EEN NEDERLANDSTALIG AVONTURENSPEL VOOR MSX COMPUTERS

VERLOS HET LAND MANDRAGORE VAN HET JUK DER WREDE HEERSER YAROD-NOR. STEL UW REISGEZELSCHAP SAMEN EN GA OP REIS. URENLANG ZULLEN GEVAREN, PROBLEMEN MAAR VOORAL SPEELPLEZIER UW DEEL ZLJN. Op twee cassenes biedt Mandragore de Nederlandse MSX-beziners een echt avontu renspel. Uren -, dagenlang zult u bezig zijn uw reisgezelschap zijn opdracht te laten vervullen. Menigmaal zult u de neiging voelen op te geven, maar even zoveel malen zult u de draad weer oppakken en de uitdaging aanvaarden. Stel zelf uw 4 personen tellende reisgezelschap samen. Kies voor dwerg, elf, mi-mc, hobbit of mens, elk met specifieke eigenschappen behorend bij hun ras, geef ze een beroep, stel hun sterke en zwakke punten vast, geef ze een naam en een kleur en ga op reis. Veel succes! U zult het nodig hebben. Mandragore wordt op 2 cassenes geleverd, kompleet met boek, kaart en gebruiksaanwijzing.

bestelnr. 759.416 Mandragore we rd door de Franse regering bekroond met de "ler Prix Arcade", waaruit u mag opmaken met ee n verantwoord, goed doordacht spel te maken te hebben. Test: MT- TELCOM, pag. 38-39

Micro-Technology heeft er een he­ le tijd op zitten broeden, dit kom­ munikatie-pakket. Het resultaat mag er dan ook wezen. MSX COMPUTER MAGAZINE In een enkel kastje vinden we de is een uitgave van MBI Publications bv Amsterdam programmatuur, de RS232-inter­ face en het modem. Cartridge in de computer, telefoonstekker in Hoofdredakteur het PTT-stop kontakt en aan het Ronaid Blankenstein werk! Zowel voor hobbyisten als voor serieuze gebruikers de beste Programma redakteur keuze. Wammes Witkop

Bladmanager Emanuel Damsteeg

Medewerkers Wichert van Engelen Test: Panasonic CF-2700, pag.36-37 Jeroen Engelberts Frans Wolfkamp Hans Niepoth Terwijl andere MSX-merken brede belangstelling genieten met de MSX-2 Harry van Horen ontwikkelingen heeft Panasonic inmiddels enige maanden een MSX­ Hans Goddijn (keyboards) computer op de markt met de gangbare MSX-specifikaties. Door alle AdVersney nieuws werd de test een paar maal uitgesteld. maar daardoor was de Eva Schu~e-Nordholt M.B. Immerzeel redaktie wel in de gelegenheid de Panasonic uitgebreid te leren kennen ... Loes Neve en vooral waarderen: konklusie. een zakelijk en degelijk werkpaard! Wessel Akkermans MarkusThe

Korrespondenten Girotel pag. 12-14 Hans Kroeze (Hong Kong) Gert Berg (Japan) G. Berton Latamore (Amerika) In de nabije toekomst zal digitale (computer) kommunikatie steeds meer terrein winnen. Die ontwikkeling tekent zich steeds meer af, onder andere Test: SONY MSX2, pag. 22-25 Abonnementen met de introduktie van Girotel, het elektronisch thuisbankieren van de Tel. 020-657884 Postbank. We hebben het een en ander eens voor u uitgespit. Zoals altijd heeft Sony veel aan­ Abonnementen kunnen elke maand dacht besteed aan de vormgeving ingaan. van deze MSX2 computer. Een los Opzeggen abonnementen. alleen schriftelijk. toetsenbord. met een fraaie sys­ teem kast , dat oogt prima. Het is Redaktie dan ook zonder meer de fraaiste Postbus 1392 MSX die we tot nog toe gezien 1000 BJ Amsterdam hebben. Bovendien bezit deze Tel. 020-681081" machine als extra over een 720K Telex 16015 MBI NL diskdrive! Fax: 020 - 681081 tst. 28

Programma-service On Screen Publications Postbus 5142 1007 AC Amsterdam Tel. 020 - 852635

Advertenties Emanuel Damsteeg Tel. 020 - 681081 tst. 27 Na 18.00 uur 02990 - 33395

Vormgeving: Jan Zwaanswijk

Fotografie: René Brom

Distributie: Bete Press/van Ditmar Burg. Krollaan 14 5126 PT Gilze Test: Philips diskdrives VY- 0010 en VY-0011 , pag 62-63 Verschijning MSX Computer Magazine Met deze A- en B-drive gooit Phi­ verschijnt elke 2 maanden. losse verkoopprijs f. 6.95 lips hoge ogen op de markt van Abonnementen s voor 12 nummers losse drives. Temeer daar ze bei­ Voor 1986 (8 nummers) f. 50.- den als A of B geschakeld kunnen worden, het verschil zit hem alleen Maart 1986 in de cartridge die slechts bij de Het volgende nummer verschijnt 0010 wordt meegeleverd. midden April. We hebben ze uitgebreid voor u getest. Computers nemen een steeds belangrijkere plaats software betreft: de nadruk ligt op zinvolle software in ons leven in. Op het werk, thuis, bij hobby en spel. voor computers (zoals tekstverwerkings-programma's) Geen wonder dus dat het aanbod aan computers, bij­ en zeker niet op spelletjes. behorende apparatuur en computer-programma's érg groot geworden is. Zó groot, dat het maken van een Bij dat alles -en dat is in feite het belangrijkste­ goede, verantwoorde keuze voor heel veel mensen een wordt dezelfde fIlosofie gehanteerd die u bij Raf Hifi zwaar karwei is. En dan drukken we ons zacht uit. stereo en Raf Video kunt beleven: alle apparatuur staat in werking opgesteld, zodat u alles kunt pro- De oplossing voor dat probleem is er nu, in de beren, bekijken, vergelijken. Deskundige adviseurs Amsterdamse Rijnstraat. Daar vindt u Raf Computer, maken u eerlijk en onpartijdig wegwijs en de prijzen de gloednieuwe computer-speciaalzaak waar u werke- zijn à la Raf: scherp dus. lijk wegwijs gemaakt wordt op computergebied. U vindt er MSX computers, de semi-professionele Raf Computer is de eerste winkel waar iedereen home-computers én de professionele personal die in computers is geïnteresseerd zich direkt thuis zal computers. U vindt er ook alle denkbare soorten voelen, zowel de échte computer-expert als de man of printers, zowel matrix-, daisywheel-, als laserprinters! vrouw die er nog niets vanaf weet. Het is bovendien de een perfekte selektie aan beeldschermen en heel veel eerste winkel waar u (alles) kunt vergelijken. Want dat software. Uiteraard ontbreken alle toebehoren als is iets dat u ook in dit computer-tijdperk nog altijd zelf cassettes, diskettes, en dergelijke ook niet. Wat de zult moeten doen ... Raf Computer: omdat een oomputer kopen geen spelletje is.

Amsterdam: Raf Computer, Rijnstraat 158-160, tel. 020-46 15 11 * Raf Hifi stereo, Rijnstraat 142-150, tel. 020-46 15 11* Raf Video, Rijnstraat 166-168, tel. 020-46 15 11* Hilverswn: Raf Hifi video, Langestraat 90, tel. 035-177 05/06

Maandag vanaf 1 uur geopend. Donderdag-koopavond 19.00 - 21.00 uur. •

e. ., 'p ? e Vande redaktie LOFZANG

Naar mijn gevoel begint deze colmumn soms het karakter te krijgen van een continuing story, een lofzang op MSX, maar ook ditmaal kan ik het niet nalaten weer m'n tevredenheid te uiten over de ontwikkeling van de MSX-markt en daarin staan wij niet alleen. Hoewel niemand uitsluitsel kan geven hoeveel MSX machines er de laatste maanden zijn verkocht moeten het aanzienlijke aantallen zijn. Wij merken dat aan de ontwikkeling van de abonnementen en aan het feit dat de bladen in de losse verkoop niet aan te slepen zijn. Boekuitgevers merken het aan de vraag naar MSX-boeken, ook is men verbijsterd naarde vraag, bovendien gaat de stroom boeken onverminderd door. Elke maand komen we nog te kort aan twee pagina's boekbesprekingen. Ook de bedrijven die doen in schriftelijke cursussen spreken hun tevredenheid uit over het aantal inschrijvingen. Ik mag de aantallen niet noemen, maar kan u verzekeren dat er heel wat mensen 's avonds bezig zijn hun MSX-kennis via een schriftelijke cursus te vergroten.

In dat kader mogen we ongetwijfeld dankbaar zijn dat onze vaderlandse industrie MSX stevig promoot. Bijna dagelijks worden er door Philips grote kontrakten afgesloten. 600 apparaten hier, 200 stuks daar, dat telt lekker aan. Ook de computerkampen hebben de lucht van MSX gekregen. Leuk en leerzaam voorde RONALD BLANKENSTEIN jeugd en wederom een prima promotie voor MSX. Onder het motto, van 'ze doen er ook leuke dingen' lukte het laatst m 'n zoon naar zo 'n computerkamp te krijgen. Als ik het goed beluister heeft hij daar (leve de lol) weinig gecomputerd, maar wist na afloop wel hoe je programma's kan kraken. Bovendien heb ik sindsdien een dikke telefoonrekening want hij schijnt tijdens het computeren een aardige Friese deerne tegen het lijf gelopen te zijn, maar dat terzijde.

Minder tevreden zijn wij over de ontwikkeling van de software markt, met name ten aanzien van de wat serieuzere software. Een van de klachten die ik regelmatig hoor is: 'nu heb ik zo 'n ding en ik heb een software-pakketje gekocht van firma-X, maar dat lijkt nergens naar!' Ik moet toegeven dat veel semi-zakelijke software in de praktijk teleurstellend is, zo wordt er op de redaktie nog steeds geen gebruik gemaakt van MSX-tekstverwerkers, terwijl je als journalist bij sommige toetsenborden toch de vingers af zou likken. Dat is jammer, want zoals wij dat ervaren, loopt er in Nederland toch heel wat MSX-programmeer-talent. Voor de grote programmeerwedstrijd hebben wij bijvoorbeeld stapels software ontvangen, waar tussen heel wat intelligente programma 's. Als u snel bent kunt u overigens (tot 30 maart) nog insturen. Het is zeker de moeite waard. De prijswinnaar (m/v), die volgende maand wordt bekend gemaakt, gaat met 10.000 gulden Sony-spullen naar huis en krijgt een aanbod voor een goed betaalde baan bIJ Micro Technology. Wellicht zullen daar dan versneld een aantal serieuze pakketten worden voltooid. Vraag is er in elk geval! Zelfs de meest zorgvuldig geproduceerde en gedrukte listings sluiten alle letters als hoofdletter op het scherm verschijnen. Al­ niet uit dat er toch een fout kan worden gemaakt bij het intikken. Ver­ leen als er ergens kleine let­ wisselde cijfers of verkeerde leestekens leiden in het beste geval tot ters in een programma voor­ een foutmelding. Erger nog is het als een programma slechts schijn­ komen moet u dan de Caps­ baar goed, althans zonder fouten die de computer zelf kan bespeuren, lock even uitschakelen. Wat natuurlijk ook kan is de werkt. Om u te helpen dit soort problemen te voorkomen publiceert regel intikken, op return MSX Computer Magazine bij alle listings een controlegetal oftewel drukken, dan de zojuist inge­ checksum per programma regel. Achter iedere (logische) programma­ voerde regel opnieuw listen regei staat een checksum, een waarde tussen de 0 en de 255. met LIST., de cursor weer in die regel plaatsen en nog­ Om deze te vergelijken met uw zelf ingetikte programma is er het In­ maals op return drukken. De voer Controle Programma versie 3, kortweg ICP/3. tweede keer kijkt ICP/3 naar de geliste regel en daar heeft uw MSX keurig alle Basic woorden in hoofdletters ver­ taald. Voor REM-regels (die ook lCP/3 berekent voor iedere is heeft u een foutje gemaakt Daardoor kunt u ook al eer­ met het ' teken aangegeven ingetikte programmaregel bij het intikken. der ingetikte programma-re­ kunnen worden) wordt de een checksurn, zodra u op de In dat geval kunt u de betref­ gels makkelijk controleren. checksum op nul gesteld, zo­ enter of return drukt. Deze fende regel meteen verbete­ Gewoon door de regel eerst dat deze regels desgewenst checksum verschijnt dan ren met behulp van de norma­ te listen, daarna de cursor weggelaten kunnen worden. linksonder op uw beeld­ le edit-mogelijkheden van uw weer omhoog te brengen tot scherm, op de positie waar MSX computer. U hoeft de deze zich ergens in de te chec­ Na het runnen van ICP/3 kunt anders de bij de Fl behorende regel dus niet opnieuw in te ken programmaregel bevindt u zonder meer beginnen met tekst -COLOR- staat. Deze tikken, ICP/3 kijkt altijd naar en op return of enter druk­ het intikken van uw program­ waarde moet overeenkomen de hele logische programma­ ken. De MSX computer ma. Het Basic laadprogram­ met het getal dat in de listing regel zoals die op het scherm neemt dan aan dat de regel ma is dan verdwenen, er rest bij de betreffende regel is af­ staat, niet alleen naar wat er opnieuw ingevoerd moet slechts een stukje machine­ gedrukt, als dit niet het geval echt ingetikt was. worden, waarbij ICP/3 keurig taal hoog in het geheugen. de checksum berekent en Meestal kunt u dit zonder toont. problemen laten zitten als u ICP/3 maakt van huis uit on­ het ingetikte programma gaat WA-UOM ICP3? derscheid tussen hoofd- en uittesten, even met Fl ICP/3 kleine letters en dat kan soms uitschakelen zodat u weer de Dit is alweer de derde versie van het Invoer Controle problemen opleveren. Bij het normale tekst te zien krijgt is Programma dat we publiceren. Maar gelukkig zijn ICP/2 intikken van een programma genoeg. Overigens kunt u en ICP/3 volledig aan elkaar gelijk, althans wat de con­ zult u meestal de Basic woor­ ICP/3 weer aamzetten door: trolegetallen betreft. Met ICP/3 kunt u zonder proble­ den in kleine letters intikken, A= USR(O), waarna de men in eerdere nummers verschenen programma's (be­ maar bij het listen van een re­ checksurns weer verschij nen. halve die uit nummer 1, ICP/1 werkte anders) intikken. gel verschijnen ze in hoofdlet­ Maar in sommige gevallen, ters. ICP/3 gaat er van uit dat zoals bij een Basic-program­ ICP/3 is echter veel gemakkelijker in het gebruik, vooral ma dat veel geheugen nodig voor cassetterecorder-gebruikers betekent ICP/3 een he­ Basic woorden met hoofdlet­ ters geschreven moeten wor­ heeft of bij een programma le vooruitgang. Bovendien is de listing een stuk korter, den, net zoals ze in de listings dat zelf machinetaal gebruikt, dus minder intikwerk. staan. Als u dus een regel is het toch verstandiger om heeft ingetikt met de Basic I CP/3 helemaal uit de compu­ Al met al vonden wij dat de nadelen van alweer een termen in kleine letters en ter te verwijderen, door deze nieuw I CP ruimschoots opwegen tegen de voordelen van even aan- en uit te zetten. deze nieuwe versie. Zelfs al heeft u ICP/2 al tot volle dan op return of enter drukt, tevredenheid in gebruik, dan zouden wij u willen aanra­ dan zult u een verkeerde checksum te zien krijgen. Met MSX Computer Magazi­ den om toch op ICP/3 over te stappen. Het intikken van Gelukkig ne is het Invoer Controle Pro­ deze korte listing weegt ruimschoots op tegen de voorde­ is dit echter simpel gramma/3 het laatste pro­ len die ICP/3 te bieden heeft. te omzeilen, door voor u met intikken begint de 'Caps­ gramma dat u zonder hulp lock' in te drukken, waarna hoeft in te tikken.

. 1~ , MSX Computer Magazine checker/3 BELANGRIJK 2~ , 3~ , copyright MBI Publications B.V. 1985 Test een zojuist ingetikt programma nooit 4~ '********************************* meteen uit. Save het eerst, voordat u RUN in­ 59 ' PAS TOP OF BASIC MEMORY AAN **** tikt. Sommige programma's zouden, als er 6~ CLEAR 29~,(PÈEK(&HFC4A)+256*PEEK(& HFC4B) )-2~7 42 fouten in schuilen, de computer op slot kun­ 7~ B=PEEK(&HFC4A)+256*PEEK(&HFC4B): D nen zetten. De enige mogelijkheid om dan EFUSRSl=B+77 17 weer controle over de machine te krijgen een 8~ , STEL SCHERM IN ***************** 9 9~ SCREEN ~: WIDTH 37: COLOR 15,4,4 reset, of de machine uit en aanzetten. In beide 142 1~~ , GEEF INSTRUCTIE OP SCHERM ***** 9 gevallen bent u uw programma kwijt, waaraan 11 ~ LOCATE 8, ~: PRINT "MSX COMPUTER M u een hele tijd had gespendeerd om in te tik­ AGAZINE" 15 12~ LOCATE 5,2: PRINT "INVOER CONTROL ken. E PROGRAMMA/3" 171 139 LOCATE ~,5: PRINT "Dit programma Tijdens het intikken is het eveneens verstandig maakt het mogelijk om de listings ui t dit blad foutloos in te voeren." 242 om (zeker als het om langere listings gaat) zo 14~ PRINT "Bij het intikken van progr nu en dan een kopie te maken op cassette of amma-regelsveschijnt nadat u op 'RETU disk. Spanningspieken in het lichtnet kunnen RN' of 'ENTER' gedrukt heeft een getallinksop de onderste regel." 191 er ook oorzaak van zijn dat uw computer zijn 15~ PRINT "Dit getal moet gelijk zijn programma 'vergeet'. Of er struikelt iemand aan de bijde listing afgedrukte chec over het netsnoer, waardoor de stekker uit het ksumwaarde.Als dit niet zo is, dan is er een fout gemaakt bij het intik stop kontakt getrokken wordt. ken ... 33 16~ PRINT "Let op, BASIC woorden moet Beter tien maal onnodig saven, dan een­ en met hoofdletters geschreven wo maal te weinig rden! n 88 17~ , INSTALLEER MACHINECODE ******** 9 18~ FOR R=~ TO 2~6 141 199 READ A$ 8 2~9 IF LEFT$(A$,1)<>"*" THEN POKE B+R , VAL ( "&H"+A$): GOTO 249 4 21~ IF A$="**" THEN READ A$: AB=B+VAL HOE DE LISTINGS ("&H"+A$): POKE B+R,AB-(INT(AB/256)*2 56): R=R+1: POKE B+R,INT(AB/256): GOT IN TE TIKKEN o 24~ 229 IF A$="* 1" THEN READ A$: AB=B+VAL MSX Computer Magazine publiceert alleen pro­ ("&H"+A$): POKE B+R,AB-(INT(AB/256)*2 gramma's die door de redaktie uitgebreid getest 56): GOTO 249 1~4 zijn op hun deugdelijkheid. Om te voorkomen 23~ IF A$="*2" THEN POKE B+R,INT(AB/2 56): GOTO 24~ 66 dat er bij het zetten alsnog fouten insluipen wor­ 24~ NEXT R 42 den de listings van de computer print-out foto­ 259 ' ZET CHECKSUMROUTINE AAN ******* 9 grafisch gereproduceerd. 269 AJuSRSl(~) 27 Deze listings zijn van een speciaal formaat, dat 279 PRINT: PRINT "Begint u maar met i ntikken" 223 ontworpen is om fouten tijdens het intikken zo­ 289 NEW 55 veel mogelijk te voorkomen. 299 ' MACHINECODE ******************* g In programma' s is meestal iedere letter, ieder ci j­ 399 DATA 21,5E,F5,7E,23,FE,2~,29,FA,7 fer en elk leesteken van belang. De kleinste ver­ E,23,FE,29,28,FA,FE,27,28,D,FE,52,2~, gissing bij het intikken kan desastreuze gevolgen D,7E,FE,45,C9,23,7E,FE,4D,C9,E1,C3,** ,9F,FE,72,C~,7E 53 hebben. 31~ DATA FE,65,C9,23,7E,FE,6D,28,EF,C Om verwarring tussen de hoofdletter '0' en het 9,36,27,1,6,~,21,**,47,11,7F,F8,ED,B~ cijfer '0' te vermijden is de nul altijd doorge­ ,3E,C9,32,DB,FD,C3,**,CB,63,6F,6C,6F, streept. 72,2~,1,6,9 32~ DATA 21,7F,F8,11,**,47,ED,B~,21,7 De regels bevatten exact 37 tekens. Programma­ F,F8,36,27,21,83,F8,36,27,23,36,D,21, regels die langer zijn worden na het 37ste teken DB,FD,36,C3,23,36,*1,71,23,36,*2,C9,1 automatisch afgebroken, net zoals dit op het E,9,CD,**,~~,21,5E 254 beeldscherm van uw MSX computer gebeurt. 33~ DATA F5,6,1,7E,4F,FE,27,28,B1,18, 1,4E,3E,9,B9,28,16,C5,16,7,CB~39,39,1 De getallen die in een aparte kolom rechts naast ,89,15,28,4,CB,2~,18,F4,83,5F,C1,4,23 de eigenlijke listing staan moet u niet intikken, ,18,E4,6B 39 dit zijn de controlegetallen die samen met het 34~ DATA 11,8~,F8,26,9,1,64,9,CD,**,B Invoer Controle Programma/3 u het mogelijk 9,1,A,~,CD,**,B9,1,1,~,CD,**,B9,18,12 maken om een listing in één keer foutloos in te ,37,3F,3E,~,ED,42,FA,**,C5,3C,18,F8,C 6,3~,12 49 tikken. 359 DATA 13,9,C9,CD,C9,~,C9 4 Uitslag tweede ronde MSX-Werkgroep Programmeerwedstrijd Leek het er na de eerste ronde nog even op dat het niet echt storm zou lopen met de inzendingen voor deze programmeerwedstrijd, dat misverstand is nu wel uit de wereld ge­ holpen. Avondenlang heeft de jury met rode oogjes - en soms rode oortjes - aan de machines gezeten, om de vele tientallen inzendingen te beoordelen. Natuurlijk waren niet alle programma's uit die stortvloed van topkwaliteit, meer het is toch wel een paar keer voorgekomell dat iemand zich eens twijfelend op het hoofd krabde terwijl hij zich afvroeg hoe het een of andere effekt bereikt was. Kortom, veel en goed, dat was wel de tendens van deze ronde. Maar laat u dat niet ervan weerhouden om nog in te zenden. De derde ronde sluit op 31 maart, waarna de rondeprijzen en de hoofdprijs - een niet te versmaden 8 mm videoset van Sony (waarde f. 10000,-) alsmede een baan als programmeur bij Micro Technology - verdeeld zullen worden.

Dat lag trouwens ook deels Kwaliteit Minder te spreken gramma's in deze ronde. aan ons zelf, die stortvloed Sommigen daarvan waren aan programma's. Wat er De kwaliteit van veel van de Een van de juryleden was duidelijk door mensen uit het precies is misgegaan weten inzendingen was ronduit ver­ over een van de inzendingen onderwijs gemaakt, hetgeen we ook niet, maar blijkbaar is bluffend. Supersnelle aktie­ toch minder te spreken. Het er op wijst dat ook op de scho­ er ergens een serie inzendin­ spelen , prima bordspelen, ve­ programma 'Adressen', een len MSX is doorgebroken. gen blijven liggen, die eigen­ Ie uitstekende toepassings­ gespecialiseerde database, Aan de andere kant ontvin­ lijk al in de eerste ronde geju­ programma's en dat alles over gooide in eerste instantie ho­ gen we ook een tweetal inzen­ reerd had moeten worden. het algemeen voorzien van ge ogen. Tot de programma­ dingen (van een heel jonge le­ Onze excuses hiervoor. eersteklas dokumentatie. redakteur van MSX Compu­ zer) die handgeschreven lis­ Gelukkig maar, want anders ter Magazine het onder ogen tingen opstuurde. We hebben Dat hield in dat er naar ver­ was ons werk helemaal niet kreeg! Het bleek namelijk ze natuurlijk wel ingetikt (het houding teveel inzendingen meer te overzien geweest! qua ontwerp en programme­ waren korte program­ lagen voor deze tweede ron­ U zult echter nog even moe­ ring grotendeels een kopie te maatjes) en bekeken. Erg de, wat de kans op een prijs ten wachten tot deze super­ zijn van MCMdata, de data­ leuk gedaan, gezien de leef­ natuurlijk kleiner maakt. Om programma's beschikbaar base die in nummer 2 van tijd van de programmeur, een ieders kansen te verbete­ zijn, pas in ons volgende num­ MCM verschenen was. En maar jammer genoeg toch ren hebben we een aantal wil­ mer zullen we er een aantàl dat was een programma dat niet goed genoeg voor een lekeurig gekozen inzendin­ opnemen. Natuurlijk zullen deze redakteur zelf geschre­ prijsje. gen opzij gelegd, die komen er ook winnaars in RAM ver­ ven had! De vreemdste inzending dit nu pas in de volgende ronde schijnen, een blad dat ook lid Er waren wat funkties verwij­ keer heeft een de leden van aan bod. Jammer genoeg van de MSX-Werkgroep is. derd, het geheel was wat ver­ de jury de nodige hoofdbre­ konden we daarbij niet op da­ Daarnaast wordt er nog altijd simpeld, maar toch bleek bij kens gekost. De brave man tum selekteren, de meeste in­ hard gewerkt aan de 'Win­ bestudering van de Iisting dat was namelijk niet bekend met zenders hadden die namelijk ning Programs' cassette's, de geachte inzender werke­ BBC-Basic, en daarin was dat niet vermeld. Vandaar dat waarop ook al wedstrijdin­ lijk van deze Iisting uitgegaan programma toch echt ge­ het jammer genoeg best mo­ zendingen zullen worden op­ was. Sommige variabele-na­ schreven! Uit de bijbehoren­ gelijk is dat uw inzending, die genomen. Hoewel het wat men waren nog hetzelfde. de brief bleek de oplossing, u in december op de post ge­ lang geduurd heeft met die Kortom, deze inzending viel een ander blad had de aan­ daan heeft, pas in die derde 'Winning Programs' tapes al gauw uit de boot! kondiging van onze wedstrijd ronde bekeken zal worden. ziet het er nu naar uit dat ze blijkbaar overgenomen, zon­ Kortom, ook al heeft u in het binnen korte tijd zullen gaan Van alles en nog wat der daarbij te vermelden dat begin van de wedstrijd inge­ verschijnen. Hoe u ze kunt er alleen MSX programma's zonden, u kunt nog steeds in bestellen kunt u eldets in dit Opvallend was het tamelijk ingezonden kunnen worden. de race zitten! blad lezen. grote aantal edukatieve pro- De best gedokumenteerde in-

, " .: C t" •

zending ditmaal kwam verge­ je, met een Basic-Editor dit­ zeld van maar liefst 14 pagi­ maal. Ook Claude Wolters­ na's flowchart. Dat moet een Girard (Kladblok, tweede MSX Werkgroep Nederland heel karwei geweest zijn. ronde MCM-SONY) was Echter, het gaat niet alleen weer present, met een fraai om de dokumentatie. Een ML-programma. dergelijk lijvig programma Om maar te zwijgen over on­ dat alleen dient om de tele­ ze 'vaste inzender' , die bij ie­ foonrekening bij te houden dere gelegenheid dezelfde SUPER MSX en eventueel over meerdere reeks programma's opstuurt. personen uit te splitsen kon in Telkens ietsje verbeterd, de ogen van de jury geen ge­ maar nog niet goed genoeg ... nade vinden. Temeer toen PROGRAMMEER­ bleek dat er onzinnige invoer De winnaars geaccepteerd werd. Langzaam maar zeker kun­ Ook in deze ronde hebben we nen we ook van 'oude beken­ weer drie hoofdprijzen verge­ den' gaan spreken bij deze ven, met daarnaast een hele WEDSTRIJD wedstrijden. Sommige na­ serie troostprijzen, zoals boe­ men komen steeds terug on­ ken, joysticks en abonnemen­ der de inzenders. ten. De winnaars ontvangen Zo waagde de heer Berghuis allemaal automatisch thuis Sinds enige tijd is de MSX Werkgroep (winnaar eerste ronde MCM­ bericht, het zou teveel ruimte SONY wedstrijd met zijn kosten om hen allemaal te Nederland een feit. De meeste bedrijven Sprite-Edi tor) weer een kans- vermelden. - importeurs, fabrikanten, software-hui­ zen en uitgevers die op de MSX-markt TWEEDE PRIJS DERDE PRIJS aktief zijn, hebben zich daarin verenigd Als tweede prijs was er dit De derde prijs, een Sony om tezamen de MSX standaard aktief te keer een A VT QuickDisk uit­ walkman, is in de wacht ge­ geloofd, ter beschikking ge­ sleept door de heer H. Mak promoten en te ondersteunen. stelddoor A VTte Den Haag. uit Best, voor zijn program­ Deze is gewonnen door Marc ma Snabar. Dit programma is Dat kan op vele manieren ge­ Verder werkt de MSX Werk­ van Breemen, Eindhoven, een soort memory-spel, dat beuren, zo stonden onlangs groep Nederland samen met met Oneleft. Een versie van echter heel aardig bedacht is. de meeste deelnemende be­ soortgeIij ke werkgroepen in het aloude Solitaire, maar In een snackbar genaamd drijven op de PCM-show bij het buitenland. Dit houdt on­ heel aantrekkelijk geDracht. MSX-FRITUUR moet de elkaar op een heel gezellig der meer in dat MSX-produk­ Zowel over het scherm-'bord' speler er voor zorgen dat de MSX-markt-pleintje. ten die elders ontwikkeld als de bediening is duidelijk klant de juiste bestellingen worden zo snel mogelijk ook nagedacht, wat een prettig krijgt. Dat alles gebeurt in Eveneens op die PCM-beurs hierte verkrijgen zullen zijn. spelend - en verdraaid lastig - een soort stripverhaal-stijl. werd de MSX-krant uitge­ spel opleverde. Kortom, een De animatie is werkelijk uit­ deeld, alweer een initiatief De MSX Werkgroep Neder­ goede vertaling van een bord­ stekend, het geheel oogt erg van de werkgroep. In deze land bestaat uit: spel! aantrekkelijk. Proficiat! krant staan allerlei MSX pro­ Sony, Spectra Video, Gold­ gramma's alsmede boeken en stariA VT, Sanyo, Canon, Pa­ andere zaken beschreven. nasonie, Aackosoft, Ariola­ Wie de krant nog niet heeft soft, MSX Computer Magazi­ DE HOOFDPRIJS kan deze alsnog halen op de ne, RAM, Malmberg softwa­ HCC-dagen of bij de compu­ re, CD systems. NTI, PBNA, Dat het best mogelijk is om en ook weer opraakt. Een ter-winkelier! St ark-Texel, Dirksen oplei- als amateur uitstekende spel­ klassespel! len voor MSX te schrijven be­ Dat gaat ook op voor Mouse. wijst Steven van der Loef, die Een heel bekend spel, voor daarmee een A VT-diskdrive diegenen die Donkey Kong rijker wordt. Zijn inzending kennen. Katten, muizen en bestond uit een drietal pro­ brokjes kaas zijn de hoofdrol­ gramma's, twee spellen en spelers, maar ook de vuurbal­ een sprite-editor. Dat laatste len zijn niet mis! programma is weliswaar uit­ Zowel Space als Mouse zijn stekend, maar de prijs is dui­ deels Basic, deels machine­ delijk gegeven voor de beide taal. Een hele slimme tech­ spellen, Space en Mouse. niek, waarmee de program­ Space is een platformspel, meur die delen die niet zo snel waarbij men moet proberen hoeven in het makkelijkere diamanten te verzamelen Basic programmeert en zonder daarbij door een ake­ slechts het eigenlijke spelen lig opdringerige bubbel ge­ machinetaal vereist. grepen te worden. Bovendien Uitmuntende spelen, deze zijn er natuurlijk wel meer twee. We wensen Steven dan problemen, zoals brandstof ook veel plezier met zijn A VT die verkregen moet worden diskdrive! dingen, Computer Collectief, Een andere belangrijke taak Verder zullen de betere pro­ nende programma's een Filosoft, DCS, ECC, MSX' er van de werkgroep is bemidde­ gramma's als listing verschij­ plaatsje vinden. Tenslotte gebruikersgroep, Micro­ len. Wie problemen onder­ nen in MSX Computer Maga­ zou het zelfs kunnen gebeu­ Technology, CUC gebrui­ vindt met een van de bij de zine en RAM. Het NOS ra­ ren dat een van de deelne­ kersgroep, Nederlands Han­ Werkgroep aangesloten le­ dioprogramma Hobbyscoop mende software-huizen iets in dels Instituut, Wolters soft­ den of diens wederverkoper zal binnenkort beginnen met uw inzending ziet en u een ware, Terminal publications, kan zich tot de Werkgroep MSX-programma's uit te zen­ kontrakt aanbiedt. Softworld en Prompt compu­ richten, die dan een bemidde­ den, ook hier kunnen de win- ter services. lende rol zal spelen. WEDSTRIJD WEDSTRIJD-VOORWAARDEN Als klap op de vuurpijl orga­ Iedere maand zal de deskun­ I. Meedoen aan de wedstrijd zender vrijwaart de MSX niseert de MSX Werkgroep dige jury de inzendingen betekent datde inzender deze Werkgroep Nederland tegen Nederland een grandioze beoordelen. De vele tiental­ voorwaarden volledig accep­ enige vordering van derden. programmeerwedstrijd. De len prijzen worden aan de teert. 6. De rechten van de ingezon­ prijzen liegen er niet om! winnaars toegezonden, hun 2. Programma's dienen op den programma's wl1rden een standaard MSX-compu­ door het meedoen aan dl' De hoofdprijs is een Sony 8 namen - voor zover het de ter te werken. Het gebruik prijsvraag eigendom van de mm Video-set, ter waarde grotere prijzen betreft - zuI­ van uitbreidingen anders dan MSX Werkgroep Nederland, van f. 10.000,- en een baan als len worden gepubliceerd in joysticks - printers- cassette­ die ze kan uitbrengen als pu­ programmeur bij Micro MSX Computer Magazine en recorders - standaard disk­ blic domain software op ver­ Technology, het software­ RAM. De wedstrijd loopt tot drives en commerciële RS232 zamelcassettes en als listing in house van MSX toppers als 31 maart 1986, op die datum interfaces zijn niet toege­ computertijdschriften. In­ MT-Base en MT-Viditel! zal de deskundige jury uit alle staan. zenders van programma's die tot dan toe ontvangen inzen­ 3. Programma's dienen op door software-huizen op Verder zullen er iedere dingen de hoofdprijswinnaar cassette of diskette te worden commerciële basis uitge­ maand vele tientallen prijzen ingezonden, liefst vergezeld bracht zullen worden, zullen aanwijzen. Eerder gewonnen van een geprinte listing. Bo­ beschikbaar zijn: Sony walk­ daarvoor een door het desbe­ prijzen spelen daarbij geen vendien dient er een duidelij­ treffende software-huis te be­ mans, MSX-boeken van rol! ke, liefst getypte ge­ palen vergoeding ontvangen. Stark, A VT-diskdrives, bruiksaanwijzing te worden 7. Het beslissingsrecht in alle AVT-monitor, Spectra Video Verzameltapes meegezonden - zo mogelijk zaken betreffende deze wed­ joysticks, Stark MSX-pro­ voorzien van een program­ strijd berust bij de jury. Cor­ gramma's, ECC eprom-pro­ De beste programma's zullen ma-beschrijving en relevante respondentie over deze pro­ grammers, AVT quickdisk, worden uitgebracht op casset - details. grammeerwedstrijd is niet ECC uitbreidingsslot, A VT te, de 'Winning Programs' ta­ 4. Zowel op de cassette of dis­ mogelijk. joysticks, abonnementen op pe. Voor slechts f. 10,- kunt u kette, als op alle begeleiden­ 8. Medewerkers en hun fami­ MSX Computer Magazine en deze kopen bij uw handelaar de schrijvens en programma­ lieleden van bij de MSX RAM en Filosoft MSX-pro­ of per post bestellen bij de listings dient de naam, het Werkgroep Nederland aan­ adres en het telefoonnummer gesloten bedrijven zijn uitge­ gramma's. De Werkgroeple­ MSX Werkgroep Nederland. van de inzender vermeld te sloten van deelneming. den hebben voor een overvol­ In dat geval moet u een giro­ worden. Ingezonden pro­ le prijzenpot gezorgd! of bankbetaalkaart of euro­ gramma's kunnen niet wor­ Programma's en beschrijvin­ De deelnemende software­ cheque ter waarde van 10 gul­ den teruggezonden. gen dienen degelijk verpakt huizen zullen de inzendingen den per cassette meezenden! 5. Ingezonden programma's en voldoende gefrankeerd ge­ met interesse bekijken. Ook dienen beslist eigen, oor­ zonden te worden naar: als uw programma niet de Er zijn er inmiddels al twee spronkelijk werk van de in­ hoofdprijs wint is het niet on­ verschenen, met program­ zender te zijn en mogen niet MSX Werkgroep Nederland denkbaar dat u via deze wed­ ma's afkomstig van onze gro­ eerder gepubliceerd zijn in Postbus 87 strijd 'ontdekt' wordt als pro­ te Sony-MCM wedstrijd en commercieel uitgebrachte 2420 AB Nieuwkoop computertijdschriften. De in- grammeur! Spectra Video.

.r '., .' c CO~ MAGAZINE

bruikt wordt. Dat houdt in dat men, met de juistesoftwa­ re, thuis verder kan werken aan bijvoorbeeld een stuk wat ., men op het werk geschreven at is heeft op een PC. • Afhankelijk van de versie - Een van de vragen die ons het toendertijd zeer populaire maal meer mogelijkheden MSXlofMSX2-zijnerharde meest gesteld worden is: CPIM, wat staat voor Control dan MSXl. eisen vastgelegd, waaraan de Wat is nou eigenlijk MSX? Program/Microcomputers. De voordelen zijn legio, zo­ machines moeten voldoen om Natuurlijk weet u, als trouwe wel voor fabrikanten als voor het MSX-Iogo te mogen dra­ lezer van MSX Computer In de loop van de daaropvol­ konsumenten. Doordat MSX gen. Dat geldt overigens ook Magazine, er al alles vanaf, gende jaren echter ontstond zo'n grote basis heeft kunnen voor randapparatuur, zoals maar omdat er met elke nieu­ er een ware wildgroei aan Ba­ programma's en randappara­ printers eI;!. diskdrives. Dat we uitgave ook nieuwe lezers sic-dialecten en operating sys­ ten in veel grotere aantallen garandeert voor de koper dat bijkomen zullen we deze temen. Iedere fabrikant be­ geproduceerd worden en zul­ alles zonder problemen met vraag voorlopig blijven dacht zijn eigen oplossingen, len de prijzen van deze artike­ elkaar kan funktioneren. beantwoorden. die vaak zelfs voor ieder com­ len lager liggen dan bij al die Die eisen slaan onder meer op putertype van een bepaalde andere homecomputers. de te gebruiken chips, het Om dat te kunnen doen moe­ fabrikant verschillend waren. Sterker nog, juist door die toetsenbord, de tekenset, het ten we eerst iets meer weten Ook allerlei nieuwe mogelijk­ grote basis is het interessant geheugen etc. van de geschiedenis van de heden zoals kleur en geluid om allerlei extra's uit te bren­ Bij MSX zijn de maximale homecomputer. Toen rond werden op vele manieren gen die bij andere computers mogelijkheden echter niet 1977 de eerste microcompu­ geimplementeerd. in veel te kleine aantallen ver­ vastgelegd. Een fabrikant ters op de markt verschenen, Het eind van het liedje was kocht zouden worden om ze mag een machine bouwen was een van de problemen dat dat een beetje programma in produktie te nemen. met wel 15 MSX slots, als hij geen van de op grotere com­ voor ieder type computer Daarnaast komt nog dat dat wil. Qf met een ingebouw­ puters gebruikelijke pro­ apart geschreven moest wor­ MSX-Basic een van de beste, de synthesizer, naast de grammeertalen op deze mi­ den, zo groot waren de onder­ zo niet de beste, Basic is die (voorgeschreven) standaard cro's in te zetten was. De ge­ linge verschillen geworden. er is. MSX-Basic bevat aller­ audio chip. En om nog maar heugenruimte was veel te Uiterst onhandig, en oneffi­ lei kommando's voor geluid, eens een dwarsstraat te noe­ klein voor talen als Cobol, cient. Bovendien voor de grafiek en kleur. men, een Video Disk interfa­ Fortran of Pascal. Er moest computergebruiker een ver­ Bij andere computers is dat ce, waarmee volstrekt nieuwe dus een andere oplossing ge­ schrikking, want voor ieder vaak veel onhandiger opge­ zaken onder bereik komen. zocht worden, en die werd ge­ type moeten er aparte boe­ lost en blijven dergelijke mo­ MSX is een minimum stan­ vonden in de vorm van Basic ken, programma's en tijd­ gelijkheden slechts voorbe­ daard, maar het maximum is (Beginners All-purpose Sym­ schriften uitgegeven, wat de houden aan full-time pro­ vrijwel onbeperkt. Toch kun­ bolic Instruction Code). Nu prijs alleen maar opdrijft. grammeurs. MSX2 steekt nen al die verschillende ma­ was Basic door zijn ontwer­ zelfs qua grafische mogelijk­ chines in princiepe met el­ pers nooit bedoeld om als een Dat ging zo niet langer, er heden met kop en schouders kaars programma's werken, echte werktaal te worden in­ moest een wereldstandaard uit boven wat er met andere als die programma's maar aan gezet, Basic is oorspronkelijk komen. Vooral de Japanners homecomputers mogelijk is! de standaard voldoen. gemaakt als leermiddel. Van­ waren daar voorvechters van. Dan is het operating system Toch is er kritiek mogelijk op daar ook dat de oorspronke­ Standaardisatie is de enige van de MSX standaard het zo­ de MSX standaard. De toege­ lijke Basic allerlei comman­ wijze om een systeem wereld­ genaamde BIOS, dat nauw paste zgOA processor is een do's miste die voor echt werk wijd te kunnen verkopen. verwant is aan het tot voor 8 bits processor, die vaak als onontbeerlijk zijn. AlJerlei Die standaard kwam er dan kort zeer populaire CPIM. wat verouderd wordt gezien. fabrikanten van grote compu­ ook, in de vorm van MSX. Dit CP/M was de hit op de za­ Echter, voor een home-com­ ters hadden deze mogelijkhe­ MSX, de letters staan voor kelijke markt, tot men daar puter is een 8-bits struktuur den echter wel ingebouwd in MicroSoft eXtended basic, is de (snellere) 16 en 32 bits pro­ meer dan afdoende. De gro­ hun Basic varianten, maar nu door vele electronikagi­ cessoren ging gebruiken, tere snelheid van zakelijke wel ieder op zijn eigen ma­ ganten geaccepteerd als de waar overigens de operating 16- of 32-bits CPU's is niet nier. nieuwe homecomputer stan­ systems ook sterk op het echt noodzakelijk. daard. Iedere MSX computer MSX-BIOS lijken. Doordat Het MSX operating system Basic bleek echter klein ge­ gebruikt hetzelfde opera­ BIOS en CP/M zo verwant lijkt sterk op het operating noeg om op die eerste micro­ tingsystem, terwijl de Basic­ zijn, was het relatief simpel system wat er in die zakelijke computers te kunnen draai­ vertolkers van de beide ver­ om CPIM ook voor MSX machines zit; beide zijn ge­ en, en een amerikaans be­ sies (MSXl en MSX2) 'op­ computers te schrijven. schreven door Microsoft. Zo drijf, Microsoft, produceerde waarts kompatibel' zijn. Vooral voor MSX2, dat over sterk zelfs, dat een toekomsti­ de eerste Basic vertolker, het Daardoor kunnen program­ een 80-kolomsscherm be­ ge 16- of 32-bits MSX zonder programma dat het mogelijk ma's die op een Sony MSXl schikt, is daardoor is er een meer kompatibel zal zijn met maakt om in Basic te werken. geschreven zijn zonder meer ware schatkist aan goede, za­ de huidige MSXl en MSX2 Nu is men er niet met die Ba­ op een Philips MSX2 worden keli jke programma's beschik­ machines. sic vertolker alleen, een com­ gebruikt. baar. Tekstverwerkers, data­ Toekomstmuziek? Het hangt puter heeft ook een operating MSX2 is namelijk een uitbrei­ bases, noem maar op. er maar vanaf hoe je het be­ system nodig. Dat is een soort ding op MSXl, waardoor een kijkt. Wij gaan ervan uit dat van raamwerkprogramma, volgens de MSXl norm ge­ Bovendien zijn de MSX-dis­ die derde MSX generatie er waarbinnen bijvoorbeeld Ba­ schreven programma ook op kettes uitwisselbaar met het zal komen, binnen het jaar. sic zijn werk kan doen. Een een MSX2 kan werken. De MS-DOS formaat zoals dat Waarschijnlijk zullen dat bekende firma op dit gebied andere kant op gaat natuur­ door de IBM (en kompati­ zelfs 32-bits machines wor­ is Digital, met onder meer het lijk niet, MSX2 kent nu een- bles) Personal Computer ge- den. • • Mogelijkheden Met Girotel is meer mogelijk dan met een normale girore­ kening. Allerlei vormen van I I dienstverlening die lastig te verwezenlijken waren met het gebruikelijke systeem van schriftelijke opdrachten en dagafschriften - die alles be­ halve dagelijks worden ver­ zonden - komen via Girotel ter beschikking. Zo zal Giro­ tel bijvoorbeeld altijd het ak­ tuele saldo vermelden. Ook nieuw is de mogelijkheid om een overschrijvings-op­ dracht voor een latere datum te geven. Dat houdt bijvoor­ beeld in dat u vandaag een elektronische girokaart uit­ schrijft om pas eind volgende week - als u op vakantie bent - een betaling te verrichten. Tot dat moment blijft het geld op uw rekening staan en trekt u de rente ervan.

Vooral voor zakelijke gebrui­ kers is dit een uiterst interes­ sante mogelijkheid, waarmee rekeningen pas op de laatst mogelijke datum kunnen worden betaald. Maar ook voor partikulieren biedt dit handige voordelen. Iedere Dat kommunikatie via de computer in het brandpunt van de belangstel­ cent rente is per slot van reke­ ning meegenomen. ling staat zal voor de meeste MCM lezers geen nieuws zijn. Juist door Als er bij het invullen van de de toepassing van MSX-computers, veelal in kombinatie met de Viditel­ elektronische girokaart een cartridge van Micro Technology, stijgt het aantal Viditel-abonnementen fout gemaakt wordt, waar­ met de dag. Vandaar dat MSX Computer Magazine samen met MT het door het gironummer niet overeenkomt met de naam FIOO-knooppunt van de HCC-MSX gebruikersgroep zal gaan sponso­ van de begunstigde, dan zal ren. Girotel dit als fout melden. Wat, behalve Viditel en bulletin-boards, tot op heden ontbrak was een Nog meer gemak biedt het zo­ echt praktische en voor iedereen interessante toepassing.Toegegeven, genaamde adresboek. Hierin FIOO is nuttig (en ook heel erg leuk), maar wie geen ver weg wonende kunt u de gegevens opslaan computer-vrienden heeft zal er weinig mee doen. van die rekeningen waarnaar u regelmatig geld overmaakt. Deze worden dan automa­ Postbank gen zich rechtstreeks zou Girotel-service ter beschik­ tisch ingevuld, u kunt dan vol­ gaan richten tot de computer­ king van zo'n duizend men­ staan met het bedrag en de ge­ Die 'zeer praktische en voor gebruiker, maar de uiteinde­ sen, die geselekteerd zijn uit wenste verwerkingsdatum op iedereen interessante toepas­ lijke aankondiging was ereer­ een aantal groepen die toch al te geven. sing' van de hedendaagse der dan verwacht. met de home-computer werk­ Oude af- en bijschrijvingen kommunikatie-mogelijkhe­ te. Onder meer zijn dat deel­ worden een tijdlang bewaard, den is de Postbank. Girotel nemers van het NIPO-tele-in­ alle mutaties tot minimaal terviewpanel, leden van hob­ twee maanden terug zijn via De nieuwste loot aan de stam Met deze nieuwe dienstverle­ by-computerclubs en mensen het scherm te raadplegen. van de Postbank is 'Girotel'. ning opent de Postbank nieu­ van de Postbank zelf. Ook za­ Daar er een extra kode ge­ Met Girotel krijgt niet alleen we mogelijkheden voor de kelijke gebruikers, uit een bruikt kan worden om aan het begrip 'thuisbankieren' houders van een giro-reke­ paar geselekteerde branches een betaal-opdracht een bud­ een nieuwe betekenis, het is ning. Voorlopig is het nog van het midden- en kleinbe­ get-post toe te voegen is het tevens het eerste echte ge­ slechts een proef voor een be­ drijf maken deel uit van de zelfs mogelijk om een over­ bruik van computer-kommu­ perkt aantal gebruikers, maar proef. Evenals waarschijnlijk zicht over alleen maar auto­ nikatie die universeel toepas­ het valt te verwachten dat bin­ de redaktie van MSX Compu­ kosten op te vragen. baar is. Het zat natuurlijk in nen enkele jaren het elektro­ ter Magazine, want ook wij Natuurlijk zal niet alles via de lijn der verwachtingen, dat nisch thuisbankieren volko­ willen graag ervaring opdoen Girotel kunnen verlopen. De vroeger of later een van de men ingeburgerd ial zijn. met deze nieuwe ontwikke­ girobetaalkaart, de kasche­ Nederlandse bank-instellin- In eerste instanÜe komt de ling . que en de acceptgirokaart

.. Ml)' .. , » * .. -

COMPUnll MAGAZINE

GIROT[L DEELNEMER

"OPTIE"

1------i

EIGEN DATANET GIROREKENINGEN INFORMATIE GIROTEL f---~/ COMPUTE

BREDA ~------~----~~ BEVEILIGING5 RINGEN GIROTEL zullen voorlopig niet verdwij­ zo'n onderwerp dat zich bij tie is er slechts een enkele Gi­ een speciale (door Micro nen. Toch houdt het systeem uitstek leent voor verwerking rotel-computer, die in Breda Technology ontwikkelde) Gi­ hier ook rekening mee. Het is via Girotel. Als u de bereke­ is opgesteld. Om met Girotel rotel-cartridge. namelijk mogelijk om een via ning accepteert komt de polis te kunnen werken moet deze een van deze betaalwijzes uit­ vanzelf per post bij u thuis. computer gebeld worden, Beveiliging gegeven bedrag als reserve­ waarbij een Viditel-modem ring in Girotel in te voeren. Tenslotte is er nog een Giro­ en -programmatuur noodza­ Girotel is een uitdaging voor Dat houdt in dat u zicht houdt bus, een berichtensysteem kelijk zijn. De telefoonkos­ computerkrakers. Dat beseft op uw saldo, door de reserve­ waarmee de gebruiker en de ten zijn overigens voor reke­ de Postbank zich terdege, er ringen weet u wat er nog in de Postbank met elkaar kunnen ning van de gebruiker, verder zijn dan ook uitgebreide be­ molen zit. Pas als de werkelij­ kommuniceren. Klachten en zijn er geen extra kosten. veiligingsmaatregelen getrof­ ke afschrijving door de Post­ vragen, of mededelingen over Het is echter ook mogelijk om fen. Bovendien heeft men het bank gedaan wordt zal zo'n gewijzigde rentetarieven via Viditel zelf het Girotex­ systeem laten 'uittesten' door reservering een echte trans­ kunnen via dit elektronische systeem te gebruiken. Via pa­ enkele echte 'hac!;;ers', kra­ aktie in het rekening-over­ kanaal worden doorgegeven. gina 500 komt men in de Giro­ kers dus. zicht worden. tel-computer terecht. Wie Techniek toegang heeft tot Viditel kan De resultaten daarvan waren Het overboeken van en naar vast even wat rondkijken, positief, dat wil zeggen dat de diverse renterekening-sys­ Zonder uitgebreid op de de­ hoewel het eigenlijke thuis­ Girotel aboluut veilig is, hoe­ temen die de postbank kent tails in te willen gaan is het bankieren natuurlijk zonder wel sommige redaktie leden kan eveneens via het toetsen­ toch wel aardig om even wat de juiste toegangskodes niet vast wel eens een poging wil­ bord gebeuren. Daarbij kan zaken te vermelden. Zo is Gi­ tot de mogelijkheden be­ len wagen om binnenkort te allerlei relevante informatie, rotel 'slechts' 23 uur per dag hoort. gaan rentenieren. zoals rente-tarieven, worden te bereiken. Dat komt door Voor deze eerste proef We geven ze echter weinig opgevraagd, die altijd up-to­ de gekozen verwerkingsme­ wordt, hoe kan het ook an­ kans. Het 6-cijferige deelne­ date zullen zijn. thode, alle opdrachten wor­ ders, gebruik gemaakt van mersnummer en de eveneens Andere informatie is natuur­ den ramelijk verzameld om MSX-computers. In principe 6-cijferige geheime toegangs­ lijk net zo goed beschikbaar, pas aan het einde van de dag, kan weliswaar iedere machi­ kode geven slechts toegang waarbij de mogelijkheid om tussen tien en elf uur in de ne waarmee Viditel geraad­ tot de informatieve diensten zelf hypotheek berekeningen avond te worden verwerkt. pleegd kan worden dienen, in van Girotel. Om het saldo te te maken er uitspringt. Nahet Op dat moment is Girotel dan de praktijk heeft de Postbank raadplegen heeft men boven­ invullen van de betreffende ook niet bereikbaar. echter gekozen voor MSX. dien een - zelfte wijzigen - Gi­ gegevens krijgt u een keurig Voor het Girotel-systeem is Op de recentelijk gehouden rotel Identifikatie Nummer, overzichtje op uw scherm met gekozen voor een Viditel­ presentatie stonden dan ook kortweg GIN, nodig. bruto- en nettolasten etcete­ achtige opzet; het is een Vidi­ de nodige Philips VG8230- Een betalingsopdracht kent ra. Reisverzekeringen is nog tex-systeem. In eerste instan- computers, MSX2 dus, met nog een extra beveiliging. Na De toekomst Met de komst van Girotel wordt de deur opengezet voor vele nieuwe mogelijkheden. Kopen per postorder zou wel eens een hele nieuwe beteke­ nis kunnen krijgen. Er zijn reeds besprekingen gaande tussen de Postbank en o.a. de Telekijkshop van V&D.

We mogen er ook op rekenen dat de Postbank alles op alles zal zetten om de proef te doen slagen. Er zijn heel wat voor­ delen aan Girotel verbonden, en dan niet alleen voor de thuisbankier zelf. De Post­ bank heeft momenteel zo'n 1500 mensen werken in de ko­ deercentra, die alle giro-op­ drachten in de computers in­ voeren. Girotel-deelnemers voeren zelf hun opdrachten in, waardoor deze handeling de Postbank geen geld meer kost. Verder moet momen­ teel de porto van al die 'gratis' giro-enveloppen die iedere dag gepost worden door de Postbank betaald worden. Met de komst van Girotel be­ taald de thuisbankier zelf de telefoonkosten.

Kortom, als het aan de Post­ bank ligt zullen we binnen niet al te lange tijd allemaal elektronisch mogen gaan thuisbankieren.

Toch is een waarschuwend slotwoord op zijn plaats. Gi­ rotel betekent meer gebruiks­ gemak voor de rekeninghou­ ders. Maar dat zal er onver­ mijdelijk toe leiden dat ernog meer gebruik zal worden ge­ maakt van de girale gelddien­ sten. Voor de laatste wereld­ oorlog werden bij na alle beta­ lingen nog in baar geld ver­ richt, momenteel wordt het leeuwendeel per giro (of bank) afgehandeld. De com­ puters nemen daarbij het werk uit handen, en houden alles keurig bij. Dat houdt in dat de financiele handel en wandel van de mensen steeds beter in kaart gebracht kan worden. Momenteel gebeurt dat niet. Al die gegevens worden in iedere opdracht dient eerst 100 van die TAN-nummers, Op het eerste gezicht ziet het pricipe beschermd, ze zijn een T AN , Transaktie Accep­ die volstrekt individueel zijn. er naar uit dat Girotel veilig 'privacy-gevoelig'. In theorie tatie Nummer te worden ge­ Als extra beveiliging kan bo­ is. Dat mag ook wel, want de bestaat straks de mogelijk­ geven alvorens het een en an­ vendien de deelnemer elk ge­ proefperiode van de Post­ heid om in een ander zijn fi­ der inderdaad wordt uitge­ bruik tot een bepaalde datum bank zal ongetwijfeld samen­ nanciele situatie te kijken en voerd. Iedere deelnemer blokkeren, bijvoorbeeld tij­ vallen met een 'proefperiode' dat kan voor velen een be­ krijgt daartoe een lijst met dens vakanties. van would-be krakers. klemmend gevoel zijn.

• t hO z Programmeerproblemen? Boeken van Stark-Texel geven de oplossing ...

Wij hebben ons gespecialiseerd in nederlands­ talige computerhandboeken. Geen vertaalde buitenlandse uitgaven, die vaak handelen over apparaten die in Nederland niet te koop zijn, maar praktische, handige en duidelijk geschre­ ven boeken van nederlandse auteurs, toege­ spitst op de interesses van nederlanders.

Bekend raken met oomputer? Voor u is er MSX Praktijkprogramma 's, Printen is meer dan een listing op Dan is de serie De computer heeft het vol leuke en handige programma's als papier zetten ... gedaan er voor u. In vier delen wordt sorteerroutines, sprites definieren, Wie een printer wil aanschaffen, of op zeer begrijpelijke wijze uitgelegd zoekroutines en spelletjes. alles uit zijn aanwezige printer wil wat een computer is, hoe hij werkt, halen kan niet zonder Computers en wat programmeertalen zijn en hoe een U wilt meer doen met de Quick Disk? printers. Een uniek boek met alles over programma is opgebouwd. Voor de De Quick Disk is een laag geprijsd matrix- en daisywheelprinters, Centro­ serieuze student zijn er ook drie aan­ compromis tussen cassetterecorder en nics en RS232 en hoe met een printer vullingsboekjes met vragen en opdrach­ floppy disk. Het MSX Quick Disk te werken. ten. handboek ontsluiert alle geheimen het werken met deze opslagmethode. Meer weten over MSX programmeren? Leren programmeren? Wie wat verder gevorderd is, kan Oefenen met Basic is een niet-machine­ U werkt met een MSX floppy disk drive? MSX verder uitgediept dan niet missen. gebonden leerboek, dat u stap voor Met zo'n drive kunt u veel meer dan Vol slimme programmeertips en handi­ stap de geheimen van het Basic pro­ alleen programma's vastleggen. Alles ge routines, zoals een programma om grammeren toont. Voor MSX compu­ over het werken met een floppy disk commerciële software op floppy disk ters is er de MSX leerboeken serie: drive staat in het MSX Disk handboek. te zetten. Van de eerste toetsaanslag tot machi­ netaal in drie delen, met vragen en U zoekt programmeertips? Benieuwd naar MSX2? opdrachten voor de serieuze student. Wie programmeert is altijd op wek Wie denkt over de aanschaf van een naar slimme Pokes, programmabeveili­ MSX2 computer of er al een heeft, kan Heeft u een MSX computer? gingsmethoden , handige routines en niet zonder het 507 pagina's tellende Dan kunt u niet zonder het Basic andere tru uks die bijzondere dingen MSX2 Basic handboek. Alles over handboek. Een pil van een naslagwerk, mogelijk maken. MSX Truuks en tips MSX2 Basic, de grafische- en geluids­ waarin alles staat over MSX Basic, pro­ deel 1 en 2 staan er vol mee. mogelijkheden en de computer zelf. grammeren, de foutmeldingen, de Met 288 voorbeeldprogramma's. video display processor en de sound Professioneel werken met MSX DOS? generator. Wie serieus wil werken met een MSX Wilt u machinetaal leren? computer gebruikt een floppy disk en Een perfekte start is verzekerd met het Even gauw iets opzoeken over MSX? MSX DOS, het Microsoft Disk Operat­ MSX machinetaal handboek. Stap Het MSX Zakboekje bevat in zeer ing System. Maar MSX DOS roept vele voor stap wordt op duidelijke wijze kompakte vorm alles over MSX Basic, vragen op. Wat kun je emlee'? Hoe uitgelegd wat machinetaal is en hoe er de Z80 microprocessorgegevens, getal­ werkt het en hoe gebruikt men MSX mee te programmeren. Inklusief een stelsels en andere nuttige informatie. DOS bij het zelf schrijven van pro­ handige lijst van MSX ROM routines, gramma's') Dat staat allemaal in het hook-adressen en de Basic tokens. U zoekt handige programma's? MSX DOS handboek.

Schrijf zelf een boek of een commercieel softwareprogramma Er z/ïn professionals en hobbyisten die veel kennis bezitten over zaken die nog niet in boeken Zijn te vinden. Wij zijn op zoek naar dat soort mensen. Wanneer u tegen schrijven opziet, kunnen wij u helpen. Heus, in veel gevallen is het dankzij Stark- Texel mogelijk uw bijzondere kennis straks terug te vinden in een boek met uw naam erop. Ook wanneer u een goed programma heeft geschreven, kunnen wij dat op commerciële basis voor u uitbrengen. Aarzel niet en bel ons! Dat telefoontje kan de eerste stap betekenen naar een lucratieve toekomst. Telefoon: 02223 - 661.

Bel of schrijf voor een kompleet Ar uitgeverij STARK - TEXEL MSX uitgaven overzicht: ~ postbus 302 1794 ZG Oosterend tel 02223 - 661 Trots liet hij mij een drie-di­ 111 mensionale kubus op het beeldscherm zien en verze­ 11 I kerde me dat dit iets heel bij­ zonders was. Waarschijnlijk 111 heb ik hem vol medelijden aangekeken en in gedachten beterschap gewenst. Een I ilij stom kubusje op televisie! Waar een mens zich allemaal niet druk over kan maken. Wist ik veel.

Nu was het dan mijn beurt. Eerst de gebruiksaanwijzing maar eens geraadpleegd. Die begon niet alleen in het En­ gels, maar ook niet erg be­ moedigend. Op de eerste pa­ De gina stond namelijk: 'If in any unlikely events, any abn or­ malty is noticed with the com­ puter upon turning the po­ 3Q werswitch on, such as smoke, eerste / odd smelIs or noise, unplug the power supply at once'.

Slordig van de fabrikant om er geen Nederlandse handlei­ ding bij te leveren, maar later stallen in MSX is me verzekerd dat de meeste computers die in Nederland op de markt komen daar wel Alle begin is moeilijk en dat geldt zeker Voorzichtig maakte ik de over beschikken. Best een be­ doos open en plaatste het ap­ langrijk iets voor iemand die voor iemand die zijn of haar eerste paraat op tafel: mijn eigen het Engels niet machtig is. computer! Aan de ene kant Wat die rook en dat lawaai be­ schreden zet in de computerwereld. gaf dat een opgewonden ge­ treft, dat schijnt bij MSX­ De beginner voelt zich vaak eenzaam en voel; ik had immers een stuk computers wel mee te vallen. 'hypermoderne techniek' in Vergeleken bij de konkurren­ verloren in dit vreemde wereldje. De in­ huis gehaald. Aan de andere tie is het percentage MSX-ap­ kant toch dat gevoel van: tsja, para ten dat defekt de winkel gewijden mogen dan klaar staan met misschien had ik dat geld be­ verlaat nagenoeg nihil werd woord en daad, ze kunnen zich echter ter besteed aan iets dat on­ mij verzekerd. middellijk zijn nut kan bewij­ niet verplaatsen in de schoenen van de zen. Een typmachine of iets Eindelijk was dan het grote dergelijks? Maar goed, geda­ ogenblik aangebroken. Na­ aankomende computeraar. Dat blijkt ne zaken nemen geen keer: dat ik de televisie had inge­ ook uit bijvoorbeeld handleidingen, tijd­ op naar computerland! schakeld op het juiste kanaal en de computer aangesloten schriften en naslagwerken, uitzonderin­ Om te beginnen zag het ding had op de TV, schakelde ik er al heel wat beter uit dan de het apparaat aan. Het resul­ gen daargelaten. De meesten gaan uit eerste thuiscomputer die ik taat viel de eerste keer bar te­ ooit mocht aanschouwen. Zo gen. Ik kon weliswaar een van de veronderstelling dat men al over had een kennis me enige jaren tekst lezen: '28815 BYTES de nodige voorkennis beschikt en laten geleden al eens een kijkje FREE OK', maar het beeld achter de schermen gegeven. was ronduit slecht van kwali­ de beginner maar op eigen kracht door Zijn computer was werkelijk teit: een en al sneeuwen sto­ een 'thuis'-computer: het ge­ ring. Het heeft enige tijd ge­ de aanloopfase modderen. val besloeg een hele kamer! duurd voordat ik de oorzaak ontdekte: als computeren TV Ook een van onze lezers kreeg te maken Het bestond uit een ware cha­ op een en hetzelfde stopcon­ met die beginnersproblemen. Een paar os van schakelkast jes, snoer­ tact zijn aangesloten kan er tjes en wat al niet meer, dat storing optreden in de beeld­ van die probleempjes (ze bleken geen alles onder de noemer 'home­ en geluidskwaliteit. made'. De enige onderdelen van alle onoverkomelijk te zijn!) heeft hij die mij bekend voorkwamen Als eerste poging maar eens waren een ontluisterde televi­ even mijn naam ingetikt (een beschreven en het begon natuurlijk alle­ sie, een zwaar gehavende cas­ tikje ijdel misschien?) en op maal nadat hij een MSX-homecomputer setterecorder en iets wat op de RETURN-toets gedrukt. het toetsenbord van een Plotseling verscheen er veel had aangeschaft. schrijfmachine leek. meer tekst dan ik zelf had ge- •

produceerd: SYNTAX ER­ MO', een minuut of wat later rood hoofd voor de toonbank fouten aan jezelfte wijten. Zo ROR.? gevolgd door 'OK'. in de winkel stond. Telefo­ kom je jezelf wel tegen, dat 0, ja, dat is waar ook. Dat Om het Basic te bekijken nisch was hij plotseling niet te kan ik je verzekeren! ding begrijpt alleen wat je be­ moest ik eerst het programma bereiken, ik rook onraad! Nadat mijn computer naar doelt als je hem benadert met 'listen' zoals dat zo mooi heet. 'Oh, meneertje, die klacht behoren funktioneerde ben ik computertaal, MSX-Basic Met het commando LIST kun krijgen we wel vaker. Heeft u nog vaak laadproblemen te­ dus. je het eigenlijke programma alles goed aangesloten en de gengekomen, maar ik heb ze Eerst maar eens wat Basic be­ zien. Niet vergeten de return­ gebruiksaanwijzing goed ge­ altijd weten op te lossen. kijken, dus op het bijgelever­ toets in te drukken; hup! en lezen? Ja? merkwaardig, dan Ondertussen gaat het mij al de demonstratiebandje zou ja hoor, daar was dan dat moet u maar even terugko­ wat beter af in computerland. vast wel een en ander te vin­ veelbesproken Basic. Het zag men met uw recorder, want Door veel te lezen in boekjes den zijn. er zeer indrukwekkend uit. daar zal het wel aan schorten' . en tijdschriften (MSX-Com­ Zo las ik ergens het volgende: Dus ik weer op en neer naar puter Magazine) heb ik nu het Tegelijk met het aanschaffen 70 fOrxx=ro±8: NEEE huis, recorder gehaald en vakjargon al redelijk onder van de computer had ik ook gtRRR. Hmm, dat zou ik la­ aangesloten op de computer de knie gekregen en sta ik tij­ een cassetterecorder ge­ ter nog wel eens op mijn ge­ in de winkel. De man rom­ dens gesprekken niet meer kocht. Een monorecorder die mak bekijken tijdens het melde wat met het volume­ met de oren te klapperen. over een zogenaamde 'remo­ doorwerken van een boekje knopje van het recordertje en Verder gaat het programme­ te-contro!' beschikt. Daar­ over MSX-Basic. Het pro­ de zaak deed het naar beho­ ren me ook al aardig af en mee stuurt de computer als gramma duurde, na het intik­ ren. 'Ziet u wel? Niets aan het daar was het me uiteindelijk het ware de motor van de ken van het commando RUN handje! In het vervolg de ge­ allemaal om begonnen. Dat recorder tijdens het laden en en het (alweer) indrukken bruiksaanwijzing wat beter was uiteindelijk ook de oor­ saven van programma's. De van de return-toets, welge­ opvolgen hoor! Slordig, slor­ zaak van het feit dat ik een recorder sloot ik volgens de teld een kwart seconde. dig!' MSX-machine heb aange­ gebruiksaanwijzing aan. Prompt meldde de computer Hij heeft me vast nagekeken schaft. MSX-Basic is werke­ Bandje erin en op de 'PLA y'­ zich met 'SYNTAX ERROR met een wat vermoeide blik in lijk heel gebruiksvriendelijk! toets van de recorder ge­ in 10' en 'OK'. zijn ogen en me in gedachten Of ik er spijt van heb? Om de drukt. Nahet intikken van het Wat OK? Niks okee!! veel het beste toegewenst. Ach, dooie tlood niet! Het geeft BASIC-commando CLOAD geld betaald voor allerlei ap­ door schade en schande moet een heel bevredigend gevoel de RETURN van de compu­ paratuur waar niets van deug­ men wijs worden nietwaar? als ik mijn kennissen een door ter ingedrukt en warempel, de. Er zat maar een ding op, Over slordigheidjes gespro­ mij ontworpen drie-dimen­ de recorder begon te lopen. mijn computerboer bellen en ken, die moet men bij het sionale tekening laat zien! Enige ogenblikken later ver­ mijn beklag doen! computeren maar achterwe­ Ha! Die blik in hun ogen ken scheen er een boodschap op 'Oh, meneertje', was de reak­ ge laten. Als de apparatuur ik maar al te goed! het scherm: 'FOUND DE- tie toen ik eindelijk met een naar behoren werkt, zijn alle Jan Vader

Alles heeft zijn sterke en minder sterke kanten. Dat geldt voor PC's, dat geldt voor de gebruikers. Slechts een enkeling schijnt alles mee te hebben. De IBM com­ patible PC van AVT is zo'n enkeling die werkelijk alles mee heeft. Betrouwbaar, kwaliteit, service, garantie (6 maanden) en last but not least de prijs! Hoe je hem ook bekijkt de AVT-PC heeft geen zwakke kant. Een AVT-PC gebruiker heeft werkelijk alles mee!

Een uitgebreide folder inkl. BTW 3995.- is voorhanden. (zonder monitor, incl. MS DOS 3.10) OPTIES: 10 - 20 - 30 Mb harddisk + controller· Tapestreamer, binnenkort leverbaar • Kleurenmonitor medium resolution.

24 UUR SERVICE 24 uur service door geheel Nederland én 1 jaar garantie! Vraag offerte voor een service contract tegen een scherp tarief.

Ook groot in printers.

Importeur voor de Benelux: Regentesselaan 123, 2562 CW Den Haag Telefoon 070 - 465800. Telex 31649 avt nl Wie een Informatica­ opleiding wil volgen, kiest voor PBNA. PBNA heeft 'n Handige zakboekjes, boordevol nuttige informatie, onmisbaar uitgebreid assortiment en voor elke automatiserings· ruim 70 jaar ervaring op deskundige of gebruiker. onderwijsgebied. " Poly·automatlseringszakboekje, 1248 pag:s f 64,50. U kunt nu kiezen uit " Woordenboek automatisering, maar liefst 90 verschillen­ 960 pag:s f 64,50. de mogelijkheden op in­ formatica-gebied. Oplei­ dingen voor een beroep in OVERIGE STUDIE­ de automatisering (AMBI) MOGELIJKHEDEN en voor gebruikers. Mon­ OP INFORMATICA- deling of schriftelijk met praktijk- of examentrai­ GEBIED ning. Kies uit de hieronder Bedrijfsopleidingen en Seminars vermelde mogelijkheden over administratieve en dié opleiding die het best technische automatisering. Vraag gratis en vrijblijvend bij u past en vraag snel informatie aan of pak gewoon de informatie. telefoon 085·57 59 11. SCHRIFTELIJK MONDELING PAK GEWOON AMBI-MODULEN In 33 plaatsen in Nederland, dus bij u in de buurt. DE TELEFOON Trainingen met praktijkoefeningen op de computer. MET MONDELINGE 085- EXAMENTRAINING I . AMBI-MODULEN PERSONAL 575911 Opleidingen, afgestemd op de landstalige programma's op Basiskennis Informatica I en 11 'COMPUTER nieuwste exameneisen. Afsluiting cassettes) (I 1 I 2) met landelijk erkende AMBI· Programmeren in Basic . en. TRAININGEN Overdag, examens. Combinatiecursussen voor: Bestandsorganisatie en ·beheer t------j 's avonds en in het " Commodore 64/128 (B.1) Leer werken met uw PC: Basiskennis Informatica I en 11 " Atari 600 XU800 XU130 XT Programmeertaal Cobol (12) weekend (1.1 en 1.2) " Alle MSX.computers (o.a. Praktijkdiploma Cobolprogram· trainingen in Arnhem Bestandsorganisatie (BJ) Ph'l' S G Id t meur (1.1, 1.2, BJ en 12) en Zoetermeer. Gegevensbanken (B.2) IlpS, ony, 0 s ar, t----:::-:=-=:-:--:-::-=~---; " Inleiding PC'gebruik Basiskennis Programmeertalen Spectravideo) GEBRUIKERS-" MS/PC·DOS/ (T.l) " Philips P2000T OPLEIDINGEN Besturingssysteem Programmeertaal Cobol (12) I--"_S_ha_r..,.p""MZ"'7"'0.,...0"'/M""Z""8,,0"'0:--_-+=_-:--:---:- ____-i " DisplaywritelTekstverwerklng Fortran 77 (14) Computerkunde en " dBase lil/database Programmeertaal Pascal (15) Informatieleer " Lotus l,2,3/Spreadsheet Programmeertaal Basic (16, Basiskennis Tekstverwerking KONINKLIJKE PBNA in ontwikkeling) I-:-:-.....,.,.--~....,-.,...,....----jInformatica voor technici, ge· Inleiding Computerboekhouden Velperbuitensingel 6, Basiskennis Wiskunde (WO.) bruik van de computer en toe· Voortgezet Computer· 6828 CT Arnhem Wiskunde en Statistiek I en 11 passingen in de technische vak· boekhouden (W1 en W3) richtingen én cursussen op het Organisatie en Informatie· gebied van computertechniek. Informatica is één van de vele verzorging (SJ) Onder andere de volgende titels: richtingen waarin PB NA opleidt. r.------~ Invoer· en uitvoerverzorging, " Informatica voor Technici Op het cursusprogramma staan INFORMATIEBON Datatransmissie (S.2) " CAD·technieken ook Techniek, Administratie, Stuurt u mij vrijblijvend meer informatie over: ____ _ Systeemonderzoek (S.3) " Technicus en Microcomputer Economie, MAVO, HAVO, VWO, Informatiesystemen (S.4) " Flexibele Produktie· MEAO, Handel, Talen. Méér weten? Vul dan de bon in j------'------i automatisering Naam: GEBRUIKERS- "Industriële Robots of pak de telefoon. OPLEIDINGEN "Digitale Besturingen Straat: " PLC'programmeren f-c-o-m-p-ut-e-rg-e-br-u-ik-in-d-e-----i " Methodisch Ontwerpen Postcode: Administratie " Automatisering in de I 3940 Basiskennis Datacommunicatie Procesindustrie voor de Kantoorautomati· " Middelbare Opleiding Plaats: seringsgebruiker. Informaticatechniek Voor wat betreft zijn schriftelijk onderwijs activiteiten IS PBNA erkend door de MinISter van Onderwijs en Wetenschappen bij beschikking van 11 november 1975, kenmerk LMBO/SFQ·302.644. Voor wie zelf wil leren program· Opsturen in open envelop .11. Koninklijke meren op een microcomputer: (d t I) Basic met praktijktraining ~g~in~~iJe~sP~~: naar PBNA Pascal met praktijktraining Antwoordnummer 1500, Logo (in ontwikkeling) 6800 WC Arnhem. L..-______...J-- ______-'- ______--',L- ______- _ - .J

. .t. . ·'t· . n r AACKOSOFT INTERNATIONAL B.v. POSTBUS 3111 2301 DC LEIDEN TEL.: 071-412121 11111 PRINT 128 1111 PRINT "TEKENSET GEINVERl'EERD" 92 1211 PRINT 132 13(1 INPUT "TIK STRING IN"; A$ 161 KORTEN 1411 FOR N=1 TO LEN(A$) 167 1511 PRINTCHR$(128+ASC(MID$(A$,N,1» ) ; 215 1611 NEXT N 5 1711 PRINT 142 KRACHTIG 18(1 GOTO 1211 34

De truuk is doodsimpel; we lezen met behulp van VPOKE de gewenste tekenpatronen uit VRAM, om ze daarna (binair ge­ Een vraag die we regelmatig horen is om zien) met XOR 255 om te draaien. Alle nullen worden enen naast onze grote programma's, ook wat en vice-versa. Daarna maken we onie inverse set aan, door kleine, snel in te tikken programmaatjes dan de omgedraaide bytes weer terug te VPOKEn, maar dan wel 1024 plaatsen verderop. te publiceren. Aan dat verzoek voldoen Daardoor worden alle tekens met een CHR$-waarde boven de we natuurlijk graag. 127 vervangen door een inverse variant van het teken met de CHR$-waarde die 128 lager is. Het proces wordt bovendien zichtbaar gemaakt op het scherm, doordat eerst de gehele te­ Het schrijven van dergelijke kleine programma's is een kunst kenset op het scherm gezet was. op zich. Het is de bedoeling om met zo min mogelijk program­ om een tekst, die daarna in geinverteerde tekens gePRINT ma, een zo groot mogelijk effekt te bereiken. MSX-Basic, met wordt. Dat gebeurt in de regels 130 .. 160, die meteen een voor­ alle grafische- en geluidsmogelij kheden, leent zich daar uitste­ beeld geven hoe men de geinverteerde tekenset zou kunnen kend voor. Het toppunt van korte programma's zijn de zoge­ gebruiken. naamde one-liners, programma's die slechts een regelnummer Het hier afgedrukt programma doet het alleen op scherm 0, hebben. Ook die zijn in MSX-Basic naar verhouding simpel, maar dat laat zich simpel aanpassen. Door in regel 20 het daar die ene regel 255 tekens lang magzijn. Veel andere home­ schermnummer te wijzigen, en het getal 2 achter de beide BA­ computers staan slechts 80 tekens toe! SE-funkties te veranderen in: 2 plus schermnummer maal 0 Als u iets voor deze rubriek wilt inzenden, graag. Er zijn wel­ is deze truuk voor alle MSXl schermen bruikbaar. iswaar geen prijzen te winnen (we kunnen per slot van reke­ Als u de normale tekenset weer terug wilt gaat dat het snelste ning niet bezig blijven), maar de eer om uw naam vermeld te door een SCREEN-opdracht te geven, waarbij de tekenpatro­ zien is ook wat waard. nen weer uit ROM worden geladen.

Inverse tekens Kleurriik

Soms bieden wij van MCM wel heel snelle service. Zoals in dit Van A. B10msma ontvingen we een fraai stukje magie. Pro­ geval. De dag voor deze rubriek op de pers moest hadden we beert u maar eens: namelijk ons telefonisch vragenuurtje, waarbij een lezer ons vroeg ofMSX niet een inverse tekenset kon krijgen, een teken­ set dus waarbij...de cijfers, letters en andere tekens als een soort 111 I Kleurrijke oneliner 211 I ingezonden door A. Blomsma, Scho negatief verschijnen. Voor de technisch ingestelden, de voor­ onrewoerd en achtergrondkleur worden dan verwisseld. 11111 SCREEN1:VDP(I1)=VDP(I1)OR2:VDP(1)=V Onze lezer had dat op een Commodore gezien en vond het wel DP( 1 )ANDliHEF :VDP( 3 )=&HFF:VDP( 4 )=11: FOR een fraai effekt. Nu bereikt Commodore dat effekt door de I=8192TO'4335STEP8:D=INT(RND(1)*14)+1 halve tekenset eraan op te offeren, waarbij ieder van de 128 8:FORE=11107:VPOKE(I+E),D:NEXTE,I 57 tekens ook als 'revers' teken in de tekenset gedefinieerd is. Dat is nog niet eens zo'n slecht idee, dus besloot een van onze redak­ tieleden er naar aanleiding van die vraag eens mee te gaan spe­ Fraai, niet? Wij althans hebben ons eens verbaasd op het hoofd len. gekrabd, terwijl we ons afvroegen hoe dit in vredesnaam ge­ Dat leidde nog dezelfde avond tot het bijgaande program­ daan werd. maatje, hetgeen we dan ook maar meteen publiceren. Super­ Gelukkig bleek dat iets minder ingewikkeld dan we even dach­ snelle service van uw lijfblad! ten, hetgeen we aan de hand van de volgende Iisting, waarin de one-liner uitgesplitst is, zullen uitleggen.

111 I INVERSE TEKENS $I 211 SCREENI1 34 111 I Kleurrijke oneliner 11 3Jl FOR N=11 TO 255 173 15 I uitgesplitst 11 411 IF N<32 THEN PRINT CHR$ ( 1 ) CHR$ (N+6 211 I ingezonden door A. Blomsma, Sdl.O 4) ; :GOTO 611 213 onrewoerd 11 5(1 PRINT CHR$(N); 54 11111 SCREEN 1 93 6(1 NEXT N 161 1111 VDP(I1)=VDP(I1) OR 2: VDP(1)=VDP(1) 711 FOR N=BASE(2) TO BASE(2)+11116 158 AND &HEF: VDP(3)=&HFF: VDP(4)=11 226 811 VPOKEN+11124,VPEEK(N)XOR255 154 1211 FOR 1=8192 TO 14335 STEP 8 227 911 NEXT N 164 1311 D=INT(RND(1)*14)+18 154 14{1 FOR E=!1 TO 7 1116 , 15ll VPOKE (I+E) ,D 231 1{l , Lichtkrant 16!1 NEXT E 83 2{l betere manier 17!1 NEXT I 213 3{l , ingezonden door: Rien van Doorn, Krommenie 4!1 A$=SPACE$( 28 )+"Lees MSX Computer M In regel 110 wordt behoorlijk gegoocheld met het VDP kom­ agazine! " 148 mando, het kommando waarmee we vanuit Basic rechtstreeks 5{l COLOR ,1,1 135 de kontrole-registers van de video-chip kunnen instellen. Het 6{l SCREEN 1 161 zou echter te ver voeren om precies uit te leggen wat hier ge­ 7fJ KEY OFF 28 beurt. (Zou de geachte inzender - of iemand anders - ons eens 8{1 FOR 0=2 TO 15 218 9{l COLOR C een briefje met een korte doch vooral duidelijke uitleg willen 179 1{l{l FOR L=1 TO LEN(A$) 95 zenden? Bij voorbaat hartelijk dank.) 11{1 LOCATE {l,1{1 1116 Hoe dan ook, er wordt hier gekozen voor een officieel niet 12{l PRINT MID$(A$,L,29) 146 beschikbare vorm van scherm 1, waarin we opeens wel meer 13{1 FOR Tc1 TO 5{l 1!1 kleuren op een schermregel mogen gebruiken. Daarna worden 14!1 NEXT T 15 deze kleuren, voor zover we het hebben kunnen nagaan, in de 15{l NEXT L 165 regels 120 tot en met 170 random ingevuld. 16!1 NEXT C 151 17 {l GOTO 8{l 16 Maar onze beste inzender, A. Blomsma, maakt het nog gorti­ ger. In MeM nummer 5 hebben we een letter-editor gepubli­ ceerd, waarmee een zelf gedefinieerde tekenset zowel op disk of op cassette kon worden weggeschreven. Stel dat u een be­ Het eerste programmaatje vertoonde inderdaad het euvel dat standje met zo'n tekenset klaar heeft staan onder de naam leU, de tekst niet netjes helemaal van rechts naar links over het dan kan dat in de nu volgende variant worden bijgeladen. scherm liep, iets wat in deze versie keurig opgelost is. Wie de snelheid eens wilt varieren kan dat doen door de vertra­ 1{1 , Kleurrijke oneliner !1 gingsteller in regel 130 aan te passen. 15 ' rret tweede tekenset {1 2!1 ' ingezonden door A. Blomsma, Scho Natuurlijk kon de programmaredaktie er niet vanaf blijven met onrewoerd !1 zijn vingers; vandaar ook dat u hieronder een one-liner versie 1{l{l SCREEN 1 93 aantreft: 11fJ VDP({l)=VDP({l) OR 2: VDP(1)=VDP(1) AND &HEF: VDP(3)=&HFF: VDP(4)=2 1{l8 12{l FOR I=B192 TO 14335 STEP 8 227 1!1 ' Lichtkrant !1 13{l D=INT (RND( 1) * 14)+ 18 154 2{l , betere manier, als one-liner !1 14!1 FOR E={l TO 7 10'6 311 ' ingezonden door: Rien van Doorn, 15{l VPOKE (I+E),D 231 Kromme nie !1 16!1 NEXT E 83 411 A$=SPACE$(28)+"Lees MSX Computer M 17!1 NEXT I 213 agazine! ": COLOR ,1,1: SCREEN 1: KE 2!1!1 OPEN "let 1" FOR INPUT AS # 1 115 Y OFF: FOR A=!1 TO 1: A=A-1: FOR 0=2 T 2111 FOR 1=4352 TO 6136 98 o 15: COLOR C: FOR L= 1 TO IEN ( A$ ): LO 22!1 INPUT #1,D 252 CATE 11,1!1: PRINT MID$(A$,L,29): FOR T 23!1 VPOKE I,D 39 =1 TO 5{1: NEXT T,L,C,A 39 24!1 NEXT I 2{l8 25{l CLOSE #1 254 Daarbij hebben we een aardige truuk gebruikt, om de GOTO in regel 170 van het oorspronkelijke programma te simuleren. Behalve dat er een aantal regel bijgekomen zijn is ook regels Op de derde afgedrukte regel van programmaregel 40 is een 110 gewijzigd, VDP( 4) wordt nu op 2 gezet. extra FOR ingevoegd, namelijk FOR A=O TO 1. In principe Als u nu goed oplet zult u zien dat bovenaan het scherm de zou dit slechts een enkele herhaling opleveren en dus nutteloos gewone tekenset gebruikt wordt, maar dat de onderste regels zij n, ware het niet dat we onmiddellij k na die FO R de variabele van het beeld juist de net ingeladen patronen laat zien. Kortom. A met 1 verlagen. Dat houdt in dat A nooit de waarde 1 zal als u een bepaald teken naar het scherm PRINT, dan hangt hebben als het programma het NEXT A kommando bereikt, hoe het er uitziet er vanaf waar het op het scherm staat. Bij het waardoor in feite een soort 'GOTO' binnen een enkele regel aanschouwen van deze truuk hebben we besloten voorlopig bereikt is! geen slimme opmerkingen over de VDP meer te plaatsen. We gaan eerst even iets bijleren .....

Educatieve groep zoekt Nogmaals: Lichtkrant free-lance MSX-programmeurs.

In nummer 5 alweer stond een K&Ktje van A.M. Mol, een soort advertentie die wat ons betreft in iedere MSX computer Vraag inlichtingen, standaard ingebouwd mocht worden. Het toonde op een aardi­ uitsluitend per briefkaart, aan: ge en speelse wijze een reklametekst voor ons blad op het scherm. s. Kruijer, Postbus 515, Lezer Rien van Doorn heeft daarop ingehaakt. en ons een ver­ 7300 AM Apeldoorn beterde versie toegezonden. - _.: - .:= '7•. == =. :::::::: : F500P t:J:Io D i . .. I 11 .

I I I I I I I I I , I I I I I I ' I I I \ ~ Compromisloze kwali Ook Sony is met een MSX2 computer uitgekomen. En wat voor eentje! Een stuk duurder weliswaar dan Philips die we vorige maand voor u getest hebben, maar het is dan ook een andere machine. We hadden de HitSit HB-F500P al een paar maanden op de redaktie staan, in de vorm van een pre-pro­ duction model. In die tijd hebben we deze machine grondig leren kennen en waarderen. Qua uiterlijk en uitvoering is het een computer die z'n hogere prijs meer dan waard is.

Overigens is inmiddels we! gegaan bij het uitbrengen van oplossing ruimte, de monitor meteen op de goede kijk­ duidelijk dat de produktie hun eerste MSX-2 computer. kan op de console geplaatst hoogte. versie qua techniek totaal worden en staat daardoor Het toetsenbord is licht, verschillend is aan de door Vormgeving ons geteste versie. Van buiten zien de computers er wel vrij De HB-F500P oogt uiterst gelijk uit. Maar aan de bin­ professioneel. Er is gekozen nenzijde bleek alles, behalve voor een althans voor MSX­ de voeding, gewijzigd te zijn . computers ongebruikelijke Zo waren alle printen hele­ opzet: de machine bestaat uit maal opnieuw ontworpen. een los toetsenbord en een console waarin de elektroni­ Ook de op de proef-serie ma­ ka is ondergebracht. chine nog aanwezige SCART-plug was verdwe­ Toetsenbord en console wor­ nen, daarvoor in de plaats was den met een soepele kabel nu een achtpolige DIN-con­ met elkaar verbonden, waar­ nector gekomen. door er veel meer bewegings­ Blijkbaar zijn de heren van vrijheid op de werktafel ont­ Sony niet over een nacht ijs staat. Bovendien wint deze •

slechts iets meer dan een kilo, sen per rij is aangepast. Bo­ aansluitingen zijn op de ach­ De nOK opslag-kapaciteit zodat het verplaatsen ervan vendien bezit dit uiterst dun­ terzijde aangebracht. lijkt ons ruimschoots vol­ (of even balanceren op een ne (gemiddeld 2 centimeter) Bij de joystick-aansluitingen doende voor zelfs de meest in­ stapel papieren) geen proble­ toetsenbord een tweetal vinden we overigens een gewikkelde toepassingen. De men oplevert. pootjes aan de achterzijde doordacht detail, om te voor­ connector aan de achterzijde Het toetsenbord bleek zeer waarmee het geheel desge­ komen dat er per ongeluk voor een B-drive wijst erop prettig in het gebruik. De wenst schuin te zetten is. Al kortsluiting zou kunnen ont­ dat deze kapaciteit in de toe­ kwaliteit is zonder meer ver­ met al is het een zeer prettig staan zijn ze met dekseltjes komst nog wel eens verdub­ gelijkbaar met toetsenborden werkend toetsenbord, dat afgesloten. Het is alleen wel beld zou kunnen worden. In zoals die met de echte profes­ een fraaie vormgeving paart zaak om deze klem-dekseltjes het instruktie-boekje is er sionele Personal Computers aan een werkelijk doordacht niet zoek te maken als ze afge­ sprake van een HBD-30W B­ worden meegeleverd. Op de ontwerp. nomen worden. drive, die echter nog niet le­ verbaar is. Hoewel er in datzelfde in­ SONY struktie-boekje een waar­ schuwing stond dat een via de MSX-slot aangesloten drive niet goed zou werken konden we het niet laten om dat toch even uit te proberen. Via de achterslot hebben we een Phi­ Iips VY-OOlO en VY-OOll kombinatie aangesloten. Voor zover we hebben kun­ nen vaststellen werkte alles feilloos, we hadden de be­ schikking over een A-drive van nOK en een C- en D-dri­ ve van ieder 360K. Zowel in MSX-Basic als onder MSX­ DOS leek alles feilloos te MSX-markt hebben we tot Er worden stickertjes meege­ De diskdrive is een speciaal funktioneren. nog toe een dergelijke com­ leverd met daarop de speciale geval, het is een 3 1/2 inch Met de HB-F500P wordt een promis-loze kwaliteit niet toets-symbolen. Wie alle double-sided drive met een MSX-DOS systeemschijf aangetroffen. Ook van het bij toets-mogelijkheden wilt totale kapaciteit van wel no meegeleverd, iets wat serieu­ de Sony MSX-l machines nog kunnen overzien kan deze Kilobytes. Dat 'double-sided' ze gebruikers veel plezier zal wel eens optredende euvel, alsnog aanbrengen; het toet­ houdt in dat men zowel aan doen. Bij het kopieren van waarbij een toets-aanslag senbord zelf toont alleen de de boven als aan de onderzij­ bestanden - vooral als er niet- of traag 'doorkomt', was normale tekens. de een lees/schrijfkop heeft slechts de ingebouwde A-dri­ bij deze machine niets meer geplaatst, waardoor het op­ ve ter beschikking ~taat - is te merken. De console, de eigenlijke slagvermogen verdubbeld is. MSX-DOS erg prettig in het Het aantal toetsen is ronduit computer, is ook al fraai te Toch levert dat geen echte gebruik. respektabel, in totaal zijn er noemen. De metalen kast compatibiliteits-problemen Eigenlijk hebben we maar 90toetsenopdit41 bij 18cen­ meet 36 bij 33 centimeter, bij op met de voor MSX tot nog een enkel kritiek-puntje op timeter metende toetsen­ een hoogte van 8 centimeter. toe gebruikelijke single-sided de diskdrive; de sleuf is name­ bord. Naast de MSX stan­ De kleuren zijn gelijk aan die 3.5 inch drives. Bij het for­ lijk niet afgesloten als er geen daard-toetsen is het toetsen­ van het toetsenbord, beige en matteren van een diskette op diskette inzit. Dat had wat bord uitgebreid met een kom­ creme. De kast is overigens de HB-F500P kan men name­ ons betreft wel gemogen, zo'n pleet numeriek eiland, waar­ stevig genoeg om er ook zwa­ lijk kiezen of de disk enkel- of eenvoudig klepje. Diskdrives bij ook de rekenkundige be­ re monitoren op te plaatsen. dubbelzijdig geformatteerd zijn nu eenmaal gevoelig voor werkingstoetsen nogmaals Het gewicht van die stevige wordt. Zo'n enkelzijdig ge­ vuil en stof. herhaald zijn. kast mag er dan ook zijn; formatteerde diskette heeft Alle letter-, cijfer- en leeste­ meer dan 6 kilo. dan weliswaar slechts 360 Double-sided diskettes ken-toetsen zijn ivoorwit, de In die kast vinden we een vol­ Kbytes opslagruimte, maar verdere toetsen zijn in een ledige MSX-2 computer, kan wel zonder enig pro­ Om gebruik te kunnen maken beige tint uitgevoerd. De kompleet met 3,5 inch disk­ bleem met een enkelzijdige van de dubbele kapaciteit van funktie- en andere speciale drive, drie MSX uitbreidings­ drive worden gelezen of be­ de ingebouwde diskdrive toetsen (home, ins, del en slots, twee joystick-poorten, schreven. Op die manier kun­ heeft men natuurlijk double­ stop) bevinden zich in een printerpoort, RGB-uitgang, nen de diskettes van de HB­ sided diskettes nodig. Die tweetal groepen boven het ei­ audio/video uitgang, casset­ F500P worden uitgewisseld zijn echter vrij kostbaar, ver­ genlijke toetsenbord en bezit­ te-poort, aansluiting voor een met bijvoorbeeld de Philips geleken met single-sided ex­ ten een rechthoekige, wat tweede diskdrive, reset-toets diskdrives of de in de Spectra­ emplaren. grotere vorm. en aan/uit-knop. De daarbij video X'PRESS ingebouwde In de praktijk is het echter zo De slag van de toetsen be­ gekozen opstelling maakt ma­ drive. dat diskettes in eerste instan­ draagt zo'n 4 millimeter, met ximaal gebruik van de moge­ Als er een reeds geformat­ tie als dubbelzijdig worden een heel duidelijk klikje aan lijkheden die zo'n console­ teerde schijf in de HB-F500P geproduceerd. Daarna pas het einde van het trajekt. Ook opstelling biedt. Zo vinden drive gestoken wordt zal de worden ze getest en ingedeeld zonder de MSX key-c\ick is we aan de voorzijde behalve machine automatisch vast­ in de kategorie enkel- of dub­ het heel duidelijk of een toets de diskdrive, de joystick-in­ stellen welk formaat - enkel­ belzijdig. Het is dus heel wel al dan niet ingedrukt is. De terfaces, de reset- en de po­ of dubbelzijdig - deze diskette mogelijk om een als single-si­ opstelling is wat 'uitgehold', werknop ook nog twèe van de heeft en vervolgens dat for­ ded gekochte diskette dou­ waarbij de helling van de toet- drie MSX-slots. Alle andere maat aanhouden. ble-sided te formatteren en te =

COMPUTER MAGAZINE

gebruiken. Echter, de kans vinden zich in slot 0-2 terwijl bleek toen we er even kontakt tal dikke Nederlands-talige op disk-fouten wordt daarbij de overige 32K, de pagina's 2 over opnamen. MT-Base be­ boeken wordt MSX-2 Basic wel groter, die tweede kant en 3, in slot 0-0 zitten. Datkan zitters kunnen desgewenst te­ uit de doeken gedaan. Daar­ wordt natuurlijk niet gega­ allerlei ongewenste gevolgen gen een vergoeding hun cart­ bij gaat het eerste deel uit van randeerd door de fabrikant. hebben voor spellen en/of ridge omruilen tegen de de absolute beginner, die nog Haal deze truuk dus niet uit machinetaal-programma's. nieuwste versie, waarmee het nooit met computers te ma­ met diskettes waar vitale in­ Als de programmering niet euvel dan verholpen is. ken gehad heeft, terwijl het formatie opgezet zal worden. strikt volgens de MSX-stan­ AI met al zijn we benieuwd tweede deel in een wat hoger daard is gedaan, dan kan het welke software-huizen nu tempo de specifieke eigen­ Diskdrive afkoppelen gebeuren dat zo'n program­ weer door de mand zullen val­ schappen van MSX-2 behan­ ma verwacht dat alle RAM len wat betreft het zich niet delt. Bepaalde spelletjes - en ook zich in een enkel slot bevindt. houden aan de MSX-stan­ andere cassette-programma's Zo bleek de aller-eerste ver­ daard eisen. We houden u op Konklusie - geven problemen als er een sie van MT-BASE zich te de hoogte. diskdrive aangesloten is. melden met slechts 32K ge­ Een hele sterke extra van De kombinatie van los toet­ Daar kunnen meerdere rede­ heugen om gegevens in op te MSX-2 is de RAM-disk (zie senbord en console oogt - en nen voor zijn, zo kan het een slaan. Bij latere versies van voor een volledige beschrij­ werkt - uiterst prettig. Het kopieer-beveiliging van de fa­ dit programma gaat het ech­ ving elders in dit nummer) toetsenbord is van ongekende brikant zijn of een kwestie ter wel goed. Bij Micro-Tech­ waarmee nu eindelijk de on­ klasse. van geheugen-gebrek. Het nology was men al op de derste 32K RAM ook vanuit Het systeem is volledig uitge­ disk-systeem neemt namelijk hoogte van dit probleem, zo Basic nuttig te gebruiken is. bouwd, met nog een paar aar­ wat extra RAM in beslag, wat dige extra's zoals de dubbele sommige programma's zelf kapaciteit van de diskdrive en nodig hebben. de drie MSX-slots. In zo'n geval kan de diskdrive worden afgekoppeld door tij­ De meegeleverde dokumen­ dens het aanzetten van de ma­ tatie is meer dan voldoende, chine de SHIFT-toets inge­ het feit dat ook Sony nu een drukt te houden. Alle disk­ MSX-DOS systeemschijf bevelen zijn dan echter uitge­ meeverpakt een pluspunt. schakeld. Met de aansluit-kabels is men Aansluitingen Wie geen monitor bezit - of echter wat gierig geworden. Geheugen een televisie met aparte au­ We vonden alleen een (an­ Wat betreft aansluitingen dio- en video ingangen - kan ders wat lastig verkrijgbare) De HB-F500P is volledig uit­ wordt het volgens ons tijd dat het ook wel vergeten, aanslui- DIN-SCART kabel in de gebouwd wat geheugen be­ ook deze dwingend worden . ten aan de antenne-ingang is doos, in tegenstelling tot treft. Naast 64K ROM - 48K voorgeschreven in de MSX­ niet zonder een extra RF-mo­ waaraan we gewend zijn ge­ MSX-2 Basic en 16K Disk­ standaard. Want hoewel de dulator mogelijk. Dat laatste raakt bij MSX-computers. Basic - vinden we 192K Sony HB-F500P zeker niet te vinden we echter niet zo 'n be­ RAM. weinig aansluitingen telt zijn zwaar, gezien de 80-koloms Natuurlijk ontkomen we er Daarvan zijn 128K in gebruik we er toch niet helemaal te­ mogelijkheid van de HB­ niet aan om de HB-F500P te voor de sublieme video-mo­ vreden over. F500P zal een normale televi­ vergelijken met de Philips gelijkheden en slechts 64K Zo blijkt het mogelijk te zijn sie in feite toch al niet te ge­ VG8230 (Zie test elders in het voor de programma's. Basic om de pluggen voor de casset­ bruiken zijn. De beeldkwali­ vorige nummer). Het eerste moet het met nog minder stel­ te-interface en de RGB-uit­ teit wordt dan te slecht. wat dan opvalt is de prijsstel­ len, slechts 23631 bytes. Ge­ gang te verwisselen, de ingan­ ling. De Sony zal zo tegen de noeg weliswaar voor de mees­ gen zijn gelijk. Dergelijke Wat ons wel uitstekend bevalt f. 2500,- moeten gaan kos­ te toepassingen, maar toch verwisselingen kunnen fataal is het drietal MSX-slots. ten, de Philips f. 1949,-. Een een wat mager getal naast de zijn voor de kwetsbare elek­ Twee aan de voorzijde, keu­ op het eerste gezicht fors totale hoeveelheid ROM- en tronika. rig afgesloten met klepjes pri j sverschil. RAM-geheugen van 256K. I Bovendien vragen we ons af (die echter geen extra beveili­ Toch liikt dit prijsverschil Bovendien is de indeling van waarom er bij de RGB-aan­ ging kennen in de vorm van groter dan het in feite is. Als het geheugen over de slots ge­ sluiting voor een acht-polige een schakelaartje) en eentje we denken aan de dubbele ka­ wijzigd, vergeleken met DIN-plug gekozen is in plaats op de achterkant. Zo kan men paciteit van de drive, het ex­ MSX-l. Bij de MSX-1 machi­ van de zoveel meer voor de alle gewenste aansluitingen tra MSX-slot en de nu een­ nes was het nog allemaal ta­ hand liggende SCART-aan­ maken, bijvoorbeeld een maal kostbaarder uitvoering melijk eenvoudig, maar om sluiting. Weliswaar wordt er standaard cartridge zoals met het losse toetsenbord de macht aan RAM en ROM een aansluit-kabel DIN­ MT-Viditel achterin en de kunnen we de Sony niet echt in een MSX-2 kwijt te raken SCART meegeleverd, maar eventuele spelletjes en ande­ duur noemen in vergelijking heeft men slots moeten ex­ toch. De audio- en (PAL)vi­ re zaken voor, waar ze mak­ met Philips. panderen. deo-uitgang is ook al wat on­ kelijk te verwisselen zijn. Beide zijn uitstekende com­ Bij MSX-1 machines kwam gebruikelijk. Waarom hier puters, ieder met hun eigen dat niet voor, tenzij met be­ opeens een zespolige DIN­ ontwerp-filosofie. hulp van bijvoorbeeld de aansluiting wordt gebruikt in Dokumentatie Gemiddelde winkelprijs ca. ECC slotexpander. De 64K plaats van de bij MSX-com­ f 2500,- RAM bevindt zich bij een puters veel gebruikelijker Hoewel we de uiteindelijk MSX-1 altijd in een enkele tulp-stekkertjes is ons een mee te leveren handboeken Importeur: primaire slot. raadsel. Die zespolige DIN­ niet onder ogen gehad heb­ Bij de Sony HB-F500P echter plug is weliswaar heel gewoon ben kon Sony ons wel al een Brandsteder Electronics bv vinden we de 64K RAM ver­ op de betere televisies, maar kopie van de tekst ervan ter ] an van Gentstraat 119 deeld over twee secondaire computer-monitoren werken beschikking stellen. Het ziet 1171 GK Badhoevedorp slots. De pagina's 0 en 1 be- bijna altijd met tulp-stekkers. er uitstekend uit. In een twee- tel: 02968-81911 ~ PHILIPS MSX THUISCOMPUTERSYSTEEM. MET DE NIEUWE WERELDSTANDAARD. •

U, die oVé,een.MSX .. h0:rn.e():OR1;puter ties.chikt U, d'ie alle m09éUjkhèden vart dieq'ilmpute, ~iI~ontdekken U, die zelf in MSX-BA$ICwnt.prolif,.inmeren. .. \

aag U uit zelf te ontdekken wat u met de NTI-cursus BASIC voor MSX-homecomputers" kunt bereiken. De leerzame, boeiende NTI-cursus maakt u helemaal vertrouwd met de MSX­ wereldstandaard . Als u de onder­ staande bon invult en opstuurt, brengt de postbode u binnenkort alle inlichtingen.' Gratis en vrijblijvend. VIÎUBll~VEND " ~, ,,\ <" '~ ~,,' ,\i ,,'" , ~ , o~1)~,gernaar tiet. NTL '~*qfmIlÛêp~~ ~st ttiul$ •.

Geen speciale vooropleiding U kunt gewoon thuisblijven U krijgt een eigen leraar Om met het NTI de diepste MSX-homecomputer­ u volgt de boeiende lessen thuis, dus in uw eigen ver­ Vanaf de eerste les krijgt u hulp van een bevoegde en geheimen te ontdekken, hebt u geen speciale voor­ trouwde omgeving. U oefent op uw eigen MSX­ zeer deskundige leraar. Hij kijkt uw huiswerk na, geeft opleiding nodig. Evenmin hoeft u al ietsvancomputers homecomputer, in uw eigen tempo en op de tijdstip­ u goede raad en beantwoordt uw vragen. Hij past zich en programmeren af te weten. U leert stap-voor-stap. pen die u het best passen. Zo leert u op een plezierige aan bij uw leeftijd, aanleg en ontwikkeling. Dat is een Alle voorbeelden worden meteen in oefeningen ge­ manier de MSX-homecomputer volledig naar uw hele steun in de rug! bruikt. hand zetten.

't Gaat sneller via de GRATIS-PAKKET­ LIJN: Knipt u liever TIJDENS KANTOORUREN niet in dit 01650-60.120 mooie tijd­ VAN 17.00TOT22.00 UUR EN IN HET WEEKEND schrift? P. Schootstra 05615-23.04 Vraag uw informatie­ pakket dan liever per J.C. Mol 02510-11.900 telefoon, of schrijf de J. Kaptein 078-15.60.01 bon over op een briefje of briefkaart.

y r.------• Gratis Kennismakings-Bon

Aan het Nederlands Talen Instituut

JA, stuur mij gratis en vrijblijvend van de cursus BASIC voor MSX-homecompu­ ters het uitvoerige informatie-pakket met kennismakings-Ies. 420 Ik heb geen enkele verplichting. Ik mag het pakket houden. Geen bezoek aan huis. o Dhr. 0 Mevr. C Mej. IZó x: aankruisena.u.b.! Eén blokletter per streepJe:

I I I I ! I I I I I I I I I I I I Voorletter: LJ

I I I I I I I I I I I ! I ! I ! ! Nr.:! ! ! I I

NEDERLANDS TALEN INSTITUUT IR 8570 Lid van de officiële MSX- Werkgroep Nederland.

Rechtzaad • 4703 RC Roosendaal Plaats: L I ! I ! I I ! I ! I I I I ! ! I ! I Telefoon 018&0-80.120 Het pakket is gratis voor iedereen van 16 jaar of ouder.

; - EN het tweede bit waar zijn taat af. Naar aanleiding van (1 AND 1 is 1), anders onwaar dit antwoord 'onthoudt' de (0 AND 0, 1 AND 9 en 0 microprocessor bepaalde ei­ AND 1 zijn 0). OR is waar als genschappen ervan, bijvoor­ het eerste OF het tweede bit beeld of het nul was, of nega­ waar is, of allebei: 1 OR 1, 1 tief. Dit onthouden gebeurt OR 0 en 0 OR 1 leveren 1; 0 met een vlag. Een vlag is ei­ OR 0 is O. XOR (spreek uit: genlijk gewoon een bit: als exc\usive or) is alleen waar als dat 1 is noemt men de vlag ge­ slechts één van beide bits set en anders gereset. Spe­ waar is. 1 XOR 0 is 1 en 0 ciaal voor deze vlaggen kent DEEL 2 XOR 1 is 1; 1 XOR 1 en 0 de Z80 een vlagregister: het XOR 0 zijn beide O. CPL F-register. In dit register wor­ (spreek uit: complement (te­ den de zes vlaggen die de Z80 genovergestelde) tenslotte kent bijgehouden. (In feite is werkt maar op 1 bit en keert het vlagregister net als alle an­ dat om: CPL 1 is 0 en CPL 0 dere een 8-bits register, al­ MEER ML-INSTRUKTIES is 1. Deze operatie is op te vat­ leen worden twee bits ervan ten als NOT: niet waar is on­ niet gebruikt). De 2e vlag bij­ Om het voorbeeldprogramma in ML uit de vori­ waar en niet onwaar is waar. voorbeeld (van zero, nul) ge aflevering (ML01) helemaal te begrijpen wordt geset als het laatste re­ moeten we eerst een aantal nieuwe instrukties Alle vier de operaties werken sultaat precies 0 opleverde; anders wordt hij gereset. Het onder de loep nemen. op het A-register (de accu) en een tweede getal, dat een re­ F-register verschilt van de an­ gister of een met name ge­ dere registers, doordat het noemd getal is. Dit alles ge­ niet direkt te gebruiken is. ROM-routines Z80 vier logische operaties. beurt steeds bit-by-bit (zie de Dit zijn OR, XOR, AND en voorbeelden in tabel 1). OR Het wordt automatisch bein­ In regel 520 en 550 staat CPL (zie de regels 570, 580 en B betekent dus: voer de ope­ vloed door de instrukties in CALL 162! De CALL-op­ 600 in MLOI en verder tabel ratie OR uit op het A- en B­ een programma: de vlaggen dracht ('to call' betekent roe­ 1). Deze operaties (behalve register en laat het resultaat worden door de Z80 gehesen pen) doet niets anders dan de CPL) werken op twee 8-bits achterin A. Na LD A,77, LD en gestreken als dat nodig is. GOSUB-opdracht in BA­ getallen. Het resultaat is weer B,107, OR B staat er dus 77 SIC. Het verschilisdat er ach­ een 8-bits getal, dat gevormd OR 107 oftewel 111 in de ac­ BeSlissingen ter een GOSUB een regel­ is door de logische operaties cu. Hetzelfde had bewerk­ nummer moet staan, waar op elk van de bits van de twee stelligd kunnen worden met Het vlagregister is ook niet di­ dan heen gesprongen wordt, oorspronkelijke getallen te LD A,77, OR 107. rekt uit te lezen. Dat gebeurt terwijl er achter de CALLeen laten werken ('bit-by-bit'). In MSX-BASIC worden de op een andere manier, name­ adres moet staan. (Een adres logische operatoren net zo ge­ lijk via voorwaardelijke is het nummer van een geheu­ Dit resultaat heeft een logi­ bruikt als in ML: PRINT 77 sprongen. Deze sprongen zijn genplaats; zie elders in dit sche betekenis, als we een 1 AND 107 levert netjes 73. een soort GOTOs, maar dan blad.) Op dat adres staat een interpreteren als WAAR in ML. Ook hier staat er ach­ stuk ML-programma, dat we (true) en een 0 als ONW AAR ter de opdracht geen regel­ willen aanroepen. Een CALL (false). AND bijvoorbeeld is Elke rekenkundige of logi­ nummer, maar een adres. De naar adres 162 heeft tot ge­ alleen waar (1) als het eerste I sche operatie levert een resul- mnemonic voor een spron- volg dat de letter waarvan de ASCII-kode in het A-register staat op het scherm wordt af­ gedrukt. Zo'n stukje ML, dat voat'bee 1 den: er speciaal voor bedoeld is om TABEL 1 : De logische oper'at ies met een CALL vanuit andere 01001101 ( 77) programma 's te worden ge­ OR: AND: (107) bruikt, wordt een routine ge­ ------y- ' 01101011 noemd. Elke MSX-computer 0 0 0 0 0 0 ------OR --- OR bevat een verzameling van 0 1 1 0 1 0 01101111 (111 ) deze routines (ROM-routi­ 1 0 1 1 0 0 nes genoemd), die bijvoor­ 1 1 1 1 1 1 01001101 ( 77) beeld een letter afdrukken of ------01101011 ( 107) naar de printer sturen, de ------AND --- AND kleur van het scherm veran­ 01101111 ( 73) deren, enzovoorts. XOR: CPL/NOT: Natuurlijk zouden we in prin­ ------01001101 77) cipe zelf onze routines kun­ I I I I 0 0 0 I 0 I I 1 I 01101011 (107) nen schrijven. Dat is niet al­ I I I I ------0 1 1 I 1 I I 0 I XOR --- XOR leen behoorlijk moeilijk, 1 0 1 ------01101111 ( 38) maar ook zonde van de tijd. 1 1 0 ------01001101 ( 77) Logische operaties ------NOT --- NOT 10110010 (178) Naast de rekenkundige op­ dracht ADD en SUB kent de

.f& dl tr tr . - $

COMPUnll MAGAZINE

gopdracht is lP, van lumP programma verder bij maak eerst het scherm 1 XOR 1 is 0 en 0 XOR 0 is (springen). Als er meteen CONT, in regel 540. schoon, breng dan het BC-re­ ook 0, zodat deze instruktie achter de lP een adres staat gister op 888, druk een letter hetzelfde doet als LD A,O; (bijvoorbeeld lP 16034) dan Labels af en verlaag het BC-register XOR A is alleen iets sneller. wordt de sprong altijd uitge­ met 1. Ga hiermee door tot Daarna wordt de inhoud van voerd en het programma gaat Het woord CONT wordt al­ het BC-register 0 geworden de accu (0 dus) geORd met verder op adres 16034. Het is leen gebruikt om de opdracht is: er zijn dan 888 letters afge­ het B-register. Als het B-re­ ook mogelijk achter de lP­ in regel 540 te labelen ('to la­ drukt. Deze konstruktie is de gister nul is, wordt hierdoor mnemonic een voorwaarde te bel' betekent merken, ergens snelste en meest gebruikte de Zero-vlag geset. Dit wordt zetten. Als er aan de voor­ een etiket (label) op plak­ manier om de FOR-NEXT­ getest met lR NZ,CONT. waarde voldaan is wordt de ken). Er had in regel 590 ook lus in ML na te bouwen. Was het B-register ongelijk sprong uitgevoerd: anders een adres mogen staan in In een BASIC-programma aan nul, dan springt het pro­ niet en het programma gaat plaats van het label, maar zou dat er zo uitzien: gramma terug maar CONT, dan gewoon verder waar het door een label te gebruiken om de volgende letter af te gebleven was. Een van de mo­ laten we het vervelende werk lOCLS drukken. In het geval dat het gelijke voorwaarden is 'Z'. aan de assembler over: die be­ 20 BC=888 B-register wel nul was bevat rekent het juiste adres en vult 30 PRINT 'A'; de accu nu nog steeds nul. We De opdrachtJP Z,16043 bete­ dat op de juiste plaats in. Het 40 BC=BC-l kunnen dus opnieuw ORen, kent: spring naar adres 16043 programma is op deze manier 50 IF BC=O THEN 30 maar nu met het C-register. als de Z-vlag geset is (met an­ veel gemakkelijker te begrij­ 60 END Was dat ongelijk aan nul, dan dere woorden als het laatste pen, ook voor iemand die het Terug naar MLOl. De eerste wordt de volgende letter A af­ antwoord 0 was). Er is ook niet zelf geschreven heeft. instruktie, LD A,12 laadt het gedrukt. Als het B- en het C­ een voorwaarde 'NZ', Non A-register met de waarde 12. register beide nul zijn dan Zero, waaraan voldaan is als De laatste onbekende in­ Dit is de ASCII-kode van de wordt er beide keren niet ge­ de Z-vlag juist niet geset is. struktie staat in regel 620: SHIFT-HOME-toets. Metde sprongen en het programma RET. Dit betekent RETurn. instruktie CALL 162, die het bereikt de RET-instruktie op Voorwaardelijke sprongen Het effekt is hetzelfde als in karakter in de accu afdrukt, de laatste regel: het program­ zijn Je IF-opdrachten van de BASIC: als de Z80 een RET wordt het scherm schoonge­ ma is afgelopen. ML: lP Z.16043zouerin BA­ tegenkomt springt hij terug maakt. SIC uitzien als IF Z TH EN naar het adres vanwaar dit LD BC,888 zet het aantal af Nog sneller GOTO 16043. In praktijk programma werd aangeroe­ te drukken letters in het regis­ worden alle beslissingen in pen. In het geval van MLOI terpaar BC. De volgende op­ Voorbeeld 1 van deze keer ML genomen met behulp van betekent dat, dat de dracht heeft het label CONT geeft weer een ML-program­ voorwaardelijke sprongen. A= USR(O)-opdracht in regel gekregen; hier wordt de accu maatje om het scherm te vul­ 140 nu afgelopen is. De com­ met de waarde 65 (de ASCII­ len met A's, maar nu op de In MLOI staat in de regels 590 puter gaat verder met de vol­ kode van hoofdletter A) gela­ allersnelste manier, die ech­ en6lOlRNZ,CONT. (lR be­ gende opdracht (END) en het den en met CALL 162 wordt ter enige kennis van de video­ tekent lump Relative; deze programma loopt af. die letter op het scherm gezet. chip vereist. Dat is een hoofd­ sprongopdracht wordt ge­ Vervolgens wordt de inhoud stuk apart en in feite voor ma­ bruikt voor kleine sprongen.) Het programma van het BC-paar met 1 ver­ chinetaal op zichzelf niet zo laagd (het bevat nu 887). belangrijk. Het voorbeeld De sprong wordt uitgevoerd Nu alle instrukties uit MLOI De instruktie XOR A is een maakt gebruik van de ROM­ als het laatste resultaat onge­ bekend zijn kunnen we de veel gebruikte truc: de in­ routine FILL VRM, die het lijk aan nul was. In dat geval precieze werking ervan begrj­ houd van het A-register videogeheugen opvult met gaat de uitvoering van het pen. Het idee is als volgt: wordt geXORd met zichzelf. een bepaalde waarde.

1~ REM ML~3 f1 2f1 REM g 3f1 REM VOORBEELD 2 (6 4f1 REM VUL HET SCHERM MET A'TJES g 5~ REM SUPERSNELLE MANIER ~ 6f1 REM (6 7~ REM M5X COMPUTER MAGAZINE ~ 8~ REM MACHINETAAL-KURSUS DEEL 2 ~ 9~ REM ~ 1f1f1 I DE BASIC LADER **************** ~ 11f1 SCREEN ~: WIDTH 4f1: CLEAR 2~fI, &H9f1f1f1 1f14 12f1 A=&H9f1f1f1 211 13f1 READ D: IF D>=~ THEN POKE A,D: A=A+1: GOTO 13f1 217 14f1 DEF USR=&H9~f1f1: PRINT "Druk op een toets ••• " i: A$=INPUT$ ( 1 ): A=USR( f1): END 34 5~f1 I DE EIGENLIJKE ML ***********.** ~ 51f1 DATA 62,65: 'LD A,65 iLaad Accu met de letter A 189 52~ DATA 1,12f1,3: I LD BC,888 iLaad BC met het aantal letters 239 53~ DATA 33,~,f1: I LD HL,flf1f1f1 iHet begin-adres van het Video-RAM 68 54f1 DATA 2f15,86,f1:' CALL 86 iRoep FILLVRM aan 174 55~ DATA 2f11: ' RET iKlaar 28 56~ DATA -1: einde ML-vlag 218 Welke rekenaar kan maar tot twee tellen? EEN COMPUTER

Het is bekend dat computers snel en nauwkeurig met grote getallen Getallensteiseis kunnen rekenen. Toch kennen ze maar twee cijfers. Een computer werkt Het meest gebruikte getallen­ met elektrische spanningen: als zo'n spanning hoog is noemt men dat stelsel is het decimale (tien­ 1 en een lage spanning heet O. Dit zijn de enige cijfers die een computer tallige) stelsel. Dat kent tien cijfers, 0 tot en met 9. We kent: een computer werkt met een binair (tweetallig) getallenstelsel. kunnen met één cijfer tot 9 tellen; het daaropvolgende Maar hoe kan het getal 3 bestaan in een stelsel dat maar twee cijfers getal (tien dus) maken we kent? Daarvoor moeten we eerst bekijken hoe 'tellen' in zijn werk gaat. door het een-na-Iaatste getal met een op te hogen en het laatste weer bij 0 te laten be­ ginnen, waarbij we soms een o aan het begin van het getal N~ JA ______N~ ~ moeten toevoegen. Bijvoor­ beeld: 09 plus 1 is 10. Nu kun­ ----.Vr----,V- ~ nen we weer 'gewoon' verder tellen tot 19. Dan komt 19 plus 1 is 20, enzovoorts. Het laatste cijfer in het getal geeft de eenheden, het cijfer links daarvan de tientallen, dan ko­ men de honderdtallen: steeds lOx zoveel. De waarde van het decimale getal 123 is op die manier: 3xl plus 2xlO plus lx100. Natuurlijk weet iedereen dat allemaal al, maar het systeem dat we gebruiken om te tellen werkt in het binaire stelsel precies hetzelfde, alleen ziet het er wat vreemd uit. Met één cijfer is tot 1 te tellen (0, 1). Bij 1 plus 1 moet de nul er al bijgedacht worden: 01 plus 1 is volgens de regels 10. Dan komt 'gewoon' 11 en daarna 011+1=100! Het laatste cij­ fer geeft steeds de eenheden, la

, COMIIUIR MAGAZINE

niet meer zo lang zijn. Ook is Omdat een adres voor de het handiger dan het decima­ computer een 16-bits getal is le, omdat hexadecimale ge­ (twee bytes), is het hoogst be­ tallen snel en gemakkelijk schikbare adres FFFF$, ofte­ kunnen worden terugver­ wel 65535. Samen met geheu­ taald naar binaire (via de nib­ genplaats 0000 zijn er dus bles). 65536 geheugenplatsen. Bij afspraak is een kilobyte (vaak In BASIC afgekort met een K) gelijk aan 1024 (hexadecimaal MSX-BASIC kan gelukkig 400!), zodat een MSX-com­ met alledrie de stelsels puter precies 64K geheugen werken. De HEX$ en BIN$ heeft. funkties geven van een wille­ keurig getal de hexadecimale of juist binaire weergave. Er PEEKen en POKEn is zelfs ook een OCT$, voor De inhoud van een geheugen­ het in nog maar weinig ge­ plaats kan in BASIC veran­ bruikte oktale (achttallige) derd worden met de POKE­ stelsel. PRINT B IN$ (181) en opdracht ('to poke' betekent PRINT HEX$ (181) leveren porren): POKE 40000,85 volgens verwachting bergt het getal 85 op in geheu­ 10110101 en B5 op. Ander­ genplaats nummer 40000. som kan ook: door voor een Dat getal is weer te bekijken getal &H te zetten wordt het met de PEEK-functie ('ta hexadecimaal, &B maakt het peek' betekent gluren, een binair en &0 is voor oktale kijkje nemen). PRINT getallen. PRINT &HB5 en PEEK (40000) drukt de in­ PRINT &BI01I0101 leveren houd van geheugenplaats allebei keurig 181. Een voor­ 40000 af. Als de inhoud van Een kijkje in het binnenwerk van een MSX-computer. beeld van het gebruik is voor­ adres 40000 niet tussendoor beeld 1, dat de getallen van I veranderd is, levert dit weer links daarvan staan de twee­ een byte kunnen waarden tot 20 in de decimale, binaire 85 op. tallen, de viertallen, de acht­ aannemen van 00000000 (0) en hexadecimale schrijfwijze Het is zaak voorzichtig te tallen enzovoorts: steeds 2x tot en met 11111111 (255). op het scherm afdrukt. werk te gaan bij het POKEn: zoveel. Het binaire getal 1011 Dit maakteen MSXeen 8-bits adressen lager dan 32768 zijn betekent (van rechts af): lxI computer; grotere computers Geheugen niet bruikbaar omdat het niet plus lx2 plus Ox4 plus lx8 of­ werken met 16, 32 of zelfs 60 mogelijk is de inhoud van die tewel 11 decimaal. (Het is bits tegelijk. De getallen in een computer geheugenplaatsen te wijzi­ duidelijk dat het getal 100 Voor het werken met bytes worden opgeslagen in het ge­ gen. Een POKE opzo'n adres veel betekenissen heeft: tien­ wordt vaak gebruik gemaakt heugen. Dit geheugen wordt heeft gewoon geen effect. tallig betekent het honderd, van een ander getallenstelsel: weleens voorgesteld door een tweetallig is het vier en in alle het hexadecimale oftewel zes­ rij huizen met brievenbussen. Dat kan zeker niet gezegd andere denkbare getallen­ tientallige. (Hexadecimale De rol van de postbode wordt worden voor de adressen bo­ stelsels weer iets anders.) getallen worden vaak aange­ gespeeld door de computer: ven '\F380: dit gebied wordt Omdat binaire getallen al geven met een $-teken er­ hij bergt brieven (lees: getal­ door de computer gebruikt gauw langer dan zes cijfers voor.) In dit stelsel zijn er 16 len) op in de brievenbussen als notitieblok en een POKE worden en er bovendien alle­ cijfers: om te beginnen de (lees: geheugenplaatsen). El­ kan hier onverwachte en de­ maal ongeveer hetzelfde uit­ normale 0 tlm 9 en vervolgens ke brievenbus heeft zijn eigen sestreuze gevolgen hebben: zien, lijkt het misschien nogal de letters A tlm F. A is dus 10, nummer, (het adres van de de computer kan vastlopen. onhandig om binair te reke­ B is 11 en F betekent 15. Op geheugenplaats genoemd), De enige oplossing is dan de nen. Maar het heeft ook zijn deze manier is een byte te zodat er nooit post verkeerd RESET-knop, als die tenmin­ voordelen: de enige optellin­ splitsen in twee nibbles ('klei­ bezorgd kan worden. In een ste aanwezig is; anders moet gen die er bestaan zijn 0 plus ne hapjes'; 'to nibble' bete­ geheugenplaats kan een 8- de netschakelaar eraan te pas o is 0, 1 plus 0 is 1 en 1 plus 1 kent knabbelen). Elk nibble bits getal, een byte dus, opge­ komen met alle nare gevolgen is 10. Ook is er maar een tafel kan worden weergegeven met slagen worden. van dien. van vermenigvuldiging: OxO is een hexadecimaal cijfer. Bij­ 0, lxO is 0, lxI is 1. (En: een voorbeeld: het binaire getal mens zou op zijn tien vingers 10110101 wordt gesplitst in tot 1023 kunnen tellen, als hij 1011 en 0101; het eerste stuk 1~ REM VBSB~l ~ het maar binair zou doen!) is gelijk aan B en het tweede 2~ REM ~ nibble is 5, dus de hexadeci­ 3~ REM PRINT EEN DECjBINjHEX-TABEL 9 male weergave van 10110101 4~ REM ~ Bits en Bytes is $B5 Het laatste cijfer in 5jl REM MSX COMPUTER MAGAZINE " Het kleinste stukje informa­ een hexadecimaal getal geeft 6~ REM J' tie in het tweetallige stelsel zoals gewoonlijk de eenhe­ 1~(1 CLS: PRINT "DECIMAAL" TAB( 1~) "BI noemt men een bit (een den, links daarvan staan de NAIR" TAB( 2(1) "HEXADECIMAAL" ·162 11(1 FOR 1=1 TO 2(1 1~9 'beetje'). Een bit is een 0 of zestientallen , daarnaast de 12(1 PRINT I TAB(1~) BIN$(I) TAB(2(1) H een 1. In de praktijk werkt 256-tallen,enz. SBS is dus 5xI EX$(I) 25jl een computer met 8 bits tege­ plus 11xI6 en dat is 181. 13(1 NEXT 2 11 lijk: deze vormen samen een Dit stelsel is handiger dan het byte ('hap'). De getallen in binaire, omdat de getallen Computershop nieuwe stijl: RAF

Maar in dit geval maken we - verkoopt men hier ook de een uitzondering. Als een Het is nu niet direkt onze gewoon­ betere homecomputer. Tus­ handelaar die zich in de loop te om aandacht te besteden aan sen de IBM's en compatibles van vele jaren een uitsteken­ vinden we de Atari520ST, de de naam verworven heeft op een individuele computerwinkel. Commodore 128 en natuur­ het gebied van audio- en vi­ lijk, hoe kan het ook anders, deo-apparaten zich in de Terecht overigens want we den­ MSX machines. computerhandel begeeft is ken niet dat onze lezers zitten te Daarbij is duidelijk gekozen dat voor ons een reden om voor de echte A-merken, So­ daar even bij stil te blijven wachten op een heet-van-de­ ny en Philips. Wie voor bo­ staan. Want juist in compu­ demprijzen een grijs geim­ terland proberen eendags­ naald verslag over computerboer i porteerde MSX zoekt, zon­ vliegen maar al te vaak om der service en voorlichting, is snel het grote geld binnen te 'Bittronics' te Chipstad. Veel van hier duidelijk aan het ver­ halen, daar kennen we meer die discountzaken lijken op elkaar keerde adres. Maar wie be­ dan genoeg voorbeelden van. reid is een normale prijs neer als twee druppels water... te tellen voor zijn of haar Service is bij dergelijke 'he­ computer en goed advies - en ren' eerder uitzondering dan kopers worden niet zozeer op I IBM, bestaan dergelijke soli­ uitstekende service - belang­ regel, hetgeen ook eigenlijk kennis geselekteerd, maar op de kwaliteitswinkels wel, rijk acht is RAF een prima al­ nauwelijks anders kan in de leeftijd. Want een jeugdloon­ maar daar worden nu juist ternatief voor de 'dozenver­ verwarde homecomputer tje bespaart nu eenmaal • geen homecomputers ver­ kopers'. handel. Op machines van geld ... kocht. Althans, tot nog toe. honderden guldens zit een Qua benadering van de klant winstmarge voor de winkelier Kwaliteit I Met de opening van RAF heeft RAF een standpunt ge­ van hooguit een paar tientjes, computers komt daar echter kozen dat tussen de bekende zodat het wel heel moeilijk Als iemand zich in dat gewoel verandering in. ramsj-zaken en de zaken­ wordt om een goede service waagt om daar een kwaliteits­ computer handel inligt. Ener­ te bieden. zaak op te zetten is dat inder­ Want behalve professionele zijds krijgt de klant desge­ Wat heet, zelfs op het perso­ daad uitzonderlijk. Voor de machines - tot en met Wang wenst alle tijd om zelf eens neel wordt bezuinigd. De ver- duurdere computers, zoals systemen van f. 20000 aan toe wat uit te proberen op een van - COMIIUna MAGAZlNI

de meer dan 25 opgestelde lemaal niet. Als we ons even computers, anderzijds zijn er bedenken dat RAF een goede deskundige verkopers be­ naam hoog te houden heeft schikbaar om de klant voor te op het gebied van audio en vi­ lichten. deo, dan wordt dat ook wel GEBRUIKERS- I Het assortiment is ronduit duidelijk. groot te noemen, er stonden MSX is momenteel duidelijk op het moment dat wij er op bedoeld als 'opstap' -machi­ bezoek waren behalve de ne, de computer waarmee GROEPEN j reeds genoemde 25 compu­ mensen eens voorzichtig kun­ ters (waarvan 7 MSXl en 1 nen proberen of ze wel met In (bijna) ieder nummer van MSX Computer Magazine zo'n ding om kunnen gaan. MSX2) zo'n 25 printers en de geven we wat aandacht aan de gebruikersgroepen in Ne­ nodige monitoren, diskdrives Maar voor de toekomst heeft derland en Belgie. en recorders. Alleen wat be­ men hele andere plannen. Dé Zo nemen we bijvoorbeeld namen en adressen op van treft de supplies blijft men be­ gedachte dat er binnenkort - wust wat terughoudend, zo wacht maar op de Firato - een bestaande of in oprichting zijnde gebruikersgroepen. zal er geen merkloze diskette koppeling zal ontstaan tussen Ook kort nieuws komt voor opname in aanmerking, zoals gevoerd worden. MSX-computers enerzijds en berichten over bijeenkomsten, verzoeken om mede­ Het aanbod in boeken en tijd­ video anderzijds is natuurlijk hobbyisten om in een bepaalde regio een GG op te zetten schriften is ook bewust wat voor een bedrijf als RAF heel etcetera. mager gehouden, de gedach­ interessant. Want op video­ te daarachter is dat er in Am­ gebied is deze zaak een van de Kortom, als u voor vermelding in deze nieuwe rubriek in sterdam meerdere gespeciali­ leidende handelaren in Ne­ aanmerking wilt komen, stuur dan de benodigde gege­ seerde boekhandelaren ge­ derland. Vandaar dan ook vens even naar de redaktie. Wij zullen dan ons best doen vestigd zijn waarmee men als dat men de ideëen van Philips om het een en ander regelmatig in onze pagina's op te computerwinkel niet wil en heel boeiend acht. nemen. kan konkureren. Slechts de meest gevraagde titels zijn op Kort gezegd komen die de planken terug te vinden. ideëen erop neer dat met Spectravideo Computer maandelijkse nieuwsbrief MSX de mogelijkheid ont­ krijgt. Kontaktadres: Het programma-aanbod is staat om allerlei 'consumer­ Users Club echter ruim. Veel zakelijke electronics' - zoals video en Ongebruikelijk bij MSX, e.M. Hopstaken software, maar ook een goed audio - te gaan integreren. De maar deze club richt zich spe­ Pijnboomstraat JO assortiment spelletjes. Ook MSX zou dan als centrale cifiek tot mensen met een 4731 AT Oudenbosch uitbreidingen (RS232) en 'controller' gaan funktione­ Spectravideo machine. Voor­ Tel.: 01652-2446 joysticks maken deel van de ren, waardoor alle andere ap­ al de (niet helemaal MSX sortering uit. paraten er een dimensie bij­ standaard) 728 krijgt veel krijgen. De koppeling aan aandacht. Kontaktadres: Technische dienst beeldplaatspelers en CD­ ROM biedt dan ongekende e.U.e. MSX-club Als audio- en video-specialist moge lij kheden. Postbus 202 Belgie-Nederland bezat RAF al een goed geou­ In dit hele verhaal speelt 2300 AE Leiden tilleerde technische dienst, MSX - en dan met name Ook in Belgie is er veel aan­ die nu ook de nazorg voor de MSX2 - de rol van de tot nog dacht voor MSX. De MSX­ computers op zich neemt. toe ontbrekende schakel. Dit Futura Computer club Belgie-Nederland richt I Dat houdt in dat men zelf kan alles vat Philips samen onder zich echter niet alleen op repareren, wat een belangrij­ de naam NMS, New Media Vereniging Vlaams-sprekend Belgie. ke tijdswinst voor de klant be­ Systems. maar - gezien het feit dat men tekend. Als servicetermijn Onder meer deze ontwikke­ Onder deze naam gaat een een hoofd redakteur Neder­ wordt ongeveer een week ge­ lingen hebben voor RAF de groep schuil die alleen in de land kent - ook op Nederland. hanteerd, hetgeen inhoudt doorslag gegeven om een Zaanstreek aktief is. Het zijn Voor f. 40.- kan men lid wor­ dat 90% van de reparaties in­ computer-poot op te zetten, er nog niet zoveel, men telt den en ontvangt dan twee­ derdaad binnen die week waarvan de praktische verwe­ zo'n kleine 100 leden. Maar maandelijks het blad MSX­ klaar zijn. Mocht het bedui­ zenlijking een hele ruime en dat zullen er wel spoedig meer club MAGAZINE. Verder dend langer gaan duren, dan prettige winkel is geworden. worden! geeft men in eigen beheer zal er een ruilmachine ter be­ Een kreet die we tijdens ons Kontaktadres: programmatuur uit. die ech­ schikking gesteld worden, zo­ gesprek diverse keren hebben ter volgens ons wat aan de dat situaties waarbij de com­ mogen horen is: 'We willen Futura Computer Vereniging prijzige kant is voor een hob­ puter maanden weg is - maar hier over tien j aar nog zitten' , Postbus 71 by-club. Kontakt-adres Bel­ al te bekend - vermeden zul­ en dat geeft goede hoop voor 1530 AB Wormer gie: len worden. de toekomst. Per slot van re­ Tel.: 075-314220 Het credo van de service is: kening bestonden er tien jaar MSX-club Belgie-Nederland 'als de klant redelijk is, dan geleden nog helemaal geen pla Mottaart 20 zijn wij aanspreekbaar'. homecomputers! MSX gg West-Brabant 3170 Herselt Voor wie het zelf eens wilt Belgie Filosofie gaan bekijken, het adres van op 22 april (en daarna 20 mei) deze nieuwste RAF-telg is: heeft deze regionale groep Voor Nederland: Het is geen toeval dat een be­ een kontaktavond op de drijf als RAF zijn vleugels uit­ RAF-Computer Nieuwe Markt 88 in Roosen­ MSX-club Belgie-Nederland slaat in computerland. En dat Rijnstraat 158-160 daal, in snackroom De Wolf. pla Rinus Vijverberg MSX-machines een deel van Amsterdam Lidmaatschap kost f. 24,- per De Klauwhaver 6 het assortiment vormen al he- Tel. 020-461511 jaar, waarvoor men ook een 3069 DJ Rotterdam schillende typen. Daarna Nu zijn ESC - reeksen voor worden opties als tractor - en niet iedere printer gelijk. Om sheetfeeder en mogelijkhe­ de programma's voor eigen den als bidirectioneel ver­ gebruik geschikt te maken klaard. zullen deze hier en daar aan­ gepast moeten worden. Zeer verhelderend is het hoofdstuk over aansluitingen MSX Computers en printers aan de computer. Hierin ko­ is een uiterst leerzaam en nut­ men de verschillen tussen se­ tig boekje, zowel voor wie al riele en parallelle overdracht over een printer beschikt als cq. interfaces en de gebruikte voor degene die aanschaf protocollen aan de orde. Ver­ overweegt. De meeste aspek­ Introducing MSX der vinden we hier het een en ten die bij de aanschaf en het ander over de gebruikte sig­ gebruik van een printer ko­ assembly lanquage and naallijnen, connectoren en men kijken worden er uitste­ machine code veel voorkomende aansluit­ kend in belicht. problemen. Behalve over machinetaal MSX Computers en printers, gaat dit boek voor een groot Wessel Akkermans, Stark - deel over de MSX Basic in­ De tweede poot van het boek Texel strukties die rechtsreeks het sant, maar horen eigenlijk is, zoals gezegd, het printer­ ISBN n.ummer 90 6398 4057, geheugen aanspreken, te we­ thuis onder het hoofdstuk gebruik. De hoofdstukken omvang 156 pagina's, prijs ten PEEK en POKE. truuks (toch sprites op hieromtrent behandelen scherm 0, etc.). Het imple­ printerkommando's en teken­ f. 27,50 De eerste hoofdstukken hou­ menteren van machinecode sets, het aansturen van prin­ den zich bezig met spitten in komt echter wel goed uit de ters met ASCII en ESC codes de RAM. De auteur laat zien verf. Het via Basic invoeren en verklaren wat de verschil­ hoe de verschillende soorten van de machinecode en het la­ lende printrnodes behelzen variabelen in het geheugen ten uitvoeren ervan wordt tot (vet, condensed etc.). Ook Statistiek worden opgeslagen en wat er in details behandeld. De op­ meer technische vragen als met de Variabie List Table slag van ML-programma's 'hoe worden tekens afge­ In veel opleidingen komt het gebeurt als een programma wordt evenmin vergeten. Het drukt' en 'wat doet een prin­ vak statistiek aan de orde. wordt gerund. hoofdstuk over BSA VE en ter nu precies met al die co­ Voor het verwerken van on­ Dan volgt een stukje over de BLOAD is erg nuttig. des' worden beantwoord. derzoeksresultaten draaien interne datarepresentatie in op de mainframes van univer­ de processor, waarna de au­ Bij het coderen in machine­ Een greep uit de rest van de siteiten uitgebreide statisti­ teur het nodig vindt de MSX­ taal hoort natuurlijk een stuk inhoud: grafische modes, sche pakketten als SPSS. Zo­ Basic opdrachten BASE en over assemblers. Ian Sinclair hard copies en screendumps. veel kapaciteit is echter lang VPOKE te introduceren. Het maakt flinke reclame voor het Aan het hoofdstuk over niet altijd nodig. Met Basic­ hoofdstuk daarop begint assembler/debugging pakket downloading zal niet ieder­ programma 's voor statistiek weer met een verhandeling ZEN. Het laatste hoofdstuk een veel hebben. Het definie­ wordt het mogelijk om op be­ over registervlaggen , daarna the last round - up is weer een ren van een eigen tekenset is perkte schaal eigen onder­ wordt dan overgegaan op de allegaartje met onder andere lang niet op elke printer mo­ zoek thuis te verwerken. interaktie tussen machinetaal 'hooks'. gelijk, maar heel fraai voor Ruim de helft van het boek en een MSX computer. wie over die faciliteit be­ wordt in beslag genomen De lange aanloop wordt nu Introducing MSX Assembly schikt. door de routines voor de be­ enigszins gerechtvaardigd. Language and Machine Code De hoofdstukken over het rekening van centrum - en De machinecode blijkt via Ian SincJair aansturen van printers zijn spreidingsmaten op ratio - en een Basic programmaatje Col/ins Professional and rijkelijk voorzien van demon­ intervalniveau. Ze worden door POKE-instrukties in Technical Books stratie - programmaatjes (in zowel voor afzonderlijke als een vrijgemaakt stukje ge­ ISBN nummer 0 00 383146 9 MSX Basic). W. Akkermans voor groepswaarnemingen heugen geplaatst te moeten Omvang 184 pagina 's heeft voor de meeste ervan gegeven. In het eerste geval worden. Prijs f. 45,- gebruik gemaakt van een Sei­ wordt uitgegaan van het aan­ kosha SP800 matrixprinter. tal waarnemingen, in het De hoofdstukken daarop in­ tweede van de frequentie troduceren steeds een nieuw daarvan. stukje machinecode. De rou­ Computers en printers Daarna komen lineaire re­ tine wordt daarna dan door gressie - berekening en curve POKE's in het geheugen Een van de meest recente uit­ - fitting aan de orde: het vin­ geimplementeerd en uitge­ gaven van St ark - Texel is den van een wiskundige func­ voerd, meestal met de opzet Computers en printers door tie die de samenhang van aan te tonen hoeveel sneller Wessel Akkermans. De on­ waarnemingen zo goed moge­ dan Basic ML wel is. dertitel luidt 'Aansluiten en lijk beschrijft. Het boek geeft Het boek geeft de indruk dat gebruiken' en dit is precies hier aparte benaderingspro­ de auteur niet goed heeft kun­ waar het boek over gaat. gramma's voor respectieve­ nen kiezen. De Z80 machine Het eerste hoofdstuk is een lijk hyperbolische, logaritmi­ taal wordt te summier behan­ algemene introductie. De au­ sche, exponentiele en wortel­ deld om er echt mee te leren teur maakt de lezer bekend functies alsmede een N - de programmeren. De uitwei­ met de verschillende soorten orde kromming benadering. dingen met PEEK, POKE en printers, hun werkwijze en de Het boek telt 127 bladzijden VPOKE zijn op zich interes- voor - en nadelen van de ver- waarvan de programmalis-

mr • .1

fabetisch opgezet, maar daar­ Het is dan ook geen leerboek, naast vinden we ook een liist maar een boek dat het moge­ in het boek met een aanbevo­ lijk maakt niet al te uitgebrei­ len volgorde van lezen als we de enquetes of andere onder­ het werk als leerboek willen zoeken op de homecomputer gebruiken in plaats van als na­ te verwerken. slagwerk. De schrijvers hebben uit de Maar waar we bijzonder van veelheid van statistische on­ onder de indruk waren was de derwerpen een keus moeten diepgaande behandeling van maken. De veel gebruikte de MSX2 video display pro­ kruistabel en de bijbehoren­ cessor. Deze VDP is een ui­ de samenhangsmaten moeten terst komplex IC, dat pas zo we hierdoor node missen. kort op de markt is dat er niet De onderzoekgegevens kun­ of nauwelijks officiele doku­ nen door DATA - of INPUT mentatie over te krijgen valt. - statements worden binnen­ is bovendien zodanig van op­ Groeneveld moet werkelijk gehaald. Routines om van zet dat ook de MSXl gebrui­ dagen en nog eens dagen zijn tings er 64 beslaan. Aan een disk of cassette te lezen zullen ker er uitstekend mee uit de bezig geweest om deze chip listing gaat steeds een korte zelf geschreven moeten wor­ voeten zal kunnen. zijn geheimen te ontlokken. beschrijving van het onder­ den. De opzet van het lijvige (508 -In de 39 bladzijden van het werp vooraf. De program­ Basic -programma 's voor sta­ bladzijden) boekwerk is als VDP-hoofdstuk vonden wij ma's zijn erg goed van struc­ tistiek volgt: een ware schatkist aan infor­ tuur en ruim voorzien van E.J.J.Doppenberg en J. van't Na een inleidend. gedeelte matie, die we tot nog toe ook kommentaar. Het verloop is Hof worden eerst de MSX scherm zelf moesten ontberen. hierdoor uitstekend te vol­ Kluwer Software - reeks editor, de Basic, de variabe­ Kortom, een werkelijk uitste­ gen. Bovendien is de struk­ ISBN 90 20117696 len en de uitdrukkingen be­ kend boek, dat zowel voor tuur van elk programma vast­ prijs f. 42,50 sproken. Daarbij wordt bij­ MSXl bezitters als voor gelegd in een zogenaamd voorbeeld ook aandacht ge­ MSX2 gebruikers eigenlijk Nassi - Scheidermann - dia­ schonken aan de manier verplichte kost is. Zowel be­ gram. MSX2 Basic handboek waarop variabelen in het ge­ ginners als ver gevorderden Een aardige extra voor wie heugen worden opgeslagen. zullen er veel aan hebben. met deze notatie vertrouwd ln het vorige nummer kondig­ Daarna volgt een 351 pagina's is, maar niet strikt noodzake­ den we dit boek reeds aan, tellend overzicht over de Ba­ MSX2 Basic Handboek lijk. Van de gebruikte formu­ maar nu hebben we het dan sic sleutelwoorden, waarin de Uittgevenf Stark-Texel les wordt ook nog de wiskun­ ook echt op tafel liggen. Stark voorbeelden en de al ge­ ISBN nr. 906398221 6 dige notatie gegeven. Aan - de uitgever die zoveel MSX noemde BNF notatie ver­ Omvang 508 pagina 's duidelijkheid niets te wensen in zijn fonds stopt - heeft de werkt zijn. Dit overzicht is al- Prijs f. 56,50 over. N a elke listing volgt ten­ race met vlag en wimpel ge­ slotte nog een uitgewerkt wonnen en is als eerste met voorbeeld. een MSX2 boek op de markt De programma's zijn ge­ gekomen! SPARROWSOFT PRESENTEERT schreven in Standaard Micro­ En wat voor een boek. De au­ soft Basic. Dit houdt in dat de teur, A.C.J. Groeneveld, EASYPAINT programma's niet een - twee heeft duidelijk zijn best ge­ MSX tekenprogramm - 32K - drie op een MSX computer daan. Op dezelfde manier als • Multicollorscreen (16 kleuren, 2 kleuren per groep van 8 punten) werken, maar enige aanpas­ waarop deze schrijver ook al • Oplossend vermogen screen 256x192 sing behoeven. Een echte een standaardwerk voor • Inleiding van het screen in 3 windows ramp is dit niet, een beetje (save/load per window) MSXl gemaakt heeft worden • Ieder punt is individueel bereikbaar Basic - kenner kan het vrij werkelijk alle Basic-kom­ • Eenvoudig tekenen van lijnen, rechthoeken, cirkels, elipsen en inkleu­ snel klaren. De verschillen mando's van de MSX2 uit en ren tussen beide dialecten zijn te na behandeld. • Eenmaal gemaakte tekeningen kunnen gebruikt worden in eigen pro- niet groot, beide komen im­ Kompleet met BNF (Backus gramma's mers van Microsoft. Norrmal Form) notaties voor • Zeer eenvoudige bediening via joystick en funktie toetsen • Ook geschikt voor kinderen Een van de meest frappante de toegestane syntax, waar­ • Uitgebreide Nederlandse gebruiksaanwijzing verschillen is het gebruik van door de wat gevorderde pro­ • Cassette f. 35,- lange variabelenamen, die grammeur in een oogopslag vaak pas na de zesde letter kan zien of een bepaalde kon­ EASYCOPY van elkaar afwijken. Iets struktie al dan niet mogelijk MSX programma voor Sony printer/plotter PRN-C41 - 32K meer moeilijkheden zullen de is. Voor de minder door de • Maakt hardcopy van screen 2 in vier kleuren gebruikte PLOT - statements wol geverfde MSX2 gebrui­ • Kan in kombinatie met Easy paint gebruikt worden en in combinatie opleveren. Ze zijn het best te kers zijn er eindeloos veel met elk ander BASIC programma • Kan via Easy Paint op cassette gesavede tekeningen uitprinten vervangen door LINE - op­ goed gekozen voorbeelden • Cassette f. 20,- drachten voor de histogram­ beschikbaar, waar men bo­ men en PSETs voor de cur­ vendien allerlei ideeen uit EASYSPRITE ves. Sorteer - routines zijn kan opdoen. Eenvoudig MSX sprite-editor - 32K zelfs te verbeteren door het Het MSXl handboek had vol­ • Opslag op cassette SWAP - statement toe te pas­ gens ons een bezwaar; het • Gemaakte sprites makkelijk te gebruiken in eigen programma's sen in plaats van de gebruikte sloeg de Disk Basic komman­ • Geheugenbesparing in eigen programma's hulpvariabele . • Mogelijkheid tot sprite-banking (grotere opslagruimte voor sprites) do's over. Met het MSX2 • f·25,- Het boek richt zich tot onder­ handboek is dit bezwaar weg­ zoekers die een uitgebreide genomen; ook de Disk Basic Bestellen: schriftelijk, via geldig betaalmiddel, bij: Sparrowsoft, Eerste kennis van statistiek hebben. komt aan de orde. Het geheel Rembrandtdwarsstraat 19, 8921 EC Leeuwarden. Tel. 058-138269 In Japan zijn nagenoeg alle grote merken vertegenwoordigd met een MSX-computer. In Nederland is de situatie bijna gelijk, alhoewel dat niet automatisch inhoudt dat alle produkten die in Japan op de markt zijn ook in Nederland te koop zijn. Een van de grote merken die enige maanden terug tamelijk geruisloos met een MSX-computer op de markt kwam is Panasonic. Het valt te begrijpen dat Panasonic weinig tam-tam maakt voor de CF-2700, want sinds de prijzenslag van het grijze import circuit valt er zo weinig te verdienen dat er geen dubbeltje overblijft voor reklame. De Nederlandse importeur koos daarom voor een rustige start.

Intussen verschenen de eerste De eerste indruk bij deze Pa­ bord gewend is zal weinig fou­ nog weI eens de neiging hebt MSX-2 computers, voor de nasonic-Ioot in tegenstelling te aanslagen maken. deze blindelings voor funktie­ redaktie aanleiding daaraan tot andere merken is, dat het toetsen aan te zien. redaktioneel voorrang te ge­ toetsenbord nogal hoog is, De aanluitschakelaar (altijd De SELECT, INS en DELE­ ven. Zo was de CF-2700 bijna een effekt dat nog wordt ver­ even zoeken) bevindt zich TE toets zitten daarentegen hetzelfde lot beschoren als sterkt door de overhangende aan de linkerzijde en is tevens op de goede plaats om er vlot een van de eerder geteste Ko­ rand. Het toetsenbord zelfs reset-knop. mee om te gaan. reanen. Elke maand werd de zo hoog, dat voor een goede test verplaatst, bovendien typehouding de stoel wellicht Als de stroom is ingeschakeld Bij veel MSX-computers is de valt er niet zoveel te vertellen een paar centimeter omhoog wordt dat gesignaleerd door vormgeving van de cursor-be­ over de nieuwkomer, hooguit moet. Verder oogt de Pana­ een rode led rechtsboven de sturing bepalend voor het ge­ dat deze computer geen vrou­ sonic op het eerste gezicht za­ cursor bediening. zicht van het apparaat. Ook welijke vormen heeft, maar kelijk en degelijk. Het toet­ bij Panasonic geeft dit een ka­ eerder een hoekig mannelijk senbord heeft de goede hel­ De funktietoetsen hebben rakteristiek uiterlijk. design. ling om er lekker op te werken een vorm die doet denken aan Een van de positieve bijver­ en de layout is overzichtelijk. de huisjes van een Monopoly­ De bedienig ervan is plezierig schijnselen is dat we de com­ spel, maar laten zich over­ en logisch. Bovendien is het puter maanden in gebruik ge­ De toetsen hebben hoekige zichtelijk bedienen. Een min­ plezierig dat er om de cursor­ had hebben en daardoor van vormen en typen heel plezie­ puntje is de plaats van de toetsen veel ruimte is om de een gebruikerstest kunnen rig. De aanslag is kort en di­ STOP- en HOME-toets, deze hand te laten rusten. spreken die andere machines rekt, de toetsen wiebelen niet zitten dicht bij de funktietoet­ Dat kan niet over de linkerzij­ zelden ondergaan. en wie even aan het toetsen- sen waardoor je in het begin de gezegd worden; wie ge-

m wend is z'n handpalm op het Die zijn nodig ook, want de Konklusie er een partij MSX-computers toetsenbord te laten rusten voedig wordt redelijk warm. werden gedumpt via de cash ontmoet links een vervelende Het aansluiten van de compu­ We schreven het al eerder; and carry zaken is het bijna scherpe hoek. ter op een monitor kan via een het testen van standaard niet mogelijk nog een 64K Cinch-video verbinding en MSX-computers is een on­ MSX computer te verkopen De aanslag van de toetsen is Cinch-audio verbinding. dankbare bezigheid. De pro­ voor meer dan 500 gulden. prima en ook van het traag cessor is bij alle merken gelijk doorkomen de effekt dat de Aansluitingen en verschillen treffen we daar De CF-2700 heeft daarente­ eerdere MSX-computers nog niet bij aan. gen een prijskaartje van wel eens hadden heeft deze Heeft het toestel geen A V-in­ De enige verschillen vinden f. 842,-, maar wordt hier en computer totaal geen last. gang, dan kan het toestel via we bij de aansluitingen, het daar wel iets goedkoper aan­ de antenne op de RF-uitgang toetsenbord en het uiterlijk, geboden. Als gebruikelijk is dit appa­ worden aangesloten. de cosmetica, zoals de fabri­ raat ook voorzien van twee Verder zijn er de gebruikelij­ kanten dat zo treffend noe­ Zeker is in elk geval dat men cartridge-slots. Deze staan op ke 8-pins 1200/2400 baud aan­ men. met de Panasonic CF-2700 een soort verhoogd eilandje sluitingen voor de cassette­ Cosmetisch gesproken ziet de een degelijk werkpaard en zijn keurig afgesloten door recorder, de Centronics bus CF-2700 er goed, degelijk en koopt met een 'echt' toetsen­ verende klepjes. voor de printer en twee 9 pins professioneel uit, het toetsen­ bord en ... niet vergeten ecn De klepjes zijn niet voorzien joystick aansluitingen van het bord krijgt van ons een 10 en Nederlandse garantie van een van een reset -schakelaar, zo­ Atari-type. over de aansluitingen valt degelijke Nederlandse im­ als we nog wel eens bij andere weinig te vertellen. porteur. Dat kan van de prijs­ merken tegenkomen. Specifikaties De computer wordt kompleet brekers niet gezegd worden! De cartridge-slots zijn keurig geleverd met aansluitkabels, afgewerkt en geven verder Net als alle andere MSX­ een duidelijke Nederlandse Gemiddelde winkelprijs: geen ongewenst toegang tot computers is deze uitgerust gebruiksaanwijzing en een f. 842,- het inwendige van de compu­ met de bekende Z80A pro­ Nederlands handboek. ter. cessor. Totaal biedt de CF- Het enige bezwaar dat aan de Importeur: 2700 80K geheugen waarvan Panasonic CF-2700 kleeft is De voeding van de computer 16K voor de video RAM ge­ dan ook de prijs. Haagtechno bv is ingebouwd. Dat is direkt te reserveerd is. Na het opstar­ Postbus 236 zien aan de grote ventilatie­ ten de gebruikelijke 28815 We schreven het al bij de in­ 5201 AE 's Hertogenbosch sleuven aan de achterzijde. bytes blijven over. leiding, vanaf het moment dat Tel. 073-202911 .' HetV:~te1,gt

[M] Modem InstellIngen. [Al V-:?l 300/:.00 Baud or-lglnate. [IJ BaLldr-ate In ~.OO

[R] RS-232 InstellIngen. [Bl V-:;;:'1 300/300 Baud CU) Baudrate UI t -:!.(10 [Al 5(1 [[ 1 1800 [SJ Sc:her-m InstellIngen. [Cl V-:;;:'3 121)0/75 Baud

(ESC] Naar- ter-mlnal mode. [61 V'-23 75/6(lI) Baud.

[ESC) T er-ug naar- het hoof dmenu. [ESCJ Ter-lIg n .. ar- het hoofdmenu • [ESCJ Naar- RS-:':::' InstellIngen. ... ------,..----.,--7------;------+

~:..._'~ ______.:. ______... _' ______.. ...J_'.:._+

:Telefoan ~les menu. MT-TERM .1.0S: :Telefoonnummer- f le;:en.

(~J ~ 1 ezen tel efaan

CLJ LI Jn ver-br-e~en.

[A) Automatlsc:h Vol

CV) VolLlme

lB) Terug 8ASIC.

[R] Reset VIdItel, ter-I-lg BASIC.

+ ______--of<

rESCJ Terug naar- het haofdmenLl. Nummer- 19 REM MCM DSKTYP 2g REM 3~ REM MSX Computer Magazine 411 REM 511 ' INITIALISATIE ****************** 611 IS=(PEEK(&HF351)+PEEK(&HF352)*256) -2"16 711 T1$="MCM DISK-TYPE PROGRAMMA" 811 WIOTH 411: KEY OFF 9~ , VRAAG DISKETTE ***************** Lang niet alle MSX diskdrives zijn hetzelfde, maar hoe 111g CLS: PRINT Tl$ verschillend ze wel zijn kunt u eens uitzoeken met dit 1111 PRINT handige hulpje. Wat ook leuk is, is om eens te kijken op 1211 PRINT "PLAATS TE TYPEREN DISKETTE wat voor diskdrive een bepaalde schijf is aangemaakt. IN DRIVE A" 1d~1~ Of om eens te checken of u een bepaalde schijf eigenlijk 1311 PRINT ~ 114 wel kan lezen met uw drive. Want dat hoeft niet altijd 1411 PRINT "DRUK EEN TOETS" ~112 goed te gaan .... 1511 A$=INPUT$( 1) ~J6~3: ~ ~l Dat kan allemaal met Dsktyp. Want al die informatie staat 1611 ' BEPAAL TYPERING ************ ..* 1711 CLS f', op de diskette zelf, verborgen in de allereerste sektor. 1811 PRINT Tl$ Nu kunt u die sektor natuurlijk wel uitpluizen met behulp 1911 PRINT 14~f." van Dskmon (MeM nummer 4), maar dan kost het nog 21111 PRINT "TYPE WORD'f BEPAALD" ,Ijl de nodige tijd om die gegevens te interpreteren, want 2111 D$=DSKI$(II,I1) 6l het staat er niet in klare taal. 2211 CLS 2 23g PRINT T1$ 1J1 Dsktyp vertaalt dat allemaal voor u in helder Nederlands. 2411 PRINT ,l:n: Of eigenlijk zouden we moeten zeggen, in heldere getal­ 2511 PRINT "DISKETTE-EIGENSCHAPPEN:" ~~fl' 2611 PRINT 1.~1 ... len. Want het zijn wel allemaal cijfertjes. 2711 PRINT "geformatteerd op: "., , .1':t; Wat er staat wij weten niet op MSX disks 2811 FOR N=3 TO 111 ,17$. voorkomt, deze waarde is dan 2911 PRINTCHR$(PEEK(IS+N»; .1"iS: Als u Dskmon start zal de disk O. 31111 NEXT N 2'51 even gaan draaien, waarna er 3111 PRINT ·132' een hele reeks gegevens op Met deze informatie kunnen 3211 PRINT "bytes per sector: uw scherm verschijnt. Dat we bijvoorbeeld berekenen ";PEEK( IS+l1 )+PEEK( 1S+12)*256 zijn achtereenvolgens: waar op een bepaalde disk de 3311 PRINT "sectoren per cluster: A: Fabrikant-kode, een soort eigenlijke directory begint, ";PEEK(IS+13) afkorting die aangeeft op met: 3411 PRINT "aantal gereserveerde secto welk type drive van welke fa­ D+E*H ren: ";PEEK(IS+14)+PEEK(IS+15)*256 brikant de schijf geformat­ 3511 PRINT "aantal FAT's: teerd is. Ook zien we nu dat bijvoor­ ";PEEK( IS+16) 1 B: Aantal bytes per sektor. beeld als 360K geformatteer­ 3611 PRINT "maximaal aantal files: ";PEEK(IS+17)+PEEK(IS+18)*256 C: Aantal sektoren per klus­ de diskette slechts 354K gege­ 3711 PRINT "aantal sectoren: ter. vens kan bevatten. Iedere ";PEEK(IS+19)+PEEK(IS+2g)*256 D: Aantal gereserveerde sek­ plaats in de directory kost na­ 3811 PRINT "aantal sectoren per FAT: toren. melijk 32 bytes. Het systeem ";PEEK(IS+22)+PEEK(IS+23)*256 E: Aantal FATs, wat staat gebruikt dan zelf 1 verborgen 3911 PRINT "aantal sectoren per spoor: voor File Allocation Tabie. sektor, 4 sektoren voor de ";PEEK( IS+24)+PEEK( IS+25 )*256 Hierin houdt de diskdrive bij FAT en 7 sektoren voor de di­ 41111 PRINT "aantal koppen: welk bestand waar staat. rectory. In totaal 12 sektoren, ";PEEK(IS+26)+PEEK(IS+27)*256 F: Maximaal aantal files, het dus 6K, zijn niet voor de ge­ 41J1' PRINT "aantal verborgen sectoren: aantal bestanden wat op een bruiker beschikbaar. ";PEEIC(IS+28)+PEEK(IS+29)*256 disk past kan verschillen af­ 4211 ' NOG EENS? ********************* hankelijk van het drivetype. Natuurlijk hebben we wat na­ 4311 PRINl' G: Aantal sektoren op de men van drives - of beter ge­ 4411 PRINT "NOG E~ DISK? (jin)";: A$= schijf. Door dit getal te ver­ zegd Disk Basic interfaces, INPUT$ ( 1 ): LOCATE 11: PRINT SPACE$ (35) menigvuldigen met waarde B genoteerd. Wij vonden onder ;: LOCATE fI: IF INSTR ("JjNn" ,A$) THE N IF INSTR( "Jj" ,A$) THEN 11111 ELSE 45,8 kunnen we de totale kapaci­ meer: ELSE GOTO 44' teit van een schijfberekenen. 45f1 ' NETJES STOPPEN ************* ... H: Aantal sektoren per FAT. SVI-738S, de X'press van 4611 KEY ON: IF PEEK(45)=1 THEN WIDrH I: Aantal sektoren per spoor. Spectravideo 8g ELSE WIOTH 37 14tl. Heeft te maken met de dicht­ SNYJX130, de HBD-50 van 47~ END 1131 heid van de disk, we kunnen Sony het aantal sporen per kant be­ SNYJX121, op een TASS­ rekenen met de formule G/ WORD disk van Filosoft (1* J). SNYJX101, Sony HitBit J: Aantal koppen. Dit geeft F500-PMSX2 aan of de diskette enkel- of YD-640 ,ons onbekend dubbelzijdig geformatteerd JVC KT2 ,op een Philips de­ is. mo disk K: Aantal verborgen sekto­ ASC 2.2 , op een officiele ren , een begrip dat voor zover Philips MSXDOS dIsk

- COMPUTER MAGAZINE

Back - up: veiligheidskopie van een heugen. Niet vluchtig geheugen de versie waar de computer mee bestand op disk of cassette waar op waarin de gegevens worden weer­ kan werken teruggevallen kan worden als het gegeven door microscopisch kleine Composiet Video: signaal voor een oorspronkelijke bestand verloren magnetische gebieden. Na uitscha­ monitor waarbij de basis kleuren is gegaan of is verminkt kelen van de voeding blijven de ge­ gemengd zijn Bandbreedte: het verschil tussen de gevens bewaard Concatenatiesymbool: schakelte­ hoogste en de laagste beeldband­ Buffer: 1 hulpcircuit om tijdelijk ken, teken waarmee twee strings frequentie, maat voor de scherpte data vast te houden aan elkaar kunnen worden gekop­ van het beeld 2 geheugengebied dat door een peld Bank: geheugenblok met een leng­ programma tijdelijk wordt ge­ Configuratie: het hele systeem van te van 64K. Dit kan weer onderver­ bruikt om in- of uitvoer gegevens computer en randapparatuur deeld worden in 4 blokken van op te slaan Connector: aansluiting, plug 16K, in MSX 'pages' genoemd. Burgerinformatica: tak van de in­ Control character: besturingsteken Bankswitching: het wijzigen van de formatica die zich bezig houdt met voor een printer in een af te druk­ LEXICON geheugen struktuur door een ande­ de niet - programmatische kant van ken tekst dat als zodanig herkend re selectie van de pages uit de ver­ de automatisering. Zij legt zich toe wordt en zelf niet wordt afgedrukt schillende slots te maken. Dit is al­ op het inzicht in de aard en struk­ CP/M: Control Program for Micro­ leen mogelijk vanuit assembler­ tuur van gegevens, de toepassingen computers, veel gebruikt operating taai, niet vanuit Basic. van automatische processen en de system voor PC's. AC: Alternating Current, wissel­ BASIC: Beginners All Purpose maatschappelijke problemen daar­ CPU: Central Processing Unit, de spanning Symbolic Instuction Code, de pro­ bij eenheid die zorgt voor het ophalen, Acces: toegang grammeertaal van veel home - en Bug: fout in programma decoderen en uitvoeren van de pro­ Adapter: omvormer. Voorziening personal computers Bus: reeks lijnen waarover gege­ gramma instrukties die de apparatuur de juiste voe­ Basicode: computeresperanto vens worden overgedragen tussen Crashen: het vastlopen van een dingsspanning geeft waardoor de meeste types home­ de CPU, het geheugen en randap­ computer als gevolg van een storing Adres: bepaalde lokatie in een ge­ computer elkaars programma's paratuur. Met de term wordt ook of programmafout heugen kunnen lezen wel interface bedoeld CRT: Cathode Ray Tube, kathode Aggregeren: een optel bewerking Batch: stapelverwerking. File be­ Byte: aaneengesloten eenheid van straalbuis, het beeldscherm op de records van een bestand. staande uit een reeks commando's 8 bits.de hoeveelheid informatie CVE: Centrale Verwerkings Een­ AI: Artificial Intelligence, kunst­ die samen aan de computer worden die een 8 - bits processor in een keer heid, zie CPU matige intelligentie, het vermogen aangeboden alvorens achter elkaar kan hanteren Cursor: positie aanwijzer op het van een programma te 'Ieren' of verwerkt te worden. Te onder­ scherm, die aangeeft waar het vol­ menselijk denken te imiteren scheiden van real time verwerking gende teken komt te staan komt of Alfanumeriek: behorend tot de te­ Baud: aantal bits per seconde. Naar waar een teken overschreven of kenset die naast cijfers ook letters, de onderzoeker Baudot verwijderd wordt leestekens en speciale tekens om­ Baudrate: overdrachtssnelheid in vat. Ze worden ook wel 'charac­ bits per seconde CAD: Computer Aided Design, ters' genoemd BCD: Binary Coded Decimal, no­ het maken van ontwerpen met be­ Alloceren: toewijzen of reserveren tatiemethode voor getallen van en­ hulp van de computer van geheugenruimte kelvoudige of meervoudige preci­ CAL: Computer Aided Learning: Algorithme: vaste stap voor stap sie, waarbij een decimaal cijfer toepassing van de computer in het Daisy Wheel printer: letterwiel - of procedure om een bepaald pro­ door een 4 - bits kode wordt weer­ onderwijs, gebaseerd opde dialoog margrietwiel printer , afdrukeen­ bleem op te lossen gegeven. tussen leerling en programma heid die door middel van een ha­ ALU: Arithmetic Logical Unit, re­ Benchmark: testprogramma om de CAM: Computer Aided Manufac­ mermechanisme tekens afdrukt die kenkundige en logische eenheid, prestaties van een computer of een turing, het door de computer stu­ aan de uiteinden van de spaken van belangrijkste onderdeel in een processor te evalueren ren van een fabricageproces het letterwiel zijn bevestigd. De te­ CPU Bestand: groep bij elkaar horende Carrier: zie draaggolf kens worden in een keer afgedrukt Analoog: representatie van de gegevens met een naam Cartridge: op een slot aansluitbare Data: gegevens. Meestal wordt waarden van een variabele door Besturingssysteem: zie Operating geheugeneenheid, die kan bestaan hierbij gedoeld op de in- en uitvoer­ middel van een proportioneel va­ system uit een ROM of EPROM, in een gegevens van een programma, niet riabele fysieke grootheid Bidirectioneel: techniek waarbij kunststof behuizing op de programmaregels zelf Applicatieprogramma: specifiek een afdrukmechanisme de regels Catalogiseren: opslaan op diskette Datafile: gegevensbestand, te on­ programma dat voor een bepaalde om beurten van links naar rechts en Centronics: genormeerde parallel­ derscheiden van een Basic pro­ gebruiker en een bepaald doel is omgekeerd print, hetgeen tijdwinst le interface, communicatiepoort gram ma bestand ontwikkeld oplevert bij het afdrukken naar een printer Database: programma waarmee Array: lijstvariabele. Variabele die Binair: in het tweetallig stelsel CFD: Compact Floppy Disk, het (relatieve) gegevensbestanden bestaat uit een reeks van afzonder­ Binaire kode: kode waarbij ge­ 3.5 inch type in hard plastic behui­ kunnen worden opgebouwd. Het lijk te identificeren elementen bruikt gemaakt wordt van de te­ zing programma biedt vaak functies als ASCII: American Standard Code kens 0 en 1 Character: alfanumeriek teken zoeken, sorteren en selecteren. for Information Interchange, een BIOS: Basic Input Output System, Chip: geintregreerd circuit waarin Ook wel electronische kaartenbak standaard kode voor alfanumerie­ het besturingssysteem van een een groot aantal transistoren, genoemd ke tekens, die overigens vele va­ MSX computer weerstanden en condensatoren zijn Datarecorder: cassetterecorder die rianten kent BIOS - call: aanroep van een ROM ondergebracht geschikt is om computergegevens Assembler: programma dat de sym­ routine vanuit een eigen ML - pro­ CMOS: Complementary metaloxi­ te registreren bolische kode van de ML program­ gramma de semiconductor. Snel uitleesbaar DC: Direct Current, gelijkspan­ meur omzet in object kode (zuivere Bit: samentrekking van binary di­ type geheugen ning machinetaal) git, de kleinste informatie eenheid. Cold reset: herstart waarbij reeds DD: Double Density, dubbele Assigneren: het toekennen van een Deze kan (ja of nee, waar of niet in het geheugen aanwezige infor­ schrijfdichtheid. Dit is geen stan­ waarde aan een variabele waar) zijn matie verloren gaat, ook wel de ad daardmaat, maar is per schijffor­ Asynchrone overdracht: seriele da­ Blinking: het knipperen van tekst start genoemd maat en systeem verschillend. tatransmissie waarbij de onderlin­ of gegevens op het scherm Collating sequence: volgorde die Dead start: zie Cold reset ge afstand tussen de overgezonden Block: verzameling aaneengeslo­ binnen een bepaalde tekenset Debug: ontdoen van fouten bits willekeurig is. Elk teken wordt ten records op disk wordt aangehouden bij sorteren of Default: door de computer aange­ hierbij voorafgegaan door een Board: de kunststof kaart waarop vergelijken nomen waarde wanneer we deze startbit en afgesloten door een de chips, weerstanden en conden­ Commando: opdracht die meteen niet zelf opgeven stopbit satoren zijn aangebracht, onder­ wordt uitgevoerd, een opdracht in Density: Maat voor de schrijfdicht­ Autorepeat: eigenschap van toet­ ling verbonden door op de kaart ge­ direct mode heid op een diskette. Heeft zowel sen dat het ingedrukte teken zich printe sporen Compatibel: het onderling uitwis­ betrekking op het aantal sporen per na enige tijd herhaalt Boldfacing: het dikker afdrukken selbaar zijn van programma's en zijde als het aantal bytes per sector van een teken door het meerdere apparatuur Device: eenheid, stuk apparatuur keren steeds iets verschoven af te Compiler: programma dat een in Digit: teken dat een geheel cijfer, drukken een hogere taal geschreven pro­ een discrete waarde voorstelt Bootstrapping: het automatisch op­ gramma in zijn geheel vertaalt naar Digitaal: representatie van waar­ Backspacing: het terugplaatsen van starten van een programma machinekode. Hierdoor ontstaat den door middel van digits. de print - of schrijfkop Bubble memory: magneetbelge- er van dat programma een vertaal- OIP: Dual In line Package, de be- huizing van een chip met twee vlak ligt en de pen in alle richtingen taal staat. Door gebruik van een ·een record bij een bepaalde bewer­ evenwijdige rijen pennen waarmee over het papier beweegt compiler of een interpreter is men king deze op de circuit kaart wordt be­ Flip-flop: schakeling in een register hierbij minder afhankelijk van het Keyboard: toetsenbord vestigd die een informatiebit kan opslaan gebruikte computersysteem Keyword: sleutelwoord. Een gere­ Direct Acces: de toegangsmethode Floating point: methode om getal­ Hooks: faciliteit waardoor tijdelijk serveerd woord dat een opdracht in waarbij de toegangstijd tot gege­ len weer te geven zodat hun lengte eigen machinekode routines aan de een programmeertaal vertegen­ vens onafhankelijk is van hun steeds gelijk is. Hierbij bestaat een ROM toegevoegd kunnen worden woordigt plaats in het geheugen door een getal uit een mantisse en een expo­ Hz: afkorting van Hertz, aantal tril­ Klokgenerator: eenheid gestuurd verwijzing naar hun positie nent lingen per seconde door een kwartskristal dat electri­ Directory: index van de files op een Floppy: diskette. Oneigenlijk ge­ sche pulsjes afgeeft en hiermee diskette bruikt ook wel disk drive voor de timing van de CPU zorgt. Direct mode: toestand waarin de Flowchart: grafische weergave van Kommando: zie commando computer een opdracht meteen uit­ een programma of een probleem Konstante: grootheid in een pro­ voert. Deze meteen uitvoerbare Font: lettertype. Een kompIe te set gramma die tijdens de verwerking opdrachten worden commando's letters, cijfers en symbolen in een niet van waarde verandert genoemd bepaalde stijl en grootte. IC: geintegreerd circuit, combina­ KSB: Kathodestraalbuis Disassembler: programma dat ma­ Formatteren: vastleggen van de tie van onderling verbonden scha­ chinekode omzet in assemblertaal sporen en sectoren op een diskette kelelementen Disk drive: schijveneenheid. Op­ FSK: Frequency Shift Keying, me­ Indentation: het laten inspringen slageenheid voor diskettes waarop thode van datatransmissie waarbij van een regel of paragraaf gegevens random worden opgesla­ o en 1 ieder een eigen frequentie Indirect mode: toestand waarin de gen hebben computer de ingevoerde opdrach­ LCD: Liquid Cristal Display, plat Diskette: flexibele schijf met een Full duplex: methode van data­ ten eerst opslaat als programmare­ scherm waarop gegevens worden magnetiseerbaar oppervlak, waar­ transmissie waarbij er in beide rich­ gels en pas na het RUN commando afgebeeld door het laten oplichten op informatie kan worden opgesla­ tingen tegelijk communicatie uitvoert van vloeibare kristallen gen plaats heeft. Hierbij wordt vaak Input: invoer, de gegevens die door LED: Licht Emitterende Diode, DOS: Disk Operating System, be­ een echosignaal teruggezonden, een programma gelezen en ver­ een halfgeleiderdiode die licht uit­ sturingssysteem waarbij met disks waardoor de verzonden gegevens werkt worden zendt als er stroom in de doorlaat­ wordt gewerkt met de oorspronkelijke vergeleken Integer: geheel positief of negatief richting doorvloeit Draaggolf: golf met konstante fre­ kunnen worden getal Leespen: optisch instrument waar­ quentie waaraan door modulatie Functie: vaak al in het systeem aan­ Interaktief: programma waarin ge­ mee de streepj escode (barcode) het informatiedragende signaal wezige procedure die bij zijn naam bruiker en programma in voortdu­ gelezen kan worden wordt toegevoegd wordt aangeroepen en een bepaal­ rende conversatie met elkaar staan Lichtpen: een instrument beho­ Driver: hulpprogramma bij het de waarde teruggeeft bv. de sinus­ Interface: koppelschakeling, ver­ rend bij de beeldeenheid van een aansturen van een printer functie. De meeste programmeer­ binding tussen twee systeemcom­ computer waarmee op het beeld­ Drumplotter: type plotter waarbij talen staan het zelf definiëren van ponenten. Vaak heeft hierbij sig­ scherm gegevens kunnen worden het papier op een trommel is ge­ functies toe naalaanpassing plaats ingevoerd, gecorrigeerd of gewist. spannen die voor de verticale be­ Interfacen: het op de computer De gegevens worden tevens in het weging onder de pen doordraait. aansluiten van allerlei apparatuur geheugen verwerkt De pen zelf beweegt horizontaal Interpreter: vertolker, programma Listing: een afdruk op papier van langs een arm dat instukties per regel naar machi­ de regels van ee- programma Dot matrix printer: zie matrix prin­ nekode vertaalt en uitvoert. De Logical seeking: techniek waarbij ter Gap: tussenruimte tussen twee vertaalde kode blijft niet bewaard de schrijfkop van een afdrukeen­ Dummy: loze variabele of parame­ blokken op een diskette Interrupt: signaal van een in- of uit­ heid steeds de snelste weg zoekt ter zonder duidelijke functie. Generatie: de eerste generatie voereenheid waardoor de normale naar de plaats van het volgende af Wordt gebruikt om een program­ computers was gebaseerd op het programma loop tijdelijk wordt te drukken teken, hetgeen tijd­ ma in de pas te houden of tijdens gebruik van buizen, de tweede op onderbroken om andere zaken af winst oplevert de testfase van een programma transistors. In de derde en de vierde te handelen LSI: Large Scale Integrated Cir­ DS: double sided, floppy die aan generatie zijn geintegreerde cir­ IlO: Input/Output, invoer en uit­ cuit, circuit met een integratie op twee kanten beschrijfbaar is cuits toegepast voer. Met betrekking tot het data­ hoge schaal. Het samenbrengen Glare: hinderlijke weerschijn op transport tussen de computer en de van vele duizenden schakelelemen­ het scherm van lichtbronnen in de buitenwereld ten op een enkele chip kamer Luminantie: helderheid Editten: het opmaken van tekst op Glitch: onverklaarbare storing van het scherm door middel van met de apparatuur editor Grid: raster Editor: hulpprogramma dat voor een soepele invoer en wijziging van Jack: plug programma's en tekst zorgt JiUer: flikkeringen van het scherm­ EPROM: Erasable Programma bIe beeld Macro: set instrukties met een sym­ Rom: wisbaar programmeerbaar Joystick: spelpookje voor de bestu­ bolische naam. Bij de verwerking geheugen. Cartridge waarin door Hacker: computerkraker of com­ ring van videogames wordt deze naam vervangen door de gebruiker zelf programma's puterfanaticus K: afkorting van Kilobyte, eenheid de set instrukties. Het programma kunnen worden opgeslagen. Door Half duplex: transmissiemethode van circa eenduizend bytes (in feite wordt hierdoor geexpandeerd blootstelling aan ultraviolet licht waarbij er slechts in een richting te­ 2t~1024 bytes) Main Frame: zeer snelle computer kunnen deze weer gewist worden gelijk gegevens worden verzonden Justeren: het verticaal richten van met grote geheugencapaciteit. Een Expressie: kombinatie van reken­ Handshake: aansluitbevestiging bij de linker of rechter kantlijn dergelijk systeem geeft meestal aan kundige bewerkingen datacommunicatie. Deze procedu­ vele tientallen gebruikers gelijktij­ Executeren: een programma run­ re wordt afgehandeld voordat er dig toegang nen gegevens worden verstuurd Manual: handboek Hang-up: onvoorziene stop van Margrietwiel: zie Daisy wheel. programma waardoor de computer Matrix printer: printertype dat de 'op slot' zit Karakter: symbool uit een bepaal­ af te drukken tekens vormt door Hard copy: afdruk op papier de tekenset een reeks pennentjes tegen een File: bestand Hardware: apparatuur Kastcomputer: verouderd model inktlint te slaan Firmware: in ROM vastgelegde Header: record dat de identificatie computer waarmee door de meeste Megabyte: eenheid van circa 1 mil­ programmatuur van de er op volgende file bevat bezitters niet meer wordt gewerkt joen bytes (in feite 210 =1048576 by­ Flag: 1 een variabele in een pro­ Hexadecimaal: in het 16-tallig stel­ Kettingformulieren: vellen papier tes) gramma die een bepaalde conditie sel die met een perforatievouw aan­ Menu: op het scherm afgebeelde aangeeft waar later in dat program­ Hires: high resolution, met groot eengesloten zijn en via gaatjes in de lijst van mogelijke programma­ ma op gereageerd wordt oplossend vermogen. Dit houdt zijkanten door een afdrukeenheid wendingen waaruit gesecteerd kan 2 een statusbit in een register van een fijne detaillering van het beeld gevoerd worden worden de processor dat een bepaalde con­ in. Key: l.toets Menugestuurd: programma waar in ditie registreert Hogere taal: programmeertaal die 2.sleutel, een gegevensbestand­ plaats van opdrachten menu's ge­ Aat bed: type plotter waarbij het dicht bij door mensen gebezigde deel dat de identificatie geeft van bruikt worden

7.r = sc

MFD: 1 Mini Floppy Disk, het veel Operand: grootheid waarop een Proportioneel schrift: afdruktech­ RGB: Rood Groen Blauw, het ge­ gebruikte 5.25 inch type bewerking wordt uitgevoerd niek waarbij elk teken zijn eigen scheiden overbrengen van de 3 ba­ 2 Micro Floppy Disk, 3 inch floppy Operatie: bewerking, program­ breedte heeft, in tegenstelling tot siskleuren, waardoor een grotere Micro: een computer waarvan de mastap de gewone schrijfmachine waar elk beeldscherpte en betere kleurver­ CPU zich op een enkele chip be­ Operating System: besturingssys­ teken dezelfde breedte heeft zadiging bereikt wordt vindt teem, overkoepelend programma Protocol: de regels waaronder ge­ Right justification: het creëren van ML: Machine Language, machine waarbinnen de andere program­ gevens tussen twee systeemcompo­ een rechter kantlijn, b.v. door het taal. De kode die de computer kan ma's draaien. Het regelt huishou­ nenten worden uitgewisseld uitvullen van de regels interpreteren. Met de term wordt delijke zaken binnen de computer PSG: Programmabie Sound Gene­ ROM: Read Only Memory, deel ook wel assemblertaal bedoeld als toewijzen van geheugenruimte, rator, de geluidschip in een MSX van het geheugen dat alleen gele­ Mnemonics: de symbolische kode besturen van de in - en uitvoer en computer zen kan worden van de assembleertaal. (letterlijk: spoort fouten op Public domain: publiekelijk bezit, Rompack: insteek module, ROM - ezelsbruggetjes) Operator: bewerkingsteken. Sym­ programma waarvan de copyrights cartridge Modem: samentrekking van modu­ bool dat aangeeft welke wiskundi­ zijn vrijgegeven Routine: min of meer op zichzelf lator/demodulator. Eenheid voor ge bewerking verricht moet wor­ staand deel van een programma datacommunicatie die digitale ge­ den RS - 232C: genormeerde serie Ie in­ gevens omzet in een analoog sig­ Output: uitvoer, 1 de resultaten terface, poort voor aansluiting op naal en omgekeerd van een programma printers of netwerken. Module: bouwsteen, zowel voor 2 de resulaten op papier soft-als hardware Overflow: het overschrijden van de Queue: wachtrij Moduleren: het voor transmissie geheugencapaciteit Quick disk: eenheid voor opslag geschikt maken van de signalen van Overlay: deel van een programma van gegevens. Werkt met diskettes de computerapparatuur dat op een zeker moment bijgela­ waarop gegevens sequentieel wor­ Schaduwbeeld: sprite Monitor: 1 beeldbuis met grote den wordt en daarbij de plaats in­ den opgeslagen Scansnelheid: de snelheid waarmee bandbreedte neemt van een ander deel dat dan de computer het toetsenbord aftast 2 programma waarmee geheugen­ niet meer nodig is Schootcomputer: draagbare, vol­ plaatsen gelezen en direct gewij­ waardige computer met toetsen­ zigd kunnen worden bord en LCD scherm Monochroom: eenkleurig (met be­ RAM: Random Access Memory, Screening: het checken van gege­ trekking tot een monitor) direct toegankelijk geheugen. Het vens op mogelijke tegenstrijdighe­ MS - DOS: Microsoft Disk Opera­ Page: geheugenblok van 16K, deel geheugen dat gelezen of beschre­ den ting System, besturingssysteem van een geheugenbank (slot) ven kan worden Screendump: het afdrukken van de voor pc's PAL: Phase Alternating Line. Rampack: geheugenuitbreidings­ beeldscherminhoud op een printer MSX: Microsoft Extended Basic. 1 Standaard kleursysteem dat voor kaart, extra RAM. ScrolIing: het in verticale of hori­ het Basic dialect dat MSX compu­ een normale KTV wordt gebruikt Ramschijf: stuk werkgeheugen dat zontale richting laten rollen van ters gebruiken Parallel: het gelijktijdig verwerken wordt gebruikt als disk een beeld zodat aan de ene kant 2 het logo dat aangeeft dat voldaan van 8 bits Randapparatuur: alle eenheden nieuwe gegevens verschijnen en wordt aan de MSX compatibiliteits Parameter: een variabele in een op­ die via kabels met de computer zijn aan de tegenovergestelde kant an­ - afspraken met betrekking tot de dracht waaraan voor een bepaalde verbonden, zoals een datarcorder dere gegevens verdwijnen hardware bewerking een konstante waarde of een printer SD: single density. Maat voor de MSX -DOS: voor een MSX compu­ wordt toegekend Random access: toegangsmethode schrijfdichtheid op een diskette. ter aangepaste versie van MS - Pariteit: foutenopsporings - tech­ waarbij elke geheugenlokatie via Sector: gedeelte van een spoor op DOS niek waarbij in een aparte bit aan­ een adresverwijzing direct toegan­ diskette dat een gegevensblok kan Muis: invoereenheid waarmee uit gegeven wordt of het aantal enen kelijk is bevatten de menu opties op het scherm kan in een woord even of oneven is Random file: datastruktuur waarbij Sequentieel: het in een bepaalde worden gekozen Parse: het syntactisch ontleden van de records zich in willekeurige volgorde plaatsvinden van een be­ een opdracht volgorde bevinden. De records werking Parser: het programma dat voor de worden via de direct access metho­ Sequential file: bestand 'W3arin de parsing zorg draagt de opgehaald of opgeslagen volgorde van de records overeen­ PC: personal computer Raster: het coordinaten stelsel van komt met de volgorde waarin deze Nanosesonde: een miljardste se­ Pitch: de print dichtheid , het aantal adresseerbare beeldschermpuntjes zijn opgeslagen. De toegangstijd conde te printen characters per inch ReaItime: de werkwijze waarbij ge­ tot de gezochte gegevens is afhan­ Nesten: bij programmeren het in­ Peripherals: randapparatuur gevens worden verwerkt zodra ze kelijk van de positie in de file sluiten van een bepaalde struktuur Platen: (Engels) de schrijfrol op zijn ingevoerd. De interaktieve Serieel: bit voor bit overdracht van binnen een struktuur van hetzelfde een printer methode gegevens type, b.v. een lus binnen een lus Plotter: computergestuurd grafisch Record: bij elkaar horende gege­ Shadowprinting: bij een afdruk­ Nibble: aaneengesloten groep van teken apparaat vens (data velden) binnen een file eenheid het nogmaals, een fractie 4 bits Pointer: adreswijzer naar de loka­ die als eenheid behandeld worden verschoven, afdrukken van een te­ NLQ: Near Letter Quality. Af­ tie van een gegeven. Reëel geheugen: in fysieke zin het ken, zodat een donkerder print druktechniek van een matrixprin­ PolIing: navraag doen. Het beurte­ hoofdgeheugen ontstaat ter waarbij een regel in twee fasen lings navragen door de CPU van Reference Manual: uitgebreid na­ Sheetfeeder: hulpstuk bij een af­ geprint wordt. De stipjes sluiten eenheden om na te gaan of deze ge­ slagwerk waarin alle aspecten van drukeenheid dat zorgt voor het toe­ hierdoor beter aaneen zodat een gevens willen sturen. Te onder­ een bepaald systeem belicht wor­ voeren van losse vellen papier uit mooiere print ontstaat scheiden van een interrupt den een invoerrnagazijn Numeric pad: eiland op toetsen­ Poort: verbinding van de computer Register: geheugen eenheid in een Skip: het overslaan van instrukties bord met extra numerieke toetsen met de buitenwereld. De term processor waarin bepaalde condi­ Slot: 1 bank, geheugengebied Numeriek: weergegeven als getal wordt met name gebruikt in ver­ ties (vlaggen) of geheugen adressen 2 slot naar buiten toe, de connector band met printers en aansluitng op worden bijgehouden waar extern geheugen aangesloten een netwerk Rekenmatrix: spreadsheet kan worden PPI: Programma bie Peripheral In­ Relative file: random file Software: programmatuur en docu­ terface: Chip in een MSX computer Remote control: op afstand be­ mentatie Object kode: binaire kode, door die voor de CPU de communicatie stuurbaar Source kode: bronkode , de instruk­ compiler of assembler vertaald met het toetsenbord en de randap­ Retrieve: het opzoeken van infor­ ties waarin de programmeur een programma dat door de computer paratuur regelt matie op een informatiedrager programma schrijft kan worden verwerkt Precisie: mate van nauwkeurigheid Return: 1. het afsluiten van een Spreadsheet: calculatie program­ Octaal: in het achttallig stelsel waarmee een variabele of konstan­ programmaregel of opdracht (soms ma, waarin matrices doorgerekend OEM: Origanal Equipment Manu­ te verwerkt wordt. Aantal bytes dat ook Enter) worden. Wijziging van de inhoud facturers, fabrikanten die merklo­ een grootheid in het geheugen 2.het retourneren van een waarde van een cel steeds leidt tot aanpas­ ze apparatuur leveren die de afne­ krijgt toegewezen door een functie of andere routine sing van randtotalen, percentages mer onder eigen naam verkoopt Processor: de eenheid die de pro­ Reset: het opnieuw opstarten enz 00' - line: niet in verbinding staand gramma instrukties leest, interpre­ Reverse video: omgekeerd weerge­ Sprite: figuurtje waaraan zelf vorm met een centrale computer, niet ge­ teert en uitvoert ven van voor - en achtergrondkleur kan worden gegeven door een pun­ koppeld aan een netwerk Prompt: teken van een programma Resolutie: oplossend vermogen of tjespatroon te definiëren. De spri­ On - line: in verbinding met een dat de vorige instruktie is verwerk{ beeldpuntdichtheid, maat voor de tes kunnen met een bepaalde on­ centrale computer, netwerk of da­ en dat de gebruiker opnieuw iets scherpte van het beeld derlinge voorrang over het scherm tabank, bv. Viditel mag invoeren RF: Radio Frequency bewogen worden Staek: stapelgeheugen, p:~heugen­ Transmissie: het verzenden gebied dat voor het in de juiste een signaal of data volgorde afhandelen van subrouti­ nes en interrupts zorgt Statusbalk: kader op het scherm waarin bepaalde condities van een TELEFONISCHE programma zijn af te lezen Unformatted: nog niet geforma­ Statement: programma opdracht in teerd indirect mode UHF: Ultra High Frequency, fre­ String: aaneengesloten reeks alfa­ quentie van 300 tot 3000 Mhz, de HULPDIENST numerieke tekens TV kanalen 14 tot en met 83 Stringy floppy: snel spoelend, ein­ Update: opschonen, bijwerken van Een nieuwe en unieke service van MSX Computer deloos cassettebandje gegevens bestanden Strobe: bij datacommunicatie een Utility: hulpprogramma, handige Magazine. kloksignaal dat voor de timing van routine die het werken met andere Als enige onder de Nederlandse MSX-bladen is er de signalen tussen computer en programma's vergemakkelijkt een telefonische hulpdienst. randapparaat zorgt Subroutine: min of meer op zichzelf staand deel van een programma dat Elke dinsdag kunt u rechtstreeks naar de redaktie vanuit verschillende punten in het bellen met uw technische vragen. hoofdprogramma aangeroepen Variabele: een grootheid die een kan worden bepaalde waarde kan aannemen. Subscript: 1 de indicering van een Een variabele heeft een symboli­ array - variabele. 2 het een halve sche naam die naar die waarde ver­ regel positie omlaag afdrukken van wijst Elke dinsdag een teken als bv. in H20 VDP: Video Display Processor, Superscript: het een halve regel po­ chip die voor de beeldschermop­ sitie omhoog afdrukken van een te­ bouw zorgt vanaf 4 uur 's-middags ken als bv. in x2 Verify: het controleren van een be­ Switch: schakelaar werking. Het na een schrijfopera­ Symbolische kode: assemblertaal tie nogmaals lezen van de gege­ tot 7 uur 's-avonds Synchroon: communicatiemetho­ vens, waarbij deze vergeleken wor­ de waarbij gegevens worden ver­ den met die in het geheugen zonden met vaste frequentie en fa­ Verstekwaarde: defaultwaarde op telefoonnummer severhouding Virtueel geheugen: schijngeheu­ Syntax: de grammaticale regels van gen. Extern geheugen dat zich aan een programmeertaal de gebruiker als werkgeheugen 020-681081 voordoet, d.W.Z. adresseerbaar is VLSI: Very Large Scale Integra­ tion circuit, circuit met zeer hoge integratie dichtheid van de schakel­ Tekstverwerker: programma om elementen Let wel, dit geldt alleen voor vragen, die betrekking tekst op te stellen. De tekst wordt Vluchtig geheugen: geheugen hebben op de inhoud van MSX-Computer Magazi­ eerst in het geheugen opgeslagen, waarvan de inhoud verloren gaat zodat zij verder kan worden be­ als de voeding wordt onderbroken, ne! werkt alvorens naar een afdruk­ RAM eenheid te worden gestuurd of per­ VRAM: Video RAM, het geheu­ Voor alles wat met (abonnementen)administratie te manent te worden opgeslagen gen waar de beeldscherm informa­ maken heeft vraagt u naar de betreffende afdeling. Thermische printer: printer die tie is opgeslagen door plaatselijke verhitting tekens afdrukt op speciaal geprepareerd­ Voor vragen over de cassette-service is het specia­ papier le telefoonnummer 020-852635 beschikbaar. Thermisch papier: papiersoort waarop een thermische printer de Waarde: een grootheid die aan een tekens kan inbranden konstante of variabele wordt toe­ Time - sharing: methode waarbij gekend SPELREGELS meerdere gebruikers tegelijkertijd Wafer: siliciumschijf, prefabricaat van een computersysteem gebruik van een chip maken Warm reset: een herstart waarbij Natuurlijk zijn er wel een men dat vragen zo ingewik­ Toegangstijd: de tijd die de compu­ eerder in het geheugen ingevoerde paar spelregels aan ons te­ keld en/of specialistisch zijn ter nodig heeft om na een leesop­ gegevens niet verloren gaan. Ook lefonische vragenuurtje ver­ dat we u alsnog moeten ver­ dracht de gevraagde gegevens voor wel warme start bonden. zoeken om ze schriftelijk in verdere verwerking beschikbaar te Wild card: jokerteken. Symbool te dienen. Anders zou het hebben dat de plaats van een willekeurig Token: een een of twee byte lange ander teken of reeks tekens in­ Zo zal het met ingang van de telefoonnummer te lang be­ kode die een Basic opdracht verte­ neemt verschijningsdatum van dit zet blijven, en kunnen ande­ genwoordigt Word processor: tekstverwerker nummer niet meer mogelijk re lezers ons niet meer be­ Tokenized file: door gebruik van to­ Woord: reeks van bits waarmee zijn om op andere momen­ reiken. kens gecomprimeerde file door de computer als eenheid ten naar de redaktie te beI­ Toggle toets: toets waarmee tussen wordt gewerkt en in een geheugen­ len voor technische proble­ Het is natuurlijk aan te raden twee stabiele toestanden gewisseld plaats kan worden opgeslagen men. Alleen op dinsdag, om uw vraag goed voor te kan worden. bv de CAPS toets Wraparound: het weer in beeld la­ tussen 1600 en 1900 uur, bereiden, voor u belt. Zorg ten verschijnen van de cursor, tekst Top - down programmeren: ge­ kunnen we uw vragen struktureerd programmeren waar­ of sprite aan de zijde tegenover die ervoor dat u eventuele lis­ bij een zekere hierarchie van sub­ waar zij eerder uit beeld verdwe­ beantwoorden. Maar dan tings etcetera en een notitie­ routines wordt aangehouden nen bent u er ook van verzekerd block bij de hand hebt. Toongenerator: geluidschip Write proteet: de mogelijkheid een dat er een of meer redaktie­ Touch screen: beeldscherm waarop diskette te beschermen tegen een leden aanwezig zijn. Vragen over programma's door aanraking met de vinger me­ schrijfopdracht die in andere bladen ver­ nu's kunnen worden geselecteerd Bovendien zal het niet mo­ schenen zijn kunnen we tot Track: cirkelvormig spoor op een gelijk zijn om willekeurig ie­ onze spijt niet beantwoor­ diskette. Op een quick disk schijfje dere vraag telefonisch af te den. een spiraalvormig spoor handelen. Het kan voorko- Tractor: hulpstuk bij een afdruk­ Z80A: de Z80 processor met opge­ eenheid dat voor de doorvoer van voerde klokfrequentie. De CPU in kettingformulieren zorgt een MSX computer

., - ~ COMPUTER MAGAZINE

Alle programma's uit dit nummer en vorige num- Ook op diskette mers, gebruiksklaar zonder intikken. Hebt u een disk-drive? U kunt de programma­ verzamelingen ook op diskette bestellen, met De makkelijkste manier om een eigen programma-bibliotheek op de bestel kode D1, D2, D3, D4, D5 of D6/3.5 (Sony, Philips etc.) of /5.25 (o.a. AVT). Zie de te bouwen. Een extra service van MSX Computer Magazine. Be­ bestelbon. spaar u de moeite van het intikken van lange listings (met alle Lezers in België kunnen eveneens profiteren risico's van fouten). Alle programma's uit dit nummer, zijn ge­ van de Programma Service. De prijzen in Belgi­ bruiksklaar leverbaar op cassette voor f.15,- (inklusief verzend­ sche Francs: cassette Bfr.300, diskette 3.5 kosten.) Bfr.600, diskette 5.25 Bfr.550.

MCM-C6 omvat: grammeerwedstrijd); de Basic-utility Rem Space Killer; een tekenprogramma; een HOE TE BESTELLEN? Alien, schiet de vijand neer! 'kladblok' (extra beeldscherm); de spellen Dsktyp, hoe zit uw diskette in Lockin' Man, Horror en Escape en tot slot 1 . Gireer het juiste bedrag (met vermelding van het tekstadventure Mystery Town. de juiste bestelcodes, zie de bon) naar postgiro­ elkaar nummer 5038402 t.n.v. On Screen Publica­ Typles, leren typen op de MSX MCM-C4: Schat Duiken, prima spel; Tap­ tions, Amsterdam. Uw overschrijving zegt ons precies wat we waarheen moeten zenden. met dit spelletje dir, orde in uw cassettes; Bach, virtueuze orgelmuziek; Tips85, helpt u met uw aan­ 2. Of bestel schriftelijk: gebruik de bestelbon Linlst, vergemakkelijkt het gifte-biljet; Letter, de MSX-karakter edi­ (kruis de juiste hokjes aan), en sluit een geldig programmeren tor; Reuter, een onmogelijke driehoek; betaalmiddel bij. Opsturen naar: OSP, Postbus Snelli, een simpel maar snel spel; Beurs, 5142,1007 AC Amsterdam. Varlst, helpt u Basic speculeer op de effektenbeurs. programma's te doorgronden Binnen drie weken hebt u uw bestelling in huis. Vissen, een prima spel! MCM-C5 omvat: Edit (een bestands-edi­ tor); Memmon voor nieuwsgierige aagjes; De 7 KORT & KRACHTIG Colors voor de MSX2; 3D-Des, tekenen in Voor vragen over de Programma­ programmaatjes 3 dimensies; Figrek (edukatief); Snake3,. Service is er een speciaal De 3 Lezers helpen Lezers een leuk spelletje en nog het een en ander. telefoon-nummer: 020-852635 listings En als extra, de prachtige ~------~ Philips MSX2 Basic demo! Ja, ik maak gebruik van de Programma Service BON en wil dat u mij toestuurt: Ook in de vorige nummers boden we u cassettes met alle gepubliceerde pro­ gramma's aan: MCM-C1, -C2 , -C3, -C4 D MCM-C1 en -C5. Deze kunt u nog bestellen, ook D MCM-C2 D MCM-C3 (af.15,-/ voor elk f.15,-. D MCM-C4 } 8fr.300) D MCM-C5 Naam: ______MCM-C1 met: de MCM-database; een D MCM-C6 Adres: ______schuifpuzzel; een doolhofspel; een driedi­ o MCM-D1/3.5 mensioonaal tekenvoorbeeld; een logica­ D MCM-D2I3.5 Postcode: ______spel; het spel 'verlicht de stad'; een gok­ D MCM-D3/3.5 (a f.30,-/ spel en het beeldgrapje 'Appel'. D MCM-D4/3.5 8fr.600) Woonplaats: ______D MCM-D5/3.5 MCM-C2: SpriteEditor (hoofdprijs in de D MCM-D6/3.5 eerste Sony MCM-programmeerwed­ D MCM-D1/5.25 Ik heb een geldig betaalmiddel bijgeslo­ strijd); Copy en CrtDmp (utility's voor disk D MCM-D2I5.25 ten (dus geen giro-overschrijving of en plotter/printer); twee edukatieve pro­ D MCM-D3/5.25 (a f.27,50/ bankgiro) en krijg mijn bestelling binnen 8fr.550) gramma's (aardrijkskunde en astrono­ D MCM-D4/5.25 drie weken toegestuurd. D MCM-D5/5.25 mie); een disassembler; een ufo-schiet­ D MCM-D6/5.25 Alle prijzen zijn inclusief verzendkosten. spel; een variant op Galgje; Yathzee; het muziek-programma Bronksi en nog meer. ------Opsturen aan: On Screen Publications, Postbus 5142,1007 AC Amsterdam. MCM-C3: MSX-PEN (een tekstverwerker, hoofdprijs in de tweede Sony MCM-pro- Wilt u de bon niet uitscheuren? Maak een fotokopie van deze pagina! ******************************************************** in BELGIE : het Computerwinkeltje pvba, M Sabbestr .J9, * onze nieuwe WINTER '85 CATALOGUS is uit. stuur ons * B-2800 MECHELEN - tel 015/206645 * een kaartje rret je naam en adres en de vermelding * * 'MSX COMP ~G' en we sturen hem gratis toe. * -- MSX-2 boeken : ******************************************************** *MSX-2 BASIC HANDBOEK ...... •...... •...... f 56,50 in l1Eart: MSX-2 ZAKBOEKJE, MSX-2 DISK/DOS en nog rreer. -- hieronder de nieuwste MSX boeken : MSX BASIC handboek voor iedereen (Groeneveld) . f 49,50 -- Engelse en Duitse MSX boeken (vervolg) MSX ZAKBOEK JE (Akkermans ) ...... •...... f 19,50 THE COMPLETE MSX PROGRAMMER'S GUIDE (Sate e.a.) ... f 69 MSX PRAKTIJKPROGRA~'S (Akkermans) ...... •.. f 24,50 onnlisbaar MSX standaardwerk. MSX DOS handboek voor iedereen ...... f 26,50 THE MSX GAMES BOOK (Gregory) .•....•...... •..•.. f 36 MSX QUICK DISK handboek voor iedereen •...... •. f 23,50 WORKING WITH MSX BASIC (Sinc1air) ....•...... •••.•. f 39 MSX DISK handboek voor iedereen ...... f 29,50 MSX EXPOSED (Pritchard) ...... • f 39 *MSX TRUUKS EN TIPS deel 2 .....••...... ••...• f 25,-- oa. ON command, Video display processor, Joysticks, MSX BASIC leerboek deel 1 ...... f 24,50 MSX sound system, MSX rremory I1EP, PPI. *MSX BASIC leerboek deel 2 ...... •....•...... f 24,50 40 GRAFISCHE PROGRA~'S IN MSX BASIC •...... f 29,50 MSX GRAFIK UNO SOUND (Luers/Data Becker) ...... f 49,-- *MSX VERDER UITGEDIEPT - peeks, pok es etc ...... f 23,90 DAS ~SCHINENSPRACHEBUCH ZU MSX ...... • f 49,-- MIRACULEUZE SPELEN VOOR UW MSX COMPUTER ...... f 29,-- FANTASTISCHE SPELEN VOOR UW PHILIPS MSX ...... f 29,-- USEFUL UTILITIES FOR YOUR MSX (Webb) ..•...... f 17,50 (dit is hetzelfde boek als nliraculeuze spelen) *GAMES FOR YOUR MSX ...... •...••...••...... f 17,50 50 PROGRAMMA'S VOOR MSX COMPUTERS (Immerzeel) . f 21,50 MSX GAMES BOOK (Lacey) ...... f 36,-- MSX BASIC - LEREN PROGRAMMEREN (Immerzeel) .... f 24,50 bevat educational-, adventure-, simulation- en HET MSX SOFTWARE BOEK (ten Berge) ...... f 27,50 arcade games. van elk spel is een screenshot afge­ Invaders,Breakout,Squash,Othello,Bioritme etc. drukt. inclusief ChexSum verificatie-programma. FINANCIELE PROGRAMMA'S VOOR MSX COMPUTERS ..... f 25,-­ GETTING MORE FROM MSX- with SPECTRA VIDEO and all MSX­ Beleggen, Sparen, Lenen, Bedrijfsanalyse etc. Computers (Boyde-5haw/speciaa1 v Spectravideo) . f 39,-- *WERKEN MET DE MSX COMPUTER, praktijkprogrammaas f 25,-­ 155 bladzijden: Editing and Debugging, Screen Test, TERMINAL GRAPHICS ONTWERPBOEK MSX ...... •...... f 12,50 Gymnastic Characters, Sprite Characters, Draw *ADVENTURES! VOOR DE MSX COMPUTER ...... f 24,95 Strings, Pixel Set, The Circ1e Line, Play Strings, Synthetic Sounds, Screen Effects, Change of face. DE MSX GEBRUIKERSGIDS (v Engelen/Wolfkamp) .... f 39,50 THE MSX COMPUTER PROGRAM BOOK (Apps) ..•...... f 32,-- *BASIC VOOR MSX COMPUTERS (Carter,Huzan) ..•.... f 39,50 MSX PROGRAMMA VERZAMELING ...... •...... f 49,-­ *PRACTICAL MSX MACHINE CODE PROGRAW1ING ...... •. f 27,-- MSX BASIC (Sickler /Kluwer) .•...... f 29,75 *IDEAS FOR MSX ...... •...... •...... •...... f 36,-- BEHIND THE SCREENS OF THE MSX (Shaw) ...•...... f 45,-­ -- Engelse MSX boeken alles over de Video Display Processor. MSX - AN INTRODUCTION (Pearce, Bland) ...... •. f 39,-­ INTRODUCING MSX ASSEMBL Y LANGUAGE & MACHINE CODE f 45,-­ *THE MSX RED BOOK (Avalon Software) ...... ••... f 45,-­ Z80, RAM, ROM routines, MSX operating system etc. ROM, BIOS, Memory Map etc. STARTING ~CHINE CODE ON THE MSX (Ridley) ...•.. f 39,-- *HOW TO PROGRAM YOUR MSX COMPUTER LIKE A A PROGRAW1ER'S GUlDE TO THE MSX SYSTE.M ...... f 39,-- PROFESSIONAL (Hartnell) ...... •...... f 36,-- een boek voor gevorderden: rremory organization, display modes, VOP en sound chips, assembly. -- TOEBEHOREN : *SOFTCARD ADAPTOR voor SOFTCARD SOFTWARE ...... f 39,-- PROGRAMMEREN VAN DE. Z80 (Zaks) •...... •...... f 59,-­ ARCADE TURBO JOYSTICK (MSX compatible) ...... f 89,-- CURSUS Z80 ASSEMBLEERTAAL (Hutty) .•...... f 36,-- ACTUELE EN NIEUW BINNENGEKOMEN MSX SOFTWARE

*SOCCER KONAMI (voetbal) ...... f 69 *-SOFTWARE. op SOFTCARD : - programmeertalen KONAMI BOXING .....•...... •. f 69 *LE MANS 11 •...... -SOFTCARD f 89 HISOFT PASCAL COMPILER tape .... f135 ROLLERBALL cartridge ...... f 64 *BARNSTORMER ...... -SOFTCARD f 79 HISOFT DEVPAC tape .....•...... f 89 LE ~NS 11 op softcard ...... f 89 *SHARKHUNTER ...... -SOFTCARD f 79 *HISOFT C++ disk .•...... f185 HUNCHBACK (Ocean) ...... f 39 *BACKGAMMON ...... -SOFTCARD f 79 *HISOFT PASCAL disk ...... f185 *MUSIX muziek composer ....•.. f 49,50 *XYZOLOG ...... -SOFTCARD f 69 *HISOFT Df.VPAC disk ...... ••.. fl85 BARNSTORMER ...... f 45 *MSX ZEN assembler DISK ....•... f185 SORCERY (Virgin) ...... f.J9 *SPACE WALK /CHILLER /FINDERS KPR f 30 MSX LOGO ...... •...•...... f 95 *ELIOON ...... •...... f 45 *KONAMI PING PONG ...... • f 69 MSX KUMA FORTH ....•...... f185 JET SET WILL Y II ...... f 39 *YIE AR KUNG FU II ...... •. f 69 MT~E.BUG cartridge ...•...... fl49 *BACKGAMMON ...... f 49 *ROAD FIGHTER ...... • f 69 LE ~NS autorace ...... f 49 CONTRACT BRIDGE (Alligata) ... f 49 *MT-COM communicatie pakket .... f299 SHARK HUN TER ...... f 49 *HEAVY BOXING cartridge ...... f 64 MST-CALC spreadsheet .•....•... f 69 *6 COMPUTER HITS MSX oa Les Fiics f .J5 737 FLIGHT SIMULATOR ...•..... f 49 MT -BASE. database ...... •...... fl99 *NORTH SEA HELICOPTER ...... f 59,50 DECATHLON .....•... -Activision f 59 TASWORD MSX wordprocessor ..... f 65 *PASTFINDER ...... •. -Ac ti vision f 59 *MT -VIDITEL ...... •...... f299 *KNIGHTLORE MSX ....•..• -Ultimate f 49 MASTER OF THE LAMPS-Acti vision f 59 *MSX GAMES DESIGNER ...... ••.. f 49 *ALIEN 8 MSX ...... -Ultimate f 49 RIVER RAID ...... -Activision f 59 MSX TYPE CURSUS (nederlands) .. f 49 *RED MOON (Level 9) ••••••••••••• f 35 PITFALL II ...... -Acti vision f 59 *EDDY 11 grafisch ontwerpprogr. f 76 THE HOBBIT MSX + boek (64K) .... f 65 GH05TBU5TERS ...... -Acti vision f 59 MSX ADRES database ..•...•..... f 49 *WORM IN PARADISE (Level 9) ..... f 49 *MANDRAGORE ...... f 89 *TASWORD tape nederlandse versie f 95 CLASSIC ADVENTURE ...... • f .J4 nederlandstalig grafisch adventure *TASWORD disk nederlandse versie fl15 winkel open van woensdag t/m zaterdag tussen 11.00 t/m 17.00 (maandag/dinsdag gesloten) - alle prijzen inclusief BTW verzendkosten f 6 per bestelling vraag onze nieuwe WINTER 1985 CATALOGUS aan.

re h -

GROF! Ik heb eigenlijk een behoorlijke hekel aan extra werk. Als een karwei Als we de beide teksten - in MSX Info en in Commodore info - naast eenmaal geklaard is, dan vind ik het hoogst vervelend als het - om elkaar leggen blijken ze ook verdacht veel op elkaar te lijken. De welke reden dan ook - nogmaals gedaan moet worden. Commodore-versie bespreekt weliswaar nog een tweede Wolters­ Desondanks leest u op dit moment de tweede versie van mijn co­ programma, maar als we dat stukje tekst even wegdenken zijn beide lumn, niet omdat de oorspronkelijke tekst slecht was, maar omdat recensies bijna woordelijk gelijk. Duidelijk dus door de tekstverwer­ ik simpelweg heel erg boos ben. Wat heet, ik ben woedend. ker gehaald, maar nog niet eens zorgvuldig. Want waar eerst Com­ Vandaag liep ik namelijk tegen een schandelijk stukje konsumenten­ modore stond staat nu MSX, behalve waar men het eenmaal is ver­ bedrog aan, waarbij de regels van de journalistieke ethiek naar mijn geten, want daar staat nog éénmaal duidelijk Commodore inplaats idee ruimschoots overschreden zijn. Vandaar deze nieuwe versie, van MSX. Zo zijn er wel meer slordigheidjes te vinden, waardoor waarbij ik maar al te goed besef dat dit wel eens als een openlijke al spoedig duidelijk wordt wat de truuk is die achter dit 'primeurtje' oorlogsverklaring opgevat zou kunnen worden. steekt.

Het zal u niet verbazen als ik u vertel dat ik alle MSX-bladen die Kortom, onze 'geachte' collega ziet er blijkbaar geen been in om op mijn bureau terechtkomen letterlijk uitspel, en ik neem aan dat 'tests' te publiceren die geschreven zijn zonder dat men ooit een blik u het met me eens zal zijn dat ik over wat onze collega's soms publi­ op de te testen zaken geworpen heeft. Daarbij komt men dan zelfs ceren, af en toe mijn hoofd moet schudden. tot konklusies, zoals' de graphics kunnen beter, want zij geven soms de aanleiding tot onnodige misverstanden'. Hetgeen inderdaad waar leder blad heeft echter zijn eigen formule, iets waar de lezers uitein­ is voor de Commodore-versie en daarom juist voor de MSX-versie delijk alleen maar mee gediend zijn. Vrijheid blijheid dus, keuze verbeterd zal worden! Ook de prijsstelling is al bekend, voor zowel voor de konsument, er is sprake van eerlijke konkurrentie. de cassette- als de disk-uitvoering, en dat terwijl de MSX-versie al­ Een kompetitie overigens die voornamelijk speelt tussen ons en leen op cassette zal verschijnen! MSX INFO, de andere bladen op de markt zijn nu eenmaal wat meer in de hobby-sfeer. Vooral die voornaamste konkurrent volg Persoonlijk heb ik geen woorden voor een dergelijke handelswijze, ik dan ook met argusogen. althans geen woorden die voor publikatie geschikt zijn. Dit is de meest grove vorm van 'bladvulling' die maar mogelijk is, een stuiten­ Vandaag belandde MSX INFO tweede jaargang nummer 6 op mijn de vorm van pagina's - en dus zakken - vullen. Om over de achter­ bureau, voor mij altijd een reden om meteen even een leespauze in liggende journalistieke ethiek nog maar niet eens te spreken! Als te lassen. Tot mijn onuitsprekelijke verbazing kwam ik daar een lezer verwacht je gedegen en eerlijke informatie in een blad aan te uitgebreide bespreking tegen van het programmapakket 'Slagen treffen, geen uit de duim gezogen onzin verhalen over produkten voor het rij-examen', van Wolters Software software. Gedurende die er nog niet zijn! Mede op grond van recensies kan u immers anderhalve pagina zong de naamloze recensent de lof van dit blijk­ besluiten zich een produkt wel of niet aan te schaffen, voor ons een baar uitstekende hulpmiddel voor mensen die hun rijexamen moeten reden om vooral bij recensies heel zorgvuldig te werk te gaan. gaan afleggen. Blijkbaar had de brave man of vrouw er geruime Maar ook voor de leveranciers zijn tests belangrijk. Daardoor krijgt tijd mee gestoeid, alvorens zich achter de tekstverwerker te zetten een produkt bekendheid, hetgeen te merken valt aan de bestellingen. om het artikel te schrijven. Zo ook in het onderhavige geval, want Wolters Software kwam er pas achter dat deze uit de duim gezogen 'test' verschenen was toen Maar, en nu komt de reden waarom ik boos ben, dit programma­ de eerste bestellingen werden geplaatst! pakket is er nog helemaal niet. Althans, niet voor MSX. Er bestaat En daar is men bij Wolters helemaal niet blij mee. Want nu komen weliswaar al enige tijd een versie voor de Commodore 64 en er wordt er dus bestellingen voor een produkt dat de eerste tijd nog niet gele­ inderdaad hard gewerkt aan een vertaling ervan voor MSX, maar verd kan worden, hetgeen zacht gezegd niet best is voor de goede die vertaling is nog lang niet klaar! naam van het bedrijf. Uiteindelijk mag aangenomen worden dat De reden dat ik van het een en ander zo goed op de hoogte ben is Wolters schade zal leiden! een simpel; de vertaling naar MSX wordt namelijk in opdracht van Wolters Software door mijn eigen bedrijfje gemaakt. Naast het pro­ Toch ben ik al met al niet echt verbaasd over deze zaak. Er wordt gramma-redakteurschap van uw MSX-lijfblad heb ik - zoals u ziet heel wat afgeroddeld in computerland, en ik heb al heel wat keren - nog wel wat nevenaktiviteiten. gehoord dat dergelijke zaken geen uitzondering zijn. Ditmaal ben De laatste keer dat ik de programmeur die aan het karwei bezig is ik er echter zelf bij betrokken en ben ik in staat om, als puntje bij sprak - en dat was vandaag - schoot het weliswaar lekker op, maar paaltje komt, alles hard te maken. Vandaar dat ik het ditmaal in de nog geen enkel programma uit het pakket was echt af. Pas vorige openbaarheid breng. week hadden de heren van Wolters een eerste versie van een paar Natuurlijk zijn MCM en MSX INFO konkurrenten, dat weten we van de programma's kunnen bekijken! allemaal. Tegen gezonde konkurrentie is geen bezwaar, maar als een blad met onjuiste informatie gevuld wordt, waardoor de lezers Vreemd, nietwaar? In MSX INFO worden niet alleen programma's op het verkeerde spoor gezet worden, dan schiet dat bij mij in het besproken die nog niet op de markt zijn, ze weten zelfs als primeurtje verkeerde keelgat! te komen met zaken die de uitgever ervan zelf nog niet gezien heeft omdat ze simpelweg niet af zijn! . Overigens, dit is ook een aardige, voor wie interesse heeft. MSX Onze collega beschikt blijkbaar over een supercomputer met een INFO heeft op pagina 3 een heel aardige aanbieding voor onze superprogramma, waardoor ze kunnen voorspellen wat er in de abonnees. Daar staat namelijk dat MCM leden, dat zijn wij dus, nu toekomst gaat gebeuren. f. 15, - korting kunnen krijgen op een jaarabonnement MSX INFO. Waarschijnlijk een 'zetfoutje', men zal wel MeN-leden bedoeld heb­ Even doordenken brengt echter wellicht in deze zaak: de uitgever ben, maar er staat duidelijk M CM (MSX Computer Magazine). Als van MSX INFO geeft meerdere bladen uit, waaronder Commodore uf. 35,-overmaaktnaargiro492265I, t.n. v SAClMSX INFO onder Info. En ja hoor, in de meest recente uitgave - jaargang 3 nummer vermelding van uw MCM-lidmaatschapsnummer kunt u voortaan 2 - vinden we ook een recensie van 'Slagen voor het rijexamen' en de kapriolen van onze konkurrent zelf volgen. Mijn zegen hebt u, dat is mogelijk, want dat pakket bestaat wel degelijk. als u er gebruik van wilt maken. COMPUTERSPELLEN geleverd. Dit betekent dat kunnen stellen dat uitsluitend aan de keerzijde van de tape de laadinstructie voor de C64 weliswaar hetzelfde program­ versie correct is. The Heist ma staat maar omgezet voor Vervelend echter is (voor bei­ een andere computer. In dit de versies) dat de handleiding Medium: cassette Fabrikant: Livesay Compu­ geval een Commodore 64 ver­ het doel van het spel op losse RAM: 64 ter Games sie van The Heist. Voor de schroeven zet. Volgens het Aantal spelers: 1 Importeur: Aackosoft verkoop uiterst handig. Een verhaal moet je de microstip Bediening: joystick/toetsen­ Prijs: Hf!. 34,50 handelaar hoeft nu hetzelfde zien te vinden. Ter verduide­ bord programma niet twee keer lijking is een tekening van de­ voor verschillende computers ze microstip (een soort bal­ op de plank te leggen. Zijn ri­ letje met een punt erop) in de in zich te hebben dan ver­ sico wordt daardoor minder handleiding afgebeeld. Dit wacht. groot. Voor ons als consu­ soort balletjes dwalen echter Verhaal achter het spel is dat ment een minder gunstige al op de tweede verdlèping jij als superspion Graham zaak echter. door de gangen van het mu­ Crackers de wereld moet zien Normaliter immers staat een seum en zijn absoluut dode­ te redden. programma tweemaal op een lijk. Wat die microstip dan Een terroristische organisatie tape. Zowel de A als de B wel is wordt uit de Aackosoft heeft een superbom gestolen. kant bevatten hetzelfde pro­ handleiding niet duidelijk. De enige manier om de we­ gramma. Mocht een van bei­ Het The Heist Museum be­ reld van een nucleaire holo­ de versies iets overkomen staat uit negen verdiepingen. caust te redden is deze bom te (waardoor het spel niet meer Elke verdieping kent 10 zalen vinden en onschadelijk te ma­ wil laden) dan heb je altijd waarin schilderijen hangen. ken. Hiertoe moet je een zo­ nog een reserve. Het spel kent dus in totaal 90 genaamde microstip vinden. Bij 'flippy's' is dat niet meer velden. Na iedere derde ver­ Deze zal je in staat stellen de mogelijk. Het programma dieping wordt de moeilijk­ voor jouw computer staat heidsgraad verhoogd. Even­ ~'",.CBM 641 MSX 32K wereld te redden. Het verhaal AACKOSOFT' vertelt verder niet wat er na slechts eenmaal op de band. eens aan de muren hangen =~n_" l'r, het vinden van de stip dient te Raakt de band beschadigd her en der sleutels. Deze sleu­ gebeuren. dan is dat het einde van het tels heb je nodig om de zware Ook bij MSX computers zien Deze microstip is verborgen spelgenot. Aackosoft geeft kluisdeuren die sommige za­ we een groeiende stroom zo­ in een museum. Dit museum weliswaar bij inlevering van len afsluiten, te openen. Zo­ genaamde platformspelen. wordt door de terroristische een beschadigd origineel een wel schilderijen als sleutels Op zich is daar niets op tegen organisatie als dekmantel nieuw exemplaar doch hier­ pak je op door erlangs te lo­ ware het niet dat het meren­ voor hun duistere aktiviteiten aan zijn wel kosten verbon­ pen. deel bestaat uit weinig inven­ gebruikt. Heb je eenmaal alle den. Een veld (c.q. verdieping) tief herkauwen van het gege­ schilderijen uit het museum The Heist wordt geleverd met speel je niet uit door er dom­ ven. The Heist (de roof) geroofd dan kun je met be­ nederlandse handleiding. weg doorheen te rennen. De steekt gelukkig met kop en hulp van de microstip de we­ Voor de MSX versie is deze opbouw van het spel is zoda­ schouders boven de grijze reld van een naderende on­ handleiding uitstekend met nig dat je daarmee niet ver massa uit. dergang redden. een klein minpuntje. De komt. Bovendien zijn er aan­ Inderdaad is de eerste reaktie Het museum wordt uiteraard Commodore 64 kopers heb­ zienlijk minder sleutels dan na het inladen: 'NEE, niet al­ bewaakt. ben het wat moeilijker. De deuren. Zo heeft verdieping weer!'. Na enig doorspelen The Heist wordt door Aacko­ handleiding is volledig gericht 2 11 deuren en slechts 6 sleu'­ echter blijkt The Heist meer soft als zogenaamde 'f!ippy' op de MSX versie en je zou tels.

sta_ -

C MAGAZINE

Sommige zalen worden be­ Het spel komt ten einde wan­ dat je het spel probeert te kra­ panieksituaties vaak de over­ waakt door patrouillerende neer je alle schilderijen op al­ ken en voegt i e de flauwe grap hand, waardoor juist dat ge­ robots. Deze zijn dodelijk be­ le verdiepingen van het mu­ toe: 'Je bent hier niet erg goed beurt wat je niet wilt. En om­ halve wanneer je een sleutel seum weggeroofd hebt. Je in, m'n waarde' (vrije verta­ dat dit alleen opgaat voor ho­ hebt. Je kunt de robot dan hebt dan ook meteen de mi­ ling). Ieder z'n lol, maar wat rizontaal bewegen speelt Mu­ vernietigen. Je kunt ook pro­ crostip gevonden en de we­ mij betreft had hij zich beter tant Monty niet lekker. Zeker beren over ze heen te sprin­ reld gered. Ging het in werke­ kunnen houden bij het ont­ omdat wanneer je horizon­ gen, sleutels heb je hard no­ lijheid ook maar zo eenvou­ wikkelen van het spel. taal beweegt en je naar bene­ dig voor de deuren. dig, nietwaar? Het gegeven van Mutant den door een opening wilt dit Iedere verdieping bestaat uit Monty is niet slecht alhoewel bijna constant problemen op­ 3 niveaus. Deze zijn onder­ The Heist ziet er grafisch zeer een ietwat uitgekauwd idee. levert. Je moet eerst boven of ling verbonden door liften en verzorgd uit, ook de geluid­ Voor nieuwe, goede uitdagin­ onder een opening tot stil­ roltrappen. De vloerdelen seffecten en de muziek zijn gen in dat opzicht ben ik ech­ stand komen voordat je verti­ zitten vol gaten en je kunt je uitstekend uitgevoerd. ter altijd wel te vinden. caal er doorheen kunt. Hoe­ van een niveau omlaag laten Een groot punt in het nadeel vaak ik niet langs zo'n ope­ vallen. Zoals gezegd is The Heist een van Mutant Monty is de be­ ning gescheerd ben, in alle Naast de robots wordt je las­ welkome aanwinst. Op het sturing. Monty is zeer moei­ macht trekkend aan de joys­ tig gevallen door de genoem­ spel zelf valt niets wezenlijks lijk te besturen. tick om naar beneden te kun­ de ballen en schuifdeuren. aan te merken. Het zou alleen Dit wordt veroorzaakt door­ nen! Beide zijn bij de minste aan­ niet zo verslavend moeten dat in horizontaal opzicht raking dodelijk. zijn! Monty twee loopsnelheden Zoals gezegd nam het zuch­ kent, normaal en supersnel. ten veel tijd in beslag bij het Verticaal bewegen kan spelen van Mutant Monty. slechts op normale snelheid. Ook een zucht van teleurstel­ Mutant Monty Wanneer je met een joystick ling. Want in feite is Mutant speelt houd je, wanneer je Monty een aardig spel, zeker Medium: cassette Fabrikant: Artic Computing bijvoorbeeld naar links wilt, gezien het feit dat het ook RAM: 16+ Importeur: HomeSoft bene­ de joystick naar links ge­ voor 16K machines geschikt Aantal spelers: 1 lux drukt. Dat is bij bijna alle is. Het ziet er grafisch redelijk Bediening: joystick/toetsen­ Prijs: Hfl. 29,50 spellen standaard. Niet zo bij uit en de muzikale begelei­ bord Mutant Monty. Een tikje te­ ding klinkt fraai. Voor ie­ gen de joystick en Monty be­ mand die aan de afwijkende gint te lopen en BLIJFT lo­ besturing kan wennen het In feite zouden we Mutant lot. Zoals gewoonlijk is het pen. Een tweede tikje en overwegen zeker waard (pro­ Monty met gejuich moeten verhaal fraaier dan de reali­ Monty schakelt in overdrive. beer echter eerst een proefrit begroeten. Zoveel spelen teit. Volgens de bijgeleverde, Het duurt een hele tijd voor­ te maken). Deze recensent zeer summiere handleiding dat je hieraan gewend bent en heeft het na zo'n tien velden kent het spel 40 verschillende dan nog nemen de reflexen in opgegeven. velden. Uiteraard moet je de­ ze veertig velden zien te door­ lopen. Om een veld te verla­ ten moet je eerst alle goud­ Vacuumania klompen in het veld oprapen. Nadat je de laatste klompen Medium: cassette opgeraapt hebt spoed je je RAM: 16+ Fabrikant: PSS naar het bordje EXIT en Aantal spelers: 1 Importeur: HomeSoft Bene­ komt in het volgende veld te­ Bediening: joystick of toet­ lux recht. Waar het hele liedje senbord Prijs: Hfl. 19,90 opnieuw begint. In ieder veld word je dwarsgezeten door Vacuumania is evenals Lazer een variant op Pac Man. Het gevaren, varierend van rond­ Bykes een spel dat door Ho­ geheel ziet er best redelijk uit tollende peren tot fladderen­ meSoft Benelux aanzienlijk maar speelt niet al te best. de spoken in de bekende jurk­ in prijs verlaagd is. Bij Va­ vorm. Bovendien tikt rechts cuumania is de prijs echter onderin een klok tergend nog niet laag genoeg. Voor langzaam de seconden af van Hfl. 9,90 zou dit spel nog te voor 16K machines worden er de voor ieder veld geldende overwegen zijn, Hfl. 19,90 is immers niet uitgebracht (af­ tijdslimiet. Wat op het veer­ te veel gevraagd. gezien van de toch wel prijzi­ tigste veld en daarna dient te ge insteekmodules van Kona­ gebeuren, is niet bekend. Het hoesje van Vacuumania mi). Ons gejuich was echter Zover ben ik nooit gekomen. vertelt een aardig verhaaltje van korte aard. Tijdens het Na het inladen van het spel over Victor de stofzuiger die spelen stierf het langzaam kun je kiezen uit spelen op het het huis moet schoonhouden. weg en kregen zuchten van ir­ toetsenbord, met de cursor­ Dit wordt hem niet in dank af­ ritatie de overhand. toetsen of een joystick in genomen door de Boze Be­ Mutant Monty is een doolhof­ poort 1 of 2. zems die zich werkeloos zien spel waarin held Monty zo­ Tijdens het spelen kun je met worden. Ze zitten Victor dan veel mogelijk rijkdom moet CTRL STO P het spel stoppen ook constant door de gangen zien te vergaren en uiteinde­ en dit menu opnieuw oproe­ van het huis achterna. lijk een schone jonkvrouwe pen. De programmeur gaat er Eenmaal ingeladen blijken moet redden van een fataal op dat moment echter van uit we te maken te hebben met Hoe iemand dit ooit voor 35 niet te veel woorden vuil ma­ steeds vaker een marketing sende ballen op elkaar reage­ gulden heeft durven aanbie­ ken aan Vacuumania. 19 gul­ beleid gevolgd wordt zoals ren is weinig overtuigend. den! den? Opzuigen die hap! dat ook door de grammo­ Hustler is overduidelijk een Eigenlijk moesten we maar foonplaten industrie gehan­ spel van de allereerste gene­ teerd wordt. Natuurlijk heeft ratie en zelfs toen al niet echt alles een schaduwzijde, dat de moeite waard. geldt ook hiervoor. Maar een Ook Les Flics is een eerste ge­ Lazerbikes van de marketing ideeen die neratiespel maar biedt ge­ ik toch wel toejuich is wat ik noeg om de moeite waard te Medium: cassette het K-TEL syndroom zou wil­ blijven. In Les Flics moet je RAM: 16+ Fabrikant: PSS len noemen. als rappe dief een aantal hui­ Aantal spelers: 1/2 Importeur: HomeSoft Bene­ Beau Jolly kun je beschou­ zen dorzoeken om uiteinde­ Bediening: joystick of toet­ lux wen als een software K-TEL. lijk een grote diamant op te senbord Prijs: Hfi. 19,90 Met 6 Computer Hits hebben sporen. Les Flics is een plat­ ze de eerste MSX compilatie formspel waarbij op een spe­ ciaal veldje je met je auto ver­ kant meer uit kan. Behalve plaatst van gebouw naar ge­ dan tegen een muur opknal­ bouw. Ondertussen word je len uiteraard! Lazer Bykes is wel door de politie achterna hierop gebaseerd. gezeten. Je kunt alleen (tegen een Het leuke van Les Flics is het computertegenstander) of puzzle element. Het spel kent met twee spelers spelen. een tijdslimiet in de vorm van In een opstartmenu bepaal je ~ BRlP,N JAU,S SuPfFSTM? de voedselvoorraad die je bij met welke snelheid de moto­ • DISC W;lSWOF je hebt. Tijdens het harde die­ ren over het scherm scheuren venwerk slinkt deze snel. Je (normaal of supersnel) en of kunt de her en der verspreid er obstakels in het veld aan­ liggende appels en ander wezig zullen zijn. voedsel wel opeten, maar De meeste spelers zullen na voordat dat mogelijk is zul je het starten van het spel fron­ eerst mes en vork moeten zien send naar hun toestel kijken. te vinden in het spel. Ook die­ 'Is dit nu alles' hoor je door ven worden tenslotte netjes ARCA))}; 1!.C'l'lON' FOR MSX hun hoofd gaan, 'die twee opgevoed. Om deuren te bolletjes en wat streepjes?' uitgebracht. Op deze compi­ kunnen openen heb je een Lazer Bykes is een spel dat Ja, dat is alles. Maar het is latie band vinden we de vol­ sleutel nodig en ga zo maar reeds geruime tijd in omloop meer dan voldoende voor een gende programma's: Brian door. Goed opletten waar is en een beetje aan mijn aan­ verslavend spel, zeker wan­ Jacks Superstar (Martech), wat ook al weer lag is nodig. dacht ontsnapt is. Nu Home­ neer je met twee personen Disc Warrior (Alligata), Het eerste wat je overigens in Soft deze titel voor bijna de speelt. De bolletjes stellen de Hustler (Bubblebus), Chuc­ een gebouw te pakken moet helft van de oorspronkelijke motorfietsen voor, de streep­ kie Egg (A 'n F), Les Flics zien te krijgen is het zwaard. prijs levert, wordt het tijd om jes de door de motoren ach­ (PSS) en Special Operations Heb je dat in je bezit dan zijn dat gemis goed te maken. tergelaten sporen. Bots je te­ (Lothlorien) . de rondzwervende politie­ Ook Lazer Bykes is geba­ gen een muur op dan heeft de Geen van deze programma's agenten ('flics') geen pro­ seerd op de Walt Disneyfilm tegenstander gewonnen. En zijn wereldhits geweest, maar bleem meer. Ondanks dat Tron. Misschien herinner je dat lijkt aanzienlijk gemakke­ bijna alle zijn voor die paar Les Flics grafisch zwak is, is je de scene waarin Tron met lijker dan het is! gulden die zo'n spel op deze het spelelement zodanig dat enkele kameraden op atoom­ Ondanks de grafische magere manier kost, toch wel de het spel aandacht verdient. fietsen door een grote hal (wat heet!) uitvoering en het moeite waard. Chuckie Egg is in een van de moeten racen. Ze laten daar­ summiere geluid bewijst La­ Hustler van Bubblebus is in vorige MCM's gerecenseerd bij lichtmuren in hun spoor zer Bykes weer eens dat een feite het minst interessant. en kwam daar redelijk uit te­ achter. Doel van deze wed­ goed spelidee niet versierd Hustler is een versie van het voorschijn. strijd op leven en dood is pro­ hoeft te worden maar op zich engelse biljartspel Pool voor Disc Warrior, een al wat ou­ beren de tegenstander tegen sterk genoeg kan zijn om vele 1 en/of2 spelers. Je moet een dere titel van Alligata, is ge­ een muur op te laten botsen. uren spelplezier te verschaf­ aantal gekleurde en genum­ baseerd op de Walt Disney Hiertoe moet je zodanig ma­ fen. En omgekeerd is -dat we­ merde biljartballen in 6 gaten film Tron. In dit 26 kamers noeuvreren dat je je tegen­ ten we allemaal- bijna nooit (in biljarttermen zakken ge­ tellend spel moet je delen van stander insluit en hij geen waar! naamd) zien te mikken. Hier­ een sleutel bij elkaar zoeken. bij kun je op een aantal ver­ Uiteindelijk kun je dan een schillende manieren te werk super bom in elkaar zetten en gaan. Een willekeurige bal in het Meesterbrein opblazen. een willekeurig gat, de ballen Het spel kent vele facetten 6 Computerhits in numerieke volgorde in de doch de nadruk ligt sterk op Medium: cassette Fabrikant: Beau Jolly zakken of de ballen in hun ei­ actie en snelle beslissingen. RAM: 64 Importeur: HomeSoft Bene­ gen zakken zien te krijgen. Grafisch ziet Disc Warrior er Bediening: joystick/toetsen­ lux Met twee spelers kun je een redelijk uit alhoewel de leef­ bord Prijs: Hfi. 39.00 competitie aangaan. tijd aan de graphics af te zien Het spel is grafisch zeer grof is. De vele mogelijkheden en de geluidseffecten mager. binnen het spel evenals de ui­ In de computerwereld duiken heen werkzaam waren in de Bustier reageert slecht op de terst snelle actie zullen echter zo langzamerhand steeds grammofoonplaten' indus­ joystick of het toetsenbord en menigeen nog steeds aanspre­ meer personen op die voor- trie. Inherent hieraan dat ook de manier waarop kl ot- ken. COMPUTIR MAGAZINE

Brian Jacks Superstar Chal­ Daarnaast is BJSC grafisch enveloppe t.a.v. E.H.B.O. en 'Secret entrance to ... ' wor­ lenge heeft in Nederland ei­ niet al te best uitgevoerd. De anders gaan de technische den door tunnels verbonden. genlijk nooit goed de MSX achtergrond beweegt niet jongens met je brief aan de Zo ook 'The resting place' en markt bereikt. Gelukkig mee met de spelers en vaak is haal. 'The strongroom'. maar! BJSC is een sportsimu­ het volledig onduidelijk waar Nog steeds hebben mensen In telefonische gesprekken latie zoals DecathIon. De­ je je ergens op de baan be­ problemen met The Hobbit. met lezers blijkt vaak dat de cathlon wint het echter duide­ vindt ten opzichte van de fi­ Zo ook R. Groenhuijsen sterk afgekorte zinsbouw bij lijk op alle punten, zeker wat nish. Bovendien is in sommi­ (Yashica YC64). Tijdens het het intikken van commando's grafische weergave en speel­ ge sporten niet goed duidelijk spelen blijft het programma bij een adventure game velen baarheid betreft. De sport­ wat exact de bedoeling is pel. regelmatig vastzitten, waar­ voor raadsels stelt. heIden bewegen bij Decath­ bij de enige remedie het uit­ Een berucht voorbeeld uit ei­ Ion soepel over het veld ter­ Aan de andere kant: nog geen zetten van de computer is. gen ervaring is een al wat ou­ wijl deze bij BJSC hortend en 7 gulden per spel is ook iets Helaas is hier weinig aan te der spel (nee, we noemen stotend vooruitbewegen. dat niet iedere dag voor komt. doen. Mocht U een begrip­ geen namen; in ieder geval is volle dealer hebben dan is hij eL geen MSX versie van). Op misschien wel bereid het pro­ gegeven moment kreeg ik een gramma om te ruilen tegen oud manuscript in handen be­ een ander. Jammer genoeg drukt met kleine lettertj es. zijn dergelijke dealers dun Het eerste wat je in zo'n geval gezaaid. Van onze technische doet is natuurlijk het mansu­ staf (klinkt dat deftig, niet?) cript lezen (READ). Uitein­ H heb ik begrepen dat ze naar­ delijk bleek dat het enige stig naar een oplossing op commando dat geaccepteerd zoek zijn maar of ze eruit ko­ werd 'Look manuscript' was. men? Laten we maar even af­ In mijn ogen is dat toch heel wachten. iets anders dan lezen. Een an­ o Ook M. Houkes uit Duiven der voorbeeld (uit mijn prille moeten we teleurstellen. Bij beginjaren) is een deur die ik E.H.B.O. is het laatste (of eerste) toevluchtsoord voor Oh Shit van Aackosoft moet met geen mogelijkheid open diegenen onder ons die het ook allemaal niet meer we­ hij (of zij; wanneer je nu in kreeg. 'Open door' of 'unlock ten. Bij E.H.B.O kan men terecht voor informatie over het vervolg je voornaam ver­ door' bracht geen enkele be­ adventure games, tips voor en over spellen en andere meId dan is die onduidelijk­ weging in het geval. Het goe­ wetenswaardigheden. Uw Tips zijn altijd welkom on­ heid de wereld uit) regelmatig de commando bleek 'Go na niveau 3 het onderspit del­ der het motto: Helpt Uw mede-MSX-mens! door' te zijn. Ook dat is iets ven. Hij vraagt dan ook of we waar je niet meteen aan geen manier weten om extra denkt. Het spel is dan in feite levens toe te voegen of met slecht geprogrammeerd. Op de oproep betreffende eveneens het Toshiba pro­ een hoger aantal levens te be­ Toch is het verstandig wan­ vluchtsimulatoren (of zoals gramma Checkmate en A ginnen. Wij niet in ieder ge­ neer een eenvoudige situatie Dhr. van Broekhuijsen inzijn View to a Kill van Domark. val, iemand anders mis­ niet op te lossen lijkt dit soort brief stelde: vluchtnaboot­ Dit laatste programma loopt schien? bokkesprongen te proberen. sers) is een dermate grote vast wanneer je in een kuil Hans Hellemons tikt ons op Gebruik de eenvoudigste ter­ vloed van reakties gekomen valt in de grot. Nu schijnt het onze vingers. De Sorcery tip men die je kent en maak geen dat besloten is de publikatie dat A View to a Kill niet be­ vorige keer aangaande de to­ ingewikkelde commando's. een nummer uit te stellen. Op paald vrij van bugs ('luizen' in venaar in The Cellar werkt Een werkwoord gevolgd door deze wijze kunnen tenminste goed Nederlands) is dus dat niet stelt hij. Ook kan hij de een zelfstandig naamwoord is alle reakties volledig ver­ zou de oorzaak wel eens kun­ Tunnels niet vinden in het meer dan voldoende in de werkt worden in de recensies. nen zijn. Het programma spel. meeste gevallen. Excuses voor deze vertra­ Checkmate wordt eveneens De tip over de tovenaar is wel Look, examine, search (en ging! genoemd door A. Salverda correct maar is de vorige keer soms Help) zijn woorden die Nog steeds komen reakties (Mitsubishi MF80). Toch wel helaas niet volledig in de ru­ je keer op keer zult moeten binnen over programma's die reden om voorzichtig te zijn briek terecht gekomen. De gebruiken. Raadzaam is vastlopen. Rene Bot (Dea­ met de aanschaf van een Tos­ correcte versie luidt als volgt: daarbij wanneer je een voor­ woo DPC200) meldt dat zijn hiba programma wanneer je Pak de wijnkelk uit de 'East werp opgeraapt hebt met 'Ta­ computer bij Jet Set Willy 11 geen Toshiba computer bezit. Garden'. Ga vervolgens naar ke' of 'Get' om het nog eens op tilt slaat wanneer hij vanuit Marc Pulles uit Eindhoven 'Above the Mansion' en loop te 'searchen' of te onderzoe­ de Rocket Room omhoog kondigt aan dat hij EHBO zal door de deur die zich bevindt ken ('examine'). Soms geeft gaat. Bij zijn vriendje met een overstromen met plattegron­ op de plaats waar de tovenaar het programma dan nog wat Philips VG8020 gebeurt het­ den. Hij heeft bijna een plat­ zich bevond. Ga door totdat extra geheimen prijs. zelfde. Weet iemand een op­ tegrond afvan Jet Set Willy II je in 'The entrance to the En maak kaarten!! Veel ad­ lossing hiervoor? en Pitfall II. Vol verwachting mansion' terecht gekomen venturers vergeten dit of hou­ Ook het Toshiba programma klopt ons hart, Marc. Dit bent. Betreedt 'The Grand den hun kaarten niet bij. Een Breakout blijkt berucht te geldt uiteraard voor alle Room', loop de trap af en ga kaart maken is een verplich­ zijn onder onze lezers. A. E.H.B.O.lezers. Wanneer je door de deur linksbeneden . ting bij het spelen van een ad­ Klaveringa uit Eenrum krijgt een complete kaart gemaakt Dankzij de wijnkelk kun je de venture spel. De meeste spel­ Breakout niet aan de praat op hebt van een adventure (ach­ barriere in deze kamer door­ len zijn dermate ingewikkeld zijn Philips VG8020. Dit tig) spel stuur deze dan rustig breken. Verlaat de kamer dat je zonder kaart hopeloos geldt ook voor B. Thie (Yas­ op. Indien de kaart klopt en door de deur rechtsboven. kunt verdwalen. En dan rest hica) uit Zaandam. CM. andere lezers problemen blij­ Bevrijdt de tovenaar! alleen nog maar de reset scha­ Meijers uit Nieuwegein heeft ken te hebben met hetzelfde 'The Tunnels' kun je op ver­ kelaar of de aan/uitknop. hetzelfde probleem op zijn spel dan zullen we de kaart schillende plaatsen in het spel Tot de volgende keer. Happy Mitsubishi MF80. Hij noemt publiceren. Vermeld op de vinden. 'The outer Chamber' adventuring! Bij computers is de gebruiksaanwijzing nog maar Als u iets weet, waarvan u denkt dat het voor al die het begin. Om echt alles uit een computer te kunnen andere MSX-enthousiasten ook van belang is, halen is het bij lange na niet genoeg om alleen maar stuur ons dan even een briefje. Het adres is: de bijgeleverde boeken doorte nemen. Allerlei han­ MSX Computer Magazine digheidjes staan of helemaal niet in de handboe­ Postbus 1392 ken, of worden zo summier beschreven dat ze aan 1000 BJ Amsterdam de aandacht ontsnappen. Om nog niet eens te En vermeldt linksboven op de envelop: TRUKEN­ spreken over al die dingen die men alleen maar kan DOOS. ontdekken door ze zelf uit te vissen. Wij op onze beurt zullen ook alles wat we ontdek­ Vandaar: de Trukendoos. Iedere computeraar ken op onze reis in MSX land in de grote Truken­ heeft zo'n trukendoos nodig, als een soort gereed­ doos doen, zodat iedereen er gebruik van kan ma­ schapskist, en de grote vraag is altijd weer waar ken. men de juiste gereedschappen kan vinden. In MSX Voor de duidelijkheid geven we iedere truuk een Computer Magazine maken wij u dat heel gemak­ nummer, zodat er makkelijk naar een in een vorig kelijk, in de Trukendoos! blad al verschenen truuk verwezen kan worden.

26) Printer aanzeHen Ie volgende PRINT komman­ do's werken weer normaal en Er is een hele aardige moge­ zetten hun uitvoer op het lijkheid om 'even' iets te prin­ scherm. ten vanuit een programma. Simpelweg de printervlag in de systeem-RAM omzetten is genoeg om de uitvoer van een 27) Starten MSXDOS print-opdracht in plaats van naar het beeldscherm naar de MSXDOS gebruikers zullen printer te laten gaan. vast al wel eens gemerkt heb­ Deze printervlag, die volgens ben dat het CALL SYSTEM het MSX Technical Data kommando alleen werkt als Book officieel PRTFLG de computer met MSXDOS heet, vinden we op adres was opgestart. Als de machi­ F416, 62486 in decimale nota­ ne in MSX Disk-Basic gestart tie. Als we er de waarde 1 in­ is, dan levert deze handige POKEn, dan zal de eerstvol­ CALL slechts een 'Illegal gende PRINT-opdracht auto­ function call' foutmelding op. matisch naar de printer ge­ Dan moet men de computer stuurd worden in plaats van resetten, met de systeem­ naar het scherm. schijf in de drive. Lastig en Dat gaat ook op voor komple­ omslachtig, maar anders ging xe PRINT USING-konstruk­ het gewoon niet. ties, die dus nog maar een maal voor hoeven te komen. Maar nu laat dit euvel zich Een goed gemikte met een enkele POKE ver­ 28) Leesbare casseHe's opsturen die niet foutloos in helpen. Op lokatie &HF346 te lezen blijken. POKE &HF416, 1 staat namelijk de vlag die aan­ Deze 'truuk' is ook een beetje Maar met wat voorzorgen geeft of de CALL SYSTEM ingegeven door eigenbelang. kunnen de meeste problemen is genoeg, om de uitvoer 'om al dan niet toegestaan is. Na makkelijk omzeild worden. te buigen' .Let wel, deze POKE &HF346,1 Het komt namelijk maar al te truuk werkt slechts voor een zal CALL SYSTEM altijd vaak voor dat lezers ons ei­ Ten eerste, als u een cassette enkele PRINT-opdracht. AI- werken. gengemaakte programma's voor iemand anders maakt,

tw • iA

COMPUI'III MAGAZINE gebruik dan altijd 1200 Baud. 29) 1800 BAUD Deze lokatie bevat namelijk men in een programma alle Ook al gaat het op uw eigen altijd het versienummer van sprites weer kwijt wilt. Een rekorder prima als u met de In het Micro-Technology Vi­ de MSX minus 1, momenteel sprite-editor kan daar een hogere snelheid werkt, het is ditel bestand kwamen we ook kunnen we er dus een 0 of een voorbeeld van zijn. naar onze ervaring een bron een hele aardige truuk tegen, 1 verwachten. Mocht een van van ellende als zo'n tape el­ afkomstig van een van de pro­ onze lezers hier een 2 hebben Daarvoor bestaat een spe­ ders moet worden ingelezen. grammeurs daar, M.CJ. de staan, dan zouden we zijn of ciaal BIOS entry point, Jong. haar machine heel graag eens CLRSPR. Dat kunnen we Ten tweede, zet het program­ Veel mensen vinden namelijk bekijken ... ook, via het USR statement, ma er altijd minimaal twee de standaard snelheid van de vanuit Basic aanroepen. Na: keer achter elkaar op, en ver­ MSX cassette te traag, 1200 Vanuit machinetaal werkt de­ meldt dat duidelijk op het eti­ Baud komt overeen met 120 ze truuk overigens niet altijd. DEFUSR=&H69: ket. Dat biedt de ontvanger bytes per sekonde. Maar de A=USR(O) de mogelijkheid om na het Ia­ hoge snelheid van 2400 Baud In MSXl wisten we altijd dat den het programma in het ge­ is weer te onbetrouwbaar, op het MAIN-ROM zich in slot zulltW alle sprites helemaal heugen te verifieren tegen de vele rekorders wilt het ge­ OofslotO-Obevond, bij MSX2 uit het VRAM verdwenen tweede kopie op de band, met woon niet goed werken. is dat niet altijd noodzakelijk, zijn. Alle sprite-patronen het CLOAD? kommando. hetgeen volgens het MSX2 worden gewist, de sprite-na­ Kortom, een snelheid tussen Technical Data Book ver­ men worden gelijk gemaakt Op die manier kan worden die twee in zou waarschijnlijk band zou houden met de (mo­ aan het sprite-vlak nummer, voorkomen dat kleine foutjes ideaal wezen. gelijke?) MSX2 adaptor voor de sprite-kleuren worden ge­ pas later aan het licht komen. MSXl machines. lijk gemaakt aan de geldende En dat is heel wel mogelijk. voorgrond-kleur en de verti­ Meer dan twee kopieen ach­ Met een paar goede POKEs kale posities worden op 209 ter elkaar zijn ook aan te ra­ kunnen we onze MSX heel gezet. den, dan heeft de ontvanger wat truukj es leren, ook deze. 31) Sprites clearen tenminste nog een kans als er U ziet het, schoner kan het tijdens het verifieren een fout De noodzakelijke POKEs Soms gebeurt het wel eens dat niet. ontdekt wordt. zijn:

Ten derde, SAVE uw pro­ POKE &HF406,60 gramma's als gewone pro­ POKE &HF407,68 grammafiles. ASCII-files POKE &HF408,26 kosten niet alleen meer ruim­ POKE &HF409,33 te, maar geven op sommige POKE &HF40A,23 rekorders die wat traag op gang komen problemen. Als Waarna de cassette-snelheid zo om en nabij de 1800 Baud HET MSX SOFTWARE BOEK 2e druk de automatische opname­ (R. ten Berge) sterkteregeling nog niet op ni­ zal bedragen. Bovendien ISBN 9068830066 veau is als het eigenlijke sig­ werkt ook voor 1800 Baud de Prijs: f. 27,50 naal begint is dat, zacht ge­ automatische Baudrate de­ WERKEN MET DE MSX COMPUTER 2e druk zegd, lastig. Bovendien is het tektie, zodat een dergelijke (Robert-Jan Donkers) onmogelijk om met ASCII­ cassette zonder enig pro­ ISBN 9068830090 bestanden te verifieren. bleem zal kunnen worden in­ Prijs: f. 25,- gelezen, ook als men niet TERMINAL GRAPHICS ONTWERPBOEK MSX Tenslotte, vermeldt altijd op meer wist dat het een 1800 (Blok met 80 ontwerpbladen) de enveloppe dat deze een Bauds bandje was. Een fraaie ISBN 9068830104 cassette bevat, met het ver­ truuk, Martin! Prijs: f. 12,50 zoek deze niet automatisch te FINANCIELE PROGRAMMA'S sorteren. Ons is gebleken dat VOOR MSX COMPUTERS 2e druk de sorteermachines van de (Robert-Jan Donkers) PTT dergelijk zware magneti­ ISBN 9068830112 sche velden om zich heen heb­ 30) MSX1 of MSX2? Prijs: f. 25,- ben dat dit het computersig­ naal finaal van de band kan Soms is het noodzakelijk om Nu ook op cassette's: wissen. Maar ook als het niet in een bepaald programma SPELEN MET DE MSX COMPUTER even na te gaan of het op een (R. ten Berge) zo rigoreus gaat kan een sig­ Keuze van 14 programma's uit het MSX SOF1WAREBOEK. naal dermate verzwakt wor­ MSX1 of op een MSX2 ISBN 906883021 X den dat dat weer allemaal in­ draait. Bijvoorbeeld als men Prijs: f. 39,- lees-problemen geeft. voor een toepassing liefst een echt 80-kolomsscherm zou WERKEN MET DE MSX COMPUTER (Robert-Jan Donkers) Kortom, als u programma­ willen gebruiken, wat slechts Keuze van 12 programma's uit de boeken van Robert-Jan Donkers. cassette's verzend, aan ons of onder MSX2 beschikbaar is. ISBN 9068830228 aan anderen, probeer dan het Prijs: f. 39,- leven van de ontvanger wat Vanuit Basic is dat heel sim­ makkelijker te maken. Zelfs pel te doen, door lokatie Verkrijgbaar via boekhandel en computerwinkel. met alle bovenomschreven &H2D te PEEKen. Bijvoor­ maatregelen is het niet zeker beeld: Eventueel onder rembours rechtstreeks bij de uitgever: dat het altijd goed en pro­ bleemloos afloopt, maar de IF PEEK(&H2D)=0 THEN Terminal Software Publicaties kans wordt wel een heel stuk WIDTH 40 ELSE WIDTH Postbus 111 Tel. 04257-9161 groter .... 80 5110 AC Baarle-Nassau ·PIIIIIJB. -,WlPk...... • nlnt8r1CdeVl~_

Philips en Sony willen binnen andere fabrikanten ter wereld voor de tweede maal enkele maanden een stan­ zijn overgenomen. georganiseerd door Pluto­ daard hebben om met de Hoewel er op professioneel jeugdkampen, de eerste maal compact disc en de huiscom­ gebied al het nodige gebeurt tijdens de herfstvakantie vo­ puter meer mogelijk te ma­ met de CD-ROM, richt de sa­ rig j aar en dat was al een groot ken. menwerking van Philips en succes. Sony zich in hoofdzaak op de Overigens heeft het woord De partners hopen dat deze consumentenmarkt en speci­ 'computerkamp' wellicht een nieuwe standaard zal worden fiek op het gebruik van MSX­ wat beladen betekenis, want overgenomen door de andere computers. het hoofddoel is de jeugd een elektronika fabrikanten. leuke vakantie te bezorgen, De apparaten zullen in staat met avontuurlijke uitjes, fiet­ Voorwaarde bij deze stan­ zijn bewegende beelden en sen, boottocht, kampvuur daard is dat er voor de computerdata te reproduce­ eet. Wie dan ook nog wat van plaatjes en de afspelers de­ ren. de computer op wil steken zelfde standaard wordt ge­ pikt dat leuk mee. bruikt, dit naar voorbeeld van Op duurdere apparaten zal de standaard voor muziek zo­ het daarnaast mogelijk zijn Vanuit verschillende opstap­ als die momenteel door alle geluid te reproduceren. plaatsen uit het hele land wordt men per luxe touring­ car naar Ameland gebracht. ®ocx.'8s De accomodatie bestaat uit luxe stacaravans waarin groepjes van zes kinderen De populariteit van de huis­ worden ondergebracht. De Vespuccistraat 48 computer bij de jeugd groeit. leeftijdsgroepen zijn van 9-13 msx (Bij het Mercatorplein) jaar en van 13-16 jaar. Amsterdam Wie er een heeft of er een aan wil schaffen wil er uiteraard Er is professionele leiding Tel: 020 - 123206 ook alles van weten. logisch aanwezig en er wordt gewerkt dat daarom de computerkam­ met Sony Hit-Bits. pen als paddestoelen uit de Behalve tijdens Pasen zijn er grond vliegen en het aardige ook gedurende de zomerpe­ Dagelijks is onze is dat op deze kampen nage­ riode (12 juli -16 augustus) en MSX-speciaalzaak geopend! noeg allemaal MSX-compu­ de herfst (11 t/m 18 oktober) ters staan. computer kampen . De prijzen varieren van 450 Wie snel reageert kan nog tot 475 gulden all-in. van 09.00 tot 18.00 uur met Pasen (29 maart - 5 april) 's maandags - vanaf 13.00 uur computeren op Ameland. Voor inlichtingen: tel. 020- Deze leerzame week wordt 140418. Koopavond geopend

.... De 1ste MSX software speciaalzaak in Am­ sterdam Handboek vDdr Hackers .... Het meest uitgebreide assortiment, ook in boeken, tijdschriften e.d. .... Objektieve voorlichting en advies In de film WarGames wordt voor Hackers, een vertaling .... Listing-service de theoretische mogelijkheid dat de Nederlandse titel .... Doorlopende demonstraties getoond om via de telefoon in 'Handboek voor computer­ een andere computer in te inbraken en computerbeveili­ breken en sindsdien is dit een gingen' mee kreeg. Daarmee Verzending door heel Nederland ware rage geworden. Handi­ geven de auteurs meteen ge computeraars komen in maar aan dat het beveiligen het nieuws als ze belangrijke van de computer net zo nood­ Zonder verzend- en rembourskosten bij vooruit­ gegevens aan een overheids­ zakelijk is. betaling via postgiro nr. 4526682 computer hebben ontfutseld en voor wie nog niet precies Het boek is uitgegeven bij uit­ weet hoe dat allemaal moet is geverij de Achterkant in Lei­ t.n.v. M. Westera ~ 020-123206 er sinds kort het handboek den en kost f. 32,50.

;-. , n r n h •

handboeken tnJuka ti.... tnJuka ti.... _,en _2en leerboeken A.C..J,. o.-.-Id A.c....L Or---'" softvvare L~_ ~_ MSX truuks en tips deel 1 ISBN•• 9063989008, f 24,90 BASIC MSX truuks en tips deel 2 prijs f 49,50 ISBN 9063983409, f 24,90 ISBN 906398 1007 Boordevol met tips, handige en De steun en toeverlaat van zowel de pro­ uiterst krachtige programma's fessionele programmeur als de amateur. op grafisch, muzikaal en admi­ BASIC A Cl Groeneveld DISK nistratief gebied. In deel 2 leert prijs f 29,50 u ook programma's beveiligen. handboek voor iedereen ISBN 9063984073 Basic in verband met de sch/ïveneenheid; aanvulling op bovengenoemd deel. QUICK DISK prijs f 23,50 ISBN 906398254 2 Behandeling van de quick disk komman­ do's; aanvulling op Basic handboek. ZAKBOEKJE prijs f 19,50 ISBN 9063988885 Alle belangrijke gegevens voor Basic- en INTROTAPE cassette f 35,75 machinetaalprogrammeurs. MSX wordt op een vriendelijke en onderWIjzende manier vanuit DOS nul bij de gebruiker geïntrodu• prijs f 26,50 ceerd. ISBN 906398674 2 Behandeling van het eerste professionele DRAWS cassette f 48,­ uw MSX computer MSX operating system: het MSX DOS. Tekenprogramma; al binnen 10 de baas minuten uw eerste technische of PRAKTIJK kreatieve tekening op uw MSX PROGRAMMA' S computer. prijs f 24,50 SCRIPT cassette f 58,50 ISBN 9063984375 Een volledig menu-gestuurdene­ De gegeven programma's zijn van uitgebl'fiid kommentaar voorzien. derlandstalige tekstverwerker.

I~--~' MSX Basic leerboek deel 1 leerboeken , C!J§J, I ISBN 90 6398 649 1, prijs f 24,50 l"îI§$@§1 . Opdrachten bij deel 1 De serie MSX leerboeken geeft een . [Ii'IIJI i ISBN 90 6398 596 7, prijs f 11,­ kompIe te kursus MSX-BASIC pro­ Programmacassette bij deel 1 I DEEL 1 I grammeren jn drie delen. Deze zijn I I ISBN 9063986564, prijs f 32,50 gericht op de beginnende program­ MSX Basic leerboek deel 2 meur_ De gebruikte voorbeelden zijn ISBN 90 6398 769 2, prijs f 24,50 zo praktisch mogelijk gekozen, waar­ ~~= ~'_,"n~ ~,x.J Opdrachten bij deel 2 door al in een vroeg stadium bruik­ ISBN 90 6398 5568, prijs f 11,­ bare programma's kunnen worden Programmacassette bij deel 2 gemaakt. Ieder deel werkt toe naar ISBN 906398 566 5, prijs f 32,50 het voorbeeldprogramma dat achter MSX DOS leerboek deel 3 in het deel is opgenomen. De op­ ISBN 90 6398 5193, prijs f 24,50 BASIC HANDBOEK drachtenboekjes zijn apart verkrijg­ Opdrachten bij deel 3 baar. Zowel voor gebruik op school ISBN 90 6398 5169, prijs f 11,­ als voor individueel gebruik zullen Programmacassette bij deel 3 A.C.J.Groeneveld deze boeken erg nuttig zijn. ISBN 906398 526 6, prijs f 32,50

Vraag even om onze uitgebreide gratis catalogus IN VOORBEREIDING: van computerboeken en software. AI onze uitgaven zijn MSX 2 BASIC Handboek ISBN 90 6398221 6 ± f 56,50 ook verkrijgbaar in de boekhandel en computershop. MSX 2 Uitbreidings Handboek ISBN 9063982224 ± f 37,50 MSX 2 Toepassings Handboek uitgeverij STARK - TEXEL ISBN 90 63982232 ± f 29,75 MSX 2 Zakboekje postbus 302 - 1794 ZG Oosterend tel. 02223 - 661 ISBN 90 63982240 ± f 27,50 zijn om u een aangepaste Iis­ Alweer, uitproberen, liefst ting op te sturen zouden we met een andere computer en dat niet doen. Daar hebben recorder (mogelijk kan uw we eenvoudigweg de tijd niet handelaar u daarbij van voor. Als er fouten of slordig­ dienst zijn) is de simpelste heden in een programma blij­ manier voor een niet-techni­ ken te schuilen, dan zullen we kus om dergelijke problemen dat zo snel mogelijk in MCM op te lossen. In de EHBO-ru­ doorgeven, in de OEPS-ru­ briek in dit nummer staat een briek. Wie daar niet op kan of kompleet test-schema, dat ei­ wil wachten kan zich boven­ genlijk bedoeld is om pro­ dien tot onze telefonische gramma-cassette's te kontro­ hulpdienst wenden, elke dins­ leren, maar zeker ook voor dag tussen 1600 en 1900 uur. uw probleem te gebruiken is.

Aan de listings in MCM kan Problemen? het in ieder geval niet liggen. MSX Computer Cassette-problemen Ik zou u het volgende pro­ bleem willen voorleggen. Ik Headerless Magazine toets een programma uit MCM in. Daarna wordt dit Met behulp van het TAPDIR geelt raad programma geSA VEd met programma uit nummer 5 heb CSAVE. ik een paar programma 's zon­ Indien ik dan later mijn cas­ der header ontdekt. Hebben Heeft u vragen over, of problemen met uw sette laadt, staan er in de lis­ jullie misschien ook een pro­ ting allerlei tekens en letters gramma waarmee deze pro­ MSX computer? Stuur de redaktie dan even die ik niet heb ingetoetst. gramma 's waarvan de header een briefje, dan zullen wij proberen uw pro­ Hierdoor is dit programma verdwenen is gered kunnen blemen op te lossen. Mochten wij er ook dan onbruikbaar geworden. worden? Kunt u misschien verklaren niet uitkomen, dan verhuizen wij uw brief hoe die kan, het is me al diver­ H.l. Smak, Zaandam naar de 'lezers helpen lezers' rubriek. Mis­ se keren overkomen. schien dat iemand anders wel een oplos­ Een vraag die in vele vormen sing kan aandragen. Als er meerdere brie­ B. Plate, Bennekom steeds weer terugkeert. Want hoewel het mogelijk is dat ven met dezelfde vraag binnenkomen, dan Dergelijke moeilijkheden zo'n header per ongeluk ver­ zullen we, om ruimte te sparen, er slechts worden bijna altijd veroor­ dwijnt is dat meestal niet het één van opnemen. zaakt door een verkeerd op­ geval. Die header overigens name- of weergave-volume. bestaat uit de hoge voorloop­ Als de opname namelijk te toon met daarna een klein Hiervoor onze excuses aan de andere brief­ zacht - ofte hard, dat kan zeer stukje informatie, die u voor schrijvers, maar het gaat er toch om zoveel zeker ook - is, dan zullen er het eigenlijke programma op mogelijk verschillende vragen te kunnen bij het inlezen van de cassette de cassette kunt horen. Er behandelen per nummer. allerlei vreemde verminkin­ staat informatie in over het gen optreden. daarna komende file, zoals bestandsnaam en -type. Een Maar zelfs als het opname-vo­ ASCII file wordt nu eenmaal MSXPEN op VG8000 Ten eerste omdat het pro­ lume op zich goed was, dan anders verwerkt dan een Ba­ bleem wel degelijk aan uw nog kan een verkeerd afspeel­ sic-programma. In uw nummer 4 stond het computer ligt. MSXPEN kan volume dezelfde problemen programma MSXPEN, dat alleen maar funktioneren op veroorzaken. Een van de mogelijkheden op mijn Philips VG8000 niet een MSX met 32K RAM of Experimenteren is de enige waarvan software-boeren wilt werken. Het geeft alleen meer, terwijl uw VG8000 oplossing om de juiste instel­ zich bedienen om hun pro­ maar foutmeldingen - ook in slechts 16K bezit. Datzelfde lingen te vinden. gramma's te beschermen is niet bestaande regels - en gaat trouwens voor wel meer juist het weglaten van die he a­ veegt delen van regels weg. van onze programma's op, we Overigens er natuurlijk ook der. Een kort programmaatje Ligt dit aan mijn machine? Ik gaan er namelijk vanuit dat er sprake zijn van een appara­ voorop de tape neemt in dat denk het niet. De ICP check­ slechts weinig 16K machines tuur-fout. Probeer het eens geval de besturing van het sums kloppen wel allemaal. verkocht zijn. In Nederland is met een andere recorder, of cassette-systeem over, zodat Kunt u mij indien mogelijk de er geen enkele 16K MSX offi­ test uw recorder uit met een de in de header opgenomen juiste listing (met ICP3 getal­ cieel verhandeld, in Belgie andere computer. Ook de informatie niet meer nodig is. len) toezenden? zij n er slechts kleine aantallen verbindingskabel kan defekt van de VG8000 verkocht. zijn, waardoor het signaal ge­ Dat headerloze bestand kan Marc Bertels, Bertem België Onze excuses voor het ver­ stoord wordt. Tenslotte is het dan alleen door het hulppro­ oorzaakte ongemak. ook niet uit te sluiten dat er gram maat je gelezen worden, Nee, dat gaat niet. Om een een slecht kontakt, of een an­ waardoor het niet meer zon­ aantal redenen zijn we daar Maar zelfs als we - technisch der defekt, in uw computer der meer te kopieren is. Daar niet toe in staat. gesproken - in staat zouden schuilt. valt ook met een programma

ft t rt ms' 1 • p t' t A4

niet makkelijk iets aan te Om met het laatste te begin­ bruiken, daar ik nergens in­ zoals uit het hele ontwerp doen. nen, dat lijkt ons ook een uit­ voer kan doen. blijkt. stekend idee. Als onze lezers Alle gegevens moeten tegelij­ Echter, als u weet wat voor ons dergelijke telefoonnum­ 1. Vanhouwe, Purmerend kertijd in het geheugen staan, soort bestand het is, zoals mers opsturen - en de redak­ wilt het een en ander kunnen meestal wel het geval zal zijn tie zelf ook eens zijn best doet De beschrijving van het pro­ funktioneren. Dat de kapaci­ als u zelf per ongeluk de hea­ - moeten we toch in een van gramma MCM-data staat in teit daarbij tamelijk beperkt der vernield hebt, dan valt er de komende nummers een MSX Computer Magazine is komt doordat een dergelijk nog wel een mouw aan te pas­ hele serie kunnen publiceren. nummer 2, dat nog steeds te programma in feite een kom­ sen. Neem een soortgelijke Kortom, als u nummers kent bestellen is. promis is, een kompromis na­ he ader op een andere cassette van officieel toegankelijke melijk tussen de gewenste op, en start een gewone in­ databanken en Viditex-syste­ funkties en het beschikbare lees-procedure. Dat kan een men, stuur eens een briefje. (Basic) gehcugen. OPEN of een CLOAD zijn Een database die alle infor­ bijvoorbeeld. Nadat de losse Overigens wordt MT-TEL­ Uitbreiden MCM-data matie rechtstree ks op disk op­ header gelezen is gaat de COM elders in dit nummer slaat in de zogenaamde ran­ MSX op zoek naar het eigen­ getest. Met grote vreugde las ik in uw dom files zou inderdaad veel lijke programma, de tape nummer 6 over uw nieuwe en veel meer kapaciteit kun­ draait. Op dat moment kunt Betreffende een PO KE waar­ service van de telefonische nen hebben, maar zou eigen­ u de cassette met de losse hea­ mee u voorgoed van het ver­ hulpdienst. Desondanks lijkt lijk helemaal opnieuw ge­ der ongestraft wisselen met schoven beeldscherm pro­ het mlf beter om mijn pro­ sehreven moeten worden. de cassette met het headerlo­ bleem af zou zijn; die is er bleem schriftelijk aan u voor Het aanpassen van MeM-da­ ze file, waarna in principe dat niet. te leggen. ta is ons inziens een vrijwel bestand weer kan worden in­ MSXl machines vertonen al­ Het programma MCM-data hopeloze klus. gelezen. lemaal- sommige meer en an­ (uit nr. 2) heeft namelijk te dere minder - het probleem weinig vrij geheugen voor het Daarbij blijken er inderdaad Betreffende uw andere vraag, dat het scherm teveel naar doel waarvoor ik het gebruik. een aantal addertjes onder omtrent niet goed funktione­ rechts staat. Dit kan verhol­ Het is een subliem program­ het gras te schuilen (we heb­ rende programmatuur, moe­ pen worden door een minder ma, maar heeft helaas te wei­ ben er al mee geexperimen­ ten we u verwij zen naar de fir­ breed scherm te kiezen, met nig kapaciteit. teerd), voornamelijk bij het ma waar u zich het een en an­ het WIDTH kommando, Vandaar dat ik het wil aan­ sorteren en het deleten. Voor der heeft aangeschaft. Ook al maar sommige programma's passen voor disk, waarbij ik een snelle sortering moeten is dit op een beurs geweest, stellen hun eigen scherm­ echter op allerlei problemen alle te sorteren gegevens in een goede handelaar zal ook breedte in. Als die breedte stuit. De handleiding van de het computergeheugen aan­ telefonisch of per post service dan 40 kolommen voor drive en het MSX Disk boek­ wezig zijn, anders wordt het verlenen. Mocht dit niet zo scherm 0 of 32 kolommen je van Stark bieden wel enige een ellenlang proces. Geluk­ zijn, schrijft u dan even een voor scherm 1 is, dan zult u hulp, maar niet afdoende. Zo kig hoeven we de volledige re­ briefje waarna wij zullen toch weer met het probleem vraag ik me af af hoe het cords niet in te lezen, maar trachten te bemiddelen. gekonfronteerd worden. FIELD statement werkt, en slechts het veld waarop gesor­ hoe het sorteren zal moeten teerd wordt. Door daarna een De enige echte oplossing is of gaan. hulpbestand met daarin wij­ de aanschaf van een monitor, zers naar de gesorteerde re­ of het laten afstellen van de tv Kortweg gesteld is mijn pro­ cords aan te maken kan zo'n Scherm verschuiven en op de computer. Een POKE bleem: hoe modificeer lk random bestand in een be­ databanken kan ook, maar heeft hetzelfde MCM-data voor gebruik op paalde sortering worden be­ effekt als de WIDTH op­ disk met random access, zo­ naderd. Ik wilde u vragen ofhet moge­ dracht. Beiden werken danig dat alle mogelijkheden lIfk is om uw voortreffelIfke slechts tijdelijk, tot de vol­ intakt blIfven. Uw advies Echter, lastiger is het deleten blad eens aandacht aan een gende POKE of WIDTH of hierin zal ik zeer op prijs stel­ van een record. Er is ons geen tweetal zaken te schenken: tot de machine uitgezet len. manier bekend waarop een - Op mlfn Sony HitBit staat wordt. record uit een random be­ het scherm teveel naar links, A. Dicou, Hellevoetssluis stand kan worden verwij­ waardoor soms de twee linker In MSX2 is dit overigens be­ derd, anders dan door het ko­ kolommen buiten het beeld ter geregeld, daar kennen we Inderdaad, dergelijke vragen pieeren van het gehele be­ vallen. Ik heb begrepen dat het SET ADJUST (X,Y) horen zeer zeker niet in onze stand. Met andere woorden, dit middels een POKE voor kommando, wat wel een blij­ (zeer succesvolle) telefoni­ we zullen moeten aangeven eens .~n altijd te verhelpen vend effekt geeft. Als een sche hulpdienst thuis. Ze ne­ welke records (die nog wel zou zlJn. MSX2 uitgezet wordt, blijven men namelijk veel te veel tijd aanwezig zijn) officieel als - Het lijkt mij een goed idee bepaalde zaken zoals deze in beslag, met als gevolg dat . verwijderd te boek staan en om eens telefoonnummers scherminstelling tot drie anderen ons niet kunnen be­ deze moeten overslaan bij al­ van databanken etcetera be­ maanden bewaard in een spe­ reiken. De hulptelefoon is in le funkties. Bij het invoeren kend te maken, die dan door ciaal stukje geheugen. eerste instantie bedoeld voor van nieuwe records kunnen de lezers aangedragen kun­ korte, snel te beantwoorden deze 'loze' ruimtes dan weer nen worden. Aangezien de vragen. worden gebruikt. modems niet aan te slepen zlfn (zelf overweeg ik me MT­ En dat is uw vraag zeer zeker U ziet het, er komt nogal wat TELCOM aan te schaffen) Gebruik MCM-data niet, we zijn zelfs bang dat we bij kijken. Er wordt aan ge­ denk ik dat hier belangstel­ u het antwoord helemaal werkt, en vroeger of later zul­ ling voor zal bestaan. Gaarne had ik meer informa­ schuldig moeten blijven. len we een random-file data­ tie gehad hoe ik de data-base MCM-data is van het begin af base publiceren, maar wan­ Winston D. V. Japing, op de SONY-MSX Computer aan ontworpen en geschreven neer dat precies zal zijn valt Maarssen Magazine cassette kan ge- als een 'in memory' database, nog niet te zeggen. VWOO302 ** MSX COMPUTER MAGAZXNE PRXNTERTEST ** pr:i.n.ter: PHX1:!.XPS VW-0030 MSX Met enige regelmaat kunt u in dit blad een printertest aan­ De t.ekenset. treffen. In het vorige nummer

0 ~ L .". .... + I $ & bespraken we de Epson GX - Q e • 4- + a III I Jo H t T i t- + I - r , " / " # % • ; ( ) :* + / 1 2 :3 4 5 6 "7 8 ::. ; < > ? @ A B C D E F G H J K L M N 0 80 en de PhiJips VW - 0030. P (~ R S T IJ V W '"x y z [ \ ] - a b c .j e f 9 h i j k 1 m n p q r s t. u v w >=: y z ) - ç Ü é ~ ä à à t ê ë è . i Ä À é: .. tf. ;; ~: .:. û .:. '" y ö ü e E. 'if 1\ á ~ ;:::. )I; é. u n N ê Q ~ 'i !i i « ~ i î' 15 <. u Cl ~ , M <> t '11 I • I - . .. • .' Naast een dergelijke bespre­ , • CD I I ~ :::: »-_. "~ :r H . . . ;jJi: á t w oe B r Tl E .. IJ I e fI ó 10 € n = king plegen we een overzicht ± ;:: i r J . .J n l • - . van de prestaties van die prin­ ter af te drukken. De lezer een over'zicht van de mogelijkheden: kan dan een indruk krijgen Standaard is Pica : er worden 10 tekens per inch afgedrukt van wat er zo al mogelijk is en Letter-quality geeft een bijna-drukletter hoe het lettertje van die prin­ Dit. is Elite: er worden 12 t.ekens per inch afgedrukt ter oogt. Er kan ook op cornlen,ed IOde .orden ingeschakeld 07 leken, per inch) In pl"oportioneel SChl~ift heeft. elk karakt.er Zijn eigen bl"eedt.e Bij de test van de Philips VW boldfacing is een vorm van vet afdrukken - 0030 is echter door een mis­ double strike geeft ook meer zwarting verstand met de layout afde­ dubb~1~ br~~dt~ 40 t~k~~~ op ~~~ r~g~1 ling dit overzicht weggeval­ i11 it.alische let·t.ers st.aat. h~t. wat. vrolijk"el" len. Als een van de pro's van in een tekst kan lîndel"st.)"e~ INcJrden l l:'Iok vaker per regel 2 2 2 de VW - 0030 noemden we voor wiskundige formules is er superscript als in a +b =c juist het grote aantal mogelij­ .=n \11:'101" scheikundilJe f()rmules subscript. als in H,2S0 .. ke schrifttypes en combina­ enkele combinat.ies: ties daarvan. De VW - 0030

letter-qu~lity cursief onderscheidt zich bovendien cursief en boId van vergelijkbare printers double strike en bold is dubbel vet door de mogelijkheid tot cur­ 1ette~-qu~1ity en. breed siefprinten en sub - en supers­ breed en cursie~ cript. Omdat deze test ons in­ ziens zonder dit overzicht van De regelafstand is ook instelbaar. Standaard is 6 regels per inch, .aar bijna elke gewensts mogelijkheden en afdruk­ afstand is IIOgel1Jk. het komt er dan zo uitte zien kwaliteit toch niet geheel vol­ ledig was, zullen we hieron­ het komt er. dan zo uit te zien der alsnog in deze omissie het komt er dan zo uitte zien voorzien. het komt er dan zo uit te zien Verkleind tot 60% het komt er dan zo uit te zien

SYMBOOL CODE IN BASIC FUNCTIE CR CHR$(13) Afdrukkop keert terug na het JO ESC,O,S.OO CHR$(27):"OSOO" Uitschakelen van verspringen bij drukken van een regel. perforate lF CHR$(10) Idem, bovendien word1 het papier 31 ESC/,"nnn" CHR$(27):"/nnn" Instellen rechter kantlijn. een regel getransporteerd, 32 ESC,l,"nnn" CHR$(27):"lnnn" Instellen linker kantlijn VT CHR$(11) ZeifdealslfC 33 ESC.A CHR$(27):"A' Instellen regelafstand van 1/et' FF CHR$(12) Papier wordt, na het drukken, 34 ESC,B CHR$«7!;"B" Instellen regelafstand van 1/8". getransporteerd naar eInde pagIna 35 ESC,T."nn" CHR$(27);"Tnn" Instellen van regelafstand van "nn"/144 Inch. De vier bovenstaande commando 's zijn druk-commando 's. 36 ESC,Z,"nn' CHR$(27):"Znn" Instellen van regelafstand van "nn"/216 Inch. 5 ESC,N CHR$(27):"N" Pica (10 tekenS/inch), CHR$(27):T' Instellen voor afdrukken in een CHR$(27):''E'' Elite (12 tekens/Inch). 37 ESC,{ 6 ESC,E richting 7 ESC.Q CHR$(27):"Q" Condensed (17 tekens/inch). ESC,j CHR$(27):"j" Instellen voor afdrukken In twee CHR$(27):'-P" Proportioneel schrift. 38 8 ESC.P richtingen 9 SO CHR$(14) Afdrukken met dubbele breedte. 39 ESC.p CHR$(27):"p" Instellen Hgeen-papler" signalenng. 10 SI CHR$(15) Afdrukken met dubbele breedte 40 ESC,q CHR$(27):"q" Uitschakelen "geen-papier" uitgeschakeld. Signalering 11 ESC.I CHR$(27):"I" Afdrukken met letter Quality. CHR$(27);CHR (13) Brengt afdrukkop naar CHR${27!:CHR$(34) 41 ESC.CR 12 ESC." Afdrukken met Letter Quallty uitgangspoSItie. uitgeschakeld. 42 ESC.@ CHR$(27);"@" Laat printer terugkeren naar 13 ESC,C,S CHR$(27):"CS" Superschrift aan. standaard- Instelling 14 ESC,C,s CHR$(27);"Cs" Superschrift uit. CHR$(7) Laat zoemer klm ken (0,3 sec.) 15 ESC,C,U CHR$(27):"CU" Subschrift aan. 43 BEL CAN CHR$(24) Wist de buffer. 16 ESC,C,u CHR$(27);"Cu" Subschrift uit 44 45 ESC.G,"nnn" CHR$(27):"Gnnn" "nnn" punten/Inch dichtheid bij 17 ESC,C,I CHR$(27):"CI" CurSief aan. grafisch afdrukken. 18 ESC.C,I CHR$(27):"Ci" Cursief Uit. 46 ESC.S CHR$(27);"S" Grafisch afdrukken, puntenlinch 19 ESC,C.B CHR$(27);"CB" Vet afdrukken aan. afhankelijk van afdruk-status 20 ESC,C,b CHR$(27):"Cb" Vet afdrukken uit. 47 SOH CHR$(1) Code die voorafgaat aan speciale 21 ESC,C,D CHR$(27):"CD" Afdrukken met dubbele symbolen-code aanslag aan, (Zie appendix C). 22 ESC,C,d CHR$(27):"Cd" Afdrukken met dubbele ESC,X CHR$(27):"X" Onderstrepen aan. aanslag uit. 48 49 ESC,Y CHR$(27);"Y" Onderstrepen uit. 23 HT CHR$(9) Naar volgende, horizontale CHR$(8) Terug-toetsen (1 spatie), tabulator-stop, 50 BS 24 ESC,( CHR$(27):"(" Honzontale tabulator-stop Instellen 25 ESC.) CHR$(27):"j" Opheffen van gedeelte horizontale tabulatorstops, 26 ESC.2 HR$(27);"2" Opheffen van alle honzontale tabulatorstops 27 ESC.O, "nnn" CHR$(27):"Onnn" Instellen paginalengte in regel-eenheden. 28 ESC,O,I,"nn" CHR$(27):"0Inn" Instellen van paginalengte • In inches. 29 ESC,O,S, "nn" CHR$(27):"OSnn" Instellen positie voor verspnngen bij perforatIe. em. ' - er m I I Ik zie het graag scherp en wil daarom meer BON weten over de Philips Personal Monitoren. I Wilt u mij de brochure sturen? I Naam ______kleurenmonitor. I Straat ______Met gestoken scherp beeld en I fraaie volle kleuren. Postcode ______Plaats ______I Philips monochrome monitor. Invullen en in een ongefrankeerde envelop sturen naar: Scherp en rustig beeld in groen, I Philips Nederland, Afd. Consumentenbelangen, wit of amber. I Antwoordnummer 500, 5600 VB Eindhoven, I = ,

Zelf meende de heer Bannink wacht tot alle drie de stem­ dat de grafische omlijsting be­ men zwijgen, heeft dit echter ter weggelaten zou kunnen snel verholpen. worden, maar daar zijn we Rest ons nog Andre Bannink het niet mee eens. Het geheel hartelijk te danken voor zijn oogt en klinkt nu uitstekend. programma, en voor de lof

111 REM LHL7-3 211 REM Knight Rider Sound 3(1 REM 4(1 REM MSX Computer Magazine 511 REM 6(1 REM ingezonden door: Andre Bannink , Eindhoven In ieder nummer ruimen we een plek in voor die 711 REM als Lezers Helpen Lezers bijdr vragen van lezers waar we zelf ook geen antwoord age op weten. Dat kunnen allerlei soorten vragen zijn, 811 REM over apparatuur, programma's, boeken en wat al 911 KEY OFF: SCl\!i:EN ,: WID'l'H 37: OOLOR niet. 8, 1 , 1: CLEAR 3, ril 176 1.1111 PRINT It**.* ••••••••••••••••••• ",,,,,,, Ook meningen van lezers, waar de redaktie overi­ "'.*"''''''' ••••• '' 212 gens niet voor verantwoordelijk is, zullen hier hun 1111 FOR T=1 '1'0 13: LOCATE (1,'1': PRINT plekje vinden. Dus, als u wil weten hoe u een Wur­ ""'"; LOCATE 39,'1': PRINT ""'";: NEXT '1' 164 litzer jukebox met behulp van uw MSX kan bestu­ 12(1 PRINT "* •• "'.*."'."' •• "' ••••**"'***"'.'" ren, om maar eens een (onwaarschijnlijke) dwars­ *.* ••••• *"'*" 216 straat te noemen, waag er eens een briefje aan. Nee 13(1 LOCATE 7,3: PRINT UK NlG H '1' RIO E R" 225 heb je en ja kun je krijgen. 14(1 LOCATE 7,4: PRINT u ______------" 1111 15(1 LOCA'1'E 4,7: PRINT UA SHADOWY F LIGHT INTO '1'HE" 1118 1611 LOCA'1'E 4,9: PRINT "OANGEROUS l«)R IBM aansluiten een computer bestuurd wor­ LD OF A MAN, WHO" 2111 den, maarwedenkendatdaar 17(1 LOCA'1'E 1IJ, 11: PRINT "DOES Nar EXI Prima blad, MSX Computer nog wel zo het een en ander ST ••• ": LOCA'1'E 11,16 148 Magazine. Nadat ik de eerste aan elektronika bij kijken 1811 'MUZIEKGEDEELTE f6 paar nummers kritisch heb 1911 A$="M1(1(1(1S1(1T12(104" 2118 komt. 2(1(1 B$="M5(1(1S1I1T12(103" 39 bekeken, ben ik dan ook zeer 21(1 C$="V15T14(104L80DEOAAAA050DED04AA bewust lid geworden. Maar mogelijk weet een van AADDEDAA0500L1C" 68 Mijn vraag is de volgende: de lezers soelaas te bieden, dit 22(1 D$="V15'1'14(103L80DEOAAAA040DE003A~ Ik bezit een zeer goede IBM is typisch een klusje voor een AADOEOAA0400L1C" 2(13 schrijfmachine. Deze zou ide­ rechtgeaarde hobbyist. Wie 23(1 E$="L8AL16A'AAA'AAA'AAAG'AAA" 63 aal zijn als printer, bij het ver­ schrijft ons eens een kaartje, 24(1 F$="LSGL16G'GGGtGGGtGGGF'GGG" 152 werken van brieven en ande­ dan kunnen we hem of haar 25(1 G$=A$+E$+E$: H$=A$+F$+F$ 146 re teksten. Wie kan mij hel­ met de heer Jansen in kontakt 26(1 I$=B$+E$+E$: J$=B$+F$+F$ 223 pen aan technische tekenin­ brengen. 27(1 PLAY C$,O$ 93 gen of adviezen om deze 28(1 FOR T=(1 '1'0 3 18(1 schrijfmachine aan mijn MSX 29(1 PLAY G$,I$ 222 aan te sluiten? Omdat er in de 3(111 PLAY H$,J$ 232 IBM een stappenmotor zit 31(1 NEXT T 57 moet het volgens mij moge­ 32(1 PLAY C$+"050" ,0$+"040" 253 lijk zijn. Knight Rider Sound 33(1 lF PLAY(1) OR PLAY(2) OR PLAY(3) Hopende op een spoedig en THEN 33(1 38 positief antwoord verblijf ik Alweer een tijdje terug, in 34(1 COLOR 15,4,4: KEY ON: CLS: END 154 met vriendelijke groeten. nummer 4 om precies te zijn, vroeg Jan Harmen de Vries l.lansen, Eerde om een Knight Rider geluid­ je. Hij hoopte het voor een Met MSX geluid en muziek die hij ons in zijn brief toe­ Ten eerste moeten we deze spel te kunnen gebruiken programmeren is inderdaad zwaait. briefschrijver onze excuses waar hij aan bezig was. een relatief eenvoudige zaak, aanbieden. Zijn brief is door waarbij zeer leesbare pro­ allerlei omstandigheden wat Lezer Andre Bannink, uit gramma's ontstaan. Morse-telex decoder langer blijven liggen dan we Eindhoven, heeft zijn tanden zouden willen. Maar bij deze eens in dat probleem gezet. We hebben echter wel een In nummer 5 vroeg mevrouw dus eindelijk in MCM. kleine aanvulling aange­ Staal man uit Zeist of er een Hij schrijft ons dat hij er als bracht in Knight Rider programma bestaat om Te­ Het antwoord is echter niet zo a-muzikaal en slechts begin­ Sound. In de oorspronkelijke lex-CW signalen te dekode­ een-twee-drie te geven, het is nend MSX-er wel een tijdje versie werd het scherm gewist ren. Behalve dat we van nog een netelig probleem vrezen mee bezig is geweest, maar - regel 340 - voor het geluid een paar lezers brieven met wij zo. Weliswaar kan een het resultaat mag er dan ook afgelopen was. Het tussen­ dezelfde vraag ontvangen stappenmotor in principe via zijn. voegen van regel 330, die hebben kregen we ook een antwoord, van de MSX ge­ POKE &HFCAF,O bruikersgroep West-Bra­ 1~ REM LHL7-1 bant. 211 REM Al met al een goede oplossing Er bestaat namelijk een der­ 311 REM MSX Computer Magazine van het probleem van Paul de gelijk programma dat door 411 REM Wit. Overigens vroeg de heer CD Systems te Lisse (02521- 5fl REM ingezonden door: P. R. Verbeek Hopstaken zich in zijn brief af 17909) op de markt gebracht , Sneek wat er gebeurd was met een wordt. Naar verluidt werkt 6fl REM als Lezers Helpen Lezers bijdr eerdere inzending die hij had dit programma uitstekend. age gestuurd voor de Lezers Hel­ Voor gekodeerde uitzendin­ 7fl REM pen Lezers rubriek, die niet gen heeft men echter hulp­ 811 SCREEN I1:WIDTH 411:KEY OFF:ODLOR 15 gepubliceerd was. Het ant­ programma's nodig, terwijl , 1 , 1 189 woord daarop is simpel: die is ook een zogenaamd locator­ 911 PRINT "Autostart-rout.ine voor BASI eventjes blijven liggen. Naar systeem (waarmee o.a. de af­ C-programma's" 173 alle waarschijnlijkheid staat standen van zenders bere­ 11111 FOR I=&HECflfl TO ~HEC511 66 dat antwoord ook in deze kend kunnen worden) nuttig 1111 READ Me$ 181 LHL aflevering, maar hele­ zou kunnen zijn. De MSX gg 1211 A=VAL( "&H"+MC$) 249 maal zeker kan de redaktie West-Brabant heeft dit alles 1311 POKE I, A 154 daar nooit van zijn. Er is na­ ter beschi kking staan, het 14fl NEXT I 2fl7 melijk altijd meer tekst dan adres is: 1511 PRINT "Zet recorder op • SAVE' voo opgenomen kan worden. MSX gg West-Brabant r wegschrijvenML routine" 79 waardoor het kan gebeuren Pijnboomstraat 10 1611 PRINT 1411 dat de heren van de lay-out 4731 AT Oudenbosch 1711 PRINT "Druk daarna op een toets" 17 een bepaalde vraag of ant­ 1811 A$=INPUT$(l) 169 woord moeten bewaren tot 1911 BSAVE "CAS:start" ,&HECI1I1 ,&HEC58,& een volgend nummer. HECI1I1 195 Auto-run 21111 cr.s: PRINT "ML hulpprogramma is n Een heel andere oplossing u weggeschreven" 229 voor het autostartproblcem Op de vraag van Pa ui de Wit, 2111 PRINT: PRINT "Zet uw BASIC-progra mochten we ontvangen van in nummer 6, naar een moge­ mma achter dit ML-programma en P. R. Verbeek, uit Sneek. lijkheid om Basic-program­ laad het geheel met:" 175 Weer een voorloop-program­ ma's zelfstartend te maken 2211 PRINT: PRINT "BLOAD"CHR$(34)"cas: maatje. maar dit keer geheel zonder ze als ASCII-bestand "CHR$ (34)" ,R" 175 in machinetaal geschreven te moeten saven zijn een aan­ 2311 PRINT: PRINT "Het wordt dan autom waardoor het zelf autostar­ tal reakties binnengekomen. atisch geladen en doorgestart! ti 139 tend kan zijn. Na een Daarvan hebben we er een 2411 PRINT: PRINT "DE LIST FUNCTIE IS BLOAD'cas:'.R tweetal uitgezocht, die heel DAARBIJ UITGESCHAKELD" 611 zal het Basic-hoofdprogram­ verschillend in benadering 2511 END 181 ma worden geladen en opge­ zijn. 26~ I DE ML-ROUTINE ***************** 11 start. Daarbij is dan ook het De heer CM. Hopstaken 2711 DATA 3E,C1,32,89,FF,3E,15,32 127 LIST kommando uitgescha­ kiest voor een kort, in Basic 2811 DATA E9,F3,32,EA,F3,32,EB,F3 254 keld, hetgeen nog een extra geschreven voorloop-pro­ 2911 DATA 21,FI1,FB,22,FA,F3,21,FA 97 bescherming biedt. gramma. Van de afgedrukte 3flfl DATA FB,22,F8,F3,111,flA,I1I1,11 227 Het Basic programma in de Iisting is alleen regel 80 nood­ 3111 DATA Ffl,FB,21,2B,EC,ED,Bfl,CD 73 listing schrijft de ML routine zakelijk, die ene Basic-regel 32fl DATA 62,I1I1,C9,43,4C,4F,41,44 18 op cassettc en geeft genoeg verzorgt al het nodige. 3311 DATA I1D,52,55,4E,I1D,1B,5D,lB 241 uitleg over wat cr gedaan Natuurlijk moet dit eenrege­ 3411 DATA 5F,1B,61,lB,63,1B,65,lB 164 moet worden om het een en lig programmaatje wel als 35fl DATA 67,1B,69,1B,6B,1B,6D,1B 159 ander vlekkeloos te laten ver­ ASCII gesaved worden, met 36fl DATA 6F,lB,71,lB,73,lB,75,lB 244 lopen. 3711 DATA 77,1B,79,lB,flfl,flfl,42,55 SA VE'cas:', omdat het met 72 RUN'cas:' moet kunnen wor­ den geladen en gestart. Daarna zal het erachter als gewoon Basic programma op­ Hulp voor beginnende genomen hoofdprogramma GG's zonder meer worden binnen­ gehaald en geRUNd. lfl REM LHL7-2 Wie er over denkt om een GG Natuurlijk kan er ook meer in 2fl REM (een Ge bruikersGroep ) op te dat voorloop-programmaatje 311 REM MSX Computer Magazine richten, maar daar toch wat worden opgenomen. Zo zou 4fl REM huiverig tegenover staat, zou er bijvoorbeeld een tekst op 5fl REM ingezonden door: C.M. Hopstake eens met de mensen van de het scherm gezet kunnen wor­ n, OUdenbosch MSX GG West-Brabant den, of zelfs een heel logo ge­ 611 REM als Lezers Helpen Lezers bijdr moeten gaan praten. tekend kunnen worden. Maar age Daar heeft men eerder met in dat laatste geval, als er een 7fl REM dat bijltje gehakt, en men is ander schermnummer dan 8fl Q$="RUN"+CHR$(13): FOR Q=-lfl411 TO graag bereid om anderen te het standaard tekstscherm 0 -1fll1fl: POKE Q,I1: NEXT Q: POKE -31178,2 helpen met de cerste stappen. 411: POKE -3fl77,251: POKE -3fl76,2411+LE gebruikt wordt, moet er een N(Q$): POKE -21175,251: FOR Q=1 TO LEN extra POKE worden opgeno­ (Q$): POKE Q-11141,ASC(MID$(Q$,Q,1»: Het adres luidt: MSX gg West-Brabant men. Als allereerste, nog NEXT Q: CLOAD 173 voor Q= etcetera moet dan Pijnboomstraat 10 komen te staan: 4 731 AT Ouden bosch kale pOSItie blijkt toch ook een kl ein praktisch nadeel te hebben. Het drivemechanis­ me en de insteeksleufzijn ook vertikaal gepositioneerd. Voor de drive zelf maakt dit niets uit. Hij werkt er even goed om. De manier waarop de schijfjes ingestopt moeten worden is echter niet meteen duidelijk . De onderkant blijkt naar rechts te moeten wij zen. Zelfs na intensief ge­ bruik werd het blindelings 'in­ serten' van de diskettes nooit een geheel automatisch verl o­ pende handeling. Het zal on­ getwij fe ld een kwestie van wennen zijn . Verkeerd om in­ stoppen is overigens niet mo­ gelijk. De sleuf is als er geen diskette geladen is mooi afgesloten door een kl epj e. De VY -0010 wordt geleverd met de Disk Drive Interface. In tegenstelling tot de fijne maten van de drive is deze in­ terface wat grof uitgevall en. De cartridge bestaat uit een hoekig plastic kastje dat enigszins indrukbaar is. Hij is langer en breder dan verge­ lijkbare disk interfaces. Bij aansluiting in het bovenslot toornt de cartridge zo'n 9 cm boven het toetsenbord uit en maakt zo de computer tot een kleine dromedaris. De drive aansluitkabel is niet vast met de cartridge verbon­ den. Bovenop de cartridge zit een 34-poli ge connector (ma­ le) waarmee de drive op de cartridge moet worden aan­ gesloten. Deze aansluiting is niet al te mooi afgewerkt. Bij ons testexemplaar li epen de aders van deze lij vige kabel ten dele bloot. Bij latere ex­ emplaren is dit middels een extra stukje plastic verhol­ pen. Desondanks vinden we deze aansluiting er nog steeds niet echt verzorgd ui tzien.

De VY -0011 is bedoeld als B­ drive. Deze wordt aangeslo­ ten op de extern al connector van de A-drive. Een interface is hiervoor niet meer nodig . Deze extra intelligentie is im­ mers al aanwezig. D e B-drive De drives zijn stevi g en kl ein . de powerknop (handig aan de weinig ruimte in . Wordt er valt hierdoor enige honder­ De afm etingen bedragen 25 voorzijde gepl aatst) zijn met beide drives gewerkt dan den guldens goedkoper uit bij 8,5 cm. De hoogte is 12 daardoor wat moeilijk te on­ kunnen deze vlak naast el­ dan de eerste drive. De B-dri­ cm. De behuizing is van me­ derscheiden. kaar geplaatst worden zodat ve heeft wel een eigen voe­ taal met roosters aan boven­ Het meest opvallende aan de ze een compakt blok vormen. ding nodig. en zijkanten voor de koeling. drives is hun vertikale stand . Ideaal voor - zoals op de Onderop de kast zit een scha­ De kl eurstelling van beide is Mede door hun geringe afme­ redaktie - toch al overlopende kelaar die van de drives naar egaal zwart. De uitwerp-en tinge n nemen ze daardoor computertafeis. Deze verti- wens een A- of B-drive ... COMPUTU ~ MAGAZINE

maakt. Door beide schake­ ren per diskette). Geforma­ We hebben de test herhaald Heeft u de beschikking over laars om te halen krijgt de A­ teerde diskettes hebben een onder MSX-DOS. Het viel op zowel een A- als een B-drive drive de B-status. Omge­ kapaciteit van 354 Kbytes. dat het kopiëren van dezelfde dan heeft u de beschikking keerd wordt de B-drive tot A­ Als u zowel een A-als een B­ schijf hierbij ongeveer20pro­ over het riante vermogen van drive. Het blijkt dus niet uit drive heeft aangesloten, heeft cent langer duurde. Maar meer dan 700 Kbytes. Dit zal te maken welke drive als eer­ u zo'n 700 Kb tot uw beschik­ MSX-DOS laat tijdens het niet iedereen gauw nodig ste op de computer is aange­ king. Bij het beschikbaar ko­ kopiëren wel zien welke files hebben. Het grote voordeel sloten. De drives blijken zelfs men van CP/M programma­ er gekopieerd worden. van de B-drive doet zich voor­ onderling uitwisselbaar. Het tuur onder MSX DOS kunt u Bij het kopiëren op een enke­ al gelden bij het snel kopië­ is mogelijk de eigenlijke B­ hier aardig mee uit de voeten. le drive is MSX-DOS echter ren. drive op de interface aan te Zo'n capaciteit zullen de in het voordeel. Omdat MSX­ Ook een enkele drive is trou­ sluiten en A-drive door te meesten toch niet gauw nodig DOS informatie kopieert in wens snel. In de test bleken koppelen. Enkel de teksten hebben. Het grote voordeel blokken van 55 Kbytes is ko­ zowel de VY-0010 als de VY- bij de connectoren kloppen van zo'n extra B-drive komt piëren op een fysieke drive 0011 bij het laden en saven dan niet meer. We mogen dan ook naar voren bij het ko­ waarbij deze afwisselend als wat sneller dan een van de daaruit konkluderen dat afge­ piëren van bestanden. Wie A- en als B-drive fungeert eerste MSX drives op de zien van voor en achterplaat wel eens een groot bestand op niet zo'n ramp als onder Disk markt, de al eerder genoem­ beide drives identiek zijn. een enkele drive heeft geko­ Basic. Het aantal schijfwisse­ de SONY drive. pieerd, kan er over mee pra­ lingen wordt met MSX-DOS Wat afmetingen betreft mo­ CompatibilHeit ten. Die ene drive fungeert gedecimeerd. gen we spreken van compact­ dan afwisselend als A- en als Philips heeft sinds kort een drives. De kleine kastjes zijn Omdat MSX staat voor com­ B-drive, waarbij er steeds van gebruikersvriendelijke versie handig in te passen. De aan­ patibiliteit hebben we ook dit diskette verwisseld moet wor­ van MSX-DOS op 3,5 inch sluitkabels zijn met 65 cm niet nagetrokken. De uitwissel­ den. Aangezien dit kopiëren diskette leverbaar. Onder dit te krap bemeten. De minpun­ baarheid bleek zich ook uit te maar met enkele Kbytes per Operating System zijn via tjes betreffen het slechte op­ strekken tot andere MSX dri­ keer gebeurt, zijn er al gauw menu opties zaken mogelijk komen van een drive zonder ves . Zowel de VY -0010 als de verscheidene wisselingen no­ als bestanden kopiëren, her­ diskette en de trage reaktie VY -0011 bleken bij voor­ dig. Voor het kopiëren van noemen of wissen en het laten bij het aanspreken van een le­ beekl zender problemen als een volle schijf kan dit wel tot afdrukken van een index. ge drive. Dedisk interface zag B-drive aan de SONY HB-50 honderd keer oplopen. Met Een groot aantal fabrikanten er bij ons exemplaar nog wat te koppelen. een dubbeldrive systeem is er toe overgegaan een MSX slordig uit. heeft u daar geen last van. Het -DOS versie bij de diskdrive De bijgeleverde informatie is ln de bijgeleverde handlei­ is dan ook een buitengewoon mee te leveren. Bij Philips wat summier, maar net duide­ ding wordt u aangeraden plezierig gezicht om bij het moet deze echter apart wor­ lijk genoeg voor het maken eerst uw drives aan te zetten kopiëren van een grote hoe­ den aangeschaft. van de aansluitingen. Verder voor u de computer aanzet. veelheid informatie afwisse­ krijgt u er een lege diskette bij Terecht, gebeurt dit in omge­ lend de busy-Iampjes van bei­ Konklusie om mee te beginnen. keerde volgorde, dan wordt de drives aan en uit te zien flit­ De drives hebben een gunsti­ het systeem niet bekend ge­ sen. J n de test hebben we steeds ge prijsstelling. maakt met de aanwezigheid van de B-drive. Het is hierbij aan te raden, Eerste drive (A) Tweede drive (8 ) ook als u alleen met een A­ drive werkt, eerst een disket­ te te laden. Het systeem komt anders wat moeilijk op gang. Omdat een drive nooit aan-of uitgezet mag worden als er een diskette in aanwezig is , ligt de opstartprocedure hier­ mee vast: drive aan-diskette instoppen-computer aan. Dit gaat overigens op voor alle MSX diskdrives. Wat opmerkelijker is de reak­ tie als we later een van de dri­ +--.... ves aanspreken zonder dat er -4 een diskette in aanwezig is. Het duurt dan bijna een halve minuut eer het systeem rea­ 3 geert met een Disk IlO error. Dit had iets eleganter opge­ vangen kunnen worden. De SONY HB-50, bijvoorbeeld, We hebben als test een bijna met de beide drives gewerkt. Prijzen komt in dit geval meteen te­ volle schijf gekopieerd onder In de meeste gevallen zult u VY -0010 f.1 099 ,­ rug met een Disk offline mel­ MSX Disk Basic. Dit kostte waarschijnlijk eerst met één Vy-ooll f. 699 ,­ ding. iets meer dan 6 minuten. Om­ diskdrive beginnen. Bij deze Voor inlichtingen: De drives werken met het 3,5 gerekend betekent dit dat er eerste drive zult u de diskdri­ Philips Nederland bv inch type diskette. Deze wor­ per seconde net iets minder ve interface moeten aanschaf­ Boschdijk 525 den enkelzijdig met dubbele dan een Kilobyte wordt geko­ fen. De tweede drive kunt u 5612 JG Eindhoven dichtheid beschreven (80 spo- pieerd. er eventueel later bij nemen. Tel. 040-793333 Opmerkingen met allerlei overbodige en daardoor storende sprongen Een van de redenen waarom in de programmalogica. Der­ Typles niet in de prijzen viel gelijke zaken spelen zeer ze­ was de wat slordige program­ ker ook een rol bij de beoor­ mering. We zijn er voor we deling van een inzending. het publiceerden toch nog Wie een andere woorden­ eens met de stofkam door­ schat wil dan de ingebouwde, heen gegaan en hebben daar­ kan dat makkelijk verwezen­ bij allerlei onduidelijkheden lijkt worden. De 100 woorden in het programma verwij­ die in de dataregels vanaf re­ derd. Dat een programma gel 1060 staan kunnen zonder 'het doet' houdt namelijk nog meer vervangen worden door lang niet in dat het program­ zelf gekozen woorden. De ma ook af is. Typles was daar­ woorden die er nu instaan zijn in de oorspronkelijke vorm door de inzender aange­ een schoolvoorbeeld van, hracht.

111' REM TYPLES \1' 2\1' REM ~ 3!1' REM een van de inzendingen in 11' 4\1' REM de programmeerwedstrijd van 11' 5\1' REM MSX Computer Magazine 11' 611' REM 11' 7!1' REM ~ 811' REM Inzender: E.OLISLAGERS, ROSMAL EN ~ 911' REM ~ HJ\1' ' INITIALISA'l'IE ***************** 11 11\1' CLS: KEY OFF 111'8 12\1' G=I1': R=11': W=!1' 148 13!1' P=511' 152 14\1' U=11' 16 15\1' K=!1' 224 16\1' DIM B$(2\1') 74 1711' DIM A$( 1511') 65 Net buiten de prijzen gevallen, maar 18\1' FOR Z=1 TO 1!1'\1' 1\1'\1' 1911' READ D$ 38 toch heel leuk is het programma TV­ 2\1'\1' A$(Z)=D$ 22 PLES van E. Olislagers. Vandaar dat we 2W NEXT Z 116 22\1' POKE &HFCAB,!1':' caps loek uit 137 het toch in het blad opnemen. Het idee 23\1' PRINT STRING$(36,42) 17 is weliswaar niet echt origineel, op aller­ 24\1' ' intro seherm ******~~********** Cl 25\1' LOCATE 15,1: PRINT "TYPLES" 168 lei andere computers hebben dergelijke 26\1' PRINT STRING$(36,42) 23 programma's al een hoge vlucht geno­ 27\1' LOCATE \1',5: PRINT "HET IS DE BEDO ELING OM HET WOORD IN TE TYPEN VOORD men, maar dit was de eerste MSX versie AT HET WOORD DE LASERSTRAAL RA AKT." 113 die we tegengekomen zijn. Typles is een 28!1' LOCAT E 11',8: PRI NT "NA 111 WOORDEN soort educatief spel, waarmee men de VOLGT HET VOLGENDE LEVEL." 38 29\1' LOCATE \1', 1!1': PRINT "NA 5 KEER GER tiksnelheid kan oefenen en opvoeren. Er AAKT TE ZIJN DOOR DE LASERSTRAAL Z verschijnen steeds woorden in beeld, EGT DE COMPUTER HOE GOEDU BENT." 243 3\1'11' LOCATE \1' ,21: PRINT "DRUK RETURN V die van links naar rechts over het OOR START" 2\1'7 31!1' IF INKEY$=CHR$(13) THEN 32C1 ELSE scherm lopen. 3111' 233 3211' CLS 3 33\1' GOTO 64\1' 98 dan toe goed ingetikt zijn en Het is de bedoeling om deze 34\1' ' OPBOUW SPELSCHERM ************* 11' woorden in te tikken voordat hoeveel fouten er gemaakt 35\1' LOCATE \1',5: PRINT STRING$(7,219) 24 ze de rechterkant van het zijn. Maximaal mogen zo 5 36\1' LOCATE 11',6: PRINT CHR$(32)CHR$(19 scherm bereikt hebben. Daar woorden worden verloren, 5)CHR$(223)CHR$(197)CHR$(223)CHR$(195 bevindt zich namelijk een 'la­ dan is het programma afgelo­ ) 65 serstraal' en als een woord die pen en verschijnt er een me­ 37\1' LOCATE \1',16: PRINT CHR$(32)CHR$(1 straal raakt heeft men dat dedeling omtrent uw ty­ 92)CHR$(22\1')CHR$(194)CHR$(22\1')CHR$(19 woord verloren. pevaardigheid. 2) 53 Na tien woorden komt het 3811 LOCATE \1',17: PRINT STRING$(7,219) 113 programma op een volgend, AI met al een simpel pro­ 3911' FOR A=7 Ta 15 19\1' sneller niveau en de hogere grammaa'tje, wat echter leuk 4\1'\1' LOCATE 3,A: PRINT CHR$(124) 1\1'4 speelbaar is. Bovendien zal 41!1' NEXT A 124 niveau's zijn zeker niet mak­ 194 kelijk. Een paar tellers laten zo'n spelletje inderdaad de 42\1' RETURN 4311' ' HOOFDLUS **************-******* 11' zien hoeveel woorden er tot typevaardigheid opvoeren. , • 4 =

44ft Y=INT«RND(-TIME»*1f1ft)+1 1'12 VOOR NOO EENS" 17 45fl IF G= 111 THEN 6411 29 1f12ft IF INKEY$=CHR$(13) THEN P=5ft: G 46ft FOR A=1 TO LEN(A$(Y» 251 =f1: R=ft: W=ft: U=1: K=f1: CLS ELSE 1f12ft 4\)'- 47fl B$(A)=MID$(A$(Y),A,1) 24 19'3'1 GOSUB 34ft: GOTO 43ft 2'16 48ft NEXT A 138 1fl4f1 END 1~9 49fl S=LEN(A$(Y» 165 1ft5f1 I WOORDENSCHAT ***.****.****~** 'I 5ftft FOR A=37-LEN(A$(Y» TO fl STEP -1 1~ 1f16ft DATA waterval,fietsband,joystick 51fl LOCATE 1,2: PRINT "AANTAL GOEDE W ,kachel, computer,boekenkast, radio,eri OORDEN"iR 66 c,gijsbert,cassette 15 52ft LOCATE 1,3: PRINT "AANTAL FOUTE 'Il 1~f1 DATA groeien,schip,televisie,doc OORDEN"iW 73 ument,domino,disco,dialoog,deur,chequ 53ft IF A=3 THEN 76~ 26 e,citroen 75 54f1 LOCATE A,11: PRINT RIGHT$(A$(Y),S 1f18ft DATA appelboom,kachelpijp,machin +1) i" " 153 e,aanrecht,kalender,poster,enigszins, 55f1 IF INKEY$=B$(K) THEN GOTO 6f1f1 87 plaat, begraven, verraden 61 56f1 FOR T=1l TO P 131 1f19ft DATA luidspreker,station,piloot, 57'1 IF INKEY$=B$(K) THEN GOTO 6f1ft 91 motor,cabine,canada,chinees,begonia,b 58ft NEXT T 73 andepech,balkon 213 59ft NEXT A 141 11flft DATA apotheek,gehoor,gember,vide 611ft BEEP: 8=S-1: K=K+1: A=A+1 55 o,haven,typles,toetsen,inhoud,katteba 61ft IF S3 AND U<6 THEN LOCATE 3,111: Weet u een- of meer computer-shops bij u in de PRINT "U BENT SLECHT!" 91 buurt, laat het ons even weten. U help ons en uw 97ft IF U=6 OR U=7 THEN LOCATE 3,1fl: P mede MSX-ers. RINT "U TYPT AL AARDIG" 126 98fl IF U=8 OR U=9 THEN LOCATE 3,1fl: P Bovendien loten wij onder de inzenders 25 RINT "HEEL REDELIJK" 113 MCM-cassettes uit! 999' IF U>9 AND U<11 THEN LOCATE 3,111: PRI NT "U TYPT SNEL" 197 Stuur een briefkaartje - ongefrankeerd - aan MBI 11lllft IF U=>11 THEN LOCATE 3,111: PRINT" Publications, Antwoordnummer 10067, 1000 PA "U TYPT HEEL SNEL" 94 1'11'1 LOCATE 1,22: PRINT "DRUK RETURN Amsterdam Het aantal mogelijkheden in de EDIT - mode is groot. De ISOAWARE BESPREKINGEN I MUSIX meeste opdrachten dienen ~~!~, voor het verwijderen en in­ maakt uw MSX tot een ouder- voegen van van noten. Het is ook mogelijk het toetsenbord BELASTI NG ~ea~~~~e;a;~~~~~~d~~~~~n ~~~ ;e~}S d~r~~~r;~1 k:~:r:~~o~ als klavier te laten fungeren. deel overgenomen. Als de af- neren. Dit geschiedt door trekposten en de tariefgroep 'gaatjes' in een lange kaart te nog niet bepaald zijn, dan zal ponsen. De plaats en de leng- het programma er alsnog om te van de gaatjes in de kaart vragen. bepalen bij het afdraaien er- Na iedere rubriek moet ereen van hoe de muziek klinkt. AI- akkoord worden gegeven of Ie kanalen van de geluidsge- kan de hele rubriek nogmaals nerator worden gebruikt. Er worden doorlopen. Boven- kan dus driestemmig gecom- dien kan er per rubriek een poneerd worden. hard copyop de printer wor- Het scherm is heel aardig op- den gemaakt, die dan als spe- gebouwd. Het toont boven- cificatie aan de inspecteur aan een klavier met 26 toet- kan worden meegezonden. sen; daaronder loopt de kaart Zo wordt rubriek voor ru- onder de ponsbalk door. On- briek afgehandeld. der aan het scherm treft u een Het programma is beslist niet notenbalk aan waarop de ge- oppervlakkig. Het gaat in op ponste of gespeelde noten in de meeste finesses van alle ru- muziekschrift worden weer- Voor de meesten is het invul­ brieken . Er kan naar keus een gegeven. Rechts naast het Na enig oefenen is er zo direct len van het aangiftebiljet een A -, B -, E - ofT - biljet wor- klavier prijkt tenslotte een een melodie te spelen, al blijft jaarlijks weerkerende ramp. den ingevuld. Het program- drummer met drumstel, het wisselen van octaaf nogal Met MSX Belasting 1985 ma houdt automatisch reke- waarop standaard 4 verschil- lastig. Meespelen terwijl de wordt het wat simpeler. Het ning met de gewraakte twee- lende drumsounds zijn te pro- kaart draait kan ook. programma neemt u als het verdieners - regeling en laat grammeren. Om een eigen stukje muziek ware aan de hand mee door ruimte voor voetoverheve- De bediening lijkt aanvanke- met een stevig ritme te onder­ het aangifteformulier en ling. lijk - mede door het grote aan- bouwen bevat MUSIX 10 in­ doorloopt dit rubriek voor ru­ Ons recensie exemplaar be- tal mogelijke commando's - gebouwde ritmes onder de briek. vatte echter nog enkele bugs. nogal ingewikkeld, maar funktietoetsen. Deze 'beat' Het programma kent twee Zo kon bij voorbeeld de post blijkt na een tijdje proberen kan naast de zelf gecompo­ delen. Het eerste deel is me­ ziektekosten na aftrek van de heel plezierig. Er kan tussen neerde muziek gezet kunnen nugestuurd en kent opties om drempelwaarde negatief wor- twee modes worden gescha- worden. Nog beter is zelfs de verschillende aftrekposten den en daarom positief als in- keld: de PLAY - en de EDIT- eerst de ritmesektie te verzor­ eerst afzonderlijk te bereke­ komen meetellen. Golden mode. In de PLAY - mode gen waardoor het veel mak­ nen. Om een idee te geven Software heeft ons echter ver- wordt de kaart afgespeeld. kelijker wordt de noten wat zo al aan beroepskosten zekerd dat deze fouten inmid- Met de cursortoetsen kan de steeds op het juiste moment (anders geldt de 4% regeling deis zijn verbeterd. Mocht u afspeelsnelheid en het volu- te laten beginnen. Het CAPS ) mag worden afgetrokken, desondanks toch een exem- me worden geregeld. In de - lampje helpt hierbij. bevat het bevat het program­ plaar van de oude versie heb- EDIT - mode wordt er ge- Na het laden van het pro­ ma liefst 17 bladzijden met ben, dan is dit alsnog om te componeerd. Met de hori- gramma zelf wordt als voor­ uitleg en tips. Deze tekst is ruilen. zontale cursortoetsen wordt beeld de Bolero van Ravel ge­ nogal dicht gezet zodat het op Het programma rekent na in- door een wijzer de gewenste laden en uitgevoerd. Dit de tv wat moeilijk te lezen is. vulling van het biljet tenslotte toon of drumsound gekozen, neemt nogal wat tijd en na De invulrubrieken zijn echter de nog te betalen of terug te met de verticale cursortoet- enige keren zult u deze melo­ heel goed leesbaar. Zij geven ontvangen bedragen loonbe- sen wordt de opeenvolging die genoeg gehoord hebben. een uitgebreide serie posten lasting en premies volksver- van de noten op de kaart be- Het laden van de Bolero is waar men veelal niet gauw bij zekering uit. Zoals de titel al paald. dan ook af te breken, waarna stilstaat. aangeeft is het programma al- De gaatj es in het kaartboek u meteen zelf aan de slag Evenzo kunnen er een groot leen geschikt voor 1985. Ma- die bij een straatorgel de me- kunt. Op de cassette bevindt aantal mogelijke ziektekos­ ximumbedragen en drempel- lodie bepalen, worden in zich ook nog de Bourree van ten worden doorgenomen die percentages zijn keihard op- MUSIX weergegeven door Bach. Als oefening kunt u daarna ingevuld kunnen wor­ genomen en niet te wijzigen. rode blokjes. Door de noot hierbij naast de pedalen de den. Dit deel kent tevens een Rest nog te vermelden dat het meerdere malen onder elkaar juiste noten voor het klavier optie om de tariefgroep (voor programma niet bestemd is te ponsen wordt deze ver- invullen. de belastingvrije som) te be­ voor de invulling van de ver- lengd. Er kunnen steeds drie Laden en saven van een melo­ palen. mogensbelasting 1986. noten of twee noten en een die is ook mogelijk. Voor Het bijgeleverde instruktie- drum sound horizontaal in lijn MUSIX op cassette alleen Deel 11 wijst zichzelf. Hier boekje is ruim voldoende om geponst worden. Extra noten van en naar cassette. Aacko­ wordt het hele biljet inge­ met het programma uit de worden genegeerd. Extra soft zal binnenkort het pro­ vuld. Op veel vragen kan er voeten te kunnen. drum sounds overschrijven gramma ook op diskette uit­ volstaan worden met ja of echter wel eerder geprogram­ brengen, waarbij wegschrij­ nee , bij andere moeten er be­ MSX Belasting 1985 meerde drumsounds. Er is ven naar disk wel mogelijk zal dragen worden ingevuld. Golden Software Gouda ruimte voor in totaal 18327 zijn. Heeft u de beroeps - en ziek- prijs f 39,50 noten of accoorden. De handleiding is uitgebreid,

r n . 'tgM 1 *g t M M

COMIIVnR MAGAZINE

maar Engelstalig. De grappi­ slagen van NZ en OW bijge­ schikt voor diegenen die brid­ MSX Bridge is op zich een ge drummer geeft een extra houden. Daaronder is de slag ge willen leren en het bieden aardig programma. Het ont­ cachet. Hij lacht heel vrolijk zoals die op tafel komt zicht­ onder de knie willen krijgen. breken van de puntentelling bij snelle ritmes, maar kijkt baar. Zoals ook op beginnerscur­ en het niet mee bieden van sip bij adagio. De door hem Uitkomen of bijspelen ver­ sussen de gewoonte is, gedra­ OW houden het toch wat sim­ bediende drums en deksels en loopt soepel. De cursor dient gen oost en west zich bij het pel. Gezien deze beperkingen de geprogrameerde drum­ daarvoor op de gewenste bieden passief. Ook bij het lijkt ons de prijs iets aan de sounds komen prachtig over­ spelen echter zij n oost en west hoge kant. een. weinig aggressief. Volgens geraadpleegd kenner kan MSXBridge MUSIX OW er vaak wat meer uit sle­ Filosoft Groningen Aackosoft B. V. pen. prijs cassette f 59,- prijs cassette f 49,50 prijs diskette f 59,50 BRIDGE HEAO ALIGNMENT KIT Het zal iedereen wel eens draaien dat de instelpijl zijn Je kunt het spel zo gek niet overkomen dat een program­ maximale uitslag bereikt en noemen of er bestaat wel een ma op cassette niet wil laden. de tellerstand boven de 2000 computerversie van. Merk­ Behalve vuil of vettigheid kan uitkomt. waardig genoeg is Bridge een een slecht afgestelde opname/ Voor de eerste toon op de A op de computer nog maar weergavekop van de recorder - kant blijkt dit vrij makke­ weinig uitgediept spel. Toch de oorzaak zijn. De kop is lijk. De uitslag van de pijl ver­ blijkt het op MSX goed speel­ meestal op het gehoor weer in loopt echter niet erg geleide­ baar. We hebben MSX Brid­ kaart geplaatst te worden. de juiste stand te krijgen: hoe lijk. Tussen minimale en ma­ ge van Filosoft eens nader be­ Als u slechts één kaart kunt hoger het gepiep klinkt hoe ximale uitslag zit maar heel keken. spelen, wordt deze automa­ beter de kop staat afgesteld. weinig verschil. Vervolgens tisch door de computer op ta­ Aackosoft nu kwam op het dient dan met de B-kant, Na een korte intro kan het fel gelegd. Voor de beginner idee dit afstellen softwarema­ waarop een toon met een bieden aanvang nemen. U gaat dit wat snel. Voor hij de tig te regelen. twee keer zo hoge frequentie speelt altijd de zuid - en de slag goed en wel bekeken staat, de afstelling nog fijner noordhand. De kaarten van heeft, is het programma al be­ De Head Alignment Kit be­ afgeregeld te worden. Om nu van noord en zuid liggen bij zig met de volgende. vat daartoe twee cassettes en in de 2000 te komen is heel het spelen dus open (bij het en een kleine schroevendraai­ wat lastiger. De volume - en bieden is alleen zuid zicht­ Heel aardig is dat het pro­ er. De eerste cassette bevat toonregelaars op de recorder baar). De computer speelt gramma een opvraagbaar ad­ het eigenlijke programma dat moeten dan wel op maximaal oost en west. Zuid begint vies heeft. Zit u te twijfelen, de afstelling door middel van staan. Hier geldt hetzelfde steeds met bieden. Met de dan kan het programma een een pijl en een teller grafisch bezwaar echter nog sterker: cursortoetsen is het openings­ sugges.tie geven, waar u zich weergeeft. Op de tweede cas­ de fasering is niet prettig. Je bod in te stellen. Op het bod overigens niet aan hoeft te sette staan de afsteltonen die hebt niet in de gaten dat je op van zuid komt noord al of niet houden. Onrechtmatig bij­ het programma beluistert. de goede weg zit en langzaam uit met een volgbod, waarop passen wordt niet geaccep­ de ideale stand bereikt. zuid dan weer kan terugko­ teerd. De cursor beweegt dan Het programma is ook geba­ men en zo verder. Een bod naar de wel te spelen kleur of, seerd op het feit dat naarmate We. hebben het programma kan van pastot 7 SA oplopen. als deze er niet is, de de kop nauwkeuriger staat af­ op drie verschillende recor­ troefkleur. Is het spel afgelo­ gesteld hoge frequenties be­ ders getest. Op geen van alle Van oosten west is bij het bie­ pen, dan verschijnt het resul­ ter worden weer-gegeven. werkte het programma echt den echter weinig te verwach­ taat in beeld. Er wordt ge­ Het gaat erom, terwijl de prettig. Een recorder gaf nau­ ten: ze passen altijd. Past zuid meld of het contract gemaakt tweede tape draait, het afstel­ welijks reactie op kant B. Het meteen, omdat hij slechte is, of er overslagen zijn be­ schroefje naast de kop zo te lijkt dan ook beter bij het in­ kaarten heeft, dan wordt er haald of hoeveel slagen u stellen op kant A de maxima­ opnieuw geschud en gedeeld. down bent gegaan. Het aantal le waarde te bereiken en de behaalde punten wordt ech­ B-kant niet te gebruiken. De Het bieden vindt plaats vol­ ter niet geteld. kans om de kops tand dan juist gens het ACOL - systeem. Na afloop kunnen alle han­ weer te ontregelen is groot. Hierbij zijn verder de Blac­ den zichtbaar gemaakt en na­ kwood conventie (azen en he­ der bekeken worden. Een Het gevaar dat u de kop be­ ren vragen) en de Stayman spel kan ook gesaved worden schadigt als deze terugspringt conventie (vierkaarten vra­ (alleen op cassette) om later wanneer de cassette is afge­ gen) van toepassing. Als het nog eens over te spelen. Er is speeld is niet ondenkbeeldig. bieden voorbij is, kan er ge­ echter geen optie om een zelf­ Het bijgeleverde instruktie­ speeld worden. Het - groene de spel meteen nog eens over boekje waarschuwt hier ove­ - speelscherm is in twee helf­ te spelen. Dit is dus - wat om­ rigens ruimschoots voor. ten verdeeld. Links staan de slachtig - alleen via de cassette noord - en de zuidhand opge­ mogelijk. Head Alignment Kit steld. Rechtsboven wordt Aackosoft International vermeld door wie welk con­ MSX Bridge van Filogoft lijkt B.V. tract gemaakt is en worden de ons in de eerste plaats ge- prijs f 39,50 Grappig eigenlijk, sommige mensen schijnen hun com­ puter voornamelijk te gebruiken om programma's op te draaien die het gemakkelijker maken om met die compu­ ter te werken. Ergens lijkt dat toch een vorm van het paard achter de wagen spannen, althans in de ogen van bruikt wordt, en naar welke werk ook moeilijk anders zou een leek. Maar die gereedschapjes zijn vaak wel heel erg regels er vanuit andere regels kunnen. Neem gerust even handig, zo'n verzameling tools kan eigenlijk door geen gesprongen wordt. Met de een kopje koffie, als het te on­ enkele echte programmeur gemist worden. hand alles nalopen en in een derzoeken programma echt tabel schrijven gaat wel, maar groot is. is ten eerste tijdrovend terwijl Deze keer stellen we een tweetal wel erg slimme hulppro­ er altijd wel een variabele er­ Een tip: als u de beschikking gramma's aan u voor. Iedere Basic-programmeur die wel gens over het hoofd gezien heeft over RemSpace Killer eens een wat langer programma schrijft zal er ongetwij­ wordt. (verschenen in nummer 4 van feld onmiddelijk verslingerd aan raken. Om over de men­ Die twee taken hebben we nu MSX Computer Magazine) is sen die andermans (of -vrouws) programma's moeten gelukkig aan onze MSX kun­ het een prima idee om met dit uittesten nog maar te zwijgen ... nen overdragen. Het pro­ programma Varlst en Linlst gramma Varlst maakt een 'in te dikken'. Beide bevatten keurige lijst aan van welke va­ ze nogal wat kommentaar en Achtergrond bel gebruikt te zijn, bijvoor­ riabele waar staat, terwijl leesbaarheids-spaties, het­ In dat uittesten van ander­ beeld en als lusteller en als Linlst de sprongen in kaart geen de verwerkingssnelheid mans programma's ligt dan hulpvariabeJe. Soms geeft dat brengt. Tezamen maken ze niet bevorderd. ook meteen de reden waarom dan opeens de meest on­ het laatste stadium van het Als het hele programma we deze beide juweeltjes heb­ verklaarbare fouten, als zo'n programmeren - het oppoet­ doorlopen is verschijnt de ben geschreven. Als compu­ konflikt in namen er toe leidt sen - een stuk eenvoudiger. vraag 'scherm of printer', terblad krijgen we heel wat dat er onzin-waardes gebruikt waarna men met een 'p' of een cassette's en diskettes toege­ worden. Gebruik 's' kan kiezen voor een over­ zonden, met daarop allerlei Nu gaat dit natuurlijk niet al­ zicht op papier of op beeld­ door onze lezers gemaakte leen op voor de ingezonden Beide tools worden op dezelf­ scherm. In het laatste geval programma's. Ook uit de pro­ programma's. Onze eigen de manier gebruikt. De werk­ zal er, als er meer dan een grammeer-wedstrijden krij­ produkten willen ook nog wel wijze iszo simpel mogelijk ge­ schermvol informatie te to­ gen we soms letterlijk bergen eens wat 'slordig' in elkaar zit­ houden; het hulpprogramma nen valt, steeds gewacht wor­ programmatuur . ten als ze net af zijn. Maar in moet met het te onderzoeken den op een toetsdruk voor het Nu zijn niet al die program­ tegenstelling tot onze geachte programma geMERGEd volgende scherm verschijnt. ma's perfekt. Integendeel, inzenders moeten wij er wel worden, waarna het met Tenslotte wordt u gevraagd of sommige zijn weliswaar heel voor zorgen dat alles zo netjes RUN 60000 gestart kan wor­ u de informatie nog eens wilt leuk van idee, maar zijn qua en logisch mogelijk in elkaar den. Dat houdt wel in dat het bekijken, zodat u eventueel programmering een ware zit voor we een listing afdruk­ te bekijken programma als alsnog zou kunnen besluiten ramp. Keer op keer heeft de ken! Niet alleen voor het ge­ hoogste regelnummer 59999 toch maar een print te maken. programmeur er stukjes aan­ zicht, maar vooral omdat een mag gebruiken; zodra Linlst Hoe de uitvoer van Linlst er gebreid, zodat het uiteindelij­ slordig programma veel of Varlst regel 60000 tegen­ uitziet kunt u zien in figuur 1, ke resultaat meer weg heeft moeilijker foutloos te maken komt, de eigen startregel, waar u een Linlst rapport van een pan spaghetti dan van is. houdt het er mee op. vindt over het demonstratie­ een ordentelijk gestruktu­ programmaatje dat als figuur reerd Basic programma. De Kortom, we wilden graag wat Onder het verwerken krijgt u 3 is afgedrukt. Overigens GOTO's vliegen je soms om van al het werk dat er in het op het scherm steeds te zien heeft dit programmaatje geen de oren! 'oppoetsen' van programma's welke regel er op dat moment enkel nuttig doel, het is alleen Variabelenamen zijn ook al gaat zitten aan de computer onder de loep genomen wordt gemaakt om alle mogelijkhe­ zo'n probleem. Veel mensen uitbesteden. Het bleek jam­ en wat er in die regel aan den van Linlst en Varlst eens beginnen blijkbaar met varia­ mer genoeg onmogelijk om sprong-regelnummers of va­ te laten zien. bele X, en gaan daarna zo­ alles te automatiseren, maar riabelen gevonden wordt. Dat Linlst -rapport is voor dat maar willekeurige namen ge­ we zijn wel een eind geko­ Het zijn jammer genoeg geen demonstratie-rapport wel bruiken. Met als resultaat dat men. snelheidsduivels, deze beide heel erg eenvoudig, het be­ die namen geen enkel ver­ Een van de ergste zaken is na­ hulpprogramma's. Vooral staat uit slechts twee kolom­ band houden met de funktie. melijk het steeds wéer opzoe­ Varlst is ronduit traag, het­ men regelnummers. De eer­ Vaak ook blijken namen dub- ken welke variabere waar ge- geen gezien het te verrichten ste kolom bevat de regels

- ct A

waar in het demonstratie-pro­ waarbij dit keer een wat gro­ telwoord als variabele ziet, zoeken naar een keurig nu­ gramma naartoe gesprongen ter programma onderzocht is, terwijl dat niet zo is. Dergelij­ meriek array waarin de regel­ werd, de tweede kolom toont namelijk het spel Alien (zie ke fouten komen echter wei­ nummers bewaard worden. vanaf welke regel dat sprin­ elders in dit nummer). Daar­ nig voor en als het al een keer­ Hoewel dit inderdaad de gen gebeurde. In dit voor­ bij blijkt dat Alien netjes ge­ tje gebeurt dan blijkt dat on­ meest voor de hand liggende beeldje wordt iedere bestem­ struktureerd is, er komen middelijk uit de listing. opslagmethode zou zijn heb- mings-regel slechts een keer voor zo'n lang programma gebruikt als sprong-adres. maar weinig sprongen in Als een bestemmings-regel­ voor. De eerste regel van het 1~ REM DEMO VOOR LINLST EN VARLST ~ nummer meerder keren voor­ Linlst rapport vermeldt regel­ 2~ REM ~ komt na een GOTO, GO­ nummer 0 als doel van een 3g REM MSX Computer M3.gazine ~ SUB, THEN of ELSE (de sprong, hetgeen geen fout is 4g REM ~ kommando's die een sprong zoals u misschien denkt. In re­ 5~ CLS 111 inluiden) zullen er meer re­ gel 590 van Alien namelijk 6f1 PRINT "Dit programma is niet nutti gelnummers achter komen te wordt de 'ON ERROR GO­ g." 96 staan. TO 0' konstruktie gebruikt 7~ PRINT "Het dient alleen maar als om de ON ERROR routine demonstratie voor de MCM LI 90 90 uit te zetten. NLST en VARLST utility's." 16~ 200 190 Uit de Varlst-uitdraai (figuur 8~ PRINT "druk op de spatiebalk"; 121 9~ A$=INPUT$( 1): IF A$<>" " THEN 9~ 71 5) blijkt alweer de goede op­ 240 230 1~~ , Diverse variabele-types: ~ bouw van Alien, de variabe­ 250 230 11~ A=1:A$="1":AI=1:A%=1 112 lenamen zijn logisch geko­ 260 250 12~' , Ook array's _ zen. Bovendien zien we met­ 13g A(1)=1:A$(1)="1":AI(1)=1:A%(1)=1 185 270 250 een dat de programmeur van 14~ , Komplexe adressering gaat ook , 280 270 Alien in regel 1140 een steek­ 15g A$(AI (1) )="dat werkt" 122 290 270 je heeft laten vallen, de varia­ 16~ DIM C! (4,4,4) 64 figuur I 300 270 bele TM die daar op 0 gezet 17~ CI(A,A%(1),VAL(A$»=1 127 wordt blijkt nergens anders 18' , Simpele sprongen gaan goed , 19~ GOTO 2~~ 24 2,g , Ziet u wel? fI A 1 10 170 230 250 270 21~ , Maar ook IF •• THEN •• ELSE wordt , A! 110 22~ , korrekt verwerkt fI A! ( 130 150 23g IF A=1 THEN 24g ELSE 25~ 51 24g , Geneste ELSE' s worden herkend fI A$ 90 1 10 170 25~ IF A=1 THEN IF B=1 THEN GOTO 26g A$( 130 150 ELSE ELSE 27g 2g5 A% 1 10 26~ • ON ••• GOTO is ook roogelij k , A%( 130 170 27~ ON A GOTO 28g ,29g, 3g~ 82 28~ , indien a=1 g A( 130 29g , indien a=2 ~ B 250 3~~ , indien a=3 fI C! ( 160 170 31~ PRINT: PRINT "einde demonstratie! 248 figuur 2 figuur" 3

Figuur 2 bevat een Varlst-uit­ gebruikt te worden. Dat gaat Het alternatief, Varlst zo aan­ ben we voor een wat slimmere draai, alweer aan de hand van echter niet op voor de varia­ passen dat dergelijke sleutel­ oplossing gekozen. In regel het demonstratie-program­ belen Q en V; hoewel die 00 k woorden herkend worden, 60050 wordt een alfanume­ maatje. De eerste kolom be­ in slechts een enkele regel bleek het programma danig te riek array, VN, gedefinieerd vat de variabelenaam, met voorkomen worden ze toch vertragen, vandaar dat we de­ met de dimensies 351 bij 2. Er daarachter de regelnummers echt gebruikt, de een als ze gril maar voor lief geno­ kunnen dan ook 351 variabe­ waarin deze voorkomt. Bij lusteller , de ander als reken­ men hebben. lenamen opgeslagen worden, die variabelenamen is reke­ waarde. Er bestaat een nog een geval in de element VN(N,O). De ning gehouden met het feit waarin Varlst fouten zal ma­ regelnummers worden echter dat MSX-Basic meerdere va­ Uitzonderingen ken, namelijk als er variabe­ in het tweede element gezet, riabele typen kent. A, A$,A( len binnen een PLA Y - of VN$(N , 1), waartoe ze eerst en A!( - om maar vier moge­ Ook AS komt slechts in regel DRA W-string gebruikt wor­ in een tweetal CHR$-waar­ lijkheden van de in totaal zes 900 voor, maar daar lopen we den. Alweer, het komt weinig des wo~den opgeslagen. te noemen - zijn vier verschil­ meteen een kleine tekortko­ voor en aanpassing zou het Mogelijk lijkt dat nodeloos lende variabelen! ming van Varlst op. In regel programma een stuk langza­ ingewikkeld, maar de voor­ Zowel voor Linlst als voor 900 staat namelijk: mer maken. delen zijn legio. Zo kost deze Varlst geldt dat als een regel­ 900 OPEn "GRP:" FOR techniek veel minder geheu­ nummer of een variabele OUTPUT AS 1 Werking genruimte dan een aparte in­ meerdere malen in dezelfde Die AS is dus helemaal geen teger-array zou kosten. Dat is regel voorkomt, deze regel variabele, maar een Basic Het is in het kader van dit ar­ van groot belang, want als er toch slechts een keer ge­ sleutelwoord. Het blijkt dat tikel jammer genoeg niet mo­ grote programma's moeten noemd wordt. sommige Basic-komman­ gelijk om uitgebreid op de in­ worden onderzocht zal het do's, zoals AS, in een wat af­ terne werking van Varlst en geheugen al snel wat krap Voorbeeld: Alien wijkend formaat in het pro­ Linlst in te gaan. Het zijn bei­ worden. Ook het insorteren gramma worden opgeslagen de tamelijk komplexe pro­ van de gevonden variabelen In de figuren 4 en 5 ziet u nog (voor de techneuten, AS gramma's, waarbij de nodige gaat nu veel sneller. een paar voorbeelden van de wordt niet getokenized). Dat truuks toegepast zijn. Iedere variabele wordt name­ uitvoer van Linlst en Varlst, houdt in dat Varlst zo'n sleu- Zo zult u in Varlst tevergeefs lijk rechtstreeks op de juiste alfabetische volgorde in VN geplaatst, waardoor het mo­ A 90 100 150 820 830 A$ 760 930 gelijk is om middels een binai­ AF 160 170 250 260 400 510 540 750 re zoekmethode snel vast te AS 900 stellen of een bepaalde varia­ AT 160 170 260 340 350 400 410 510 540 640 650 660 750 AX 120 160 190 200 260 270 440 540 bele al eerder gevonden is of AY 120 160 170 190 200 260 270 400 440 510 540 750 niet. Al met al geven de tech­ B 800 850 920 950 1140 nieken een behoorlijke tijds­ BF 360 380 460 470 880 890 1030 1050 1060 1070 1110 BP 310 350 450 530 850 950 winst, hoe omslachtig het ook BX 310 350 430 440 450 530 op het eerste gezicht lijkt. BY 310 350 430 440 450 530 610 730 In Linlst is een iets andere op­ CT 90 320 340 370 380 410 430 610 730 930 1140 DC 490 540 550 750 lossing gebruikt, daar wordt E2 520 540 650 700 een integer array VR van 151 E3 520 540 650 680 690 700 bij 21 elementen gebruikt om ER 320 430 440 610 730 de tabel op te bouwen. In de EX 120 130 340 440 I 90 140 180 220 820 830 840 860 970 980 1000 1010 1020 praktijk zullen deze waarden J 810 830 840 bijna altijd genoeg blijken. LV 190 200 270 450 460 470 480 1030 1140 Maar ook hier is voor het M$ 340 410 540 N 240 850 1140 rechtstreeks insorteren van N$( 370 390 460 480 8601080109011001110 de gevonden regelnummers P 110 150 2~0 310 350 430 520 530 700 850 950 1130 gekozen, met dezelfde binai­ Q 190 S 100 270 850 re zoekstruktuur . S$( 180 260 310 350 430 520 530 540 650 670 700 790 810 830 950 S( 140 170 260 400 490 SlO 540 640 750 790 9'90 HI10 1020 Wie zich interesseert in de ei­ SA 250 340 390 460 620 1140 SD 260 310 350 430 530 850 genlijke opbouw van een Ba­ ST 140 240 850 1140 sic programma in het geheu­ SW 180 220 850 980 gen zal een heel eind kunnen SY 250 350 370 630 1140 T% 210 470 1130 komen met het in de beide lis­ TD 470 1130 tings opgenomen kommen­ TM 1140 taar. De algoritmes die bepa­ TX 210 230 470 610 1130 V 490 len wanneer er sprake is van X 110 120 150 190 200 270 310 350 430 670 680 690 700 850 1130 een variabele-naam of een re­ X( 140 170 260 400 510 650 790 99~ 1000 1010 1020 gelnummer en wanneer niet X 1 850 XI 160 190 200 270 zijn tamelijk rechttoe-recht­ XM 670 7110 aan geschreven. XS 100 110 lSO Voor wie meer over deze op­ Y 110 120 150 200 270 310 350 430 680 690 700 850 950 1130 Y( 140 170 260 400 510 650 790 990 1 000 1i11 0 1 020 bouw wilt weten, binnen niet Yl 850 al te lange tijd zullen we er Z 140 160 170 350 400 540 850 eens een speciaal artikeltje figuur 5 aan wijden.

o 590 6~~~~ REM MCM VARLST 90 270 280 6~~1~ REM 120 90 6~~2~ REM MSX Computer Magazine 160 150 6~~3~ REM 220 160 6~~4~ , INITIALISATIE *************** 6~~5~ CLEAR 35~~: DEFINT I,V: IV=35~: 250 80 770 DIM VN$(IV,1): SCREEN ~: WIDTH 4~: K 260 260 EY OFF: DEFINT I, V, H: IH=&H8~~1 138 270 250 6~~6~ GOSUB 6~93~ 191 300 870 870 6~~7~ , START HOOFDPROGRAMMA ******** ~ 340 130 6~~8~ GOSUB 6~17~ 143 380 340 6~g9~ LOCATE ~,2: PRINT SPACE$(255): 430 320 610 730 LOCATE ~ ,2: PRINT "schenn of printer (sip)" :: I$=INPUT$ ( 1 ): LOCATE ~ ,CSRLI 450 430 N: PRINT SPACE$(3~):: LOCATE ~: IF IN 460 550 STR("SsPp",I$) THEN IF INSTR("Ss",I$) 510 340 THEN 6~1~~ ELSE 6~13~ ELSE 6~g9g 137 540 360 6~1~~ FOR I=~ TO IP-1: PRI1iI'T USING "\ 580 870 \":VN$(I,~):: FOR 11=1 TO IEN(VN$( 610 230 250 1,1» STEP 2: PRINT USING "#####":ASC (MID$(VN$(I,1),I1,1»+256*ASC(MID$(VN 620 630 $ ( I, 1 ) , I 1+ " 1 ) ) :: NEXT I1: PRINT: IF 660 640 CSRLIN>2~ THEN GOSUB 61~1~ 1SS 690 070 6~11~ NEXT I 19 700 680 6~12~ GOTO 6g14~ 38 730 610 620 6~13~ LPRINT: FOR I=~ TO IP-1: LPRINT 760 760 USING "\ \":VN$(I,~):: FOR 11=1 TO 790 80 LEN (VN$ (1,1» STEP 2: LPRINT USING " #####":ASC(MID$(VN$(I,1),I1,1»+256*A 930 930 SC(MID$(VN$(I,1},I1+1,1}}:: NEXT 11: 2 figuur 4 940 770

.. t « • DElilm

LPRI NT: NEXT I 6'57Jl 'er wordt een var-naam gele 6111411 LOCATE 11 ,24: PRINT "nog een kee zen. is volgende teken geldig? 169 r bekijken (jin)";: I$=INPUT$(1): LOC 6115811 IF INSTR( "ABCDEFGHIJKLMNOPQRS ATE 11 ,CSRLIN: PRINT SPACE$(3(1);: LOCA TUVWXYZ123456789111#$%(",CHR$(IB» THE TE 11: IF INSTR("JjNn",I$) THEN IF INS N T$=T$+CHR$ ( IB) ELSE VI=NOT VI: GOSU TR("Jj",I$) THEN GOSUB 61111~: GOTO 611 B 6'6411 23 11911 ELSE 6111511 ELSE 6111411 2111 6115911 'indien een haakje openen d' 6111511 KEY ON 811 an klaar met var-naam 222 6111611 END 1'4 611611' IF IB=&H28 THEN VI=NOT VI: GO 6111711 • INLEZEN PROGRAMMA *********** Jl SUB 6'6411 216 6111811 • bereken huidig regelnummer 77 6116111 NEXT IT 1112 6111911 LN=PEEK(IH+2)+256*PEEK(IH+3) 55 6116211 VR=I1: VD=I1: VS=': VI=I1: IH=IN: 61121111 IF LN=611111111! THEN 61163(1 11t9 T$="": GOTO 6111911 4 6112111 LOCATE 11,6: PRINT SPACE$(2511): 6'63(1 RETURN 142 LOCATE 11 ,6: PRINT USING "####Ih ";LN; 173 61164t) , INVOEGEN VARIABELEN ********* 11 6112211 • bereken start-adres volgende 6'6511 PRINT T$" "; 215 regel 119 61166t) GOSUB 6'71111: ' zoek juiste plek 183 61123(1 IN=PEEK(IH)+256*PEEK(IH+1)-6553 61167t) GOSUB 6118111; • voeg in 215 6! 134 61168t) T$="" 35 6112411 • lees regel 185 6Jl6911 RETURN 166 6112511 FOR IT=IH+4 TO IN-1 75 6'711Jl ' BINAIR ZOEKEN *************** 11 6112611 IB=PEEK(IT) 16 6117111 IF IP=11 THEN IV=II: RETURN 139 6112711 • wordt er lIOmenteel een va r 61172t) H2=INT(LOG(IP)/LOG(2»: IV=2~H2 iabele-naam gelezen? 221 -1 1111 61128(1 IF VI THEN 6115811 225 6117311 FOR I=H2 TO Jl STEP -1 228 6112911 • testen op rem-token, zo ja 61174t) IF VN$(IV,I1)IP-1 THEN IV=IP-1 141 TO 6116111 22 6117811 NEXT I 65 61133(1 • testen op dubbele punt, ei 61l79Jl IF VN$(IV,I1)&H5A THEN 611 6119Jll1 LL=256*ASC(RIGHT$(VN$(IV,1),1» 6111 93 +ASC(MID$(VN$(IV,1),LEN(VN$(IV,1»-1, 6114111 • skip evt. unsigned integer 1) ): IF LL=LN THEN RETURN 149 konstante 5 6119111 VN$(IV,1)=VN$(IV,1)+CHR$(LNMOD2 6114211 IF PEEK(IT-1)=&HC THEN IT=IT+ 56) +CHR$ ( LN \256 ) 1611 1: GOTO 6116111 1112 6(19211 RETURN 147 61143f1 • skip evt. regelnummer 23t) 6'9311 • BOUW SCHERM ***************** , 6114411 IF PEEK(IT-1)=&HE THEN IT=IT+ 6119411 CLS 225 1: GOTO 6116111 16t) 61195Jl PRINT "MSX Computer M:igazine Va 6114511 • skip evt. single byte inte rLister" 73 ger konstante 126 6Jl96Jl PRINT 194 6114611 IF PEEK(IT-1)=&HF THEN 6116111 26 6Jl9711 PRINT, "Programma wordt gelezen 115 6114711 • skip evt. signed integer k 6Jl9811 PRINT 2'2 onstante 47 6(19911 PRIN'I' "regel: variabelen" 43 6114811 IF PEEK(IT-1)=&H1C THEN IT=IT 611t(1(1 RETURN 114 +1 : GOTO 6116111 44 61'1(1 , SCHOON SCHERM *************** , 6114911 • skip evt. single precision 61(12(1 LOCATE 11 ,24: PRINT "druk een to konstante 134 ets voor vervolg"; 12' 611511. IF PEEK(IT-1)=&H1D THEN IT=IT 61(13(1 I$=INPUT$(1) 132 +3: GOTO 6116111 199 61(14(1 CLS: PRINT "MSX Computer M:igazi 6115111 'skip evt. double precision ne VarLister" : PRINT 45 konstante 212 6111511 RETURN 134 6115211 IF PEEK(IT-1)=&H1F THEN IT=IT 611111111 REM MeM LINLST 11 +7: GOTO 6116111 159 611111(1 REM 11 6115311 • skip evt. 2-bytes token 146 61111211 REM MSX Computer M:igazine 11 6115411 IF PEEK(IT-1)=&HFF THEN 6116111 157 6(1113(1 REM 11 6115511 'start lezen var-naam 241 6'114(1 , INITIALISATIE *************** 11 6115611 VI=NOT VI 1211 6(1115(1 CLEAR 31111: DEFINT I,V: IV=1511: IA=2~: DIMVR(IV,IA): SCREEN~: WIIJrH 6~48~ IF VR(IV,~»IL THEN IV=IV-2~I 23 411: KEY OFF: IH=&H8~~1 6~ 6~49~ IF IV<' THEN IV=~ 24 611~6~ GOSUB 6~6611 194 6~5~~ IF IV>IP-1 THEN IV=IP-1 1117 6~~7~ , START HOOFDPROGRAMMA ******** ~ 6~51~ NEXT I 31 6~~8~ GOSUB 6~17~ 143 6~52~ IF VR(IV,~)2~ THEN GOSUB 6 61l62~ IP=IP+1 31 ffl4~ 7 6'6311 VR(IV,~)=IL: FOR 1=2 TO IA: VR( 6~1 W NEXT I 19 IV,I)=~: NEXT I: VR(IV,1)=2 249 6~12~ GOTO 6~14~ 38 6~6411 VR(IV,VR(IV,1»=LN: VR(IV,1)=VR 6~1311 FOR I=~ TO IP-1: LPRINT USING " (IV,1)+1 69 #####";VR(I,~);: FOR 11=2 TO VR(I,1)- 6~65~ RETURN 15' 1: LPRINT USING "#####";VR(I,I1);: NE 6116611 ' BOUW SCHERM ***************** 11 XT 11: LPRINT: NEXT I 55 6~67~ CLS 228 6~14~ LOCATE ~ ,24: PRINT "nog een kee 6~68~ PRINT "MSX Computer Magazine Li r bekijken (jin)";: I$=INPUT$(1): LOC nLister" 116 ATE ~ ,CSRLIN: PRINT SPACE$ (3~) ;: LOCA 6~69~ PRINT 197 TE ~: IF INSTR( "JjNn" ,1$) THEN IF INS 6~71111 PRINT "Programma wordt gelezen 81 TR( "Jj" ,1$) THEN GOSUB 6~74~: GOTO 611 6~7111 PRINT 168 ~9~ ELSE 6~15~ ELSE 61114~ 235 61172~ PRINT "regel: sprongadressen" 11 6~15~ KEY ON 8~ 6117311 RETURN 145 6~1611 END 1'4 61174~ , SCHOON SCHERM *************** 11 6~17~ , INLEZEN PROGRAMMA *********** 11 61175~ LOCATE ~,24: PRINT "druk een to 6~1811 'bereken huidig regelnummer 77 ets voor vervolg"; 151 6~19~ LN=PEEK(IH+2)+256*PEEK(IH+3) 55 6~76~ I$=INPUT$(1) 163 6~2~~ IF LN=611~~~! THEN 6~37~ 14~ 6~7711 CLS: PRINT "MSX Computer Magazi 6~2111 LOCATE ~,6: PRINT SPACE$(25~): ne LinLister": PRINT 86 LOCATE ~,6: PRINT USING "#####: ";LN; 173 61178~ RETURN 165 6~22~ 'bereken start-adres volgende regel 119 6~23~ IN=PEEK(IH)+256*PEEK(IH+1)-6553 6! 134 6~24~ , lees regel 185 6~25~ FOR IT=IH+4 TO IN-1 75 6~26~ IB=PEEK(IT) 16 6~27~ , testen op goto-, gosub-, t hen- of else-token, zo ja, zet zoekvl ag 236 6~28~ IF IB=&H89 OR IB=&H8D OR IB=& HDA OR IB=&HA1 THEN VS=-1: GOTO 6~35~ 1~6 6~29~ 'skip eventuele spaties en komma 's 139 6~3~~ IF VS THEN IF IB=&H2~ OR IB=& H2C THEN 6~35~ 116 6~31~ 'testen E byte, zo ja, re ge lnummer inlezen en opnemen 184 6~32~ IF VS THEN IF IB=&HE THEN IL= PEEK(IT+1)+PEEK(IT+2)*256: GOSUB 6~38 ~:IT=IT+2: GOTO 6~35~ 83 6~33~ 'zoekvlag weer uitzetten 95 6~3411 IF VS THEN VS=~ 45 6~35~ NEXT IT 1~9 6~3611 IH=IN: GOTO 6~19~ 23~ 6~37~ RETURN 149 6~3811 ' INVOEGEN VARIABELEN ********* ~ 6~3911 PRINT IL" "; 127 6~411~ GOSUB 6~4311: ' zoek juiste plek 156 6~41~ GOSUB 6~5411; , voeg in 188 6~42~ RETURN 132 6~43g , BINAIR ZOEKEN *************** ~ 6~4411 IF IP=~ THEN IV=~: RETURN 142 6~45~ H2=INT(LOG(IP)/LOG(2»: IV=2AH2 -1 1114 6~46~ FOR I=H2 TO ~ STEP -1 231 6~4711 IF VR(IV,~)

d ·tb' et • •

COMIIUIB MAGAZINE

terst lastig. Op bijna intelli­ tot zo'n zes stuks aan toe. gente wijze wijkt het vijande­ Maar een dergelijke uitbrei­ lijke ruimteschip naar links ding van Alien zo het spel on­ en naar rechts uit - alweer met speelbaar traag maken. wrap-around - zodat het er maar al te vaak op neerkomt Hetzelfde gaat op bij het dat u als een razende achter bombarderen, iets wat de de snel dalende aanvaller aan aanvallers in Galaxians doen. moet gaan. Pas op het laatste Om dat ook in een Basic-ver­ moment, te laat om nog te­ sie op te nemen kan wel, maar genmaatregelen te treffen, resulteert in een veel te traag zwenkt het ruimtescheepje geheel. Ook het schieten van weer terug om met u in bot­ het kanon is behoorlijk be­ sing te komen. perkt, als we even terugden­ Een snel en soepel spel schrijven in Basic is niet ieders ken aan Galaxians. Daar kun­ werk. Er komt dan ook wel het een en ander bij kijken! Natuurlijk is uw aantal levens nen we over het hele scherm Het bedenken van een leuk spel-idee, het vertalen daar­ beperkt, terwijl de vijand omhoog vuren, hier komen van in een soepel reagerend algoritme, het ontwerpen - steeds met versterkingen ver­ onze granaten niet hoger dan en uitvoeren! -van de graphics, etcetera. schijnt, als u kans gezien heeft halverwege. Alweer, die keu­ Niets voor niets zijn de meeste spellen van de software­ om ze allemaal te vernietigen. ze is gemaakt uit snelheids­ huizen het werk van groepen, waarbij het werk over ver­ Al met al een heel leuke ver­ overwegingen. schillende specialisten verdeeld wordt! sie van een oude bekende! Maar aan de andere kant Doordat een goed spel uit zo­ Het spel Kommentaar heeft de programmeur wel veel aparte onderdelen be­ voor meerdere sprites geko­ staat, waarbij het een en an­ Het spel zelf is een oude be­ Toch is Alien niet echt flit­ zen. De ruimtescheepjes ver­ der ook nog tijdskritisch is, is kende; de zoveelste Gala­ send snel. Het is een heel anderen voortdurend van het geen sinecure om in Basic xians-kloon. Galaxians was speelbare variant, hoewel het vorm, wat een heel attraktief iets goeds te schrijven. Dat een van de allereerste spellen helemaal in Basic geprogram­ gezicht is en weinig of geen begrip 'tijdskritisch' overi­ dat in de kafe 's en speelhallen meerd is, maar zeker niet su­ programmatijd kost. Im­ gens verdient misschien wel verscheen. Het was toender­ persnel. Als we eens kijken mers, de Video Display Pro­ enige toelichting. tijd waanzinnig populair, iets naar de techniek die de pro­ cessor doet het werk! Dat wat sommige mensen op de grammeur heeft gebruikt om soort dingen maakt de wat Bij een aktiespel staat of valt redaktie zich nog wel kunnen het een en ander te bereiken, schokkend verlopende bewe­ alles namelijk met de soepel­ herinneren. Wat heet, die dan zal blijken dat beperking ging weer goed. heid, de vloeiendheid van de kasten hebben stapels en sta­ hier het sleutelwoord is. aktie op het scherm. In een pels guldens geslikt! Konkluderend kunnen we administratief programma - Vergeleken met het originele stellen dat Alien een goed ge­ of in een bordspel simulatie - Het spelprincipe van Galax­ Galaxians mist Alien een slaagd Basic aktiespel is. kan een programmeur het ians is simpel, de ruimtelin­ groot aantal zaken. Zo kun­ Waarbij inderdaad de beper­ zich nog wel veroorloven om gen vallen aan! Onder op het nen er in de oorspronkelijke kingen die de programmeur eens een steekje te laten val­ scherm bestuurt de speler een versie meerdere ruimtesche­ zichzelf opgelegd heeft de re­ len als hetomde uiteindelijke kanon, dat alleen maar naar pen tegelijkertijd aanvallen, den van het succes vormen. snelheid van uitvoering gaat. links en naar rechts kan gaan. Als het programma op som­ Met wrap-around overigens, mige plekken niet helemaal als de speler links uit beeld 1 ~ REM ALlEN 18 zo vlug reageert als zou kun­ verdwijnt zal hij of zij rechts 2~ REM ~ nen, dan is dat niet meteen weer verschijnen. 3\1 REM MSX Computer Magazine 1'1 een ramp. 4~ REM ~ Maar in een aktiespel wel! Als Boven in het beeld vinden we 51'1 '---ALIEN---13-9-1985--- 1'1 in een aktiespel een wat on­ de aanvallers, die uit drie 6~ ,------18 handige programma-kon­ soorten ruimteschepen be­ 71'1 ' 18 struktie gekozen wordt, staan. Een heel eskader vliegt 8~ CLS: KEY OFF: CLEAR 5~~fl: GOSUB 79 waardoor de zaak (te) lang­ van links naar rechts en weer 1'1: GOTO 251'1 151 91'1 FOR I=~ TO 11: A=STICK(CT): IF A<2 zaam wordt, dan is dat ogen­ terug, waarbij zich met regel­ OR A=5 THEN 1211 213 blikkelijk storend. maat een schip losmaakt uit 11'11'1 XS=S*ABS(A=2 OR A=3 OR A=4)-S*ABS de formatie teneinde aan te (A=6 OR A=7 OR A=8) 187 Er komt dus nogal wat bij kij­ vallen. 111'1 X=(X+XS) AND 255: PUT SPRITE P,(X ken, om een echt aardig spel Van dat aanvallen moet u zich ,Y),15,P 67 te programmeren. Dat mer­ niet al teveel voorstellen, de 121'1 IF ABS(X-AX)<16 AND ABS(Y-AY)<16 ken we telkens weer als we aanvaller probeert u gewoon THEN EX=2 192 spellen bekijken die ons door te rammen. 131'1 IF EX THEN GOSUB 34~: EX=I'I 61 lezers zijn toegezonden. Het Daarbij is het aan u om de 141'1 X(I)=X(I)+ST: IF S(I)=1 THEN PUT merendeel is aardig van idee 'schurk' neer te schieten, SPRITE(I) ,(X(I) ,Y(I» ,Z,I 155 en goed van graphics, maar te voor hij u raakt. Een van de 15~ IF A<2 OR A=5 THEN 16~ ELSE X=(X+ traag. aardige trekjes daarbij zijn de XS) AND 255: PUT SPRITE P,(X,Y),15,P 54 Vandaar dat we heel blij wa­ ontwijkende bewegingen van 161'1 IF AF=~ THEN 22~ ELSE AX=INT(AX+X ren toen we dit spel, Alien, de aanvallers. Op het mo­ I) AND 255: AY=AY+2 : PUT SPRITE AT, (AX ,AY),Z,AT 11'14 onder ogen kregen. Geschre­ ment dat u zich onder de aan­ 17\1 IF AY>175 AND AF THEN AY=I'I: AF=~: ven door een amateur, dat valler probeert te manouvre­ S(AT)=1: PUT SPRITE AT, (X(AT) ,Y(AT» wel, maar dan wel door eentje ren - u kunt slechts recht om­ ,Z,AT 88 met aandacht voor snelheid. hoog schieten - blijkt dat ui- 18~ IF I>3 THEN SPRITE$(I)=S$(SW) 233 52~ FOR E3=~ TO 25: FOR E2=5 TO 7: SP 19~ Q=ABS(X-AX): IF Q<25 AND AY<145 T_ RITE$(P)=S$(E2): NEXT E2: NEXT E3 HEN XI=XI+«2+LV)*SGN(RND(-TIME)*2+.5 53~ BX=255: BY=2~9: 5O=~: SPRITE$(P)= » 216 S$(~): PUT SPRITEBP,{BX,BY),15,BP: RE 2~~ IF AY>145 THEN XI=«X+5-AX)/(Y+9- TURN 15 AY»* (2+LV*3) 217 54~ SOUND 6,31: SOUND 12,4fl: SOUND 13 , 21~ IF TIME>T% THEN PSET(TX,191),1: T ,~:FOR E3=~ TO 11: FOR E2=5 TO 7: SPR X=TX-1: TIME=~ 186 ITE$(AT)=S$(E2): PUT SPRITE AT, (AX,AY 22~ NEXT I: IF SW=3 THEN SW=4 ELSE SW ),1S,AT: NEXT E2: NEXT E3: AF=~: AY=2 =3 137 ~9: S(AT)=~: PUT SPRITE AT,{AX,AY) ,Z, 23~ IF TX<2~ THEN 61~ 3 AT: SPRITE$(AT)=M$: DC=DC+1 24~ N=N+1: IF N=8~ THEN N=~: ST=ST*-1 2~9 55~ IF DC= 12 THEN GOSUB 46~: TIME=~ 25~ IF AF THEN 27~ ELSE IF SY>98 OR S 56~ RETURN A=~ THEN 61 fl 2~1 57~ , ON ERROR AFHANDELING ********** 26~ AT=INT(RND(~TIME)*12): IF S(AT)=~ 58~ IF ERR=5 AND ER!.= 16fl THEN RESUME THEN 26~ ELSE S(AT)=2: AF=1:AX=X(AT) 22~ 226 :AY=Y(AT): SPRITE${P)=S$(SD) 163 59~ ON ERROR GOTO ~ 227 27~ IF AY<145THEN XI=«(X+5-AX)/(Y+9 6~~ , TIME OUT ********************** , -AY»*ABS«X-AX)/4~)+LV*2)*SGN(RND(-T 61~ INTERVAL OFF: BY=~: GOSUB 43~: ST IME)*2-.5): S=ABS(XI)*.6+5: GOTO 9~ 47 RIG(CT) OFF: LINE (2~,191)-{24~,191), 28~ GOTO 9~ 29 1: OOLOR 15: DRAW "BM7~,99": IF TX<2~ 29~ , SCHIETEN ********************** ~ THEN PRINT#1," time out ": GOT 3flfl SOUND 6,1~: SOUND 12,1~: SOUND 13 o 73~ 18fl ,~ 21 62~ IF SA=11 THEN PRINT#1, "no more cr 31fl BX=X: BY=Y-17: 50=9: SPRITE$(P)=S edits": GOTO 7311 233 $(SD): PUT SPRITE p,(X,Y),15,P: PUT S 6311 IF SY<99 THEN 62~ 213 PRITE BP, (BX,BY) ,15 ,BP 8 64~ FOR AT=~ TO 11: IF S(AT)=~ THEN 6 32~ STRIG(CT) OFF: ON INTERVAL=3 GOSU 6~ 24 B 43~: INTERVAL ON 152 65~ SOUND 6,31: SOUND 12,4~: SOUND 13 33~ RETURN 195 ,~: FOR E3=~ TO 4: FOR E2=5 TO 7: SPR 34~ STRIG(CT) STOP: M$=SPRITE$ (AT): ITE${AT)=S${E2): PUT SPRITE AT,(X(AT) IF EX=2 THEN SA=SA-1: GOSUB 51~: GOTO ,Y(AT»,15,AT: NEXT E2: NEXT E3:SPRIT 38~ 55 E$(AT)=S${7) 2fl6 35~ BX=255: BY=~: 5O=~: SPRITE$ (P)=S 66~ NEXT AT 36 $ ( SD): PUT SPRITE P, (X, Y ) , 15, P: PUT S 67~ XM=X: SPRITE$(14)=S$(8): IF X<127 PRITE BP,(BX,BY),Z,BP: SY=SY+1: IF AT THEN 69~ 214 <4 THEN SY=SY+1: IF AT=~ THEN SY=SY+1 37 68~ FOR X=X TO -1~ STEP -1: PUT SPRIT 36~ GOSUB 54~: LINE (55,1)-(72,11),6, E 14,(X,Y+6),15,14: FOR E3=~ TO 1~: N BF 217 EXT E3: NEXT X: GOTO 7fl~ 151 37~ DRAW "BM57,2": DRAW N$(INT(SY/1!1) 69~ FOR X=X TO 255: PUT SPRIT! 14,(X, ): DRAW "BM64, 2": DRAW N$ {SY-INT (SY /1 Y+6),15,14: FOR E3=~ TO 1~: NEXT E3: ~)*1~): STRIG(CT) ON: RETURN 92 NEXT X 225 38~ STRIG(CT) OFF: LINE (142,1)-(159, 7 fl fl X:XM: SOUND 6,31: SOUND 12,4~: SO 11),6,BF 251 UND 13,~: FOR E3=fl TO 25: FOR !2=5 TO 39~ DRAW "BM144,2": DRAW N$(INT(SA/1!1 7: SPRITE$(P)=S$(E2): NEXT E2: NEXT »: DRAW "BM151,2": DRAW N$(SA-INT(SA E3: SPRITE$(P)=S$(7): Y=2~9 185 /1~)*1~) 118 71~ PUT SPRITE 14,(~,2~9),15,14: DRAW 4fl~ AY=~: AF=~: S(AT)=1: PUT SPRITE A "BM7~ ,99": PRINT #1," You win! " 192 T,(X(AT) ,Y(AT» ,Z,AT 151 72~ , EINDE SPEL ******************** ~ 41fl SPRITE$(AT)=M$: STRIG(CT)ON: RETU 73~ INTERVAL OFF: BY=~: GOSUB 43~: ST RN 252 RIG(CT) OFF: DRAW "BM9~,1~8" H17 42~ , INTERVAL ROUTINE ************** ~ 74~ COLOR 15: PRINT #1,"GAME OVER": D 43~ IF BY<85 THEN BX=255: BY=2g9: 50= RAW "BM8~, 116": PRINT # 1 , "press retur ~: SPRITE$(P)=S$(SD): PUT SPRITE P,(X n" 191 ,Y),15,P: INTERVAL OFF: STRIG(CT) ON: 75~ DC=~: AY=~: AF=~: S(AT)=1 2~2 GOTO 45~ 157 76~ A$=INPUT$(1): IF A$<>CHR$(13) THE 44fl IF ABS(BX-AX)<8 AND ABS(BY-AY)<11 N 76fl 233 THEN EX=1: INTERVAL OFF: RETURN 79 77~ GOSUB 94~: GOTO 25~ 18S 45~ BY=BY-(6+LV*2}: PUT SPRITE BP,(BX 78~ , INITIALISATIE ***************** Jl ,BY),15,BP: RETURN 24Jl 79~ COLOR 15,12,4: SCREEN 2,2: CLS: D 46~ TIME=~: LV=LV+1: SA=SA+1: LINE (1 IMS$(2~),S(15),X(15),Y(15) 167 42,1)-(159,11),6,BF: DRAW "BM144,2": 8~~ DEFUSR~=&H41: B=US~(~): DEFUSR1= DRAW N$(INT(SA/1~»: DRAW "BM151,2": &H44 1~ DRAW N$(SA-INT(SA/1~)*1~) 83 81~ RESTORE 116~: FOR J=~ TO 9: S$(J) 47~ LINE (222,1)-(232,11),13,BF: TX=1 =STRING$( 32,32) 2fl 1~+LV*5+2~: LINE (2~,191)-(TX,191),15 82~ FOR I=1 TO 32: READ A 56 : T%=TD 156 83~ MID$ (S$ (J), I, 1 )=CHR$(A) 134 48~ DRAW "BM224,2": DRAW N$(LV) 1119 84~ NEXT I: NEXT J 76 49~ DC=~: FOR v=~ TO 11: S(V)=1: NEXT 85~ X=12~: Y=172: Z=1: S=4: 5O=~: B=1 V: RETURN ~3 : P=12: BP=13: X1=255: Y1=185: ST=-2: 5~~ , EXPLOSIE ROUTINE ************** ~ N=37: SW=3 66 51~ SOUND 6,31: SOUND 12,4~: SOUND 13 86~ FOR I=~ TO 9: READ N$(I): NEXT I 239 ,~: AY=~: AF=~: S(AT)=1: PUT SPRITE A 87~ ON STRIG GOSUB 3~~,3~~: ON ERROR T,(X(AT),Y(AT»,15,AT 246 GOTO 58~ 177

.. 27 t wt $5' ti ct COMPUTIII MAGAZINE

88~ LINE (~,~)-(255,12),1,BF 63 2211,222,223,223,223,223,222,2211,88,21 89~ LlNE (~,13)-(255,13),15: LlNE (~, 6,144,11 159 188)-(255,192),1,BF: LlNE (~,14)-(255 121111 DATA 111,25,57,59,1117,235,235,2~3 ,85),7,BF 58 ,2113,235,235,1~7,58,58,27,9,811,152,15 9~~ OPEN "GRP:" FOR OUTPUT AS 1 11 6,2211,214,215,215,211,211,215,215,214 91~ DRAW "BM~,27": OOLOR 4: PRINT #1, ,92,92,216,144 " ----Alien attack---- 12111 DATA 16,39,72,147,36,73,82,85,85 ,82,73,36,147,72,39,16,8,228,18,2~1,3 by L.Dorsman a publ 6,146,74,17~,1711,74,146,36,2111,18,228 ication of ,8 183 MSX-computer magaz 12211 DATA 15,16,39,72,147,164,169,1711 ine": OOLOR 15 135 ,17~,169,164,147,72,39,16,15,2411,8,22 92~ DRAW "BMI1, 1111": :PRINT #1," 8,18,2111,37,149,85,85,149,37,2~1,18,2 Select control : 28,8,2411 153 1=ke 12311 DATA 11,11,~,I1,I1,I1,I1,I1,I1,~,~,I1,I1,11 yboa rd 2=joystic ,11,11,11,11,11,11,~,I1,~,I1,~,~,~,~,~,~,~,11 222 k 1": B=USR1(~): BEEP 12411 DATA 11,11,11,11,11,11,11,~,I1,I1,I1,I1,I1,11 93~ A$=INPUT$(1): CT=VAL(A$)-1: IF CT , 11 , ~ , ~ , 11 , 11 , 1 28 , 1 28 , 1 28 , 1 28 , 1 28 , 1 28 , 1 2 <11 OR CT>1 THEN 9311 8,~,~,11,11,~,11 16 94~ , WARME START ******************* 12511 DATA 11,11,11,~,1,1,1,1,3,1,5,5,13, 95~ B=US~(~): SPRITE$(P)=S$(~): SPRI 13,29,29,11,11,11,11,192,192,192,192,224, TE$(BP)=S$(8): Y=172 141 192,2118,2~8,216,216,22~,22~ 88 9611 SPRITE$(I1)=S$(1) 72 12611 DATA "BM+2,+~C15R2BR1BD1D2BD2D2B 9711 FOR 1=1 TO 3: SPRITE$(I)=S$(2): N D1BL1L2BL1BU1U2BU2U2" 248 EXT I 34 12711 DATA "BM+2,+l1c15BR3BD1D2BD2D2" 185 9811 FOR 1=4 TO 11: SPRITE$(I)=S$(SW): 128~ DATA "BM+2,+I1C15R2BR1BD1D2BD1BL1 NEXT I 11 L2BL1BD1D2BD1BR1R2" 157 99~ X(~)=128: Y(~)=15: S(~)=1 247 12911 DATA "BM+2,+~C15R2BR1BD1D2BD2D2B 1~~~ FOR 1=1 TO 3: X(I)=1~8+(I-1)*2~: D1BL1L2BL1BU3BU1BR1R2" 199 Y(I)=34: S(I)=1: NEXT I 96 13~~ DATA "BM+2,+~C15BR3BD1D2BD2D2BU3 1~1~ FOR 1=4 TO 7: X(I)=98+(I-4)*2~: BL1L2BL1BU1U2" 25' Y(I)=52: S(I)=1: NEXT I 127 13111 DATA "BM+2,+~C15BR3L2BL1BD1D2BD1 1112~ FOR 1=8 TO 11: X(I)=98+(I-8)*2~: BR1R2BR1BD1D2BD1BL1L2" 2116 Y(I)=7~: S(I)=1: NEXT I 144 .. 132~ DATA "BM+2,+I1C15BR3L2BL1BD1D2BD1 1~3~ LV=~: LlNE (~,I1)-(255,12),1,BF 136 BR1R2BR1BD1D2BD1BL1L2BL1BU1U2" 52 111411 DRAW "BM",3": PRINT #1,"score 13311 DATA "BM+2,+~C15R2BR1BD1D2BD2D2" 141 credits level" 2112 13411 DATA "BM+2,+~C15R2BR1BD1D2BD2D2B 111511 LlNE (~,13)-(255,13),15: LINE (11 D1BL1L2BL1BU1U2BU2U2BD3BR1R2" 111 ,188)-(255,192),1,BF 252 13511 DATA "BM+2,+I1C1SR2BR1BD1D2BD2D2B 1~611 LlNE (11,14)-(255,85),7,BF: LlNE D1BL1L2BL1BU3BU2U2BD3BR1R2" 215 (11,86)-(255,187),12,BF 181 111711 LlNE (55,1)-(72,11),6,BF: DRAW " BM57,2" 1112 111811 DRAW N$(I1): DRAW "BM64,2": DRAW N$(~) 2114 1119~ DRAW "BM144,2": DRAW N$(~): DRAW "BM151,2": DRAW N$(4) 67 11~11 DRAW "BM144,2": DRAW N$(I1): DRAW "BM151,2": DRAW N$(4) 42 11111 LlNE (222,1)-(232,11),13,BF: DRA W "BM224,2": DRAW N$( 1) 239 11211 DRAW "BM~,83": OOLOR 12: PRINT#1 , "timptmeqmaiatineiotiuttttroattie" 194 11311 PUT SPRITE P,(X,Y),15,P: TX=1311: LlNE (2~,191)-(TX,191),15: TD=39: Tt =611 21itS 11411 STRIG(CT) ON: OOLOR 15: TM=~: TI ME=': SA=4: SY=I1: N=37: ST=-2: LV=1: B=US R1 ( ~): BEEP 233 115~ SOUND 7,199: SOUND 8,16: SOUND 9 ,~: SOUND 111,11: SOUND 11,111~: RETURN 112 11611 DATA 11,11,11,~,1,1,1,1,3,1,5,5,13, 13,29,29,128,128,128,128,192,192,192, 192,224,192,2118,2118,216,216,2211,2211 221 11711 DATA 128,2~4,228,242,153,157,255 ,255,159,157,249,243,231,197,133,7,1, 51,39,79,153,185,255,255,249,185,159, 2117,231,163,161,224 192 ·,1811 DATA 1211,125,61,29,13,5,7,15,29, 51,61,121,115,2,1,11,143,223,222,92,88 ,8~,112,12~,92,222,222,2117,231,1611,19 2,128 1'4 11911 DATA 11,111,25,25,59,123,251,251,2 j1,251,123,59,26,27,9,~,~,8~,152,152, i Soms is het maar het beste om niet al te lang stil te staan bij de achtergrond van een spel. Want zo'n gegeven kan werkelijk pure onzin zijn.

Bij Vissen is dat duidelijk weer eens het geval. De pro­ grammeur heeft zich in rare bochten moeten wringen om een verhaaltje bij het spel te verzinnen. Maar gelukkig doet dat niets af aan de kwaliteit van het spel zelf. En die is werkelijk uitstekend ....

In Vissen speelt men achtereenvolgens twee rollen; die van een visje en die van duiker.

Eerste deel veel en veel sneller dan de duiker, maar zwemt ook weg Als visje moeten er zoveel zodra de duiker in de buurt mogelijk wormen gegeten komt. worden, door er overheen te zwemmen. Daarbij is het Het vergt wel enige oefening zaak om uit de buurt van de voordat er eens een treffer ge­ grote barracuda te blijven. plaatst wordt, maar we verze­ echter wordt er niet achteruit wat vaak gewerkt met reek­ keren u dat het wel mogelijk gezwommen, de bewegings­ sen IF kommando's. ON ... Deze roofvis vreet het spe­ is. richting en de spritevormen GOSUB of ON ... GOTO lers-visje namelijk onverbid­ zijn keurig op elkaar afge­ konstrukties hadden waar­ delijk op als hij de kans krijgt. Een geraakte vis tolt in het stemd. schijnlijk tot een aanzienlijk Die barracuda achtervolgt de rond, terwijl hij langzaam korter en waarschijnlijk snel­ speler dan ook, waarbij de omlaag zinkt. In totaal moe­ De logika in de programme­ ler programma geleid. aanvankelijke trage rover ten er vier vissen geschoten ring is echter wel wat erg Maar deze kritiek doet niets steeds sneller gaat zwemmen. worden, waarbij de harpoe­ rechttoe-rechtaan gehouden. af aan het resultaat, een zeer Uiteindelijk kan het werke­ nen beperkt zijn. Voor iedere Er wordt naar ons idee wel speelbaar spel! lijk flitsend snel gaan! afgeschoten harpoen worden namelijk 50 punten van de Per wurmpje krijgt de speler score afgetrokken en zodra 10" REM VISSEN .~ een punt, iedere keer als alle die score onder de 0 duikt is 20" REM "IJ pieren op het scherm zijn op­ het spel afgelopen. Met ande­ 3(1 REM MSX Computer Magazine gegeten verschijnt er een re woorden, het aantal scho­ 4(1 REM J nieuwe serie en worden het ten hangt af van hoe men het 50" '************ THALASSA *********** , punten totaal op dat moment er in het eerste deel vanaf ge­ 60" COLOR 15,4,12:SCREEN 2,2:KEYOFF "fr met twee vermenigvuldigd. bracht heeft. Een getroffen 70" GOSUB 2"8" 3!ir vis levert 100 punten extra op. 8" OPEN"grp: "AS#1 1~=1 9" LINE(",128)-(256,192),1,BF 112- Tweede deel 10"0" LINE (1",133 )-( 245,185) ,15 ,BF 252 Programmering 110" PSET(2",14"),2:DRAW"M4",140" BM3", I n totaal heeft men de be­ 14" M3", 160"" schikking over vier visjes. Als Vissen is een leuk en zeer 120" PSET( 50",140") ,8 : DRAW "M50" , 160" BM65, ··"2··· de laatste eenmaal opgevre­ speelbaar spel. De program­ 14" M65,160" BM65,150" M5" 15'" ten is bereiken we het tweede mering is op zich zeer over­ 13(1 PSET( 80",160") ,1(1 :DRAW"M9(1, 140" M1"(1 "5 gedeelte van het spel, er ver­ zichtelijk. ,160" BM95,15" M85,15(1" 242 schijnt opeens een duiker ge­ Opvallend is het grote aantal 14(1 PSET(11",140"),3:DRAW"M110",160" M12 wapend met een harpoenge­ sprites, waarmee de program­ 5,16"" 10· weer. meur prima bewegingseffek­ 15" PSET(135,160") ,4:DRAW"M145,14(1 M15 Het is nu de bedoeling om de ten bereikt. De figuren wor­ 5,16(1 BM150",150" M140",150"" 89 barracuda te harpoeneren, den altijd op een logische ma­ 160" PSET(175,14"),9:DRAW"M17",14" BM1 waarbij gezegd moet worden nier afgebeeld, ie.ts waar het 7" ,160" M165, 160"": CIRCLE ( 17",145) , 5,9, 1.57,4.713:CIRCLE(17(1,155),5,9,4.713, dat ook dat niet simpel is. Die in andere spellen nog wel eens 1.57 ·79 roofvis is namelijk niet alleen aan wilt ontbreken. In Vissen - ec

1711 PSET(195,1411),14:DRAW"M1911,1411 BM 5111 IF X<16 THEN X=16 1f14 1911,16f,J M185, 1611":CIRCLE( 1911,145) ,5,1 5211 IF Y<16 THEN Y=16 132 4,1.57,4.713:CIRCLE(1911,155),5,14,4.7 5311 IF Y>176 THEN Y=176 135 13,1.57 76 54f1 IF X>W AND Y>Z THEN W=W+M:Z=Z+M:P 1811 PSET(2115,1611),11:DRAW"M215,1411 M2 UTSPRITEI1,(W,Z),15,3:GOTO 6211 126 25,1611 BM2211,1511 M2111,1511 19 5511 IF X>W AND Y=Z THEN W=W+M:PUTSPRI 1911 COLOR 8:DRAW"BM65, 1711" :PRINT#1, "d TEI1,(W,Z),15,2:GOTO 7311 1114 oor Paul MICHAUD": COLOR 15,4 73 5611 IF X>W AND YZ THEN W=W-M:Z=Z+M:P 2211 PSET(256,211),6:DRAW"M2311,2I1M2211,3 UTSPRITEI1,(W,Z),15,5:GOTO 7111 14 I1M2111,3I1M21111,35M1911,45M1811,5I1M173,58M 6111 IF Y>Z AND X=W THEN Z=Z+M:PUTSPRI 17 11 ,62M168,7I1M171,8I1M1811,9I1M178,98M17 TEil , ( W, Z) , 1 5 , 4 51 11 , '115M'78, 112M 1811 , 1211M188, 122M'1911 ,127 6211 IF W>X THEN W=X 218 M256,127M256,211":PAINT(2411,21),6 152 6311 IF Z>Y THEN Z=Y 68 2311 PSET( 77,127) ,2 :DRAW"M811, "I1M911 ,811 6411 GOTO 7311 192 M95,7I1M1112,6I1M122,42M1411,35M1511,32M12 6511 IF W>X THEN W=X 224 5, 58M1111 ,81M89, 1111M86, 127M77 ,127" :PAI 6611 IF ZY THEN Z=Y 67 2511 RESTORE 211111 67 7311 INTERVAL ON 1'27 2611 FOR 1=11 TO 14117 22 7411 T=6176+Y*4+X/8 225 2711 READ A:VPOKE 14336+I,A:NEXT 225 7511 IF VPEEK(T)=65 THEN U=U+1:SC=SC+1 2811 LINE(I1,128)-(256,192),1,BF 141 :GOSUB 2111111 4S 2911 F=RND(-(TIME/111)MOD11111) 13 7611 IF Y<1211 THEN 7811 ,g7 31111 RESTORE 3211 85 7711 VPOKE T,11 141 3111 FOR 1=11 TO 7:READ A:VPOKE 4615+1, 7811 IF U>23 THEN SC=SC*2:PLAY"V15L64" A:VPOKE128117+I,&H81:NEXT 215 :FOR H=96 TO 1 STEP-5:PLAY"N=H;":NEXT 3211 DATA 1,1,1,17,42,74,74,132 1411 :GOSUB 8511 174 3311 VPOKE 6721,I1:vPOKE 67211,I1:BEEP:GO 7911 SPRITE ON 1111 SUB 8411 6 81111 GOTO 3911 122 3411 X=11111:Y=811:W=8:Z=56:M=1:VI=4:0N I 8111 M=M+1 197 NTERVAL =31111 GOSUB 8111:0N SPRITE GoSU 8211 IF M>7 THEN M=7 37 B 9311 97 8311 RETURN 21111 3511 LINE (16,11)-(1211,8),1,BF:DRAW"BM2 8411 'WORMEN ************************* 11 4,11" :PRINT# 1 , "SCORE: 11": LINE ( 128 ,11) -( 2 8511 U=I1:M=11 16 411,8) ,1 ,BF: DRAW"BM1311 ,11" : PRINT# 1 , "LEV 8611 FOR J=6659 TO 6851 STEP 64:FOR 1= ENS:" :PUTSPRITE28, ( 17 6, -5) ,11,14 :PUTS 11 TO 5 159 PRITE29,(21111,-5) ,11,14:PUTSPRITE311,(2 8711 Q=INT(RND(1)*26) 113 24,-5),11,14 119 8811 IF VPEEK(J+O)=65 THEN 8711 42 3611 PUTSPRITEI1,(W,Z),15,2 197 - 8911 VPOKE J+Q,65 167 3711 PUTSPRITE8,(X,Y),11,111 1611 91111 NEXT:NEXT:IF SC<>11 THEN GOSUB 21111 3811 'EERSTE HOOFDLUS **************** 11 11 212 3911 A=STICK( 1 ) 9111 RETURN 197 41111 IF A=11 THEN 5411 1758' 9211 'SPRITE-BOTSING ***************** 11 4111 ON A GOTO 4211,4311,4411,4511,4611,4711 9311 PUTSPRlTE 8,(248,8),11,2:X=248:Y=1 ,4811,4911 115 6:VI=VI-1:M=I1:PLAY"L64V15N9I1V15N85V13 4211 Y=Y-8:PUTSPRITEB,(X,Y),11,8:GOTO N8I1V12N75V11N65V1I1N611V9N55V8N5~N45V 51111 1113 6N411V5N35V4N311V3N25V2N211V1N15" 225 4311 Y=Y-8:X=X+8:PUTSPRITE8,(X,Y),11,9 9411 IF VI=3 THEN PUTSPRITE 311,(224,-5 :GOTO 51111 212 ),1,14 18 4411 X=X+8:PUTSPRITEB,(X,Y),1',111:GOTO 9511 IF VI=2 THEN PUTSPRITE 29,(21111,-5 51111 158 ) ,1,14 4511 Y=Y+8:X=X+8:PUTSPRITE8,(X,Y),",1 9611 IF VI=1 THEN PUTSPRITE 28,(176,-5 1 :GOTO 51111 14 ),1,14 149 4611 Y=Y+8:PUTSPRITEB,(X,Y),11,12:GOTO 9711 IF VI=11 THEN 1111111 2114 51111 238 9811 RETURN 211 4711 Y=Y+8:X=X-8:PUTSPRITE8,(X,Y),11,1 9911 'TWEEDE HOOFDLUS **************** , 3 :GOTO 51111 122 1111111 IF SC=11 THEN SC=1 83 4811 X=X-8:PUTSPRITEB,(X,Y),11,14:GOTO 111111 X=248:Y=95:AA=4:G=1:D=1:R=1:S=1: 51111 54 VI=4:SPRITE OFF:ON STRIG GOSUB ,18211 183 4911 Y=Y-8:X=X-8:PUTSPRITE8,(X,Y),",1 111211 FOR 1=4622 TC 4615 STEP-1:VPOKE 5 247 I,I1:FOR Q=1 TO 61111:NEXT:NEXT:PUTSPRIT 51111 IF X>2411 THEN X=2411 8f1 E 311,(224,-5),15,6:PUTSPRITE 29,(21111, -5),15,6:PUTSPRITE28,(176,-5),15,6 26 1~,(X,Y+15),15,43:RETURN 69 1~3~ A=STlCK(l):ON A GOSUB 127~,128~, 152~ IF B<4~ THEN PUTSPRITE 8,(X,Y),8 129~,13~~,131~,132~,133~,134~ 6 ,3~:PUTSPRITE 9,(X,Y),5,31:PUTSPRITEl 1~4~ B=B+18:lF B>8~ THEN B=~ 34 ~,(X,Y+15),15,43:RETURN 192 1~5~ lF A=~ ANO AA=l THEN GOSUB 136~ 145 153~ IF B<6~ THEN PUTSPRITE 8,(X,Y),8 1~6~ IF A=~ ANO AA=2 THEN GOSUB 143~ 97 ,32:PUTSPRITE 9,(X,Y),5,33:PUTSPRITE 1~7~ IF A=~ ANO AA=3 THEN GOSUB 15~~ 49 1~,(X,Y+15),15,43:RETURN 114 W8~ IF A=~ ANO AA=4 THEN GOSUB 157~ 61 154~ lF B<8~ THEN PUTSPRITE 8,(X,Y),8 1~9~ IF 8=1 THEN ON G GOSUB 164~,166~ ,3~:PUTSPRITE 9,(X,Y),5,31:PUTSPRITE , 168~, 17~~ 65 1~,(X,Y+15),15,43:RETURN 189 11~~ IF R=1 THEN ON 0 GOSUB 173~,175~ 155~ RETURN 148 , 177~, 179~ 123 156~ 'LINKS, HOOG EN LAAG *********** ~ 111~ IF X>23~ THEN X=23~ 131 157~ AA=4:K=4 166 112~ IF X<16 THEN X=16 95 15B~ IF B<2~ THEN PUTSPRITE 8,(X,Y),8 113~ IF Y<18 THEN Y=18 194 ,34:PUTSPRITE 9,(X,Y),5,35:PUTSPRITE 114~ IF Y>16~ THEN Y=16~ 241 1~,(X-15,Y),15,42:RETURN 213 115~ IF FA=l THEN GOSUB 185~ 23 159~ IF B<4~ THEN PUTSPRITE 8,(X,Y),8 116~ IF FA=2 THEN GOSUB 188~ 119 ,36:PUTSPRITE 9,(X,Y),5,37:PUTSPRITE 117~ IF FA=3 THEN GOSUB 191~ 227 1~,(X-15,Y),15,42:RETURN 188 118~ lP FA=4 THEN GOSUB 194~ 67 16~~ IF B<6~ THEN PUTSPRITE 8,(X,Y),8 119~ STRIG( 1 JON 192 ,38:PUTSPRITE 9,(X,Y),5,39:PUTSPRITE 12~~ IF FW-8 ANO 0Z-8 THEN GOSUB 197~ 66 161~ IF B<8~ THEN PUTSPRITE 8,(X,Y),8 121~ IF VI=3 THEN PUTSPRITE 3~,(224,- ,36:PUTSPRITE 9,(X,Y),5,37:PUTSPRITE 5) ,1,6 225 1~,(X-15,Y),15,42:RETURN 21~ 122~ IF VI=2 THEN PUTSPRITE 29,(2~~,- 162~ RETURN 141 5),1,6 249 163~ 'VERTIKALE BEWEGING VIS ******** ~ 123~ IF VI=l THEN PUTSPRITE 28,(176,- 164~ IF Y(RNO(1)*5~)+12~ THEN G=3:R=1 161 126~ GOTO 1~3~ 163 167~ RETURN 156 127~ Y=Y-2:GOTO 136~ 83 168~ IF Y>Z-3~ THEN G=4:R=~ 128 128~ Y=Y-2:X=X+l:GOTO 143~ 1~9 169~ RETURN 162 129~ X=X+2:GOTO 143~ lB 17~~ Z=Z-8:PUTSPRITE ~,(W,Z),15,~:IF 13~~ Y=Y+2:X=X+l:GOTO 143~ 69 Z«RNO(1)*16)+54 THEN G=l:R=l 181 131~ Y=Y+2:GOTO 15~~ 227 171~ RETURN 14~ 132~ Y=Y+2:X=X-l:GOTO 157~ 229 172~ 'HORIZONTALE BEWEGING VIS ****** ~ 133~ X=X-2:GOTO 157~ 114 173~ IF X(RNO(1)*6~)+17~ THEN 0=3:8=1 133 137~ IF B<2~ THEN PUTSPRITE 8,(X,Y),8 176~ RETURN 155 ,16:PUTSPRITE 9,(X,Y),5,17:PUTSPRITE 177~ IF X>W-3~ THEN 0=4:S=~ 47 1~,(x,Y-15),15,4~:RETURN 179 178~ RETURN 161 138~ IF B<4~ THEN PUTSPRITE 8,(X,Y),8 179~ W=W-8:PUTSPRITE ~,(W,Z),15,6:IFW ,18:PUTSPRITE 9,(X,y),5,19:PUTSPRITE «RNO(1)*64)+16 THEN 0=1:8=1 13~ 1~,(X,Y-15),15,4~:RETURN 154 18~~ RETURN 139 139~ IF B<6~ THEN PUTSPRITE 8,(X,Y),8 181~ 'SCHIETEN ********************** ~ ,2~:PUTSPRITE 9,(X,Y) ,5,21:PUTSPRITE 182~ FC=FC+l:F=X:0=Y:PLAY"Sl~M4~~~~01 1~,(X,Y-15),15,4~:RETURN 224 A":SC=SC-5~:GOSUB 2~~11:0N K GOSUB 185 14~~ IF B<8~ THEN PUTSPRITE 8,(X,Y),8 ~, 188~, 191~, 19411 232 , 18:PUTSPRITE 9,(X,Y),5,19:PUTSPRITE 183!1 RETU RN 148 1~,(X,Y-15),15,4~:RETURN 176 18411 'SCHIETEN OMHOOG *************** ~ 141~ RETURN 134 185~ FA=l:PUTSPRITE 11,(F,0-22),15,4~ 142~ 'RECHTS, HOOG EN LAAG ********** ~ :O=O-l~:IF 0<16 THEN FA=~:PUTSPRITE 1 143~ AA=2:K=2 1~8 1,(~,~),~,4~:RETURN 4 144~ IF B<2~ THEN PUTSPRITE 8,(X,Y),8 186~ RETURN 157 ,22:PUTSPRITE 9,(X,Y),5,23:PUTSPRITE 187~ 'SCHIETEN RECHTS *************** ~ 1~,(X+15,Y),15,41:RETURN 153 18811 FA=2:PUTSPRITE 11,(F+22,0),15,41 145~ IF B<4~ THEN PUTSPRITE 8,(X,Y),8 :F=F+l~:IF F>23~ THEN FA=~:PUTSPRITE ,24:PUTSPRITE 9,(X,Y),5,25:PUTSPRITE 11, ( 11 , ~) , ~ , 41 : RETURN 185 1~,(X+15,Y),15,41:RETURN 128 189~ RETURN 166 146~ IF B<6~ THEN PUTSPRITE 8,(X,Y),8 19~11 'SCHIETEN OMLAAG *************** ~ ,26:PUTSPRITE 9,(X,Y),5,27:PUTSPRITE 191~ FA=3:PUTSPRITE 11,(F,0+22),15,43 1~,(X+15,Y),15,41:RETURN 1~3 :O=O+l~:IF 0>186 THEN FA=~:PUTSPRITE 147~ IF B<8~ THEN PUTSPRITE 8,(X,Y),8 11,(~,~),~,43:RETURN 236 ,24:PUTSPRITE 9,(X,Y),5,25:PUTSPRITE 192~ RETURN .147 1~,(X+15,Y) ,15,41:RETURN 178 193~ 'SCHIETEN LINKS **************** ~ 148~ RETURN 155 , 194~ FA=4:PUTSPRITE 11,(F-22,0),15,42 149~ 'OMLAAG ************************ ~ i :F=F-l~:IF F<15 THEN FA=~:PUTSPRITE 1 15~~ AA=3:K=3 123 ! 1,(~,~),~,42:RETURN 166 151~ IF B<2~ THEN PUTSPRITE 8,(X,Y),8 1 195~ RETURN 156 ,28:PUTSPRITE 9,(X,Y),5,29:PUTSPRITE l 196~ '0000 VAN DE VIS *************** ~

• f' ., "I .. $ S) m t" •

COMPVrElt MAGAZINE

197~ VI=VI-l:P=96:FOR N= 4~ TO 43:PU~ ~43(1 DATA 25(1,33,fI,fI,fI,fI,(1,fI 82 SPRITE 11,(~,~),~,N:NEXT N:FOR I=Z TO l44(1 'SPRITE 7 fI 15~ STEP 1~:FOR Q=~ TO 7:P=P-l :PLAY" ~45f1 DATA (1,96,8f1,12(1,63,62,63,63 248 VI4N=P;":PUTSPRITE ~,(W,I) ,15,Q:FOR L ~46f1 DATA 47,7,(1,(1,(1,fI,(1,(1 114 =~ TO 25:NEXT L:NEXT Q:NEXT I:PUTSPRI ~47(1 DATA (1,fI,fI,(1,fI,(I,~,128 228 TE ~,(W,I),15,7:PUTSPRITE 11,(W-l,I), 248f1 DATA 128,192,224,188,16,16,(1,~ 1112 _ 15,42:FOR 1=1 TO 1~~~:NEXT 212 249f1 'SPRITE 8 fI 198~ SC=SC+l~~:GOSUB 2~~~:PS=PS+l:F=~ 25f1~ DATA fI,(1,fI,fI,3,2,7,3 11 :O=2~9:RETURN 211 251f1 DATA 3,3,5,1,3,fI,~,(1 156 199~ 'SCORE ************************* (I 252f1 DATA (1,(1,(1,(1,fI,128,128,128 41 2~~(1 IF SC< 1 THEN SC=~ 63 253f1 DATA 192,128,128,fI,128,fI,(1,fI 173 2(11(1 LINE (72, (1) -( 12(1,8) , 1 ,BF: DRAW "BM6 254~ 'SPRITE 9 (1 4, (1" :PRINT#1 ,SC:PLAY"VI5L6407A": RETUR 255~ DATA Ç1,~,(1,fI,(1,1,7,3 2(14 N 251 256f1 DATA 7,15,61,8,8,I1,fI,(1 227 2(12(1 'VERLOREN ********************** fI 257f1 DATA Ç1,~,(1,~,~,192,64,192 97 2(13(1 GOSUB 2(18(1:STRIG(I)OFF:SCREEN 1: 258(1 DATA 128,(1,~,~,~,fI,fI,fI 23 IF SC<1 THEN SC=(1:LOCATE 9,2,(1:PRINT" 259!1 'SPRITE 1f1 (1 SCORE:";SC:LOCATE 2,5,fI:PRINT"U BENT 26(1!1 DATA !1,fI,fI,!1,fI,fI,1,23 53 NIET ER:; HANDIG" : LOCATE 1,II,fI : PRI NT" 261!1 DATA 31,19,4,(1,fI,fI,(1,~ 131 U HEEFT";FC;"HARPOENEN GEBRUIKT":LOCA 262f1 DATA !1,fI,fI,fI,fI,!1,fI,224 134 TE 4,17, fI: PRINT"OM"; PS; "VISSEN TE ooD 263!1 DATA 2!18,24!1,64,!1,~,fI,~,~ 41 EN" 1(1 264!1 'SPRITE 11 Ç1 2(14f1 FOR 1=1 TO 1~(1(1f1:NEXT:RUN 251 265(1 DATA !1,~,4,4,3~,7,3,7 242 2(15(1 'GEWONNEN ********************** fI 266!1 DATA 1,!1,(1,~,(1,~,~,(1 219 2(16(1 GOSUB 2~8~:STRIG(I)OFF:SCREEN 1: 267!1 DATA (1,~,~,~,~,64,192,224 24(1 LOCATE 9,2,(1:PRINT"SCORE:";SC:LOCATE 268~ DATA 16~,224,!1,~,~,(I,~,~ 227 2,6,~:PRINT"BRAVO! U HEBT GEWONNEN":L 269(1 'SPRITE 12 !1 OCATE 6,1~,~:PRINT"U HEEFT 4 VISSEN" 1f13 27!1(1 DATA fI,~,~,1,(1,1,1,3 72 2~7(1 LOCATE 8, 13,(1:PRINT"MET";FC;"HAR 271~ DATA 1,1,1,(1,(1,~,~,~ 234 POENEN GEDOOD" : LOCATE 8,16, (1 :PRINT"EE 272!1 DATA !1,(I,(1,192,128,16~,192,192 47 N GOEDE VANGST!":FOR 1= 1 TO 1~(1(1~:NE 273!1 DATA 192,224,64,192,(1,~,~,(1 39 XT:RUN 7(1 274!1 'SPRITE 13 !1 2(18(1 SOUND 6, II:S0UND 7,7:S0UND 12,4f1 275!1 DATA (1,(1,(1,(1,~,2,3,7 237 :FOR C=8 TO 1(1:S0UND C,16:NEXT C:SOUN 276(1 DATA 5,7,!1,~,~,~,~,~ 1!1Ç1 D 13, 14:RETURN 225 277~ DATA (1,16,16,6~,112,224,192,224 1!14 2(19(1 'SPRITE (1 fI 278(1 DATA 128,(1,!1,~,~,(1,(1,~ 27 21(1(1 DATA 1,2,7,7,7,15,7,7 247 279(1 'SPRITE 14 ~ 211(1 DATA 7,7,3,3,3,1,3,4 182 28(1!1 DATA !1,(1,!1,(1,~,fI,fI,7 113 212~ DATA (1,128,128,192,224,192,192,1 281~ DATA 11,15,2,!1,fI,~,(1,~ 19 92 118 282Ç1 DATA (1,!1,fI,~,~,fI,128,232 51 213(1 DATA 128,128,192,128,128,~,128,6 283!1 DATA 248,2!1!1,32,!1,fI,!1,fI,fI 188 4 93 284(1 'SPRITE 15 (1 214(1 'SPRITE 1 fI 285(1 DATA !1,fI,(1,(1,(1,3,2,3 137 215~ DATA ~,~,~,~,(1,Ç1,(1,1 22f1 286!1 DATA 1,(1,fI,(1,~,fI,fI,~ 223 216(1 DATA 1,3,7,61,8,8,(1,(1 249 287!1 DATA (1,~,fI,fI,fI,128,224,192 3 217~ DATA (1,6,1~,3(1,252,124,252,252 247 288f1 DATA 224,24(1,188,16,16,!1,fI,~ 236 218(1 DATA 244,244,(1,(1,~,~,~,~ 32 289(1 'SPRITE 16 (1 2 19 (1 , SPRI TE 2 11 29!1!1 DATA 2,5,5,4,3,1,1,!1 15 22(1(1 DATA (1,~,~,(1,(1,131,95,127 219 291(1 DATA !1,3,3,6,6,12,8,(1 2Ç14 221(1 DATA 95,132,Ç1,Ç1,Ç1,Ç1,~,Ç1 151 292(1 DATA Ç1,128,128,128,128,128,128,(1 92 222Ç1 DATA Ç1,(I,Ç1,(I,32,252,254,253 58 293(1 DATA Ç1,192,192,96,96,48,16,(1 226 223Ç1 DATA 254,248,16,(1,Ç1,Ç1,Ç1,Ç1 122 294Ç1 'SPRITE 17 Ç1 224Ç1 'SPRITE 3 (1 295(1 DATA Ç1,Ç1,Ç1,~,~,~,~,1 236 225(1 DATA (1,Ç1,8,8,56,12,6,15 57 296Ç1 DATA 1,(1,Ç1,Ç1,~,~,16,16 48 226Ç1 DATA 3,3,3,1,Ç1,1,(1,Ç1 99 297(1 DATA Ç1,64,64,(1,(I,~,Ç1,128 178 227Ç1 DATA Ç1,Ç1,(1,Ç1,(I,(I,(I,128 224 298Ç1 DATA 128,(1,Ç1,~,(I,~,8,8 191 228(1 DATA 2(18,24Ç1,24(1,248,252,25Ç1,14, 299~ 'SPRITE 18 Ç1 ~ 39 3~~~ DATA 2,5,5,4,3,1,1,(1 254 229(1 'SPRITE 4 ti 3(11(1 DATA ~,1,1,1,2,2,~,~ 51 23(1(1 DATA 2,1,(1,1,1,3,1,1 11f1 3~2~ DATA ~, 128 , 128 , 128 , 128 , 128,128 ,r,1 75 231(1 DATA 3,3,3,7,3,1,1,Ç1 12 3(13(1 DATA Ç1,128,64,64,64,64,Ç1,~ 113 232Ç1 DATA 32,192,128,192,192,192,224, 3Ç14(1 'SPRITE 19 Ç1 224 179 3Ç15Ç1 DATA (1,Ç1,(1,~,~,~,~,1 219 ~33(1 DATA 224,224,24Ç1,224,224,224,64, 3(16~ DATA 1,(I,~,~,~,~,4,4 144 128 2f13 3~7(1 DATA Ç1,64,64,Ç1,~,~,~,128 161 234(1 'SPRITE 5 (1 3~8~ DATA 128,(1,~,~,(I,~,32,32 199 ~35(1 DATA (1,(I,(I,(I,(I,(I,Ç1,1 224 3~9~ 'SPRITE 2~ fI ~36~ DATA 11,15,15,31,63,95,112,(1 126 31~~ DATA 2,5,5,4,3,1,1,(1 Ç1 !37(1 DATA (1,(1,16,16,28,48,96,24(1 233 311(1 DATA ~,1,1,1,1,1,~,Ç1 13 !38(1 DATA 192,192,192,128,(1,128,Ç1,(I 227 312~ DATA Ç1, 128 , 128, 128, 128, 128, 128 , (1 77 D9(1 'SPRITE 6 fI 313~ DATA (1,128,128,128,128,128,(1,~ 43 !4(1(1 DATA Ç1,Ç1,Ç1,(1,4,63,127,191 53 314~ 'SPRITE 21 fI ~41~ DATA 127,31,8,(1,(1,(1,(1,(1 232 315~ DATA ~,~,~,~,(1,~,~,1 221 l42Ç1 DATA (I,(1,(1,~,(I,193,25(1,254 216 316~ DATA 1,~,~,~,~,~,1,1 2 317~ DATA g,64,64,g,~,~,g,128 163 391(1 DATA 11~,136,112,(1,(1,~,(1,(1 85 318g DATA 128,g,~,~,~,~,128,128 158 392(1 DATA (1,(1,g,(1,g,(1,6g,64 73 319g 'SPRITE 22 , 393(1 DATA 112,12,(1,g,g,g,g,g 14 32~~ DATA (1,~,(1,(1,96,56,3(1,6 221 394(1 'SPRITE 37 (1 321g DATA 6,3g,56,96,g,g,~,g 24' 395(1 DATA (1,(1,~,g,g,g,96,1 "41 322g DATA (1,(1,g,g,g,~,g,126 156 396(1 DATA 1,(1,g,(1,g,g,~,(1 226 323(1 DATA 118,17,14,(1,~,g,~,~ S8 397(1 DATA (1,g,(1,g,(1,3,(1,128 46 324~ 'SPRITE 23 , 398(1 DATA 128,g,3,(1,g,(1,(1,(1 83 325g DATA (1,~,~,192,~,g,(1,1 13s 399g 'SPRITE 38 (1 326~ DATA 1,(1,g,~,192,g,g,~ 151; 4g(1g DATA (1,g,(1,~,(1,~,(1,126 147 327~ DATA ~,g,g,~,(1,(1,6,128 1'7 4(11g DATA 11(1,136,112,(1,(1,~,(1,~ 68 328~ DATA 128,(1,(1,(1,(1,(1,g,~ 18 4(12(1 DATA (1,(1,g,(1,g,(1,(1,124 99 329(1 'SPRITE 24 , 4g3(1 DATA 124,(1,(1,(1,(1,(1,(1,(1 2(14 33(1(1 DATA (1,(1,(1,~,(1,(1,6~,2 83 4(14(1 'SPRITE 39 , 331(1 DATA 14,48,~,g,(1,(1,~,(1 99 4(15(1 DATA (1,(1,(1,(1,(1,(1,96,1 24 332(1 DATA ~,(1,(1,(1,(1,(1,~,126 158 4(16g DATA 1,g,(1,g,~,(1,(1,(1 2(19 333(1 DATA 118,17,14,~,~,(1,g,~ 9J 4g7(1 DATA (1,~,(1,(1,(1,g,~,131 59 334(1 'SPRITE 25 , 4(18~ DATA 131,(1,g,~,(1,g,g,~ 192 335(1 DATA ~,(1,(1,(1,~,192,(1,1 2''­ 4~9(1 'SPRITE 4(1 , 336(1 DATA 1,g,192,(1,g,g,~,(1 \ 95 41(1~ DATA g,g,g,(1,(1,(1,(1,~ 182 337(1 DATA ~,g,(1,(1,(1,(1,6,128 1(19 411~ DATA g,(1,l,l,l,l,l,l 49 338(1 DATA 128,(1,~,(1,(1,~,(1,(1 412g DATA (1,(1,~,g,~,(1,~,(1 188 339~ 'SPRITE 26 2', 413~ DATA (1,(1,(1,~,(1,(1,(1,~ 191 34g(1 DATA (1,g,~,(1,(1,~,~,62 414(1 'SPRITE 41 , 341(1 DATA 62,(1,~,(1,(1,(1,~,g "22'1" 415(1 DATA g,(1,~,g,(1,g,g,g 191 342(1 DATA g,(1,(1,(1,(1,(1,g,126 "\16!t 416(1 DATA 252,(1,g,g,(1,(1,(1,(1 236 343~ DATA 118,17,14,~,~,~,~,~ ·92 417g DATA (1,g,(1,~,g,~,g,g 2:J3 344~ 'SPRITE 27 , 418(1 DATA (1,(1,(1,(1,g,g,g,g 2'6 345(1 DATA (1,~,(1,(1,(1,~,(1,193 1~ 419g 'SPRITE 42 , 346g DATA 193,(1,(1,~,(1,(1,(1,g ·35 42gg DATA (1,g,(1,(1,(1,g,g,(1 184 347(1 DATA ~,(1,~,(1,(1,(1,6,128 421g DATA (1,g,(1,(1,~,(1,(1,g 187 348(1 DATA 128,(1,(1,(1,(1,(1,~,(1 422g DATA (1,(1,g,g,g,(1,g,(1 19(1 349(1 'SPRITE 28 423g DATA 63,(1,g,g,~,g,g,g 23~' 35(1(1 DATA (1,8,12,6,6,3,3,(1 424g 'SPRITE 43 , 351(1 DATA (1,1,1,3,4,5,5,2 425(1 DATA 1,1,1,1,1,1,(1,g 39 352(1 DATA (1,16,48,96,96,192,192,(1 426(1 DATA (1,(1,g,g,(1,(1,g,g 2'2 353(1 DATA (1,128,128,128,128,128,128, (1 427g DATA g,g,(1,(1,(1,g,g,g 2'S 354(1 'SPRITE 29 428(1 DATA (1,(1,g,g,g,g,(1,g 2'S 355(1 DATA 16,16,(1,~,~,(1,(1,1 356(1 DATA 1,(1,(1,~,(1,(1,(1,(1 357(1 DATA 8,8,(1,(1,g,g,(1,128 358(1 DATA 128,(1,g,(1,(1,64,64,(1 359g 'SPRITE 3(1 36(1(1 DATA (1,(1,2,2,1,1,1,(1 361(1 DATA g,l,1,3,4,5,5,2 362(1 DATA g,(1,64,64,64,64,128,(1 363(1 DATA g, 128, 128 , 128, 128, 128, 128 , ~ 364(1 • SPRI TE 31 365(1 DATA 4,4,(1,(1,(1,g,(1,1 366g DATA 1,(1,(1,~,(1,g,~,g 367(1 DATA 32,32,(1,g,(1,(1,g,128 368(1 DATA 128,(1,(1,(1,(1,64,64,(1 369~ 'SPRITE 32 37gg DATA (1,(1,1,1,1,1,1,(1 371g DATA (1,1,1,3,4,5,5,2 372g DATA (1,g,128,128,128,128,128,(1 373(1 DATA (1, 128, 128 , 128, 128, 128, 128, g 374(1 'SPRITE 33 375g DATA 1,1,(1,g,g,(1,~,1 376g DATA 1,g,(1,(1,(1,(1,(1,(1 377g DATA 128,128,(1,(1,(1,(1,g,128 378(1 DATA 128,(1,g,(1,(1,64,64,(1 379(1 'SPRITE 34 38(1(1 DATA g,(1,(1,(1,g,(1,(1,126 381(1 DATA 11(1,136,112,(1,(1,(1,g,g 382(1 DATA g,(1,(1,g,6,28,12(1,96 383(1 DATA 96,12g,28,6,(1,(1,g,(1 384(1 'SPRITE 35 385g DATA (1,(1,(1,(1,g,(1,96,1 386(1 DATA 1,(1,(1,(1,(1,g,(1,(1 387(1 DATA (1,(1,(1,3,(1,(1,(1,128 388(1 DATA 128,(1,(1,(1,3,(1,(1,(1 389(1 'SPRITE 36 39(1(1 DATA (1,(1,g,g,(1,(1,(1,126

ij'f_ n ·2 • -

Serieuze MSX-gebruikers in Den Bosch, die zelf programmeren; ook basicode . AANGEBODEN Tel. 073-147748. I Wie weet of spel 'Raid over Moscow' op MSX bestaat? Zo ja, bel 02903-1407. Quick Disk. 2 112 mnd., boek (Groene­ Tapecopier van C64 naar MSX. Spoed! veld), 4 disks met waardevolle progr. Tel. 01880-32130 vragen naar Marco. ivm aanschaf FDD. Prijs f. 300,-, tel. Hoge beloning. 070-202853 ma of di avond. MSX-jes zijn gratis advertenties voor partikulieren. Als u Educatieve MSX software. Mag ook in Casio zakcomputers PB-200 en FX-702- iets speciaals zoekt, of juist iets kwijt wilt, plaats dan een basicode of zelf gemaakt. Tel. 073- P. Beide met cassetteinterface en toebe­ MSX-je. Gebruik daarvoor de antwoordkaard uit dit blad. 147748. horen. Tel. 05116-3295. Vertaalprogramma van Com. 64 naar De redaktie behoudt zich het recht voor om MSX-jes zon­ MSX. Tel. 075-179103. Spectravideo - SV328 mecomputer met der opgaaf van redenen te weigeren, hetgeen zonder datarec., prof. nec-monitor, div. boe­ Oude Rompac merk 'Hal' 64K. Tel. ken,cass. Prijs f. 900,-. Tel. 020-975366. meer zal gebeuren als het vermoeden bestaat dat er ille­ 08855-76313. gale kopieen aangeboden en/of gevraagd worden. Ook SV-328 met datarec. Joyst., boeken en Vertaalprogramma voor CBM64. MSX sof tw. Prijs f. 275,-. Tel. 04132-63073. kommercieele advertenties worden niet opgenomen, software te ruil. Tel. 050-360281. Philips monitor TP200. Groen f. 250,­ evenmin als advertenties met een postbus- of antwoord­ MSX-computer club in de buurt van Be­ Matrixprinter compumatec P80 Epso A nummer. verwijk. Tel. 02510-24285 vragen naar (compt). Tel. 04451-1614. Peter. Vermeld altijd uw volledige adres op de antwoordkaart, Spelcass. voor Philips videopac. Nrs. 2, Een communicatie-prg. en een assem­ 18,38,22, 16, 10, 11,25. Bij aankoop ook al wilt u slechts met uw telefoonnummer in de adver­ bler-disassembler voor MSX op cas. Tel. van 8cass. nr. 9 gratis. Tel. 031230.05.24 tentie. 077-73668\. (Belgie). Informatie over programmeren in MSX­ Philips printer VW0030. 6 Mnd. oud, machinetaal. Lektuur of boeken, tel. prijs f. 600,-. Tel. 01804-25555 tst. 27 040-416932. (overdag). Progr. om programma's van CBM 64 om MSX computer magazine nr. lof een fo­ te zetten naar MSX. E. Beekman, Pas­ tokopie. Tel. 011/814653 na 18.00 uur. HCC Nieuwsbrief jaargang 1984, f. 8,­ GEVRAAGD toorsweg 24, 8171 PC Vaassen. (Belgie). incl. porto. Tel. 070-657745. Commodore 64 en datarecorder enz. Oprichten MSX-gebruikersgroep in Vic-20 en datarec. Volledig uitgebreid Zacht prijsje. Tel. 020-424268. Noord-Holland voor iedereen die inte­ incl. boeken en progr. t.e.a.b. Tel. 04936-4525. Hyper Sport I 2e hands. Zoek ook Kona­ resse heeft. Tel. 02285-14824 (John). Printer met Centronics aansl. Max. f. mi-tennis (2e hands). Tel. na 18.00 uur MSX Disk Drive en 80 koloms printer Philips D6620 datarec. Nw . 125,-; ned. 250,- Tel. 05966-442 na 18.00 uur. 05220-56206. voor een redelijke prijs. Tel. 04760- handl. C16 f. 20,-; n. handl. Vic 20 f. 10,-; voed. en mod.vicf.50,- Te!. 01880- MSX copier disk-tape en tape-disk. Te­ 71186. MT -Base, spreadsheet en boekhoud­ 40883. vens MSX programma's om te ruilen. prog. Brieven aan Bongerd 139, 2906 Schema en techno docume ..tatie JVC Tel. 078-151866. VC Capelle aid IJss~1. HC-7EMSX-computer. Tel. 070-601317 AACKO Text 11 tegen AACKO Base 11. Tel. 040-441356 tussen 18.00 en 2\.00 Zijn er MSX-bezitters in omgeving vlieg­ tot 18.00 uur. Vragen naar Bert. Diskdrive MSX en printer voor MSX. uur. vragen naar Lauran. Tel. 05960-17905. veld Beek (L). Tel. 043-641802. Screendump voor een Smith-Corona FT80. Tel. 05908-1956. MSX software. AACKO Text (f. 50,-), MSX-tekenset en/of screendump voor MSX Diskdrive'omg. Hoogezand. Tel. - AACKO Base (f. 50,-), -boek (f. 25,-), Smith Corona 0-100. Tel. 01899-15502, 05980-91456. MSX computer magazine nr. 1. Tel. 033- -caIc. (f. 25,-). Tel. 01804-30100. ma-za vragen naar Hugo. 945196. MSX Tekstverwerker met kolommen­ MSX Computer Club in Apeldoorn en De Nederlandsche handleiding van het en regelteller , die ook trema en accenten MSX computer en datarec. plus software omgeving. Tel. 055-666652 Peter Smit. programma Tasword. Na 17.00 uur tel. print op centr.pr. Tel. 070-654124. en joystick(s). Tel. 08819-74985. 04998-96509. SVI728 en joystick Spectrum Software. Contact met MSX-bezitters. Omg. Delf­ AACKO-text 11, AACKO-calc. 11 en MT E.v.d. Wetering, Nachtegaalweg 29, Printer, geschikt voor MSX comp., met zijl-Bierum. Tel. 05969-1514 vragen Base. Tel. 03410-15225. Wapenveld. de mogelijkheid om tekeningen e.d. te naar Ronaid Westers. printen. Tel. 020-925469. 2e Hands QD. Tel. 050-714635 (Hed­ Sony HB-201P. Prijs f.500,- volledige M. T. Base en een spreadsheet. Tel. 010- zer). garantie. Nieuw in doos. Tel. 01899- MSXstamboomprogr. Tel. 071-895107. 503998. Beginnend MSX-er zoekt andere MSX­ 21696 na 19.00 uur. Vertaalprogr. van Commodore 64 naar HBD-50 tloppydiskdrive van Sony tegen ers in Alkmaar. Tel. 072-619422. VG8020 MSX Phil. en heel veel softw. MSX en kleuren t.v.!monitor. 36/37 cm. aantrekkelijke prijs. Tel. 030-433955. Vr.prs. f. 800,- met drive, incl. 8 volle Tel. 02289-2548. Tractorfeed voor Smith-Corona Fastext Wie heeft interesse in MSX software, zo­ 80. Tel. 071-170068. discs. Prijs f. 1600,-. Tel. 05410-11226/ Vertaalprogr. van Commodore 64 nar als kas- en grootboek. Bel 01711-10585 11180. MSX. Tel. 02518-54214. voor opgave naam en uw adres. Pascal compiler. Tel. 08370-11697 vra­ gen naar Leon. AACKOsoft: jetfighter ruilen tegen ad­ Wie heeft voor mij een programma dat venture sorcery. Tel. 030-441098, vra­ MSX computer magazine nr. 1 tegen 2e Hands boeken MSX. Lijst en prijzen nieuwprijs. Tel. 040-539546 na 17.30 een beeldscherm nl screen 2 op mijn Sony gen naar Bart. HItbit PBN-C41 plotter/printer. Andrea naar H. Wallays, Postbus 11, B-9880 uur. Aalter , Belgie. Goldstar C-200 en cassetterec. Plus goe­ Bos, Koestraat Ic, 2871 CM Schoonho­ de software en veel tijdschriften en boe­ Vertaalprogr. van Commodore 64 naar ven. Philips Diskdrive VY-OOI0. Met MSX­ MSX. Tel. 02230-41358. ken. Alles f. 675,-; tel. 03402-38924 na MSX 64K computer te koop gevr. Indien Dos. Tel. 070-657745 na 16.00 uur. 17.00 uur. Nieuwe leden voor Tilburgse MSX-ge­ mogelijk ook een datarecorder. Tel. (Onbeveiligde) Tape-copier en MSX Philips MSX VG8020; gewonnen met lo­ bruikersclub in de omgeving. Tel. 013- 01652-7016. progr. Tel. 04936-4525. terij. Nw.pr. f. 800,- nu f. 600,-. Aan­ 634251. Een snellaad programma. Tel. 035- MSX Info vanaf nr. 1 tlm 4-MCM. Alle koopsdatum 9-1-86. Tel. 070-512281, Goeie MSX-programmer voor begin­ 40820. nrs. tot nr. 5, 2 jaarg. ook MSX softwa­ vragen naar Ingrid. nend software huis. BrandenburgsepI. re. Vraag lijst, 01880-40883. AACKOtext 2 (disk en cass) f. 95,-. 383, 6834 BK Arnhem. MSX-er zoekt MSX-ers in de omgeving Arnhem. Tel. 085-516285. AACKO Base 11 ruilen tegen AACKO AACKObase 2 (disk en cass) f. 95,-. AACKOtext 1 (cass) fAO,- en evt. port. Progr. om Databank Sony of disk te zet­ MSX-programma voor het berekenen Text II. Tel. 040-441356 tussen 18.00 en ten en tape/disk copier. Tel. 011·881680 21.00 uur, vragen naar Lauran. Mastervoice (cass) f. 20,- en evt. port. van Horoscoop. Penk, Clotildestraat 39, MZT-Viditel en Philips modem f. 250,-. (Belgie), vragen naar Frank. MSX printer. Bijv. Smith-Corona Fas­ 6132 GG Sittard. Inlichtingen tel. 010-232032. MSX-fans om samen een club op te rich­ tex 80. Tel. 01804-30100. Creative Graphics en Creative Greetings Teletron 1200 MSX Modem met viditel ten. Omg. Stadskanaal. J. Kordes, Gor­ Leden voor een MSX-computerclub van Sony. Tel. 01890-18052. en terminalcartridge versie 1,2. Eprom zenhof 10, 9502 TG Stadskanaal. Apeldoorn en omg. Tel. 055-666652. Iemand om samen goede ML pgm.'s mee is te verwisselen voor iedere nieuwere Vertaalprogramma van Commodore 64 te maken. Liefst in Lelystad, ik ben zelf Pascallistingsofsoftware. E. V.d. Wete versie. 2 mnd. oud. Tel. 010-232032. naar MSX. Tel. 080-220751. 16 jr. Hoi! Tel. 03200-42512. ring, Nachtegaalweg 29, Wapenveld. Apple.2e Comp. monitor, 2 drives, boe­ Schema's MSX zelfbouw-modems. Te­ MSX Joystick. (Liefst Arcade) Tegen HiSoft C & handleiding. Ruilen tegen ken, software, 20 floppy's, 128 KZ 80, vens kontakt met modemgebrukers. vergoeding. Tel. 05208-7294. HiSoft Derpac of Pascal & handleiding Joystick Paddies. Tel. 040-437038. Tel. 01804-26655. Tel. 01899-21696 na 19.00 uur. MSX software op adm. gebied. Geen Spectravideo 328 CPM MSX comp. mo­ Vertaalprogramma van CBM 65 naar spelletjes; voor spectravideo SV 738. VG8230 MSX-2 computer van Philips nitor-cass. rec. Div. prog. en boeken. MSX. Tel. 08383-26234. Tel. 013-420645. voor lage prijs. Tel. 05410-11180. Prijs f. 750,- Tel. 020-975366. Een Apple moet het wel doen. Tel. Ned. beschrijving AACKOsoft Game Philips Logo Rompack. Tel. 05410 T199/4A en handl. plus software/cartr. 02220-5213 Cs-middags). pack 1, MSX. Tel. 010-720123. 11226. en cass. o.a. Videochess, Munchman; Atari 1064 geheugenuitbreidingsmodule Programma Meteodecoder voor MSX. MSX printer. Prijs moet laag zijn. Tel 6000 Bfr. (nieuw) Tel. 03/8865189 na voor Atari 600 XL. Tel. 085-212855. Tel. 04902-41434 na 18.00 uur. 030-441098, vragen naar Bart. 18.00 uur. geen printer gebruiken. Ver­ We doen ons uiterste best om een foutloos blad der wilt Hans weten waarom te produceren. Toch is de inhoud van een tijd­ er fouten in de Iistings zitten. schrift ook maar mensenwerk en dat geldt ook voor de programma's die erin staan. Dus bestaat Beste Hans, natuurlijk wor­ er kans dat er fouten in slUipen. den onze Iistings niet met de hand uitgetypt. We gebrui­ Vandaar deze vaste rubriek, oeps, waarin we niet ken een zogenaamde mar­ alleen fouten rechtzetten, maar ook verbeterin­ grietwiel-printer die een type­ gen zullen publiceren van eerder verschenen pro­ machine kwaliteit afdruk op­ gramma's. leverd. We denken dat onze listings daardoor beter lees­ baar zijn, een matrix-printer met de F1 uitgeschakeld was, mei ij k een weddenschap hier­ geeft nu eenmaal wat minder met het kommando USR(O) over afgesloten, met als inzet fraaie letters. weer zou kunnen worden ge­ een taart. Als hij gelijk had, Wat de fouten in onze pro­ start. In de praktijk bleek dit en dat had hij, dan zou de gramma's betreft, we testen echter tot een foutmelding te taart voor hem zijn. En, zoals echt alles grondig door voor leiden. De juiste schrijfwijze deze opbelIer ons toever­ we het plaatsen. Maar dat er is natuurlijk: trouwde, 'taart is Jekker. ondanks uitgebreid kontrole­ A=USR(O) ren toch een foutje tussen de waarbij de variabele A (of mazen van het net door kan welke gewenste variabele­ Benelux glippen weet jij zelf toch ook 3D-DES naam dan ook) een zoge­ wel? Schatten duiken was per naamde Dummy-variabele is. In dit programma, dat alleen slot van rekening ook niet he­ Het programma 3D-DES, Er wordt niets mee gedaan. op de cassette MCM-C2 is uit­ lemaal foutloos toen je het in­ MSX Computer Magazine gebracht, trof de heer A. stuurde .... nummer 6, pagina 49 en ver­ Knoppert uit Putten een paar Maar goed, dan nu de korrek­ der, bevat een storende lay­ Philips slordigheidjes aan. ties op schatten duiken. Ten out fout op pagina 51. Zo is in regel 1780 natuurlijk eerste heeft de programma­ Hier zijn namelijk een aantal informatienummer Middelburg de hoofdstad van redakteur een drietal wijzi­ checksums verschoven ten In het testverhaal (MCM 6) Zeeland, terwijl in regel 5240 gingen over het hoofd gezien opzichte van de programma­ van de VG8230, de Philips Haarlem de hoofdstad van de bij het ombouwen van 5 naar regeIs. MSX2, stond abusievelijk provincie Noord-Holland 3 schatten. Dit zijn: Vanaf regel 1810 tot en met 040-701178 als informatie­ moet wezen. regel 2490 zijn alle checksums nummer vermeldt. Dit moet regel 1690, waar IF AS=5 ... vijf programmaregels naar zijn: veranderd moet worden in IF boven verschoven. Met ande­ Philips informatienummer lips85 AS=3 ... ; re woorden: 040-781178 regel 1710, hier moet FOR de checksum 27 achter regel Ons belasting-programma uit M=1 TO 5 gewijzigd in FOR 1810 slaat eigenlijk op regel nummer 5 maakt het de twee­ M=l TO 3 en 1860. Brieven verdieners niet makkelijker. regel 2450, waar abusievelijk Vanaf regel 2500 loopt het Het blijkt een foute toeslag te over 2500 punten gesproken een en ander wel weer in de In de brievenrubriek in het geven bij de tweede partner, wordt. Dit moeten er 1500 pas. vorige nummer stond als ant­ de aanvullende alleenstaande worden. De checksum van de regels woord op de brief 'ditjes en ouder toeslag. 1810-1850 zijn helemaal weg­ datjes' ondermeer dat er voor De oplossing is simpel, in re­ Dan blijkt er een vlagwaarde gevallen, deze moeten zijn: iedere regel Basic 4 extra by­ gel 390 moet u aan het einde ST niet goed gezet te worden tes geheugen zouden worden toevoegen: na de 'dood' routine. Hier­ 1810 177 184010 gebruikt, 2 voor het regel­ :D=" door kan de eerstvolgende 1820197 18500 nummer en 2 voor het adres Wij danken onze lezer de schat niet meer worden opge­ 183068 van de volgende regel. heer P. Solls, uit Budel voor doken. Voeg achter aan regel Dit klopt niet helemaal, er deze korrektie. 1900 toe: worden namelijk 5 bytes be­ : ST=O ICP3 zet. Aan het einde van een en ook dit euvel is verholpen. Basic-regel wordt een byte Schatten duiken Een ander foutje is dat er In de gebruiksaanwijzing van met de waarde 00 gebruikt als links-boven in het scherm een het Invoer Controle Pro­ einde-regel vlag. De hoofdprijswinnaar uit schat geplaatst wordt die daar gramma versie 3 bleek al een Overigens hopen we met deze nummer 5 blijkt nog wat klei­ niets te zoeken heeft. Oplos­ hele tijd een klein foutje te verbetering de lezer die ons ne foutjes te bevatten, waar sen door een regel tussen te steken. Er stond namelijk dat hierover belde een genoegen meerdere lezers ons over ge­ voegen: het programma, nadat het te doen. Deze meneer had na- schreven hebben. Onder 1115 GOTO 1130 meer de inzender zelf, Hans Behalve deze serie hebben we Kappert, die tegelijkertijd nog wat suggesties ontvan­ ook wat tips en vragen door­ gen, die we echter nog niet speelde, die tezijnertijd in de hebben kunnen uittesten. Na EHBO en de brievenrubriek deze verbeteringen speelde behandeld zullen worden. schatten duiken bij ons kor­ ~ Op twee opmerkingen na, rekt, mochten er nog meer -club want Hans verondersteld dat wijzigingen noodzakelijk BELGIË NEDERLAND we onze Iistings uittypen en blijken dan kunt u daar in (014) 545974 (010) 254275 vraagt zich af waarom we Oeps nummer 8 op rekenen.

_ 7 Ma » rt • os MICRO TECHNOLOGY's MSX DATABANK SERVICE Als u lid bent (of wordt) van PTT-Viditel dan kunt u met uw MSX en de modules van Micro Technology putten uit een gigantisch informatie-bestand variërend van reis-informatie tot de laatste aandelenkoersen. Van Telesoftware tot het laatste weerbericht. U kunt het zo gek niet verzinnen of één van de ruim 300.000 beeldpagina's in PTT-Vidi­ tel bevatten wel juist die gegevens die u zaekt. Micro Technology exploiteerd een uitgebreid beelden-bestand in Viditel. Zo'n dikke duizend pagina's zijn 'geheel gewijd aan MSX. Er is een uitgebreid PRIKBORD waar u ook zelf uw vragen aan kunt "hangen". Mede MSX-gebrui­ kers geven dan antwoord op uw vragen. Er is een NIEUWSRUBRIEK waarin u de allerlaatste nieuwtjes op het ge­ bied van MSX aantreft. Hoogst aktueel! Informatie van alle MSX-Computerbladen. Alle listings van de MSX-Compu­ terbladen MSX-Computer Magazine, MSX-INFO, RAM, MSX-Moaziek, de MSX-Gids enz. zijn via de Telesoftware la­ der van MT-VIDITEL of MT-TELCOM zo in uw computer te laden!

Het Viditel bestand van Micro Technology is inmiddels zo populair, dat­ LIJST VAN PROGRAMMA's Micro Technology hoewel pas in augustus 1985 begonnen - we in november '85 in de Naam: Label: Nr.: TOP20 van Informatie Leveranciers op de He plaats binnenkwamenl MT-BAUD MTBAUD 100 Zelfs in december '85 verdrongen we de ANWB van de 10e plaats en MT-KERST MTKERST 101 kwamen zo als nr, 10 op de ranglijst te staan. MT-REVERSE MTREVS 102 Het bestand van MT is dan ook zeer aktueel. Op dagelijkse basis wor­ MT-DIR MTDIR 103 den nieuwe programma's, nieuwe informatie, hints en tips, de nieuws­ MT-ROTOR MTRTOR 104 rubriek etc. bijgewerkt. MT-TERMINAL MTTERM 105 MT-DEMO MTDEMO 107 En niet alleen Micro Technology levert software via Viditel; ook PHI­ Teken TEKEN 200 LlPS, MICROTEL-600, Videotexbureau Amsterdam en binnenkort nog Tape 23 (1) TAPE 23-1 201 veel meer organisaties hebben software voor u in Viditel-beelden klaar­ Tape 23 (2) TAPE 23-2 202 staan. Programma's die veelal gratis zijn of - door de unieke wijze van Bronski Beat BRONSKI 300 distributie - zo laag geprijsd dat u uw investering in MT-VIDITEL of MT­ Lockln'man LOCKIN 301 TELCOM alleen daar al mee in de kortste keren terugverdient heeftl ICP/3 ICP/3 302 Tape directory TAPDIR 303 Fllecopy Micro Technology's eigen databank MT-TEL: 078-156100 FILECOPY 304 Appel APPEL 305 Als u geen lidmaatschap van Viditel wilt aangaan, dan kunt lJ ook - ge­ ELBSP-DIR ELBSP-DIR 400 heel gratis - Micro Technology's databank MT-TEL bellen. Het telefoon­ MSX-Kaartenbak KAART BAK 401 nummer 078-156100 geeft via voorlopig 5 telefoonlijnen toegang tot de Coureur COUREUR 402 razendsnelle Videotex databank MT-TEL. Dit is een systeem dat door Energie ENERGIE 403 Micro Technology werd ontworpen om voornamelijk zakelijke toepas­ ELBSP-MAIL MAILING 404 singen te realiseren. MT-TEL is als demonstratiesysteem 24 uur per Ski SKI 405 dag, 365 dagen per jaar "in de lucht" Kikker KIKKER 406 Alle - gratis - programma's uit PTT-VIDITEL treft u er ook In aan en te­ Cassette-hoes CAS-HOES 407 vens alle informatierubrieken uit het MT-bestand zoals "HINTS 11 TIPS", Testbeeld TBEELD 408 "MSX-PRIKBORD", MSX-NIEUWSRUBRIEK", enz. enz. Superzap SUPERZAP 411 DEMO-520 DEM0520 412 TELESOFTWARE Spnte Editor SP-EDITOR 413 Het inladen van telesoftware gaat met MT-VIDITEL of MT-TELCOM ge­ ELBSP-Volume VOLUME 414 heel automatisch. Als u zelfs de "LABELNAAM" van het programma weet Staafdiagram STAAFDIA 415 dat u wilt inladen, dan "zoekt" MT-VIDITEL of MT-TELCOM geheel auto­ Destilatle DESTILAAT 416 matisch zijn weg door het Viditel- of MT-TEL databank bestand om daar­ Kasteel KASTEEL 417 na het gezochte programma automatisch in te laden. Als er een program­ ma geladen gaat worden dat bijvoorbeeld alleen voor diskette geschikt IS, Lijst van programma's PHILlPS: Lijst van programma's A3-INFO dan wordt u dit tevoren medegedeeld. Na het inladen krijgt u de keuze om Naam: Naam: naar cassette of diskette weg te schriJven I Als een programma niet gratis MUZiek-demonstratie Mini-Buik is, dan wordt het bedrag afgerekend via uw PTT- Viditel abonnement afre­ VW0030 pnnterdefllo Text-Wlndow kening. De prijs van de programma's is zodanig laag (het duurste pro­ Zomble's Rekenkundige tafels gramma dat we kennen IS altijd nog onder de I. 20,-) De meeste pro­ Keyboard Memory Muslc Board gramma's zijn echter gratis of slechts e[lkele guldens I Las Vegas a gogo " ExplOSie TELESOFTWARE PROGRAMMA 's Omdat de Inlcr,natle voor deze àdvertentle geruime tijd voor het verschijnen van De lijst van telesoftware programma's groeit Inmiddels "met de dag dit blad aangeleverd wordt zal het aantal beschikbare Telesoftware programma's Als u zelf goede programma's heeft die u via telesoftware Wilt dlstribue Inm,ddels sterk Uitgebreid zIJn Raadpleeg de bestanden van de diverse Informa· ren, stuur het programma dan met een korte Uitleg naar ons toe Indler tie-leveranCiers en raadpleeg MT·TEL' u geld vraagt voor het programma dan wordt de afrekening op 50/50 ba sis gedaan. De helft voor u, de andere helft voor de kosten van het data­ bank systeem. De PTT kriJ9t 5% voor het "innen" van de omzet Als uw programma gratis is, dan zijn alle databank kosten voor rekening van MT-TEL(databank volgens078-156100 Viditel-norm) Micro Technology. Zij stelt dan de pagina's waarop uw programma wordt geplaatst gratis ter beschikking. MINIHOST , Uw eigen VIDITEL Systeem voor één telefoonlijn. In samenwerking met de module MT-TELCOM werkt het programma "MINIHOST" van Micro Technology. Het programma MINI­ HOST is een volledig stand-alone Viditel (Videotex) systeem met unieke mogelijkheden. Net zoals in Viditel kunt u zelf Informa­ tie-leveranciers aanstellen die - met speciale "inlog" nummers - op het systeem kunnen inbellen en kunnen editen. Het maxi­ mum aantal pagina's is plm. 250 stuks. Unieke kiesmethoden zijn aanwezig en zelfs het gebruik van BGG's is mogelijk. MINIHOST is een programma dat wordt geleverd op diskette en maakt gebruik van de auto-answer mogelijkheden van MT -TELCOM. Bij het inloggen wordt ook de tijd aangegeven dat u het laatst raadpleegde etc. Vraag meer informatie over dit unieke software-pakket, dat van uw MSX met diskdrive een heus privé Viditel-systeem maakt! VIDITEL +TELECOMMUNICATIE +GRATIS TELESOFTWARE VOOR MSX Micro Technology's nieuwste programma-modules geven u toegang tot de wereld van telecommunicatie en ook een gratis abonnement op MT-TEL, de databank van Micro Technology die gebruiksgelijk is aan Viditel. MT-VIDITEL MSX-Telecommunicatie Een krachtige RS232 Interface (seriële poort) met ingebouwde VIDITEL MT-VIDITEL software en ongelooflijk krachtige commando's. De module is uitgerust met een verbindingskabel en connector die direkt op het normale PTT Viditelmodem past, of door middel van de juiste kabel op ieder ander Modem. De ingebouwde software (16K ROM) is zo uitgebreid dat uw MSX Com­ puter verandert in een intelligent VIDITEL werkstation .

Een greep uit de vele mogelijkheden: • Full color Viditel beelden. • Telesoftware-Ioader ingebouwd . • 34 pa­ gina's geheugen-opslag (uitbreidbaar). • Automatisch weergeven van pagina's uit geheugen volgens door uzelf te bepalen tijd~n en volgorde . • Editor voor het zelf aanmaken van Viditelbeelden (gelijk aan Tele­ tekstbeelden) die u zonder tussenkomst van PTT Viditel op uw beeld­ scherm kunt laten "roteren". Ideaal voor "Iichtkrant" of "mededelingen­ bord" . • Opslag van pagina's op cassette of diskette. • Afdrukken van pagina's op printer (MSX, EPSON, ASCII). • Programmeerbare functie­ toetsen (voor bijv. inlog-nummers of bepaalde pagina-cijfers). • Alle commando's zijn automatisch bestuurbaar door een zelf t<:i maken , tekstfiIe (batch-processing). • Verzenden van zelf gemaakte Viditel- 2 99 beelden (bijvoorbeeld naar de MT-TEL databank of naar al dere gebrui- incl. BTW , - kers van MT-VIDITEL) • Mogelijkheid van "Overlay-files", (dit zijn pro- (Insteekmodule, verbindingskabel met 9- polige gramma's die de eigenschappen van uw MT-VIDITEL programma kun- D-connector, ingebouwde RS232- Interface en nen wijzigen of er mogelijkheden aan toe kunnen voegen). 16Kbyte ROM- Software) In de MT-TEL Databank en in PTT Viditel treft u verscl'lillende (meestal gratis) "Overlay" programma's aan die MT-Vidltel nog meer mogelijkhe­ den geven. Deze programma'szijn met de ingebouwde Telesoftware lader via uw telefoon direkt in uw MSX-Computer te laden. MT-TELCOM 4 Modems in één Een kompleet, wereldstandaard modem geheel via software bestuur­ baar waarin opgenomen het complete MT-VIDITEL programma zoals boven omschreven, maar dan verder uitgebreid met nog eens 16Kbyte MT-TELCOM aan telecommunicatie software. Totaal dus 32Kbyte ROM-Software! MT-Telcom biedt de volgende unieke mogelijkheden: • Multi-standaard modem met diverse snelheden • 300/300 baud full duplex originate • 300/300 baud full duplex answer • 1200/75 baud full duplex (Viditel-standaard) • 1200/75 baud full duplex (Idem , met equali­ zer) • 75/1200 baud full duplex (reverse Viditel) • 600/75 baud full du­ plex • 75/600 baud full duplex • 1200 baud half duplex (aparte 1/0 routi­ nes nodig). Alla mogelijkheden van MT-VIDITEL . • Automatisch kiezen van telefoonnummers met kiestoonherkenning volgens PTT normen • Automatisch beantwoorden van binnenkomende "telefoongesprekken (mogelijk met bijvoorbeeld het "overlay" programma "Minlhost"). • Commandostructuur die door middel van een eenvoudige tekstfile alle instructies voor MT-TELCOM automatisch kan laten verlopen . Voor­ beeld: u maakt gemakkelijk een programma (gewoon door letterlijk de toetsenbord-commando's in een tekstfile te tijpen die de naam "VIDI­ TEL.BAT" krijgt), dat MT-TELCOM geheel automatisch Viditel laat op· bellen, uw toegangsnummer', uw. codenummer en prrvécode geeft. dan de door uzelf opgegeven pagina's opzoekt. ze In het geheugen plaatst, de telefoonverbinding verbreekt. daarna de geheugen-Inhoud op diS­ kette wegschrijft en als laatste bijvoorbeeld de aldus "opgehaalde" beel­ den automatisch in een "rotor" achter elkaar op het beeldscherm weer­ geeft volgens de door u bepaalde tijd. • Compleet VT52 Termrnal emu­ latre programma ingebouwd waarmee u met iedere willekeurige compu­ ter of databank, waar ook ter wereld, kunt communiceren. Bijvoorbeeld het HCC FIDO-NET, zie hiervoor de telefoonnummers in de MT-TEL Da­ tabank (Viditel-protocol). • 80 koloms schermbreedte biJ gebruik van MSX2. • 40 of 39 koloms bij gebruik van MSX1 . • scroll-mode of page­ PrrJs rncl. btw '699 - mode inschakelbaar. • afdrukken van communicatie-sessies. (Insteekbare Modem-module, dire~t aansluit' Alle communicatie-instellingen voor ~odem, RS232-lnterface en baar aan het telefoonnet d.m.V. aansluitsnoer scherm zijn via menu's gemakkelijk instelbaar. Bij keuze voor Vidi­ en telefoonstekker, inklusief 32Kbyte inge­ tel- communicatie worden alle instellingen automatisch verricht. bouwde ROM-Software) REFERENTIES? Omdat MT-TELCOM eerst in grote communicatieproJekten werd toegepast is de module nu pas voor de consument beschikbaar. Reeds meer dan 2000 modules zijn al in gebruik bij PHILlPS (Telecommunicatie Industrie). UNIGRO (Levensmiddelen groothandel), NIPO (Instituut voor opinie-onderzoek), POSTBANK (de module heet dan MT-GIROTEL) en In een aantal andere projekten waar Micro Technology 's expertise in communicatie werd ingeschakeld.

Geproduceerd door Micro Technology b.V. te Papendrecht, telex 62425, postbus 95,3350 AB PAPENDRECHT Distributie voor de handel via de bekende Philips groothandelskanalen