen mål, og nesten like mange viser til at dei har eit sosialt fø- osen

Pr remål. 36 prosent har idrett og fysisk aktivitet som føremål. Den viktigaste inntektskjelda til organisasjonane er med- lemskontingent og eigeninntening. Men også private bidrag og tilskot frå det offentlege er viktig. d r Anna Anna elle formål e enn eir enn Over 80 prosent av organisasjonane som deltok i under dskapsarbei Helsearbeid M te medlemma Sosialet formål / fysisk aktivitetre atur og friluftslivv tru eller livssyn Mindr Mellom er Kultur ret Be N søkinga, har ingen tilsette. Svært få har tilsette på heiltid. Id egistr Fremjing a Har ikkje r 37,5 prosent av organisasjonane har færre enn 100 med-

lemmar, og 34,2 prosent har mellom 100 og 500 meldlem- Tal sidevisningar frammr.noTal søk i reiseplanleggar mar. Kvar femte organisasjon som svarte på undersøkinga, Kjelde: Møre og Romsdal fylkeskommune Kjelde: Møre og Romsdal fylkeskommune har meir enn 500 medlemmar. Utfordringar med å drive godt Viktigaste inntektskjelde til organisasjonane* På spørsmål om sentrale utfordringar for å drive godt or- organisasjonsarbeid* ganisasjonsarbeid, ser 79 prosent rekruttering av medlemmar eller frivillige som ei viktig utfordring. Vidare finn 67 prosent at økonomi er ei sentral utfordring, 38 prosent Rekruttering av medlemmar eller frivillige meiner at det å vere synleg i samfunn og media er ei ut- Medlemsbetaling Økonomi fordring. Dette er i tråd med nasjonale trendar. Lokalitetar, Eigeninntening Lokalitetar Statlege midlar samarbeid og kompetanse er det færre som opplever som Samarbeid med andre aktørar Fylkeskommunale midlar utfordringar. Synlegheit i samfunnet og media Kompetanse Kommunale midlar På spørsmål om kva organisasjonane ønskjer av kurs kurs/ Nytenking/utvikling Frie midlar møteplassar, er søknadsskriving, rekruttering og kommuni- Anna Private bidrag kasjon og mediehandtering høgast prioritert blant organisa sjonane. Samtidig viser undersøkinga at også organisasjons- utvikling, leiing og økonomi er viktige kurstema. Prosent Gjennomsnitt *Utvalet var dei organisasjonane som fylkeskommunen gjennom tilskotsforvaltninga har fått e-postadresse til, samt organisasjonar som kommunane hadde e-postadresser til. *Mogleg å krysse av fleire svar. *Svaralternativa var ein skala frå 1 til 6 der 1=svært lite viktig og 6=svært viktig. Figuren viser gjennomsnittsskåre.

48 Kjelde: Møre og Romsdal fylkeskommune/VIGO Kjelde: Møre og Romsdal fylkeskommune/VIGO Auke i søkinga til helse- og oppvekstfag Førsteønske om utdanningsprogram, søkarar Søkarar med ungdomsrett til Vg1 i 2018, Då søknadsfristen gjekk ut 1. mars, hadde 3 459 ungdomar med ungdomsrett til vg1 Møre og Romsdal etter førsteønske om utdanningsprogram, 2017 og 2018 Møre og Romsdal søkt om skoleplass på Vg1 for skoleåret 2018/2019. Dette er 175 færre enn i fjor. Mindre årskull og færre elevar som Teknikk og ind. produksjon 8 gjer omval, er hovudgrunnane til nedgangen. Studie spesialisering Service og UTDANNING OG KOMPETANSE Kva ungdom søker på, varierer ein god del frå år til år. samferdsel Restaurant Våren 2018 var det størst auke i søkinga til naturbruk. I alt og matfag Primærsøkarar skoleåret / 166 hadde dette utdanningsprogrammet som førsteønske Naturbruk Primærsøkarar skoleåret / Medier og mot 133 i fjor, ein auke på 24 prosent. Etter ein markant kommunikasjon Musikk, dans tilbakegang i søkinga til teknikk og industriell produksjon og drama

Kunst, design Prosent (TIP) i 2017, er søkinga til dette utdanningsprogrammet og arkitektur betre i år. Om lag 9 prosent fleire søker TIP i år. Idrettsfag Helse og oppvekstfag Til dei studiespesialiserande tilboda viser søkinga ein samla nedgang på om lag 10 prosent. 45 prosent av dei med Elektrofag Design og ungdomsrett søkte seg til studiespesialisering. handverk Bygg og anleggsteknikk / / / / / / Nedgangen i søkinga til restaurant- og matfag held fram. Berre 82 søkarar hadde dette utdanningsprogrammet som Tal søkarar Yrkesfag Studiespesialisering primærønske, ein nedgang på 17 prosent. Design og hand- Kjelde: Møre og Romsdal fylkeskommune/VIGO Kjelde: Møre og Romsdal fylkeskommune/VIGO verk hadde 73 primærsøkarar, ein nedgang på nesten 9 Skoleønske, søkarar med ungdomsrett Søkarar med ungdomsrett til vg1 2018, prosent. Også elektro, som er eit populært fag, hadde 5 pro- til vg1 2018, etter kjønn etter utdanningsprogram og kjønn, sent færre søkarar i år. Møre og Romsdal Ålesund VGS Det er gledelig å sjå at helse- og oppvekstfaget, eit yrke der Ørsta VGS Volda VGS Teknikk og ind. produksjon det er stort behov for fagfolk, framleis har auke i søkinga Ulstein VGS Tingvoll VGS Studiespesialisering på om lag 4 prosent. Helse- og oppvekstfag er yrkesfaget Sykkylven VGS Service og samferdsel med størst søking. Så mange som 469 hadde dette som Surnadal VGS Kvinner Menn Sunndal VGS Restaurant og matfag førsteønske. Stranda VGS Naturbruk Spjelkavik VGS Kjønnsubalansen i søkinga til vidaregåande opplæring held Romsdal VGS Medier og kommunikasjon Rauma VGS Musikk, dans og drama fram. Av 175 søkarar til bygg- og anleggsteknikk i vår var Molde VGS Kristiansund VGS Kunst, design og arkitektur 10 jenter, altså rundt 5 prosent. Av 470 søkarar til helse- og Herøy VGS,avd Vanylven oppvekstfag var det 52 menn, eller 11 prosent. Og 2/3 av Herøy VGS Idrettsfag Haram VGS Helse og oppvekstfag søkarane til studiespesialisering er no jenter. Gjermundnes VGS Fræna VGS Elektrofag Fagerlia VGS Design og håndverk Den skeive søkinga til enkelte fag gjer at vi no har fire Borgund VGS skolar i fylket med rundt 70 prosent jenter. Atlanten VGS Bygg og anleggsteknikk Tal søkarar Prosent Jenter Gutar mrfylke.no/fylkesstatistikk 49 Kjelde: Møre og Romsdal fylkeskommune Elevar med ungdomsrett fordelt etter bustadkommune, skoleåret 2017/2018 (skolar med 30 eller fleir elevar frå fylket) Fagerlia VGS VGS Molde Borgund VGS Romsdal VGS Kristiansund VGS Ålesund VGS VGS Ulstein Atlanten VGS Spjelkavik VGS Volda VGS VGS Fræna Akademiet Vgs Ålesund AS Haram VGS Ørsta VGS Surnadal VGS VGS Sunndal VGS Sykkylven Herøy VGS Stranda VGS Rauma VGS VGS Gjermundnes Vestborg Vgs VGS Tingvoll Akademiet Vgs ASMolde VGS Fannefjord Heltberg Akademiet Toppidrettsgymnas Ålesund AS Herøy VGS, Vanylven avd Elevar på andre skular kor det samla er færre enn 30 frå Møre og Romsdal* elever Alle

Molde 2 465 9 336 5 3 2 2 26 4 12 8 2 23 13 22 934 Ålesund 442 306 2 328 2 315 1 1 155 5 3 1 16 1 5 7 7 1 18 12 1 628 Kristiansund 1 1 4 3 402 371 4 1 1 3 5 1 1 10 808 Vanylven 1 6 2 17 27 1 1 10 8 1 30 1 105 Sande 5 1 3 40 9 5 19 1 1 0 84 Herøy 11 2 2 136 1 24 3 9 106 6 1 1 1 303 Ulstein 16 8 7 227 2 19 15 18 36 1 3 1 3 356 Hareid 5 27 11 73 5 26 2 2 24 1 2 178 Volda 5 1 15 191 1 83 1 1 4 9 311 Ørsta 5 11 12 12 1 182 1 1 130 1 3 4 2 365 Ørskog 13 1 27 2 7 14 8 8 1 6 2 1 90 Norddal 11 22 2 2 5 2 2 1 15 2 6 1 2 73 Stranda 15 1 14 3 1 6 4 1 2 1 8 100 1 28 2 187 Stordal 7 12 3 2 1 18 6 1 50 Sykkylven 23 19 1 9 1 1 1 216 31 4 10 3 319 Skodje 38 24 9 27 24 10 2 1 1 2 1 1 3 143 Sula 37 83 88 72 18 2 1 1 3 2 1 308 Giske 83 61 1 121 1 10 14 1 2 4 1 2 0 301 Haram 36 1 36 19 4 15 182 1 2 1 4 1 9 6 317 Vestnes 10 43 16 67 5 11 2 3 2 5 24 1 7 1 6 203 Rauma 3 13 6 29 1 6 1 1 117 14 3 4 1 3 202 Nesset 1 26 3 57 2 3 1 14 3 2 3 115 Midsund 11 3 15 1 8 22 2 4 1 0 67 Sandøy 5 1 1 5 2 27 1 0 42 Aukra 1 48 1 53 2 1 13 1 11 2 2 135 Fræna 51 2 68 6 166 1 1 2 2 4 6 2 311 Eide 22 2 31 2 2 66 4 1 3 4 137 Averøy 2 1 1 84 1 60 7 1 2 7 1 1 6 174 Gjemnes 3 28 31 6 7 3 5 2 1 2 3 91 Tingvoll 16 4 3 1 3 65 1 1 94 Sunndal 2 2 2 4 1 7 1 1 224 1 13 3 261 Surnadal 2 2 12 7 3 187 4 1 2 15 235 Rindal 1 1 1 53 9 65 Halsa 1 2 17 14 1 1 14 1 5 56 Smøla 1 37 16 1 4 3 62 Aure 1 58 29 1 3 2 1 18 113 Totalt 775 717 716 706 665 658 523 520 462 460 310 292 275 266 258 245 245 200 177 140 102 97 90 59 37 32 32 164 9 223 *I alt 60 skolar, med gjennomsnittleg 2,7 elevar per skole frå Møre og Romsdal.

50 Kjelde: Møre og Romsdal fylkeskommune Søkarar til vgs etter 1. ønske med ungdomsrett, fordelt etter bustadkommune, alle nivå (fagopplæring og påbygg er inkludert) 2018/2019 Borgund VGS Fagerlia VGS Romsdal VGS Kristiansund VGS VGS Molde Ålesund VGS VGS Ulstein Atlanten VGS Volda VGS Spjelkavik VGS VGS Fræna Ørsta VGS Akademiet Vgs Ålesund AS Haram VGS Surnadal VGS VGS Sunndal Herøy VGS VGS Sykkylven Stranda VGS Rauma VGS VGS Gjermundnes VGS Tingvoll VGS Fannefjord Vestborg Vgs Akademiet Vgs ASMolde Heltberg Akademiet Toppidrettsgymnas Ålesund AS Herøy VGS, Vanylven avd Søkarar til skolar med færre enn 6 søkarar frå Møre og Romsdal* Fagopplæring Samla

Molde 12 4 404 10 456 3 3 37 2 9 10 26 2 22 9 77 1 086 Ålesund 395 519 1 362 1 1 341 162 3 2 6 2 6 19 6 159 1 985 Kristiansund 6 3 3 475 1 375 7 1 1 1 1 4 7 2 1 3 7 113 1 011 Vanylven 12 6 1 4 15 34 12 1 11 1 24 1 17 139 Sande 2 2 3 38 16 1 1 19 1 3 0 14 100 Herøy 6 5 2 1 5 147 25 2 14 2 114 1 1 3 0 46 374 Ulstein 10 16 1 7 244 1 23 2 25 13 2 40 1 1 3 0 39 428 Hareid 24 7 7 84 4 5 16 25 1 36 209 Volda 15 1 1 4 11 215 96 1 4 1 4 1 0 34 388 Ørsta 22 5 2 6 7 210 174 1 6 5 3 2 53 496 Ørskog 28 13 2 1 6 15 4 4 5 1 0 11 90 Norddal 21 13 2 2 5 1 4 1 17 2 1 4 1 0 10 84 Stranda 20 21 1 3 6 1 4 1 1 24 93 1 9 0 17 202 Stordal 16 6 2 5 1 18 2 0 4 54 Sykkylven 34 30 18 2 4 192 42 3 3 1 1 1 36 367 Skodje 42 47 29 26 1 22 6 3 3 2 0 12 193 Sula 108 35 1 95 79 1 23 1 1 1 4 0 36 385 Giske 70 89 1 130 1 11 24 4 1 1 3 3 1 34 373 Haram 40 38 1 1 24 5 1 15 194 1 3 1 3 11 1 44 383 Vestnes 16 16 89 4 54 14 2 6 3 2 2 18 1 9 2 1 0 39 278 Rauma 9 5 32 5 25 2 1 5 1 2 130 16 2 2 2 3 37 279 Nesset 5 1 49 1 29 1 1 5 1 19 1 1 1 1 2 19 137 Midsund 3 2 15 14 4 1 1 12 17 2 1 5 0 7 84 Sandøy 6 3 2 1 3 24 0 5 44 Aukra 2 1 63 52 2 1 20 6 0 19 166 Fræna 8 2 97 2 65 5 1 192 11 5 1 6 1 40 436 Eide 2 1 44 3 24 1 1 67 1 2 5 1 1 12 165 Averøy 1 3 2 106 4 4 64 4 1 7 2 1 0 37 236 Gjemnes 2 5 38 10 28 2 7 5 1 5 3 2 2 3 6 119 Tingvoll 3 1 1 20 1 1 11 1 1 1 74 1 2 7 125 Sunndal 3 1 5 15 3 3 10 2 2 3 209 1 13 1 0 29 300 Surnadal 2 2 1 16 8 2 1 188 1 3 1 1 3 28 257 Rindal 2 1 2 60 2 2 4 9 82 Halsa 2 20 11 1 1 13 1 2 2 11 64 Smøla 1 40 2 19 7 1 3 1 0 15 89 Aure 3 1 67 1 25 6 1 1 1 1 1 8 21 137 Totalt 949 906 862 803 761 760 549 539 530 495 379 333 298 268 268 234 221 217 178 143 118 103 63 59 50 40 28 58 1 133 11 345 *I alt 22 skolar, med gjennomsnittleg 2,6 søkarar per skole frå Møre og Romsdal. mrfylke.no/fylkesstatistikk 51 Kjelde: Møre og Romsdal fylkeskommune Stor søking til dei vidaregåande skolane i byane Søkarar (2018/2019) og elevar (2017/2018) med ungdomsrett til vidaregåande opplæring, etter skole Det er 23 fylkeskommunale vidaregåande skolar (vgs) i

Møre og Romsdal og tre private (Akademiet vgs i Molde og Ålesund, samt Vestborg vgs i Stranda).

Dei vidaregåande skolane skal gi utdanningstilbod til innbyggarar i eigen kommune og region, og også i landsdelen gjennom såkalla landslinjer. Eksempel på det er yrkessjå- føropplæringa ved Kristiansund vgs og jazzlinja ved Molde vgs. Førre skoleår var det 9 223 elevar med ungdomsrett i Søkarar med 2018/2019 busetteungdomsrett i Møre og Romsdal Elevar med etterungdomsrett, ønske,1. busett i Møre og Romsdal kommunarTal i Møre og Romsdal skolen søkararhar frå kommunarTal i Møre og Romsdal skolen har elevar frå kommunarTal i Møre og Romsdal skolen har 6 eller fleire søkarar frå kommunarTal i Møre og Romsdal skolen har 6 eller fleire elevar frå Del av søkarar frå Møre og Romsdal frå eigen kommune Del av elevar frå Møre og Romsdal frå eigen kommune Borgund VGS 949 716 34 30 22 17 41,6 42,7 vidaregåande opplæring i Møre og Romsdal. Av desse gjekk Fagerlia VGS 906 775 33 25 14 13 57,3 57,0 9 059 på vidaregåande skole i eige fylke. Romsdal VGS 862 706 27 19 9 9 46,9 47,6 Kristiansund VGS 803 665 21 21 10 9 59,2 60,5 Skolane i byane dreg til seg langt fleire ungdommar enn dei Molde VGS 761 717 17 17 9 9 59,9 64,9 som bur i bykommunane. Dei sju fylkeskommunale skolane Ålesund VGS 760 658 32 24 12 13 47,6 49,8 og dei tre private i Kristiansund, Molde og Ålesund har til Ulstein VGS 549 523 10 9 7 7 44,4 43,4 saman 57 prosent av alle elevane og 58 prosent av søkarane Atlanten VGS 539 520 16 12 9 8 69,6 71,3 i Møre og Romsdal. Til samanlikning bur 36 prosent av Volda VGS 530 460 10 10 6 6 40,6 41,5 16–19 åringane i fylket i ein av desse tre kommunane. Spjelkavik VGS 495 462 13 15 5 5 68,9 68,2 Fræna VGS 379 310 17 17 9 6 50,7 53,5 Borgund vgs er den skolen som hadde flest søkarar med ung- Ørsta VGS 333 266 13 13 5 5 52,3 48,9 domsrett etter førsteønsket deira (949). Når det kjem til tal Akademiet Vgs Ålesund AS 298 292 18 19 7 8 54,4 53,1 elevar med ungdomsrett, var Fagerlia vgs størst (775 i okto- Haram VGS 268 275 18 19 4 5 72,4 66,2 ber 2017). Borgund vgs hadde våren 2018 søkarar frå heile Surnadal VGS 268 258 8 6 3 3 70,1 72,5 34 av dei 36 kommunane i fylket og Fagerlia frå 33. Borgund Sunndal VGS 234 245 7 6 2 2 89,3 91,4 vgs hadde elevar frå flest kommunar (30), mens Fagerlia vgs Herøy VGS 221 200 9 11 6 5 51,6 53,0 var nummer to med elevar frå 25 av kommunane i fylket. Sykkylven VGS 217 245 3 7 2 3 88,5 88,2 Landbruksskolen Gjermundnes vgs hadde søkarar frå 30 Stranda VGS 178 177 7 8 4 5 52,2 56,5 kommunar og elevar frå 24 av kommunane i fylket. Rauma VGS 143 140 5 6 2 2 90,9 83,6 Gjermundnes VGS 118 102 30 24 6 5 15,3 23,5 91 prosent av søkarane til Rauma vgs var frå eigen kommune, Tingvoll VGS 103 90 9 8 3 2 71,8 72,2 noko som var høgast i fylket. Herøy vgs, avdeling Vanylven, Fannefjord VGS 63 37 17 15 2 2 41,3 35,1 hadde flest elevar frå eigen kommune (94 prosent). Vestborg Vgs 59 97 21 19 2 6 15,3 28,9 Akademiet Vgs Molde AS 50 59 12 11 3 3 44,0 39,0 Det mest slåande er likevel breidda i val av vidaregåande Akademiet H.Toppidrett. Ålesund 40 32 7 6 2 2 47,5 56,3 skole blant ungdom i kvar kommune. Førre skoleår var det Herøy VGS,avd Vanylven 28 32 3 3 1 1 85,7 93,8 til dømes ungdom frå Ålesund på 15 ulike vidaregåande skolar i fylket. 25 av kommunane hadde sine ungdommar spreidd på 10 skolar eller meir.

52 Kjelde: SSB Auke i delen som fullfører vidaregåande Gjennomføring i vidaregåande opplæring skole – del elevar fullført i løpet av fem år, etter kommune og studieretning Starta 2011 – Eit viktig mål for samfunnet er at flest mogleg elevar og fullført innen 2016 Elevar – starta 2012 Del elevar (prosent) fullført innen 2017 (prosent) lærlingar skal fullføre og bestå vidaregåande opplæring. Allmennfaglege Yrkesfagleg Allmennfaglege Yrkesfagleg 76,0 prosent av elevane som starta vidaregåande skole i fyl- studieretningar/ studieretning/ studieretningar/ studieretning/ Alle studieretningar/ studieforebuande utdannings Alle studieretningar/ studieforebuande utdannings Alle studieretningar/ ket i 2012, fullførte i løpet av 5 år. Det er 1,6 prosentpoeng utdanningsprogram program program utdanningsprogram program program utdanningsprogram høgare enn for landet og 2,7 prosentpoeng høgare enn for Molde 377 188 189 76,4 91,0 61,9 79,3 2009-kullet i Møre og Romsdal. Ålesund 545 321 224 75,4 89,1 55,8 7 7,8 Kristiansund 296 129 167 73,0 94,6 56,3 70,8 Med ei gjennomføring på 76,0 prosent plasserer Møre og Vanylven 46 19 27 76,0 89,4 66,6 74,5 Romsdal seg på ein femteplass av fylka. Akershus kjem på Sande 38 18 20 71,1 7 7,8 65,0 85,7 topp med ei gjennomføring på 80,0 prosent. Herøy 129 50 79 82,9 94,0 76,0 80,8 Ulstein 103 57 46 75,8 91,2 56,6 84,3 Det er framleis markant høgare gjennomføring på studie Hareid 76 30 46 7 7,6 86,7 71,7 76,6 førebuande utdanningsprogram enn på yrkesfaglege utdan- Volda 130 68 62 76,9 89,7 62,9 74,4 ningsprogram. 90,1 prosent av elevane på studieførebuande Ørsta 136 56 80 73,5 92,9 60,1 73,2 utdanningsprogram i vårt fylke fullfører og består etter Ørskog 27 15 12 81,5 86,6 75,0 78,8 fem år, mens talet for yrkesfaglege utdanningsprogram er Norddal 31 13 18 87,1 84,6 88,9 7 7,2 Stranda 64 39 25 76,6 87,2 60,0 72,3 63,4 prosent. Dei nasjonale tala for dette er 87,5 for studie- Sykkylven 111 60 51 81,1 90,0 70,6 69,0 førebuande og 60,3 for yrkesfaglege utdanningsprogram. Skodje 60 25 35 80,0 80,0 80,0 7 7,4 Sula 117 49 68 78,6 91,9 69,1 74,3 Av elevane som ikkje fullfører og består, er seks prosent Giske 100 51 49 80,0 90,2 69,4 82,9 framleis er i opplæring etter fem år. Fire prosent har gått Haram 133 54 79 78,2 90,7 69,6 75,0 opp til avsluttande eksamenar eller fagprøve, men ikkje Vestnes 99 37 62 69,7 86,5 59,7 68,8 bestått. Det er verd å merke seg at ein stor del av desse Rauma 111 48 63 79,3 95,8 66,7 74,1 består opplæringa etter at meir enn fem år er gått. Nesset 45 14 31 71,1 92,9 61,3 78,6 Aukra 51 29 22 78,4 82,8 72,8 80,5 Som tidlegare år er det store forskjellar mellom kommunane Fræna 134 43 91 70,9 86,1 63,8 66,0 når det gjeld gjennomføring av vidaregåande opplæring*. Eide 63 21 42 68,2 100,0 52,3 68,0 Det er vanskeleg å finne klare samanhengar i desse tala. Averøy 79 25 54 72,2 80,0 68,5 78,7 Når ein les tala, må ein vere klar over at kulla kan vere små Gjemnes 23 11 12 78,2 90,9 66,6 62,5 i enkelte kommunar, og at resultatet for enkeltelevar kan Tingvoll 38 21 17 71,1 80,9 58,8 75,8 bety mykje for totalen. Dette gjer at tala kan svinge ganske Sunndal 109 60 49 83,4 96,6 67,4 79,6 mykje frå år til år. Surnadal 107 57 50 66,3 85,9 44,0 73,9 Rindal 33 20 13 75,8 90,0 53,9 88,9 For 2012-kullet var Norddal best med ei fullføring på 87,1 Smøla 22 5 17 81,8 100,0 76,5 85,0 Stordal, Midsund, 132 54 78 78,8 92,6 69,3 65,8 prosent i løpet av 5 år. Sunndal, Herøy, Smøla, Sykkylven Sandøy, Halsa og og Ørskog har også over 80 prosent. Lågast er Surnadal med Aure* Møre og 3 565 1 687 1878 76,0 90,1 63,4 75,6 66,3 prosent og Eide med 68,2 prosent. Romsdal Landet 66 166 34 395 31 771 74,4 87,5 60,3 73,0 *Merk at dette er tal for elevar som kjem frå aktuelle kommunar, og at dei kan gå på *Det er berre publisert tal for desse kommunane samla grunna låge elevtal. ulike vidaregåande skolar. mrfylke.no/fylkesstatistikk 53 Kjelde: SSB Kjelde: SSB Nær 14 000 studentar frå Møre og Studentar i høgare utdanning Studentar i høgare utdanning etter Romsdal etter skolekommune i prosent av innbyggarar bustadkommune ved 16 år og kjønn, 2017 i kommunen Begge Del Del I 2017 var det om lag 14 000 studentar i Noreg frå Møre og kjønn Menn Kvinner menn kvinner

Romsdal. Av desse var det 5 281 menn og 8 523 kvinner. Det Åmot Molde 1 614 679 935 42,1 57,9 betyr 38,3 prosent menn og 61,7 prosent kvinner. På lands- Bø Telemark Ålesund 2 470 1 053 1 417 42,6 57,4 basis var delen menn som studerer noko høgare, med 40,6 Volda Kristiansund 689 279 410 40,5 59,5 prosent, mens delen kvinner følgeleg var lågare, 59,4 pro- Sogndal Vanylven 200 71 129 35,5 64,5 Sande 164 54 110 32,9 67,1 sent. Tabellen viser studentar i 2017 som var registrert busett Ås Trondheim Herøy 479 168 311 35,1 64,9 i ein kommune i Møre og Romsdal då dei var 16 år gamle. Horten Ulstein 506 197 309 38,9 61,1 Hareid 274 93 181 33,9 66,1 Tala viser at delen kvinner blant dei som studerte i 2017, Lillehammer Volda 560 229 331 40,9 59,1 var høgast i kommunane Eide, Gjemnes og Halsa, der delen Tromsø Grimstad Ørsta 533 222 311 41,7 58,3 kvinner utgjorde høvesvis 77,2 prosent, 74,0 prosent og Notodden Ørskog 125 50 75 40,0 60,0 72,2 prosent av studentane. Delen menn var tilsvarande Halden Norddal 121 41 80 33,9 66,1 låg, i desse tre kommunane utgjorde dei under 30 prosent. Bergen Stranda 285 96 189 33,7 66,3 I sju kommunar utgjorde menn over 40 prosent av studen- Gjøvik Stordal 68 21 47 30,9 69,1 tane frå kommunen, og høgast del menn blant studentane Oslo kommune Sykkylven 496 190 306 38,3 61,7 var det frå kommunane Sula, Ålesund og Molde med 44,9 Bodø Skodje 233 79 154 33,9 66,1 prosent, 42,6 prosent og 42,1 prosent. Kristiansand Sula 461 207 254 44,9 55,1 Levanger Giske 427 169 258 39,6 60,4 Det er suverent flest studentar i dei største kommunane i Elverum Haram 472 172 300 36,4 63,6 landet. Flest er det i Oslo, med over 80 000 studentar, mens Hamar Vestnes 341 123 218 36,1 63,9 studenttalet er om lag 37 000 i Trondheim og 35 000 i Bergen. Stavanger Rauma 396 139 257 35,1 64,9 Nesset 145 50 95 34,5 65,5 Såleis blir ofte ei rangering av studentar ved institusjonane Stord Molde Midsund 123 39 84 31,7 68,3 lik rangering av innbyggartalet i skolekommunane (kom- Alta Sandøy 77 28 49 36,4 63,6 munen der skolane ligg). Figuren viser talet på studentar i Narvik Aukra 208 64 144 30,8 69,2 skolekommunen i prosent av innbyggartalet i kommunen. Porsgrunn Fræna 458 136 322 29,7 70,3 Her kjem særleg Høgskolen i Volda godt ut, med om lag 43 Skedsmo Eide 158 36 122 22,8 7 7,2 prosent. I Molde er talet kring 8 prosent og i Ålesund kring Førde Averøy 313 99 214 31,6 68,4 5 prosent. Kristiansund kjem i tala for 2017 ut i kategorien Harstad Gjemnes 123 32 91 26,0 74,0 studiestadar med færre enn 1 000 studentar. Kongsberg Tingvoll 158 56 102 35,4 64,6 Ålesund Sunndal 392 155 237 39,5 60,5 Steinkjer Surnadal 334 121 213 36,2 63,8 Ringerike Rindal 108 39 69 36,1 63,9 Haugesund Halsa 90 25 65 27,8 72,2 Drammen Smøla 96 27 69 28,1 71,9 Fredrikstad Aure 107 42 65 39,3 60,7 studiestader Møre og 13 804 5 281 8 523 38,3 61,7 < enn stundentar Romsdal Landet 293 123 118 928 174 195 40,6 59,4 Prosent

54 Kjelde: SSB 8 520 studentar ved høgare utdannings- Studentar i høgare utdanning ved høgskolane i Møre og Romsdal, etter skolekommune og kjønn institusjonar i Møre og Romsdal Endring 2012–2017 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Tal Prosent Dei høgare utdaningsinstitusjonane i fylket, Høgskolen i Molde Begge kjønn 2 103 1 885 2 197 2 045 2 148 2 046 -57 -2,7 Volda, NTNU Ålesund og Høgskolen i Molde hadde til saman Menn 812 719 806 750 786 811 -1 -0,1 8 520 studentar registert i 2017. I tillegg til desse tre institu Kvinner 1 291 1 166 1 391 1 295 1 362 1 235 -56 -4,3 sjonane var det kring 240 studentar ved Høgskolesenteret i Del kvinner i prosent 61,4 61,9 63,3 63,3 63,4 60,4 . .

Kristiansund (Høgskolen i Molde). Tala frå SSB er berekna Ålesund Begge kjønn 2 167 2 272 2 237 2 364 2 333 2 338 171 7,9 ut frå såkalla skolekommune, altså kvar utdanningstilbo- Menn 979 1 053 1 015 1 089 1 152 1 187 208 21,2 det ligg. Av dei 8 520 studentane var det 5 300 kvinner og Kvinner 1 188 1 219 1 222 1 275 1 181 1 151 -37 -3,1 3 220 menn. Kvinnedelen var såleis 62,2 prosent. Del kvinner i prosent 54,8 53,7 54,6 53,9 50,6 49,2 . .

Kristiansund Begge kjønn 139 281 331 279 139 239 100 71,9 Det er svakast kjønnsbalanse blant studentane ved Menn 87 134 170 134 50 68 -19 -21,8 Høgskolesenteret i Kristiansund og ved Høgskolen i Volda. Kvinner 52 147 161 145 89 171 119 228,8 Der er kvinnedelen kring 70 prosent, mens han er på om Del kvinner i prosent 37,4 52,3 48,6 52,0 64,0 71,5 . . lag 60 prosent ved Høgskolen i Molde, omtrent som delen Volda Begge kjønn 3 721 3 681 3 538 3 772 3 650 3 897 176 4,7 på landsbasis. Ved NTNU Ålesund var det i 2017 tilnærma Menn 1 113 1 034 1 040 1 073 1 065 1 154 41 3,7 lik fordeling av menn og kvinner. Kvinner 2 608 2 647 2 498 2 699 2 585 2 743 135 5,2 Del kvinner i prosent 70,1 71,9 70,6 71,6 70,8 70,4 . . Frå 2012 til 2017 gjekk talet på studentar ved institu Samla i Begge kjønn 8 130 8 119 8 303 8 460 8 270 8 520 390 4,8 sjonane i fylket opp med 390 personar eller 4,8 prosent. Møre og Romsdal Menn 2 991 2 940 3 031 3 046 3 053 3 220 229 7,7 Sterkast vekst var det relativt sett ved Høgskolesenteret i Kvinner 5 139 5 179 5 272 5 414 5 217 5 300 161 3,1 Kristiansund, med 100 fleire studentar, ein vekst på heile Del kvinner i prosent 63,2 63,8 63,5 64,0 63,1 62,2 . . 71,9 prosent. I tal på studentar var veksten sterkast i Volda, med 176 fleire studentar, ein vekst på 4,7 prosent. Ved Kjelde: SSB NTNU Ålesund og Høgskolen i Molde gjekk talet på kvin- Studentar i høgare utdanning, Møre og Romsdal nelege studentar ned. Ved NTNU Ålesund vart det motverka etter foreldra sitt utdanningsnivå*, 2017 av en høgare vekst blant mannlege studentar, mens det ved Høgskolen i Molde i sum var ein nedgang i det samla studenttalet når tala for Høgskolesenteret i Kristiansund ikkje er inkludert. Videregående utdanning Grunnskoleutdanning , , Om lag halvparten av studentane frå Møre og Romsdal Uoppgitt utdanning , (2017) hadde foreldre med høgare utdanning (lang eller kort). Til samanlikning utgjer personar med høgare utdanning 33,4 prosent av befolkninga over 16 år, utan at ein veit Kort høgare Lang høgare utdanning , kor mange av dei som har barn som studerer. utdanning ,

*Personer registrert på doktorgradsprogram er ikke inkludert.

mrfylke.no/fylkesstatistikk 55 Kjelde: SSB Kjelde: SSB Sterk vekst i del med lang høgare Del personar med lang høgare utdanning*, Personer 16 år og over etter utdanning 2007 og 2017 utdanningsnivå i prosent 2017 Vidare- Universi- Universi- I 2017 hadde 27,8 prosent av befolkninga i Møre og Romsdal Landet Grunn- gående tets- og tets- og Oslo skole- skole- Fagskole- høgskole- høgskole- på 16 år og over høgskole- eller universitetsutdanning. Akershus Alle nivå nivå nivå nivå nivå kort nivå lang Delen med høgare utdanning har auka sterkt dei seinare SørTrøndelag Molde 22 031 22,8 37,6 2,6 27,3 9,7 åra. For ti år sidan hadde berre 21,1 prosent av befolkninga Hordaland Ålesund 38 610 24,4 36,6 4,0 26,7 8,3 Rogaland i fylket høgare utdanning. Delen som har ei kort, ofte Kristiansund 20 132 28,4 40,5 4,4 21,1 5,6 Troms Vanylven 2 745 31,2 46,3 4,3 15,7 2,4 profesjonsretta høgskoleutdanning (inntil fire år) har auka Buskerud frå 17,9 prosent i 2007 til 22,1 prosent i 2017. Delen med VestAgder Sande 2 123 33,2 42,1 4,4 16,5 3,7 Herøy 7 254 30,1 42,5 5,3 18,6 3,4 lang høgare utdanning (meir enn fire år) har i same tidsrom Vestfold AustAgder Ulstein 6 776 23,6 39,3 5,3 25,2 6,5 auka frå 3,2 prosent til 5,7 prosent. Sogn og Fjordane Hareid 4 129 28,6 41,5 6,0 20,0 3,8 Finnmark Volda 7 499 21,8 36,2 3,3 29,9 8,7 Auken i delen som har høgare utdanning (både kort og Telemark Ørsta 8 687 27,6 42,2 3,7 22,4 4,1 lang) har vore nesten like sterk i Møre og Romsdal som Møre og Romsdal Østfold Ørskog 1 865 24,7 40,9 4,0 24,6 5,8 i landet totalt. I fylket har auken dei siste ti åra vore 6,7 Nordland Norddal 1 389 28,5 45,4 2,7 18,7 4,7 Oppland prosentpoeng, mens for landet samla har tilsvarande Stranda 3 861 28,2 46,9 2,5 17,9 4,5 Hedmark auke vore 7,0 prosentpoeng. I 2017 hadde 33,4 prosent av Stordal 800 30,4 47,1 2,4 16,4 3,8 NordTrøndelag innbyggarane i Noreg over 16 år høgare utdanning. Sykkylven 6 229 31,4 40,8 3,4 20,7 3,6 Skodje 3 661 27,1 42,0 3,9 22,4 4,7 Prosent I perioden 2007–2017 vaks delen med lang høgare utdan- Sula 7 030 27,3 40,4 4,5 23,7 4,1 ning i Oslo frå 14,0 til 20,4 prosent, og Oslo skil seg med Giske 6 386 27,0 40,5 4,9 22,5 5,1 det klart frå resten av fylka. I Akershus, Sør-Trøndelag og Kjelde: SSB Haram 7 539 27,9 44,3 4,5 19,0 4,3 Hordaland er andelen av befolkninga med lang høgare ut- Del personar med lang høgare utdanning* i Møre Vestnes 5 451 30,2 45,3 3,4 16,9 4,1 danning 10 prosent eller meir. Møre og Romsdal var i 2017 og Romsdal i 2017, fordelt på alder og kjønn Rauma 6 106 28,9 46,2 2,4 18,7 3,8 på 14. plass av fylka, som var fem plassar opp frå 2007, då Nesset 2 491 31,8 47,4 2,9 15,2 2,8 Midsund 1 642 32,3 44,3 3,6 16,6 3,1 fylket delte sisteplassen med Nordland. år Sandøy 1 034 28,1 47,0 5,2 16,5 3,2 Aukra 2 849 30,0 41,3 3,4 21,0 4,3 Kommunane med høgskole-/universitetstilbod har størst år Fræna 7 827 33,0 43,7 2,9 17,2 3,3 del innbyggarar med høgare utdanning. Aller høgast ut- Eide 2 738 32,2 43,5 3,6 16,8 4,0 danningsnivå har Volda. Her har 38,6 prosent av befolk- år Averøy 4 760 30,0 42,6 4,8 18,7 3,9 ninga universitet- og høgskoleutdanning. Delen med lang Gjemnes 2 126 27,7 46,4 3,3 19,6 3,0 høgare utdanning er størst i Molde med 9,7 prosent, på nivå år Tingvoll 2 567 27,0 45,4 2,8 19,3 5,5 med landsgjennomsnittet. Sunndal 5 967 26,6 47,4 2,5 18,5 5,0

år Surnadal 5 002 29,7 46,1 3,0 17,6 3,7 Frå 2017 har SSB tatt inn oversikt over tal personar med Rindal 1 686 26,9 50,4 2,7 17,1 3,0 fagskoleutdanning. Denne utdanninga er meir vanleg i Halsa 1 321 27,9 50,2 3,2 15,9 2,9 år Møre og Romsdal enn i resten av landet, for 3,8 prosent her Smøla 1 839 33,5 43,6 4,9 15,8 2,2 i fylket har slik utdanning mot 2,9 prosent i landet. Aure 3 005 31,4 43,8 4,0 16,8 3,9 år eller eldre Menn Kvinner Møre og 217 157 27,2 41,2 3,8 22,1 5,7 Romsdal Landet 4 304 284 26,2 37,4 2,9 23,7 9,7 *Lang høgare utdanning: meir enn 4 år. Prosent

56 Kjelde: Folkehelseinstituttet Kjelde: Folkehelseinstituttet Auke i overvekt hos ungdom på sesjon Overvekt og fedme ved sesjon snitt 2014–2017. Overvekt og fedme ved sesjon snitt 2014–2017. Overvekt og fedme gir ifølge Folkehelseinstituttet auka Begge kjønn, i prosent I prosent risiko for type 2-diabetes, hjarte- og karsjukdomar, høgt Finnmark blodtrykk, slitasjegikt i kne og hofter og enkelte kreftsjuk- Nordland , 9 domar som tjukktarmskreft. I tillegg kan det også føre til Troms , , Sogn og Fjordane , FOLKEHELSE alvorlege psykiske helsekonsekvensar. , Hedmark , Møre og Romsdal Vi har no ein situasjon der folk er mindre fysisk aktive, AustAgder samtidig som inntaket av energi (kaloriar) ikkje er tilpassa Oppland dette, noko som fører til at det er lett å utvikle overvekt. Østfold osen t Pr Hos den enkelte vil også arvelege og psykiske faktorar Telemark Trøndelag kunne spele ei rolle. Hordaland VestAgder Frå Vernepliktsverket har vi oversikt over høgd og vekt til Landet menn og kvinner som blir oppgitt i den nettbaserte sesjon Buskerud 1. Ut frå desse dataa blir det berekna ein kroppsmasse Vestfold Bee kjønn Menn Kvinner indeks (KPM) som blir nytta til å finne kor stor del som har Rogaland Akershus overvekt og fedme*. Oslo Møre o Romsdal Landet I perioden 2011–2014 til 2014–2017 (fire års gjennomsnitt) hadde delen med overvekt og fedme ved sesjon 1 i fylket Kjelde: Folkehelseinstituttet auka frå 23,1 prosent til 25,7 prosent for begge kjønn samla. Vi låg over landsgjennomsnittet der tilsvarande del var Overvekt og fedme ved sesjon snitt 2014–2017. Møre og Romsdal, i prosent på høvesvis 21,4 og 22,7 prosent. Av fylka låg fem fylke høgare enn Møre og Romsdal, og høgast låg Finnmark med

31,4 prosent. Lågast låg Oslo med 16,3 prosent (2014–2017).

Bykommunane i Møre og Romsdal kom betre ut enn fylkes gjennomsnittet. Molde, Ålesund og Kristiansund låg på høvesvis 21,6, 21,8 og 24,2 prosent for begge kjønn samla (2014–2017). Det var store variasjonar mellom kommunane i fylket, men heile 30 kommunar låg over nivået for landet. Når vi ser på utviklinga for kvinner og menn, finn vi at auken var størst for kvinner i perioden 2014–2017. Del overvektige kvinner hadde auka frå 20,0 til 24,1 prosent i perioden 2011–2014 til 2014–2017.

*WHO har sett desse grenseverdiane for personar over 18 år: KMI på mellom 25 og Begge kjønn Menn Kvinner 29,9 = overvektig, KMI på 30 og over = fedme mrfylke.no/fylkesstatistikk 57 Kjelde: Ungdata/Korus Kjelde: Ungdata/Korus Auke i bruk av hasj og marihuana blant Brukt hasj eller marihuana, éin gong eller meir Prosentdel av ungdomsskuleelevar i kommunane i ungdomsskoleelevar siste 12 mnd, elevar i ungdomsskolen Møre og Romsdal, undersøkingar i 2013–2018 , Ifølge Folkehelseinstituttet er alkohol- og narkotikabruk Har brukt hasj eller marihuana mellom dei vanlegaste risikofaktorane for helsetap og tidleg , i løpet av det siste året (siste 12 mnd.) død. Helseskader som er relatert til rus, er sosialt skeivfor- , 2013 2014 2015 2016 2017 2018 delt, og tiltak som reduserer rusmiddelbruk, vil vere bra for Molde 0,7* 1,9 , folkehelsa og bidra til å redusere sosiale forskjellar i helse. Ålesund 2,2 3,1

osen t , Kristiansund 3,5 3,4 Pr Analysar av nasjonale tal frå ungdataundersøkingane Vanylven 4,0 0,9 , (Anders Bakken: Ungdata 2018. Nasjonale resultater) syner Sande 2,2 4,9 at ungdommar som har brukt hasj eller marihuana, er min- , Herøy 3,8 1,6 Ulstein 1,7 3,0 dre nøgde med foreldra sine, trivst dårlegare på skolen og er , Hareid 4,1 4,4 mindre nøgde med lokalmiljøet sitt enn andre ungdommar. Volda 0,6 1,4 Møre og Romsdal Noreg Fleire av dei røyker, og fleire rusar seg på alkohol. Ørsta 1,5 0,6 Ørskog 2,3 5,9 Frå ungdataundersøkingar i ungdomsskolane og vidare- Kjelde: Ungdata/Korus Norddal 3,0 gåande skolar i Møre og Romsdal får vi oversikt over kor Samanheng mellom alkoholrusfrekvens Stranda 0,7 og hasj- eller marihuanabruk, i prosent Stordal 3,8 stor del ungdommar som har brukt hasj eller marihuana Sykkylven 2,0 4,7 Brukt hasj eller marihuana det siste året minst ein gong eller meir i løpet av dei siste 12 månadane. (siste 12 mnd.) Skodje 1,8 Sula 2,2 Undersøkingane er gjennomført i åra 2013 til 2018, og Drukke så Ungdomsskule Vidaregåande skule mykje at du Giske 2,2 2,0 nokre kommunar har gjennomført ungdataundersøkinga har følt deg 2 gongar 2 gongar Haram 1,6 1,6 fleire gonger. tydeleg rusa 1 gong eller meir 1 gong eller meir Ingen gongar 0,3 0,2 0,2 0,3 Vestnes 3,7 Rauma 3,0 2,4 1 gong 0,2 0,1 0,3 0,2 Prosenttala for bruk av hasj eller marihuana må tolkast med Nesset 4,0 1,5 2-5 gongar 0,3 0,1 0,9 1,0 varsemd, og spesielt gjeld dette tala for små kommunar som Midsund 1,4 1,4 3,3 6-10 gongar 0,1 0,2 0,7 0,9 syner auke eller nedgang frå førre til siste undersøking. Sandøy 3,0 2,7 0,0 11 gongar 0,1 0,5 1,2 2,7 Desse endringane kan i stor grad skuldast tilfeldige forhold eller meir Aukra 2,1 1,2 Fræna 1,8 3,4 og treng ikkje innebere nokon reell tidstrend. *Prosentdel elevar i ungdomsskule (N=15138) og vidaregåande skule (N=8272) som Eide 4,6 1,6 3,7 har brukt hasj eller marihuana (siste 12 mnd.), jamført med kor ofte dei har drukke så Averøy 5,3 5,7 Tal for hasj- eller marihuanabruk blant elevar i vg1 i fylket mykje alkohol at dei har følt seg tydeleg rusa. Alle undersøkingar i fylket 2013–2018. Gjemnes 2,4 Kjelde: Ungdata/Korus viser regionale forskjellar, der Søre Sunnmøre ligg lågast og Tingvoll 0,9 3,0 Nordmøre høgast. Berre tal frå vg1 er med her, fordi nokre Har brukt hasj eller marihuana i løpetKjelde: av Ungdata Sunndal 2,2 3,1 kommunar med vidaregåande skolar ikkje har gjennomført det siste året (siste 12 mnd.) i prosent Surnadal 0,5 1,4 Rindal 1,3 2,6 undersøkinga på alle tre årstrinna. I gjennomsnitt 92,9 11 Ingen 1 2–5 6–10 gongar Halsa 2,2 prosent av elevane i vg1 i fylket svarer at dei ikkje har gongar gong gongar gongar eller meir Smøla 3,0 1,7 brukt hasj eller marihuana i løpet av det siste året. Søre Sunnmøre 97,5 0,8 0,6 0,0 1,1 Aure 3,0 1,8 Nordre Sunnmøre 93,8 2,8 1,2 0,7 1,5 *I 2015 blei undersøking gjort ved 9. klassetrinn i Molde. Om det å prøve hasj eller marihuana, isolert sett, er Romsdal 92,7 2,8 2,8 0,9 0,7 farlegare enn å debutere tidleg med alkohol, er ifølge Nordmøre 87,4 4,7 3,2 1,2 3,4 Folkehelseinstituttet omdiskutert. Gjennomsnitt 92,9 2,8 2,0 0,7 1,6 for fylket

*Prosentdel av elevar i VG1 i Møre og Romsdal, siste ungdataundersøking. N=2450

58 Kjelde: Møre og Romsdal fylkeskommune Kjelde: Møre og Romsdal fylkeskommune Betre rutinar for meldeplikt til Resultat tannhelsetilstand på indikatorkull 2017 Del personar utan karieserfaring i 2017, barnevernet gjennom tannhelsetenesta (tal for 2016 i parentes) etter indikatorkull, prosent 3-åringar 5-åringar 12-åringar 18-åringar 3-åringar 5-åringar 12-åringar 18-åringar I 2017 var 72 913 personar under tilsyn av den offentlege Årskull utan karies utan karies utan karies utan karies tannhelsetenesta i Møre og Romsdal, nær 30 prosent av alle Hareid 98 91 60 19 Prosent av 92,8 99,2 99,0 96,2 Herøy 90 87 56 21 10 undersøkte av kullet innbyggarane. Den største gruppa er barn og unge opp til Sande 95 78 50 19 Ingen karies 94,1 (94,5) 84,7 (82) 55,4 (55,7) 19,7 (18,5) TANNHELSE 18 år med 50 634 personar under tilsyn. Eldre, langtids- Ulstein 95 79 47 15 1-4 kariesangrep 4,7 (4,5) 10,9 (12,8) 40,0 (39,6) 43,0 (42,7) sjuke og uføre i institusjon og i heimesjukepleie utgjer 5 618 Vanylven 88 70 39 22 10 kariesangrep 0,2 (0,3) 0,9 (0,9) 0,4 (0,1) 10,5 (12,2) personar. 11 005 vaksne, betalande pasientar nytta også eller meir Volda 94 83 56 24 den offentlege tannhelsetenesta. Ørsta 95 88 62 16 Søre Sunnmøre KR 94 84 54 19 Kjelde: Møre og Romsdal fylkeskommune/Kostra Karies er ein indikator som kan synleggjere tannhelsa. Giske 98 91 52 24 Haram 91 82 56 20 Femåringar, tolvåringar og attenåringar blir brukt som indi- Registrering av påminningsbrev for gjentekne gonger ikkje møtt, og Norddal 95 87 48 17 katorårskull, og delen personar utan karieserfaring blir brukt bekymringsmeldingar til barnevernet Sandøy 91 93 50 43 som målevariabel. Tannhelsetenesta i fylket registrerer tre Skodje 94 82 56 25 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Stordal 100 67 42 39 åringar i tillegg til indikatorårskulla for å følge med utvik- Tal påmininningbrev 56 18 53 38 41 36 109 linga, og for å identifisere barn med dårleg tannhelse tidleg. om gjentekne gonger Stranda 89 78 64 23 ikkje møtt, og at det Sula 95 83 64 22 blir vurdert å sende Tannhelsa til barn og unge i Møre og Romsdal har vorte gradvis bekymringsmelding til Sykkylven 88 80 48 10 barnevernet Ørskog 94 82 56 25 betre, men i 2017 såg vi ein liten nedgang hos tre- og tolvåring Tal bekymringsmelding 22 6 7 16 13 17 24 Ålesund/Bjørgvin 91 82 56 23 ane. 94,1 prosent av treåringane, 84,7 prosent av femåringane, sendt barnevernet for ikkje møtt,eller ved Ålesund/Spjelkavik 94 88 61 25 55,4 prosent av tolvåringane og 19,7 prosent av attenåringane mistanke om vald/ Ålesund KR 93 84 58 22 omsorgssvikt var utan karieserfaring i 2017. Tannhelsa til barn og unge i Aukra 100 80 57 14 Tal førespurnader 40 Eide 93 80 43 8 Møre og Romsdal har vorte gradvis betre, men i 2017 såg vi frå barnevernet til tannhelsetenesta Fræna 92 78 49 14 ein liten nedgang hos tre- og tolvåringane. Hos attenåringane Gjemnes 100 91 42 25 Nytt for 2017 er også registrering av førespurnader frå barneveret til tannhelsetenesta. viser tala ei betring med 1,2 prosentpoeng i høve til året før. Midsund 92 92 67 30 Det er mogleg at auka satsing på førebygging og utoverretta Kjelde:Møre og Romsdal fylkeskommune Molde 95 88 57 25 arbeid, mellom anna gjennom kantinesatsinga i vidaregåande Relativ del 5-, 12- og 18-åringar Nesset 91 91 46 23 skole, har medverka til betringa hos attenåringane. utan karieserfaring 2017 Rauma 94 91 60 14 Vestnes 98 85 42 6 Tannhelsetenesta har meldeplikt til barnevernet, jfr. Helse Møre o Romsdal Molde KR 95 86 53 19 Averøy 98 78 69 20 personellloven §33 «Opplysninger til barneverntjenesten». I Landet Tingvoll 94 70 61 19 2017 vart det utarbeidd ein samarbeidsavtale mellom tann- Sunndal 94 87 47 22 helsetenesta og barnevernet for å etablere gode rutinar for Surnadal 98 95 55 26 å kunne avdekke omsorgssvikt hos barn og unge. Talet på Rindal 96 95 70 26

osen t Halsa 90 100 50 26 påminningsbrev om fleire gonger ikkje møtt, og bekym- Pr ringsmeldingar til barnevernet, blir årleg registrert. Nytt Smøla 100 88 63 13 Aure 100 92 69 28 for 2017 er talet på førespurnadar frå barnevernet til tann- Kristiansund 95 81 56 16 helsetenesta. Tannhelsetenesta har lagt ned 1 127 timar i Kristiansund KR 96 84 57 20 det førebyggande arbeidet utanfor klinikken i 2017, mot 1 Møre og Romsdal 94 85 55 20 259,8 timar i 2016 og 1 369,4 timar i 2015. Dette er ikkje ei Landet - 81 60 27 årinar årinar årinar ønska utvikling sett i eit førebyggande perspektiv. mrfylke.no/fylkesstatistikk 59 Kjelde: SSB Svak auke i årsverk i Nøkkeltal for helse og omsorg, årsverk og årsverk per 10 000 innbyggarar, 2015 og 2017 kommunehelsetenesta Fysioterapeutårsverk i kommunale Årsverk helse og omsorg helse- og omsorgstenester Helsestasjons- og skolehelsetenesteårsverk Statistisk sentralbyrå (SSB) gir kvart år ut ei oversikt over Avtalte fysiotera- kommunehelsetenesta. Statistikken omfattar opplysningar Årsverk helse og Avtalte fysiote- peutårsverk per Avtalte årsverk i helsestasjons- 11 Avtalte årsverk helse omsorg per 10 000 rapeutårsverk 10 000 innbyggar Avtalte årsverk og skolehelsetenesta per 10 000 om fastlegar, fysioterapeutar, helsestasjons- og skolehelse og omsorg innbyggar (årsverk) (årsverk) (årsverk) (årsverk) innbyggar 0–20 år (årsverk) HELSE- OG SOSIALSEKTOREN tenesta, frisklivssentralar og anna førebyggande helsearbeid samt rekneskapstal. Mykje av dataa blir samla inn gjennom 2015 2017 2015 2017 2015 2017 2015 2017 2015 2017 2015 2017 Molde 851,1 . 322,5 . 25,9 26,9 9,7 10,0 1,6 1,8 2,3 2,7 KOSTRA-systemet (Kommune-Stat-Rapportering). KOSTRA Ålesund 1356,1 1453,3 292,8 3 07,9 35,9 35,6 7,7 7,5 35,7 48,8 29,8 40,7 bygger på elektronisk innrapportering frå kommunane til Kristiansund 810,9 868,9 330,9 355,5 23,4 26,6 9,5 10,9 17,1 22,1 28,6 38,1 Statistisk sentralbyrå.* Vanylven 131,0 143,2 402,2 4 47,0 3,5 3,3 10,7 10,4 6,5 8,0 87,6 113,5 Sande 150,2 143,5 569,9 565,0 1,8 1,7 7,0 6,7 1,8 1,7 31,2 29,7 Statistikken innrapportert for 2017 viser at det samla for Herøy 269,1 273,2 301,2 305,0 7,2 7,2 8,0 8,0 6,0 7,8 25,4 33,7 Møre og Romsdal er 8 261 årsverk i helse- og omsorgs Ulstein 198,6 216,2 239,5 255,6 6,4 6,8 7,6 7,9 9,4 11,6 39,2 48,4 tenesta i kommunane, og det er 522 årsverk meir enn i 2015 Hareid 139,3 161,1 275,1 310,8 4,3 4,3 8,3 8,3 3,7 5,6 26,3 41,1 (2015-tal lagt til grunn der det ikkje er rapportert 2017-tal). Volda 336,9 362,0 375,3 397,7 6,5 7,4 7,2 8,1 9,9 11,6 41,7 49,1 Det svarer til 357,6 årsverk per 10 000 innbyggarar i fylket, Ørsta 311,8 357,7 294,5 332,9 8,9 10,4 8,3 9,6 7,9 10,5 28,2 37,3 eit klart høgare tal enn landsgjennomsnittet som er 299,3. Ørskog 90,9 94,3 396,2 410,6 2,4 1,9 10,4 8,4 2,9 2,6 48,4 46,5 Av kommunane i Møre og Romsdal er det Vestnes som har Norddal 86,0 88,5 512,9 532,1 2,2 2,1 13,3 12,6 1,6 2,1 38,5 49,6 flest årsverk i forhold til folketalet (663,1), mens Ulstein har Stranda 176,4 195,7 383,1 423,3 3,5 4 7,6 8,7 4,3 4,0 38,2 37,9 færrast årsverk etter folketalet (255,6). Stordal 52,4 50,4 502,7 501,5 1,5 1,9 14,7 19,5 1,8 1,8 61,8 70,8 Sykkylven 197,4 219,7 256,1 285,5 6,5 8,5 8,5 11,0 6,6 7,4 32,4 36,7 Kommunane skal no følge opp regjeringa sin «Opp Skodje 118,5 131,4 265,3 281,5 3 3 6,5 6,4 3,2 3,1 23,8 23,6 trappingsplan for habilitering og rehabilitering (2017– Sula 251,6 274,9 284,1 305,2 6,2 6,2 6,9 6,8 7,3 10,3 27,6 38,7 Giske 213,9 2 37,0 269,9 289,9 4,6 5,4 5,7 6,5 8,1 9,6 33,5 38,8 2019)». Planen set forventingar til kommunane om å Haram 261,8 283,9 2 87,1 304,9 7 7,5 7,6 8,0 11,9 12,6 49,0 52,2 ha forsvarleg bemanning. KOSTRA-tala for 2017 viser Vestnes 436,6 436,1 650,9 663,1 4,5 4,5 6,8 6,9 8,3 9,6 51,8 61,7 at det er stor forskjell på kommunane i dekningsgrad av Rauma 315,4 333,7 423,7 444,7 9 8,9 12,0 11,9 10,0 10,7 54,0 58,9 fysioterapeut. Best dekning hadde Stordal med 19,5 års- Nesset 152,4 167,8 512,2 566,2 2,7 2,8 9,1 9,5 4,8 4,8 71,0 72,3 verk per 10 000 innbyggarar, og dårlegast fysioterapeut- Midsund 86,9 83,5 420,0 400,4 2,1 2,1 10,1 10,2 1,8 2,4 30,0 42,5 dekning var det i Halsa med 1,9. Fylkesgjennomsnittet var Sandøy 49,7 46,6 394,1 374,1 1 1,7 7,9 13,5 1,7 1,4 52,6 47,0 8,7 fysioterapeutårsverk i kommunehelsetenesta per 10 000 Aukra 120,5 146,4 3 47,8 412,8 3,9 3,9 11,1 11,0 4,3 3,4 44,1 34,8 innbyggarar, noko lågare enn landsgjennomsnittet på 9,4. Fræna 324,5 315,8 331,6 324,2 7 7,6 7,2 7,8 7,3 11,3 28,1 43,3 Totalt for kommunane i Møre og Romsdal var det ein auke Eide 101,2 117,7 292,2 340,9 4,1 3,5 11,8 10,2 2,8 4,4 28,5 46,9 på 9,4 fysioterapeutårsverk frå 2015 til 2017. 16 av dei 36 Averøy 155,4 160,0 268,2 273,3 4 3 6,9 5,1 4,8 5,3 32,4 36,4 Gjemnes 96,1 98,3 372,4 376,5 2,8 2,5 10,8 9,5 2,2 1,6 34,1 24,0 kommunane i fylket stod for auken. Tingvoll 88,6 103,5 286,7 332,9 3,5 2,6 11,3 8,4 2,4 2,8 34,0 38,9 Sunndal 345,3 358,0 482,6 502,4 6,5 7,5 9,1 10,5 10,9 13,9 61,4 81,7 Surnadal 302,2 . 505,7 . 5,2 4,9 8,7 8,2 1,4 0,4 9,4 2,5 Rindal 101,5 . 497,8 . 1,8 1,8 8,8 8,8 0,3 0,3 4,8 5,1 Halsa 67,3 82,8 430,8 517,9 0,2 0,3 1,3 1,9 1,6 1,6 46,2 45,8 Smøla 102,6 109,8 478,1 508,3 2 1,7 9,3 7,8 2,2 2,1 47,1 44,1 *Meir informasjon om KOSTRA-rapporteringa og detaljerte tal totalt og for kvar enkelt kommune finn ein på http://www.ssb.no/kostra/ og i Statistikkbanken Aure 143,6 145,8 404,7 406,2 3,1 3,5 8,8 9,7 3,2 3,2 38,3 38,0 (http://www.ssb.no/statistikkbanken/

60 Kjelde: SSB Kjelde: Kostra/SSB Behov for fleire jordmødre Del nyfødde med heimebesøk innan to veker Årsverk jordmor og helsesøster i helsetasjons- etter heimkomst (prosent), 2015 og 2017 i kommunane og skolehelsetenesta 2016 og 2017 Etter at liggetida på barselavdelingane på sjukehusa har Avtalte årsverk i helsestasjons- og vorte kortare, er det lagt opp til at jordmor og helsesøster i Tingvoll skolehelsetenesta per 10 000 Rauma kommunane skal stå for barseloppfølginga i heimen. Avtalte årsverk Avtalte årsverk innbyggar 0–5 år Ørskog 2016 2017 (årsverk) Sjølv om det i lang tid har vore brei politisk semje om å styrke Sande Helse- Helse- Helse- Jordmor søster Jordmor søster Jordmor søster Volda jordmortenesta, er over ein tredjedel av landets kommunar Molde ...... Ørsta utan eiga jordmor. Dette viser tal som kommunane sjølv Ålesund 2,3 29,7 3,7 32,2 11,5 99,2 Ulstein har rapportert inn i KOSTRA for 2017. Jordmordekninga Kristiansund 1,0 10,6 2,0 8,6 14,3 61,6 Smøla nasjonalt per 10 000 barn 0–5 år var 11,3 årsverk. I Møre Halsa Vanylven 0,4 2,0 0,4 2,0 24,5 130,7 og Romsdal var dekninga noko høgare, med 12,2 årsverk. I Surnadal Sande 0,0 1,4 0,0 1,4 0,0 102,9 2017 hadde kommunane Eide og Halsa den beste jordmor- Eide Herøy 0,0 4,4 0,9 5,9 15,7 103,0 dekninga i fylket. Molde Ulstein 1,5 6,2 1,0 6,6 17,0 111,2 Stranda Hareid 0,0 2,9 0,0 3,7 0,0 97,6 I Møre og Romsdal har 11 kommunar oppgitt null årsverk Vanylven Volda 1,8 6,0 1,4 5,2 25,3 93,9 for jordmor. Ytterlegare 11 kommunar har under eitt årsverk Aukra Ørsta 1,0 5,1 1,0 6,9 13,0 93,5 i jordmortenesta. Kommunane i Møre og Romsdal hadde Kristiansund Ørskog 0,0 1,4 0,0 1,0 0,0 71,9 Norddal 0,0 0,5 0,0 1,5 0,0 182,9 i 2017 totalt 21,4 årsverk med utdanna jordmor. Molde, Sula Fræna Stranda 0,5 1,0 0,6 1,0 24,8 41,3 Surnadal og Rindal er ikkje med i dette talet, da kommuna- Vestnes Stordal 0,0 0,6 0,0 0,0 0,0 0,0 ne ikkje har registret dette i KOSTRA. I 2016 var totalen for Haram Sykkylven 0,8 5,8 0,8 5,8 15,1 115,9 kommunane i fylket 20,3 årsverk, ein auke på fem prosent. Møre og Romsdal Skodje 0,8 2,0 0,8 2,0 0,0 0,0 Auken nasjonalt frå 2016 til 2017 var 13 prosent. Midsund Sula 1,2 6,4 1,0 6,8 12,5 84,8 Ålesund Giske 0,9 6,7 0,9 6,0 12,2 81,6 Helsedirektoratet sine retningslinjer seier at alle skal få Rindal Haram 1,0 5,6 1,0 6,4 15,1 96,8 heimebesøk frå helsesøster innan sju til ti dagar etter heim- Sykkylven Vestnes 1,0 3,9 0,0 3,9 0,0 100,3 komst frå fødestua og frå jordmor i løpet av dei første tre Hareid Rauma 1,0 3,5 1,0 3,6 20,3 73,2 døgna. Dette klarte berre seks av ti kommunar i Noreg å Landet Nesset 0,5 2,0 0,5 2,0 28,9 115,6 innfri i 2017. I Møre og Romsdal var det 25 kommunar i Herøy Midsund 0,3 1,0 0,3 1,0 17,5 69,9 Skodje 2017 som ikkje fekk til å besøke alle etter fødselen. Tingvoll Sandøy 0,0 1,5 0,0 1,2 0,0 190,5 Sandøy kom best ut med meir enn eitt besøk per nyfødd. Dårlegast Aukra 0,0 3,0 0,0 3,0 0,0 128,8 Sunndal Fræna 1,0 5,0 1,1 7,3 15,1 102,1 ut kom dei nyfødde i Averøy kommune. Her fekk berre 17 Stordal Eide 1,0 1,4 1,0 1,8 44,1 79,3 prosent besøk heime innan to veker etter heimkomst. Av Giske Averøy 0,3 2,3 0,3 2,3 8,8 67,4 Gjemnes alle nyfødde i Møre og Romsdal i 2017 fekk 92 prosent Gjemnes 0,0 1,0 0,0 1,0 0,0 0,0 Norddal heimebesøk, same del som i 2015. Berre halvparten av Tingvoll 0,0 2,0 0,0 2,0 0,0 125,8 Nesset kommunane hadde auke frå 2015 til 2017. Sunndal 1,0 7,2 1,0 6,6 0,0 0,0 Aure Surnadal 0,0 0,0 . . . . Averøy Rindal 0,0 0,0 . . . . Halsa 0,3 1,0 0,3 0,7 42,3 98,6 Smøla 0,0 1,5 0,0 1,5 0,0 136,4 Aure 0,7 2,2 0,4 2,0 20,7 99,0 mrfylke.no/fylkesstatistikk 61 Kjelde: SSB Meir plast går til materialgjenvinning Hushaldsavfall, utvalte indikatorarar, Møre og Romsdal og landet, 2017 Utsortert plast som går til materialgjenvinning, auka med Materialgjen Plast til material- Avfall per Utsortert plast til vinning i prosent gjenvinning per Alt avfall frå hushalda, Gjennvinning innbyggar** heile 50,5 prosent frå 2016 til 2017 i Møre og Romsdal. Tala materialgjenvinning, i tonn av alt plastavfall innbyggar (kg) tonn, 2017 i prosent (kg). 12 viser at kvar innbyggar i fylket leverte 7,7 kg plastavfall 2015 2016 2017 2017 2017 I alt Materialgjenvinning* 2017 2017 til materialgjenvinning i 2017, mot 5,1 kg året før. Ser vi Molde 261 203 339 100,0 12,6 10 227 4 753 46,5 381 KLIMA OG MILJØ heile landet under eitt, leverte kvar nordmann 8,1 kg plast Ålesund 225 256 320 100,0 6,8 18 856 4 913 26,1 399 til gjenvinning. Kristiansund 118 125 133 100,0 5,4 9 595 2 534 26,4 393 Vanylven 21 3 2,7 100,0 0,8 1 526 372 24,4 476 Kvar og ein av oss kastar også mindre avfall enn tidlegare: Sande 18 19 24 100,0 9,4 916 387 42,2 361 Tal for heile landet viser at den totale mengda avfall frå Herøy 63 67 84 100,0 9,4 3 234 1 365 42,2 361 hushalda gjekk ned med 1 prosent frå 2016 til 2017 og ser Ulstein 59 63 79 100,0 9,3 3 053 1 290 42,3 361 ut til å ha stagnert på om lag 2,3 millionar tonn etter 2013. Hareid 37 39 49 100,0 9,5 1 881 794 42,2 363 Volda 48 79 39 100,0 4,3 3 184 1 207 37,9 350 Kvar og ein av oss kasta 429 kilo hushaldsavfall i 2017, mot Ørsta 57 93 45 100,0 4,2 3 758 1 423 37,9 350 437 kilo året før. Statistikken over avfall frå hushalda viser Ørskog 11 13 16 100,0 7,0 964 252 26,1 420 at det var andre året på rad avfallsmengda gjekk ned. Målt Norddal 8 10 12 100,0 7,2 727 190 26,1 437 Stranda 23 26 33 100,0 7,1 1 954 508 26,0 423 i prosent var nedgangen per person større enn nedgangen Stordal 5 6 8 100,0 8,0 458 120 26,2 456 i totale mengder, noko som har samanheng med auken i Sykkylven 38 42 53 100,0 6,9 3 141 819 26,1 408 folketalet. Skodje 22 25 32 100,0 6,9 1 866 486 26,0 400 Sula 43 49 61 100,0 6,8 3 609 940 26,0 401 Mens veksten i avfallsmengda i hushalda har stoppa opp, Giske 39 44 56 100,0 6,8 3 277 855 26,1 401 har auken i konsumet halde fram. Veksten i avfallsmengda Haram 44 51 64 100,0 6,9 3 741 975 26,1 402 har stort sett lege på eit høgare nivå enn volumauken i kon- Vestnes 31 37 46 100,0 7,0 2 694 702 26,1 410 sumet, og nokre år så mykje høgare som 20 prosent. Dei to Rauma 36 38 40,9 100,0 5,5 2 934 775 26,4 391 størrelsane byrja å nærme seg kvarandre i 2013, og sidan Nesset 31 24 40 100,0 13,5 1 221 567 46,4 412 har gapet vorte stadig mindre, til dei no er på same nivå. Midsund 21 16 27 100,0 12,9 802 373 46,5 385 Såleis har vi nådd eit nasjonalt mål om at avfallsmengda Sandøy 6 7 9 100,0 7,2 526 137 26,0 422 skal vekse mindre enn forbruket. Aukra 34 27 45 100,0 12,7 1 346 625 46,4 379 Fræna 96 75 125 100,0 12,8 3 788 1 760 46,5 389 I Møre og Romsdal vart det levert 106 000 tonn Eide 34 26 44 100,0 12,7 1 326 617 46,5 384 hushaldsavfall i 2017. Av dette gjekk 34 000 tonn til Averøy 29 30 32,3 100,0 5,5 2 359 623 26,4 403 materialgjenvinning, der 6 000 tonn gjekk til komposte- Gjemnes 27 21 36 100,0 13,8 1 079 501 46,4 413 Tingvoll 16 17 18,1 100,0 5,8 1 335 352 26,3 429 ring og 3 000 tonn til biogassproduksjon. Dei resterande Sunndal 35 38 39,9 100,0 5,6 2 882 761 26,4 404 65 000 tonna vart levert til forbrenning. Møre og Romsdal Surnadal 38 31 39 83,0 6,5 3 220 992 30,8 538 har ein lågare del hushaldsavfall levert til materialgjen- Rindal 13 11 14 82,4 6,9 1 144 353 30,9 565 vinning enn landsgjennomsnittet. Mens kvar innbyggar i Halsa 8 9 9,5 100,0 5,9 683 181 26,4 427 landet sett under eitt leverte 168 kg avfall til gjenvinning, Smøla 11 12 12,3 100,0 5,7 927 245 26,4 429 er tilsvarande tal for Møre og Romsdal 128 kg per innbyg- Aure 18 20 21,8 100,0 6,1 1 552 410 26,4 432 gar. Dette talet har vore stabilt dei siste tre åra. Møre og Romsdal 1 299 1 362 2 050 99,5 7,7 105 785 34 157 32,3 397 Landet 35 821 38 351 42 523 96,6 8,1 2 254 782 880 872 39,1 429 *Levert materialgjenvinning inkluderer kompostering og biogass. **I berekningane til SSB har dei nytta årsinnbyggarar, medan vi har nytta innbyggartalet per 01.01

62 Kjelde: SSB/Motorvognregisteret Kjelde: SSB/nobil.no Redusert klimagassutslepp frå Registrerte personbilar etter drivstofftype Tal elbilar og offentleg vegtrafikken 2016 og 2017 tilgjengelege ladepunkt i Møre og Romsdal 2016 2017 2014 og 2018 I 2017 var utsleppet av klimagassar i Noreg på 52,4 mil- Møre og Møre og lionar tonn CO2-ekvivalentar (førebelse tal frå Statistisk Landet Romsdal Landet Romsdal Offentleg Bensin 1 196 148 62 701 1 139 998 60 121 tilgjengelege Sentralbyrå). Det er 1,2 millionar tonn høgare enn i 1990, Elbilar i Elbilar i Endring ladepunkt ein auke på 2,4 prosent. Utsleppa har ikkje auka jamt. Nokre Diesel 1 276 947 72 770 1 294 493 75 788 Kommune 2014 2017 2014–2017 des. 2017 Parafin 9 1 8 1 Molde 96 321 225 27 år har også utsleppa gått ned, og det viser også utviklinga Gass 116 0 169 1 Ålesund 204 723 519 52 dei siste to åra. Klimagassutsleppa i Noreg gjekk ned med El. 97 532 2 579 138 983 3 366 Kristiansund 102 284 182 8 1,7 prosent i 2017 samanlikna med 2016 og var i 2017 nede Hydrogen 41 0 98 0 Vanylven 3 12 9 0 på nivået frå 2009. Det kan tyde på at tiltak har virka. Bensin hybrid, ladbar 32 251 762 62 580 1 432 Sande 4 12 8 0 Bensin hybrid, ikke ladbar 55 483 1 971 76 070 2 745 Herøy 12 79 67 12 Transport, inkludert vegtrafikk og annan transport, er den Diesel hybrid, ladbar 2 180 42 4 735 71 Ulstein 27 106 79 4 største kjelda til klimagassutslepp i Noreg. Hovudårsaka til Diesel hybrid, ikke ladbar 1 058 31 1 107 47 Haried 17 37 20 7 nedgangen i klimagassutsleppa i 2017 er, ifølge SSB, redu Anna drivstoff 41 2 40 3 Volda 24 96 72 8 sert forbruk av fossile brensel i vegtrafikken. Sjølv med Personbilar totalt 2 661 806 140 859 2 718 281 143 575 Ørsta 25 87 62 4 auke i køyrelengda og i talet på registrerte køyretøy i 2017, %-del elbilar 3,7 1,8 5,1 2,3 Ørskog 3 19 16 9 gjekk klimagassutsleppa frå vegtrafikken ned. I tillegg til Norddal 4 17 13 19 Stranda 5 30 25 52 biodrivstoff kan ein auke i talet på hybrid- og elbilar det Kjelde: SSB siste året forklare nedgangen. Hybrid- og elbilar stod til Stordal 1 9 8 0 Utvikling i klimagassutslepp i Noreg 1990–2017, Sykkylven 62 132 70 4 saman for rundt 10 prosent av all køyring med norske per- 2 mill. tonn CO ekvivalenter Skodje 11 57 46 0 sonbilar i fjor. Sula 25 123 98 0 Giske 16 131 115 2 Talet på elbilar i Møre og Romsdal har auka frå 990 i 2014 Haram 8 93 85 12 til 3 366 i 2018. Det er estimert at elbilane no utgjer 2,3 Vestnes 9 111 102 6 prosent av personbilane i Møre og Romsdal. Dette er lågare Rauma 15 92 77 79 enn estimatet for landet, som er 5,1 prosent. Averøy skil seg Nesset 5 12 7 0 ekvivalentar ut med ein elbildel på 12,6 prosent og deretter kjem Giske Midsund 0 10 10 0 med 3,2 prosent. Sandøy 3 9 6 0 Aukra 7 44 37 0 tonn CO Møre og Romsdal fylkeskommune er pådrivar for at det skal Fræna 30 94 64 0 Mill. etablerast minst to hurtigladestasjonar i kvar kommune Eide 15 53 38 2 (Ein ladestasjon kan innehalde fleire ladepunkt). Det er til Averøy 201 425 224 5 no etablert 31 hurtigladarar. Ved utgangen av 2017 var det Gjemnes 13 26 13 6 373 offentleg tilgjengelege ladepunkt i Møre og Romsdal, Tingvoll 5 16 11 20 299 normal-ladarar (3,6 kW–22kW) og 75 hurtigladepunkt Sunndal 14 24 10 12 Surnadal 10 30 20 8 (over 22 kW). I revidert parkeringsforskrift frå 2017 er det Totalt Frå vegtraﬁkk Rindal 1 10 9 0 krav om at seks prosent av parkeringsplassane skal kunne Halsa 4 9 5 6 tilby lading. Smøla 2 11 9 9 Aure 7 22 15 0 Møre og 990 3 366 2 376 373 Romsdal mrfylke.no/fylkesstatistikk 63 Kjelde: Møre og Romsdal fylkeskommune/Matrikkelregisteret Kjelde: Møre og Romsdal fylkeskommune/Matrikkelregisteret

Nye bustadar er i samsvar med Samsvar mellom plan og Tal på dispensasjonssaker overordna plan godkjente bustadar i 2017 fylkeskommunen har fått til høyring i 2017* Godkjente Ikkje i Ikkje Disp. fra kommuneplan Disp. fra reg.plan Disp. § 1–8** I dei fleste kommunane ser bustadbygginga i 2017 ut til å bustadar I regule- regulerings- kommune- 13 vere godt i samsvar med overordna arealbruksplanlegging. i 2017 totalt ringsplan plan plan Molde 22 4 19 Samla sett ligg mindre enn ti prosent av godkjende bustadar Molde 43 38 5 4 Ålesund 15 2 8 AREAL utanfor areal som er planlagt til bustadar i kommuneplanane. Ålesund 139 121 18 1 Kristiansund 11 5 6 Kristiansund 35 33 2 1 Vanylven 2 0 1 Ut frå det vi elles veit om dispensasjonar frå plan, kan ein Vanylven 0 0 0 0 Sande 3 0 0 dermed slå fast at dei aller fleste dispensasjonar ikkje gjeld Sande 0 0 0 0 Herøy 25 4 13 nye bustadar, men tiltak som er mindre omfattande og min- Herøy 15 11 4 2 Ulstein 9 0 2 dre avgjerande for infrastrukturen, i alle fall i 2017. Dette Ulstein 26 24 2 2 Hareid 3 0 1 gir også grunnlag for å tru at kommunane i stor grad er Hareid 4 3 1 1 Volda 8 1 3 lojale til eigne planar. Volda 20 16 4 1 Ørsta 17 2 4 Ørsta 23 18 5 3 Ørskog 5 0 1 På detaljplannivået er avviket betydeleg større. Over tjue Ørskog 9 7 2 1 Norddal 0 1 0 prosent av godkjende bustadar er bygd på areal som ikkje Norddal 1 1 0 0 Stranda 10 3 4 er detaljregulert. Dette speglar nok først og fremst at Stranda 9 7 2 * Stordal 1 0 0 reguleringsprosessar er kostbare, og at private tomteeigarar Stordal 1 0 1 * Sykkylven 20 0 6 ikkje ser seg tente med å regulere når det er uvisst kva tids- Sykkylven 13 10 3 3 Skodje 28 0 14 perspektiv som ligg i tomtesal og utbygging. Dette gjeld Skodje 42 42 0 0 Sula 3 4 3 Sula 31 31 0 0 Giske 5 6 5 sjølv om overordna plan føreset detaljregulering. Giske 52 51 1 1 Haram 28 4 19 I arealbrukssamanheng er dette ei utfordring berre når den Haram 31 29 2 2 Vestnes 12 5 3 Rauma 46 11 8 nye, enkelte bustaden gjennom si plassering i området legg Vestnes 15 9 6 1 Rauma 4 3 1 0 Nesset 11 3 5 viktige føringar for korleis resten av arealet kan utnyttast. Nesset 3 1 2 1 Midsund 8 4 6 Vi har ikkje kunnskap om situasjonen her. Midsund 8 6 2 0 Sandøy 7 3 5 Sandøy 2 1 1 1 Aukra 6 1 4 Tabellen er basert på Matrikkelregisteret og kart frå dei Aukra 9 8 1 1 Fræna 21 6 10 kommunale planregistra. Vi må ta atterhald om feil som Fræna 31 25 6 6 Eide 12 2 2 kan skuldast at desse ikkje er heilt ajourført. Statstikken Eide 12 7 5 5 Averøy 25 1 14 gir berre eit augneblinksbilde. Sidan plansituasjonen ikkje Averøy 34 21 13 7 Gjemnes 13 1 5 kan tilbakedaterast utan svært omfattande arbeid, har vi Gjemnes 1 1 0 0 Tingvoll 3 0 0 førebels ikkje etablert nokon tidsserie. Gitt at tala er små, og Tingvoll 7 2 5 5 Sunndal 16 10 8 at det kan vere betydelege årsvariasjonar, er det sjølvsagt Sunndal 11 5 6 4 Surnadal 2 9 5 heller ikkje grunnlag for å dra konklusjonar om kvar enkelt Surnadal 16 6 10 4 Rindal 7 0 0 kommune, ut over at tabellen gir eit inntrykk av kvar akti- Rindal 5 3 2 2 Halsa 15 0 12 Halsa 5 2 3 3 Smøla 26 1 20 viteten var stor i 2017. Smøla 4 1 3 1 Aure 62 9 47 Aure 7 7 0 0 Møre og 507 102 263 Romsdal Møre og 668 550 118 47 Romsdal *Dette gjeld dispensasjonar frå kommuneplanens arealdel eller frå reguleringsplanar. Vi presiserer at det truleg er gitt ei rekkje dispensasjonar der fylkeskommunen ikkje *Data mangler har vore relevant som høyringspart. Dette har vi ikkje oversikt over. **Dispensasjon frå byggeforbodet i strandsona

64 Kjelde: SSB Kjelde: SSB

Hyttefylket Møre og Romsdal Tal fritidsbygningar per km² 2018 Tal fritidsbygningar, og fritidsbygningar Møre og Romsdal har eit betydeleg tal fritidsbustadar. Både per kvadratkilometer 2008 og 2018 Tal fritidsbygningar Tal fritidsbygningar per km² i 2008 og 2018 hadde fylket om lag 4,3 prosent av alle fritids- Vestfold bustadar i landet. Ut frå samla areal ligg fritidsbustadane i Oslo 2008 2018 2008 2018 Møre og Romsdal noko mindre tett enn gjennomsnittet for Østfold Molde 713 732 2,01 2,06 landet, og dette bildet har ikkje endra seg vesentleg i tiårs Buskerud Ålesund 464 381 4,99 4,09 perioden. Auken i tiårsperioden har med andre ord vore Akershus Kristiansund 534 539 6,21 6,26 VestAgder Vanylven 344 396 0,95 1,08 omtrent som på landsgjennomsnittet. Telemark Sande 128 166 1,44 1,84 Rogaland Herøy 116 138 0,97 1,17 Bruksendringar frå bustad til fritidsbustad medverkar AustAgder Ulstein 212 224 2,26 2,36 til nye fritidsbustadar, men det meste av auken skuldast Hordaland Hareid 117 118 1,52 1,54 nybygging. Samla sett veit vi at om lag 15 prosent av fri- Oppland Volda 493 538 0,94 1,03 tidsbustadane i Møre og Romsdal er bruksendra bustadhus Hedmark Møre og Romsdal Ørsta 724 795 0,92 1,01 eller våningshus på gardsbruk som ikkje er i drift. Dette er Trøndelag Ørskog 345 368 2,72 2,85 dobbelt så stor del som for landet samla. Nordland Norddal 399 469 0,44 0,52 Sogn og Fjordane Stranda 616 829 0,73 0,98 Det er stor forskjell mellom kommunane. Det er ingen Troms Stordal 359 475 1,46 1,95 Finnmark tydeleg samanheng mellom størrelsen på kommuna- Sykkylven 533 634 1,62 1,93 ne og utviklinga over tiårsperioden, og det er heller ik- Skodje 432 465 3,89 4,20 Tal kje grunnlag for å konkludere om sjø eller fjell har vore Sula 90 90 1,55 1,58 mest attraktivt. Dei store utmarkskommunane i indre del Giske 31 32 0,79 0,80 Kjelde: SSB av fylket har alle eit betydeleg tal hytter, men ikkje alle Haram 277 290 1,11 1,14 kommunane har hatt same utvikling. Det kan vere mange Tal fritidsbygningar i Møre og Romsdal Vestnes 583 663 1,67 1,91 Rauma 1 217 1 232 0,84 0,85 årsaker til dette. Nesset 593 694 0,60 0,70 To kommunar har færre hytter no enn i 2008, noko som Midsund 85 113 0,90 1,20 Sandøy 41 73 2,05 3,42 kan skuldast både riving og bruksendring. Dette er ikkje overraskande for Ålesund sin del, der det trass i bypre- Aukra 41 47 0,71 0,80 Fræna 624 641 1,73 1,77 get har vore eit relativt stort tal fritidsbustadar. At Halsa Eide 130 146 0,89 1,00 også har hatt nedgang, er meir overraskande og vanskeleg Averøy 300 375 1,74 2,17 å forklare. Her er det opna for eit betydeleg tal tomter i Gjemnes 639 668 1,72 1,80 overordna planverk, men potensialet ser ikkje ut til å vere Tingvoll 866 1 057 2,68 3,29 henta inn. Sunndal 754 862 0,46 0,52

Surnadal 1 223 1 353 0,93 1,03 Sandøy kommune har hatt den relativt største auken. Her er Rindal 834 924 1,34 1,51 likevel tala små, og auken kan dels forklarast med at privat Halsa 555 520 1,88 1,78 initierte reguleringsplanar har opna for stor byggeaktivitet Smøla 283 334 1,07 1,28 nettopp dei siste ti åra. Sandøy vedtok ikkje overordna Aure 1 182 1 347 1,89 2,17 arealplan før i 2015. Møre og Romsdal 16 877 18 728 1,16 1,29 Landet 388 938 431 028 1,27 1,42

mrfylke.no/fylkesstatistikk 65 Kjelde: SSB Vekst i bustadbygginga igjen Igangsette og fullførte bustadar* Bustadbygginga auka i 2017 etter at ho fall frå 2015 til Igangsette bustadar 2015–2017 Fullførte bustadar 2013–2017 2016. Samla vart det igangsett 1 245 bustadar i fylket i 2015 2016 2017 Einebustadar Rekkehus m.v. Blokker m.v. Andre bustadar Sum 2013–2017 2017. Dette var ein auka på 42 bustadar samanlikna med Molde 260 109 191 136 290 236 239 901 Ålesund 177 240 240 360 568 272 155 1 355 14 2016, ein vekst på 3,5 prosent. På landbasis gjekk talet på Kristiansund 82 50 37 137 172 93 38 440 BUSTADMAKNADEN igangsette bustadar ned frå 2016 til 2017 med 930 bustadar Vanylven 2 26 16 35 17 0 4 56 eller 2,6 prosent. I alt vart det igangsett bygging av om lag Sande 18 3 5 18 19 0 0 37 35 300 bustadar i landet samla i 2017. Herøy 54 43 33 89 79 46 8 222 Ulstein 52 90 27 111 185 98 57 451 Dei kommunane i fylket som hadde høgast bustadbygging i Hareid 18 6 9 29 42 63 0 134 2017, var Ålesund, med 240, deretter Molde med 191. På dei Volda 44 43 35 56 176 38 19 289 tre neste plassane finn vi omlandskommunar til Ålesund; Ørsta 56 66 50 97 195 14 8 314 Sula med 109, Giske med 67 og Skodje med 57 igangsette Ørskog 9 13 13 35 17 4 8 64 bustadar under bygging. Sterkast auke i bustadbygginga Norddal 1 5 2 19 0 8 0 27 samanlikna med året før var det i Molde med ein auka på Stranda 16 10 9 21 20 11 0 52 82 bustadar, med dei tre nemnde omlandskommunane til Stordal 6 0 0 6 8 0 0 14 Ålesund på plassane bak. I Giske auka bustadbygginga med Sykkylven 13 16 23 41 26 6 0 73 Skodje 37 23 57 72 85 21 0 178 35, i Skodje med 34 og i Sula med 14. Størst nedgang i Sula 48 95 109 97 133 40 1 271 bustadbygginga frå 2016 til 2017 var det i Ulstein med 63 Giske 44 32 67 109 202 32 5 348 færre bustadar igangsett, med Rauma og Sandøy på plas- Haram 64 34 43 79 105 22 0 206 sane bak, med høvesvis 29 og 16 færre bustadar igangsett. Vestnes 28 31 18 70 27 56 1 154 Rauma 17 30 1 48 48 12 32 140 I Møre og Romsdal vart det i perioden 2013 til 2017 fullført Nesset 0 3 7 22 0 20 0 42 bygging av 6 823 bustadar. Av desse var 2 285 einebustadar, Midsund 6 10 15 27 4 5 8 44 som tilsvarer 33,5 prosent. På landsbasis utgjorde eine Sandøy 2 29 13 14 12 0 1 27 bustadar 26,8 prosent. Rekkehus og liknande utgjorde Aukra 60 24 21 57 70 0 0 127 40,6 av bustadane bygd i Møre og Romsdal i perioden, mot Fræna 81 31 45 124 107 0 1 232 23,3 prosent på landsbasis. Størst forskjell er det i delen Eide 21 21 22 58 20 8 2 88 blokker som vart bygd. På landsbasis utgjorde blokker Averøy 30 35 26 99 72 0 1 172 Gjemnes 13 3 9 17 16 8 0 41 40,4 prosent mot 17,2 prosent i Møre og Romsdal. Andre Tingvoll 4 4 18 33 15 0 0 48 bustadar (bu- og servicesenter, bufellesskap, hybelhus og Sunndal 5 16 12 32 11 0 0 43 studentbustadar) blir sporadisk bygd i Møre og Romsdal, Surnadal 33 37 38 52 16 29 6 103 og utgjer 8,7 prosent av bustadbygginga i fylket, mot 9,5 Rindal 10 6 9 19 4 6 0 29 prosent på landsbasis. Av desse bustadane er 72,6 prosent i Halsa 5 4 4 11 6 0 1 18 ein av dei tre byane i fylket. Smøla 7 5 3 19 2 0 0 21 Aure 3 10 18 36 2 24 0 62 Møre og Romsdal 1 326 1 203 1 245 2 285 2 771 1 172 595 6 823 Landet 31 301 36 203 35 273 39 116 33 885 58 882 13 801 145 684 *Einebustadar inkluderar våningshus og einebustadar med hybelleiligheit o.l. Rekkehus m.v. inkluderer tomannsbustadar, terrassehus, kjedehus og andre småhus med meir enn tre bustadar. Blokker m.v. omfattar også andre store bustadbygg. Andre bustadar: omfattar bu- og servicesenter, bufellesskap, studentbustadar, hybelhus og andre bygg enn boligbygg.

66 Kjelde: SSB Stadig færre bustadar omsett i fylket Bustadsal, samla kjøpesum og gjennomsnittleg kjøpesum per omsetnad 2015–2017 Omsetning av bustadar (omsetning av ein bustadeigedom Gjennomsnittleg Endring gjennom- kjøpesum per snittleg kjøpesum med heimelsoverføring) i fritt sal sokk også frå 2016 til Tal omsetnader Endring 2016–2017 Samla kjøpesum omsetnad per omsetnad 2017. Det var det andre året på rad at talet på omsetnadar 2015 2016 2017 Tal Prosent 2017 2017 2016–2017 av bustadar i fylket sokk. Frå 2015 til 2016 gikk talet på Molde 485 402 416 14 3,5 1 402 120 000 3 370 481 -0,3 omsetnadar ned både i fylket og på landsbasis, mens frå Ålesund 922 1 074 945 -129 -12,0 2 951 388 000 3 123 162 3,6 Kristiansund 478 386 330 -56 -14,5 837 340 000 2 537 394 -1,4 2016 til 2017 opplevde ein på landsbasis ein auke i talet på Vanylven 16 33 17 -16 -48,5 26 127 000 1 536 882 3,6 omsetnadar på 1 101 omsetnadar eller 1,3 prosent. I Møre og Sande 27 27 32 5 18,5 47 875 000 1 496 094 -15,5 Romsdal var nedgangen på 134 omsetnadar eller 3,2 prosent. Herøy 134 119 135 16 13,4 284 211 000 2 105 267 9,4 I alt var det 4 079 omsetnadar av bustadeigedommar i Møre Ulstein 201 131 132 1 0,8 382 949 000 2 901 129 8,3 og Romsdal og 85 172 på landsbasis. Hareid 86 67 70 3 4,5 136 752 000 1 953 600 7,0 Volda 155 176 170 -6 -3,4 440 841 000 2 593 182 1,0 Nedgangen i talet på omsetnadar og generell lågare pris- Ørsta 184 191 199 8 4,2 495 315 000 2 489 020 0,6 vekst i bustadmarknaden gjorde at samla kjøpesum for Ørskog 15 30 33 3 10,0 81 706 000 2 475 939 5,6 alle omsetnadane i Møre og Romsdal berre auka med 0,6 Norddal 13 16 11 -5 -31,3 23 225 000 2 111 364 13,1 prosent, til om lag 10,6 milliardar kroner. På landsbasis Stranda 52 58 52 -6 -10,3 103 561 000 1 991 558 0,2 utgjorde omsetnaden i bustadmarknaden 315,6 milliardar Stordal 18 9 7 -2 -22,2 8 580 000 1 225 714 -3,9 kroner, opp med heile 9,9 prosent frå 2016 til 2017. Sykkylven 71 60 94 34 56,7 229 000 000 2 436 170 32,3 Skodje 114 99 90 -9 -9,1 232 255 000 2 580 611 -5,5 Gjennomsnittleg kjøpesum per omsetnad var på om lag 2,6 Sula 176 187 175 -12 -6,4 493 380 000 2 819 314 14,2 millionar kroner i Møre og Romsdal og 3,7 millionar kroner Giske 204 145 174 29 20,0 490 407 000 2 818 431 2,8 på landsbasis. Det er ein auke på 3,0 prosent i fylket og 7,8 Haram 166 133 120 -13 -9,8 244 138 000 2 034 483 -10,5 Vestnes 94 93 80 -13 -14,0 140 582 000 1 757 275 -16,5 prosent på landsbasis. Ingen kommunar i fylket hadde ein Rauma 95 83 92 9 10,8 188 590 000 2 049 891 9,7 gjennomsnittleg kjøpesum over nivået for landet sett under Nesset 33 31 26 -5 -16,1 34 730 000 1 335 769 -12,2 eitt. Høgast gjennomsnittleg kjøpesum var det i Molde med Midsund 27 29 22 -7 -24,1 37 836 000 1 719 818 -3,2 om lag 3,4 millionar kroner, med Ålesund og Ulstein på Sandøy 11 16 4 -12 -75,0 5 810 000 1 452 500 17,2 plassane bak. I tillegg til dei tre kommunane låg Sula, Giske Aukra 47 60 52 -8 -13,3 130 610 000 2 511 731 6,9 og Fræna også over gjennomsnittleg kjøpesum i fylket. Dei Fræna 129 134 151 17 12,7 402 208 000 2 663 629 13,6 resterande 30 kommunane låg under fylkesgjennomsnittet. Eide 53 60 30 -30 -50,0 54 298 000 1 809 933 -14,4 Averøy 95 79 86 7 8,9 184 579 000 2 146 267 9,1 Av kommunane med over 50 bustadomsetnadar i 2017 Gjemnes 33 27 29 2 7,4 53 255 000 1 836 379 7,4 var Sunndal den kommunen med lågast gjennom snittleg Tingvoll 32 39 32 -7 -17,9 49 885 000 1 558 906 58,2 kjøpesum, med 1,75 millionar kroner per omsetnad. Pris Sunndal 63 70 94 24 34,3 164 399 000 1 748 926 6,2 utviklinga frå 2016 til 2017 i gjennomsnittleg kjøpesum per Surnadal 55 57 90 33 57,9 159 930 000 1 777 000 27,3 omsetnad i kommunar med over 50 omsetnadar var best i Rindal 17 22 14 -8 -36,4 13 748 000 982 000 -15,7 Halsa 15 13 12 -1 -7,7 11 975 000 997 917 -16,9 Sykkylven, med ein vekst på 32,3 prosent, mens han var Smøla 27 25 31 6 24,0 48 754 000 1 572 710 40,7 svakast i Vestnes, med ein nedgang på 16,5 prosent. Aure 23 32 32 0 0,0 54 520 000 1 703 750 17,2 Møre og Romsdal 4 366 4 213 4 079 -134 -3,2 10 646 879 000 2 610 169 3,0 Landet 88 178 84 071 85 172 1 101 1,3 315 634 243 000 3 705 845 7,8

mrfylke.no/fylkesstatistikk 67 Kjelde:Vegtrafikksentralen Svært lite, men aukande omfang Timar stengt i undersjøiske tunnelar i Møre og Romsdal 2010–2017 av ikkje planlagde stengingar av 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Timar stengt Timar stengt Timar stengt Timar stengt Timar stengt Timar stengt Timar stengt Timar stengt undersjøiske tunnelar Fylke Ufor- Plan- Ufor- Plan- Ufor- Plan- Ufor- Plan- Ufor- Plan- Ufor- Plan- Ufor- Plan- Ufor- Plan- og veg Tunnelnavn utsett lagd utsett lagd utsett lagd utsett lagd utsett lagd utsett lagd utsett lagd utsett lagd 15 Figurane viser tal timar for ikkje planlagde og planlagde MR stengingar av undersjøiske tunnelar i Møre og Romsdal frå Fv 64 Atlanterhavstunnelen 3,7 0 5,2 0 1 0 3,4 0 2 0 1,5 1,3 5,4 0 3 0 SAMFERDSEL MR 2010 til 2017. Stengingar på under 15 minutt er ikkje med. Fv 653 Eiksundtunnelen 3,7 0 3,9 0 8,6 0 3,4 0 2 16,9 10,3 0 12,8 0 8 0 MR Tal timar som dei sju undersjøiske tunnelane var stengde på Rv 658 Ellingsøytunnelen 7,6 5 5 0 3,4 0,7 4,6 8 1,2 0 0,4 0 1,2 0,2 14,6 281,2 MR grunn av uføresette hendingar, var til saman mellom 20 og Fv 64 Fannefjordtunnelen 0,5 44,1 1,1 26 1,3 7,1 6 1,7 4,1 0 28 * 11,6 88,8 1,6 0 30 timar i året i perioden 2010 til og med 2014. Kvar tunnel MR var da i snitt stengd frå 2,8 til 4,2 timar i året. Frå 2015 til Rv 70 Freifjordtunnelen 0,3 2 2 0 6,4 0 1,6 2,6 17,5 0 5,5 1,3 5,8 0 24,4 1,8 MR 2017 auka talet til mellom 50 og 66 timar, i snitt mellom 7,1 Fv 658 Godøytunnelen 1,9 0 0,6 0 2 0,4 2,6 209,9 0 0 0,5 0 2,9 0 7,6 1,1 og 9,4 timar per tunnel per år. MR Rv 658 Valderøytunnelen 2,6 0,3 6 0 3,9 0 3,4 0 4,4 0 7 0 13,4 1,5 7,1 135,2 Alle tunnelane er stengde i nokre få timar kvart år på grunn 20,3 51,4 23,8 26 26,6 8,2 25 222,2 31,2 16,9 53,2 2,6 53,1 90,5 66,3 419,3 av ikkje planlagde stengingar, talet på timar varierer. Blant *Fannefjord-tunnelen vart rehabilitert og var stengd store delar av døgnet i 2015, og det registrerte talet timar for stengd tunnel er 6 446. Talet er usikkert, og det er difor ikkje med i statistikken. dei ikkje planlagde stengingane finn vi dramatiske hendingar som må løysast raskt. Den viktigaste årsaka til auken i ikkje planlagde stengingar er truleg trafikkauken. Kjelde: Vegtrafikksentralen Kjelde: Vegtrafikksentralen Timar med planlagd stenging av undersjøiske Timar med ikkje- planlagde stengingar av under- Dei planlagde stengingane har eit større omfang enn dei tunnelar i Møre og Romsdal 2010–2017 sjøiske tunnelar i Møre og Romsdal 2010–2017 ikkje planlagde. Vedlikehald og oppgradering av tunnelane er naudsynt, spesielt av undersjøiske tunnelar. Behovet for vedlikehald og oppgradering bestemmer omfanget av Timar Timar dei planlagde stengingane. Det høgste talet er frå 2017, : , da tunnelane var stengde i 419 timar på grunn av oppgrade- Planlagt 2016Planlagt 2015 ring av Ellingsøy- og Valderøy-tunnelen. Trafikkavviklinga skjedde med kolonnekøyring og ekstra buss- og hurtigbåt- tilbod. Fannefjord-tunnelen vart rehabilitert og var stengd store delar av døgnet i 2015, og det registrerte talet timar : , : Planlagt 2017 orutsett 2017 for stengd tunnel er 6 446. Talet er usikkert, og det er difor Planlagt 2010 Uf orutsett 2016 ikkje med i statistikken. Uf Planlagt 2011 : , 3 Planlagt 2012 orutsett 2015 : , Uf Planlagt 2014 : : , : , orutsett 2014 : , Uf Planlagt 201 orutsett 2013 MR Fv Atlanterhavstunnelen MR Fv Eiksundtunnelen MR Fv Atlanterhavstunnelen MR Fv Eiksundtunnelen Uf MR Rv Ellingsøytunnelen MR Fv Fanneordtunnelen MR Rv Ellingsøytunnelen MR Fv Fanneordtunnelen orutsett 2012 Uf Uforutsett MR Rv Freiordtunnelen MR Fv Godøytunnelen MR Rv Freiordtunnelen MR Fv Godøytunnelen Uforutsett orutsett 2011 MR Rv Valderøytunnelen MR Rv Valderøytunnelen Uf orutsett 2010 Uf

68 Kjelde: Atlanterhavstunnelen AS Kjelde: Atlanterhavstunnelen AS Trafikken i Atlanterhavstunnelen aukar Årlege passeringar for Totale inntekter – Atlanterhavstunnelen (kr) – og elbil mest Atlanterhavstunnelen Trafikken gjennom Atlanterhavstunnelen har hatt ein klar auke frå opninga i slutten av 2009. Talet på passeringar var vel 630 000 i 2010 og auka til vel 850 000 i 2017. Trafikken auka altså med 34 prosent på desse åtte åra frå 2010. Tala for elbilar i 2010 og 2011 er så små at dei ikkje er synlege i figuren ved sidan av. Det var berre 121 elbilar som passerte Atlanterhavstunnelen i 2010. Talet på elbilar gjennom tunnelen har auka kraftig etter kvart. Nær 200 000 elbilar l passeringa r

Ta passerte Atlanterhavstunnelen i 2017, noko som utgjorde 23 prosent av alle køyretøy gjennom tunnelen dette året. l passeringa r Ta Atlanterhavstunnelen krev inn bompengar på grunnlag av satsar for køyretøyet og frå sjåfør og passasjerar i bussar, bilar, motorsykkel og andre køyretøy. Inntektene frå bom- pengane auka frå 2010 til 2017, sjølv med gratis passeringar for elbilar og sjåførar (passasjerar i elbil må betale). Totalt antall køyretøy Elbil 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Kjelde:Statens vegvesen Inga merkbar endring i Kroner sykkelaktiviteten, tydeleg ver-avhengig El-bilTrafikkmengde på sykkel ved eksisterande tellepunkt 2013 - til og med 25. juni 2018 Totalt antall køyretøy 2018 For å få meir kunnskap om kor mykje vi syklar på bestemte 2013 2014 2015 2016 2017 (til 25.06.) plassar, er det sett opp teljarar som måler talet på syklande ÅDT SDT ÅDT SDT ÅDT SDT ÅDT SDT ÅDT SDT ÅDT SDT på enkelte punkt. Tabellen viser at det blir fleire og fleire Nørvasundbrua, Ålesund aust 82 115 179 245 175 255 152 230 149 224 X X punkt, og kunnskapen om sykkelaktiviteten blir betre. Tøndergård, Molde aust 70 123 82 131 76 121 51 86 37 85 81 148 Reknes, Molde vest 101 161 115 164 105 149 105 174 Tala viser dessverre at det er få som syklar, og at syklinga Nordsundet, Kristiansund nord 127 196 112 164 89 137 ikkje har nokon tydeleg positiv utvikling. Tala for både ÅDT Nørve, Ålesund 71 114 158 218 148 210 159 281 Elvadalen, Skodje 3 3 7 12 4 5 (årsdøgnstrafikk) og SDT (sommardøgntrafikk) svingar -my Eksetstranda, Volda 24 34 38 58 45 73 kje frå år til år. Tala for 2018 gjeld fram til og med 25. juni. Pebakken, Skåla Molde 31 40 24 35 18 24 Vi finn ein del relativt sett høge tal for SDT i 2018 saman- Sunndalsøra 127 176 106 177 likna med tidlegare år, sjølv om det berre er for juni. Våren Borgundvegen, Ålesund 50 78 60 93 og sommaren 2018 var det svært lite nedbør og uvanleg høge Tomra, Vestnes 12 16 12 15 temperaturar. Dette er truleg forklaringa på dei relativt sett Øran bru, Sunndal 38 67 36 55 høge SDT-tala, og viser kor veravhengig sykling er. Borgundfjordvegen, Ålesund 16 22 21 28 Rotevatn, Volda 104 204 69 123

ÅDT: Årsdøgntrafikk. Den totale trafikken i eit snitt eller på ein trafikklenke i løpet av eit kalenderår dividert med tal dagar i året SDT: Sommerdøgntrafikk: Den totale trafikken i eit snitt eller på ein trafikklenke i løpet av juni, juli og august dividert med 92 dagar mrfylke.no/fylkesstatistikk 69 Kjelde: Møre og Romsdal fylkeskommune Kjelde: Møre og Romsdal fylkeskommune Klar auke i totale passasjertal på buss Dei 10 mest nytta bussrutene i Passasjertal for rutebil i Møre og Romsdal frå Talet på kollektivreiser med rutebil i Møre og Romsdal viser Møre og Romsdal 2015–2017 2013–2017 ein klar auke frå 2013 til 2017. Det totale talet passasjerar HessaMagerholm var i 2013 i overkant av 7,7 mill. I 2017 var talet i underkant av 8,5 mill., ein auke på 9,4 prosent på fem år. I desse tala DjupdalenMoldeÅrølia ligg skoleskyss, som blir registrert med manuell teljeknapp. FRAM Ekspress Ålesund MoldeKr.sund Desse tala er noko usikre. Reisande med billett kjøpt med EKSPRESS Ålesund den nye mobilappen, som vart innført i juni 2017, blir også LerstadMagerholm registrert med teljeknapp. Desse tala er truleg for låge og er DaleLufthavnaVikan altså ei anna kjelde til usikkerheit. Skoleruter Ålesund al passasjerar T Fylkeskryssande reiser nordover der billetten er kjøpt VigraValderøya Ålesund via FRAM sine billettsystem, er også registrert. Talet på FRAM Ekspress Volda reisande gjekk noko ned frå 2013 til 2014, men har etter Ålesund det auka, og auken har skote fart frå 2016 til 2017. Det er SkarbøvikÅlesund sentrumLerstadbakken svært store forskjellar på ulike ruter i fylket. Ruta frå Hessa LangevågFiskarstrand via Ålesund sentrum, Åse sjukehus, Campus og Moa til SundeÅlesund Magerholm fraktar flest passasjerar. I 2013 var passasjer

talet i underkant av 1,3 mill. og det auka til 1,4 mill. i 2017. Denne ruta auka nær 11 prosent i perioden. Kjelde: Møre og Romsdal fylkeskommune Kjelde: Møre og Romsdal fylkeskommune Rundt om i heile fylket er det likevel mange døme på ru- Passasjertal på hurtigbåt i Passasjertal på utvalde ter med svært låge passasjertal. Ruta Åmelfot–Dalsbygda– Møre og Romsdal 2013–2017 hurtigbåtsamband 2014–2017 Folkestad i Volda kommune hadde eit passasjertal på 50 i 2013 og 70 i 2017.

565 000 passasjerar på hurtigbåtane Passasjertala på dei fire hurtigbåtsambanda i fylket har Målform Territorielle Miljø Krets og identitet Alkohol Anna variert noko i perioden 2013 til 2017. Toppåret var i 2015 r med 589 000 frakta passasjerar. I 2016 var det frakta litt færre – om lag 560 000 passasjerar. Passasjertala auka al passasjera

igjen i 2017 til om lag 565 000. T

al passasjerar T Sambandet Hareid–Valderøya–Ålesund har flest passasjerar. Desse utgjorde 44 prosent av passasjerane på hurtig- båtsambanda i fylket i 2017. Størst auke siste året var det på sambandet Ålesund–Langevåg. HareidValderøyaÅlesund ÅlesundLangevåg ÅlesundValderøyaNordøyane MoldeHelland/VestnesSekken

70 Kjelde: Ferjedatabanken Jamn og til dels sterk auke i Utvikling i ferjetrafikken 2010–2017 målt i ÅDT (PBE) på dei 10 største ferjesambanda ferjetrafikken i Møre og Romsdal i Møre og Romsdal i perioden 2010–2017 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Endring 2010–2017, prosent Molde-Vestnes 3 696 3 871 4 033 4 107 4 250 4 460 4 259 4 312 16,7 I Møre og Romsdal er det 24 ferjesamband. 20 av desse er Hareid-Sulesund* 3 033 3 147 3 306 3 272 3 455 3 385 3 330 3 356 10,6 fylkesvegferjer, og dei resterande fire er riksvegferjer. Det Festøya-Solavågen 2 613 2 745 2 872 2 959 3 039 3 133 3 193 3 241 24,0 er stor forskjell på kor mange personbileiningar på ferje Sykkylven-Magerholm* 3 182 3 338 3 349 3 248 3 192 3 212 3 198 3 223 1,3 (PBE) dei ulike sambanda transporterer. Åfarnes-Sølsnes* 2 153 2 240 2 264 2 278 2 414 2 082 2 329 2 493 15,8 Halsa-Kanestraum 1 438 1 560 1 661 1 877 2 042 2 187 2 288 2 439 69,6 Tala viser dei ti største sambanda i Møre og Romsdal, et- Aukra-Hollingsholmen* 1 239 1 272 1 370 1 357 1 494 1 617 1 579 1 518 22,5 ter PBE, eller årsdøgntrafikk (ÅDT) som blir nytta elles på Volda-Folkestad 1 896 1 970 1 974 1 492 1 437 1 326 1 265 1 222 -35,5 vegtrafikken. Tabellen syner at fleire samband har hatt ein *Seivika-Tømmervåg 848 863 887 910 953 977 1 009 1 058 24,8 sterk vekst i ÅDT i perioden. Den desidert største veksten Eidsdal-Linge* 676 681 690 708 748 789 820 855 26,5 hadde riksvegferjesambandet Halsa – Kanestraum med 70 Totalt 20 774 21 687 22 406 22 208 23 024 23 168 23 270 23 717 14,2 prosent. Det einaste sambandet med nedgang i trafikken i *Fylkesvegsamband 11 131 11 541 11 866 11 773 12 256 12 062 12 265 12 503 12,3 perioden er riksvegferjesambandet Volda – Folkestad, der Kjelde: Ferjedatabanken ÅDT er redusert med 36 prosent. Årsaka til denne reduksjo- Utvikling i ferjetrafikken 2010–2017 målt i ÅDT (PBE) på dei 10 største ferjesambanda i Møre og Romsdal nen er at Kvivsvegen vart opna, og trafikantar på E39 fekk dermed ein alternativ veg frå Sogn og Fjordane til Møre og Romsdal.

Tala frå 2017 syner at tre av dei fem største sambanda er fylkesvegferjer. Det største fylkeskommunale sambandet målt i ÅDT per 2017 er Hareid – Sulesund. Likevel er det slik, som tabellen viser, at dette sambandet har hatt ein reduksjon i frakta PBE, noko som sannsynlegvis skuldast lågare aktivitet i næringslivet i området. Endringa i ÅDT på sambandet Aukra – Hollingsholmen heng tett saman med aktiviteten på Ormen Lange-anlegget. Reduksjonen i 2015 på sambandet Åfarnes – Sølsnes skuldast stengd tunnel ved rehabilitering av Fannefjordtunnelen.

Frå 2010 har trafikken, målt i ÅDT, auka frå 20 774 til 23 717 ÅDT på dei ti største sambanda, ein auke på 14 prosent. Dette betyr at trafikken på desse sambanda samla MoldeVestnes HareidSulesund* FestøyaSolavågen SykkylvenMagerholm* ÅfarnesSølsnes* var nær 3 000 PBE høgare i snitt per dag i 2017 enn i 2010. HalsaKanestraum AukraHollingsholmen* VoldaFolkestad *SeivikaTømmervåg EidsdalLinge*

SykkylvenMagerholm* ÅfarnesSølsnes* HareidSulesund* FestøyaSolavågen *SeivikaTømmervåg EidsdalLinge* *Fylkesvegsamband AukraHollingsholmen* VoldaFolkestad

Molde Vestnes Hareid Sulesund Magerholm Sykkylven Festøya Solavågen Halsa Kanestraum Åfarnes Sølsnes mrfylke.no/fylkesstatistikk 71

MoldeVestnes HareidSulesund* FestøyaSolavågen SykkylvenMagerholm* ÅfarnesSølsnes* HalsaKanestraum AukraHollingsholmen* VoldaFolkestad *SeivikaTømmervåg EidsdalLinge* Kjelde: FRAM/Møre og Romsdal fylkeskommune Kjelde: FRAM/Møre og Romsdal fylkeskommune Mindre kundekontakt på telefon, meir Tal telefonar ringt inn til Tal visningar og søk på nettsida bruk av digitale plattformer FRAM kundesenter 2015–2017 frammr.no 2015–2017 Totalt 70 647 kundar vende seg til FRAM kundesenter i 2017. Av desse vart 62 262 samtaler handsama. Det var vel 13 prosent færre som kontakta kundesenteret i 2017 enn året før. Talet på kontaktar er halvert frå 2012. Årsakene er mest truleg digitaliseringa som skjer i samfunnet og den satsinga FRAM har hatt på elektroniske kanalar som reiseplanleggar på internett, mobilapp og skjermar

l telefonar l

rundt om i fylket. Kundane kan søke i reiseplanleggaren, Ta

al telefonar al

T finne rutetider, fylle på reisekort, sjekke trafikkmeldingar osv. på frammr.no. Bruken av nettsida har auka kraftig etter at FRAM-merkevara vart lansert. Det er venta at kundane sin bruk av elektroniske kanalar vil fortsette å auke. Tal sidevisningar frammr.noTal søk i reiseplanleggar Mobilappen FRAM vart lansert i juli 2017. Dette er den første kollektivappen der kundane kan søke i reiseplanleggar, kjøpe billett og sjekke sanntidsinformasjon for buss, hurtigbåt og ferje i ein og same mobilapp for heile fylket.

Appen vart godt tatt imot av marknaden etter lanseringa i Kjelde: FRAM/Møre og Romsdal fylkeskommune Kjelde: FRAM/Møre og Romsdal fylkeskommune 2017. Mange bruker appen til reisesøk, og 421 612 søk vart Bruk av mobilappen FRAM 05.07–31.12.2017 Tal reisande med Travel like the locals, registrert frå oppstart i juli til desember i 2017. 2016 og 2017

Auke i turistsatsinga «Travel like the

locals» – ei verdiaukande teneste «Travel like the locals» vart lansert sommaren 2016. Møre Antall rutesøk og Romsdal fylkeskommune utvikla i samarbeid med de- stinasjonsselskapa i fylket ei rekke pakketurar med kollek-

Antall kjøpte billettar e tivtransport til dei mest kjende turistmåla i fylket. Turane

sand kan kjøpast på nett og over disk hos turistinformasjonen. i re

al al

Det er ikkje oppretta eigne ruter for dette konseptet, turane T Antall nedlastingar utnyttar ledig kapasitet om sommaren. Inntektene frå desse turane auka frå 1,75 mill. kroner i 2016 til 2,8 mill. kroner i 2017.

Tal

72 Kjelde: SSB Auke i trafikkulykker i Møre og Romsdal Personar drepne i trafikken etter trafikantgruppe, 2017 Førebelse tal viser 106 drepne i vegtrafikkulykker i Noreg Dødsulykker Personar drepne Førerar/ Førerar/ i 2017. Dette er det lågaste talet på drepne i vegtrafikken passasjerar passasjerar i Noreg på 70 år. Den positive utviklinga nasjonalt gjaldt Bil- Bil- på lett på annan Fot Akande Andre I alt I alt førarar passasjerar motorsykkel motorsykkel Moped Sykkel gjengarar o.l. trafikantar dessverre ikkje for Møre og Romsdal i 2017, for her vart sju Møre og Romsdal 7 7 1 2 0 2 1 0 1 0 0 drepne i trafikken siste år mot fem i 2016. Sogn og Fjordane 5 5 3 0 0 0 0 2 0 0 0 Sør-Trøndelag 7 7 7 0 0 0 0 0 0 0 0 På landsbasis har det vore ein reduksjon i talet på drepne Landet 102 106 51 12 2 18 1 9 11 0 2 for alle trafikantgrupper frå 2016 til 2017. Samlegruppa Kjelde: SSB «Andre trafikantar» (ATV, traktor, snøscooter m.m) utgjer Personar skadde totalt i trafikken etter trafikantgruppe, 2017 den største nedgangen. Ulykker Personar skadd Førerar/ Førerar/ Dersom vi ser på tal omkomne og hardt skadde i trafikken passasjerar passasjerar for eittårige aldersgrupper, finn vi at risikoen var størst for Bil på lett på annan Fot Andre I alt I alt Bilførarar passasjerar motorsykkel motorsykkel Moped Sykkel gjengarar Akande o.l. trafikantar 16-åringane med 43 omkomne og hardt skadde per 100 000 innbyggarar i landet i 2017. Tal Prosent Tal Prosent Tal Prosent Tal Prosent Tal Prosent Tal Prosent Tal Prosent Tal Prosent Tal Prosent Det vart i 2017 registrert 254 ulykker med personskade i Møre og 254 304 172 56,6 56 18,4 12 3,9 20 6,6 8 2,6 15 4,9 17 5,6 0 0,0 4 1,3 Møre og Romsdal, 25 fleire enn i 2016. Talet på skadde totalt Romsdal Sogn og 96 127 64 50,4 42 33,1 2 1,6 6 4,7 2 1,6 2 1,6 4 3,1 0 0,0 5 3,9 var 304, sju færre enn i 2016. Men skil vi ut talet som vart Fjordane hardt skadde (livstruande eller fått varig men), finn vi ein Sør-Trøndelag 254 329 147 44,7 64 19,5 7 2,1 20 6,1 22 6,7 41 12,5 22 6,7 0 0,0 6 1,8 auke frå 27 i 2016 til 40 i 2017. Landet 4 086 5 262 2 551 48,5 1 127 21,4 134 2,5 318 6,0 241 4,6 410 7,8 378 7,2 8 0,2 95 1,8 Kjelde: SSB/NTP Bilførarane utgjorde 57 prosent av dei skadde, bilpassa 200420052006200720082009201020112012201320142015201620172018201920202021202220232024202520262027202820292030 Drepne og hardt skadde i Møre og Romsdal 2004–2016 og målkurve for utvikling fram til 2030 sjerane 18 prosent og motorsyklistane (inkl. lett) 11 prosent. Syklistar og fotgjengarar stod for 14 prosent til saman. 15 personar vart skadde i sykkelulykker i 2017 mot 10 i 2016. Stortinget har gjennom NTP 2018–2029 fastsett mål for trafikksikkerheit. Målet om maksimalt 350 drepne og hardt skadde innan 2030 krev systematisk arbeid og økonomiske rammer. For fylket vårt er målet 59 prosent reduksjon i talet på drepne og hardt skadde i 2030 samanlikna med gjennomsnitt for 2004–2016.

Drepne og hardt skadde MålkurveRiksveg FylkesvegKommunal veg

Drepte og hardt skaddeMK-forhold Ev+Rv Fv Kv mrfylke.no/fylkesstatistikk 73

Hareid Sulesund Magerholm Sykkylven Festøya Solavågen Halsa Kanestraum Åfarnes Sølsnes Kjelde: SSB Nedgang i netto driftsresultat for Økonomiske indikatorar frå 2017 for kommunane i Møre og Romsdal (konsernnivå)

kommunane i Møre og Romsdal I kroner per Innbyggar I prosent av brutto driftsinntekt Netto driftsresultat er den leiande indikatoren for den øko- Netto drifts- Netto drifts Rente- Disposisjons- 16 nomiske statusen i ein kommune. I 2017 var gjennomsnitt- Frie inntekter resultat Netto lånegjeld resultat Netto lånegjeld eksponert gjeld fond leg netto driftsresultat på 3,3 prosent for kommunane, ei Molde 50 325 3 232 111 363 3,7 129,1 108,0 5,2 KOMMUNEØKONOMI svekking på 5,7 prosent frå 2016. Korrigert for Aukra kom- Ålesund 49 576 4 123 78 040 5,1 96,5 69,1 0,8 mune er netto driftsresultat for Møre og Romsdal i 2017 på Kristiansund 51 416 812 84 053 1,0 100,8 65,5 0,2 Vanylven 63 682 5 060 66 545 5,0 65,1 45,8 9,2 2,2 prosent. I alt 16 kommunar har eit netto driftsresultat Sande 65 099 2 626 86 231 2,6 86,0 56,4 0,0 som er lågare enn tilrådinga frå Teknisk beregningsutvalg Herøy 53 118 1 195 82 326 1,6 110,1 86,3 6,1 (TBU) på 1,75 prosent. Det gir grunn til uro med tanke på Ulstein 52 676 594 165 014 0,7 199,8 169,5 5,6 at kommunane i 2016 og 2017 hadde ekstraordinære inn- Hareid 53 797 256 65 801 0,3 79,9 54,0 3,4 tekter. Kommunane har auka utgiftene sine gjennom auka Volda 55 460 4 475 106 339 4,6 110,4 92,4 10,3 drift og investeringar. Dette gjer at vi no ser ein nedgang i Ørsta 53 431 847 75 196 1,1 95,2 71,5 7,9 netto driftsresultat. I alt 20 av kommunane leverer resultat Ørskog 61 146 2 115 130 142 2,2 133,7 118,0 1,3 over tilrådinga frå TBU. Norddal 72 366 11 644 153 841 8,9 117,4 105,7 0,0 Stranda 58 354 4 722 155 938 5,3 174,2 135,1 1,3 Dei største sektorane er helse og omsorg, grunnskole og Stordal 80 094 -2 131 134 447 -1,8 113,7 97,7 6,2 barnehage. Saman står desse sektorane for 76,5 prosent av Sykkylven 53 276 1 231 64 141 1,8 91,7 71,3 3,9 kommunen sine driftsutgifter. Det er ein markant auke for Skodje 54 987 3 060 69 799 3,8 86,6 79,8 10,6 dei tre største kommunane i fylket på helse og omsorg, mens Sula 54 943 981 87 433 1,3 117,3 79,8 12,3 Giske 52 468 1 732 110 300 2,3 147,4 112,6 0,5 det er uendra på grunnskolesektoren og ein tilbakegang på Haram 52 957 1 479 92 965 2,0 127,4 100,3 2,0 barnehage. Møre og Romsdal bruker om lag 10 prosent meir Vestnes 52 279 881 58 075 0,9 58,5 46,3 0,8 på sektoren helse og sosial enn landet utanom Oslo, mens Rauma 56 495 2 034 97 489 2,4 114,8 98,0 1,2 bruken er tilnærma uendra på dei to andre nemnde sekto- Nesset 60 913 1 319 103 335 1,3 100,8 78,7 2,3 rane. Når ein ser at kostnadane veks årleg, så indikerer det Midsund 66 851 -3 010 81 679 -3,1 82,9 66,5 1,7 også at kommunane må gjere omfattande grep for å levere Sandøy 71 994 2 743 149 622 2,6 143,1 110,1 23,7 berekraftige tenester til innbyggarane i åra som kjem. Aukra 57 419 34 249 122 484 21,4 76,4 57,2 72,7 Fræna 54 886 6 578 65 880 7,4 74,3 43,3 7,9 Kommunane i Møre og Romsdal hadde færre midlar på Eide 59 469 -2 901 88 836 -3,3 101,1 84,8 4,8 disposisjonsfond i 2017. Sjølv om snittet for kommunane i Averøy 53 920 887 83 475 1,1 107,7 85,7 3,9 Møre og Romsdal låg over tilrådd minste margin på 5 pro- Gjemnes 61 586 2 510 58 886 2,8 65,2 49,5 8,4 sent, viser oppstillinga at heile 16 kommunar hadde lågare Tingvoll 64 057 4 464 98 702 4,3 95,9 72,5 5,9 margin enn det som er tilrådd. Dette var tilfelle i ei tid då Sunndal 55 689 2 496 70 623 2,1 60,0 47,1 15,3 Surnadal 57 175 1 609 57 595 1,7 61,4 48,3 8,2 kommunane hadde hatt ekstraordinære inntekter. Rindal 64 069 3 359 76 399 3,2 71,9 52,4 10,1 Halsa 71 365 3 737 84 464 3,2 73,2 62,6 13,7 Smøla 64 826 -1 467 120 460 -1,3 103,1 73,6 6,0 Aure 67 433 -370 69 382 -0,3 62,8 42,1 14,1 Møre og Romsdal 54 258 2 836 89 961 3,3 103,1 78,8 6,5 Landet utan Oslo 53 619 3 124 71 107 3,7 84,5 59,4 9,9

74 Kjelde: SSB Møre og Romsdal kan vise til ein årleg vekst i disposisjons- Netto driftsutgifter som del av totale driftsutgifter i prosent 2016–2017 fond, men hadde markert lågare nivå enn landet utan Oslo. Konsekvensen av låge disponible midlar er at kommunane Eigedoms Grunnskole- Helse- og er meir sårbare, og då heilt avhengige av å få drifta til Sosialsektoren Barnevern Administrasjon Kultursektoren forvaltning Barnehage sektor omsorg å gå i balanse for å levere eit berekraftig tilbod til innbyggarane sine, og for å unngå eit meirforbruk. Låge eller 2016 2017 2016 2017 2016 2017 2016 2017 2016 2017 2016 2017 2016 2017 2016 2017 ingen tilgjengelege midlar vil, ved ein auke i rentekost- Molde 7,3 8,5 2,8 3,5 6,6 4,3 3,8 3,8 9,5 9,2 15,5 15,2 21,4 21,4 40,4 41,5 nadane, medføre endring i driftsnivået i kommunane, og Ålesund 5,0 5,1 4,0 5,1 6,1 3,0 2,9 2,9 7,8 7,8 17,0 16,8 23,0 23,1 37,8 39,4 konsekvensen av det er færre midlar til tenestetilbodet til Kristiansund 5,2 4,8 3,1 3,2 7,2 6,3 3,8 4,0 7,7 8,3 14,2 13,3 22,4 22,6 40,6 42,4 Vanylven 6,0 4,8 6,3 6,4 8,0 8,4 2,7 3,0 7,4 7,6 10,9 9,3 22,5 22,7 34,9 35,5 innbyggarane. Tabellen viser at snittet for disposisjonsfond Sande 1,9 2,6 1,3 1,3 10,0 9,3 1,8 2,2 7,8 8,7 9,3 9,7 23,7 22,4 48,0 44,9 i Møre og Romsdal, korrigert for Aukra kommune, er på 6,1 Herøy 5,0 4,6 2,7 2,7 8,1 7,8 4,5 4,4 9,3 9,1 13,8 13,3 24,5 23,3 36,3 36,0 prosent. Dette er 38 prosent lågare enn landet utan Oslo. Ulstein 5,0 6,0 4,4 3,9 7,5 7,6 3,3 3,5 6,0 6,4 16,0 16,1 29,8 28,1 28,6 28,9 Hareid 3,3 3,6 3,3 3,7 7,3 7,2 2,4 2,5 9,0 9,0 17,0 15,8 26,3 24,2 35,2 33,6 Høgaste netto lånegjelda i landet Volda 4,5 5,0 3,2 4,3 7,9 7,6 2,0 2,2 8,3 8,8 13,3 13,0 25,4 24,5 37,9 37,1 Ørsta 3,1 3,3 3,0 2,2 5,8 6,0 2,8 2,6 8,1 7,7 15,6 15,9 23,4 23,4 38,9 39,9 Møre og Romsdal har eit snitt på netto lånegjeld i prosent Ørskog 5,7 6,2 2,1 2,3 9,6 7,4 3,6 4,9 10,0 9,0 13,4 13,6 19,6 21,0 36,8 36,1 av brutto driftsinntekter på 103. I landet utan Oslo er denne Norddal 1,1 1,3 1,1 1,1 10,7 13,4 3,2 3,6 8,4 10,9 7,6 6,3 23,6 23,4 42,0 41,5 prosenten på 84. Gjeldsnivået tyder på at kommunane over Stranda 1,2 1,2 1,4 1,6 7,2 6,6 2,4 2,4 8,1 7,8 10,8 11,2 27,1 26,2 39,6 39,4 lengre tid har nytta moglegheitene som ligg i den histo- Stordal 1,6 2,1 0,8 1,0 9,3 8,3 2,5 2,4 3,9 4,0 8,3 8,9 20,7 20,4 38,2 39,1 risk låge renta, til å investere og bygge opp kostnadsnivået. Sykkylven 3,6 4,3 2,1 2,0 7,1 6,9 3,4 3,4 6,6 6,4 15,1 15,5 25,8 25,5 35,5 34,9 Kommunane har i liten grad nytta høvet til å justere ned Skodje 5,5 7,0 3,8 3,7 7,1 6,4 2,1 2,3 8,1 8,1 16,1 15,0 22,6 22,7 35,6 35,7 lånenivået. Dei har heller ikkje spart i tider med historisk Sula 2,1 2,8 4,2 4,5 7,0 6,1 2,4 2,2 5,2 5,1 20,5 19,5 25,2 24,7 34,8 35,8 låg rente og ekstraordinære inntekter. Det gir grunn til uro, Giske 2,6 3,1 2,8 3,0 7,2 6,8 2,3 2,0 7,2 6,6 19,1 19,3 29,4 28,4 30,8 31,7 når ein veit at det er utsikt til fleire rentehevingar dei to Haram 4,6 4,1 2,5 2,3 6,0 6,4 3,0 2,6 6,2 6,6 14,6 14,9 25,7 25,1 39,5 41,1 Vestnes 4,2 4,8 2,8 2,4 5,6 5,5 2,5 2,4 3,7 3,6 9,6 9,6 18,1 17,8 52,6 51,5 neste åra. Kommunane bør ta høgd for renteauke framover Rauma 2,3 1,6 1,9 2,0 7,5 6,5 3,3 3,3 7,9 8,0 12,5 12,7 21,7 22,0 42,7 44,0 og dei bør bu seg på effekten av ein auke i området 1 til 3 Nesset 5,8 5,6 1,3 1,5 9,3 8,6 2,8 3,3 9,9 9,7 10,5 10,2 23,4 23,4 43,9 45,0 prosent. Midsund 3,9 3,4 2,9 2,8 11,1 10,0 1,7 1,4 8,5 8,4 12,5 12,6 22,6 23,2 39,4 40,7 Sandøy 1,4 2,7 1,0 1,4 16,3 13,7 2,6 2,8 9,1 9,1 10,2 9,8 22,3 23,4 38,0 37,7 Økonomiske indikatorar for 2017 syner netto lånegjeld og Aukra 6,0 5,4 1,3 7,7 9,0 7,5 3,6 3,1 10,2 8,5 11,7 9,9 23,0 20,4 30,8 29,3 renteeksponert gjeld i prosent av brutto driftsinntekter Fræna 3,6 1,6 4,0 3,0 7,2 8,0 1,8 1,8 6,5 6,8 13,6 14,5 26,7 27,4 37,4 38,2 for kommunane i Møre og Romsdal. Tala viser at nokre av Eide 1,3 0,9 3,9 3,9 7,7 7,7 2,6 2,2 9,2 8,9 14,6 14,4 28,7 29,8 38,8 37,3 kommunane har ein vesentleg auke i renteeksponert gjeld i Averøy 4,3 4,4 3,2 3,8 6,3 6,5 1,9 1,8 8,8 8,5 14,1 12,9 28,4 28,7 35,6 36,0 perioden. Til dømes har Sandøy ein auke på om lag 55 pro- Gjemnes 2,2 3,3 3,6 3,6 8,3 7,8 3,5 3,3 7,8 7,8 13,1 13,4 23,4 22,3 38,9 37,7 sent og Rauma ein auke på 46 prosent i perioden 2016–2017. Tingvoll 3,9 4,8 3,4 3,4 9,6 8,5 3,7 3,9 9,7 9,1 11,4 11,8 22,5 22,4 37,1 37,2 Sunndal 7,5 7,1 1,8 1,6 8,8 7,8 4,7 4,3 9,9 9,6 10,5 10,5 21,3 20,6 41,3 40,6 Surnadal 4,9 4,8 2,4 2,8 6,8 6,9 4,6 4,8 8,8 8,7 12,6 12,5 22,4 22,4 41,3 41,1 Rindal 3,3 4,1 2,4 2,4 10,2 9,5 4,3 6,2 10,8 12,4 9,9 9,5 19,4 17,3 44,7 43,1 Halsa 5,3 6,5 2,1 2,4 9,8 9,3 3,2 2,9 10,1 9,9 8,3 8,4 18,9 19,2 40,2 36,2 Smøla 1,1 1,2 2,1 1,8 9,8 9,0 5,5 5,7 10,2 8,9 8,5 8,5 24,5 21,3 42,7 40,8 Aure -1,9 -1,5 2,2 0,3 11,6 11,3 2,9 2,7 8,3 7,6 9,6 9,4 26,4 25,3 40,2 41,7 Møre og Romsdal 4,4 4,6 3,0 3,4 7,4 6,4 3,1 3,1 8,0 8,0 14,3 14,0 23,7 23,4 38,6 39,1 Landet utan Oslo 5,8 6,1 3,6 3,9 7,2 6,9 3,9 3,9 8,9 8,9 14,6 14,4 23,7 23,2 36,1 35,7 mrfylke.no/fylkesstatistikk 75 Kjelde: SSB Svak inntektsauke i 2016 Hovudpostar frå likninga for busette personar 17 år og eldre, 2016

Hovudpostar frå likninga viser median og kjønnsfordelte Inntekt i prosent av landet, Gj.snittsinntekt gjennomsnittsinntekter for innbyggarar 17 år og eldre i Bruttoinntekt Gjennomsnittleg bruttoinntekt begge kjønn kvinner i prosent av kommunane i fylket. Bruttoinntekta er alle lønns-, næ- gj.snittsinntekt Median Begge kjønn Menn Kvinner Median Gjennomsnitt menn 17 rings-, pensjons- og kapitalinntekter. I 2016 var median Molde 395 600 440 200 514 800 365 900 104,1 99,8 71,1 HOVUDPOSTAR FRÅ LIKNINGA bruttoinntekt (midtverdien om ein sorterer alle bruttoinn- Ålesund 383 500 440 000 521 500 355 400 100,9 99,7 68,1 tektene i fylket stigande) på 370 600 kroner. Kristiansund 362 200 418 300 496 400 338 500 95,3 94,8 68,2 Vanylven 333 300 396 100 488 000 300 800 87,7 89,8 61,6 Endringa i median bruttoinntekt frå 2015 til 2016 var berre Sande 358 100 398 300 493 000 297 100 94,2 90,3 60,3 på 1,1 prosent, noko som er lågare enn tidlegare år og truleg Herøy 359 500 445 700 582 200 305 100 94,6 101,0 52,4 heng saman med situasjonen innan dei olje- og gassrela- Ulstein 373 700 437 900 525 500 339 200 98,3 99,3 64,5 terte næringane i fylket på det tidspunktet. Også for landet Hareid 352 800 401 000 490 600 307 100 92,8 90,9 62,6 samla var endringa frå 2015 til 2016 lågare enn tidlegare Volda 353 500 382 600 439 100 323 800 93,0 86,7 73,7 år, men høgare enn i Møre og Romsdal. Median bruttoinn- Ørsta 374 600 415 200 498 900 328 400 98,5 94,1 65,8 tekt var i 2016 380 200 kroner for landet. Av kommunane Ørskog 376 900 403 400 465 500 337 600 99,1 91,4 72,5 var det høgast median bruttoinntekt i Molde, med 395 600 Norddal 349 100 420 500 490 800 350 800 91,8 95,3 71,5 Stranda 364 100 410 100 481 800 334 000 95,8 93,0 69,3 kroner og lågast i Halsa med 328 500 kroner. Stordal 343 000 371 900 432 700 313 600 90,2 84,3 72,5 Gjennomsnittleg bruttoinntekt i 2016 var 419 900 kroner Sykkylven 371 300 399 300 467 000 329 800 97,7 90,5 70,6 Skodje 387 600 417 200 498 300 332 900 101,9 94,6 66,8 i Møre og Romsdal og 441 200 for landet sett under eitt. Sula 377 100 421 000 504 900 331 000 99,2 95,4 65,6 Gjennomsnittsinntekta var høgare både for menn og kvin- Giske 385 300 446 100 563 600 323 000 101,3 101,1 57,3 ner på landbasis enn ho var i Møre og Romsdal. På lands- Haram 367 300 414 600 514 500 307 700 96,6 94,0 59,8 basis var gjennomsnittleg bruttoinntekt for menn 522 900 Vestnes 348 500 391 200 454 700 320 300 91,7 88,7 70,4 kroner, mot 501 800 kroner i Møre og Romsdal. For kvinner Rauma 358 700 403 400 475 600 329 000 94,3 91,4 69,2 var gjennomsnittleg bruttoinntekt på landsbasis 359 000 Nesset 359 800 389 600 458 000 317 300 94,6 88,3 69,3 kroner, mot 334 700 kroner i fylket. Midsund 348 800 418 600 532 600 299 900 91,7 94,9 56,3 Sandøy 376 700 467 200 629 300 302 500 99,1 105,9 48,1 Gjennomsnittleg bruttoinntekt for begge kjønn var høgast Aukra 380 300 431 900 531 700 328 600 100,0 97,9 61,8 i Sandøy, Giske og Herøy, alle tre over landsgjennomsnit- Fræna 379 700 422 500 510 900 330 800 99,9 95,8 64,7 tet, mens ho var lågast i Halsa, Tingvoll og Stordal. Ein Eide 378 700 420 900 505 700 333 000 99,6 95,4 65,8 finn att dei same kommunane på botn og toppen når det Averøy 368 200 431 700 532 300 326 700 96,8 97,8 61,4 gjeld gjennomsnittleg bruttoinntekt for menn. Det var sju Gjemnes 376 500 408 000 481 400 330 400 99,0 92,5 68,6 Tingvoll 333 500 367 800 414 300 317 600 87,7 83,4 76,7 kommunar i fylket som låg over landsgjennomsnittet for Sunndal 363 800 403 900 474 600 329 400 95,7 91,5 69,4 menn, men berre ein, Molde, som låg over landssnittet for Surnadal 350 700 380 600 443 500 314 800 92,2 86,3 71,0 kvinner. Gjennomsnittleg bruttoinntekt for kvinner i Molde Rindal 351 200 382 800 436 000 329 200 92,4 86,8 75,5 var 365 900 kroner. Lågast var bruttoinntekta for kvinner i Halsa 328 500 358 500 410 800 303 300 86,4 81,3 73,8 Sande med 297 100 kroner. Smøla 349 800 411 000 502 300 316 000 92,0 93,2 62,9 Aure 349 800 396 000 463 100 325 400 92,0 89,8 70,3 Møre og Romsdal 370 600 419 900 501 800 334 700 97,5 95,2 66,7 Landet 380 200 441 200 522 900 359 000 100,0 100,0 68,7

76 Kjelde: SSB Stor kjønnsubalanse i offentleg sektor Indikatorar for kjønnslikestilling – skår for Møre og Romsdal og landet, 2016

I desember kvart år publiserer Statistisk sentralbyrå sin Del barn 1–5 år i barnehage likestillingsindeks. Møre og Romsdal er blant dei fylka som Kjønnsfordeling blant kommunestyrerepresentantar kjem lågast på fylkesrangeringa. I 2017 (tala er frå 2016) Forholdet mellom kvinner og menn med høgare utdanning skårar vi lågare enn landsgjennomsnittet på ti av tolv 18 indikatorar. Forholdet mellom kvinner og menn i arbeidsstyrken LIKESTILLING OG DEMOKRATI

Forholdet mellom menn og kvinners bruttoinntekt Indikatorane er basert på tilgjengeleg registerstatistikk på kommunenivå. SSB reknar ut ein skår som går frå 0 til 1. Forholdet mellom menn og kvinners deltidsarbeid Del fedre som tar heile fedrekvoten Jo nærare skåren er til verdien 1, jo høgare er graden av eller meir av foreldrepengeperioden målt likestilling. Grad av kjønnsbalansert næringsstuktur

Frå år til år er forskjellane relativt små, men over tid har Kjønnsbalanse i otentleg sektor enkelte av indikatorane hatt ei betydeleg utvikling. På åtte Kjønnsbalanse i privat sektor av tolv indikatorar er skårane høgare i dag enn da indeksen Kjønnsfordeling blant leiarar Møre og Romsdal først vart laga i 2008, både for landet og Møre og Romsdal. Grad av kjønnsbalanserte utdanningsprogram Størst framgang har det vore i kjønnsfordeling blant leia- i videregåande skole Landet , , , , ,, rar, der også Møre og Romsdal no nærmar seg landsgjen- Kjelde: SSB nomsnittet. I 2008 var delen kvinner blant leiarar i Møre og Romsdal 29,4 prosent. Dette har auka til 33,7 prosent i 2016. Kvinnedel sysselsette i offentleg og privat sektor, etter bustadskommune, 2016 Averøy Landsgjennomsnittet det året var 35,3 prosent. Sande Rindal Herøy Den indikatoren som Møre og Romsdal kjem svakast ut på Eide Sandøy samanlikna med landsgjennomsnittet, er kjønnsbalansen i Stordal Halsa offentleg sektor. Ikkje noko anna fylke har ein meir kvinne Hareid Midsund dominert offentleg sektor enn Møre og Romsdal. I privat Nesset Aukra sektor er det noko betre. Med ein kvinnedel på 33,2 prosent Fræna Vanylven er Møre og Romsdal ikkje blant dei dårlegaste fylka, men Ørsta Sunndal likevel ein del under landsgjennomsnittet på 36,6 prosent. Skodje Smøla Sula Averøy er kommunen i Møre og Romsdal med høgast del Norddal Aure kvinner som arbeider i offentleg sektor. Av dei sysselsette Sykkylven Gjemnes i offentleg sektor i kommunen utgjer kvinner (20–66 år) Haram Stranda 84,1 prosent. Volda er kommunen kor andelen kvinner av Surnadal Giske dei som er sysselsette i offentleg sektor er lågast, med 67,9 Vestnes Ørskog prosent. Kommunen kor kvinnene utgjer høgst andel av dei Ulstein Rauma sysselsette i privat sektor er Sykkylven, kor 37,3 prosent av Tingvoll Kristiansund Oentleg sektor dei sysselsatte i privat sektor er kvinner. Ålesund Molde Volda Privat sektor Prosent mrfylke.no/fylkesstatistikk 77 Kjelde: SSB Underrepresentasjon i kommunestyra Kommunestyrerepresentantar etter alder og kjønn, kommunevalet 2015 Resultata frå kommunevalet i 2015 viser at både kvinner, unge og eldre er underrepresentert i kommunestyra. Valet i 2015 gav ein samla kvinnedel i kommunestyra på 38,2 18–29 30–39 40–49 50–59 60+ prosent, ein auke på 2,3 prosentpoeng frå valet i 2011. Med 38,2 prosent ligg Møre og Romsdal nær landsgjennom Menn Kvinner Menn Kvinner Menn Kvinner Menn Kvinner Menn Kvinner Totalt Kvinnedel % Del under 30 år % Del 60 år og eldre %

snittet som er 39,0. Molde 0 3 4 4 6 6 7 7 7 3 47 48,9 6,4 21,3 Ålesund 8 2 1 3 4 4 10 4 7 6 49 38,8 20,4 26,5 Samla sett ligg kommunane i Møre og Romsdal også nær Kristiansund 2 3 3 4 11 4 4 5 6 3 45 42,2 11,1 20,0 landsgjennomsnittet i talet på kommunestyrerepresentantar Vanylven 0 0 5 4 1 4 3 1 3 0 21 42,9 0,0 14,3 i alderen 18 til 29 år, med 8,9 prosent mot 9,3 prosent na- Sande 0 0 0 1 3 3 5 3 6 0 21 33,3 0,0 28,6 sjonalt. Til samanlikning utgjer gruppa 18–29 år rundt 19 Herøy 0 4 1 1 4 2 4 4 9 4 33 45,5 12,1 39,4 prosent av dei røysteføre i Møre og Romsdal. Ulstein 0 0 0 3 9 1 6 2 2 2 25 32,0 0,0 16,0 Hareid 1 3 3 2 3 4 2 1 1 1 21 52,4 19,0 9,5 Fleire unge kvinner enn unge menn er med i kommunestyra Volda 2 1 3 1 2 2 7 4 5 0 27 29,6 11,1 18,5 i Møre og Romsdal. I alderen 18–29 år er det 42 kvinner mot Ørsta 3 0 2 4 5 3 7 1 4 4 33 36,4 9,1 24,2 38 menn. I gruppa 30–39 år er det 71 kvinner og 61 menn. Ørskog 0 0 0 3 3 1 7 1 1 1 17 35,3 0,0 11,8 Dette ser ut til å vere trenden også i dei fleste andre fylka. Norddal 1 1 1 1 3 2 2 1 5 0 17 29,4 11,8 29,4 Stranda 0 1 1 1 7 5 6 1 3 0 25 32,0 4,0 12,0 Det er svært stor forskjell mellom kommunane i kor stor Stordal 0 2 1 1 3 1 3 1 2 1 15 40,0 13,3 20,0 grad dei har lukkast med å få ungdom med i kommune- Sykkylven 1 0 0 2 4 4 8 3 6 1 29 34,5 3,4 24,1 styra. Smøla er i ein klasse for seg, for der utgjer gruppa Skodje 0 0 1 4 3 2 4 1 6 0 21 33,3 0,0 28,6 mellom 18 og 29 år 28,6 prosent av kommunestyret. Også Sula 0 1 1 2 6 3 7 3 5 1 29 34,5 3,4 20,7 i kommunane Gjemnes og Ålesund utgjer 18-29-åringane Giske 0 0 3 0 1 6 9 1 3 0 23 30,4 0,0 13,0 Haram 2 1 0 1 5 7 8 1 1 1 27 40,7 11,1 7,4 over 20 prosent. I sju kommunar i Møre og Romsdal var Vestnes 1 1 4 2 1 3 6 2 3 0 23 34,8 8,7 13,0 ikkje gruppa 18-29 år representert i kommunestyret i det Rauma 2 0 1 1 7 4 2 4 6 0 27 33,3 7,4 22,2 heile. Nesset 0 0 2 2 3 3 2 1 6 2 21 38,1 0,0 38,1 Midsund 0 1 2 2 2 3 4 1 2 0 17 41,2 5,9 11,8 Gruppa 60 år og eldre utgjer om lag 32 prosent av dei røy- Sandøy 1 1 1 2 3 3 3 1 4 0 19 36,8 10,5 21,1 steføre i Møre og Romsdal. I kommunestyra i fylket utgjer Aukra 0 1 2 1 2 3 3 2 6 1 21 38,1 4,8 33,3 denne gruppa til saman 20,9 prosent av representantane. Fræna 2 1 2 1 5 6 7 3 3 1 31 38,7 9,7 12,9 Eide 0 1 4 1 1 3 5 1 5 0 21 28,6 4,8 23,8 Det er opp til partia og veljarane om vi skal få til ytterle- Averøy 2 1 2 0 7 2 2 2 7 2 27 25,9 11,1 33,3 gare utjamning i alders- og kjønnsrepresentasjon i 2019. Gjemnes 1 3 1 0 1 1 5 1 4 0 17 29,4 23,5 23,5 Det er ei utfordring at ungdom også i mindre grad deltar Tingvoll 0 1 1 3 6 1 4 5 4 0 25 40,0 4,0 16,0 i val enn resten av befolkninga. Ungdommane i Møre og Sunndal 2 1 1 0 3 6 5 3 5 1 27 40,7 11,1 22,2 Romsdal er også dårlegare enn landsgjennomsnittet. For Surnadal 2 3 2 3 3 3 3 4 4 0 27 48,1 18,5 14,8 gruppa 18–19 år var valdeltakinga ved førre kommuneval Rindal 2 0 0 3 2 3 3 1 2 1 17 47,1 11,8 17,6 i Møre og Romsdal i gjennomsnitt 42,1 prosent, mot 48,3 Halsa 0 1 1 2 3 2 1 0 4 1 15 40,0 6,7 33,3 prosent nasjonalt. Smøla 3 3 0 3 6 3 2 1 0 0 21 47,6 28,6 0,0 Aure 0 1 5 3 1 1 3 2 4 1 21 38,1 4,8 23,8 Møre og Romsdal 38 42 61 71 139 114 169 79 151 38 902 38,1 8,9 21,0

78 Kjelde: SSB Kjelde: SSB Flest lokale folkeavstemmingar i Møre Lokale folkeavstemmingar 1970–2017 Tal lokale folkeavstemmingar og Romsdal etter fylke og tema, 1970–2017 Møre og Romsdal har sidan 1970 hatt 150 lokale folkeavstemmingar. Ikkje noko fylke har hatt fleire avstemmin- Møre og Romsdal gar om målform, alkohol og territorielle spørsmål. Nord- NordTrøndelag Trøndelag har også hatt mange lokale folkeavstemmingar. Her har det vore halde like mange avstemmingar om mål- Totalt Målform Territorielle Miljø identitet og Krets Alkohol Hordaland Molde 7 4 0 0 0 3 form som i Møre og Romsdal, men ein del færre om territo- Ålesund 9 8 0 0 0 1 Rogaland rielle spørsmål og alkohol. Kristiansund 2 0 2 0 0 0 Vanylven 2 0 1 0 0 1 Oppland Avstemmingar om alkohol gjeld mellom anna oppretting Sande 4 0 3 0 1 0 av vinmonopol og sal av øl. Målform er om val av målform Herøy 3 0 2 0 0 1 Nordland i grunnskolen. Territorielle avstemmingar inkluderer tema Ulstein 4 0 1 0 2 1 Hareid 2 0 2 0 0 0 SørTrøndelag som kommunesamanslåingar, kommunegrenseregulerin- Volda 1 0 1 0 0 0 gar og kommune-/fylkestilknyting. I kategorien krets og Ørsta 2 0 1 0 0 1 Telemark identitet er avstemmingar som gjeld samanslåing av skole Ørskog 6 0 2 0 0 4 Norddal 1 0 1 0 0 0 Sogn og Fjordane kretsar, oppretting av nye skolar og nedlegging av eksis- Stranda 0 0 0 0 0 0 terande skolar. Identitetsavstemmingar gjeld eksempelvis Stordal 1 0 1 0 0 0 AustAgder bystatusavklaringar, eller namn på kommune eller krets. Sykkylven 1 0 0 0 0 1 VestAgder Folkeavstemmingar om miljø gjeld tema som etablering av Skodje 4 0 1 0 1 2 Sula 3 0 1 0 1 1 vindmølleparkar, utbygging av vassdrag, vegutbygging og Giske 1 0 1 0 0 0 Troms Romsa anna infrastruktur, forsvar av verneverdige område eller Haram 2 0 2 0 0 0 bygningar etc. Vestnes 16 0 1 0 15 0 Buskerud Rauma 2 1 1 0 0 0 Finnmark Det vart gjennomført rekordmange (204) folkeavstemmingar Nesset 6 5 1 0 0 0 Midsund 1 0 1 0 0 0 i Noreg i 2016, 31 av desse var i Møre og Romsdal, alle om Vestfold Sandøy 0 0 0 0 0 0 kommunesamanslåingar. I 2017 var talet på lokale folke- Aukra 2 1 1 0 0 0 Østfold avstemmingar i Noreg nede på åtte, tre av desse i Møre og Fræna 4 3 1 0 0 0 Eide 1 0 1 0 0 0 Romsdal. I kommunane Herøy og Sande var det folkeav- Hedmark Averøy 1 0 1 0 0 0 stemming om kommunesamanslåing, her deltok 21,1 pro- Gjemnes 5 4 1 0 0 0 Akershus sent av dei røysteføre i Herøy og 39,5 prosent av dei med Tingvoll 5 3 1 0 1 0 stemmerett i Sande. Folkeavstemmingar om kommunesa- Sunndal 7 4 1 0 1 1 Oslo manslåing har generelt hatt låg valdeltaking, gjennom Surnadal 1 0 1 0 0 0 Rindal 10 8 1 0 0 1 snittet for avstemmingane i Noreg i 2016 var 37,9 prosent. Halsa 6 2 3 0 1 0 Smøla 14 4 0 0 10 0 Målform Territorielle I Gjøra skolekrets i Sunndal vart det i 2017 halde avstem- Aure 14 8 3 1 2 0 Miljø Krets og identitet ming om målform, her vart det fleirtal for å endre skrift- Møre og Romsdal 150 55 41 1 35 18 Alkohol Anna språk frå nynorsk til bokmål. Valdeltakinga var 71,2 Landet 954 302 343 23 106 180 prosent.

mrfylke.no/fylkesstatistikk 79 Kjelde: SSB Kjelde: SSB Auke i melde seksuallovbrot Melde lovbrot per 1 000 innbyggarar Melde lovbrot i Møre og Romsdal 2003–2017 Det vart i 2017 meldt 10 510 lovbrot i Møre og Romsdal, mot (årleg gjennomsnitt) 2016–2017 10 874 i 2016, ein nedgang på 3,3 prosent. Nasjonalt gjekk melde lovbrot ned endå meir, med 5,3 prosent. Møre og Kristiansund 19 Romsdal ligg likevel langt under landsgjennomsnittet for Landet

LOVBROT Ålesund melde lovbrot per 1 000 innbyggarar, med 40,2 mot 60,2. Berre Sogn og Fjordane kjem betre ut med 38,0 melde lov- Ørskog Sunndal brot per 1 000 innbyggarar (gjennomsnitt for melde lovbrot ot Gjemnes i perioden 2016–2017). Volda Molde «Trafikklovbrot» er den lovbrotstypen som er oftast meldt

Skodje al melde lovbr (1 920), og denne kategorien utgjer 18 prosent av alle mel- T Møre og Romsdal de lovbrot. På dei neste plassane kjem «Eigedomstjuveri» Rauma (1 836) og «Rusmiddellovbrot» (1 607). Averøy Ørsta Siste året har det vore nedgang i melde lovbrot for seks av Ulstein dei ni lovbrotstypane SSB nyttar. Størst nedgang har det Tingvoll vore for eigedomstjuveri, der talet på melde lovbrot har gått Halsa ned frå 2 062 i 2016 til 1 836 i 2017, ein reduksjon på 11 Fræna prosent. Størst prosentvis nedgang har det vore for rusmid- Nesset dellovbrot (-13 prosent). Her gjekk talet på melde lovbrot Vestnes Kjelde: SSB ned både i 2016 og 2017, etter ein topp i 2015. Hareid Melde lovbrot etter lovbrotsgruppe, Eigendomstjuveri Surnadal Møre og Romsdal, 2007, 2016 og 2017 Den lovbrotstypen som auka mest i 2017, var seksuallovAnna vinningslovbrot Smøla

brot, der talet på melde lovbrot gjekk opp frå 394 i 2016 Eide Eigedomstjuveri Eigendomsskade til 513 i 2017, ein auke på 30 prosent. Det var også 116 Giske 200320042005200620072008200920102011201220132014201520162017 fleire melde lovbrot om vald og mishandling, einVold auke og mishandling på Sula Anna vinningslovbrot Aure ni prosent. Seksuallovbrot Norddal Eigedomsskade Rusmiddellovbrot Sykkylven For å kunne samanlikne kriminalitetsrata mellom ulike Vold og mishandling fylke og kommunar, kan ein dele faktisk melde lovbrot Oretdens- og Stranda integritetskrenking ter talet på innbyggarar i kommunen, eller per 1 000 inn- Stordal Seksuallovbrot Traﬁkkovertreding Herøy byggarar som SSB nyttar. Det årlege gjennomsnittet for åra Aukra Rusmiddellovbrot 2016 og 2017 plasserer Kristiansund øvst av kommunaneAnna lovbri ot Sande Ordens og fylket med 61,6 melde lovbrot per 1 000 innbyggar. Dette Vanylven integritetskrenking er likevel ikkje så langt over landsgjennomsnittet, som er Midsund Eigendomstjuveri Traﬁkkovertreding 60,2. Ålesund kjem deretter med 57,8. Lågast del melde lov- Haram

bot i forhold til folketalet finn vi i kommunane Sandøy, Rindal Anna vinningslovbrot Anna lovbrot Rindal, Haram og Midsund. Sandøy Eigendomsskade Prosent Vold og mishandling

Seksuallovbrot

80 Rusmiddellovbrot

Ordens og integritetskrenking

Traﬁkkovertreding

Anna lovbrot Eigne notat:

statistikk

Fylkes

mrfylke.no/fylkesstatistikk 81 Møre og Romsdal Fylkeskommune Plan- og analyseavdelinga Fylkeshusa 6404 Molde

Telefon: 71 28 00 00 mrfylke.no mrfylke.no/statistikk E-post: [email protected]