Huidig En Gewenst Landschapsgebruik in De Cirkel (Kortessem, Borgloon)
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
INBO.R.2014.5544946 van de Vlaamse overheid van de Vlaamse instelling Wetenschappelijke Huidig en gewenst landschapsgebruik in De Cirkel Een maatschappelijke bevraging Rolinde Demeyer Auteurs: Rolinde Demeyer Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek Het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) is het Vlaams onderzoeks- en kenniscentrum voor natuur en het duurzame beheer en gebruik ervan. Het INBO verricht onderzoek en levert kennis aan al wie het beleid voorbereidt, uitvoert of erin geïnteresseerd is. Vestiging: INBO Brussel Kliniekstraat 25, 1070 Brussel www.inbo.be e-mail: [email protected] Wijze van citeren: Demeyer R (2014). Huidig en gewenst landschapsgebruik in De Cirkel: Een maatschappelijke bevraging. Rapporten van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek 2014 (5544946). In- stituut voor Natuur- en Bosonderzoek, Brussel. D/2014/3241/319 INBO.R.2014.5544946 ISSN: 1782-9054 Verantwoordelijke uitgever: Jurgen Tack Druk: Managementondersteunende Diensten van de Vlaamse overheid Foto cover: Yves Adams © 2014, Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek Huidig en gewenst landschapsgebruik in De Cirkel Een maatschappelijke bevraging Rolinde Demeyer INBO.R.2014.5544946 D/2014/3241/319 Dankwoord Dit rapport geeft de resultaten weer van de maatschappelijke bevraging in het projectgebied van De Cirkel. Dit onderzoek werd uitgevoerd in het kader van de projecten ECOPLAN en OpenNESS, met financiering van IWT en DG Research in het kader van het FP7-programma. In de eerste plaats wil ik de 18 respondenten bedanken voor de tijd die ze vrijgemaakt hebben voor de interviews, die aan de basis liggen van de resultaten voorgesteld in dit rapport. Verder bedank ik graag de mensen van de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) en Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren voor de ondersteuning, met Wim Vandenrijt en Hilde Stulens in het bijzonder. Ook dank aan mijn collega’s Francis Turkelboom en Wim Verheyden van de onderzoeksgroep Natuur&Maatschappij van het INBO voor het meedenken over de methodologie en de wetenschappelijke verwerking van de resultaten. 4 INBO.R.2014.5544946 www.inbo.be Samenvatting De Cirkel is een lokaal platform voor eigenaars, beheerders, besturen, bewoners, sociale- economiebedrijven,landbouwers, … om gezamenlijk na te denken over een duurzaam beheer voor het werkingsgebied van ruilverkaveling Jesseren. Er werd een maatschappelijke bevraging uitgevoerd om te achterhalen hoe bepaalde groepen belanghebbenden staan tegenover het werkingsgebied van de Cirkel (Kortessem, Borgloon). Het gaat om belanghebbenden die niet rechtstreeks betrokken zijn in het proces, maar toch belangrijke gebruikers (kunnen) zijn van de te verwezenlijken natuur in ruilverkavelingsgebied Jesseren. In totaal werden er 18 mensen individueel geïnterviewd. Bij het analyseren van de resultaten, konden we vier grote categorieën van landschapsgebruik en –beleving onderscheiden: Duurzame landbouw, een aangename leefomgeving, actieve recreatie en passieve beleving. Verder blijkt uit de resultaten 1) welke ecosysteemdiensten (ESD) de respondenten belangrijk vinden in hun omgeving, zowel nu als in de toekomst 2) waar deze ESD zich situeren in het gebied 3) welke ESD hand in hand (kunnen) gaan en welke tot conflicten (kunnen) leiden Tot slot worden een aantal concrete voorstellen gedaan om van het gebied rond Jesseren een aangenamere omgeving te maken. www.inbo.be INBO.R.2014.5544946 5 English abstract “De Cirkel” is a local platform for land owners, managers, administrations, inhabitants, social economy companies, farmers,… to think jointly about a sustainable management for the scope of the land consolidation project in Jesseren. A social research was done to understand how certain groups of stakeholders view the working area of “De Cirkel” (Kortessem, Borgloon). The research concerns stakeholders who are not directly involved in the process. However they can be important users of nature that will be realized in the land consolidation project of Jesseren. In total, 18 people were interviewed individually. Analyzing the results, we could distinguish four major categories of landscape use and perception: Sustainable agriculture, a pleasant environment, active recreation and passive experience. Furthermore, the results show 1) Which ecosystem services (ESS) are important to the respondents, both now and in the future 2) Where these ESS are situated in the area 3) Which ESS (can) match, and which ones (can) cause conflicts Finally, some practical proposals are formulated to make the area around Jesseren a more pleasant environment. 6 INBO.R.2014.5544946 www.inbo.be Inhoudstafel Dankwoord ............................................................................................................. 4 Samenvatting .......................................................................................................... 4 English abstract ...................................................................................................... 6 1 Doel van het onderzoek ......................................................................... 8 2 Methode .............................................................................................. 10 2.1 Respondenten ......................................................................................... 10 2.2 Verloop van het interview ......................................................................... 10 2.2.1 Open interview ........................................................................................ 10 2.2.2 Het ESD-kaartenspel ................................................................................ 10 2.3 Verwerking van de resultaten .................................................................... 11 3 Resultaten ........................................................................................... 12 3.1 Het landschap door vier verschillende brillen ............................................... 12 3.1.1 Duurzame landbouw ................................................................................ 12 3.1.2 Aangename leefomgeving ......................................................................... 13 3.1.3 Actieve recreatie ..................................................................................... 14 3.1.4 Passieve beleving .................................................................................... 15 3.2 Welke ESD worden spontaan genoemd? ..................................................... 16 3.3 Spatiale analyse van huidige ESD .............................................................. 19 3.4 Synergieën en conflicten tussen ESD ......................................................... 20 3.4.1 Synergieën tussen ESD ............................................................................ 20 3.4.2 Conflicten tussen ESD .............................................................................. 21 3.5 Verbeterpunten en dromen voor de toekomst ............................................. 23 www.inbo.be INBO.R.2014.5544946 7 1 Doel van het onderzoek De onderzoeksvraag van de studie is “Wat zijn de wenselijke functies/baten van het werkingsgebied van de Cirkel”? Het werkingsgebied van de Cirkel situeert zich in de regio Borgloon-Kortessem (zie Figuur 1 en kadertekst 1). Om deze onderzoeksvraag te beantwoorden, is een maatschappelijke bevraging uitgevoerd vanuit het ecosysteemdiensten (ESD) perspectief. We focussen ons in de bevraging op belanghebbenden die niet rechtstreeks betrokken zijn binnen de Cirkel (bewoners, individuele landbouwers, bed&breakfast, scholen etc), maar wel actief zijn in de regio Borgloon-Kortessem. Figuur 1: Het werkingsgebied van De Cirkel (groen). Kadertekst 1: Wat is “De Cirkel?” In het kader van de ruilverkaveling Jesseren komen heel wat terreinen ter beschikking voor natuur- en landschapsontwikkeling. Wandelpaden en wachtbekkens vragen om onderhoud. Het fruit van nieuwe openbare hoogstamboomgaarden kan geoogst worden. Jesseren zal in de toekomst opgewaardeerd worden voor wandelaars. De Cirkel is een lokaal platform voor eigenaars, beheerders, besturen, bewoners, sociale- economiebedrijven,landbouwers, … om gezamenlijk na te denken over een duurzaam beheer van hun regio. Het uitgangspunt is lokale vrijwilligers, ondernemers en inwoners zoveel mogelijk te betrekken, mee te laten denken en zelf te laten werken aan hun omgeving. Door de banden te versterken op het platteland wordt een duurzaam resultaat op terrein verzekerd. 8 INBO.R.2014.5544946 www.inbo.be Daarbij wordt vertrokken vanuit één samenhangende beheersvisie voor het onderhoud van terreinen, landschapselementen, wandelpaden, … De Cirkel verenigt lokale partners rond het beheer van gebieden in Jesseren. Heel wat organisaties zijn betrokken partij: de gemeenten Borgloon en Kortessem, Provincie Limburg, Natuurpunt, Limburgs Landschap, Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren, ECO², Boerenbond, de Wroeter, De Alverberg, Boomgaardenstichting, Vlaamse overheid, VLM, … www.inbo.be INBO.R.2014.5544946 9 2 Methode 2.1 Respondenten We hebben ons in de bevraging gefocust op belanghebbenden die niet rechtstreeks betrokken zijn binnen de Cirkel. In totaal werden er 18 mensen van verschillende sectoren bevraagd in een individueel interview: Toerisme (5) Onderwijs (2) Bewoners (3) Recreatie (2) Individuele landbouwers (3) Andere (3) 2.2 Verloop van het interview 2.2.1 Open interview In het eerste deel van het interview werden een aantal open vragen gesteld om te peilen naar de omgevingskwaliteiten en de huidige activiteiten in het landschap. In deze fase werden