campagne voeren

Uitgave van het Wetenschappelijk Bureau van de SP Verschijnt 11 keer per jaar, jaargang 13, nummer 1, januari 2011 campagne INHOUD

3 voeren De Schilderswijk Een voorbeeld van ‘Buurten in de buurt’ 6 ‘Wij zijn nog maar kinderen in de Schilderswijk in Den Haag. Sinds 2009 Tips voor een wervende campagne vrijheid, wij kunnen het woord nog gaan Tweede Kamerleden samen met 7 maar ternauwernood spellen, wij mensen uit de afdeling Den Haag Ik ga niemand uit de weg en heb weten in de verste verte niet tot welk regelmatig in deze buurt langs. Wat in altijd een ledenkaart op zak een hoogte de vrijheid ons zal kunnen Den Haag kan, kan echter ook in 10 voeren’ zo citeert Ronald van Raak andere dorpen en steden. Fractieme- Over framing Domela Nieuwenhuis in zijn bijdrage dewerker Daniël de Wit geeft dan ook 13 aan het Rijke Rooie Leven. Vrijheid wat de succesformules en valkuilen Naar de mensen gaan kan pas echt tot zijn recht komen zijn bij dit belangrijke werk. Daarnaast 18 wanneer mensen voor elkaar zorgen geeft Vincent Mulder 11 praktische Actievoeren helpt en dat vraagt organisatie. Gelukkig is tips en vertelt Amsterdams gemeente- 20 Nederland één van de meest georgani- raadslid Maureen van der Pligt hoe zij Essentie Regeerakkoord 2011-2015 seerde landen in de wereld en juist in onze hoofdstad samen met burgers 22 daarom zijn mensen in ons land vrij. de problemen in hun wijken aanpakt. Het Rijke rooie leven 24 Daarmee geeft Ronald van Raak ook Eerste Kamerleden Kees Slager en opinie meteen aan waarom de komende Sineke ten Horn vertellen hoe contact verkiezingen zo belangrijk zijn. Laten met burgers de kijk op de geschiede- we het kabinet Rutte-Verhagen met de nis van hele bevolkingsgroepen kan gedoogsteun van Geert Wilders zijn veranderen. Pas als we echt in contact gang gaan in het afbreken van onze komen met de mensen die geraakt Colofon welvaartsstaat of maken we daar met worden door beleid, kunnen we vast Spanning wordt uitgegeven door het z’n allen een einde aan? Dat staat op stellen hoe deze regels hen daadwer- Wetenschappelijk Bureau van de SP het spel bij de Provinciale Verkiezin- kelijk raken, is hun impliciete Een abonnement kost 12 euro per jaar voor gen van 2 maart. Minister-president politieke boodschap. En dat dit vaak SP-leden en 25 euro voor niet-leden. De Mark Rutte heeft aangegeven de wat anders is dan wat we via de media betaling gaat per incasso. Provinciale Statenverkiezingen als een horen, blijkt uit de bijdrage van Abonnementenadministratie belangrijke test te zien voor zijn taalvirtuoos Jan Kuitenbrouwer over Vijverhofstraat 65 kabinet. Daar is de SP blij mee, wij zijn framing. Tegelijkertijd biedt zijn 3032 SC Rotterdam T (010) 243 55 40 pro-test en zullen er alles aan doen analyse ook perspectief. Daar waar F (010) 243 55 67 om van die datum een dag van protest framing een trucje is dat je kunt leren, E [email protected] te maken. kan zij niet zonder ideologische Redactieadres consistentie. Dat biedt perspectief Vijverhofstraat 65 Dat gaat echter niet vanzelf. We zullen voor onze partij. 2032 SC Rotterdam de handen uit de mouwen moeten T (010) 243 55 35 steken om Nederland te overtuigen Laten we daarbij niet vergeten dat E [email protected] van het feit dat thuisblijven niet helpt. actievoeren ook belangrijk is. In 2010 Redactie Wie Nederland socialer uit de crisis is heel wat actie gevoerd, zoals Sjaak Sjaak van der Velden wil laten komen, moet op 2 maart van der Velden in een overzicht laat Arjan Vliegenthart stemmen. Daarom staan we in deze zien. Er kan natuurlijk altijd meer bij. Tekstredactie Spanning uitgebreid stil bij het Daniël de Jongh campagne voeren; want campagne 2 maart staat veel op het spel. Dat Redactieraad voeren is hard nodig. Daarbij kunnen maakt ook de infographic van senator Hans van Heijningen we het nodige leren van de ervaringen Geert Reuten duidelijk. Laten we de Tiny Kox uit het ‘Buurten in de Buurt’ in de burgers die part noch deel hebben Ronald van Raak aan het ontstaan van de economische Basisontwerp crisis de rekening betalen of kiezen we Thonik en BENG.biz voor andere oplossingen? De feiten Vormgeving die in zijn bijdrage op een rijtje Antoni Gracia worden gezet bieden genoeg inhoude- Robert de Klerk lijke munitie voor de komende Gonnie Sluijs campagnetijd. En dat is maar goed Foto cover ook, want er is werk aan de winkel! Rob Voss

2 SPANNING januari 2011 De Schilderswijk Een voorbeeld van ‘Buurten in de buurt’ Tekst: Daniël de Wit, medewerker SP-Tweede Kamerfractie

“Voor de pioniers van de SP gold een kleine veertig verplicht bonnen moesten schrijven, terwijl uit SP onder- jaar geleden: de SP zal verbonden zijn met de zoek van Ronald van Raak bleek dat dit wel degelijk het mensen of zal niet zijn. Kracht en macht bereik je geval was. alleen door aan de slag te gaan. Actief te zijn, onder Onze keus om te gaan buurten in de Haagse Schilderswijk de mensen. Daardoor bereik je wat. En nog belang- had een duidelijke aanleiding. In de Tweede Kamer werd in rijker: daardoor weet je wat je bereiken moet.” Met die tijd veel gesproken over gebrekkige integratie en deze woorden lanceerde Jan Marijnissen in 2008 de onveiligheid in wijken. De Schilderswijk kampte met beide ZO-krant en gaf hij het ‘Buurten in de buurt’ een problemen. impuls. In één van de verschillende kaderkranten die volgden, werd uitgebreid ingegaan op de vraag De bevolking van de Schilderswijk waarom we zo werken. In dit artikel ga ik vooral in op De gemeente Den Haag telt in totaal 42 wijken, 475.680 hoe je ‘Buurten in de buurt’ aanpakt en wat het inwoners, van wie 33% een niet-westerse achtergrond heeft. voordeel is van dit belangrijke onderdeel van de De Schilderswijk is slechts één van deze wijken en bestrijkt wetenschap van de SP. 1.5% van de totale oppervlakte van de gemeente Den Haag. Van de bewoners woont ongeveer 7% in deze wijk. In 2008 In 2009 besloot Agnes Kant om met de hele Tweede telde de Schilderswijk 32.560 bewoners, van wie 86% met Kamerfractie te ‘Buurten in de buurt’. Onze woordvoerder een niet-westerse achtergrond. Vier van de vijf woningen Integratie Sadet Karabulut nam de organisatie op zich. zijn huurwoningen. Het gemiddeld besteedbaar jaarinko- Soms is een klacht van een bewoner, een bericht in de men per inwoner in de Schilderswijk is met 8200 euro media of een rapport van het college aanleiding om de bijzonder laag te noemen. Iets meer dan de helft van de buurt in te gaan. Er hoeft echter niet altijd een aanleiding bewoners van de Schilderswijk (55%) heeft een laag te zijn. De schijn dat het goed gaat in een buurt kan inkomen en een derde leeft van een uitkering (32%). Bijna bedriegen. Een bewindspersoon kan de werkelijkheid de helft van de bewoners in de Schilderswijk is jonger dan ontkennen. Zo ontkende Guusje ter Horst dat agenten 25 jaar (42%).

SPANNING januari 2011 3 Ruim één op de tien mishandelingen, één op de tien en stel open vragen als: ‘Wat vindt u van uw buurt?’, ‘Wat bedreigingen en één op de acht woningdiefstallen in Den gaat er goed en wat gaat er slecht in de buurt?’, en ‘Waar Haag vonden in 2007 in de wijk plaats. De helft van de zou de politiek iets aan kunnen doen?’. bewoners gaf aan zich onveilig te voelen. Een op de drie bewoners verklaarde weg te willen uit de wijk. Het vooronderzoek leverde belangrijke informatie op voor De Schilderswijk kampte in 2007 met enorm hoge school- het opstellen van de enquête . Ook kwamen we zo in uitval en schoolverzuim. Een meerderheid van de leerlin- contact met een aantal mensen (sleutelfiguren) die van gen uit de wijk kreeg in 2007 het advies om naar het VMBO groot belang waren voor het vervolg van het onderzoek. te gaan. Samen met die sleutelfiguren stelden we de enquête op, die vervolgens een paar keer werd uitgetest. Alleen door te Al jaren is de zorgwekkende situatie onderwerp van gesprek testen kom je erachter of je op het enquêteformulier in de Haagse en landelijke politiek. Om de situatie te voldoende ruimte hebt om een antwoord in te vullen en of verbeteren kreeg de wijk onder minister Vogelaar het etiket je een goede balans hebt tussen open en gesloten vragen. Vogelaarwijk opgeplakt en kreeg de gemeente Den Haag in Zorg ervoor dat je naam op het formulier staat en je in de afgelopen jaren miljoenen vanuit het rijk, de provincie ieder geval ruimte hebt om contactinformatie (naam, en vanuit Europa. Wat er precies met deze miljoenen adres, e-mail en telefoonnummer) van de bewoner op te gebeurt, weet waarschijnlijk alleen Joost. schrijven. Dit kan later, bij bijvoorbeeld vervolgonderzoek, Ondanks alle goede bedoelingen verbeterde de situatie van pas komen. nauwelijks. De weg naar de hel is immers geplaveid met goede bedoelingen. Wij besloten daarom om te gaan Bij de hele uitvoering is een coördinator essentieel. De ‘Buurten in de buurt’ in de ‘Schilderswijk-West’ om coördinator zorgt voor het materiaal, tekent de straten in antwoord op de vraag te krijgen hoe de huidige situatie is en houdt overzicht op de nog te lopen en de gedane ontstaan, wat er al is geprobeerd om die te veranderen, straten. De coördinator is altijd bereikbaar en voorziet welke oplossingen er denkbaar zijn en of bewoners zelf de mensen van eten en drinken. situatie eigenlijk als probleem ervaren.

SP’ers aan het Buurten in de Schilderswijk

De voorbereiding Nodig ook media en leden tijdig uit en stel ze in ieder geval In onze aanpak startten we met een vooronderzoek. Onze op de hoogte van je plannen en resultaten. leden in de Schilderswijk werden geïnformeerd en ge- vraagd om mee te helpen. SP-ers gingen in een aantal Aan de slag straten langs de deur bij bewoners, ondernemers en Na het vooronderzoek en het opstellen van de enquête kon buurthuizen met een klembord, pen, papier en een kaart de fractie aan de slag. In de eerste twee weken van januari van de buurt. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) gingen we ‘Buurten in de buurt’. We belden aan bij 531 heeft de afgelopen jaren gegevens over alle buurten in huishoudens (8% van het totaal aantal huishoudens in de Nederland beschikbaar gesteld. Door deze gegevens of data Schilderwijk-West). in te voeren in onder andere het programma Google Maps Buurten in de buurt is tijdrovend. Het komt voor dat je in kun je in een keer zien waar de grenzen van een buurt een uur slechts drie adressen langsgaat. Zorg er daarom liggen. Ook weet je dan hoeveel huishoudens een buurt voor dat je met een grote groep (minimaal 10 mensen) heeft (ook handig voor de verspreiding van SP-materiaal). bent of dat je een planning van een aantal weken hanteert. Degene die het buurten coördineert, tekent op de kaart in wie welke straat doet om twee keer aanbellen bij hetzelfde Als iemand niet thuis is, stop je samen met de enquête een adres te voorkomen. brief in de bus waarin je meldt dat je langs bent geweest en waarin het adres staat waar de enquête naar toegestuurd of Voor iedereen is het de eerste keren altijd spannend om afgegeven kan worden. zomaar bij vreemden aan te bellen. Ga daarom in het begin met iemand op pad die dat al vaker heeft gedaan. Vertel Een ruime meerderheid van de bewoners wilde graag wie je bent en wat je komt doen, vraag of het gelegen komt meewerken. Het kwam geregeld voor dat SP-ers door

4 SPANNING januari 2011 bewoners werden uitgenodigd om iets te komen drinken. minister-president Mark Rutte tijdens het debat over de Het dagboek , dat door de afdeling bijgehouden werd, geeft regeringsverklaring met het rapport in de hand confronte- een mooi inzicht van het gevoel: “Komt u toch binnen ren met het gebrekkige integratiebeleid van het kabinet. staan. Buiten is het erg koud”. Met die woorden werd ik Omdat beiden hadden meegewerkt aan het onderzoek, binnengehaald op een adres aan de Monstersestraat door wisten ze waarover zij het hadden en hadden zij recht van een jongeman van Chinese afkomst, terwijl zijn 80-jarige spreken. ouders in de keuken het avondeten bereidden. Ook op verreweg de meeste andere adressen waar iemand thuis Het rapport werd bezorgd bij iedereen die op de hoogte werd aangetroffen werd met op onze buurtenquête met gehouden wilde worden en werd ook aan ondernemers en vriendelijkheid, begrip en zelfs dankbaarheid gereageerd instanties voorgelegd. Dit leidde onder andere tot een door de geënquêteerden. werkbezoek met de wijkagent en gesprekken over hoe de “Dit heb ik niet eerder meegemaakt. Iemand van een situatie voor kleine ondernemers te verbeteren. politieke partij die aan de deur om mijn mening komt vragen. Sorry dat ik in het begin wat bot reageerde, maar ik Het buurten leidde tot meerdere vervolgacties. Zo werden heb mijn buik vol van die mensen die je met van alles en er met jongeren handtekeningen opgehaald voor een nog wat aan de deur komen lastig vallen”, zegt een gepensi- jeugdhonk. Ook organiseerde SP- Tweede Kamerlid Sadet oneerde Hollandse dame nadat ze haar aanvankelijke Karabulut een aantal bijeenkomsten over integratie en schroom opzij had geschoven en volledig had meegewerkt veiligheid . aan onze buurtenquête. Op basis van vervolgonderzoek werden Kamervragen Er is ook iemand verantwoordelijk voor het invoeren en gesteld over de investering van één miljoen euro door de verwerken van de enquêtes tot bruikbare resultaten. In ons minister van landbouw om het Van der Vennepark groener geval vulde iedereen zelf zijn enquêtes online in. Google te maken. Bewoners rondom het park vonden het park Docs biedt de mogelijkheid om gratis een online invulfor- groen genoeg en wilden liever dat er werd geïnvesteerd in mulier te koppelen aan een spreadsheet en dit formulier meer faciliteiten, zoals schommels en bankjes, meer alleen toegankelijk te maken voor de door jou geselecteer- toezicht op de kinderen, aanpak van drugsrunners en het de mensen. voorkomen van het in de brand steken of molesteren van Het is raadzaam om op de dag zelf nog de enquête in speelgoed en plantenbakken. te vullen. Er werd ook een vervolgonderzoek ingesteld naar verwaar- Voordelen van het Buurten loosde woningen in de buurt ‘de vergeten driehoek’. De ‘Buurten in de buurt’ is altijd een win-win situatie. De woningcorporatie onderhoudt de woningen nauwelijks bewoner voelt zich gehoord. Jij krijgt de informatie die je omdat zij rijp zouden zijn voor de sloop. Ondertussen nodig hebt en de mogelijkheid om te vertellen over de SP gebeurt er niets. De bereidheid actie te voeren om een en de politiek. Hou er rekening mee dat sommige mensen einde te maken aan deze wantoestand is dan ook groot. niets van politiek afweten, laat staan dat ze weten wat de SP Er volgden een protestmars naar de woningcorporatie, is. Het is raadzaam om achtergrondinformatie en de posters en spandoeken voor de huizen met daarop de tekst actualiteit te kennen voor je op pad gaat zodat je weet wat ‘½ huis = ½ huur’ en een Sinterklaasactie. De strijd is nog de mogelijke hete hangijzers zijn. Om een voorbeeld te noe- steeds gaande. Deze acties werden in samenspraak met men, Den Haag voerde in 2009 betaald parkeren in de bewoners opgezet en uitgevoerd. Zonder hun steun is Schilderswijk in. Daarvan moesten we natuurlijk op de succes uitgesloten. hoogte zijn om met de mensen het gesprek aan te gaan. De situatie in de Schilderswijk is nog steeds schrijnend. Een ‘Buurten in de buurt’ levert sympathie en dikwijls ook mogelijke verklaring voor de marginale verbetering is nieuwe leden op. Tijdens de afgelopen Kamerverkiezingen volgens mij dat machthebbers over mensen in plaats van scoorden we voor het eerst hoger in de Schilderswijk dan met mensen praten en daardoor geen of verkeerde het SP stedelijk gemiddelde. besluiten nemen en geen of verkeerde acties ondernemen. Het is aan de SP en de bewoners om hier verandering in te ‘Buurten in de buurt’ is bovendien goed voor je persoon- (blijven) brengen, om te laten zien dat het beter en socialer lijke ontwikkeling. Je leert angsten overwinnen, culturele- kan. en taalbarrières te doorbreken, je leert om te overtuigen en je leert je woonplaats beter kennen (de Schilderswijk heeft Buurten in de buurt heeft zich de afgelopen tientallen hele mooie hofjes). Het buurten kan bovendien een aantal jaren bewezen. De SP is uitgegroeid tot een brede volkspar- vriendschappen opleveren. tij doordat onze mensen, weer of geen weer, op straat zijn. Mensen die de wereld willen verbeteren hebben er hun Het resultaat onderkomen gevonden. Het is mijn overtuiging dat we De verkregen informatie werd verwerkt in een rapport. In binnen 10 jaar de grootste partij van Nederland zijn als de Haagse gemeenteraad kon fractievoorzitter Ingrid onze actieve leden een paar uurtjes TV kijken per week in Gyomorei meerdere malen gretig gebruik maken van de zouden ruilen voor een paar uurtjes buurten. Dan voorko- informatie uit het rapport. Zo kaartte ze de angst aan om men we dat we langzamerhand een getuigenispartij aangifte bij de politie te doen. worden, die mooie idealen alleen op papier heeft staan. In de Tweede Kamer kon Emile Roemer de kersverse Durf te buurten, durf te strijden, durf te winnen!

SPANNING januari 2011 5 Tips voor een wervende campagne Tekst: Vincent Mulder, lid Scholingsteam van de SP

De SP laat zich in campagnetijd vooral van zijn beste het raam mag hangen, of beter nog, een bord in de kanten zien. Ondanks het feit dat SP-watchers vaak tuin. Vergeet ook niet de grote ruimte langs snelwegen, vinden dat onze campagne als vanzelf verloopt, bij rotondes en in het landelijk gebied. Het is niet gaan er slim denkwerk en een goede voorbereiding verkeerd om een bord te maken: ‘Hier was het CDA aan vooraf. oppermachtig; stem NU SP’. 7. Straal activiteit, plezier en politieke daadkracht uit met Een aantal belangrijke zaken zijn al in gang gezet; bijvoor- je campagnekraam; zorg dat de kraam zelf en de beeld welk drukwerk we kunnen verspreiden en hoe de mensen die voor ons campagnevoeren er goed uitzien posters en folders er uit gaan zien. Ook weten we wie onze (fris, verzorgd, actief, en enthousiast); zorg voor lijsttrekkers zijn en de speerpunten uit onze programma’s. blikvangers en voor activiteiten. Voorbeeld: je deelt Toch moet er in de komende weken nog veel georganiseerd twee chocolademunten uit aan voorbijgangers met de en geïmproviseerd worden. vraag of ze een van die munten bij de kraam willen deponeren bij het antwoord van hun keuze. De andere Bedenk dat Statenverkiezingen anders zijn dan gemeente- munt mogen ze houden. De keuze kan dan bijvoorbeeld raadsverkiezingen of Tweede Kamerverkiezingen. Dat zijn: ‘Wilt u dat er meer geld wordt besteed aan beter betekent dat ook onze campagne soms net iets anders zal openbaar vervoer of aan meer asfalt’, of ‘vindt u dat dit moeten zijn dan de vorige campagnes. kabinet moet blijven of weg moet’. Ondertussen krijgen de voorbijgangers flyers en ander materiaal mee. Hier volgen elf tips en adviezen waarmee iedere Natuurlijk helpen vrolijke muziek en een warme kop afdeling haar voordeel kan doen: soep de sfeer te verhogen. Campagne moet vooral ook 1. Vorm een campagneteam, dat gedragen wordt door plezier uitstralen. bestuur en actieve leden en dat dagelijks de leiding 8. Contact van mens tot mens werkt het beste. Om mensen neemt in de organisatie van de campagne. te overtuigen te gaan stemmen, sterker nog om op de 2. Organiseer je verspreidingsnetwerk en je plakploegen. SP te gaan stemmen is het persoonlijke gesprek het De verspreiding van ons materiaal huis aan huis vergt beste middel. Dat betekent niet dat we iedereen moeten een goed bestand van je actieve leden. Vraag deze leden overtuigen, maar wel dat we twijfelaars een handje enkele weken voor het materiaal verspreid wordt helpen. Steek dus geen energie in discussies die niets persoonlijk of ze weer mee willen doen in hun buurt te opleveren. verspreiden. Geef ze aan wanneer wat verspreid moet 9. Toon lef en moed; ga niet steeds de gebaande paden. worden. Vergeet niet je nieuwe leden ook te vragen. Als de verkiezingsborden te laat geplaatst worden, dan Heb je delen van je stad of afdeling waar er nog geen zetten we zelf op het marktplein het eerste verkiezings- vrijwilligers materiaal verspreiden, bel dan je leden die bord. Als ergens een overbodig bedrijventerrein dreigt nog niet actief zijn. In de regel levert dat nieuwe te worden aangelegd, ga dan een bos planten. Je komt vrijwilligers op. met een brave campagne niet speciaal in het nieuws, 3. Activeer je leden constant en houd ze op de hoogte van met ongewone acties wel. de activiteiten. Dat kan het beste met een campagne- 10. Weet waar onze sympathisanten zitten, die mogelijk start bijeenkomst. Bij deze Statenverkiezingen zal het vanwege de aard van de verkiezingen niet gaan gaan om een korte campagne. Je kunt dan ook het best stemmen, en motiveer juist hen om te gaan stemmen. eind januari of begin februari een dergelijke startbij- Iedere afdeling doet er goed aan te kijken in welke eenkomst plannen. Zorg dat iemand van de top van de buurt we de meeste sympathie hebben, en waar de kandidatenlijst aanwezig is om het belang van de opkomst vaak lager is. Dat zijn de buurten waar het verkiezingen uit te leggen en onze speerpunten aan te zeker loont om huis aan huis aan te bellen en het geven. sponsje af te geven. Dat zou de hoofdactiviteit in de 4. Stop je energie niet in het zelf organiseren van verkie- laatste dagen van de campagne moeten zijn. En weet zingsdebatten, tenzij…er een goede lokale actuele wel. Campagne stopt pas als de stembussen sluiten. aanleiding is voor een politiek debat dat betrekking Sponsjes uitdelen op drukke plekken in de stad en bij heeft op de provincie. In plaats van met debatten is het stations kan mensen over de streep trekken. beter om met acties en activiteiten in het nieuws te 11. Wat betreft de campagne-inhoud. Kom niet met komen. theoretische lijstjes, want een of twee concrete zaken 5. Een goede locale actie is een machtig campagnewapen. overtuigen beter. Bedenk vooral dat verkiezingen van Waar we de strijd kunnen voeren tegen slecht beleid en de Provinciale Staten niet leven onder de mensen. voor onze alternatieven is dat nieuws en bereiken we Probeer ze dan ook niet het belang van Provinciale veel mensen. Staten aan te praten. Maar wijs ze wel op het belang van 6. Beheers het straatbeeld; zorg voor posterborden of stemmen: deze verkiezingen gaan vooral over de ballonnen aan lantaarnpalen of aan hekken. Ga met stemverhouding in de toekomstige Eerste Kamer. Maak een ploegje bij leden langs die wonen langs drukke van de verkiezingen dus een test over dit Kabinet en straten en pleinen en vraag of je bij hen een poster voor haar rechtse beleid.

6 SPANNING januari 2011 Ik ga niemand uit de weg en heb altijd een ledenkaart op zak Tekst: Sjaak van der Velden, redacteur Foto’s: SP-Amsterdam

Onder de bevolking leeft op veel Ze is in 1962 geboren en getogen in Wat bracht je er toe om naast een baan en punten onvrede met het rege- Rotterdam maar woont al tientallen een huishouden met twee puberzoons ringsbeleid. Toch vertaalt die jaren in de hoofdstad. Daar werkte ze actief te worden in de politiek? onvrede zich niet automatisch in als arbeidscoördinator op een school ‘Voor mij was de overwinning van de ander stemgedrag of een grote voor Speciaal Onderwijs en projectlei- SP in de Tweede Kamerverkiezingen aanwas van nieuwe leden voor de der van een aantal leerwerkprojecten van 2006 het signaal dat er eindelijk SP. Mensen benaderen met voor jongeren die een grote afstand weer een begin kon worden gemaakt televisiespotjes of het versprei- hebben tot de arbeidsmarkt vanwege met socialer beleid. Toen ik 25 jaar den van de ZO-krant is belangrijk. bijvoorbeeld een handicap of gedrags- geleden in Amsterdam kwam wonen, Nog belangrijker is hoe de problemen. In haar woonplaats trekt was het een stad vol verzet tegen mensen die deze krant in handen ze daarnaast al weer enkele jaren, sociale wantoestanden. Ik voelde me krijgen, worden aangesproken. uiteraard samen met de andere als een vis in het water en geloofde in Een gesprek met een Amster- actieve leden, de SP-kar. Na de Tweede een Amsterdam waar voor iedereen dams lid van de SP-fractie in de Kamerverkiezingen van 2006 volgde plek was. Er was nog geen ‘wij– zij den- gemeenteraad over de aanpak in ze Jasper van Dijk, die naar ‘Den ken’, er waren nog geen voedselban- de hoofdstad. Haag’ vertrok, op als lid van de ken, er was solidariteit. Maar halver- Amsterdamse Gemeenteraad. We wege de jaren ‘80 veranderde de stad. hebben het hier over Maureen (spreek De liberalisering sloeg toe en iedereen uit Moorien) van der Pligt. leek meer met zichzelf bezig dan met

SPANNING januari 2011 7 elkaar. De buurten verpauperden, scholen werden zwart of wit, er werd bezuinigd op de buurthuizen, op jongerenwerk en ga zo maar door. Maar nu is het tij aan het keren. We hebben er genoeg van en willen weer een Amsterdam waar plek is voor iedereen, waar alle kinderen naar een goede school kunnen, waar jongeren een eerlijke kans krijgen op de arbeidsmarkt en waar iedereen een fatsoenlijk inkomen en onderkomen heeft.’

Volgens allerlei onderzoeken zijn veel mensen dat met je eens, maar hoe benader je die om niet alleen maar te mopperen maar ook echt iets te doen? Hoe krijg je ze in beweging? ‘Tijdens een scholing door Jan Marijnissen zei hij dat je altijd een aanmeldingskaart voor nieuwe leden op zak moet hebben. Dat is natuurlijk maar papier, maar in feite is dat wel waar het om gaat. Een tijdje geleden stonden we in Diemen op de markt en Maureen van der Pligt in gesprek met jongeren in Amsterdam. daar kwam ik in gesprek met zo’n mopperaar. Hij had heel veel aanmer- kingen op bijvoorbeeld de NS. Daar ga ik dan op in, je moet mensen raken soort rollenspellen. Aan de hand van Tijdens gesprekken kun en moet je op de onderwerpen die voor hen twee of drie vragen spelen we dan de geen toezeggingen doen. Wij gaan de belangrijk zijn. werkelijkheid na. Wat kunnen mensen problemen niet oplossen, dat moeten Uiteindelijk zei ik toen: ‘maar dan zeggen, hoe kunnen ze reageren. Als de mensen uiteindelijk zelf doen. bent u eigenlijk ook een SP’er. We leden daar een voorstelling van Natuurlijk leggen we het probleem hebben beiden kritiek op dezelfde hebben, dan vinden ze het ook aan de raadsfractie voor of als het een zaken, alleen probeert de SP mensen minder eng om mensen te benaderen. algemener probleem is aan de te verenigen om er iets aan te doen.’ Je moet goed beslagen ten ijs komen.’ Kamerfractie. Maar we benadrukken altijd dat mensen zelf ook dingen En, sloeg dat aan? Maar je wordt vast ook wel eens moeten doen. Dat kun je ook goed ‘Hij ondertekende gelijk die kaart en negatief benaderd. benadrukken in een flyer die je werd lid. En dan moet je doorpakken. ‘Ja hoor, ik heb van een Wilders verspreidt na het buurten waarin een Je hebt dan iemands adres, je gaat het aanhanger wel eens een duw gekregen overzicht van de geconstateerde welkomst cadeau langs brengen en toen ik hem aansprak. Maar over het problemen staat.’ probeert iemand verder in acties of de algemeen valt dat wel mee. Als je organisatie te betrekken. mensen maar met respect tegemoet Geef eens een voorbeeld van het Wat heel belangrijk is als je mensen in treedt. Heel belangrijk is ook dat je motiveren van mensen om dingen de buurt of op straat benadert, is dat weet waar je over praat. Als we gaan zelf aan te pakken. ze op menselijke aspecten worden buurten in de buurt dan zorgen we ‘Een tijdje geleden waren er proble- aangesproken. Grote politieke dat we een goed beeld hebben van die men met hangjongeren. Een van die verhalen zijn wel belangrijk, maar in buurt. Als je weet dat er in een buurt jongens had wel een grote mond en het eerste contact gaat het er toch om veel kinderen wonen en er zijn geen of zei dat het kwam doordat het buurt- dat mensen zien dat je een van hen weinig speelplaatsen, dan weet je dat huis bij hun in de buurt was gesloten. bent, iemand die hun problemen dat wel eens een probleem kan zijn. Ik heb hem toen gemotiveerd om begrijpt. Die aanpak werkt.’ Eigenlijk is er altijd wel iets concreets tijdens een raadsvergadering in te om met de mensen over te praten. spreken. Dat was echt ontroerend, Maar dat is toch niet makkelijk. De een Beginnen over de oorlog in Afghani- want het zijn jongens met soms een kan dat waarschijnlijk beter dan de stan is dan niet zo zinvol.’ grote mond maar op zo’n moment zag ander in een afdeling. Hoe gaan jullie je hem heel klein worden. Maar hij daar mee om? Als gemeenteraadslid kun je die proble- deed het wel! We hebben hem toen ‘Dat is zeker waar. Als we de straat op men dan misschien ook gelijk oplossen? ook gezegd contact met ROOD op te gaan dan bereiden we dat daarom ‘Misschien wel, maar dat is de grootste nemen om de actie samen verder te goed voor. We doen soms zelfs een valkuil waar je voor uit moet kijken. voeren. Zo dragen mensen in ieder

8 SPANNING januari 2011 SP-Amsterdam op pad in hun stad.

geval een begin van de oplossing van Over een tijdje zijn er verkiezingen het mes aan twee kanten. het probleem aan. voor Provinciale Staten, doe je dat op Overigens moet je volgens ons zo’n Aan de kant staan en mopperen heeft dezelfde manier? scholing voor de eigen leden ook geen nut, we moeten het zelf doen. Na ‘In principe wel, maar dat is natuurlijk menselijk benaderen. Ook daar is het afloop van een actie moet je de lastiger. Het belang van die verkiezin- belangrijk dat je de menselijke maat resultaten ook weer terugkoppelen gen zit vooral in de mogelijkheid om in de gaten houdt. Het moet laag- naar de mensen. Of wat je wilde nou het regeringsbeleid dat nu over de drempelig zijn en een beetje gezellig- gelukt is of niet.’ bevolking wordt uitgestort via de heid mag niet ontbreken.’ Eerste Kamer te blokkeren. Maar dat Als ik het zo hoor komt het er op aan dat is moeilijk uit te leggen. We gaan dat Als ik je vraag om je aanpak nog eens je flexibel moet zijn. dan ook goed voorbereiden. Belang- kort samen te vatten. Wat zeg je dan? ‘Als we bijvoorbeeld op de markt staan rijk zal ook nu weer zijn dat we ‘Alles draait om het menselijke dan moet je inderdaad alle kanten uit mensen achterna lopen, dat we tegen contact. We moeten mensen op straat, kunnen en niet rechtlijnig zijn. Er ze blijven ‘kletsen, kletsen en nog eens in de buurt, maar ook in bedrijven op komen nogal veel mensen uit Almere kletsen’ . Zo leg je contact, alleen een een persoonlijke manier benaderen. bijvoorbeeld. Ja, dan ga je natuurlijk folder in de handen drukken heeft Daarbij is het belangrijk om oprecht niet zeggen dat we daar hier in minder zin. te zijn, weet je iets niet ga dan niet net Amsterdam niet over gaan. Ook bij Er komt ter voorbereiding een doen alsof je het wel weet, maar die mensen zoek je aanknopingspun- scholingsavond voor de leden waar het gebruik het om de contacten te ten voor een goed gesprek. Of propagandamateriaal wordt bespro- versterken. Maak je een afspraak met Wilders-stemmers, die gaan we ook ken. Als ze de straat of de pont naar iemand, kom die dan ook na want niet uit de weg. Met hen kun je het in Amsterdam Noord op gaan om te niets is zo funest als afspraken niet eerste instantie goed hebben over de flyeren dan moeten de leden goed nakomen. Dan wek je een onbetrouw- AOW. Je moet met iedereen het weten wat er aan de hand is. En als ze bare indruk. gesprek aan gaan. een antwoord toch niet weten dan En als laatste: zorg dat je altijd Pas geleden voor de WSW actie kunnen ze daar beter eerlijk over zijn ledenkaarten op zak hebt.’ hebben we geflyerd bij Pantar, de dan zomaar wat zeggen. Het is zelfs gemeentelijke sociale voorziening hier een mooi moment om het contact in Amsterdam. Kregen we toch tien met mensen te versterken, want als je van die mensen mee naar Den Bosch, zegt dat je iets moet navragen en het twee van hen werden ook nog lid. ze wilt laten weten. Tja, dan vraag je Maar ja je moet wel de straat op, je nek natuurlijk om een adres, een telefoon- uitsteken.’ nummer of een emailadres. Zo snijdt

SPANNING januari 2011 9 OVER FRAMING Tekst: Jan Kuitenbrouwer, trendwatcher

Een van de slimste dingen die Pim Fortuyn gedaan kwaadaardige, eenzijdige lastercampagne tegen een heeft, is de introductie van het begrip ‘demoniseren’ argeloze politieke tegenstander. In het trekken van een in de betekenis die wij er nu aan toekennen. Het stiletto tijdens een vuistgevecht. Hoe pareer je zo’n verwijt? gebeurde op 9 februari 2002, in een interview met de Door te zeggen: ‘Nee, ik demoniseer niet’? Demoniseren is Volkskrant. Hans Janmaat, de kort daarna overleden unfair, kwaadaardig, dus dat mensen het ontkennen is leider van de Centrum Democraten, had volgens logisch. Ook de ontkenning is een bevestiging. Hamlet en Fortuyn op veel punten gewoon gelijk. ‘Maar door de zijn moeder Gertrude kijken naar een toneelstuk. In de demonisering waaraan uw krant ook heeft meege- scene bezweert een vrouw haar man met grote nadruk dat daan, kon dat allemaal niet meer gezegd worden.’ zij, mocht hij sterven, nooit zou hertrouwen. ‘Wat vind je’, vraagt Hamlet zijn moeder. ‘The lady doth protest too much, Wat was er nieuw? Hoe zou iemand voor die tijd dezelfde methinks’, zegt Gertrude. De vrouw ontkent te nadrukkelijk, gedachte onder woorden hebben gebracht? Tegenstanders dus vermoedelijk is haar belofte vals. Uit de politiek komt van Janmaat zouden hebben gesproken van ‘kritiek’, zijn het bekende voorbeeld van Richard Nixon, die van medestanders zouden waarschijnlijk een term als ‘zwartma- malversaties beschuldigd werd en zich verdedigde met de ken’ hebben gebruikt. ‘Ik word zwartgemaakt’ – het klinkt woorden ‘I am not a crook’. Juist door dat woord te gebruiken te alledaags, te huiselijk haast, om veel indruk te maken. bracht hij de natie op het idee hij weleens een schurk zou ‘Demoniseren’, door die exotische, geleerde klank ben je kunnen zijn. meteen bereid om aan te nemen dat het bestaat, al ken je Het is mogelijk om als winnaar uit een debat tevoorschijn te het niet. Alsof je bij de dokter kennismaakt met ‘katheteri- komen, ook al heb je het ‘op punten’ verloren, simpelweg seren’, of ‘curetteren’. doordat je het onderwerp bepaald hebt. Je ziet dat op dit ‘Ach, hou toch op, Fortuyn wordt helemaal niet zwart moment met een term als ‘linkse hobby’. Zelden werd gemaakt.’ zoveel argumentatiekracht ingezet om een politiek ‘Ja nee, maar hij wordt gedemoniseerd.’ denkbeeld te ontkrachten, geen kunstenaar, intellectueel Daar heb je niet direct van terug. of commentator (ook van ‘rechts’) liet verstek gaan om aan Zo veranderde veranderde Fortuyn een debat in een te tonen dat kunst géén linkse hobby is, maar kunnen de

10 SPANNING januari 2011 kranten maandenlang vol staan van iets wat niet bestaat? jaren negentig tax ‘relief ‘van, belastingverlichting. Snijden of Dat is ‘framing’. reduceren is iets kleiner maken, verlichting is iets minder Dat het zo werkt weten we dankzij de cognitieve weten- zwaar maken. Belasting als hoofdpijn, waarvoor je verlich- schappen, met name de linguïstiek. ‘Descartes got it wrong’, ting zoekt. ‘Pain relief tax relief’. De Democraten hadden zo zegt cognitief taalkundige George Lakoff zelfs, ratio en hun argumenten tegen ‘tax relief’, maar die deden er emotie zíjn niet van elkaar te scheiden en wat wij ‘ratio’ eigenlijk niet toe, want iedereen keer als ze het woord ‘tax noemen is weinig meer dan het verhaal waarmee wij onze relief’ uitspraken beaamden ze de metafoor, het frame, van keuzes voor onszelf verklaren, in werkelijkheid worden die belastingen als hoofdpijn. In de documentaire I.O.U.S.A, door ons onderbewuste gemaakt, aangestuurd door over het enorme Amerikaanse begrotingstekort, identifi- emoties. Frames zijn onzichtbaar. Het zijn structuren in ons ceert een econoom het ware probleem van de Amerikaanse brein die we niet bewust kunnen activeren, maar die zich economie: Amerikanen geloven dat je een verzorgingsstaat manifesteren als ‘gezond verstand’. En we kennen ze door kunt bekostigen zonder belasting te heffen. Een term als taal. Elk woord dat we kennen is verbonden aan een ‘tax relief ‘voedt dat waanidee. ‘frame’. Dertig, veertig jaar geleden had je je schouders Successiebelasting, ‘estate tax’, of ‘inheritance tax’, vinden de kunnen ophalen over zo’n analyse: ‘Klinkt leuk, maar kun Republikeinen ook onzin. Maar de begrippen ‘estate’ en je het ook bewijzen?’ De laatste jaren stapelen die bewijzen ‘inheritance’ verwijzen naar rijkdom, en legitimeren zich op, dankzij het moderne hersenonderzoek, waarmee je daarmee het idee achter zo’n belasting: je bent bevoor- frames in de hersenen kunt zien. In de buurt waar ik woon recht, je erft geld, daar mag je best iets van afdragen. En is een huis met een oprit. De eigenaar wil niet dat er voor dus introduceerden de Republikeinen de ‘death tax’, die oprit geparkeerd wordt en daarom heeft hij een bordje overlijdensbelasting. Een term die een totaal andere opgehangen dat je in Amerika soms ook op dat soort gevoelswaarde heeft: alsof de dood nog niet erg genoeg is, plaatsen ziet hangen: ‘DON’T EVEN THINK OF PARKING moet je er óók nog belasting over betalen! (De VVD, ook HERE!’ Laat iemand in een hersenlaboratorium dat bordje tegen successiebelasting, probeerde dit idee te kopiëren zien en de hersenknoop waar het begrip ‘parkeren’ is met de term ‘doodbelasting’. ‘Close, but no cigar’. ‘Overlij- ondergebracht, licht op. Ergens niet aan denken bestaat densbelasting’ was sterker geweest.) niet. Lakoffs boek over politieke framing heet ‘Don’t Think ‘Late term abortion’, abortus na achttien weken zwanger- of an Elephant!’ Hetzelfde idee: niet aan een olifant denken schap, werd vervangen door het lugubere ‘partial birth is toch aan een olifant denken. Lakoff is een Democraat en abortion’, abortus door geboorte in stukjes. Omgekeerd kan legt in dat boek uit hoe progressieve politici hun voordeel het ook. De Republikeinen zijn voor oliewinning in het kunnen doen met ‘framing’. Hij schreef het in 2004, toen ANWAR-natuurreservaat in Alaska, en vervingen het John Kerry het opnam tegen George W. Bush, die een ‘drilling for oil’ (metafoor: gat in de aarde maken) door rampzalige oorlog was begonnen om niet-bestaande ‘domestic energy exploration’ (metafoor: ontdekkingsreis). atoomwapens en een van de laagste ‘approval ratings’ in de Republikeinse milieuwetten, onderwijswetten, de Democra- Amerikaanse geschiedenis had, maar Kerry toch versloeg. ten bestreden ze te vuur en te zwaard, maar Bush gaf ze Oorzaak: de uitgekiende ‘framing’ van de Republikeinen. namen als de ‘Clear Skies Act’, de ‘Healthy Forest Act’ en ‘No De Democraten streden met feiten en argumenten, de Child Left Behind’. En daar ben je als Democraat dan tégen. Republikeinen met waarden en emoties. Door niet aflatend Het bekendste voorbeeld is misschien wel hoe de strijd twijfel te zaaien over Kerry’s karakter frameden de Republi- tegen het internationale terrorisme, de reactie op keinen hem als een draaier, een leugenaar en een opportu- 9/11,door de Republikeinen werd geframed als een oorlog. nist, tegenover Bush de ‘stand-up guy’ op wie je kon bouwen. ‘The fight against terrorism ‘werd ‘The war on terror.’ Oorlog in Conclusie: ‘Bush was attacked, Kerry was framed’. De Demo- plaats van strijd, doodsangst in plaats van terrrorisme en craten begrepen er niets van. Lakoff, als kenniswetenschap- oorlog aan in plaats van tegen – een drievoudige verhevi- per, begreep het wel: rationele besluitvorming bestaat niet. ging. ‘Oorlog’ als legitimatie voor draconische maatregelen ‘Descartes got it wrong. People don’t vote their interest, they vote die in vredestijd kansloos zijn. En: wie zich verzet is een their identity’. (De Britse socioloog Frank Furedi noemt dit landverrader. in zijn boek ‘The Politics of Fear’trouwens als voorbeeld van Wat al deze voorbeelden met elkaar gemeen hebben, is dat ‘political exhaustion’, politieke uitputting: politiek gaat steeds het metaforen zijn. Belasting heeft geen gewicht, dus relief, minder over ideologie en steeds meer over waarden en verlichting, is beeldspraak. De strijd tegen het terrorisme is lifestyles. Mensen drukken politieke verschillen steeds niet letterlijk een oorlog (al kun je ook stellen dat door dit meer uit inlifestyle-keuzes, type auto, type sport, culturele woordgebruik de definitie van het begrip oorlog is opge- voorkeuren.) rekt) en wat bestreden wordt is niet letterlijk de doodsangst, Dat is ook wat de Republikeinen de afgelopen twintig jaar het is beeldspraak. in de VS gedaan hebben, stelt Lakoff: de politiek omvor- Beeldspraken zijn meer dan handige ezelsbruggetjes of een men tot een debat over waarden. Republikeinse waarden, manier om taal te verlevendigen. ‘De metafoor is voorna- uiteraard. Zo trokken zij het initiatief naar zich toe en melijk uitgevonden om emoties op te roepen en zaken dreven de Democraten in de verdediging. In de kansloze extra te markeren en voor ogen te stellen,’ schreef Quintili- positie van iemand die het publiek vraagt om níét aan een anus al in ‘De Opleiding Tot Redenaar’ (95 n.Chr.), hét olifant te denken. grote standaardwerk van de retorica. Cognitief taalkundi- gen als Lakoff gaan verder en stellen dat beeldspraak is hoe Een paar voorbeelden. Republikeinen hebben een hekel wij denken. Wij kunnen niet over ‘liefde’ denken zonder het aan belastingen. Belastingverlaging is in het Engels ‘tax te vergelijken met, bijvoorbeeld, een reis. Wij kunnen niet reduction’, of ‘tax cut’. De Republikeinen maakten daar in de over ‘argumenteren’ denken zonder het te vergelijken met,

SPANNING januari 2011 11 gebeuren, dat zal niemand tegenspreken. De metafoor helpt hem de ‘feiten’ naar zijn hand te zetten. (De oneliner komt oorspronkelijk van Kennedy – ‘The time to repair the roof is when the sun is shining’, was zijnargument om juist te investeren in welfare. Dán klopt hij, ook omdat ‘repair’ in het Engels niet alleen ‘herstel’ betekent, maar ook ‘onder- houd’. Balkenendes versie is eigenlijk onzin: je mag hopen dat de zon schijnt als je het dak repareert, maar dat het regent is geen reden om het niet te doen – integendeel.)

Frames zijn ‘genesteld’, als in een Russische baboesjka-pop. Een begrip als tax-relief is een ‘oppervlakte’-frame, zoals Lakoff het stelt, maar het past in een dieper gelegen frame, dat op zijn beurt ook weer tot een nóg dieper liggend frame behoort, enzovoort. Het begint met een woord, het eindigt met een wereldbeeld. Lakoff vroeg zich ooit af wat nu eigenlijk de samenhang was tussen de standpunten van Republikeinen: ze zijn tegen belasting, voor vrij wapenbezit, tegen abortus, voor het beperken van wettelijke aansprakelijkheid (‘tort reform’), tegen stamcelonderzoek, voor genetische manipulatie. Bij democraten is het andersom. Wat is de gemene deler? Lakoff ging op zoek naar de dieper liggende metafoor die Foto: Joe Raedl / Hollandse Hoogte al deze standpunten verenigt, en kwam uit bij het gezin. De staat is een gezin, hoe je denkt over de staat is hoe je denkt over gezinsverhoudingen. Er zijn twee modellen: de ‘strict father’ en de ‘nurturing parent’, de strenge, autoritaire vader versus de steunende, begripvolle ouder. Het ‘Strict Father ‘Bush was attacked, Kerry was framed’. Model’ legt de nadruk legt op discipline, autoriteit, orde en grenzen, het ‘Nurturing Parent Model’ beklemtoont empa- thie, verzorging, eerlijkheid en geluk. bijvoorbeeld, oorlog. Wij kunnen niet aan ‘meer’ Zo kun je begrijpen waarom juist rechts-conservatieve of‘minder’ denken zonder het te vergelijken met, bijvoor- Republikeinen woedend waren toen Bush in 2008 de beeld, ‘omhoog’ en ‘omlaag’. financiële sector uit de nood redde met zijn bailout‘ bill’. ‘Het dagelijks leven is doordrongen van beeldspraak, niet Een ‘rechts’ belang, zou je zeggen. Nee, want een strenge, alleen in de taal maar ook in het denken en handelen. Ons autoritaire vader laat zijn ‘kinderen’ op de blaren zitten als gewone conceptuele systeem, waarmee we zowel denken als ze hun gat verbranden! De politiek als waardenstrijd. handelen, is in de kern metaforisch van aard’, schrijven Was de taal van de Republikeinen in hoge mate consistent Johnson en Lakoff in het indrukwekkende ‘Metaphors we met het strict father model, stelde Lakoff in 2005 vast, in de live by’ (1980). Die zogenaamde primaire metaforen, de taal van de Democraten ontbrak die samenhang geheel. Ze beeldspraak die we voortdurend gebruiken zonder dat we leden aan ‘hypocognitie’, zoals kennisgeleerden dat het beseffen (een prijs wordt niet ‘ingekort’ of ‘verlaagd’, noemen. Ze wisten niet waar ze het zoeken moesten. Wie toch zegen we ‘korting’ en ‘verlaging’) vormen op den duur ooit de Wouter Tapes heeft gezien, over de PvdA-cam- vaste verbindingen in onze hersenen. Praat over ‘tijd’ en in pagne van 2006, begrijpt ongeveer wat Lakoff bedoelt. Die de hersenen wordt het centrum voor ‘ruimte’ geactiveerd hele campagne is één panische zoektocht naar de juiste (de tijd komt, de tijd gaat, etc.) Metaforen zijn fysiek woorden. Een van de schaarse momenten dat Wouter Bos aanwijsbaar. We hebben ze nodig om te begrijpen wat er in die film lijkt te weten wat hij doet, is als hij een campag- om ons heen gebeurt. Neem dit voorbeeld, dat ik tegen- nefoto van zichzelf bestudeert en gedecideerd afkeurt kwam tijdens een vakantie in Californie. Het duingebied bij wegens ‘te veel gel’. Monterey is afgesloten voor verkeer, er mag alleen gewan- Al het overige is zoeken en tasten. deld worden. Mountainbikers worden bekeurd. De moun- tainbikers willen toegang tot het duingebied. ‘Wij zijn Dat geeft de ander de gelegenheid de discussie te bepalen, eigenlijk gewoon wandelaars op wielen’, zeggen ze. ‘Nee,’ de topics aan te dragen, de woorden kiezen, kortom: het zeggen de wandelaars, ‘mountainbikes zijn motorfietsen debat te ‘framen’. zonder hulpmotor.’ De metafoor is het standpunt, het Framing is dus niet een soort handigheidje dat je je kunt standpunt is de metafoor. ‘Je moet het dak repareren als de eigen maken in een workshop om er vervolgens mee te zon schijnt’, zei Balkenende bij de Algemene Politieke scoren. Het gaat over woordkeuze, over taalvaardigheid, Beschouwingen van 2008. Hij wilde bezuinigen in verband over beeldend vermogen, zeker, maar ten diepste gaat het met de naderende vergrijzing, hij wilde sparen voor de toekomst, over ideologische consistentie. Over een authentiek, helder ook een metafoor (geld ‘behoeden’ of ‘redden’ – to save), en doordacht wereldbeeld en een uitgekiend, bijbehorend maar geen erg aansprekende. Een lekkend dak is nú een vocabulaire. Of zoals Frank Luntz, een van de taalgoeroes probleem, dat heeft voorrang, daar moet direct iets aan van de Republikeinen, altijd zegt: ideas come first.

12 SPANNING januari 2011 Naar de mensen gaan Een belangrijk onderdeel van de SP manier van werken is dat we de mensen om wie het gaat zelf benaderen. Gesprekken met betrokkenen veranderen vaak de manier waarop wij naar de werkelijkheid kijken. In de volgende twee artikelen laten Kees Slager en Sineke ten Horn, niet toeval- lig ook Eerste Kamerleden voor de SP, zien hoe naar de mensen gaan ook de wetenschap vooruit kan helpen.

Wie de werkelijkheid wil kennen, luistere naar de mensen

Tekst: Kees Slager, journalist en SP-Eerste Kamerlid Foto: Maria Austria Instituut / Hollandse Hoogte

De eerste keer in onze geschiede- meeste leden van de enquêtecommis- eenvoudig ten laste aan de stedelijke nis dat autoriteiten serieus sie. Uit de reacties van de voorzitter armenkas? luisterden naar ‘gewone’ mensen blijkt meermalen dat hij er geen idee Regout: Ook al. om via hun verhaal te weten te van had wat er zich afspeelde in de komen hoe de sociale werkelijk- fabrieken. Als een vrouw uit de heid er echt uitzag, was bij de Amsterdamse waskaarsen fabriek De landarbeiders parlementaire enquête van 1887. vertelt dat ze soms 36 uur achter Eind jaren ‘70 interviewde ik 65 (oud) Tientallen jaren later maakten elkaar moet werken – en dat al vanaf landarbeiders uit Zuid West Neder- mijn onderzoeken onder landar- haar twaalfde jaar – verzucht hij: ‘Gij land over hun leven en werkomstan- beiders en nabestaanden van de hebt een kwaad leven, meid.’ digheden in de eerste helft van de watersnoodramp van 1953 Als in datzelfde jaar de verhoren als twintigste eeuw voor het boek duidelijk dat het nog steeds handelsuitgave worden gepubliceerd ‘Landarbeiders’. Want hun levensver- belangrijk is om naar mensen zelf zorgen ze voor een storm van veront- haal was nooit op papier gezet en de te luisteren. waardiging en ongeloof onder de gedenk- en geschiedenisboeken van burgerij. Een historicus schrijft: ‘De de landbouw negeerden deze grootste Die zogenaamde ‘arbeidsenquête’ was publiekmaking dezer verhoren bracht bevolkingsgroep simpelweg. Bijna een het vervolg op het in 1874 aangeno- vele in kennis met toestanden, eeuw na de arbeidsenquête zorgde men ‘kinderwetje van Van Houten’, waarvan ze zich zelfs geen voorstelling ‘Landarbeiders’ voor bijna net zoveel onze allereerste sociale wet, die de hadden kunnen maken.’ ophef en verontwaardiging over een kinderarbeid in fabrieken enigszins tot dan toe verzwegen sociale werke- aan banden legde. Het is een plezierig toeval dat in 1981 lijkheid. De landarbeiders waren Behalve een onderzoek naar de de goede verkoopresultaten van een dankbaar dat hun leven alsnog erkend werking van die wet, wilde de enquête- boek vol verhalen van landarbeiders werd, want in een boek samengebald, commissie ook een algemeen inzicht over hun arbeidsomstandigheden, het maar de boeren waren boos omdat ze in ‘den toestand van fabrieken en Nijmeegse uitgeverijtje Link in staat geconfronteerd werden met vele werkplaatsen’. Daartoe verhoorde ze stelt de arbeidersenquête van 1887 in verhalen waaruit de weinig sociale niet alleen deskundigen en fabrikan- drie dikke delen (‘Een kwaad leven’) houding bleek van hen en hun ten, maar ook vele tientallen arbeiders te herdrukken. Daardoor kunnen wij voorgangers. en arbeidsters, die werkzaam waren in nog steeds kennis nemen van de een Amsterdamse waskaarsenfabriek, arrogante houding van figuren als de ‘Toon: Als je nou vraagt, hoe je als in de Tilburgse textielfabrieken, de Maastrichtse aardewerkfabrikant mens behandeld werd bij de boer, dan aardewerkfabriek van Regout in Petrus Regout: heb ik nog een goed voorbeeld voor Maastricht en de vlasbedrijven in de je. Dat heb ik zélf meegemaakt en dat Hoeksche Waard. Voorzitter: Maar gij zult ze toch niet laten was toen héél normaal. Kijk, als je als En hoewel veel van de ondervraagde werken tot ze er dood bij neervallen? arbeider bij de boer in de keuken aan arbeiders bang waren om kritisch te Regout: Pensioneren doen we ze niet. tafel zat (dat gebeurde wel in deze zijn over hun arbeidsomstandigheden Voorzitter: Wanneer gij ze niet meer contreien) en als er dan familie op omdat ze bang waren voor ontslag, gebruiken kunt, gaan zij heen en doet gij bezoek kwam of een kennis, dan ging er toch een wereld open voor de niets meer aan hen. Ze komen dan kregen ze allemaal een hand, maar jij

SPANNING januari 2011 13 van de ramp. Logisch want velen hadden boter op hun hoofd. In de Tweede Kamer kwam de schuldvraag slechts kort aan de orde. De CPN’er Henk Gortzak vroeg om een parlementaire enquête, maar in het koudst van de Koude Oorlog had dat eerder een averechts effect. Temeer omdat CPN-voorzitter Paul de Groot tegelijkertijd afgaf op “‘Ameri- kaanse pestgeneraals’ die over de noodgebieden vliegen en nauwkeu- rige inlichtingen krijgen, die aan het eigen volk en zijn vertegenwoordigers wordt onthouden.” De Tweede Kamer stelde wel een ‘com- missie voor de watersnood’ in, waar de communisten buiten werden gesloten. ‘Een doofpotcommissie’, oordeelde Gortzak en de geschiedenis gaf hem gelijk. Er werd nooit meer iets van vernomen, de oorzaken van de ramp De watersnood van 1953 werd pas veertig jaar later geschreven worden dankzij de werden nooit officieel onderzocht. verhalen van meer dan tweehonderd ooggetuigen van de ramp. Ook de kranten waren anno 1953 weinig kritisch. Een journalist was in die tijd nog een meneer met een hoed, kreeg géén hand. Want er zit hier in Instituut (LEI) constateert in 1958 in die hij beleefd afnam voor de autori- het bejaardenhuis een vrouw, dat was het rapport ‘De landarbeider in teit, wiens verhaal hij vervolgens de dochter van mijn boer. Nou, die Nederland’: klakkeloos noteerde. Zodoende bleef ging op een keer op reis met een de ramp veertig jaar lang alleen maar koetsje. Dat had ik ingespannen. Dus “Overziet men de ontwikkeling van de een vreselijk natuurgebeuren, goed ik sta er zo bij toen ze d’r vader een economische en sociale positie van de voor verhalen waarin slechts plaats hand gaf en d’r moeder en een zuster verschillende arbeidersgroepen in de was voor helden en slachtoffers, door - en toen gaf ze mij ook een hand. En laatste halve eeuw, dan kan worden het noodlot samengebracht in een ze schrok: ‘Goh,’ zei ze, ‘nou geef ik geconstateerd dat de landarbeiders- land van ‘leed en kerels’, zoals Vrij Toon ook een hand!’ Ik zal die groep zeer lang een plaats heeft Nederland het omschreef. woorden nooit vergeten!’ ingenomen in de achterste gelederen Intussen wisten de inwoners wel beter. van de ‘proletarische achterhoede’.” Dat bleek toen ze de jaren later kans Naast de behandeling als mens was er Rapporten verdwijnen meestal zonder kregen om hun tijdens de ramp ook de chronisch slechte beloning. dat ze veel aandacht krijgen, in een la opgedane ervaringen alsnog te waar ze zelden weer uit komen. Maar vertellen. In mijn boek ‘De ramp, een ‘Gerard: Ik herinner me - dat zal rond toen de landarbeiders zelf aan het reconstructie’ (1992) zorgen de 1910 geweest zijn - dat we bij een boer woord kwamen en met schrijnende ooggetuigen voor een waar bombarde- om vier uur ‘s ochtends in de mestput voorbeelden de sociale werkelijkheid ment aan voorbeelden, waaruit blijkt moesten staan. Om karren te laden. schetsten in een spraakmakend en hoezeer de mens er verantwoordelijk Ja, meestal begon je om zes uur met veel gelezen boek, kwam er alsnog voor was dat de stormvloed van 1 dat werk, maar toen moesten wij om aandacht en discussie en werd het februari 1953 kon uitgroeien tot een vier uur beginnen. En als we dan valse beeld van het deltagebied als ramp met 1836 slachtoffers. anderhalf uur gewerkt hadden kregen ‘het land waar het leven goed is’ Dijkgraven die liggen te slapen in we een boterham van de boer. Want voorgoed bijgesteld. plaats van op de dijk te staan, panieke- voor die eerste anderhalf uur, daar rige burgemeesters die weigeren de kregen we geen loon voor - alleen die De ramp van 1953 bevolking te waarschuwen, een boterham.’ Ook het ware verhaal achter de Commissaris van de Koningin, die z’n watersnood van 1953 werd pas veertig bed induikt nadat hij is gealarmeerd, Dat de verhalen over de slechte jaar later geschreven worden dankzij waarschuwingstelegrammen waar beloning geen fantasie waren, maar de verhalen van meer dan tweehon- bijna niemand op is geabonneerd, gebaseerd op feiten, blijkt uit rappor- derd ooggetuigen van de ramp. Tot alarm dat niet door de radio wordt ten van o.a. de Staatscommissie voor 1993 bestonden er wel gedenkboeken uitgezonden, dijken die zo slecht zijn de Landbouw uit 1908 en 1909. Ook over de ramp, maar die waren steevast onderhouden, dat ze al breken nadat na de Tweede Wereldoorlog is de geschreven door lokale autoriteiten, er een kwartier water overheen is positie van de landarbeiders amper die geen melding maakten van de gelopen, dijkcoupures waarvan de verbeterd. Het Landbouw Economisch falende mens als medeveroorzaker vloedplanken in de oorlog zijn

14 SPANNING januari 2011 opgestookt en nooit vervangen, geen aanzien.’ Ik stelde voor om de klok te De les moet zijn dat wie zich uitslui- coördinatie van verkenningsvluchten luiden en de mensen in de polder te tend laat leiden door de mededelin- waardoor pas na een etmaal wordt waarschuwen. ‘Ik denk er niet over!’, gen van functionarissen en officiële ontdekt dat heel Schouwen-Duiveland riep hij. Hij was bang dat de bevolking rapporten, de wereld slechts beziet verdronken is, een regering die de in paniek zou raken. Toen besloot ik vanuit het perspectief van de autori- eerste dag niets onderneemt en pas het zélf te doen, maar ja, ik wist niet teit. Dat is een eendimensionaal om helikopterhulp in het buitenland hoe je de klok moest luiden...’ beeld, dus onvolledig en (te)vaak ook vraagt als het voor veel mensen al te verhullend. laat is. En dat nog afgezien van de Dankzij de verhalen die de ooggetui- litanie van domme beslissingen, gen vertellen, kan de sociale werkelijk- Het doet bovendien geen recht aan misverstanden en miscommunicaties. heid van de watersnood alsnog in het beoordelingsvermogen van beeld worden gebracht en het oude, te mondige burgers, die met open ogen De burgemeester wou absoluut niet lang vertelde verhaal over een en oren gebeurtenissen meemaken en geloven dat het water over de dijk kon onafwendbaar natuurgeweld worden daar vaak beter en indringender komen. ‘Het is er nog nooit over bijgesteld. Het had natuurlijk veertig verslag van kunnen doen dan wat er in gekomen, dus dat gebeurt nu ook jaar eerder kunnen en moeten nota’s en rapporten te lezen valt. niet’, zei hij. ‘Laten we het nog even gebeuren.

Leren van Elkaar Mensen met een verstandelijke beperking aan het woord over hun leven, hun ervaringen en hun wensen

Tekst: Sineke ten Horn, SP-Eerste Kamerlid Foto: Bas Stoffelsen

Tijdens mijn studie Sociologie stond de empirie voorop en men vond harde cijfers en statistiek belangrijk. Ik wist toen wel, begin jaren zeventig, dat de biografi- sche methode óók een van de takken van de sociologische wetenschapsbeoefening was, maar die kende, zo zei men, veel bezwaren. Alleen de Amsterdam- se sociologen zoals Goudsblom, Abraham de Swaan en Christien Bringreve trokken zich er niet zoveel van aan. Zij hadden in die tijd wel oog voor het belang van het levensverhaal geplaatst in een bredere maatschappelijke context.

Voor mij heeft in het empirisch onderzoek het cliëntenperspectief wel van begin af centraal gestaan. Bij mijn evaluatieonderzoek in de psychiatrie, of geestelijke gezondheidszorg, heb ik altijd veel contacten gehad met patiënten- en familieorganisaties. Die het onderzoek vonden, maar daar praktijk van de zorg voor, zoals zij toen contacten heb ik nog steeds. bleef het dan wel bij. nog heetten, ‘zwakzinnigen’, stond In die zeventiger en tachtiger jaren Jolanda Venema op de voorpagina van besprak ik wel met GGZ- cliënten In december 1988, de maand waarin de Telegraaf. De meesten van jullie welke vragen voor hen belangrijk ik na 15 jaar wetenschappelijk werk in zullen zich haar nog wel herinneren, waren en wat zij van de resultaten van de psychiatrie switchte naar de de verstandelijk gehandicapte vrouw

SPANNING januari 2011 15 in de Assense inrichting Hendrik van Oral History Boeyen, naakt aan de ketting. Haar De officiële geschiedschrijving was tientallen jaren lang vrijwel uitsluitend gebaseerd radeloze ouders hadden de foto op papieren bronnen. Notulen, verslagen, kranten en overheidsrapporten vormden de genomen en de pers gezocht. Het was basis waarop historici hun geschiedenis verhaal bouwden. Een enkele keer greep men hun aanklacht tegen de mensonteren- wel terug op het ondervragen van betrokkenen, bijvoorbeeld omdat er geen schriftelijke de situatie waarin Jolanda verkeerde. bronnen aanwezig waren. Een voorbeeld van iemand die zo te werk ging is Ben Sijes Tegelijkertijd vertelden zij het toen hij zijn boek over de Februaristaking van 1941 schreef. levensverhaal van hun dochter. Toch was hij tot de jaren zestig een uitzondering. Op de golven van het verzet van die Natuurlijk wilde ik, vanuit immers de periode kregen historici steeds meer oog voor groepen van wie de stem in de officiële empirische school, gelijk weten, geschiedenisboeken nauwelijks werd gehoord. Hun verhaal stond namelijk meestal niet hoeveel van de ruim 500 gehandicap- in de gebruikte bronnen, dus historici schreven ook niet over hun meningen en ten van Eemeroord, de inrichting in ervaringen. De Engelse historicus Paul Thompson schreef daarom in 1968 het boek Baarn waarvan ik net directeur was ‘The voice of the past. Oral History’. Door arbeiders, boeren, ex-slaven, buurtbewoners geworden, in vergelijkbare omstandig- en andere onderdrukte groepen te interviewen was het volgens hem mogelijk om de heden verkeerden als die Jolanda. Dat geschiedenis te herschrijven. waren er volgens het hoofd van de Er ontstonden tientallen groepen van studenten en betrokkenen die de boer op gingen verplegingsdienst 15. Met hem zocht om mensen over het verleden te interviewen. Het resultaat was een golf aan buurtge- ik ze een voor een op en sprak met schiedenissen op basis van gesprekken met de bewoners. Ook aan de universiteiten hun begeleiders en familie. Uiteraard groeide de belangstelling voor deze nieuwe vorm van geschiedschrijving. Dat leidde was en is het getal belangrijk, en de uiteindelijk tot de benoeming van een hoogleraar Oral History in 2004. Selma Leydes- kennis van hun diagnoses, problema- dorff die deze leerstoel vervult, is vanuit de vrouwenbeweging al sinds de jaren zeventig tiek en zorgzwaarte. Maar voor bezig met mondelinge geschiedenis. Ze schreef op basis van interviews ook over de werkelijke verandering in de zorg, in jodenvervolging en de watersnoodramp van 1953. hun situatie, was het veel belangrijker Interviewen is voor journalisten een belangrijk onderdeel van hun werk. Kees Slager naar hun verhalen, hun ervaringen en schreef op basis van interviews een aantal interessante historische boeken en was belevingen te luisteren. oprichter van het radioprogramma OVT waarin ook veel aandacht is voor deze aanpak. Juist het naar henzelf luisteren, hen te horen over welke mogelijkheden tot verandering en verbetering zij, begeleiders en familie voor deze bewoners zagen, bood perspectief. Dit werd ook uitgedragen door consulen- En daar kwam in de gezondheidszorg nigenzorg binnenga, maakt het gevoel tenteams die er toen in de gehele en de wetenschap ook meer aandacht van zinloosheid plaats voor een drang gehandicaptenzorgsector, naar voor. Zo werd met de komst van de tot zingeving. Te zien hoe eenzaam, aanleiding van de les van Jolanda, ICIDH (International Classification of angstig en hulpeloos zwakzinnigen kwamen. Impairments, Disabilities en Handi- soms zijn en hoe gezellig, gelukkig en Het was ook aanleiding om in mijn caps) nadrukkelijker onderscheid levenslustig ze kunnen zijn, doet niet toenmalig werk aan de medische gemaakt tussen de stoornissen, de vragen naar zin, maar naar zinge- faculteit in Utrecht, in het onderwijs daarmee samenhangende beperkin- ving…’. Voor Inge was het geheel aan medicijn studenten veel meer gen en sociale nadelen. Aandacht vanzelf sprekend dat een goede aandacht te gaan besteden aan daarvoor dwingt ook tot maatschap- vriendin van haar met een verstande- onderwerpen als ‘Omgaan met… pelijke reflectie. lijke beperking een van haar paranim- Onmacht’, ‘Omgaan met familie’, In die tijd begeleidde ik ook de fen was bij de promotie. Maar dit ‘Omgaan met andere disciplines’, en onderzoekster Inge Mans. In haar bleek in 1998 voor de universitaire ‘Omgaan met elkaar’. We haalden ook proefschrift stelt zij de vraag wat deze wereld een nog ongekende situatie ouders van gehandicapten naar mensen met verstandelijke beperkin- van acceptatie en sociale integratie. Utrecht om voor studenten het gen, ‘zwakzinnigen’, door de eeuwen Terwijl er circa 120.000 verstandelijk levensverhaal van hun zoon of dochter heen voor anderen hebben betekend. gehandicapte medeburgers in te vertellen. Zij las veel en sprak ook een hele stoet Nederland zijn. van opvoeders en normale burgers. Stoornissen en Een van de bijzondere resultaten van Biografische methode maatschappelijke reflectie haar onderzoek was voor mij dat zij van onderzoek Van Gennep, hoogleraar Orthopeda- laat zien hoe door de eeuwen heen de De kracht van de biografische gogiek in die tijd in Amsterdam sprak vraag onoplosbaar lijkt hoe de methode van onderzoek begon ik me van een paradigmawisseling. We zwakzinnige te begrijpen en hoe steeds meer te realiseren. werden er ons langzaamaan van zinloos dan zijn leven lijkt. Inge was De kracht ervan kent twee kanten: bewust dat mensen die we toen nog toen niet alleen onderzoekster- psy- • de emancipatoire, voor de mensen zwakzinnigen, debielen of idioten chologe, maar ook groepsbegeleidster met een verstandelijke beperking noemden, ook mensen zijn, mede- in de gehandicaptenzorg. Vanuit die zelf, en veelal idem voor chronisch mensen, met gevoelens, belevingen en praktijk zegt ze in haar boek ‘Op de psychiatrische patiënten. Aandacht met mogelijkheden zoals anderen, zij momenten dat ik dichterbij kom en de voor hun eigen verhaal, bezinning het misschien met beperkingen. wereld van zwakzinnigen en zwakzin- op hun levensverhaal, vergroot hun

16 SPANNING januari 2011 zelfvertrouwen en zelfwaardering; boek, het werd voordurend geleend of bewoners gemaakte Levensboxen. De en gepikt, stelden ze voor naar de levensbox werd bedacht voor mensen • tegelijkertijd worden ànderen door directie te gaan met de vraag hun met een ernstige meervoudige hun verhalen ook gedwongen naar boek als cadeau in het kerstpakket op beperking voor wie een boek met hun belevingen en ervaringen te te nemen. Niet in een kerstpakket, plaatjes, foto’s en dergelijke weinig of luisteren en zodoende ook maar wel in een oplage van tiendui- geen betekenis heeft. In een levensbox gedwongen meer respect te krijgen zend werd het boek verspreid. En er kunnen voor hen voorwerpen worden voor deze medemensen. kwam zelfs een herdruk. gedaan die herinneringen oproepen en die voor betrokkene typerend zijn, En het is mijn inziens de wisselwer- Hun boek werd ook als Hoofdstuk in zoals bijvoorbeeld een cassettebandje king van beide die nodig is. het losbladige Handboek ‘Mogelijkhe- met bepaalde liedjes, geurzakjes etc. Vanaf 1997 mocht ik voor Elsevier de den’ opgenomen. Maar de bewoners eindredactie voeren van een losbladig vonden dat het hierbij niet moest Luisteren leidt Handboek ‘Mogelijkheden: vraagge- blijven. Ze spoorden ons, hun tot meer respect richte zorg voor mensen met een leidinggevende Ella van Lingen en Op meer plekken in de zorg volgden verstandelijke beperking’. mij, aan mee te denken hoe het verder dergelijke initiatieven. Zoals in Maar mensen met een verstandelijke zou kunnen komen. We schreven geza- Brabant in het Project “Regie over beperking waren daarin zelf nog niet menlijk een projectplan voor een eigen leven” waar ook mooie voorbeel- aan het woord. Daarom legde ik in het zorginnovatieprijsvraag. In dit project den op een DvD bijeen werden voorjaar van 2000 aan bewoners van zouden dan tien boeken door andere gebracht over hoe als verstandelijk twee leefgroepen van een instelling de mensen met een verstandelijke gehandicapte meer touwtjes in eigen vraag voor of zij wilden praten over de beperking worden geschreven, en handen te nemen. behoefte aan een boek over vraagge- opgenomen worden op een CDrom. Op vele plekken in de zorg, voor richte zorg voor en door mensen met Daardoor zouden volgens hen; “Schrij- verstandelijk gehandicapten, psychia- een verstandelijke beperking. vers meer nadenken over wat ze trische patiënten en ook bijvoorbeeld De negen bewoners die aan het willen. En de lezers gaan beter dementerende ouderen, wordt groepsgesprek deelnamen waren luisteren naar mensen met een inmiddels al enige jaren gewerkt met duidelijk en positief over zo’n boek. verstandelijke beperking.” Levensverhalen en Levensboeken. Zoals Jaks, een van hen zei: “Kijk, Het plan won de prijs niet, maar kreeg Men ontdekte ook dat het voor vroeger moesten wij naar de leiding wel subsidie. En van zes groepen bewoners in instellingen die in de luisteren en naar hun pijpen dansen. verstandelijk gehandicapten in andere loop der tijd met een zeer groot aantal Weet je hoe het nu is? Nu luisteren wij instellingen kwamen de verhalen op begeleiders te maken krijgen vanwege naar elkaar, bewoners naar personeel een CD-rom, met een inleiding van de vele personeelswisselingen, het ook en ook personeel naar bewoners. Frank, een van oorspronkelijk 9 erg prettig is dat een levensboek wordt Tegenwoordig mag je zelf wat zeggen bewoners. bijgehouden, als een soort houvast, en zelf kiezen. Maar dat kun je maar een bron van continuïteit. niet zo. Dat moet je leren, stap voor Toen ik tijdens een lezing in Spanje stap. Zo’n boek helpt misschien.” vertelde van het belang om gehandi- Eerder benoemde ik de kracht van Alle negen bewoners wilden meewer- capten zelf hun verhalen te laten verhalen in twee opzichten: de ken en hun individuele verhaal doen. vertellen, en het boek ‘Zelf bepalen… emancipatoire en dat tegelijkertijd Ze wilden ook dat er foto’s en tekenin- Zelf Kiezen’ liet zien, wilde men het er ànderen door die verhalen ook gen in het boek zouden komen en het houden en ging men het onmiddellijk gedwongen worden naar hun belevin- moest door mij op een cassettebandje vertalen. Afgelopen juni sprak ik de gen en ervaringen te luisteren en worden voorgelezen, want maar 3, ach- voorzitter van de bewonersraad en hij zodoende hen misschien ook meer teraf zelfs maar 2, van de 9 bleken te vertelde me dat ze al vele verhalen kunnen begrijpen en respect krijgen kunnen lezen. bijeen hebben gebracht en dat men voor deze medemensen. Met ieder van hen voerde ik een het belangrijk blijft vinden dat Ik vind het dan ook extra goed dat de gesprek en schreef hun verhaal zo bewoners hun geschiedenis leren SP (en gelukkig ook de PvdA en de letterlijk mogelijk op. kennen. vakbonden) zich tijdens de manifesta- Voor ieder maakten we een tie in Den Bosch voor juist de mensen exemplaar. Binnen ’s Heeren Loo waar het eerste van de WSW inzetten, onder wie boek werd gemaakt, was men ook namelijk ook nogal wat verstandelijk Luisteren naar mensen steeds meer overtuigd geraakt van de gehandicapte WSW’ers, van wie we nu Op het resultaat van hun inspannin- emanciperende kracht van levensver- weten hoe belangrijk werk voor ze is. gen “een eigen boek” waren ze erg halen. Om het voor begeleiders en Niet alleen vanwege het inkomen, trots. Ze lieten het aan personeel en familieleden van gehandicapte maar vooral ook vanwege de werkcon- familie lezen en brachten het in bewoners te vergemakkelijken werd er tacten en het zelfrespect. bewonersvergaderingen met de in 2005 een Powerpointpresentatie suggestie dat ook andere bewoners over gemaakt en liet men op een DvD zoiets zouden kunnen ondernemen. enkele voorbeelden zien van de En omdat ze merkten dat het perso- inmiddels al meer dan 50 opgeschre- neel erg geïnteresseerd bleek in hun ven levensverhalen en voor sommige

SPANNING januari 2011 17 Actievoeren helpt – Een terugblik Tekst: Sjaak van der Velden, redacteur Foto: Suzanne van de Kerk

Zonder strijd verandert er niets. De hele geschiede- cao. En in die cao was een loonsverhoging opgenomen nis van de mens laat zien dat er geen of nauwelijks hoewel de werkgever eigenlijk het personeel op de nullijn veranderingen optreden als mensen niet in bewe- had willen zetten. ging komen. Ook voor ons land geldt dit. Als er geen actie voor was gevoerd, hadden we bijvoorbeeld Andere stakingen geen algemeen stemrecht gekregen. Ook pensioe- Het jaar was trouwens al begonnen met stakingen bij nen, AOW, werkloosheidsvoorziening en de Onder- AkzoNobel en DSM. Op 26 januari legden bij beide nemingsraad zijn een gevolg van strijd. Die verwor- bedrijven in totaal meer dan duizend werknemers het werk venheden moeten worden verdedigd, juist omdat het neer; ze behaalden al zeer snel een goed resultaat. Bij Akzo geen cadeautjes waren. Zeker in tijden van econo- ging het vooral om een sociaal plan in verband met mische crisis komen er vrijwel vanzelf aanslagen op reorganisatie en bij DSM was sprake van strijd tegen de het levenspeil van de bevolking. De economie zit nu nullijn. Dat waren wel de problemen voor werknemers in al weer enkele jaren in een crisis. Hoe reageert de 2010: reorganisaties en loonmatiging. Echte crisisproble- bevolking hierop en op de crisisplannen van de rege- men dus. ring? In maart staakte het personeel van cv-ketelfabrikant Nefit in Buinen voor een goed sociaal plan in verband met de 2010 zal de geschiedenis in gaan als het jaar van de verhuizing naar Deventer, waar de andere fabriek van Nefit schoonmakers. Ze voerden een wekenlange strijd voor staat. De werknemers in Deventer steunden hun Buinense loonsverhoging en respect. Ze wonnen op beide fronten. collega’s met een petitie. En meer dan dat, aan het eind van het jaar kregen ze van Maart was ook de maand van een staking van Poolse de internationale vakbeweging ook nog een prijs: de uitzendkrachten. Hun bedrijf, uitzendbureau E&A, wilde wereldcup voor de beste vakbondscampagne, die in hen overplaatsen naar Nistelrode en ontsloeg zes collega’s. november in Nagasaki werd uitgereikt. Deze prijs werd Na een korte staking trok het bedrijf haar plannen in. trouwens uitgereikt voor de hele campagne ‘Schoon In april legde het personeel van havenbedrijf ECT in Genoeg’ die tot de staking heeft geleid. Een doordachte Rotterdam het werk neer voor een nieuwe cao. Al snel campagne waarbij de schoonmakers zelf vooral op de haalde de vakbond een loonsverhoging binnen, maar de voorgrond traden. Zij waren het gezicht van de actie, terwijl cao voor de hele containersector – die FNV Bondgenoten het betaalde bondskader zoveel mogelijk op de achter- ook wil – was nog een brug te ver. Bij Corus IJmuiden was grond bleef. Ook was de actie slim opgezet, waardoor de slechts een stakingsdreiging nodig om een nieuwe Cao tegenstander zo hard mogelijk werd geraakt tegen zo rond te krijgen met een loonsverhoging en een eenmalige weinig mogelijk inspanning en kosten. uitkering van 200 euro. Zelfs het Sociaal Cultureel Planbureau gaf de actievoeren- In de maand april vond nog een zeer opvallende staking de schoonmakers een complimentje. Volgens het bureau plaats toen de spelers van voetbalclub MVV op 7 april had de staking ervoor gezorgd dat de Nederlandse bevol- weigerden te trainen. Ze ontvingen door de slechte king weer meer vertrouwen in de vakbeweging had financiële situatie van de club al weken geen salaris. gekregen. Een groter compliment is toch haast niet Begin juni staakte het personeel van de Rotterdamse denkbaar? containerterminal APM tegen het ontslag van een collega. De stakers die buiten de vakbonden om opereerden, Gemeentereiniging behaalden na twee dagen de overwinning: hun collega Het beeld van 2010 wordt echter niet alleen bepaald door mocht terugkomen. de staking van de schoonmakers, maar ook door de staking Een klein aantal staking vond nog plaats in de tweede helft van de mannen en vrouwen van de gemeentelijke reini- van het jaar, maar eigenlijk wordt dat deel overheerst door gingsdiensten. Na een actie die weken duurde en her en de grote stakingen in december bij Albert Heijn en TNT. der in het land het werk werd neergelegd, verhardde de sfeer. Ook kantoorpersoneel in Arnhem, Nijmegen en De jaarsluiting Haaksbergen legde korte tijd het werk neer. Maar dat was Op 10 december begon een reeks stakingsacties bij de niet genoeg. De grote staking waarbij de vuilophalers in glasfabriek AGC Flatglass in Tiel en Oosterwolde waar 260 Amsterdam niet werkten op Koninginnedag en hun mensen werken. De actievoerders wilden een betere cao, Utrechtse collega’s zich een dag later bij hen aansloten, maar de acties werden opgeschort in afwachting van het zorgde uiteindelijk op 15 mei voor de overwinning. De overleg in januari 2011. dagelijks het nieuws halende acties van de reinigers Zoals 2010 begon met een succesvolle staking, zo eindigde betekenden voor 170.000 gemeenteambtenaren een nieuwe het ook met een aantal gewonnen acties. De postbodes van

18 SPANNING januari 2011 29 september – Demonstratie in Brussel van tienduizenden deelnemers, waaronder enkele honderden Nederlanders, in het kader van de Europese actiedag van het Europees Vakverbond (EVV). Het motto waarmee de FNV opriep tot deelname is: Deze crisis is niet jouw crisis! Tegelijk demon- streerden in Den Haag enkele honderden ambtenaren tegen aangekondigde bezuinigingen. 8 oktober – Demonstratie tegen bezuinigingen op kunst en cultuur. 9 november – Ongeveer 150 werknemers bezetten de hal van het Nijmeegse stadhuis uit protest tegen de dreigende opheffing van honderden gesubsidieerde banen. 27 november – Manifestatie Armoede Werkt Niet in Den Bosch tegen de bezuinigingen voor mensen met een uitkering of een arbeidsbeperking. Cohen van de PvdA, Roemer van de SP en Jongerius van de FNV spraken de 1500 aanwezigen toe. 10 december – Demonstratie tegen bezuinigingen op Hoger Onderwijs op de Dam in Amsterdam 15 december – Duizend Amsterdamse gemeentewerkers demonstreren tegen de aangekondigde bezuinigingen van de gemeente waardoor er banen zullen verdwijnen.

Actievoeren blijft soms een hachelijke zaak Manifestatie Armoede Werkt Niet in Den Bosch. Bij het lezen van een actie-overzicht kan soms het idee postvatten dat staken of demonstreren altijd zonder problemen kan. Je werkt niet en krijgt nog een uitkering van de bond ook. Toch is het niet zomaar een pretje om je TNT bereikten na enkele stakingsdagen dat het aantal nek uit te steken. In het gros van de bedrijven doet de gedwongen ontslagen toch werd teruggebracht. Iets dat leiding al het mogelijke om de werknemers in het gareel volgens de directie echt niet meer kon, zoals ze de bevol- te houden. king in een aantal paginagrote advertenties bij herhaling Tijdens de schoonmaakstaking heeft een aantal bedrijven liet weten. TNT zal heel wat postzegels hebben moeten geprobeerd om stakers te ontslaan, maar zo bont als de verkopen voor die propagandacampagne. Ook de stakers in directeur van HANOS-Groningen maakten zelfs zij het de distributiecentra van de Nederlandse grootgrutter uit niet. Toen bij HANOS twee organizers van de bond op de Zaandam lieten aan het eind van het jaar zien dat het stoep stonden voor een enquête, reed de directeur met zijn mogelijk is om zelfs een multinational als Albert Heijn te auto op hen in. Zijn uitspraak ‘Wacht maar tot Wilders aan dwingen tot het betalen van meer loon. Door zeer strate- de macht komt in Nederland, dan gaat er een heel andere gisch te dreigen met stakingen vlak voor de kerst kregen ze wind waaien’ spreekt daarbij voor zich. de directie op de knieën. Conclusie Andere acties Als we het hele jaar overzien dan lijkt het of er slechts een Maar er was meer. Mensen hebben het afgelopen jaar niet beperkt aantal acties is geweest. De stakingsstatistieken van alleen gestaakt, maar er vonden ook demonstraties plaats. het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en het Soms tijdens een staking, maar ook daar buitenom. Als we Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG) in chronologische volgorde een greep doen uit de demon- over 2010 zijn nog niet gepubliceerd, maar het lijkt er sterk straties van vorig jaar, dan krijgen we het volgende lijstje. op dat er in 2010 niet vaker is gestaakt dan in 2009. Sommigen verwachtten aan het begin van het jaar mis- 19 mei – Begin van een maanden durende reeks acties in schien een grote golf stakingen en demonstraties omdat de de zorg. Demonstraties en manifestaties voor een betere crisis maar doorzeurt en het bestaansniveau van mensen cao. Bondsbestuurders maken duidelijk dat ze zijn geïnspi- bedreigt. Eerder lijkt het zo dat de bevolking de kat uit de reerd door de staking van de schoonmakers. In december boom heeft gekeken. In afwachting van de plannen van de komt een einde aan de acties als een nieuwe cao wordt nieuwe regering en mogelijk ook uit angst voor dreigende ondertekend voor de werknemers in de verzorgingshuizen, werkloosheid als er veel actie wordt gevoerd, hielden de verpleeghuizen en de thuiszorg. Ook hier wordt de nullijn mensen zich in. Als we kijken naar andere landen in doorbroken. Europa waar de gevolgen van crisis en regeringsbeleid tot 14 juli – Demonstratie in Eindhoven van ongeveer 350 nu veel harder zijn geweest, dan is het zeker niet uitgesloten Duitse werknemers van Philips tegen de dreigende sluiting dat 2010 de stilte voor de storm was. Werkgevers en Rutte I van hun fabriek in Plauen. zetten grote groepen mensen met de rug tegen de muur. 15 juli – Demonstratie in Den Haag van DSM-personeel Jezelf losrukken en vechten is dan het enige dat helpt. Dat (Organon) tegen dreigende opheffing van het bedrijf in dit succesvol kan, hebben de wel gevoerde acties in het jaar Oss (1200 deelnemers). dat achter ons ligt afdoende laten zien.

SPANNING januari 2011 19 de kern van het Regeerakkoord 2011-2015

Tekst: Geert Reuten, SP-Eerste Kamerlid en hoofddocent economie aan de UvA

De sociale uitkeringen gaan omlaag. Onlangs bekende premier Rutte in de Eerste Kamer, na daarover uitgedaagd te zijn: “Ik geloof ook niet dat er veel mensen met een uitkering zijn die maar achter de gerani- ums willen blijven zitten, nee, de meesten willen graag aan de slag.” Dus wie niet kan werken of geen werk kan vinden, heeft pech gehad. Twee maal pech: geen werk en nu daling van de al bescheiden koopkracht. Tegelijkertijd worden de mensen met hoge inkomens ongemoeid gelaten.

Hoofdlijn regeerakkoord: verschuiving problemen De hoofdlijn van het regeerakkoord is eenvoudig: we allemaal blij zijn. Maar zo eenvoudig ligt het niet. Het minder overheidsvoorzieningen. Dus draaien de burgers snijden in overheidsvoorzieningen is een politieke keuze. zelf op voor wat de overheid wegsnijdt. De financiën De SP zou andere keuzes maken. van de overheid verbeteren, maar de burgers komen De overheid heeft in het verleden schulden opgebouwd in voor zwaardere lasten te staan, dus hún financiën de vorm van ‘staatsobligaties’ tegen een rente. Ze leent verslechteren. dit geld van rijke burgers, banken of pensioenfondsen. Het overheidstekort wordt minder; maar voor die mensen Overheidsbezuinigingen leiden tot een lagere schuld en die al niet rond konden komen stijgt het tekort; en de dus betaalt de overheid minder rente aan banken en rijke mensen die tot nog toe konden sparen, kunnen nu burgers. De financiën van burgers verslechteren echter minder sparen. De overheidsproblemen worden dus waardoor ze meer moeten lenen. Ze betalen dan méér verschoven naar de burgers. Natuurlijk, als de overheid rente aan de banken (degenen die nu minder sparen, zaken wegsnijdt die iedereen onnodig vindt dan kunnen ontvangen minder geld van de banken).

Maatschappelijk verlies Maar er is meer aan de hand. Door het regeerakkoord, komen er dus 110.000 extra werklozen bovenop de treedt niet slechts een verschuiving van de problemen 135.00 werklozen die hun baan al in het eerste crisisjaar op, maar de problemen worden groter. Hoe zit dat? verloren. Het kabinet ontslaat 50.000 ambtenaren en kort op de Alles bij elkaar, zo berekende het CPB, zal de economi- sociale uitkeringen. Die mensen kunnen dus minder sche groei niet slechts in deze kabinetsperiode maar in besteden bij bedrijven. Het kabinet investeert minder de komende tientallen jaren ieder jaar 0,4 procent en besteedt dus ook minder bij de bedrijven. minder zijn dan wanneer het kabinet alles bij het oude De afzet van bedrijven vermindert dus, ze produceren zou laten. Dit komt neer op een bedrag van €2,5 miljard minder, en dan gaan ze mensen ontslaan. Het Centraal per jaar. Maatschappelijk gezien is dit dus een groeiver- Planbureau (CPB) heeft berekend dat dit leidt tot nog lies: verlies van groei die we anders wèl gehad zouden eens 60.000 extra werklozen. Door de kabinetspolitiek hebben.

Netto overheidsfinanciën: €8,25 mld verdampt Het groeiverlies verklaart ook waarom van de €18 miljard bezuinigen die het kabinet wil doorvoeren, volgens het CPB, in 2015 de verbetering in de overheidsfinanciën slechts €9,75 miljard zal bedragen. Dat komt omdat de overheidsuitga- ven weer toenemen door de extra uitkeringen; de extra werklozen minder belasting betalen, en door de lagere groei de overheid minder belastinginkomsten heeft. Het CPB stelt ook vraagtekens bij de effectiviteit van korten (0-lijn) op de ambtenarensalarissen.

Individuele burgers: ongelijkheid versterkt Bovendien wordt de ellende ongelijk verdeeld en de al bestaande inkomensongelijkheid versterkt. Het trio Rutte- Verhagen-Wilders deed aanvankelijk net alsof iederéén moet inleveren maar bij doorvragen door de SP-Eerste Kamerfractie gaf het kabinet eind december 2010 toe dat de 25 procent best verdienenden helemaal geen koopkracht inleveren of er zelfs op vooruit gaan! Zij ontvangen nu al de helft van de totale huishoudinkomens. Het komt er op neer dat de overige 75 procent 0,8 procent in inkomen achteruit gaat. Extra zwaar getroffen worden mensen met een uitkering. Hemeltergend is het dat er ook gekort wordt op de sociale werkplaatsen. Grote ellende komt terecht bij de 110.000 extra werklozen. Na WW volgt het opeten van huis of spaargeld en dan de bijstand. En op die bijstand wordt ook al gekort. Op vragen van de SP bleek de minister van Financiën niet bereid om deze slachtoffers van de kabinets- politiek op een of andere manier te compenseren. Laat ze het zelf maar uitzoeken! – De Jager zei het zo niet, maar het was wel de strekking.

20 SPANNING januari 2011 overheid burgers minder collectieve voorzieningen meer individuele voorzieningen

verbetering overheidsfinanciën verslechtering burgerfinanciën _ + saldo saldo vermindering van het tekort vergroting van het tekort (voor de onderkant) of minder overschot (voor de bovenkant) betaalt minder rente aan burgers betalen meer rente aan banken, en en banken ontvangen minder rente

maar

voor maatschappij als geheel is

de verbetering van de de verslechtering van de overheidsfinanciën minder burgerfinanciën dan het verschil is €2,5mld per jaar, gedurende tientallen jaren (want het effect is blijvende vermindering van de groei van het Nationaal Inkomen met 0,4% per jaar)

hoe?

netto overheidsfinanciën voor individuele burgers

• het kabinet ontslaat de verslechtering wordt ongelijk 50.000 ambtenaren. verdeeld; waardoor de reeds ongelijke • het kabinet kort de uitkeringen verdeling versterkt wordt. • de overheid investeert minder.

• minder bestedingen bij bedrijven waardoor de werkgelegenheid bij • de top 25% huishoudens levert niets bedrijven 60.000 verminderd. in of gaat er zelfs op vooruit • omdat de top 25% huishoudens de helft van het totale inkomen • meer overheidsuitgaven vanwege incasseert, slaat de 0,4% totale uitkeringen aan 110.00 extra groeivermindering (€2,5mld. per werklozen. jaar) grotendeels neer in een • minder belastinginkomsten door 0,8% vermindering voor de rest lagere groei. • de mensen met een uitkering (inclusief voorzieningen zoals sociale werkplaatsen) worden extra zwaar • de overheidsmaatregelen van getroffen. €18 miljard resulteren, per saldo, in • grote ellende komt terecht bij de 2015 in een netto verbetering van de 110.000 extra werklozen en hun overheidsfinanciën van slechts kinderen. €9,75 miljard.

SPANNING januari 2011 21 22 SPANNING januari 2011 ‘WIJ ZIJN NOG MAAR KINDEREN IN DE VRIJHEID’ Domela Nieuwenhuis en de vrijzinnige politiek

Tekst: Ronald van Raak, SP-Tweede Kamerlid Foto: flickr.com

Binnen GroenLinks en PvdA hier als eenling echter niet bereiken. vrije mensch zal allereerst van de woeden discussies over ver- Hij sprak over stakende veenarbeiders vrijheid gebruik maken om te zorgen nieuwing van de linkse politiek. en de werklozen in de steden, maar dat hij brood krijgt.’ Door ‘vrijzinnige’ politici, die kreeg geen gehoor. In weet niet wat Domela Nieuwenhuis stellen dat de verzorgingsstaat Domela Nieuwenhuis ging stad en van de huidige discussies over mensen afhankelijk maakt. De land af om mensen te organiseren. vrijzinnige politiek zou vinden. meest vrijzinnige politicus in Met zijn grote gestalte en lange baard Misschien zou hij het debat typeren Nederland was Domela Nieuwen- trok hij gemakkelijk de aandacht. als ‘heeren-denkbeelden’, omdat het huis. Hij liet zien dat vrijheid juist Door zijn eenvoudige taalgebruik en ver afstaat van het dagelijkse leven begint met het organiseren van Bijbelse beelden wist hij mensen te van mensen. Zeker zou hij verwon- sociale zekerheid. enthousiasmeren. Tegelijk had hij een derd zijn dat linkse politici pleiten afkeer van organisaties. In de partij voor minder bescherming bij werk- Nederland is een goed land om in te en in de vakbonden zag hij steeds loosheid en ouderdom en meer leven. Niet door het mooie weer, of meer ‘heeren-denkbeelden’, van marktwerking in de zorg en de het gunstige vestigingsklimaat, maar mensen die carrière maakten binnen woningbouw. Domela streed een door de sociale regelingen, goed de beweging, maar zich vervreemd- leven lang voor de het organiseren onderwijs en goede zorg, fatsoenlijke den van hun achterban. Dat leidde in van sociale voorzieningen, maar hij woningen en goed openbaar vervoer. 1894 tot een breuk in de socialistische waarschuwde ook voor het gevaar dat Honderd jaar geleden hadden we dit beweging, met de oprichting van de mensen de zeggenschap over die allemaal niet. Ferdinand Domela Sociaal-Democratische Arbeiderspar- voorzieningen uit handen zouden Nieuwenhuis (1846-1919) legde als tij, die Domela de ‘Studenten-Domi- geven aan bestuurders. Die waarschu- eerste socialistenleider de basis voor nees-Advokaten Partij’ noemde. wing lijkt terecht, nu een ‘vrijzinnige’ onze verzorgingsstaat. Tegelijk bestuurlijke elite met een beroep op waarschuwde hij mensen dat zij hun Domela Nieuwenhuis is als socialist vrijheid diezelfde sociale voorzienin- lot niet in handen moesten leggen altijd predikant gebleven. In Fries- gen wil afschaffen. van bestuurders. land, waar hij tot Kamerlid werd gekozen, werd hij door mensen ‘us ‘Wij zijn nog maar kinderen in de Van christen tot anarchist (1910), de ferlosser’ genoemd. Maar Domela vrijheid, wij kunnen het woord nog autobiografie van Domela Nieuwen- wilde geen ‘verlosser’ zijn. Mensen maar ternauwernood spellen, wij huis, leest als één lange strijd tegen moesten zichzelf bevrijden, door te weten in de verste verte niet tot welk onderdrukking, ook in zijn persoon- protesteren, demonstreren en staken. een hoogte de vrijheid ons zal lijke leven. Domela Nieuwenhuis trad Als ze dit niet zouden doen, bleef kunnen voeren,’ aldus Domela in de voetsporen van zijn vader, die vrijheid een voorrecht voor de rijken. Nieuwenhuis. In de huidige discussies Hervormd dominee was, maar verloor In de jaren zestig werd Domela over vrijzinnige politiek klinkt een zijn geloof na de dood van zijn vrouw, Nieuwenhuis een icoon van Provo en heel liberale opvatting van vrijheid. die stief in het kraambed en de jonge andere anarchisten die streden tegen Dit lijkt vooral het afzien van bemoei- dominee achterliet met twee zonen. gezag en voor individuele vrijheid. enis met elkaar. Domela predikte een Met zijn geloof verloor Domela ook Deze individuele benadering van sociale vorm van vrijheid, waarin zijn betrekking, zijn inkomen en zijn politiek lijkt ook het uitgangspunt in mensen verantwoordelijkheid nemen maatschappelijk aanzien. Toch was de huidige discussies over ‘vrijzinnig voor elkaar. Vrijheid betekent dat het afscheid van de kerk voor hem links’. De verschillen met de opvattin- mensen hun lot in eigen handen een bevrijding: ‘Eenmaal den hemel gen van Domela zijn echter groot. nemen, maar niet dat mensen alles boven mijn hoofd verloren hebbende, Deze vrijzinnige politicus zou het niet alleen moeten doen. Nederland is één trachtte ik de aarde tot een hemel eens zijn met de kritiek op onze van de meest georganiseerde landen voor allen te maken.’ verzorgingsstaat, die mensen afhan- in de wereld en juist daarom zijn Domela Nieuwenhuis was (mede) kelijk zou maken. Domela streed zijn mensen in ons land vrij. De les van oprichter van het eerste socialistische leven lang voor sociale zekerheid en Domela Nieuwenhuis is dat juist blad en de eerste socialistische partij. sociale voorzieningen, juist als een vrijzinnige politici het belang zouden In 1888 was hij de eerste socialist in voorwaarde voor individuele vrijheid: moeten inzien van sociale zekerheid. de Tweede Kamer, voor het Friese ‘Vrijheid aan allen zonder brood, dat Wie weet tot welke grote hoogten ons district Schoterland. Veel kon Domela is ondenkbaar, want de inderdaad dat kan voeren? HET RIJKE ROoIE LEVEN Deel 63

SPANNING januari 2011 23 opinie 2 maart, dag van Protest

knelpunten in de jeugdzorg en ervoor op voor de ouderen en neemt zij gezorgd dat er niet langer wordt scherp stelling tegen die krachten die gegokt met ons belastinggeld. Toch jongeren tegen ouderen uit willen zijn er te veel dingen gedaan die niet spelen en daarmee de solidariteit goed voor u waren. Het meest tussen generaties ondermijnen. treurige was wel de verkoop van onze energiemaatschappijen Essent en Redenen voldoende om op 2 maart Nuon aan buitenlandse multinatio- naar de stembus te gaan en te kiezen nals. Verder wordt er in de provincie voor sociaal in plaats van liberaal. te veel geld verspild aan bureaucratie, Maar de opkomst bij Provinciale baantjes en prestigeprojecten. En er Statenverkiezingen ligt traditioneel zijn zaken blijven liggen die juist erg laag. Normaal gesproken worden aangepakt hadden moeten worden. die gewonnen door de thuisblijver. Daartegen kunnen we op 2 maart een Omdat veel burgers met een gevulde helder protest laten horen. portemonnee en een goede opleiding wel gaan stemmen, komen de rechtse Wie op 2 maart SP stemt, zorgt voor partijen dan met een redelijke score Foto: Suzanne van de Kerk een sterke SP in de Eerste Kamer. Die uit de bus en gaan Rutte, Verhagen en Kamer kan ondeugdelijke wetsvoor- Wilders voorwaardelijk over. Gezien hans van heijningen stellen van de regering tegenhouden. het beleid van de afgelopen jaren is algemeen secretaris SP De regering-Rutte-Verhagen gaat voor het niet vreemd dat veel kiezers zich 18 miljard bezuinigen, maar ontziet door de politiek in de steek gelaten mensen met veel geld en grote voelen, maar thuisblijven helpt in Minister-president Mark Rutte heeft bedrijven. Pensioenen worden ieder geval niet. Aan ons, actieve aangegeven de Provinciale Staten- onzeker, de ziektekosten stijgen en de SP’ers, de uitdaging om mensen verkiezingen van 2 maart als een AOW-leeftijd gaat omhoog. Maar ervan te overtuigen dat het de moeite belangrijke test te zien. Daar is de SP bankiers blijven bonussen binnenhar- waard is om naar de stembus te gaan. blij mee, wij zijn pro-test en zullen er ken, villabezitters blijven het meest Daarvoor moeten we de komende alles aan doen om van die datum een profiteren van de hypotheekrenteaf- weken alles uit de kast halen wat we dag van protest te maken. Op 2 maart trek en multinationals gaan minder hebben: mooie affiches, meer dan telt elke stem dubbel. Met ons allen vennootschapsbelasting betalen. 1,7 miljoen speciale ZO-kranten, bijna bepalen we wie de komende vier jaar 2 miljoen folders en – wat het de provincie gaat besturen en via Onze aanpak in de Eerste Kamer is allerbelangrijkste is – met zoveel onze volksvertegenwoordigers in de voor vriend en vijand duidelijk: goede mogelijk mensen in gesprek gaan. provincie bepaalt u de samenstelling wetten steunen we en slechte wetten Van debatten in zaaltjes organiseren van de Eerste Kamer. keuren we af. In de afgelopen vier moeten we het niet hebben, omdat jaar heeft de SP-fractie, door goed daar vooral mensen op af komen die Vier jaar terug was de SP de grote samen te werken met andere partijen, al besloten hebben op welke partij zij winnaar bij de verkiezingen voor de heel wat verslechteringen tegen weten gaan stemmen. Nee, juist de mensen Tweede Kamer en de Provinciale te houden. De landelijke invoering die de politiek op afstand volgen, Staten. Nog nooit hadden zo veel van de slimme energiemeter werd moeten we zo ver zien te krijgen dat mensen SP gestemd en toch werden gestopt en onze telefoon- en internet- zij hun stem laten horen door op 2 we buiten het bestuur gehouden. gegevens worden minder lang maart te kiezen. Dat wordt nog een Dat vraagt om een helder protest opgeslagen. We verhinderden dat de hele klus. Want wij weten wel bij wie op 2 maart. regering gokken via het internet de rekening van de crisis de komende legaliseerde en dat al uw medische maanden in de bus valt, maar veel Vanuit de oppositie hebben we in de gegevens in een elektronisch dossier mensen kijken de kat uit de boom. provincie wat goede dingen kunnen worden gestopt. Samen met andere Dus truien en jassen aan en een paar doen. We hebben enkele grote, partijen voorkwamen we dat de BTW uur met mensen in gesprek. Als wij geldverslindende projecten weten te op theaterkaartjes al op 1 januari erin slagen om onze mensen naar stoppen, meer geld weten los te werd verhoogd en dat AOW-toeslag de stembus te krijgen, wordt de SP krijgen voor het oplossen van voor partners van 65-plussers ineens de winnaar van de verkiezingen. met 10 procent gekort werd. In en buiten het parlement neemt de SP het 2 maart, dag van protest.