Szczytno NIP 5252393651 REGON 140947159
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Projekt dofinansowany ze środków Mechanizmu Finansowego EOG 2009-2014 Przewodnik po ścieżkach bioróżnorodności ekologicznej i ekosystemów w powiecie szczycieńskim projekt „Poznać i pokochać to, co w trawie piszczy” FUNDACJA NA RZECZ INTEGRACJI ZAWODOWEJ, SPOŁECZNEJ ORAZ ROZWOJU PRZEDSIĘBIORCZOŚCI VIA Berlinga 10 lok. 26, 15-814 Białystok, Oddział: ul. Długa 44/50 lok. 205; 00-241 Warszawa tel/fax: 635-55-95; www.via.org.pl NIP 5252331354 REGON 140124110 Fundacja na rzecz poprawy jakości życia „OD-NOWA” ul. Polska 8A 12-100 Szczytno NIP 5252393651 REGON 140947159 Dla turysty, przyrodnika i każdego kto szuka kontaktu z przyrodą okolice Szczytna są bardzo atrakcyjne. Na przyrodnicze bogactwo tej części Mazur składają się między innymi niezwykle urozmaicony krajobraz, duża lesistość, bogactwo wód i terenów podmokłych. Najbliższe okolice Szczytna położone są w obrębie trzech mezoregionów geograficznych: Pojezierza Mrągowskiego, Równiny Mazurskiej i Pojezierza Olsztyńskiego. Decyduje to o dużym zróżnicowaniu krajobrazowym. Obok typowego krajobrazu pojeziernego, ze wzgórzami morenowymi przecinanymi rynnami jezior i licznymi oczkami polodowcowymi, występują też równiny zajęte przez rozległe łąki i obszary piaszczystych sandrów porośniętych borami sosnowymi. Powiat Szczytno słynie z rozległych lasów, a w jego granicach znajdują się fragmenty dwóch największych kompleksów leśnych regionu - Puszczy Piskiej i Puszczy Napiwodzko-Ramuckiej. Na obszarze powiatu tereny chronione stanowią około 70 % powierzchni. Tworzą je rezerwaty przyrody Galwica, Kulka, Sasek, Małga oraz w części północno - zachodniej Mazurski Park Krajobrazowy wraz z ich otulinami. Wielka różnorodność biotopów sprawia, że świat roślin okolic Szczytna jest jeszcze bardzo bogaty. Zachowało się tu wiele gatunków rzadkich i ginących. Osobliwością jest chamedafne północna występująca w rezerwacie Sołtysek k. Gromu. Ta rzadka roślina na Mazurach rośnie tylko w dwóch miejscach, a w całej Polsce znanych jest zaledwie 9 stanowisk. Chamedafne północna - Zimozielona krzewinka o wzniesionych pędach długości do 100 cm. Roślina wieloletnia, chamefit. Kwitnie od kwietnia do czerwca. Przez nasiona rozmnaża się jednak rzadko, głównie rozmnaża się wegetatywnie. Ulistnienie skrętoległe, liście eliptyczne lub podługowate, ostro zakończone, drobno ząbkowane, podobne do liści wierzby kruchej. Mają szerokość 5–15 mm, na spodniej stronie pokryte są brązowymi łuskami. Są skórzaste i zimozielone. Kwiaty wyrastają pojedynczo na krótkich szypułkach w kątach liści, zebrane w jednostronne, zwieszające się z gałązek grona. Kwiaty obupłciowe, 5-krotne, o niezrośniętych działkach kielicha. Korona zrosłopłatkowa, beczułkowatego kształtu, biała, o długości 4–7 mm. Pylniki 10 pręcików otwierają się szczeliną na dzióbku. Słupek pojedynczy, górny. Owoc to pękająca 5 klapami torebka. Inne rzadkie i ginące rośliny tych stron to między innymi: Brzoza niska -tworzy niskie, rozgałęzione krzewy dorastające maksymalnie do 2 m wysokości o brodawkowatych pędach i drobnych eliptycznych liściach długości około 3 cm. Korowina gałęzi jest czarnobrązowa. Kwiatostany kotkowate męskie i żeńskie osobno, ale wyrastające na tej samej roślinie. Występuje w północnych obszarach Europy i Azji, także w Polsce osiągając tu swoją południową granicę zasięgu, jest jednak bardzo rzadko spotykana i rośnie głównie w północnej części kraju, na torfowiskach, gdzie zachowała się jako relikt polodowcowy i podlega całkowitej ochronie. Sasanka otwarta, Bylina o 5–12 liściach odziomkowych skupionych w przyziemnej rozecie. Ogonki tych liści są długie (8–12 cm), u nasady pochwowato rozszerzone. Blaszki w zarysie okrągławe, Dłoniasto trójsieczne, o odcinkach 2–3- dzielnych i łatkach równowąskolancetowatych. Liście Łodygowe w liczbie 3, siedzące, u podstawy szypuły kwiatowej; ich blaszki silnie podzielone na liczne równowąskie odcinki. łodyga Wraz z liśćmi Łodygowymi oraz zewnętrzna strona działek okwiatu gęsto srebrzyście owłosiona. Kwiaty duże (3–6 cm średnicy), początkowo dzwonkowate, później szeroko otwarte. Okwiat pojedynczy, złożony z 6 fioletowych działek, znacznie dłuższych niż pręciki i słupki. Owoce – liczne jednonasienne niełupki zaopatrzone w aparat lotny powstający z silnie wydłużonej i owłosionej szyjki słupka. Kosaciec syberyjski (Iris sibirica) to roślina cebulowa i kłączowa, należąca do rodziny kosaćcowatych. Osiąga 30-80 cm wysokości. Liście cienkie, trawiaste, szerokości 0,6-1,2 cm, lekko niebieskawe z licznymi wyraźnymi nerwami. Tworzą zwartą kępę. Cienkie, proste łodygi mogą rozgałęziać się na szczycie. Na końcach pędów znajdują się fioletowe, niebieskie lub białe kwiaty z żółtymi akcentami na płatkach. Grążel drobny Roślina bardzo podobna do grążela żółtego, zwłaszcza zmarniałego, znacznie jednak rzadsza. Liście podwodne są delikatne, okrągławe, o zatokowatym brzegu (heterofilia). Kwiaty obupłciowe, o średnicy 2–3 cm, z licznymi płatkami korony i 5 żółtozielonymi działkami kielicha (3–5 razy dłuższymi od płatków). Płatków 11 małych, łopatkowatych. Słupek składa się z 8– 12 zrośniętych owocolistków, a jego znamię jest tarczowate, płaskie, z 8–12 promieniami dochodzącymi do ząbkowanego brzegu. Arnika górska jest aromatycznym, wieloletnim ziołem o pełzających kłączach. Kwiaty są koloru złoto-żółtego o wyglądzie przypominającym stokrotki. Arnika górska kwitnie od połowy lata do wczesnej jesieni. Zioło to preferuje centralne i północne obszary półkuli północnej. Rośnie w piaszczystych, kwaśnych glebach, bogatych w humus. Lubi słoneczne miejsca. Zimoziół północny, Korzeń główny jaki tworzy się w czasie kiełkowania nasion ma krótki żywot. W momencie pojawienia się wyrosłych z węzłów pędu korzeni przybyszowych jego funkcje obumierają. Jego funkcje odtąd pełnią już korzenie przybyszowe, które mimo, że dość cienkie sięgają około 20 cm w głąb ziemi. Na powierzchni ziemi mamy cienkie, ulistnione, płożące się po ziemi pędy. Z tych pędów wyrastają w górę dwa rodzaje łodyżek. Jedna to około 6 centymetrowa i ulistniona łodyżka asymilacyjna oraz około 15 centymetrowa łodyżka kwiatostanowa. Liście najczęściej jajowatego kształtu są zimozielone. Z reguły są one gładkie mimo że pędy i ogonki liściowe mają gruczołowate włoski. Na łodyżce kwiatowej znajdują się przeważnie dwa kwiatki zawieszone jakby na dwóch ramionach litery V. Korona kwiatu przypomina szeroki dzwonek i jest długa na około 1 centymetr. Wewnątrz znajdują się 4 pręciki z których 2 są znacznie krótsze. Aby roślina nie zapylała się własnym pyłkiem znamię słupka jest umieszczone na dużo dłuższej niż pylniki szyjce. I mimo, że kwiaty są oblatywane przez wiele owadów do zapylenia dochodzi rzadko. W efekcie zimoziół rzadko rozmnaża się generatywnie, czyli przez nasiona. Jak już się uda powstaje jednokomorowy, żółtawy owoc o średnicy około 3 mm. Nasiono jest mniejsze bo około 1,5 mm. Cechą owocu jest jego owłosienie. Ponieważ włoski są gruczołowate to są one lepkie. Ułatwia to roślinie przenoszenie się na nowe miejsce ”jadąc” na sierści zwierząt. Pomniki przyrody i nie tylko LIPOWIEC Spośród nich najbardziej znana jest grupa pomnikowych jałowców rosnących koło Lipowca. Ich sława sięga daleko poza granice Warmii i Mazur, a nawet Polski. Spośród większej liczby rosnących tam jałowców, aż 25 tworzy grupę zabytkowych okazów, z najstarszym i największym przedstawicielem tego gatunku w Polsce. Niestety, obumarł on w 1990 roku, w wieku 225 lat, mając 13,7 m wysokości i 205 cm obwodu pnia. Drzewo ścięto i położono przy drodze, jako ławę dla turystów, jednak z czasem zostało rozkradzione, jako poszukiwany materiał do wędzenia wyrobów mięsnych. Pozostało z niego jedynie nieco spróchniałych resztek. Nadal podziwiać można pozostałe jałowce w alei leżącej na Szlaku Mazursko-Kurpiowskim. Rezerwat Jałowców jest chronionym prawem pomnikiem przyrody (zarejestrowanym w 1969). Przez aleję biegnie ścieżka dydaktyczna przygotowana przez uczniów z Zespołu Szkół w Lipowcu w ramach projektu "Rezerwat Jałowców wizytówką mojej miejscowości". GIZEWO Mniej znanym, ale za to równie okazałym pomnikiem przyrody jest ogromny świerk rosnący na terenie leśnictwa Gizewo blisko granicy ze Szczytnem. Obwód pnia liczy ok. 4 m a wysokość wynosi 48 m. Niestety w wyniku dwukrotnego uderzenia pioruna świerk ten obumarł, ale nadal można go podziwiać. Górujące nad otaczającym je lasem drzewo widoczne jest z samego Szczytna. SZCZYTNO I OKOLICE Przed budynkiem Urzędu Miasta i Gminy przy ul. Wolności 42 możemy znaleźć żywotnik olbrzymi jeden z 8 pomników przyrody ożywionej Gminy Szczytna. Żywotnik mierzy 286 cm w obwodzie, wysokość drzewa 22 metry, na pniu brak tabliczki. W peryferyjnej części Szczytnej – w Starych Bobrownikach rośnie pomnikowy egzemplarz cisa pospolitego. Okaz rośnie na skraju lasu, za posesją nr 11 i jest dość trudny do odnalezienia. Cis mierzy 260 cm w obwodzie i jest wysoki na 9 metrów. Potężna lipa drobnolistna o statusie pomnika przyrody rośnie w Wolanach, przy skrzyżowaniu wiejskich dróg niedaleko Szalejowa Górnego. Obwód pomnikowej lipy wynosi aż 632 cm, wysokość drzewa 23,5 metra. W tej samej miejscowości znajduje się park przylegający do nieistniejącego już pałacu. Rośnie w nim wiele drzew o wymiarach pomnikowych, m.in. piękny buk w odmianie czerwonolistnej. Pomnikiem przyrody jest dąb szypułkowy o obwodzie 480 cm, rosnący w kępie drzew ok. 300 m na północ od parku. Dwie pomnikowe topole białe – „Maria” i „Józef” – rosną przy domu nr 6 we wsi Studzienna. Obwód „Marii” wynosi 301 cm, „Józefa” 320 cm, wysokość obydwu ok. 20 metrów. Dwie pomnikowe lipy drobnolistne rosną w południowej części wsi Łężyce.