@n ninsena Os. do AAOM

@n ninsena Os. do AAOM 44 ios Oagnomeae I 1 drneardr 1992 De Laatste, Verleiding November 1992. Domonstratie van christen-f undamentalisten in Johannesburg tegon do vertoning van Scorseso's 'Last Tempation of Jesus Christ' op hot flifestival van do Weekly Mail. Na eon aanvonkelik vorbod wordt hot do organisatoren almog toegestaan do film to vertonen. Moor don vaardigt do rechter luttolo uren voor vertoning toch weer eon verbod ult. Nederlandse delegatie gaat geweld onderzoeken Do fiootoalssm pobisbaeodsantso mi01' sparthmdslwerging mill.. In lenna on 0 dolegagls na, Zoldl-Ahnlke noon.. dis odsosk doot rear her gnwrold In do tormooblpo. Do delegatle =.1 gs beot.., oh on politle' fnnctinnario.se nmsvrtagemnordiger van do soobtenlilks masobt. oon traomna-ookundlgo on sn rapponteor. Do biinitlefraumono wIlls. meot etaindolliks oesolog son bidago Isoern on o dlnnoosln oven do osrnaken sn do goosligen nan boO gonld in Zuld- Afirika. BART L.UIRINK Hot onedoeg over de samenstelling van do dolegatie on planning van hot betooki is mornentool nog gaando. Wei is I1 duidltjk dot doe groop op do inodowor king lion rekonen van Peace Aflion, eon door korkon, mensenrocutoorganinar ties on voldbonden ogeont namonwerkingsnnrband. Do orgoninatie hooft in Johannesburg ondormoor eon 24-uurs olarrmdionst opgeoot, Per Adcdon a' ook doe bogoloiding nan do dolgatbo op zink nomon. Mot officials instonton, nogls hot NaedoalPace Ssimmla aal do dologatin woel contact ondorhmo, moor hear worlizaamhndon wvil oij onat hankoliik Omvan aitnooron. Do organisnoren zlin voornomn hun ondornook to boporkon tot eon of weon tonmships in do omngooing nan Johannosurg. Met d000 tonponiing ondor sohoidt do dologotin nick nan andoers nitiationen op hot gabiod nan internationaoteoitorng van gownld. In din hoporking ligt, nolgons AABNsocrotaris Pons Goonlings, ook do kracht nan hot initatiot. 'in drio ton vier waken kan doe dologatie oiuh dogolijk nonrontroron op hot gowold: onrakon, betrokkonon, nifton op monson in do town ship. Hot is dus goon groop din "n longnkomt.' a Apartheidsversichrikking op dorpsniveau Do verkrachter van Yeoville o vouOOWO dia bil aavolt oiln blank; zelf is bl donknnbrun. Hil door bat oandon 'do blanks. olin ooden haben opgoboge'. zogo hil. on nonnorlik betatrn 'do blaokon' nag vvel no.., giodson am hkm kosad to makes. Moor bil slnot goon blanks maos en on bil logt Bno bonoosso odno polittsbu' nones. Zile nlonbtaffnro aimn, morkwmr dig golosag, nbt none vonawn alt bet blanks establishmnent. Pilo do in blo' nobjoblos of knnrig jurkis Bamakso Afoikonon, do.. In oin. doolralg intogoodeol: i ricbt Alin agmaosoe von' a[ togan do longs, progonimss vestal ANC-goolinds. altrnatief gldo fournegive n o sobonvn do bcono .iaononburgns wijb Yonvill. "Zis js and, mt zowonto moomno dean". Is do meet!* voo nocltno fomilleledon vn olacktaffesn. 'o dlads, in nnrmaesllk son ANC'll, onge do blank*. monn' lilk. polit10. Moor do slachtoffono woords. door do palitio Marn of osowo'Iliks bebohrand of gomotsad; os dragon lemn. pmuvoatlevn lren on gone non oloboslf of met omontso am. "JiP? Ji1 boot lak bolanol .10t nanboont" Has "no gofruntroondse tnorto manods Ilon' on skosgraonoon a as.- oslig' pnognasienn wilk pinlllk man booen boolt: do zoak non do oorkracbter sn Yeonlls. EVELIEN GIOOENINK 1. o vomano Begin tobruori non din oaar drong aich ono mon hinnon in oon van do hiave wino hunnen in son non do rootigo lanon nan hot multi racialokbuurtje Yeouille. Do dor had noon opengestoan tooen do bMwonster aonstahoen maakto hoar bond oit to lotfin on door had do i'dr'ngot gobroik non gomaaht. Hot woerd de kowvoonto at Onel duidolijk dat hij hear gonohaduwrd had -an misshion wel a1 langorn tijd dan son avond: 'oonaond bob 10 011000 mmt jo bond goprant' ooi hij, ols antwoord op hoar oroag hoe hi0 gowoeton had dot to alloon this wan. Do oroow bl1001 lichamobjh gonld ho, npaord doordat 00 Orin nloogdol son nuomatio met hew op to koowon ono Ain nudon on nodoangons. Hot blook Mgr dot hil do pathologiocho bhonoto had aan do illusi. non non rolatoe moo eon typo croow zo10 Zij dat is: blank, alternotiot progmeniof. zolstandig, protfersionool. En blond, on knop. Zoj had do illusi ntmoot golaton on met a1 hoar to' goonordighoid nan gean woton to ha, mihon dot hill, 'hoar oriond' immom, hoar oorolsnog fysiok met root zoo latan. 'Dit is niot hot snort oorhrauhtor dat zomoar son vmuw. wnelkn orouw don ook. wit vomoderon'. zegt V., son non do slachntomr. 'Hij zooli oijn 'vrnondinnon' heel noiontiat nit on hot is hat wortvatar hil in msrkelilihoid waarnohijnliik nooit non mlatiO 0mb 000 kannon ornniko' Ion. Hil lillit door simpolwog mon do opfoiding of do moonochappolibo status noon to hnbbon. Zolts nMet do 1'lokg'; hot in gmnoo eon wat armocadigo, tage. gostoordo man.' V. gobooilo boar moem ols wopon. Zo schnonowde ontiogohijk hard on holp V-Vs'g eo josil 2 II Lmone no.-.'. 2.90 In dit nummer:- Radio Times!, mediaspecial over Hot Verbal. Goeod van do Staatsomroop * Tien jaar Omroep voor Radio Freedom 0 Interview met I ' IPeter ter Horst, correspondent to Johannesburg *En: ANC beroid tot hot sluiton van comprotmissen 9 Banzai Sakkaro over 'Operatie Vula' 4d. jaorgo..g cosoo.osoo I r' doo.aoob.o 1992 Do AotI Aporth.Odoko.oo Vonog no pogioo 9 toen ze noelde dter romand voor hear slaapkamerdeur, die op slot oat, hen on mor on hot schufelen was. Ton trapte hij de dour in n 01og hear bont on blauw. Door viel woinig tegen te doen. 'Hij wordt enormtork als hij razend is. En hij was noht woest. Alsof ht en rotstrek van mil was om to schreeuwn', tel . "Je moet moodoen." V. besoot daarop ow, afthans evenots, 'mos te spoeen' - todat ze e0 kans tag om weg t rennen, de loin in, Door ward te gored door hear egen personeel, dot zoals bij vele blanks huishoudens, in oen 'cottage' in do trin woot. Na doee twe 'mislukkingen', word hij goweloddadiger, brak bij nog f reher in steeds in doelfde Wif straten van hot oostelijke deel van Yeoville, - on slaagde hij ein vif vrouwen ti veorachten. Dot lukt vooral in hot begin nog,wel, ongezion do wouwen van Yeovile nog niot gewaarschuwd waren. Moor her vierde slactoffer liep near de pes met oen aanklacht tgen de onserieze mentor waarop do politie de zok behandelde 0n 00 marsohuwing aan ht dres van hear orouwelijko buurgoenoo. Sindsdien sliepon ocoumen niet meer alle0n in hun hubien n bemidden ze zich op aanvailen voor door afsproken mt b rn en hot kaadggen van wapens in de staaphamer De nwurow begonnen elktr ook to ontmoeten an met alkaar over hun ervaringen to proton, "Zo kwamen we tot en nort 'profielchets'", vertelt V. "Dit is iemand die or zo gorag bij wil horn, bij hot prograsiave blartke milieu hier in Vonville, dot hij or zelfs twos keer in toogestemd he0ft 00 condoom to gebruiken. Hil wool blijkoar dot dot bij 'ons sort menson' heel gebroikelijk is.' (Dot is inderdaad opmerkelik. Mosn zeer minig zurdafikaanse mannen zijn 'ibereal' genoeg voor condoomgbruik; zeker zwarte manen taken getorgd bit de gedahte alleen l. Condooms worden door de meestoen van hen benhouwd als eon motors oMplot tgon mvarte voortplanting, EG.) V.: "Togelijkenrijd 0mgt hij dot hi een hekel heft san blanken. Moor bij eon van do vroumen thuls, wear on portret van Nelson Mandela an do muur hing, zei hij moor dot hil 'Mandela 0eetle'. Hij lijkt ben n moor gslingerd to worden tussen heat on bewondering voor de blank wemrld, en dot regert hij op ons af." Nee, egit V., 0it dn van de slachtoffers heoft moeite met hot rocial aspect van de tak. "Ook at heft aparthold ho nog zoveel aangedaan, dot beteloot 0og nit dot wij hot moor good moeten vinden dot hij zch op ons wrelh 8ovendien is hot contraproduktieve affect van zijn daden dot elke nane man in de buurt o nu op aange keken wordt. Mijn familie vertelt me al dot dit ds is wat we op ons dak halen, a0s we ons met zwarten inlaten. Wrenden van mij worden erg nernus van hot gefluister marop ze onthaald worden in cafe's on resaurants: ou doet 'm zin? Hot optreden van de poltie hoeft 00n h0t ontst0an van die steer ook fiks bilgedragen.", ,. politis Poltesrgeant Jeep Cotze van ht bureau Hilbrow had krijgshaftig ver klaard dat 'hij zijn mannte wel zou krijgen'. Dit gebourde echter pas no do vierde verachting, on nadat hot vierde slachtoffer pubiklijk de polite nalatigherd venweten had: hoar kaneen op ontsnapping - on die van anderen - zouden stukken groter zin geweest, stalde nil publiekelijk, als do vrouwn gewarschuwd waren gewoest voor hot type dot in hun buurt rondhing, Moor gedane ozken nemen ge0 ker 0n nu had Jaap Coetzee don tonh 0sn polittekening van de man loran samenstelen. Bovndren, zo kondigde hij 0n, oO hij nn 'provoctief geklede' rouwIelike agent over do straten van Yeoville laten trippeIen. Op hose hakken dos, en in korte rok, en met on hoop makeup op. Dot de slachtoffer tot-notoe or goonsins to bijtiepon, en dot or ook 0og nooit 000 vrou op 00re0t aangevallen was, vermocht hem niot 00n het twifelen to brongen over tin stratge. ZO vang in 0n vodrachtr, met zulk tokoo, wist hij. Hat enige wt net kiopte waron do slachtoffor. "Maar waarom goat hij Mftid achter zulk gemone griten 0n?', had edn van zijn hulpagenten zich tegenover eon slachtoffr hardop afgevragd. In de ogen van zo'n blnks polifenan lijken wij helemal niet op ehte mooe vroumen, die rij graag als vdendin of echtgonote zouden witen hebben on die zij ds ook fatiek zoudon willen besthermen, vooral tagen warte macnon', verhlaart de - oveoi gons boldenhone - V. "Echte moe vrouwen' hebben cn kpost, en rote lippneatft, en gouden knopen aan hue bloes. Bovendien hbben ze van ons het idea detie 'er om yragen'. Oat wij wild vromwen zijn die aan wile seks doe. 1zel' met ewarte marn., ze denken ook dot we drugvorslaafd Ain, dot heeft de politie zelfo in eon persbericht vet' klaard: dot de dader wellicht onze marl huanadealer was... Onzin natuurlijk, want site slachtoffers zijn geslaagde professionele rouwen met egen bedrifjes onzo... ons noon work houd je niet vol als doorlopend stoned bent. Moor dot is hot iden dot no hebben van Yeoville rouwen, Van eon van ons word domweg Met geloofd dot re verkracht was In de eerste plats had zij met de man, eon zwade man dus, ook nog koffie gedronken; in de tweeds pleats was do 000 vrouw, eon meiase eigenik, zovantien jast is t pas -, dot noga plasfisch kon beschdijen hoe no en ander precies in zijn work woo ggaan. 'Note' vrouwon kunnen in hun opyatting halemeal crt ens over geslachtodelon Proton. Mae omdot zij gen gene vertoonde bij hat proton over de licha molijke details van de verkrachting, word zi door de agenten als en 00ort sex-belust weten gezion. Ze kneeg to ho. ron dat z# althans tes nit norkroht was. Man on is wel kapot." Do vroumn van Vooville krogen derholv nog steeds niet de stoe n bescherming marvoor ze near de polite waren gogaan. De 'ver krachter van Yeovil' maroer inmiddats h0t 0 n0 hot ander sensotionele bedicht vershen in de tondagpers, in e0n slag om do marht turon de twe grote blanks zondagsbladen JoDir is hem!" bedicht do eon "Wij hobbn eon portot van hot monsten" doet do ande), had eon patroon ontwikkold dot elke nawlettende wasmemer, behalve de politie, was opgievallon. Hi kwar steeds terug bij de woningen van trin eardere slachtoffers; bi V. zelfs acht ker. "Jullie hoven ileer mae vif huiten in de gatsn to houden. Door korm hij steeds voor do deur of hot room taan, hadden de slachtoffers de polifre verteld. Moor dot gebeurde nit. Zelfs nit bit eon huis wear hit op een nacht doie ker terug' kwom on de bewoonsters de eoste keer al de politie hdden gebld. Ton arresteerde sergeant Jeop Costzee, gehel in lirn met zijn serdere, op orts gebaseerde, opmerding dot he hier maannohijnlijk 000 'ANC-man' be trof, Yeovillebowoner Teddy Matters, oon van de ANC-getinde bokende dichter Don Matters. Hij leek op ht signalement van do vorkrachter an twee vrouwen waren onumachtig geworden ton ze hem hadden zen zitten in 0en cafe; ze hdden dus de politie gebeld. Uinsluitsel of hij ht nu wel of nit was had vervolgens heel net bereikt kunnen worden. Vingerafdrukkan en zaad hadden vergeleken kunnen worden met do proeven die de politie al van de dader had; an alto slachtoffrso, die hot orover cens waren dot hun aanafer heus steeds sn 0n dezelfdo man was, had zijn into kunnen worden gotoond. Dt gebeurde alemaal crt. Aan de zondgskronten word meegedeeld dot dit 'm nu was, do 'zoon van de bokendo ANC-dichter" was de Yfotnle raprist on de kranoten publiceerden dot. De volgende dog ook 00g met zijn voltedige 00w orbi. Pas n dole dagen warden de slachtoffers opgeroeen noor non identificatie. "We waren in dmetfde kamer met 00 rij van s mannon, van wre eon de verkrachter moest zijn, vertelt V. "Er zct geen glas tussen, nits. Wj werden om de beurt gevragd de vekrachter to identiceren door zijn schouder aan to taken. Darbij warden ook nog e0s onze nameo on admssen hardop ronodgenoopen. Dus als 000 van die mancon later ng eens zou willen vorkrachten, den wist-ie nu mar hi weten moest.. Meor do verrochter ater t he ij. Overigens toonde Teddy Mattera's paspoort aon dot hij in de periode waarin vier van de vijf verkrachtingen plaatsvonden, in Engeland was geweest. II1. Do zolferdodiging "De tradionele manier van werken van de zuidafrkaanse politie is or in deze taok volkomon naast geweest", oordeelt Kttlie Hanekom, blanks ANC-man to Yeoville. Kallie (van Karoll Hanekom en andere ANCers hebben hot, bij ontstentenis van adequat pol ioptreden, telf moor op zich genomen ow in nauw contact met do slachtoffers do buurt to beschermen. Doamee is Yeoville de esrste clet-township in Zuid-Afrika die s0n ANC-self-defence-unit heft. Hanekom boschijft do door hem genoomde aloude politieweroilte: "Ze workon temidden van eon grotondels vijandige gomeenschap, madn ze onrutstokers on andere boeven monten opsporen. Zn trachten dus om versohillende mensen in die gemeenschap 00n hot proton to kriigen over wear do 'boeven' zich berinden. Dot doon te ofwol door menson to botalen, or verklikkers van to maken, ofwel door hen in elkaarteslaan totdt ze anderen anwijoen. In deo 0ak hebben te hun verklikkers 00n hot work gezot. Dot lue nit, want we hebben bier to maken met iemand die alleen opereert, iemand die geen deal uitmaakt van een reblse of criminals groepeng. Om detelfde roden ztte doe arrestatie van Teddy Mattera ook g0en zoden 00n de dijk, want die kon ze ook nit op wg helpen near de woerkelijke doder. Vroeger zou de nak overigens hiermeo atgodon zirn; ze ouden hem net to long geslagen hebben totdat hij bekende. Of ne zouden he in 000 identifictieprocedure naat vijf anderen getot bebben. die totaal firt 00n hot signalemornt van de deder beantwoordden. Dan zou een onkel slachtoffer al gauw near hem geweern hebben hit lijkt or immorso Wre eon beotje op. En dan 0ou hij veroodeald zijn. Hot is to danken 00n hot felt dot Teddy zich goode advocaton kon veroodOven, dot er in do rij van 'mogelijke vordachten' OOk seon dristal anderen, stond die 0009 taken op hotztfder signslemernt Zo warden de vroumn, van wie er 0n poar heel nervous en ang0g waeon en graag sen dader zouden anwrifon, tch gostimuleerd om or ng ens heel dip over na to denhan.m Kettle Hanekom is cog moe not terug van eon gesprek met de opvolger van sergeant Jaap Coetzee, 00 luitonant Johnson, " r zit voorugang in. Door de druk vanuit de buurt hebben ze Cooetze van de zaak afgehaald. Johnson is veal jonger. Hij lijkt zich to realiseron dot Zuid-Afrika verandert on dot hij htraks welicht 0en ANC-gezinde commissaris boven zich gesteld kdjgt. Hem is or vat 00n gelegen om desondanks carriers te maken, on daaorm stt hi pnj op goede contaten met de bou. We hebben nu dos struactureel overleg. We zijn hat met elkaar ons dot gewone buurtbewo. no natuudrijk geen politiework moten doen, moor dot dij bier vanu one stamcafe's natuudlijk wel dhe haagde huizen in do gaten kunnen houden, Er is naaontleiding van doze zak ook 000 cursus van start g0ga woaraan nu tweehonderd agenten deelnemen: een moderns cursus over verkrachtings. zaken. Dit wort samenwerkn tussen 'hun', de traditionele machthebbers on ons, ht ANC, kan heel goad zijn, besluit Kallie, tof ex-balling, voldan achteroverleunend in zijn eigen stamcafe. "Het moot ook naonaal, op vast grotere wheal Versmelting van ons an hun: in hot loper, in do voiligheidapolitle. Wij hebbon toch ook en zekere mil taire- 0n polifitraining achter de rug, in hot venzt?" En don vertelt hij, met enige trots, dot hijolf nog niot zo long geleden getraind word. In Oost-Duitsland. In Oost-Duitsland? "Nou, onto lrmestns waren hot heus 0M0t altijd em0s met hun regime boor, die jongens hodden zolf familie die he land mu wo, v1rtelt hij or gauw vergoeilijkend bit, mar tOCh, inderdaad, ta, wrt ou mens on verder orohen draaien: hot woo do Stsi, Er komen vast draden van politiek somen in do zaak van de vdorrachter van Yeoville. De man was, bij hat ter perse gaan van deze kraot, echter ng steeds niet gpakt. 0 4lde jaergong hummer I I dwounbor 1992 D Ad /parltltaklilkmot

D. Am Ap,dh~kWW SPECIAL VAN DE ANTI-APARTHEIDS KRANT DECEMBER 1992 elf W.Wo is iU l RADIOtimes Midrnlmswu~ Annmdmlm~wSmmO*A', vu l mvhnw Te vroeg om je te verschansen in het niemandsland van de ge'interesseerde buitenstaander H et leek zo mooi in het voorjaar van 1990: president de Klerk van ZuidAfrika kondigde de afschaffing van de apartheidswetten aan, de legalisering van het ANC en de vrijlating van Nelson Mandela. Zuid-Afrika vierde feest, honderdduizenden gingen de straat op. Eindelijk, eindelijk leek het beest van de apartheid verslagen. Nu, bijna drie jaar later heeft de euforie plaatsgemaakt voor scepsis. De onderhandelingen tussen de minderheidsregering en de bevrijdingsbeweging zijn in een impasse. In Natal en de townships rond Johannesburg heeft bet geweld al duizenden levens grefst. President de Klerk en zijn regering zitttn tot over han oren in de corruptie-schandalen. Onthullingen over een voortgaande oorlog van de veiligheidsdiensten tegen bet ANC volgen elkaar in snel tempo op. Ook het blazoen van het ANC raakte besmeurd met de erkenning van de schending van mensenrechten in eigen gelederen. Is bet dan allemaal voor niets geweest? Was apartheid weliswaar misdadig maar, evenals het communisme in Oost-Europa, een bij nader inzien redelijk effectief conflict beheersend model? Zijn de zwarten in Zuid-Afrika echt niet in staat hun onderlinge verschillen opzij te zetten en bet land te transformeren in een non- raciale democratie? Weerzinwekkende gedachten, die onvermijdelijk opkomen in het tijdvak van de twijfel waarin de initiatiefgroep Omroep voor Radio Freedom haar tienjarig bestaan viert met een nieuwe steuncampagne. In opdracht van deze initiatiefgroep reisde Bart Luirink, hoofdredacteur van De Anti Apartheidskrant, in de afgelopen maanden door Zaid-Afrika. Een zoektocht naar het karakter van de verandering die zich in dat land voltrekt met speciale aandacht voor de rol van de (electronische) media in die verandering. Deze krant bevat de weerslag van de tocht in gesprekken, beschouwingen en reportages. Het volgende beeld docmt daarbij op: het land bevind zich economisch aan de rand van de afgrond, president de Klerk lijkt geen enkele greep op de ontwikkelingen meer te hebben, veiligheidsdiensten, politie en leger zijn direct, bewijsbaar betrokken bij het aanwakkeren van bet geweld. 'Apartheid', zegt John Robbie, de presentator van een populaire talkshow in Johannesburg, 'is buitengewoon effectief geweest: bet hele land is verdeeld.' Nog een ander beeld doemt op: het beeld van de verantwoordelijkheid. Want hoezeer bet ANC ook worstelt met haar nieawe rol en ook deze beweging aiet uitsluitend uit heiligen blijkt te 01adi. F-".o di..d.., - ..- fnI -OT -OO -A .OHZ bestaan, uiteindelijk zijn de complexiteiten van het huidige Zuid-Afrika toch in de eerste plaats verwijtbaar aan hen die aan hun buidskleur het morele recht ontleenden beer en meester over de meerderheid te spelen. Toen de apartheidspolitiek, door toedoen van binnenlands verzet en buitenlandse druk, niet langer houdbaar was, werden hervormingen afgekondigd - niet omdat men overtuigd was geraakt van de morele verwerpelijkheid van dat systeem. 'Wij betreuren de apartheidspolitiek', zei president de Klerk onlangs, 'omdat we er te lang mee zijn doorgegaan.' Het is als de verkrachter, schreef het onafhankelijke weekblad Weekly Mail in een reactie daarop, 'die zich bij het slachtoffer verontschaldigd voor her feit dat hij niet eerder inzag dat ze het niet lekker vond.' Vandaag voeren de kraehten van het verleden een wanhopige strijd die erop gericht is nog zoveel mogelijk invloed te houden in bet Zuid-Afrika van morgen. Een groot deel van de media de staatsomroep, de Afrikaner pers, een belangrijk deel van de Engelstalige pers - maakt zich tot op heden volkomen dienstbaar aan die doelstelling. Men is, in de visie van deskundigen op her terrein van joumalistiek en media, in hoge mate verantwoordelijk voor het aanwakkeren van de tegenstellingen en bet geweld en het in bescherming nemen van de directe verantwoordelijken in leger, regering en politie. Dit is de onthullende werkelijkheid die dwingt tot keuzes en tot steun verplicht aan hen die zich, onder uiterst moeizame omstandigheden, wijden aan de creatie van massamedia die onbevangen de ontwikkelingen tegemoet treden, historisch besef en verzoening uitstralen. De nieuwe plannen van de medewerkers van Radio Freedom in Zuid- Afrika om een opleidingsinstituat op te zetten dat ongebonden en toegankelijk is voor allen die in bovenstaande geest hun bijdrage willen leveren aan her opbouwen van een democratische samenleving verdienen het dan ook niet het slachtoffer te worden van onze twijfel en verwarring. Het is, simpelweg, nog iets te vroeg om ons nu reeds te verschansen in het niemandsland van de ge'interesseerde buitenstaander. Redactie De Anti Apartheidskrant I, Radotimes Ill 3

'RNTC ziet met genoegen terL19 op de tijd dat collega's van Hmfit, Frccdom aan onze cursussen deeinamen. Wij feliciteren Htidi(' I rcdom met zijn 10-jarig bestaan en spreken de vvens uit in de toekomst opnieLIVV samen te kunnen vverken.' L o LO0N FELICITEERT "RADIO FREEDOM" COntemjo05AL 0 BEN WTOAVE VA as 00OE VAN LOALE 1OWIOEPEN to NEDERLAM N VARSCNoTirTnaaIAAL P 4AAM 00,00-601t 2 ' DIENSTENBOND De Dienstenbond CNV feliciteert Radio Freedom van harte met het 10jarig bestaan. De bond heeft van bet begin af aan beseft, dat solidariteit met Zuidafrikaanse radiomensen hard nodig was. Het ging immers om een groot goed: vrijheid van meningsuiting. De Dienstenbond CNV organiseert honderden omroepmedewerkers en is zeer betrokken bij de vele veranderingen die zich in medialand voordoen. Maar, bet CNV doet meer. Als brede maatschappelijke organisatie kijkt bet Christelijk Nationaal Vakverbond ook over de grenzen. Zuid-Afrika heeft al tientallen jaren de volle~belangstelling. In de loop van de jaren zijn goede contacten opgebouwd met de zwarte Zuidafrikaanse vakbeweging. Bestuurders van bet CNV hebben in Zuid-Afrika seminars gegeven om bet vakbondskader het materiaal in handen te geven orn hun werk goed te doen. Ook werden vakbondsbestuurders in Nederland ontvangen en geschoold in het Slotemaker de Brutfne Instituut. Deze contacten hebben geleid tot een versterking van de positie van de vakbonden, ook onder moeilijke omstandigheden. Daamaast heeft het CNV vele indringende gesprekken gevoerd met directies van Nederlandse bedrijven met vestigingen in Zuid-Afrika met bet doel om volwaardige CAO's toe te passen. Radio Freedom: ook arbeid kan alleen in vrijheid. EVERT VERMEER STICH7ING Voor internationale Solidariteit MILIEU EN ONTWIKKELING OP DE POLITIEKE AGENDA! Tijdess de UNCED-conferonttie in Rio de Janeiro zeiden de mensen in bet Zuiden: wille we bier kesn tot duuraime econamische ontwikkeling on recbtvaardige verhosdingen, dan zulles jsllic in bet Noorden ook bet nodigo moten veranderen. De Evert Vermeer Stiebting nectar deze oproep serious eZ spant zieb in o. "Mondialoe Onaikkeling en Milieu" op de politieke agenda te krijgeu. in owl Nederland as de uropese Gemtenarbap. Met con duidelijk doel: is 1994 zijn or verkiezingen ve0r Gemeenternad, Tweede Kamer en Europeas Parlmest. Doze uitdsgiag stunt centraal op de jaarlijkse landelijke BVS- conferentic op 27 MAART 1993 (zet deze datum nu uI in uw agenda), met de uitkomst biervan zal de EVS in de nanloop naar de verkiezingen vn 1994 eampagna sorn om eon uitgewerkt actieprogrmma op bet gebicd van "Mondiale Ontwibkeling en Milian- ingang te doen vinuden in de verkiezingsprogramma's van de PvdA a. auidere purtijes. U knot dos nu alvast meeprato! Stunt U niet inguehreven als sympatbisant van do EVS, maar bent U wel geinteresserd in de EVS-conferentio op 27 mart 1993. stun, dan de boo in. U oslvangt begin 1993 4e uitnodiging. INFORMATIEBON INDERDAAD, ik sts niet ingescbreven als EVS-sympatbisant, most ontang Wt graag informatie over do EVS-conforentie, 27 msart 1993 ! Nom: ...... Storat: ...... Posteode: ...... Plants: ...... it gefrankeerde envelop zendn an.: EVERT VERMEER STICHTING, POSTBUS 1310, 1000 BE AMSTERDAM OMRR* EP GEL ERLAND Het nieuws van dichtbij kijkt ook verder.

SPECIAL VAN DE ANTI-APARTHEIDS KRANT DECEMBER 1992 NC NAI FRI De initiatiefgroep van omroepmedewerkers voor Radio Freedom zal de komende mnaanden actie voeren voor steun aan een op te richten opleidings. instituut voor radiomakers in Johannesburg. Het Radio Freedom Institute of Broadcast Journalism wordt opgezet door de medewerkers van bet voormalige ondergrondse radiostation van bet ANC. Radio Freedom-directeur Thami Ntenteni verwacht dat binnen enkele maanden met de bouw kan worden begonnen. mroep voor Radio Freedom viert tien jarig bestaan met nieuwe campagne Martie van Weegen, voortitter van do initiatlefgrop, 'hoopt dot bet de laatote grot ac word'. Do campagne mr keert hot tienjarig bestan van de actiegrop waaroan honderden omropmedewerkers hun steun gaven, Omroep voor Radio Freedom heeft in hear bestan enkele miljoenen guldens ingozamold an kon zodoende do inrichting van studio's in eon vihftal Afrikeonro london finaniseren. Ook heeft de actiogroep hot medewerkers van het station mogslijk gemaakt opleidingen in radiotechnalk on programme-maken to volgen, temrwji Nederlandse technici behulpzoam ziin geweest bij het inriChten van de studio's. Met de legalisering van hot ANC in februari 1990 kwam son einde on de uitzondingen van Radio Freedom nanut hot buitenland. De studio's zijn gesloten sn de apparatuur is inmiddels nar ZuidAfrka verscheept. NOB-technicus Huub Sammons is dit voorjaar behulpsaam geweest bij de inrlchting van een aantal studio's in het ANC-hoofdkantoor in Johannesburg. Her ikt onwaarschijnlijk dot Radio Freedom in de toekomst opnieuw zal gan uitzenden. Her ANC geeft de voorkeur aan het 'openbreken' van de Zuidafikoona staatsomraep, die tot op heden in do pas loopt van de Nationale Partij, on steun 00n initiatieven die gericht rijn op ht oprotten van onafhankelijke, dus niet politiek-gebonden communityzesdoe Na eon periode van bezinning hebben de medewerkers van Radio Freedom besloten an opleidingsinstituot op to zeten dot kan voorzien in de behoefte van de vele botrokkenen bij lokale radioiniglatseven. Bovendien kon het insttuut in de toekomst kader leveren son do publieke omroep in sn democratlsch Zuid-Afrika. Walter Sisulu, de vice-presi- dent van het ANC, on Oliver Tambo, de voorzitter van de beweging, hobben In middels hun steun son het plan gegovn. Met de bouw on inrichting van het instituut is son bedrag van meer don eon mllian gulden gemoeid. Vor sen deal van de kosten kan geput woorden ut d Rels Freedom tad0e. ANC boo-' k-,or, J"hnsm e := . les golden die Omrasp voor Radio Freedom in de afgtolopen dre jar hoefS ingerameld. Daarnaast zal son herop godson woorden op Nedeerlndse fnndsorganisties on do overheid. (BU I Radio Freedom-directeur Thami Ntenteni 'Het nieuwe instituut moet onafhankelijk van het ANC zijn' Volgens Thami Ntenteni, de directeur van Radio Freedom, staat nog maar weinig de start van de boom van bet nieuwe opleidingsinstituut in de weg. Er is grond aangekocht in Judith's Poarl, een wik nabij bet centrum van Johannesburg en er is een trust opgericht teneinde een effectieve beheersstructuur op te zetten. Omroep voor Radio Freedom heeft inmiddels geld toegezegd voor bet aanvangen van de bouwwerkzaamheden. De impasse waarin Radio Freedom sinds de legalisering van haar opdrachtgever, bet ANC, leek te verkeren, is voorbij. Ntenteni legt uit dot met do afbom van zijn stations in Zambia, Tanzania, Angola, EthiopiO an op Madagascar vael tijd gemoeid won Maar inmiddels is alle apparatuur voilig teruggekeerd en, gedeeltelijk, geinstalleerd in het ANChoofdkwprtier in Johannesburg. Ntenten hoopt de studio's binnen eon half jar opnieuw te verhuizen, nu near let nieuwe opleidingsinstituut. In de tussentijd hoopt hij golden to vewmerven die het intiltuut ook werkelijk op gang kunnen brsngen. Met het opleidingsnentrum wil hij tovns werkgelegenheid creeren voor son de1 van de near sohatting 25 medewerkers van Radio Freedom, Een aantal van hen werkt nu, onbktaald, mee an do voorbareidingen. Naast cursussen in alle aspecten die met de productie van radio-programma's an management van stations to maken hebben, wil Ntenteni de beschikbare apparatuur benutten voor lot vervaardigen en uitbrengen van sigen tae. registraties van belangrijke gebeurtenissen en ontwikkelingen. Ntenteni: 'We beleven in Zuid- Afrika 0en enerverende overgangsperiode, vs gebeurtenissen zouden allen a] ult historisch oogpunt vastgeegd moeten worden. Moor de banden kunnen ook verspreid worden onder de sympathisanten van do democratische beweging, als aternatief officilte, partijdige coverage voor do statsomroep.' In de afgelopen meanden experimenteerdo Radio Freedom inmiddels met dit concept on varen reporters on technlici aansoozig bij de bijeenkomoten warop de Sosetoopstand van 1976 word herdacht, de slachtoffors van hot bloedbad in Boipatong warden begraven en Nelson Mandela een mam op de regeingngeboumn in Pretoria leidde. Van deoze registraties heeft Radio Freedom een "erate compilatie uItgebracht. Ntentoni wil tevons veroamelbanden maken van programme's die sinds 1969 vanuit de buurlnden Zuid-Afrika warden ingozonden. Ntenteni speelt ak met de gdchte om vanuit het nieue oploidingscsntrum salf programme's uit to oanden on her oude station in neuwe vorm to laten herijzen, Tot op hden haeft do Zuidafrikaanse regering aon Radio Freedom sn zendvergunning geeigord. Tot piraterj heeft Radio Freedom niet willn overgaan uit angst de gesprekken tussen de Zuidefrikeaonse regering sn bet ANC to verstoren. In die gesprekken steet ook do tol van do staatsomroep op de agenda en het ANC gesft or de voorkeur ason tot maatregelen to komen die eon onafhankelijke berilchtgoving door die omroep garanderen in pleats vanon en sigen aternatief op to zettn. 'Ten vooricltlgo polidk', nogt Ntenteni, die let op, ze0en van son piratenzender vanult Alin niouse instituut niet bij aoorboat oil uitsluiten. De mogelijkhden om dot to d .en, zijn door ook groter mn functioneert niet meer onder do vleugels van hot ANC en oal dus ook noet meer a, ndrukkelijk gebonden zijn 00n de tantische on strotegische vooduron van de beweging. Ook om ande redenen heeft Ntenteni voorkeur noor son formeel van hot ANC onafankelgjk insttuut. 'Het instituut moot do Womeenschap dionen. nit de rgering, ook als het ANC darvan deal utmoekt.' Ntenteni wil het bestour van de 00top termijn dan ook uitbriden met penmonen die niet op basis van ANCvoorkour worden gekozen, Nu maken naost.Oliver Tambo on Wetter Sisulu a1aen Gortrud Shops, de vooritter van do Vrouwenliga van hot ANC on Mono Bodela, de oud-vooritter van do Assoce van Democrtische Journalisten on even eens ANC-lid, deal van hst bestuur uilt Dan lat de Radio Fmedom-directeur de net door ean archltectenbureau glevr de schetsen van het opleidingscentrum zien. Hot twos vordlepingen tellende gebouw voorroet 00s0r studio's, kartoren, leruirmen sn bibliotheek tevens in son achnal logerruinmten. 'Er zijn omomonity redio inititivon in het gehele land op gang gekomen. We kiezen bilj d selecte van toekomstige studenten ds voor son nationals toegankelijkheld.' Na het gesprek bzoerken as hot stok aangekochte grond op do hook van Ascot Rood on Viljoen Street. Ergens in oen hokie hebben dakloosn hun oigen shack opgetrokken. Ntentsni: 'Doer zul Ien soe mmo praten als straks do bnUW begint. Een forced removal van de kra kem lijlk me niet zon goode 0ta.(RU 0 II Radio-tirnes 131 4 I' RADIOt i hi es

Zuidafrikaans "1k wou dat de problemen van Nederland de medialand RADIO EN TV Zuid-Afrika keeg pas in 1976 televisie. Tot die tijd hadden de antoriteiten dit nieuwe medium met achtoedocht bejegend, kwaijke invloeden van buitenaf zouden eroor op het volk losgelaten kunnen warden. Tot 1985 werden radio en televisie goheel behnerst door de apartheidsstoat. Nag steeds bezel de Sidfrikaanse Uiteaud Korporarie (SAUK) de meeste zendfrequeties. De tender TV1 is besterad veor blanken (afwisselend Engels- en Afrikaanstatig), terwijl de zwarten en klenrlingen geacht warden nar CCV hot twaeede net, te kijken. Op dee render, eon combinatie van wat vroeger de kanalen voar Zuin/Xhosa en Sotho/Tswana waren. klutnt de SAUK tegenwoordig ale ietblanke taln tot huispot: hot reoht doen aan elke taalgroep is in dit veeltalige land bijna eon onmogelijke opgave. Do staatsandin is verdeeld in renders vor de Afrikaanstalige gemeenschap, de Engelstalige blanke gemeenschap, de Idifts on de verschillende plattelandsgeneenschappen met hun eigen talen. De 'warte radio's' zijn de media wa het bewind de zwarte gemeenschap tracht to betnvloeden: Radio Zulu steut Inkatha, Radio Xhosa agert tgen Holoinisa (de linkse leider van Transkeit) en Radio Towama lat of en toe war belerfde kritiek op dictator Lucas Mangope van Bophuthatswana horen. Alleen Radio Soehlo doet, bij gablek an politick brandpunt, helemaal nergens aan. De 'zwarte yuppierender' Radio Metro brengt tegenwoordig war leven in de brouwerij met har talk-in's: luisterars en studiogasten debatteren over hot issues, van hot geweld in do townships tot hot Aids-gevoar. Hot idea heeft de SAUK-Zrnder afgekeken van hot oommerciele Radio 702, die her op hour heart weer herft afgekeken van do Amerikaanse radiostations. Beide stations reden ee Ott in Johannesburg on omgeving. Vanait hot thuisland Transkei opereert nag hot coammrercile Capital Radio, terwijl vannit Bophuthatswana Hop Radio programma's verzorg. Radio Freedom rendt sinds de legaliscring van hot ANC geen programma's meer ZuidAfrika in. Do studio's in de diverse hourlanden zitjn imiddels not Zuid-Afrika overgebroht en hehben onderdeak gevonden in hot ANC-hoofdkwartier in Johannesburg. Do medewerkers van Radio Freedom hopen weer aan de slag to kunnen zode hun nieuwe opletdingsinstitut is geopend. Tensloote operen nag enkele stations himnnen de beslotenheid van de universitaire campusst. Radio Wits, do radio op de Witwatersrand Universiteit van Johannesburg, 'pieaatte' in hot nojaar van 1992 vijf waken hiten de campus on word toen door de politi goloten. In Kaapstad treft Roush RA 16ii0 e oplossingen van Zuid-Afrika waren'- Peter ter Horst, correspondent te Johannesburg Peter tor Horst is vind. son Jeer correspondent vsoot NRC-Handlobed, RTL 4, VARA-radlo n do Woroldomroop In Zuld-Afriks. Gobomn in do Paul Krugerlan, son mooder afkosontig Wlt do Preldent Bramndltstrat on eon kapper op do Do L. Reywg. Vordar iks. met Zuid-Afika. Tooh oils vinger opgmsogken toen op do redatnl geragd word wie in die post g8lnteoo rd was. Ondot Nederland niot meet boelde. Verela9 van 000 'dropping in do .ont'. Nederland was godson, hot waren in zlin gevOel de 'randversohijnolen van vervooing die nag in hoge mate de inhoud van de krant bepaalden, on dear word hij doe nlet meer 'opgewonden' van. Zijn latstae serie ging over de WAO, zachte dmpeling in do vijver, moor voor de reet was hi Nederland toh het summum van demacratisthe rust on toerantie gaan vinden. Nik op tegen moar No do uitdaging waamar s zota, no alles. Goad, dot gevoelis ne dan terug, taar in hot land dot hij en doonatmendimpon noemt. Hit kwam op donderdag non. zomar twee 0agen voor do ondertekening van hot Nationot Paon Accoid on word geacht dtaarover natuurijk em stak of to scheiden. Las vervolgens ottes wat or to een vi0l, lisp porsconferenties af om de steer to pmoven en koestrde zich in hot genot geen mening over dot land to hebber. Ondertuson venigdo hij zich in eon aardig huisle in de tuin vn oorganger Allister Sparks in an mooie blanke buitenwiijk van Johannesburg en vernIerf rich nag onkele correspondentschappen roar radio en tv erbi. En, o to, hi is ds not getroawd met eon Namibische op en bruiloft me -wart koor en zijn vende all de township, die door oen autoweg van zijn blanke hour[ gescheiden wordt Druk ar gewees Inmiddels weot hit zich bevestigd in wa hij al vermodde correspondent zijn is het mooist war er is. Zeker in non land met an anlers cultuur, waar I op d tat langs de muur schuft am er sore helemaal niots van de snappen. Stalling nemen, dot doet hij pas sinde korl in artikelen op do opintopagino, maar bij voorkeur niet. De houdbaarheid van een mening is maar heel kort in dt ontluierde tand, waar de good on de bad guys n somes hindedijk van pleats verwisseten, on uiteindelijk niemand meer scho ne handen heft. Zijn stukken erover ademen de gor van do verwonderde nieukomer Hot is geen lek land, oak voor blanken clet, en met hnle generaties warten die verelafi zjn 00n do suggle, tt oregeerbare Oormooips wor de boycot eon monster heeft germeerd marvan hi btwijflt of zelfs Mandela hat nog kan temmen. Want eiders hebben in dit land nog maar heel weinig to zeggen. De economie is gerumineerd on hij is verbijsterd over hot gebrek eon nederigheid dot de verantwoordelijhen kenmorkt. De Natlonale Partij vindt hij, eou eich ror jaten in en hoekje moeten schome. moar hot is deze kliek die van iechleff denht de eige to zijn, die hot kan oplssen. Onbegrijpetijke arrogontie op basis van ann mandaot van net es procent van ali kieoers, Amn contradicties geen gebrok. Zo zijn Afrikaners Nederlanders die doe Verlichting gemiet heobbe, mensen die nit denken en geen enkel humanistich be, nfo tonn Maar re vormen tegelijkertijd hot meest gastvrbie olk dot hii kent en uiteindelijk begritoen de Boeren Inch weer vel Meer van marten den d Engelstalige blankon, die met hun goodzoekemmentalitet nog nooit van solidadteit gehoord hebben. Most lo an Nederland koment In townships 0ijn a nog noot geweest, dot is onbegrijpelijk. Ze zijn nint geioteresmerd. Hij wel, at most io er vat moete roar dOen om do kleurgrens to passeren. Meor als je vlucht in hot blanke leven kun te net to good in Nederand bliven. Je mont dos oak risieo's nemen. toon naor d township gan elsz je warta vrienden her in afraden omdt hot gevaarlijk is. Nan, hot cal gem etnmisch paradis warden, die smetkroes van cultren wao Sparks over sohrilt, dar gelooft hij helemal niot Jo mag at blij lin met vreadeame odxistentie, Hoee. ht contrum van Johannesburg is bsetr geintegreerd dan Amsterdam en do vergovingsgerindheid van maten is onmetelijk groat. Dot merkte hij bij zijn stratinterviews aon do vooravond van Codea. Soms is do drong tot verenig zo grout dot marten voor do Notionote Partij kien. Dot hoorde hij vorige week nog aan do grens met Motambi- qua war do angst left dot de burgernoring in hot buurtand weer oplaiu edra he ANC on de macht komt. Mensen wiln toch vooral mt rust go loraen warden, denkt hij, dot is in de hole wereld hotzelfe. Journalistiek. der is hi hot afgelopen leor extrem van ovenuigd geraakt, is niet meet den eec benadering van do werkelijkheid. Sotos is hij dichterbij don anders, Vaak weet hil hoa niet. Zoals met het goweld waarachtar nn derde macht opertrt en Inkatha on de aR deom 0unit van hot ANC, zoda hot vak nit meer duidelijk wie voo wat verantwoordelijk is. Ats hot al politiek geweld is, on geen gowone criminoliteit. Oplossingen hert hij dos nint Maar bt zal moa zijn als r stroks ann overgangsgennng is Dot wordt en fascinerend laborstonum als alle alibi's wegvallen on d schuld niet steeds weer op elkaar kan warden afgeohoven. Dan wordt hot ANC medeventmwoordelijk voor do politie en de Nationale Partij coor do sof dohooo units, Maar begrilpen, dit land, zl hij dos nonit. Als de fotograaf binnenloopt, tegt hij: WNelkom in Absurdid ' Ja, hot zou mooi zijn, had iemand hem gezegd, al de paohlemen van Nederland de oplossingen van ZuidAfrika waren. tEL IN De voorzitter twijfelt en gaat door Maartje van Weegen over Radio Freedom Sinds en joor is NOVA-posentator Mojrte van Wes"gn voot ziter 000 Omroep roor Radio Freedom. Moar ze Is svnt hot 0rst0 moment befrokken gowes bil ht wsrk van do oaosogrop. Meodoon - "kdakdot Kaml R oos- m gocragd heft' - wa vanelfsiotaknd, eon kouo sae good tgen kwaod. Vmor Mondelo, toon apartheid. Bovendion: leduro ded mee tn Hilversum. Vandang is olIas 'ttiger en geomplienrder'. mar 'eigenlijk is dot oter want er verandert its in Zuid-Afrika'. Ze vindt hot moeilijk am eon oroepcolleges uit to leggen det dot nog niet voldoende is, dot er nag meer moot veranderen. Mar uiteindeljk is dot precies de redon dot 0e hot oorittrschap nog niet opgeeft. Twitfel is er wel na hot goed-tegenkwaad-sheoma on complexititen die her overgangsproces near democratte in Zuid-Afdko kenmerken, is weggevaagd. De mogelijke btrokkenheid van Winnie Mandela - 'ik ie nog steeds dot beeld van ann vrouw die vrigieten gerange non omhelst ror me'- bij de moord on Stompie Moektsi en do recente onhullingen over de martelprakijken in ANCkampon oaaien twijfel on earder gomaakte keuzes. 'lk ben geschrokken, mr vindt dot tegelijkertijd wear heel noTefvan mezef. Ntuudijkzin hot geen heiligen', mogt ze. Mar ze blift des nog, vindt weglopen 'laf' on staot achter de nieuwe campag. ne die Omroop voor Radio Freedom do komendo maanden zal oeren. Er is geen Ititfol aen hat nut van ht nieuwe opleidingsinstituu dot de voormalige mtdewerkers van do ondergrondse verzetzender in Zuid-Afriko gaan bouwen, on over de andere tWilfels praat i0 met de mensen oil de groep, met Karel Roskam bivoorbeld, die oe als 'de onige witt neger in Nederlapd' zit 'E is no meer discussie in 'Omnoep' dn vroeger en elgenlijk is dat heel god. Ht was almaol heel erg vanenlfsprekend. Radio Preedom was voor ons Radio Orane. De gewaende acties van hot ANC, waartne Radio freedom onooadelijk oprep, gaven geen aanleiding tot hoogoplopende discussies binnen hot iniatief. Nergens. Alleen do EO deed nit mee.' De cenontwoordelilkheid coor de campagne die op stapel stoat, is groat, door hikt e tegenan. 'Er mot an gebom mrden neergezet n or dean tannen mee gepaard. Doar meek ik me don wel bezorgd Os-r'. Soms hea oe hot gevoel dot in er to weinig tijd in stnkt. 'Menaen ale lona Hofstra on Hann Fortuyn, door he ik eon norme hewondering voor, 0e zijn vml manr bschikbaar. Moat ik bIn 'a avonds altijd an her work, hou me bij NOVA erg met do grote liinon van at er in d wereld geaurt beig, A en toe dank ik wel ess: ik had liever actievoerder wlen warden, of huurthuiswrken' Een initiotief ate 'Omroop coor Radio Freedom' ziete in de toeomst niot snel mee ontstaan. 'Zo'o stemming van met zin allen tegen liss, dot bestaat niest me.' Van de campagns die nu geerd goat warden, dankt ze dat hot de laoate is. Doors 0l hoar hotrokkenhei bij Zuid-Afrika ophouden. Ze denkt dot dot coar anderon in hat inisiotief anders ligt. 'Voor Karel Roskam is he een lovenstak am knnis van dot land over to dragen, on oak Pi Dijkstra voelt an speciei verbondenheid met Zuid- Afrika. Voor mij igt dat anders, ik ben or nog noolt geweest', Mgt ze. Bovendien stoat te gereserveerder togenoer de wekelijkse veroken m in enn comiti van anbeveling te gan zdta. '1k wil vat starker mijn onafhan. kolijkheid bewaren,' Voodopig is hot aleen nog 'Omonep voor Radio Freedom'. met lIle twijfel. Oak over de vrag of dit stuke wel positief genoeg zal wordn Want we moten nog even - echt.'IBL a 6 141 Radio-times SPECIAL VAN DE ANTI=APARTHEIDE KRANT DECEMBER 1992 19.1 -- .-- Do Anti Apartheidduar SPECIAL VAN DE ANTI-APARTHEIDS KRANT DECEMBER 1992 We luisterden in onze cel naar Radio Freedom'Walter Sisulu, vicepresident van het ANC Walter Sieuu set blina not zo long gavangen ale Nelson Mandela, on wood onkal maandan eerder don da huidigo ANC-preidant wijga' laten "bij wijae van profballan'. Inmiddals vervult hij hot oWepresidentschap in hot ANC. D-g. na eon betoek .on Natal, wor hat gewald in doze degan wakelijks tiantallen doden alet "onzeo noun begrilpan niat achild dot met gawold ep gawald raagren preae$ datgame is wet da regaring wil - graaft hi in zlmn herinnering nar hot oentstan van Radio Freedom. 'At veor we ondergronds gingen in 1960 hadden we ht idea om een 00gen radiostoiton op to zetten', zegt Sisulu, die verantwoordeik was voor de opbouw van de ilegale organisate. 'Er was its nodig dot ons in contact zou houden met do moent, ints dat vo trouwen gaft n optimisme uitotraalde lets dat tou zeggen: onze eenheid tat ons dean winen' Hit herinonrt rich dat de erste uiterding werd gemaakt op 26 jun 1963 - en historische dog 'We noemen het Fee. don Day en herdenken dan de stakingen die in 1950 teagen hat verbod op de communistische partij werden georgarseerd. Die stakingen consolideerde de band tossen ht ANC en die parti. Later, in 1955. word op dezelfde dog hot Free dnr Charter aangenomen waarm we ons vastleaden op het idea 'dat ZuidAfrika bhoort aon allen die or wonen. zwart on blank'. Hot was ds eon uitgemaakto zaak dot Radio Freedom op die dag de lucht in moest. 'In die erstae ugzending', zo herinnert Sisulu rich, 'hesteedden we vot aon- dacht ean de nieuw situatie 0n 0Ogden do mensen uit dot we koning dienden to houden met een lange pniode van ilegaliterit. We proberden aan to geven hoe men ich daarop to moeton instalIen en dot men rich diet meist laten in' timideren.' Enkle woken later volgde nog een tweede uitzending. In hot nataar van 1963 dook do ANCteiding onder in de Rivoniaboerdeti, net buten Johannesburg. Door worden voorereidingen voor eon dorde uitzen ding getroffen. Door de arrestatie van technicus Lionel Gay ken de eitending geen doorgong vinden. In de vrhoren door do Zuidafrikaanse pDolitie slog Gay door hotgeen tot de arrestatte van de gehele ilegale groop leidde. Sisulu: We hebbn van Lionel noort meet tets gehoord, ik weet niet mar hi nu is. Maar hit kan rustig hij ots teroghomen, we snappen dot menren bezwitken onder verhoor' Met de arrestate word Radio Freedom voor am tat hot zwiigen opgelegd. Pas in 1969 word de draad weer opgepakt, vanuit d nieoie studio in Tanzania Hot is Siulu net onegaan. 'in de rsta periode luisterden we stiekem near Radio Freedom in onto colen o Robben Eiland Vrienden hadden radio's near binrne gesmokkeld. Het was var ons eige contact met do buitamereld, teril hot voor vet menson in hat land her enige contact met hat ANC mat. Toon to oneo radio's hadden afgenomen. hobben we andere methoden moaten bedenken om in contact met de heweging to hltven. Uteindelijk is ook dot gelukt.'(BL) IS Not succes van do toekmanstige verkezingen zal niet afhangan van do propaganda mar van do mate warlin do one partij ari .ieogt do andea piertfi In dinkeediet to brengee. Do Nationale Partil eal darbij gebteik maken van do oaneingee van do verliezingstrlid in NamibiS in 1989. oar slaagden de veiligheidsageten van Pretoria rin de bevrjdingsorgaitsatte SWAPO van een tweederde meerderheid af t houden Do agenten tnitietrden hrolorgaoieathua die met grote regelmat nituwsmaardige persverklanngen uitbrachten. Zo beheroten de aanvallen op SWAPO de voorpagina's van de krantan on de nileumprogramma's op radio on tv. Nic Bason 135) was verantwoordelijk voor de opoeratie, die SWAPO erto hracht een coatiheregering to vormen met de door Pretora gefinanierde Deneatismeli TunmhalleAlfatiet(DTA). Basson's oorspelling dot de utslag van de verkiezingen in Zuid-Afrika 0og eec vertassing kan opteveren roor hen die hot ANC no een absolute meerderheid toedichtn, dient dos seoeus to worden genomen De inmiddels bekede, neda fant npreekt immers a aating. Niet ang noa de verkezingen in Nomibio heeft Bason gebroken met zijn opdrachtgevers snds 1975 n zich 00n het hoofd gesteld van Soldilee Aor Peace, een 'vangnot' oor bekarde agenten. Basson's turning point wmam in 1989 n datSWAPO-bstorsid Anton Lubomki onm het [on kwam bij non aanslag die evenenas eon de CCB wordt toegesch- rven. WNe waren bevriend geroakt, togelitkrtijd wist ik dot het plan bestond om het uit de weg to ruimen. Toen dot gebeurde, is t lets geknapt.' De stroom van onthullingen over de paranoia en de martelprokken in tde voormalige kampen van do SWAPO kwmen in 1989 voornamelijk u de kokr van eon door Basson opgezette frotorganistie, hat Parents Committee. 'Het was mar een klein groopte, moat het opereerde uiterst effectief. Met grote regelaat brachten we perscerktangen uit met euwo Feiten oet wat zich in de kampen had agespeeld. Hnt comitr oogde onafhankijk on objectief. Orem kracht was dot am kondeon t000 gripen op ex0e0n e z hk owork Rik hadden agoaspeetd. Ht was do achilleshiel van SWAPO. De kraten namen on n verkaringen over, 0ok de progressie Smapo-getde bladen. Na vorloop van tiid drong de kwestio ook door in de internationale media en in de anti-apartheidsbeegingen. Doar he88n we gretig gebuik van gemaakt.' Toen SWAPO, onder druk van do publieke opinie, de gevangenen vrijliet, richtte Bosen een comito van voormalige govangenen op. Zij hielden de kwestie in the pintunr want de kracht van een doergelijke aanval zid hem in de eindeloze herhaling ervan SWAPO tond met hoar algemene propaganda vrijm machtloos togenover de activitoiten van Bossed en ette comi to's 'Men woe er mtoweloar totkens wet op dot de paranoia in de kampen mode verooraaakt was door de fitetijke aanezighoid van Zuidafrikaanse agen ten, mear tiet no hiervoor de bewijzen an to toveren en die to laten presente ren door even betrocmbare, onafhoankeitk agode n frontorganisties, aidas Basson. In Namibia heeft Pretotia. volgens d voomaligo veligheidsagent, geleerd dot niet nozeer do media hat work dean. ais wel do message. Hij vermacht dat de Nationale Pertit van die eraring dark. bear 9ebruik ial makn in do eigen ver kizingscampagne, en hij btwifelt of hnt ANC voldoende lesson he getrok. ken uit de eroaan in Namibib. Basson: 'Men onderscheid zich van SWAPO met het felt dot or eon ondereok is gedaon naar de martelprakijken in hue kampen, met hot doidelifth rap' port dot dearover is utgebracht, met de verantwoordelijkhoid die het beatvar veer de excessen 8eeft aanaeard on met do aankondiging dat do btrokkenen uteindelitk ot hun functie get zulen worden. Moor de onderzoescommissie bstond in merderhetd uit ANC-leden, oogde dos tni ohjectief, en men hat geweigerd vooratsnog de named van do verantmwordeliken prits to geven.' Basson is bang dot in hot ANC-bestuur het geonil hestoat dot de zaak coOrlopig geregeld is en dot men eat aatelen do aangekondigde stappen ook werkelitk to cotte, 'Doar zal gebruik van worden gomaakt.' De gebeurtenissen in de ANC-kampen saan, in owving, in geen enkle verhoading tot de in opdracht van het aprtheidsbowind door dodseaskaders, Itget nn politie gepleegde misdaden. Mar volgens Saso bestat bet letr dot het ANC in eon komende verkieingscampagne het apartheidvereden van de Nationale Partit slechts in slogans zal ainvalen. Basson: 'Mon met bsoms makee, de terror van hot Burgerlijk Samenwrkings Bureau met hat onophoudelijk onthulen van noeum feiten op do agenda houden. Hat zijn itmers dit soon mensenrechtenkwoesties die straks van grow iloed zuflen ain op bt kiezergedrag. Met nieows over de verantwoordelijkheid van Nationale Parti -vortegenmoordigers vor gepleegde misdaden kunnoen liberal blanken van daze partij worde weggehouden, torijl ook de gemeenschappen van 'kteurlingen' oc indifrs nar do goode kant wordon getroken.' Volgens Basson kunnon ook onthullingen ocer de activiteiten van Zuidafrikaanse veilig heidsagenten op hiterlands grondgebied. die immers als een erstige shending van de Interntionale rechtsorde worden opgevat, tot graie nonsternatie onder het electoraat loiden. 'Hot ANC cou bevriende anti-apartheidsorganinaties moated vragen dar verdr onderzoek near to initi6ren.' Dt de Nationale Partij er rich van bewust is just op gobied van de meonsen recnten vtbaar te atjn cear aanvallon, bhiit, volgens Bason, uit hot faneanme maarmee president de Klerk de nieume amnestimet, zefir buiten her minderheidsparlement am, in working he1t gesteld. Voormalige ceiligheidsagenten wordt door die wet eon beschermde aftocht in het voomiicht gesteld tonder dIe zil bekend hneen makn bij welka activiteiten zii btrooke An ngoweest. Baason: 'De Kterk nemt hat gairchtsveries no ats gevolg van zijn ondemooratsche aanpak cer Io omdat hij moot dot de onthullingen straks vetal grotore schade rouden kunnen eonrichten.' Basson is pessimistisch over de uitkomst van de earte algemene, democotsche vrkiezingen in zite land. De Nationale Partij, zo veracht hij, eal voortgaan met pogingen en splitaing in het ANC to bewerksteigen, door aanvallen op Umkhonto We Sam, de gemapendo vlougelintrste, n de met het ANC in een alliantie verbonden Zuidafrikaane Commonistische Partij. Delon van de gemeenschappen van 'kleurtingen', Indiors en Zulu's zcllen doarvoot vathaar tile. Hoe grot de potenti~te aanhang van de Nationale Partij is, met Baosson tit 'mast felt is dot met sures kan worden terugggrepen op bstaande anische sentimenten. Het ingewikkelde is dat hot verhaal dot 'do' Zulu's vchters tito en dot hat ANC door Xhosan wordt geadomiheard, is tegelijkrtijd apartheidspropaganda on waet.' (BL) U Zuidafrikaans medialand Radio voorberidingen voor 'communily radio' Met de opricting in 1985 van de coammerciee in-ender M-Nei, war men zich op kan abonneren, is de atileoheerschappij van de SAUK doorbroken. Moor M-Net is grotendeels in handen van de Nationale Pen, con uitgeveorscaern dat door de Nationale Parij wordt gecontroleerd Het thaisland Bophuthatswana heeft zijn eigen 'staaisonroop': Bop TV, in wier meuwsprogratntmacs dictator Manpope eon vaak peziene past is, KRANTEN EN TIJDSCHRIFTEN De groolste Engelstalige krant is The Star, deel van hot Argusconcrm, terwijl hot belangrijkste Afrikaanstalige dagbad Beeld is, oitgegeven door de Nasionale Perts. De Citien, het regeringsgezinde Engelstalige dagblad, word in de jaron zoventig opgericht met regeringspeld, doel van hot zogeheten Mulder-schandahl: minister Connie Mulder had in eigen land en her buiteoland miljoenen belastinggeld gebruikt om pro-regeringspublicaties op to cotten. In dejaren tachtig ontwikkelde The Sowetan zich tot de toonaungevende krant voor rwart-Zuid- Afrika. Hot dagbad, dat verschijnt in Soweto en - vaak onder zeer moilijke omstandigheden - volgesrhen wordt door jounalisten die celf ook in Sotneto wom is n van de grooste kranten van heel Afrika. De grote autgeversconcerns brengen ook een aantal zondagskranten op de markt. The Sunday Times is de grootste. In de afgelopen jaren is uitgekomn dot een aantal redacteuren van de krant coor kontee of langere tijd op de leoonlijst van de Zuidafrikannse veiligheidsdienst heeft gestaan. Rapport bedient do Afrikaner markt met eon constante stroom van rogon hot ANC en de Zuidafrikaanse Communistische Patttj gerichte artikelen. De krania oept de Zuidafrtikaanse regering met regelmaat op cen standvastiger houding tegenover de bevrijdingsbwegingen in to onmen. City Press, tenslotte, bedient de zwarte marki met veal aandacht voor sociaal-economische omstandigheden, mrensentrechten en sport. Do zogeheten 'altematieve' pers, die zich in de jaren tachtig eon platna neroverde. bestaat air de weekbladen New Nation., Weekly Mail, South en hetVrije Weekbad. De kranten geven or tegenwoordig de voorkeur aan als 'onaffianketijk' (van de grome uteversconcerns en van do politieke organisaties) gehoekstaafd to worden. Zn zijn de eer noodrakelijke tegenhangers van de officitle pers, die. hoewel inmiddels enigszins geliberaliseerd, nog nirt helemaal vrij is. De vier woekbladen hebben eon traditie in investigalvejoralism ontwikkold. k~biotin-e -I Radio-limes 151 7 "Voor de Nationale Partif waren de verkiezingen in Namibie een generale repetitie'- Oud-veiligheidsagent Nico Basson over mensenrechten, media en manipulatie 8 161 Raim times SPECIAL VAN DE ANTI- APARTIIEIDS KRAR? DECEMBER 1992 0. Ana Apaorlelaront Het Verb ale Geweld Van medialand ZO' mre'ho rie eebidlagetidtD e Uitsaai Korporasie is vera ntwoord eli jk i dmevnde onergolopen veiligheidsagent Dirk Coeteee. De Weekly Mail beacht, in samenweeking met de Londenso Ourmdiaaa, de financiering van Itikatha door Do Zu~lafBdk..ns. inuiatsomroop Op ndero momonton lienapto do de Zuidofeikeans regening 000 deo itpe d r- ~ inprnoSUI BART LUIRINK onderaookster de onrmoon stop dat hit vlakie. New Nation ondiolde nog 00cr doUt a atoah SU) .be olden oner geweld oude filmbeetdon enroot een notatec die de sneun van her vocantwoordelijk nor, hot ...oll nan ornodenme ANC deonanatiee miniteee nn bitelonor ake aa de tr~ eo te ol., eilintniloal clnio i ondereor besprohon in do, warden gebru id En oak bet aigekeor neniddels opgehovon, ediarommissie do gobeurdo: bij vorsiagen van orood opstandelmpgen ran Unita in Angola voor an gowold togen hot ANC on van Codae", het platform van do under. Caie action waren geweldsbooldon het weer aanwatikeeen van do horgeroorlog anders domoeratischo r o handolondo peetiuen in Zuid-Alnhe. Kea, netoondl tetwijl eon maies ever tei dat or Sro n Young's oordeel aoner hotwerk oan do noon nowold was. I no do door MPLA gewonnen vorkieziogen, ringon. Do omraop trokt stalool- nmronp in roodoit norareigend. 'Er Oak boolt Keene Young aeconotateord Dr veer keanton verkeeen zonder ott etepri vo o udfi wordt dootbowast gentii gokozon voar dat waordordern van do Zoidefrizondoring io financinle moeilijkhueden. De BItoo htZio n do Zoidefeikeano rogoring. Onalbenko Intense negating in vael rotmoro mnate de Wed~cly Mail hoadh norealsnog het boofd Ioonse logoer on do Itoliglo an Pielbo mmoniatoron warden nowoord. gologenheid -krogon bun, ononderbrohaven woter dankatj do stoan nan do gooft woordovoordors, van do Vate boienlendse hoitiek op do politioh ken, aegle to doon. Bil bootnhtgeving ven do Klerk is goon aaodacht', aldus do over lint gewold in Natal echter liot do Guaerdian, din wnkeltjks eon inteinattonale blanks mloderholdorogoring eon ondoreoeknter, die nanrt do suaelol staatsamep dearontegon doargaano bijlage eon do keant toovoot, Do keant doidelliko, noorkourobehaodoling. ineniftletie -de steatopronidont worth aliend ANC- on lnketnawaaedaooe attild nrnndelik andororaagd on voort dars eon bet woord, Zadoondo word hot henfi inmiddels deettgdoezond ahonneos, Voloono modewerkors van do ondenliroken, Mandela eltird agrossiel hoald nan ndeeling ewart-tagon-ewert mode donlzij do lokathat-ontliolliogeo. iiitolfepcniag a on intetamperond do gaatspeosidont goweld norstorkt, Rogoringswnordnoo Reconte hlunders hnhhoo, nvalgens Cnpi e alid elane en koold, Mandela altild op des hoolon goon aeraniwoording altos Raymnd ouw ou-hoodrelaceurvan Open Mtedia ICOMI, die do ndooms- afstend n- veantooldon nan diract loggon oer do, heeheatdolijk hoween, doytRnd Dalyuw , wa o ho bdeat er la nan cuaistmpormm a minlording door do SALUK to kerdo hotrokkonhoid nan legor on politin lii do do oau Dol, eal woroi ho wekliad 0 ntoaitotonrogamm. 00 lrengo. Keene Young: 'Ton hat ANC en slaclingen. is vooetgokomn, het imago voo de kra do no.roop siade oo. Ioo, does- het nooriaar oiin macna ounes, aanon Als aendenlt your dae hotrokhenheid rnsitig lieschadigd. In her nootjaa nan liii,. bokllken an easly",n toot digdo, lidde dat in do programme's tnt onoermijdetijk won gaoren, kneen do son oorbenigdo aendecit noor hot ntoomrubriekon noolel do 'nfficidle an1992 word hokend dot do krant eon (Your- do SAUK onmiddollilk ondor gowold in do townships, eonoljl van son thonning' nan egnringooildn aln innainimalige) maeworkeo nan hot CCB, hot control. van on onarlhannoedlte o om ee aon lint gaoanld Been ae hank... Borgnrlijk Samrenwookitigs Bureau can hot was. Venal dat moment warden alto Keene Young' 'Do Zaidaleikeanno regeo behoororoad wordon gostold. on items nerorladon met hot gonetar nan ring isoin do odoondingen nan SAUK het loper dot nrntwoordolijk wooth gehouden gomold on do pngingon nan do noeilig- oegang spont. Do steetnepronident steat noor do mooed op divorse, monsonrorbion- mooten do nionwoionston hoidsdinten om low and order to contreal in do nortlegganing over hat onactinitn door eon pfind-dotoctivo had worden gazelnerd von chefs die at adhavnn Op t16 ion, do dag wanrop dorhandnlingsproaes. Blanhon in Zuid lawnaflistmn.Louwnowt ht ihure oner IM.Barte d dinst de opntaod in Somoto in t1976worth her- Afree doen neak ochampor aver do telato aglistron. oii nooi ho iohmn ndorP.W.Boll. d dino d eat choen echtor do peosontetor lovisis in andero Afrikaansa london inear van zoon dotoctivo 'nat, want 'tederoen ultamairten. eon agnda- bladerido in beeld met doer- do prasidanton niet an hot scherm to dind door Dikgeog Mosoonko on Zul inert dot zog met do polic satoonweokon'. op GEWELD in kapitalon. Er ogdo nan nlaan olin, mert hot in bier peciesn Afrke. door Pik Bathe. Dot noont amalounosmo' in combinatie inot i o ag resrppeo dnL opsommingnandodondiegoelton hotoelfdo.' Indo hnrichtgoning onner do ninowo AmUtdbigrek aprediCO-waron in do neolit 00000 Pan eorn hot nani Bil, die Do Kiork booft doorgodo 'arrogantie' die do beiding nan do keant ondotanokotar Brnnwyn Koone Young eind nan bet loam meidda de presents- drukt ze110 togen do wi van hot minderzoe konmorken holihon, volgeoc Loom, hot inmiddain hash npgntold kamt hot a.1- tor dat bet goweld on de herdenking SAUK bonoltaditid hoiduparlomont en die noor anti- ANCeffect van hot work van do krant 'sertooc goode boeld near oem: nietn met olkear to maken haddon. Zolts 00k Rayimnnd Loom, nonnrimernvan tou eeanoordbijko neitighoidogeafne De steetnomopt trekt anties nan bet do norkioring nan do Zoidelnikeenso COM on oud-boadedartear non do op- hoamlitn eon boschnrmodo ltncht eenerd. ANC en Oin linndgenoton neijnvet altid poltit dat do herdenking eon rostig nor- positinoolo Rad Dalyr Maileit khoer met moat biodon, in do omroep richi, nolgoos Do New Nation, dat in irgenstelliog tot do in de sloen nan dreigend geweld. Vr- loop bad, weed norawegon.' eon lijstjo spraekmahonde downs Ott do Loa, weooleng to huiton gegean aen Weekly Mail voomnamelift door omarten lopon do adtios onltne oreenae, dentis Toon, in soptembor dot leer, hot togon van nteomsoetondingen nan do steetnam- onoorhaldo aton noor hot plan. 'Tomii wort glerntel mit wanig uiznd dot in do borichigoving van de omrop hat ihuisland Ciskei bet noar apendle op oap.,Zn word anlengo gomold dat do aelfo rogoringsgoelado krantnn hon wort oloen tlt al zoeoigduion t danbon ean do Zuidelrihaanso potitie, eon areedeamo monigto on eon blood- onofhanknlijko Goldstono commisnie non nraagtokons plaatsten.' ahornes Do directie van do keant vecc - De nmroop ncheilfhbe gewnid in do lied aannochtte, moiddo de bAbE radio- mening was 'dat do Zoidafrikeense De COM-ynoner is etchttbear ingono wacht in hot komonde jaar financicol mund townnhips doorgeano ann lnt ANC tan, nonslagger dat or vnnat do deon- politto niet hotrokken maschi hat goweid men met do onthallondo rapporton nan to drasin en ltjkt hot feit dat de or- ook els antfs do Zoedaleiketanso politie stratie op hot lager was gesohoton. in do rngin Johannesburg on Pretoria', nndnraooksmedewerntnr Keene Young. norklaart doarsane gnon aanwiieingen to Brigadier Gqoeo's troopen zooden doar- fertil daee conclonio sloohts op "dn 'Do mnnon van do staatsnmrnp eieo spronkelike igoner en financier, de holilin; op goroogoerd hlboen. Eon 'waarno onkelo gebournnes nan toopasng wan, Brnmn als eon nomoalond, Maoin moms Koililiekc Birsslioppon Conforentie ro de - Deonmrep maakt hit roportagt anner ming' die door alto aenweelga loornales- i er int ows over do onomoeting to, maar ik lien oen nnnrioigd dat baar koani lion hand lielmhen verhenkon, to gat hot gowoeld rogolmetig golrirok nan film- ten, nentgoonmodigorn nan do Vor- loosen de Zoideltikeanse regoriog on analyses de amnoep enstig konchadimaterel del door loger en pnliio is onigdo Natees n later telils door do her kline, militants Pa Atelanrsg Coo- gen. Een poar meandon terag olin we oioveolevnn Do krant in zonr politiek lingeen samengenteid, Goldstono comminnio word togongo- gas (PAC) moiddo hot loornaal dot dae Igeodind nm over onzeo ndrooksmenolgens Loam notden is dat zij niet eon - Do omrep maakt or in bear benich- npmken. laetste negeninati or en oegenmoor- chanismon no komen praton. Zn ewiden zello ahonono aantol ole The Somoten tgeoing ovor 'gewono' windeaed sen gohalt De ran mamywer vruichig i ante nan do nemooande politieho holt D lrntmooeror nortbtg o lmpathian non do normeonde dadem iwoVERTNoni de nobteing non eon mert van hr ANC- to oarmeldooentzoang deee icb riybtonI onafltankelijkc fonnole. Hfdodacteur op hat ANC. in anmopende nleogol r ------Ukn WemanShweoh eidai Zwolakhe Sisnlu agarn in commentaren kmhntn e Co Sie atdeidarj;t~ *~~ mei regelmaatl tegon do nomanasheid die Nooen eori aonerI~Ih bet townahipleven, made door toec vn onlinto infneimaio die eon gerichi in BA do jonge omreaaades, kenmuerkt. bot Zaidafrikaanso lager, de petitie on doe thornlandogonn aril ta pleiton nan nor- m i u U m Vegoe Weekblaid bedient met boar nogen- aoeonordelijkhoid noon de gavnldda- SE doiceed eboneos, eon gating stokje van do dighodon. ra i F re d o ea -51 blank-Afrtkaer marki. Moo do keant isI n 'I nolgens, Lom we[ invlnedrijk. Do hoidtgo Mtnipleotit " hiooeracteur Man do Preez vezet zich Keene Young startle hear onderoonks- - . legen hot ooimikkelen nan en tweotalip mrhoaamlieden Nine son tear terag in s iu u u t Jo akw r i n i si karaktee van otjn krant, heogeon, nolgens nadat Jobleni, do door Omroot noor van Radio Freedom; Rladio Freedom on do AABN in augoeton Loam. op do lange terntejn 'zijo reding zoO 1991 georganinnede conlenonte over Zijnt'. do etecoomotcho media in Zord-Aleika, raot. ______Utgespreken ANC-gezine dagliladeo do noodzaah tot anoeitng van do I des: ______I siaartnmrnop in eon reolahoe had van liestan et in Zoid-Alohka. Planeen om lgnlogd. Sindsdion nnlgt do students postoda e: ______eon dergelijkIe kot op le zetien ochter des aent do Witwatoesrand Uninorni.toit in Jo- IPlants: ______h anoasliorg de dagelijksooieuwn- onI uaitetenrubrknonan deSAUK met hakndbakenlog' stopwnatchi, nideo en eantekecxioreoff10ge io al or wria an tiill wehatlin pohliceart zn repportnk a11,.rno/ta nr/keeli/mud B mwaren do borochtgng oner ann seo In envolloppo noor Antwoordnr. 11019 I R A D 0 ti -e s cele gneeenis of oner nan liepoaldo 1000 PBS Amtegrdam inIs Iportndemodt ganalynord Haacron- L------

Do AustApa.ms..dr.o SPECIAL VAN DE ANTI-APARTHEID$ KRANT DECEMBER 1992 Rfadiotimesil 170 Zuidafrikaanse Staatsomroep udfian medialand voor sfeer van geweld en intimidatie" l ... Niddrie heeft Loow eon gar oterig oen formuie ontwikkeld voar eon krant die wesmaar door het ANC gefniticerd zou dot hun eigen onderzooken zonder aitzondeing blijk gaven van grotowardering onder kijkers en loisterars oor de programma Dat gesprek hebben we geweigerd. Volgens Louw moest de SAUK eerst moor eens santonen sorieue zaak te maken met de transformatie van do omroep. 'Al onto voorstellen van de afgelopen jarn zijn genegeerd. Hat besuur blijft hetoelfde. De eindverontwoordelijken our de programma's blijven lettaltde. Hot eoste net van de statsom000p blifft blank, tet tweeds mart. Er wordt gekoerst op prvatisering van beide netten opdat non toekomstige, democrtisohe regeng machteloos staet tegenover de Nationale Partij- gezinde omr0p. Ondwatussen is t00 nieuwe, sai on slechtbekeken tender, TSS, opgezet waarmee de omoop zich non positie wit verwerven op de long yoor hoar gesloten international tv-wrkt', ads Louw Mocht de SAUK echter toch under domocrtisch beher komen, dan heeft de Nationale Partij nog aitiid de commerciole tender M-Net achter de hand. Loon 'Deo oends, is enkele nen terug opgezet met e0n van do Na--ona1. Poet, bet consortium van regeringngezinde kranten, ter compensatie van de afnemende adoertentie-inknmsten. De tender, die alleen met decoder ontvangon kn wooden, is inmiddes schatrik. Ze mogen geen nieuwsprogramma's uitzenden op de tijden dot do SAUK dot doet, moor zijn or geheel op ingericht. Ais ht mootr, kunnene 0o o de van de SAUK overnemen,' Mark Genisser, media-vsrslaggever van tet onafhinkelijke weekbild Tha Weskty Mail dealt Louwn torgen. Door het uiteen vallen van Codae het ANC schortte de onderhandelingen met de Zuidakarianse regering op no bet bloedbad in Boipatong - is een vacunm ont stan war de SAUK, volgens Gevisoer, 'handig gebruik van maakt'. 'in Codesavrband was overeenstemming bereikt over de rt van de rstomroep tijdens de overgangsfase. Ais die afspraken waren uitgevoerd, hadden we nu eon nieow media-hostel gehad. Moer Codena plofto, en de SAUK goat door met herstruturen en pvatiseren ondr deazelfde, NP-gezlnde leiding.' Volgens Govisser trod per t november zelfs moor een oormalige medewerkr van oud-president PW. Botha, zijn voormalige omroepman Zakkie Burger, in dienst als assistant van SAUK-voorziter Harmse. Des to longer mantoegelen genicht op de ontwikkeling van eon onafhankelijk pu- bliek omroepbeste uitblirven, des to meet de huidige staatsomroeo de gelogenhind heeft om rich los to woken uit sncturen die eon toekomstige regeeng evenveel greep op de omoep geven als de huidige. De omroepbazen edenen met onthousiasme lippendienst an de belangen van de blanks minderheidsregering, mono vreren His Mandame Voe to worden onder een door let ANCgecontroleerde regering. Men vindtvandag de dog in Zuid Afrika geen overtoigder tegenstanders van do dnpartijstoat-tv dan hen din ertot op heden yoor verantwoordelijk zlin. Louw: 'No de Jabulani-conferentie in Nederland is de discussie over de omroep in seon stmomversnelling gekomen. Begin van ht jawr heeft een breod beochte conferentie op de Universitit van de Westkaap de principes voor het omroepbstel in de overgangsfase holder geformuleerd. Er moet in de overgangsperiode near democrotische vorkiezingen eon omrnoeprad komen met vertegenwoordigers van sile politieke stromingen, nr moot een nieuwe onafhankeijk voor0itter van de SAUK worden aangesteld on een nieuw chef nan de nieuwsdek. Klachten over partijdigheid moeten in handen van een ombudsman gelgd kunnen warden. Medewerkers van de omroep zouden "n gedragscode moo ten ondertekenen. Onertussen moot een moratorium over de huidige her structurerng worden ntgekondigd. Een toekomstige, democrtisch gekozen regering tenslotte nou een breed ondermoek naar het mest wnselijke omroopobsted op gang moeten brengen,' Bronwyn Keene Young's voorstellen tot verandering van de SAUK zijn wat p0ktischer van aard. 'Ze zouden moeten beginnen de redacties van de nieuwprogramme's in overeenstemming to brongen met de samenstelling van de bevol- king, maar dan niet alleen in tormen van meer zwarten en me vrouwn. w esef van doe ormstandigheden wanrin grote delen van de boevolking leven, ontbreekt nagenoeg. Er zou a zoveel gonunnen zlin alts er mensen bijkwamen die weten wat hot is om dnkloos to zijn, om in de township te leven 0n om near eon thuisland gedeporteerd to ziln.'Volgens Kee, ne Young wrookr hot ontbreken van kennis over wat zich 'aan de andere kant van de kleurgrens' afspeelt, zich in elke nieuwsuitzending van do SAUK. 'Op de deg van het bloedbad in Bisho opende hlt E nr journaal met de mdedeling dat 'die regodng 'n kompanrie soldate in Ciskei ontplooi bet am nywerhede to beskerm en plundery tn voorkom'. Hun eerste 0og was dus om he publilk t informeren over de maetregelen die getroffen waren ter bescherming van het (blanket be000. Er was geen enkel besef van de menselijke tragedie die eich dar had afgespeeld. De woinige kritische medewerkers van de SAUK passen rmorn van hun iden blijk to geven at angst hun ben to veroiezen, mar de moeste programmamakers van de steoteomroep zin nich van geen kwaad bewust 'Er verhijnen nu toch woordvoordem van her ANC, PAC on Costu in do programm sl', is steevast het verwer. Maar dat gogeven dut, vnolgens Keene Young, nmets af aan hlt felt dot de statsomroop nog steeds opereert in de geest van een bj h0ar oprichting in 1976 vastgelegde doelstelling: dot ar het belong van do statsveiligheid moot dienen. President de Klerk bevestigde dot nog in non discussieprograrma op let erstre net van de omoep in oktoer Op de vraag of hit bet land nog wel under controle had, antwoordde de Klerk: 'Zolong ik de SAUK ng kan binnenlopen wanneer ik wil, is or niks ann de hand.' 0 Pijlj weld Een teevisiegekka Zuidafrikae tgang verschaffen tot de tot de kabel-tv in Amsterdam is zoiets als het Ioslten van een gooondheidsfreak met credit. card in do Reformwinkel aon de Weteringschans. Elk commentaar op tv in dit land moot natourlik rekening houden met de aan. weoigheid van zoveel kanaln. Je kunt zowat 21 zenders kiezen uit zes verschilends landen. Er is dus gevarieerdheid en kue Het is behoorik dan de 36 of mee kanaln die te in een Amerikanse hotelkamer tot te beschikking hebt mono waarvan de gevadeerdheid wordt uitgemaakt door de haarcoupe van de verschillendetalkshowpresenttoren in plaats van door de inhoud. Mar televisie in Amsterdam ijkt toegang to geven tot Europa, in zelfs tot de wereld. Good, om to beginnen voel ts or gelukkig doordat to tet nieuws uit Engeland, Duittland, Nederland en zeffs van CNN kunt volgen op elk moment. ZO mogelijk ng ieedijker is lit om goode documentaires, talkshows, drama en film to zien op de BBC, op de Nedelandoe tv, jn some zelfs op BRT 1 en 2. Dat wordt gewaardeerd door iemand ut een land waar publieke staatsomroep hear documentair- en onderwijsaftdelingen hftt opgeheven. stel in Nederland is ingestort, teosiji ik ht aanvankelijk nog had willen adopteron als Het Bsts conr een multi-culture, vooltalig en multireligieus ZuidAfrikai Meet good, de zuilen beginnen hier erg op elinr to riken, sommige kleintjes niet to na gesprokn. Her is duidelijk dat tet Nededoandse bestel, als vsle andere, in een stoat van crisis verIn de derde plats mneen ik t kunnen vasteellen dat de kwaliteit van de Nederlande niet uitoondelik hong is. Door oal elke Nederlander het onmiddellijk me eens zin, oak a geeft niemand in Amsterdam too nit televisie to kijken! De tv hier is good in ht produceren van informele pratprogrammo's mor ik hel weinig spectaculaire documentaires of drama-producties genien, die vsl geld kosteon utvooge research vereisten. Hot nieuws kan or mee door omdat het een redelijk. overzieht van binnen- on buitonlandse kwesties anroet. In feite overtreft men soms zelfs de vast geroemdo, moor o ao iokale BBC. Pia Dijkstra, ntuurlijk, is een national aanwinstl Talkeshoms on actualteitenprogramma's ipt up to date en beriohten onbevangen. lk was under de indruk van do wijze waarop do tragedie in do Bijimermeer werd verslagen en bediscussieerd. Knmerk, Het Capitool en Brandpunt zijn mer dan bet bkijhen waard. Dan ontdek je dat iedereen ht iden heeft dot het heleverzuilde omroepbe- De ontwikkelingen in Zuid-Afrika komen prominent non bad en ik han gerust station dat de verslaggeving, vrijwel 0onder uitzondering, holder on kitisch de hypocrisie van het De Klerk-rogime blootlegt. Op culturesl gehied heeft vooral Adrian van Dis mijn lain gestolen met zjn literaire discussieprogramma in De ijsbreker Opnieuw kon ik, de Zuidafrikaanse staesomoep indachtig, vaststellen dat hier een programme weord gemaakt woain controverinile autum en onderwerpen warden belcht, gedegen voorbereid on met gesprekkon op niveau. lk was getuige van een programma dat towel ondhoudend als educatief was. Mijn enige teleourstelfing betreft let drama op de Nederandse tv. Nederland moot afwnezig zijn geweest ton acteren regietalent wrden ultgedeeld. Goade Tilden, SlEchte 11jden is haast n01t uw ann to zien. Misschien is dit verslag van den jar Nededandse tN wt naief - gevoig van jarenlange achterstand. Haost allen hier zieatno Inter uit dan dot wot de Zuidaftrikaansn staatsomroep on aite andere omooepen in Afika produceren. Het begdp 'informtierijke samenleving' hest hier een nieuw betekenis voor me gekregen. Johan van Zy is professor masscammuniate ean de Universiteit van Witoatemrand, Johannesburg. lijke koers zo varen. No indiening van het voorstel bij het ANC departemnt roor informatie en publiciteit zegt Louw er mets meer van gehoord to hebben. Anderen zouden inmiddels wel weer aan her ontwerpeanoen jouarnlistieke formul en een financieringsplan werken. Louw: *[k heb de indruk dot de meningen over zo'n krant sterk uiteenropen. Loatst heb ik tegen Mandela gezegd: ik hoop dot zo'n mogeolijkn nieuwe krant sympathiek tegenover de doelstellingen van het ANC stoat, mrn niet meer dan dot. Mandela beaawde dat, ma or rleven blijkbaar ook andem meningen.' Louw it coor eon 'panijkrant' weinig mogelijkbeden. 'Zo'n avontuur kan tooguit drie maonden duren. Verschillende alteratieve maandbladen stuan bl van het politieke en culturele debt: Work in Progrest, Die Suidatfrikaar, Speak en Agenda (beide over vrouwenstrijd), Learn and Teach, New Ground (milieu), Critical Health, New Era en Exit (eon nogal door banke mannen gedomincord uitgaanblad ooar homnoseksuelen). Het toonaangevende literaire tijdschrift is Staffrider, dot in et verleden gergeld verbodon word en marin schrijves van naam owit begonoen zijn. Het maandblad The African Communist geeft blijk van de hevige debatten die gaande zijn over de onderhandelingsstrategie en de tokounst van communistische partij in Zuid-Afrika. OPLEIDINGSCENTRA Gebrek an good opgeleide jounalisten en programmamakers belenmert vanzelfsprekend de ontwikkeling van hoogwaardige media, waarin oite delen van de Zuidafrikanse bevolking zich kunnen herkennen, De journalist Allister Sparks heeft inriddels en institout 'or the advancement o fjouradism' opgezt mar jongjoaalistiek talent wordt opgeleid. Organisaies als de Fibs andAllied Workers Organisation (FAWO) en de Professional Artists Workers Equity (PAWE) vereorgen cursussen op het gebied van programma-maken en presentatie. De medewerkers van Radio Freedom treffen vooberidingen voor de opening van een instituut dat betrokkenen bij community radio-initiatieven en anderen geinteresseerden kan opleiden in radio-techniek en redcatie. (EL) Dit overzichl werd samengesteld met behulp van her Documentatiecentrum van de AABN. Een deel van de informatie is ondleend aan 'Zuid-Afrika: tussen township een Tafelberg', een ahernatieve misgids die injanuari by SUAlOdyssee verschirnt. 0AINHP

De FNV Dienstenbond biedt, mode narnens ziln leden in do omroep, Radio Freedom z1jn hartelijke gelukwensen aan, ter gelegenheid van het 10-jarig bestaan. Samenwerking en solidariteit werpt vruchten af, ook in de toekornst! dienstenband CONNYBRAAM Operatie Vuld Persoonlijke onthullingen over een Seheime ANC-operatie L in Zuid-Afrika wpm waarbij bekende en onbekende Nederlanders betrokken waren. Een indrukwekkend en spannend verhaal opgetekend door de voorzitster van de Anti-Apartheids Beweging Nederland. 312 b1z., f 34,50 NIJ IN I)f HOFKHANDFI. Viaann harte* EEN VRIJE OMROEP IN EEN VRIJ ZUID-AFRIKA GA DOOR RADio FREEDOM DE ONDERWUSBOND ABOP (47.500 LEDEN) IS AANGESLOTEN BU DE FNV

SPECIAL VAN DR ANTI-APARTHEIDS KRANT DECEMBER 1992 Radio-times f9| 11 Talk Radio in Johannesburg "Je aat toch geen moordenaar aan het woord!' Eon week voor do legalisering van hot ANC en do vrijlting van Mandela begon hot commorcile radlostation 702 in Johannesburg met talk in's. Sindadien staat do microfoon dag en nacht open voor eon nog immer aanzwellende stroom luisteraars en goat hot gesprok over all.. 702 bracht zwart on blank met olkaar in gesprek. Inmiddels heeft do zender do grootsto luitordichtheid in do regio rond Johannesburg. ZAGEN BEITELS HAMERS SLEUTELS 0 KOEVOETEN $ DUIMSTOKKEN NAAIMACHINES BANKSCHROEVEN TANGEN - KLEMMEN HOUWELEN - RASPEN SCHROEVENDRAIERS HAKEN-VIJLEN-SCHAVEN GUTSEN - BOREN - BIJLEN PASSERS-SCHOPPEN-ENZ Op de ochtend van onze aaomnezigheid heot de omrep, die tot voor enkele jaren terug vanuit ht 'onafhankelijke' thuisind Bophuthatswana opereerde, Robert McBride uitgenodigd. De 28 jarigo ANC-er voerde in dn jaren tachtig en acnslaguit op de Magnse, ar in Durban, ontmoetngsplatns van modeworkers van do veiligheidsdient. Onbedoeld warden enkele onschuldige burgers hot slschtoffer McBride word gearreteerd on kreeg de doodstraof vor de actle, die hij uitvoorde in opdrboht ven tiakhonto We blew, de gewapendo vleugel van her ANC, In 1990 tette president de Klerk do traf om in evenslaong Tidens een ontmoeting in september dltjaar spraken Mandea en De Klark at dot McBride zou worden vrilgelaten. Enkele waken later was hij weer en orij man, tejuichd op de manifestctie' die her ANC tor gelegenheid van zijn vrijlating organiseerden en fel 'bekritiseerd in de blanks media. Onmiddelliljk n de aankondiging van McBride's nanmotigheid door presentator John Robbie eact de telefoon roodgloeiend. Blanks luisteraars reageren met woede en ontnetting op hot oornemen van de zendso sn discussie tussen hen en McBode op to willen zetten. 'Hat zijn', zegt Michael uit Pretoris, 'moordenaars die opgebangen moeten worden'. 'U verschaft', meent Clarence uit Sandton, 'met deze uitnodiging eon pro* pagandaplaform on hot ANC'. 'Zou jij', vraagt Eric ult Johannesburg aan presentator Robbie, 'met McBride spikenb as hll j0 elgen dochter vermoord hadO' En Carl, eveneens uit Johannesburg, noemt McBride eon oorlogsmisdadiger. 'Hij moot op son zoilde menier behcndeld worden ale de aangeklaagden op het Neurenberg-proceil' Dan boit Lorraine, die als gevolg van de aanslag voorgoed gehandicapt taakte. 'lk kan hem niet vergeven', megt ze, 'hij hoot mijn loven totel verwoest.' Een uitnodiging van Robbie om later in hot programma met McBode van gedchten tn wisselen, wijst ze a. Maar ze zal wel luisteren wat hil te zeggen heet. Robbie reagoert op elke belier door uit to leggen dat oplossingen in Zuid-Afruka alleen bereikt kunna worden als men seon bereid zijn om noar elkaar te luiste ran. 702, zgt hij, wil iodereen ann het woord laten. Enkele avonden ervoor verschen de, inmiddes afgetreden, Nationale Partij-voonritter Stoffel van der Merwe, voor de microfoon. 'Als hij too willn, zouden we zelfs Barend Strydom can het woord lten', egt Robbie. Strydom, die in 1990 acht -maten vermoordde Sit racistihe moteven, ward vrijgelaten op decelfde dog als McBride. Robot Mc9ride in .e 702 uite...diog Robbie is niet to beroord zijn neutrale verdedigingslijn to verlaten als hilj vnifdt dot bellers te ver gar. Ale Jack uit Pretoria beweert dat hot plegen van eonslagen an het plaetson van bommen 'nliets met het vritedon to maken hobben', roopt Robbie verontwmardigd: Dt moot ie an de familie van David Webster lde in opdracht van hot Zuid efrikaone lager vermoordde mensenreltenactivit, BL) vertellen'. Hot is dit soort commentaar dat de presentator bij eon deal van zlijn blanke luisterars het imago heot opgeleverd pro-ANC en anti-regering te rijn, 'Dat ben ik heleomal niet', zegt Robbie die rijn imago wift eon hot onvermogen van veal luisteraars tot onpbvangen discussioren 'Kritiek op hun uitlatingen is voor veel mensen nog hetaelfde als bauten met 'de cjand' ', zeg hij. Na eon uur arrivert McBride on noordat hij met de luisteran in discussie treedt, logt hij geduldig uit wet hem tot zijn daden dref. De ANC-er vertelt zich in 1985 bit de bevojdingsbeweging te hebben aangesloten. 'k woonde in Wentworth, de kieudingentownship in Dourban, n eag hoe do politie de echoioran die vreedzaam aotievoerden met traangas en siamboks tegemoet trad. Bij "n van de demontraties sloegen ze sen kind dood. Later, in juni dot jaar, kwam een zoontje van seon vriend van me om hot leven bij eon oanslag van Zuidafrkaonse doodseskadem op seon ANC-nederzetting buhen Zuid-Afrika. Om me boen verdwenen mijn vrinden achter tralies, dat lint me niet koud. Ik begon apartheid als non evil otor te De bewuste aanslag heft hi1 niet zonder nadenken uitgevoerd. 'Eigenlijk was ik ertegen - her risico dat onschuldige bur. ger hot slchtoffer konden wooden, was te groot. Maar son meerderheid van de ondergrondse unit waarvan ik deal uitrmaakte, was orvoor. Toen bob ik de opdrccht uitgevoerd.' McBride noemt hot doden van mensen 'altijd tragisch', n ziet zijn veleden alv son verzameling gruwelijke ervaringen 'warmee hij de rest van ziin mee moot zien om te gaan'. Spilt heeft hij niet, kwaad is hij in de blanks media ais de Mg0o'1 Bomber te worden geboekstaafd. 'Mije comrades van bet ANC noemen me de Edenvate bcno,, omdot ik sen groep politieke gevangenen uft de handen van de politie heb wen te redden' En: ' arom noemt nin. mand Magnus Malco Ide voormalige minister van 'defensie', bli de Minister van Massagraven?' Aan Lorraine, "n van de slachtotters, wim hij niet vragen hem te vergeven, hij begrijpt hear animnotet. 'Ntuurlijk is bet een tragedie, mar ik hoop wet dot ais hoar kinderen har straks vragen wet zij gedan heot om eon einde ean apartheid te reaken, 2e eon antwoord helt.' De rerste blanks bellers die wel bered Ajn om McBride in discussie te treden hebbpa geen enkel begrip voor zin dden. Sean ut Boksburg noert hem 'de grootste lafaard die fl ken'. Als Jerry, die zegt niet te vtton wanrom juist McBride, die kleurling is 'an toch stem. recht had' zich bit hih ANC aanloot, wordt utgenodigd om verder te praten op het ANC-kantoor, volgt en stite. Dan zegt Jerry: 'lk kijk wel uit, ah ik her hot ANC-kantoor uitloop, wordt ik misschien wel in mjn rug g schoten.' John Robbin kijkt onthutst. McBride haalt zijn schouders op. Dan worden personel en bezoekem van de studio gevragd hot pand te verlaten. Er is en boremelding geweest an de brandweer wil het gebouw onderzoeken, McBride, de presentator en een tochnicus mten do utzending voort. Robbie: 'Dat gebeurt elke maand wel oen keer. Als we eran toegeve en o00ze programma's onderbreken, gebeurt hot in de toekomst elke dag.' No seon half uur is het gobouw gecontrolerd on kunen we allereaal weer near binnen Het karkter van do gesprekken is inmiddels veranderd. 'Soweto' is ch in de discussie gaan mengen, maar ook sen aantal blanks beolere brengt nu waardering op voor McBride's 'bidrage san de strijd tagen apartheid.' 'Al ik de kans had gehad', zegt Charlotte u Mayfair, 'had ik hetzelfde gedean.' Robbie vraagt of McBride, cohteref gozien, net bang is det zijn aanslag tot polarisatie in de Zuidrafuiaanse samenleving hat geleid. McBride wil er niet van horn. 'De apartheid had al tot extreme polerisatie geleid. Doarom had ik me juist bij hot ANC aangesloten,' Zou hij berald zijn opnieuw dergelijke activiteiten uit to voern? McBride: 'Do situatie is nu veranderd. Her minderheidsbewind is bereid ore to onderhandelen. Moor als de situatie veranderd, zal ik niet aarzolen me opnieuw bit Umokhonto an te sluten.' Is hij bereid itch te verzoonen met de oude vijanden, vraagt iemand? 'Veroening is moeilijk olang hot geweld doorgat, maar als ik voor ver, gelding gn tegen sdereen die wettn, kogels en stemmen tegen on. gebruikt heot, dan is hot sunde zook.' Op "n voorstel van eon luisterar in het ninume Zuid- Afrika 'Neurenborg-precessen' to voeren togen hen die icb hebben schul dig gemaakt ann mibdadon uinaa - n apartheid reageert hij afwijzend. 'We monton begripen dot zij ook hot slachtoffer van de apartheid nin', zegt McBride. Na anderhaf uur beetult Robbin de ud nending, warnc seon collega-presrntator de linn opent voor reacties op ht programma met McBride, Robbie is nonreden. 'DO mensen die bellen zijn niet blangrijk, die makn seon satement Do presentator is ook niet van belong. Hnt gat mom wat in do huiskamer gbeurt, zegt hij. Hij gelooft dot nu, drie jaar no het begin van tjn th& radio de bereidheid om sar elkoar te luisteren istoegenomen. 'Nu wordter naar Joe Slovo (do voormalge We van de communistische partit, bll geluistord, twee jeer terug was er aleen moor emotie als hit in de uitzendlng was.' Nog steeds ondergoat Robbie dn uitendungen 'in de honot staat van opwinding', mar in de erate Menndon van 1990 was hat echt 'onvergetelij' on 'historeSCh'. Voor hot nerst discumssirde zwart on blank met eohar. Mar some ook is hil 'somber'. 'Alse 0 het onbegrip van blskaon hoort voor wat zich in et vedden in dit land heart lgespeeld, trekje e ode haren ut bet hoold. Mensen weten bier niets van elkaar. Uiteindelijk bawoist on programma hoo autwol apartheid is gewest. Hat het land is verdneld.' IBL) De Gemeente Rotterdam feliciteert Omroep voor Radio Freedom met 1.0 jaar bezielde inzet voor democratische media in Zuid-Afrika El RAD10times

OMROEP VOOR RADIO FREEDOM I GEFELICITEERD MET HET 10-JARIG BESTAAN. Het sp reekt va nzey, dat wejullie onderwijsproject van harte toejuichen en ondersteunen. Goed onderw s is van groot belang om in Zuid-Aftika depositie van Radio Freedom verder te versterken. VEELZUDIGE, OPEN EN ONAFHANKELUKE INFORMATIE, EEN VAN DE PEILERS VAN ONZE DEMO(RATIE. DAAR STAAN WIJ VOORS De medewerhers van de KRO feliciteren Radio Freedom dan oole van harte met het 10jan;g, bestaan. Omdat er mW is. jaucrnakstewt, 3,YW g"acwbyki Deachtergr..d. Journalisten 2ijn actief als ze hun werk goad doen. En veal regeringen vinden dat gevaarlijk- Zij openen de jacht op journalisten die bekendheid geven aan zaken die de autoriteiten liever wrzwijgen. Journalisten die looter hun vak uitoefenen, worden gevangen gezet, gomarteld of vermoord. Het netwerk. De Beroepsgroep Journalisten van Amnesty International neemt het speciaal op voor vervolgde collega &. In dit network werken vakgenoten onder meer mee aan blilmemacties voor journalisten die bedreigd worden met marteling of do dood. Zij sturen telegrammen, faxen an brieven aan de, autoriteiten an kuzmen daarmee mensenlevens redden. De opreep. Wee" net zo actiefals uw vervolgde college's an sluit u aan bij de, Beroepagroep van Amnesty. Zo houdt u uw Yak 6n aw vakgenoten springlevend! nededwd -d-il, W-w. A m*wsty I nt-ewnatu-mat, VA91A FELICITEERT OMROEP i

SPECIAL VAN DE ANTI-APARTHEIDS KRANT DECEMBER 1992 Voorpublicatie: Molemela Hotel Begin januari vorechijnt bij do Amstordams. uitgevorij SUA I Odyssee do eerste, altematieve reisgid voor Zuid-Afrike. 'Tussen Township en Tafelberg'. Do gids is geschreven door Evelien Groenink en Bart Luirink, rodacteuren van Do Anti Apartheidskrant. Molemela Hotel is 66n van de vole reportages die hot book opluisteren. Eon voorpublicatie. Het kiljkt uit over Freedom Square, zoals de venrameling boumsels op her terreain eoor do dur mrdt genoemd. Hotel met uzisht op de squa !teenigl Danwor moeat e in Phahameng zin, bij BIamfontein. In volijk zwisende rode letters stat Set op de mur boven de ingang: Moinaln Hotel. Er is Son baliea eaten bar an de kemer boenn zin ook gemon, zoals in elk kaurig hotel van dan star Het is goedkoop, mint toch ook wer nit m Moiemala is ht zwarte hotel van Bloemfontein, de hoofdstad van Oranje-Vristet. Dearom houdt hie de ANC-regio haar vergaderIng, honderdtwintig mensen, dris digen ling. Het verbijterende is net dot Set hier, in dit hotel, geieurt, min dit het gebaurt, midden in de Vrijetaet Wino je nog door wonste boaren mordt doodgeschoten ss je sean Nelson Mandela T-shirt drnagL hat is een van de eerste verhaen die m horen in het hotel En ar is mer verrassends in het Molemela Hotel, war zich op doe ver gaderdag ann wonderlijke mengeling van wensnoortan hevindit. Voor de dour, tusnn do Sto van Set hotel tn de krotten, stiat sen volkmagenkever wiar smerige veAfstrepen op ziten in do kieuren van hat ANC: nilgeel, dooripen met viesgren en half hatig mart. Het vehikel bliikt toe In be hoSner n aet blankse steletje dat nor het erst in Phaemeng an in hat Molemela Hotel is: de jongen en he meisje zijn de trots van do afdeling Bioemfontein, de Snige biank ANC'ers van di regio Beiden zin an journalist an mrden ae door velsn van hun sortgenoten communisten genoemd en met do nek aangaeken. De verfstrepen zijn aangebraht door onveriaten in hun blanks woonwijk. Niet dit het gobeurd is, menn dnt ze co doorgelopen zijn, dt vindt de jongen het ergst. 'Hadden ze ht nu min sn beetie mooi godson,' zest hij sip. Het blanke maisje is al helimaal en uitionderlijk geval: de enige vrouw op de conferenatie die if en toe laie iegL deelneewt an de discussies, Het gat orstal over het gewald, natuurlijk: palitie, matte jeugdbendn an potige lake boerenzonen zijn do vijanden von de linkse activisten, die llgemael mnnen ain De vrouwen zeif iken rich vaoral in de keuken van het hotel t bevinden. 'Nee hoor, de atster doen heus hun mond ook ml open,' onakent de voorter gebelgd, nis ar sen persconferntie gegeven wordt door warte ma nen, da blanks jongen en bet blanke eisi. 'Ta giteren hebben de mannen de ni gemaakt.' Degene die her meeste zagt is de historcus van de regio, die weil geang lijkt t hebben. Hij wil ons 's avonds bast wel persooilij te word sian, zegt hit genadigliijk, an gseft non kmernummer op. Het blijkt de kamer van twee mre veruweijke agieaardigden te zijn, Dar ait hij, gemichtig in an luie stoel. Hij wuit di sisters di dear ut omdat hit ten belangrik onderhoud heeft, met ons dus. Ze chuifelen gehoornaam weg. Wearnaartoe? Alle kamers ziln vol en vrouwen piea nenr de bar Mint do man is a begonnen met prten. De verhalen van wart Bloemfontein, der hbaboan wn near geeroagd, Do man prat arg lang. Hij neamt np welke strete in tahabmnng 0n0 Mandela of Joe Slow Ijn geonond. Het tlin or veL Varhalen komen or ntet, misschien kent hit at wel, manr we mogen flat onder breken n me mogen onk gaen wagon stolien. Alleen B. int dt af an toe, man menstal kijkt de man bow na n intrruptie tn praat din goamon Its harder door Na nfloop van het onderhoud, o weg near de bar, asieren wa de twee sisters in wier kmer hat onderhoud net has pslatsgevonden, Ze ittean rustig op stoeltnes in de gang. in 8e bar ritten voral mannen not Phahameng en Freedom Square nelf. Molemea Hotel is hun stienica. Gesteresseerd nemen ze om gezeischap op, ats we do bar bnnenkomen. Her is ten vrand gezelschap, omdat het bestaat ult sen binke man, en bianke vrouw an ton wart meije - geen van die die cantegorin heeft o t sen net in deze bar gezet (achter de bar, dit mi, de sererster is aen urow) Het warte mese is Mapule, tijdeijk onze rasgenets. Ze is meegenomen door gids Thabo, die har verlootde is en die nag even hoen met de mnnn van de eonferenti stiat te praten, mant later ook de bar binnenkomt. Thibo mlil met Mapuie troumn, mon warnm dt is begrijpen me niet, want Mapule is vershrikkelijk, ten onrdurende rust raet. Ze zegnt ole Into, wil steeds het liefste in de auto blijven zitten an drt ook eor d'r goeds fatoen nooit ten bar in. Mano slbee zoete prikwijn drinken ais ze denkt dt nemand kijkt, dit doet ze me. Damm trekken we Mapuie na inn hiar armple mee nnar hinen en dit vinden de mannen inn de bar we grapDe binke man is van ons vieren het be langrijkst. Hij wordt scherp geobrweord en hat )ijkt mi lsof et in een hoekje van de bar over hem gefluisterd mrdt. Dan komt, narzeiend, sen jongan op hem nf om hem op zIjn schouder tn tikkendaf hij mekomi woar teen geprek, No vif minuten is her klaar nn komt B. wat ontdaan terug nan het tafeltje, 'lk ben gerecroteerd eoor Umkhontoe,' gt hij. 'Ze vroegen of ik van de conferetia kwim an ik zei ja. Dt eonden ze erg mardeval En o zulten me binnenkert belin' Dan neetn ten ander nn ons tafeitje pats, met een blik van wMe dint me wt. Hij uil ho of hait van ons en vraagt wet we hier moeten, Hij sir rich voor ails Mike Pieterse en voegt daarbij de mdedeling dit hij 'werrrry drrrunk' is, met ten raspende keel-r. Hij zal dit ritueal nog vaei maisn herhalen, we) elks vijf minuten sohat het door de bar: ' am Mike Pisterse and I am verrry drrrunk!', af en toe noorafgegaan door di uniroep die bet gesprek tot dusver samenvot: 'Rrrrightl' Hij lijkt voral te willen weten win bij wit hoort in ons geelsichap. Thabo on Mapule, art bij mat, dat is doidelk, an blijft hat vreemd dt Thabo ziln vrouw meeneamt do kroeg in. Menr dat is natuurlijk de wstnre invloed vai die binken, dnt boeript hij nb me. Mane hoen die benken ook bij tlkeo tn alS her antwoond ne- is, bij wie face die nriw din ml? 'Niat bij jou, Mike.' roe pan da mannen. Ze valien bijns Van ban kruk Vn hot lichen, WAiar Mike Pieterse woonL wet hil don of Van dingen vindi, or Valt naunwelifj kop ofstart eon t onatdaken. Dan wsenr is hij regionsal secretais van het ANC in Biemfonijn Cnee, mi van Inkaithi, atamme Zuu's'l. Don weer juwelier I'mijn wanm aiit in de winke an ik werk ook erg hard'), ma r hat va"t gpat bet over Sier, her Molemela Hotel, H tit ahier altijd te drinken, vettet to din trots, dit is de baste phto am ie drinken, want or zijn m andere caint mar die nin nr bdelaars, dronk' aards en werhlizen. Hijzelf is gean doneard, ent hij, nee, at beschiht hij mel over ten 'verrry long drrnhing experience'. Hij kijkt geichtig is hil dat zegt, binia net zo gewichtig as do hitorieus boven in het hotel. Mar am de historisus durft niemand to ihen an om Mike Pisterse ma), dt is hot verschit, en als na enige t8 tot hem doordringt dat hit voorerp is van hilariteit, dat aelis Maputo tranen in hear ogae haeft van de pret an de prihwiin, wordt hij pioseling erg kmad. Hi vraagt op hoge ton mt we eigenik van hem moiten. 'Er citn hier nog nooit blanken gemensal Wet citn julie van plan?' Hij zi aons m eens even. En wie nog durft te lichenl Midden in do nonoternatie stint or inears ten vuw in de bar, Eon dikhe, Ilene moeke, die ans eerst sn tidie aanstaart en den sn hand Mi geven. We herkennen hia, re was ten van de vroumn die in do keuken stonden, bWig mt he venorgen van de lunch oor da confereme. Als me har unodigen om erbi it konen itten, beginnen tranen over har wangee n lapen an kimt or met horten en stoa ten ver hnat ut in hat Zulu. Mapule begint op eagen initiatief te vertanla, it durft best ni. Wt de vroua veit is sean aimpel verhaavoor gneet meendei uiteg Vitbear, en oak naumliiks Sen verhaal eigenlijk. Ze regt dat ze gelukkig is, vertalt Mapuie, dnt as noit had pedecht dat. het mogelijk ou zin. De vroaw paki an hand vast vnean enn de vremdelingen en huilL built, uilt Det or blanken hier zijn, dnt ze naa blanken zit, geaoon, an din ook nog met vmwen eoil. En in Sna bar, ze is nog noot in san bar gewnest, het huis houden is alles wet in kent, het hishouden van sn blanks tamilis in gloamfontein an her huishouden v. hiar man hier, in hat squatteramp. Do mramd van mannen, de mrld van do bienken En hair eigen wereld, het ame ineens altoe meai hii elkaar, ier in Molemela Hotel,, tn darom built ze. Zelfs Mike Pieterse is er sill van. Mier dan etat er ten man whter ons, die op onne schouder tilt. Hij is san ANC'er von de conferentie an hij cegt erontschuldigend: 'U moat mear niet near hear luiteren. Ze is mijn vrmuw en at is niet zo intelligent.' 0 Kortingsbon Lezers van de Anti Apartheidskrant kunnen de Odyssee reisgids I Zuid-Afrika Tussen township en Tafelberg van Evelien Groenink en Bart Luirink tegen gereduceerd tarief kopen in de boekhandel. Lever de ingevulde bon in bij de boekhandel, dan betaalt u geen F 39,90 maar f 34,90. I De Odyssee reisgids Zuid-Afrika verschijnt op 15 januari 1993. De aktie loopt van 15 januari tot en met 15 april 1993. N a a m : ...... Stree t: ...... :...... Postcode/Plaats ...... I H andtekening: ...... Aktienummer. 532-002 / Son voor de boekhandel _t- II Radio-timesl Ill 13 ADVeERT ENiTIE) GENOEG GEDACHT NU MOETEN WE ER IETS MEE GAAN DOEN. We weten het nu wel, het gaat steeds minder goed met dat prachtige aardbol[etJe van ons.... Of twijfet U nog? Valt 't allemaal wel mee? Wachten we liever op nog meer wetenschappelijk bewijs over dingen die we allang voelen, horen, zien en rtiken? We vertrouwen onze eigen zintuigen toch nog wet? Ja tnch, nee dan?. Precies, dus ]aren we wat meer gaan doen! CONSUMENTENMACHT. bestaan in d, derde wereld. "Ma...war kn iker dan an dno?"mvagt U Elke individuele Idtw semt wme bit welke oih mwshien vetwijfvtd f. Wt, van Ideol instelling dat moet gebeun en geboot op Vroekeringen, vregen ons dat onk af Tot we deco manier zijn conrnentenmacht actief en ons raliseerden dat de cooninnent machtig is. ponsitif Deoincatisring van de niddelen, Heel machtig zelts, want met atles wat U indeodaad. en entra mogelijkheid stnvrtnroI te iansehaft ofont U e-n bepaalde inoeod uit op help-, zonde dat her U lots kost. de wereld ot os heen. HoWs is doze inloed niet altijd evn positief als he gat o- he DOE ER lETS MEE. milieu en de derde wrld. Hier kowt nog bo U kunt bij ons torevht roo verekerngen, yen op, dat vele produken val' ovontkoom- pensioeoe, hypothelen en finanieingen met sair nodig wijn in het dagelje boin, Een iderto merwaarde, wan dat had U at nit onan snort patotelling dos; U wilt wel, manr knt naaw begrepen, Met vhalen ovet onze muime iet andes. Maar de nMl van do consument kan otaring, utatkende service en eertelat wet wooden. Terminste, als U weet wit U eet, podukten tege ensehtpe prijaen, gae we U donkt bij war U tankh on onhenwiard spant vede, met vennoeen, want dear ant iedereen Korto, sit U vookwalltei gnat. De kwaliteit zich l mee op de bnt. Des er nog even over van thostan, we te totstaan en do, danie Vol bijvooed de bon in n tr m op. Bellen kan natunrlijk ook: DEMOCRATISERING VAN DE MIDDELEN. (020) - 6 91 64 45. Of trekeo we U alleen met ldole Vertekeringen besteed 10% em de een lulg calulatorte over do streep? Dat km onet bit ev hone van alow erkende instelin hoot, oegt U miar hovveol U c, wdt heben, go die irh stork mko voo beseetnwgean 0 sti?, of weteen 365, v-relke dag en diren, mediuche hulp over de gorneas, ander klrntje? behond van het mitten e eneranrdtgr Ide6Ie Verzekeringen Voor t zelfde geld verzekert U zich van een betere wereld. Steer mij Roed oriilipaod: " De algemene folder van tdele Verooho.' ingen, want ik oed er t fire van weten. Naaw 5 Infonatie over Adres veroeleringen. (Zelfiellen) Pstode SInformatie over pensioenen Wooplnan 0 Infermatie over hypotheken Telefoon O1 In formatie over fintancieingen. Steer m n t onrefirankeerde envelop on: ] Ovenge (Zelfinvullen) Ide Veeekeeitgen Ol Stenm in)tenhalfa otndtonyr enadm Antwoordnum er 47262 mi definief iat at kl t. 1070 VC Amstedan ii

Andrie van Es "'WAAR KOMT UW GELD NOG TOT ZZN RECHT?" 'Verbeter de woreld, begin bij uzoif. Makkelojker gezegd dan gedaan? Niot helomaL Wie zich druk maakt omn mensonreebten, weet dat geld de motor is aebter memig morbido regime. En duo valt een dub jeuze dictator makkelijker uit hot zadol ala de geldkraan dicht guat. Do Algemone Spaarbank voor Nederland weet dat. En guat daaromn met uw s paargeld voorbij aan landen waar alleen hot recht van do sterkste goldt. In samenwerking met tal van maataehappelijke organisatieo zot do ASN zich al ruimn dortig jaar actiof in voor eon reehtvaardigor sansenleving. Bij do ASN korot uw spaargeld echt tot z'n rocht." De ASN is een principiele spaarbank. De ASN steekt haar energie en uw spaargeld graag in eon borere toekomost voor jedereen. Gelooft namelok in eerlijk delen. In cigen land, maar ook over de grenzen. Do ASN belegt uw spaargeld daarom seleenief. Met eon open oog voor mena en milieu. Dar principi~le beleid levert u een urterst coeoeurrerende rente op. De ASN noemt dat rente zonder bijsmaak. Met reeht! BU do ASIN patu op don~ <-door moor dan u denkt. ALGEMENE SPAARBANIK vooR NEDERLAND g..ft -unt --rnd- ,1b.Ij t Tilcfon070 -35693 42 "Puntt r~A"t11,11OIlIIIKn/ -,4v d-- -~291241 IlAdm I Posteode/Woonplans IWennneevijblileend nodena inlicloingen overr* Zenden in envelop nondoel I Gieosp-en Voor gieneekencnghoudees D Deponitospaeen Cotrecnen tet vaste, hoge rete pottoetel wnt ASN, 0Blulk-Gitonpoee Voor bank- of girorekleninghouden 0 Bedriiftnpuen Met prenie evn tee sneekgeve 2561 WB dnot 188 0 Renne-Sttlidoeiteimpspoen -Steoctateel kieen vooe deten El PV-Spatea Vnoe FNV leden Belle hon ook: It]Veegijpoen onjoteeeontotl8jo * Aankien t w t 070 356 93 42 L------0. specialist In zakenreizen Wilt u wetan hoe u op ow reisbudget kunt bespan zonder te bezuinhgen? Profeasonal, World Travel:' sf01 pmrossionee/ en efticalnt Bent u geintwereserd? Voor moor informatie kunt u bollen met PIOFESSIOAIA WOBL 17?TMFW I '2316 XC Loden Talewee 071-253389 Fax. 071-222375 RADIO NOORD-HOLLAND feliciteert de lnitiatiefgroep Omroep voor Radio Freedom met de resultaten die in lien jaar hard werken zijn behaald 0_ Opkomond 6) racisme anno 2 1992. E Jigt exteem o rechts vaste ~grond onder de voeton? C~Luister naar SOS RACISME op: ~ ~ vrijdag 26 febmuari 1993, van 13. 10 tot 14.00 uur SRADIO 5 Dijkmian by OFFSETR0OTATIE Nu ook DTP-uitdraaten en zwart/wf lifthorafie. Eee k1eine greep uit de mogelijleheden van onze zwart/wit viakbedscanner: reptoduktiebeeik 20-300% rasterlineaturen 26, 34, 40, 48, 53, 60 en 70 zeer hoge rasolutie o0k doorzicht- originelen )das ad.) l(atn,jk d nkkee we 0 nn nIke week ecn Wok. hoevette = kreee eotu etc, cckO In~ UI-ou)

Slovo's pleidooi voor machatsdeling en amnestie [is A" Aparthelicallumen 4" jimetang nammor I I domardem, 111102 Orn do Impossor in do -derinordelhogs" to doorbroken, most Im AMC son andtal cruclate commandos dean. Dot is do morting son toporaderhandelsor J" Slovo, teven. voorsitter van do Zukhrrilmonse cammunisCloche partij. In son bildrege voor hot tijd. schrift son zijn partij, African ComensaisC, gooft glass, op, pommordijits tits[ son marml enervation: hot ANC z" skilmord mosten gmm met manflinsdoling met do Notionsh, Partij vast son vangestelde periods on ten Ach na We onoston altproken - son dam son ovargangaregarring of to karnfigen amnesti-goling vast Won die z1ah schuldig haobbon gonmakt son misdarden oft menn van apartheid. Slave's original hooft in do rilen van Ala partij on do Imarrijidingsbonsaging grate opechudding verso-lot, moot son mearderheid von hot ANC-bastaur laseft Insaiddels mat zIjn voorstellon ingestemal. Do redectio van Do Arn! Apartheldslurant hooft zich, hill wijae van uitzondering, NJ bet basluit am Slave's artillool vrijml Integrood at to druldoon Wet -oor Inten IsIden door hot vartangem do lent met jaurrudistiake an stillstisclas Invalfielt to dieners. Slave's artikel Is uItgooprolum nal, mear dot lummorlat historische domarmaten nu emeneall valker. Hot stalk Is dessiniablearb, interessant, mist alleen vanwago, do stellon, mar evenumor va"w"s do reftnering wasnarm do autour zljn anhong in do richting van mear compromislasnoldhold start. a, of later rullen we weer son de onderhandelingstafel t..gkemn. lk geloof dot bet V n.dig is am voordien van een meer edekmat theonarisch kader to vooruen marin we owe doelstellingen formuleren. Sommige posities die we in cle aligelopen periods habben ingenoman wamn Is ad has an to zeer beinvloed door do man van do dag, son plotselinge gebeurtanis of son schandelijke verklaring van de tegenpartij. Om zo'n kader to kunnen formuleren, is hat noclig am antwoord te geven op de vmag waalorn we eigenlijk onderhard.len? Dot doen we omdat we son hat eind van de jars. tachtig hadden vastgeseld dot d3e apartheidsmacht, ton govalge van de allows verder eacalerende crisis niet longer in steel was op do ude manier door to regeren an .Pht zwht near son brouk met hot verlecten. DO hetzelfale moment mailwarden we ons dot we niat to maken hadden met een vandegam tagenstande, Een ravolutionaire overname Yen de macht door do bevrijdingsbaweging .a den oak niet son cle orde. De crisis in de machtsverhoudingen, die tot vanclasig domwerld, leverde wn klassiel, scenario waarin de mogelijkheid van onderhandefingen op de agenda word geplawst. Dot proces, hobban Z den oak op gang gebracht op zo'n wijm dot hot ANC als belangrilkste ondothandelingspartner word aarvaard. Mar wet lumden we in net ficht van alit machteaveravicht an bet historische flegoven dot heamende kinow noort vrijvAllig hun macht opgoven verwwhten to bereiken? Er bastard max geon voomitticht op onvoonveardelijin, overgove van bet alpartheidwagime van do onderhandelingistafel. Oak weten we dot de onderhandelingstafel niet he enige terrain is w"rop de strijd zich afspeelt of mar do strijd Ain climax befeda. In andere woonim onderhandelen is slechts son deal van de Indict voo demacratie. Hat most oak duidelijk zijn dat do mogolijkheid voor an hat bethekkelijke suctes van onderhandelingen weirig to maken hebben met good onderling vertmumn of eon goade verstandhouding tussen leiders. I-) Onderhandelingen die gebouwd ziin op vage psychologische criteria zijn gedoemd to mislukken. Natuurlijk, no beetie wederaids ver, trounven, ken Import. Wet is den do meer predate pleats van de onderhandelingen in bet licht van de b- iRling? Hot is son sieute"lemont of son fase in do strijd op weg near volle, dige an oprechto bevrijding. Hat is son a'.uteelennem omdat hat de mogelijkheld van een radicaal -nderd politik kade, in o.h lumit. De voormarder voor nationals dernocratische wenteling kurmen in due situatie sonmerkelijk gunstiger zijn den nu bet gavel is. Met andare woorden: als me beat van de onderharidelingen ken de =rijdingsbeweging son sterkere tutgangspositie verwerven. Dot al oak zeker bet gavel zijn als hot 'drie-kamer. p demen vervargen is door son cl:motrat"h gokozen parlement on Re Wtv-rend. macht in hander, is van die door do mes"Ierhoid van de bevolking gekmn wrtegenmordigem. Als dot uit de onderhandelingen korm, ml hat macht-enwicht duideliikkwalitatief in ons wordeal verehuive' Vier overwegingen komen urt bovenslaande analyse voo'c 1. De onmiddellijke uitkomst van her onderhandelingsproce. ral ongetwiffeld minder den perfect zijn als is hat aftet tagen onze large termlin doelstellingen. Is de ukkomst ona-vaardbaar den moeten we ophouden valse verwachfir, g:n to kw- ken door hat voorttetten van d onderhandelingen. Echter, als do uhkomsten stratogisch aanvaardbaar zijn, den zQn compromissen onvermi[delijk. En we moeten niet bang zijn daze realiteft son onze brode awhang voor te houden. 2. Hot gevaar van son comm-revolutie moot, in Re overgangsperiode, niet onderachat warden. Extre-n-reclus ml ach richten op sommige delen van do blanks genneenschap, votual de hon. derdduizenden in overheidedienst, hat leger an de politie, mensen die bang zijn hun been to verliwen. Omdat bet racisme hen son monopolie over de staetsinstrumenter, hood an een jamnlongs ervaring in de onngang ermee, zijn zij potenti"I in steel een nieuwgeboren democratie anom Is destabiliseran. Als we nedenken over compromi'sen moeten we ons oak laten laiden door cis vmag hoe een dergellike contra-revolutionaire stabilisatie voorkoman ken warden. 3. Hot belangrijkste criterium is dot compromissen de cmatie van eon vol. mardige non-raciale domocratie op longs termijn niet blokkeren, Er moeten dus minimum-eisen warden geformuleerd, die ononderhandellear zijn, zelfs als dot her einde van de onderhandelingen zou betellamen. 4. Om de aanvaardbaarbeld van son anderhandelde overs-kornst to bepsIon, mooten we hat gehote, pakket son afspraken wagon an ons met vedieren in discussies over ondordelen ervan. De kritiek op ons compromis tijdens Codesa 2 a' akkoord to Raw met do eis va. do Nationals Partij am in een grandwetoevend. vergaderingen ba sluiten met een m- arderheid van zeventig Or... an te nemen, was vol. komen mispland, Als bet tomalpskint ,an afpralum djdans Code- 2 me "nwrd, den hard - - - n groat Rental moultaten geboM ' die bij ellamr, onto positle in do onderhandelingen verstarkt wu hebban. I-) Tenslotte: bet argument dot we de tagenpartij in bet ongewisse laten over do compromissen martoo, we bereid zijn, klinkt mardevol meet uiteindelijk that bet ons schade omdat bet oak onts awhang in hat ongewisse last, codat we ultelndelijk als 'uhnnorkopers' Is book zullen sman. Onto onderhandelingstesm mu hat volgentle mandaat gegoven moeten warden: a. Detoelromefigegronclavetmoetwor. den vasagesteld door eon democratisch geboten orgasn dot alto in-ners van dft land vertagenavoordlig 60slissingen van dam grondwetgwende vergade. ring moeten niot gablokkaord laumasn warden door son ander orgean, Is. De gondwe"ands verginforl is alleen gebonden son de intentieverkla. ring die cloor-alter, parlifen Videns Codew I is ondermikend, an mogelijke andere verk(aringen die hot onderhan, dolingsforum mogelijk nag ul aamen. ( ) c. Er moonen effectieve structuren worden opgebouwd die vrije an nrlijke verkiezingen garanderen. d. Er mooten awvaordbam tijdwhome's warden opgoateld voor de periods marin hot gehele proon (varkiezingen voor een grondwettlevende vergadering, vaststellen van de grondwet, clemocratische verlderingen voor bet nieuwe parlement) plaatsgrijpt, Oak do formulering van de grondwet zelf most son son tijdwhems warden gabonden. a. Hetdrie- kamerporlementmoetmo. matisch ontbonden warden in de sonloop van vorkiezingen voor son grordweagev-de vergadering, De nieum grondwelgovencle vergadering heeft tevens legislatieve beva"Ohoden in de interim-periode. We moeten een onderscheld makon tussan mt ik Invalitabove compromisson wil noomen, ofteml bet geheel of gedeeltelijk tegemoet komen son eon substanti6le eis van am tegenpartij, an kwontitatieve compromissim, die son bepaside mate van wepelheid toesman binnen vangestelde kaders. Kwaraltatieve compromissen muden Met problematisch haeven Ain alhoa wel we de neigino al eenfor hebben ervaren am details met hoofiltaken to verwarren an am een wort rnwhanische gehoonawnheld door dik on dun te eisen son bepaalde mandatert. Gme onderhandelaars zouden, Wivoorbeeld, de minds moeten hobben am in hat rumoer van de onderhandelingen Is kunnen bealuiten dot er negen in pleats van do door ons verlangde res maanden genomen warden voor hat voorberelden van vorkiezingen voor eon grondwedgevende vergadering. Hat is Met mrkbasr bij effectieve onder. handelingen am een rapportage near de Rebels organisatie te eisen no elke concesse van zo'n aard. Zolang de concessie in hmfclzaak rust strljdig is met net vastgestelde minimum-mandwt most wepeltaid mogellik ziin. Sterker, J- $ - "-. -zonder die wepelheid zou arm onderhandelingspositie emstiq veravald mrden. ammiddell nieum g most nu de proport bet padem ijk no imnatnading van de andwet. Dom coalifieragering verantwoonling ofileggen an ionale vertegernacconfiging in ant an functionoren op, basis ken wet besfuRvorningsawdie do uitvmmnde motht Mon. nog twes, andere terminen praken lumman waarden W met do stews baboon van nele principes weartoe allow volgevende vergedering ken Hot goal am: shale amnestio. We mootan houden dot or geen verband non do. Innards - do vrij alle polifieke flevangeourn en lissing Over amnestia affenri tookontsfige overgengsrege"an ken warden. Meet dot r met van is weerhouden am enbasr is maken dot wij son algethele, amnestie als dooln m'n regering witer, stou, orwaarde, dot iodemen die in 9 wil komen volledige ofew ken goof over do ectiviteiten men amnestie aanwav. Do ng van zo'n tookomstige n warden vastgelefld in am vere-komst marin ock do an maronder we onze stour, rden vangesteld. Wing teg-r do he, 9 van hot overhoidsappe, Rd politis an lager, die remmet besmande contracton in compensatie bli ver-W ,ring. it gabled kunnen oversonOrden dgesloten als rewfatemal overlag.( ) mening dot bovernmande son sa-rdboar Ijn an dragon son son aneffem the wergang. r-ardboar omdat u geen blokkade otowerpen naar democretle. Ze dienten eri oodurnk in bet onderhandeomdm ze son aental primaldirecte angstem an crooks, arm teganstander an 4n nnon mg-en. vocruitrichl, op, tijdel4ke 9, son gezam-lijk. visia ormaige regicumle dispe.ele gammin voor amblens. eidsclienst kunnen bet pmnowing dienen an maken re kant' extrown moeifijk de or democratie nog longer p rullen dam concessies arderverstarkeneridecapahaviken son regeringlaijaw, lie overeenkranst to bloldba kken. wergenomen uit Afiricur deade lawartas! 1992. Kmlimfieve compromissen zijn rust van afspra son de orde in hot braces van geven on chanismen nomen bil dagelillbse onderhandelingen, Mar vedam Ze zijn immers duidelijke verwilderin- b. Er zijn gen van onre bef-grijke Politieke urt- mamp at gangspunten. No den oak aerst eon maakt die mandaat to hebben verwarven hablow constitutio we in de fgelopen periods camcessin do gron g.daw op Ron untal belangrijke gebia- beslulten. den: 1. Een alli We zijn akkoord gogean met bet vaort- blijw vol $fallen van speciale moorderheiden bij besmat tu bet opstellen van een grondwet an ew lating van BillafRightswe hobben specials regic, dot son be nale betrokkertheid toagestown bij bet door son veststellen van do uiteindeliike grenten ring gen an mwhten van tookonnsfig- regios, - hoft one a ziin ormas eldoord gegaan dot hat nu made onweftige 'dde-kamerpartemenr de in voorstel tot staling van son grond-gevende - nernem; so gadering zou bekrachtigen, an we heb- non, op, va ben machtodeling voorgesteld in de awmerkin vorm van son interim-regering tussen heid van a de installing van son gmndwetgovende waarvoor vergadering an democratische varkh, aankondigi zing.n. -mostie It Om vast to $fallen of bet toogestaw is bilaterale a oak in do toekomst enige involitatieve cormard compromisson of to sluitan is hot nodig geven, we near enkels zaken to kijk" die do tegon- 2. Ean no partiji son do orde heaft gesteld. Dot structurerm doende kunnen er vier pasities door do mat, inclus tegenpartij ingenomem mamp van ring houdt onze kant compromisum moaten - an vocutiet den uitgestoten: de pantie 1. Hat instellen van son minderheido Oak op d veto in walks vorm dan oak bijvoor- konnsten beeld tljdem hot vaststellon van de last van bil me- grondwet. 2. Hot opremaq van bet principe van lk ben van verplichm machisdoling op ragerings- comprorn nivew in de grondwet. kunnen bij Hat vaststellen van de preciere gren- domocratis zen van Zuid-Afrika an de mag of Zukl- Ze zijn as Afrika son federate of eenheidsstaat ml parmanerse Ajn op onderhandolingeniveau an met vaWaardiga door do grondmigavende vergadering. positieve d 4. He binden van do gmndwetgwen- lingsproces de vergadering son afspraken die hat re an meer son toekomstige demmmtiwhe vast heden bij onmogelijk maken in is grijpen in do awhang ku besta-de raciaal bepaalde wamalOct, Vooral bet nomische onfielijkheden in de samen- machtsdolin loving. op de took 8ovensmande door cle teganpartij ge- "lie an an uite vocarstellen zijn ormenvaardbaar ran in overh amdat re een loarmarente blokkade an .. ve opwarpen op weg near een vol-ar- hot'de ends clige non-mciale demacratie. overgang n to blokkemn Er zijn miderwel wijzigingen van earder Daarbovwo door ons ingenomen posities denkbaar ons gozag die de mogelijkheid vansen belangrijke citeit van de posWeve doorbmak in her onclerhande am een we lingsproon mogielijk maken ronder ran, verma venders democratisering op langere termijn to blokkeren. Ik zal onkele voor. beelden g.w. Jas Slovo a. son 'zommonfielpingbepiding' in de nieum grondwet zou kunnen voonzien in verplichte mwhtsdoling voor eon DR artikel is vastgesteld santal jamn in de periods Communist,

4de jargng hummer I I december 1992 De Antfi Aplkidsknt Mist boven Soweto Met tranen In do ogen eta ik in do zwart. township Soweto. Niet alleen vanwage do overheaersende doprimerende sder van armoede en de duidelhik voalbare anwazige drolging van uitbrokend gaweld. Hot is voornamllijk do giftigo stot van do overblilftealn van eon in do Joan 80 gesloten mijn, die al bi eon lichts bries mijn ogon irritoart. Op ju faet fiding misse noar de Nederlmadse anti-apartheidobeweging realfieert Banzai Sakkaro, vooarmaiig cteiviat van Kyoto Tegn Apartheid en student antropologie aoa de Universiteit van Amasterdaom, dat hij jorenlang een etile getuige is geweest van een hoogst ge'heimaiatge operabie! PETER VAN DIEPEN Donderdagmorgen 24 september 1992. 1k alt in do lounge van hot Parklane hotel in de wilk Hilirow, Johannesburg. Do blanks hotelmanager stat heftig gebarend zijn zwarte werknemers to com manderen. Japhta Lekgetho van do National Environmental Awareness Campaign INEAC), een watte milieuorganisetio in Soweto, komt me ions later ophalon den was afgesproken. In zijn niouse groan Ford met hat ado- Emndbejh is mij den duidrhjk georden waarnm Conny Bracm in de afgelopen jan nooit moor den ob nouwt tijd kon vinden ow mij to ntcangen. Stod do door -an Sintoe Boagra ahljd open, holdo Jae Nice Sthoen me celfs rogeltatig om eon bj te praten, moldden de burgemestors van enig anti-aprtheidtstud etch goraagd (on ongove-rgd) aan mijn huisdeur en toundra RaRantiviasten olh bereid hun identitoit volbomen an mij prija to gen Coney Bre oar met thine, "ondo eich iesk, ow-k of mnssehijh, had bet to drok met do op,-ding vc har kind of at net in eon besproking. Ik meet aeggen dot ik de coordtoser van de AABN soet bpauld e toeogaerlijk ie d ed. Zelfs do ambassadeur van Zuid-Afrika storde me nteodigingen vir elke receptie din hij orgainocde en ver do Samtrok! En bet andtl keren, dat Kare Rokam op mojn antwordapparat stond, hood ib sind aandre |o net mere bij. l berb over en en ander, mag ik no ,e] bekensun, enbele males ern nlet al te riendshjb rapport row Kyoto Togen Apartheid opgestold. Hot was makkelijker ow Keiser Hirolto, te spreken te krjgen, althuas toon hij nog leefrie, den op audietir genodogd te worden bij wat hter, onhogrijpohijkerwijs, de konintin van de anti- apertheidostrijd word gonormd. Onodat ik het zaakje niet heloeaal vetrourde bb ik muj onkele kren de rijbeid veroororofd me i. bet pertlb tegnover hot huis van Coney Broom te verechansen opdat ik ew indruk ko krijgon wat hear erigdurende drukte wgenlijk om het lijf hod. Zo beb ik ron kow e une waargeuoen van types die mij eerdr aon Uw hooftdstedoperette deden drnken dan an die veelgopreen antiapartbeldstrijd waaraan Conny Bream volgens Uw media co'n imense bijdrage zou levreon. Joist door de peraounltjbe ontmoenogen donk ik de ultame cerimptheid van ew man ah Sietse Bosra in de afelopen jaren wel t bebbee knoes doorgrondon, mao Coney Broom is, mat same door wet laarsembleOm van hot NEAC op do zijkant vliegen we overdo highroadnaar Soweto. In amper twintig minuten komen we in do township eon, nauwelijks genoeg tijd om van de cultuurshock to bekomen. Soweto, Zuid-Afrika, met near wohatting twee miljoen inmoners eon van de grootate townships in hot land. De bvolkingdichtheid is er zeifs groter den in de stad Johannesburg. Duizenden kleine bakstcnon huisjes stan opeengepakt bij lkowe Regelmatig sleet er de vlam in do pan. Rondom de hostels, oih son hoar adres vervoogde (en door anderhalf nr later weer uitkwam) in de loop der jaren vor mlj cen steods groter myteie geworden. lk bb in de Lekstraat in Amsterdam negers har bis zien ingean, die door anderhalf oBe later wer is kleuringn rintkwanome, ik bob marten in blanken eon veranden, mannen in vronuen, i0 zelfs uitgesproken macho's in rehrblbten, mat lb nog l bet meest oobegeljpolijk vend. lk bob stewMrdssen me handtasjes hot pand zies binnengoan en or met levensgrote boeknksltoe men notkomen. Het was alreal on extreem ongeooc en onbegrijpelijk dat ik er wijseijk mijn mend ove gehoudon heb o soet als zocvelste dorptgok in antiapartheidnland de geschiodenos in to Maar no wert ik dn dat i een stile gntuig ben gwot van Operatir Vola, cn aehterof geoion denk ib dot ik raij door alrjd alt in zekere zin van bewst ben gewenst. Anhter mijn irritati van welter, wet ik no, met in feito een dipe bewodering bebben scboilgepan von de vrplicehtingen van Conny Bream die zelfs een ontvangst van are brngrijk varitagenwoordiger van ten bitenlandse antaparthedsbewegng a6r Kyoto Trgon Apartheid in btekenis overstegs En dat b er al die jaren over ge-wegen beb, had minder te maken met de angst sn dorpge versleten te worden den wet dr zorg om gen monsenlevens in gevaar t borengen. West ik no. lb ben dun eigenlijk sterk bij die bole operatie betrokken gewrest, in zekeo zin, Dlt ongeveer anderhalf jaar terng aijo mosselen vergifigd bleken, wil ik net onmiddelljk an de Zuidafrikaanise vegheiddoiemt toechrjven, maar bet geeft natrlijk wel to dcnbos. lk wil mij vanowge aijn, seg moer sleutehol in Operatic Vole niet uitbundig op de bornt kloppon en ik g het natuurijk set overal eon de grot kik haegon. l denk aton dat al mijo betrokkeneid in votle omvang tot Cunny Braam doordringt dat se me wel eon ker solootvangen, toch? 01 van voornamelijk Inkatha-aanhangers, is hot griezelig stil. In me streel van enki honderdon meters zijn ale tuisjes dichtgetimmerd of leeggebrand. Niemand die or nog durft to wonen. Als ik een foto wil maken trekt Japhta mij ruw terug op mijn plants. Een truck van de Zuidafrikaanse politie komt net de hook om rijden an is net gedend van pottekijkers. In Nederland had ik al veel gelezen over de situtie in townships als Sowto. Van de armoedo en hot uitzichtloze bestawn dat veten or leiden. Dat er regelmatig gowelddadige confrontties waren, waarin de Zuidofrikanse politie een rol heeft, waarbij doden vilen, wist ik. Mar bij de anblik van con van de stations war regelmatig ontzielde lichamen gevonden worden die uit do treinen gometen zijn, huiver ik. Ook was ik van do squatter-camps op de hoogte. Een miljoen mensen die in krotjes opeengepakt bij elkaar wonen. Nauwelliks coorzieningen. Maer ae onze wegscheunende Ford een rookwolk veroortaakt die over de dar in do troop spolende kindertjes mait, merk ik dat ik mar niet kan wennen an deco schrijnende armoed. Do jarenlange smruggle in de township heeft van mijn mdereiziger con ver bitterd man gemcakt. Met zijn radicals on ongenuanceerde ideun heeft hilj ich nlot populair gemaakt in de Zuidafrikaanse milieubweging. In Somoto calf, daaentogen, is hil een bekend gezicht. Eon taxichauffeur in Johannesburg weet hem nog to herinneren, doze Mister Green. Een verbeten vechter tegen het partheidregime, hot mnlieubawustaiin predikend an de scholieren. Zestien jaar lang werkt hij al voor zijn otganisetie hot NEAC. samen met de Civic Association of the Southern Transvaal de bleangrijkste gemeennuhapsorganisatie in Soweto. Na do Sowetoopstanden van. 1976, gericht tagen de Group Areas Act uit 1950 (de wet die bepaalde mear de warten moonten wonen), word hot vuil in de streten nit meer opgehaald. Buurtbewoners sloegen op verschillende pleatwen in Soweto de handen ineen on begonnen met nchoonmak-acties, die uiteindelijk lidden tot de oprichting van con milieuorganistic; National Environmental Awareness Campaign, De eerste awart. milieu-organisatie in het land. Hot bleef niet alleen bil milieu-campagnes, Hun leider, Japhta, had geen bled vor z'n mond. Regelmatig deden hi on zijn kameraden me an politieke demonstraties tegen hot aprtheidsregime. Al gauw werden ze ongeowenete personen van de polbtie. Ondanks hun intimideties bleven tc dorgan met hot work. Na de vrijlating van Nelson Mandela, in 1990, proberden ce de organatie op con ander manier her wljgen op te leggen,. Japhta kreeg eon been bij de regedng IIl aengeboden mear hij het tienvoudige zou konnon vordienen. Hij weigerde. Zijn sandvastigheid, soms overslend in arogantie, word beloond door hot ANC. Met hot veranderende politiek klimat was or ook iemand nodig binnen hot ANC om do hot beleid incake het milieu op to notion. Japhta bleef op an plaets in Sowoto, dear wear 'in hot mest nodig is. Vandeag do dag heeft hot NEAC en eigen kantoor midden in Soweto. Orringd door enkele hectare groan park vinden do buurtbemonem deer en oase van rust. Japhta lact, met enige trots, de bibliotheek zian, wear een eantal jongs mensen hun loge dagen proheren to vulIon met hot een van booken. Achter hot kantoor stan de vrachtwagens die gebruikt worden voor het ophalen van her cuil. Met eon brde glimlaeh op hot gezicht last Japhta zich fntograferen. Op Japhta na, werken aie mensen op her kantoor op vrijwillige basis. Net ccela noel andere zwarte nititieven heeft ook NEAC moeite hot hoofd hoven water to houden. 'Zou hot misschien mogelijk ziin om in Nederland geld voor on protect te vinden, vraagt hij me aerzelend. Ik knik instemmend on voeg zijn verek aan mijn stands groeiende lijstle too. Na dit bezoek vervolgen we onze tocht door do strten van Soweto. Hot lijkt alsot or sinds die jaren '70 niet vel is veranderd, Enorme hopen afvat liggen gewoon eon de kant van de meg. Voorbijgangers lijken zich niet meer te storen aen de ondreeglike stank die er hangt. Ze Ai1n or no al die awn el aen gewond. Japhta weet det zijn ophaalsystoom mear eon druppel is op de gloeionde plat. Met m'n rampe open, want het is crij warm die dog, flitst Soweto voorbij. Na vrloop van tijd merk ik dat miln ogen gaun irriteren. 1k denk nog dt hot komt door de afgelopnn vermoeiende dagen. Japhta vrtelt me dot dt komt door hat stof wat van do afvalberg waait, die we not bij een van do squatter-camps zagen. Bij flinke wind is hot nog vsl erger. Rondom de berg zijn al vaol gevalIn van oog- on longziekten gemeld. De regering doct bier niets can, Als ik we word teruggebracht near Johannesburg passoen we een van de squattercamps, Dze is bine helemaal long. De mensen konden de voortdurende dreiging van goweld niet aen, on zijn op dc vlucht gonlagen. Boven de boowvallige krotjeo lopen de kilometerslange eloctriciteitskabels op weg near Johannesburg. k ben waashijnlijk nog On van de weinigen die dit opmerkt, want do mensen zelf hebbn al jaren goen electriciteit. Ze motan zich behelpen met kolen, hout, petroleum of kaarson. Als de avond vat hangt or over Sowoto sen dicbte mist. Milioenen mensen koken op hout wt leidt tot onorme luchtoveruiling. Ik kuch, on draoi mijn raampje dicht. 0 'I -1:1=LY