Een Onderzoek Naar De Haalbaarheid Van Een Festival Voor Moderne Muziek in Cultuurstad Den Haag
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Een onderzoek naar de haalbaarheid van een festival voor moderne muziek in cultuurstad Den Haag Rapport Gemeente Den Haag BMC Mei 2019 Tamara Bakker MA Johan Boonekamp Dick te Winkel Projectnummer: PO007320 Classificatie: Openbaar Status: Definitief BMC Advies B.V. Spacelab 4 T +31 (0)33 496 52 00 KVK 32078667 P.O. box 490 3824 MR Amersfoort www.bmc.nl IBAN NL91ABNA0504035754 3800 AL Amersfoort BTW NL80.86.63.598 B.01 Inhoud Hoofdstuk 1 Aanleiding 3 Hoofdstuk 2 Vraagstelling 4 Hoofdstuk 3 Verantwoorde werkwijze 5 Hoofdstuk 4 Samenvatting 6 Hoofdstuk 5 Het begrip ‘moderne muziek’ 10 Hoofdstuk 6 Gemeentelijke beleidskaders 14 Hoofdstuk 7 Omgevingsanalyse 16 7.1 Algemene trends en ontwikkelingen 16 7.2 De culturele infrastructuur van Den Haag 17 7.3 Benchmark bestaande festivals 'moderne muziek' 17 7.4 Potentieel Haags publiek 20 Hoofdstuk 8 Consultatie veld 25 Hoofdstuk 9 Scenario's 28 Hoofdstuk 10 Conclusies een aanbevelingen 32 Bijlagen A t/m E 34 Dit document is opgesteld door BMC en de (auteurs)rechten met betrekking tot de inhoud en het format van dit document berusten bij BMC. Dit document is uitsluitend bedoeld voor gebruik door de opdrachtgever en mag niet worden gepubliceerd of aan anderen ter beschikking worden gesteld zonder uitdrukkelijke voorafgaande toestemming van BMC. 2/38 Een onderzoek naar de haalbaarheid van een festival voor moderne muziek in cultuurstad Den Haag Hoofdstuk 1 Aanleiding In het coalitieakkoord 2018-2022 ‘Stad van Kansen en Ambities’ van de gemeente Den Haag is opgenomen dat de gemeente onderzoek gaat doen naar de haalbaarheid van een (nieuw) festival voor ‘moderne muziek’. De gemeente heeft medio januari 2019 aan BMC Advies gevraagd dit onderzoek uit te voeren. De onderstaande rapportage is het resultaat van dit onderzoek. 3/38 Een onderzoek naar de haalbaarheid van een festival voor moderne muziek in cultuurstad Den Haag Hoofdstuk 2 Vraagstelling Gemeente Den Haag heeft BMC gevraagd de haalbaarheid te onderzoeken van een (nieuw) festival voor ‘moderne muziek’ dat in Den Haag zou moeten plaatsvinden. Dit leidt tot de volgende (deel)vragen: a. Welke mogelijkheden zien de diverse spelers en stakeholders in Den Haag voor een dergelijk festival? b. Is er voldoende behoefte aan en draagkracht voor een festival voor moderne muziek in Den Haag (en Nederland)? c. Welke doelgroepen kunnen met een dergelijk festival worden bereikt dan wel worden aangesproken? d. Op welke manier kan een festival voor ‘moderne muziek’ aanvullend en/of overstijgend zijn ten opzichte van het bestaande festivalaanbod? e. Wat zou de inhoud en de vorm van een festival voor ‘moderne muziek’ moeten zijn en wat is er nodig om een dergelijk festival te organiseren? f. Hoe verhoudt een mogelijk festival voor ‘moderne muziek’ zich tot vergelijkbare festivals in binnen- en buitenland (benchmark op programma, publieksbereik, omvang budget en financieringsmodel)? g. Welke onderscheidende doelgroepen zijn er en wat is de culturele en economische waarde van een dergelijk festival voor Den Haag? Het is de bedoeling dat de resultaten van het onderzoek aansluiten bij de planning inzake het tot stand komen van een nieuw meerjarig beleidsplan ‘Kunst en Cultuur’ 2021-2024. 4/38 Een onderzoek naar de haalbaarheid van een festival voor moderne muziek in cultuurstad Den Haag Hoofdstuk 3 Verantwoorde werkwijze Omdat het begrip ‘moderne muziek’ erg breed is en op diverse manieren wordt geïnterpreteerd, geven we in dit rapport allereerst een beschrijving van het ‘begrippenkader’. In een volgend hoofdstuk gaan we kort in op de gemeentelijke beleidskaders die (mede) richtinggevend zijn voor de ontwikkeling van een nieuw festival op het gebied van ‘moderne muziek’. Daarna volgt een ‘omgevingsanalyse’, waarin onder meer is opgenomen een benchmark van vergelijkbare festivals en/of initiatieven, zowel nationaal als internationaal, en een beschouwing van het potentiële publiek dat in Den Haag aanwezig is voor een dergelijk nieuw festival. Daarna toetsen we op basis van de ‘omgevingsanalyse’ en de inhoud van de gesprekken die wij hebben gevoerd met diverse stakeholders, belanghebbenden en deskundigen de haalbaarheid van een nieuw festival voor ‘moderne muziek’. Wij ronden de rapportage af met een aantal conclusies en aanbevelingen. 5/38 Een onderzoek naar de haalbaarheid van een festival voor moderne muziek in cultuurstad Den Haag Hoofdstuk 4 Samenvatting Het begrip ‘moderne muziek’ is breed en wordt vaak op verschillende manieren geïnterpreteerd. In het onderzoek dat wij hebben uitgevoerd vatten wij ‘moderne muziek’ op als muziek die na 1975 is ontstaan, parallel aan de veelgebruikte term ‘eigentijdse klassieke muziek’. Deze muziek heeft vaak overlap met andere eigentijdse kunstmuziek. Inspiratie nationaal en internationaal Wereldwijd hebben wij meer dan 20 festivals bekeken die zich afficheren met ‘moderne muziek’. Grofweg is een vierdelige indeling te maken: 1. festivals met een klassieke/traditionele inslag en festivals die zich richting elektronische muziek of andere populairdere muziekgenres begeven; 2. festivals die louter een ‘muziekfestival’ willen zijn en festivals die ‘bruggen’ willen slaan naar andere kunstdisciplines (dans, beeldende kunst, audiovisueel et cetera); 3. festivals die zich vooral richten op muziek van ‘eigen grond’ en festivals met een meer internationale programmering; 4. festivals die de focus hebben op presentatie en festivals die zich met name richten op talentontwikkeling. Vrijwel alle festivals die zich richten op ‘moderne muziek’ maken gebruik van verschillende locaties in de stad en/of de directe omgeving. Ze hebben een nomadisch karakter. Al naar gelang het programma wordt er een geschikte locatie gekozen. Dit kunnen concertzalen of theaters zijn, maar vaak genoeg ook bars, musea, scholen, kerken, sporthallen, bibliotheken et cetera. In veel gevallen is er één festivalhart te onderscheiden waar het meeste van het programma plaatsvindt. Ook wordt er veel (gratis) geprogrammeerd in de buitenruimte, met als doel het bereiken van een breder publiek. De lengte van de festivals verschilt sterk. Sommige duren een (lang) weekend, andere een week, weer andere een maand of zelfs enkele maanden. Bij een aantal festivals zien we ook terugkomen dat zij niet enkel op één vast moment in het jaar een programma bieden, maar dat er doorlopend activiteiten zijn (vaak verbonden met talentontwikkeling). Het aantal bezoeken aan de festivals verschilt eveneens, mede afhankelijk van de lengte van het desbetreffende festival. De gemiddelde bezoeker van dit type festival is hoog opgeleid, is wat ouder en heeft een hoger inkomen. 6/38 Een onderzoek naar de haalbaarheid van een festival voor moderne muziek in cultuurstad Den Haag Deze mensen zijn frequente afnemer van kunst en cultuur en hebben voldoende cultureel kapitaal opgebouwd om hedendaagse muziek te kunnen waarderen. Voor de ‘multidisciplinaire festivals’ geldt dat zij inzetten op de culturele omnivoor, die met gemak verschillende genres en kunstvormen met elkaar verbindt. Een nieuwe doelgroep waarop veel festivals zich focussen zijn jongeren, overigens met wisselend succes. Voor festivals met een overwegend ‘klassieke insteek’ is het binden van jonge doelgroepen weinig kansrijk. Maar festivals die een verbinding leggen met ‘elektronische muziek’ en/of andere kunstdisciplines lukt het beter om jongeren aan zich te binden. Programmeren voor jongere doelgroepen vraagt ook om een andere aanpak wat betreft presentatie en sfeer. Trends in het festivalsegment Festivals zijn uitermate populair bij het culturele en uitgaanspubliek. De festivalmarkt is in de afgelopen twintig jaar onstuimig gegroeid. Toch was er in 2017 voor het eerst sprake van een zekere verzadiging in de festivalmarkt. Tot dan steeg het aantal festivalbezoekers steeds, maar in 2017 nam dit aantal voor het eerst licht af. In 2016 trokken alle festivals samen nog 26.700.000 bezoeken, in 2017 was dat 26.600.000. Dit valt met name te wijten aan tegenvallend bezoek aan gratis toegankelijke evenementen. Bezoekers lijken zich daarnaast steeds meer te verspreiden door het gehele land. In diezelfde lijn past ook de daling van de bezoekers- aantallen in grote steden als Amsterdam, Rotterdam én Den Haag. Een ontwikkeling die naar aanleiding van de ‘trendbreuk’ in 2017 landelijk kan worden waargenomen is dat er steeds meer ‘niche’-festivals ontstaan. Door de toegenomen concurrentie wordt de druk voor organisatoren om onderscheidend te programmeren opgevoerd. Een sterke profilering helpt bij het aantrekken van een specifiek publiek. De ontwikkeling van een (nieuw) festival voor ‘moderne muziek’ past hier goed bij. Potentieel publieksbereik Een keuze om voor een ‘niche’ te gaan sluit ook aan op het gemeentelijk cultuurbeleid waarin gesteld wordt dat niet al het aanbod er hoeft te zijn voor iedereen, ofwel: ‘Zoals de Adviescommissie ook aangeeft, dient de overheid zorg te dragen voor een cultuuraanbod dat voor iedereen bereikbaar is en dient zij zich tegelijkertijd te realiseren dat niet iedereen alles zal waarderen. In het Beleidskader staan inhoud en kwaliteit voorop. Ze zijn het vertrekpunt voor een breed in te zetten cultuurbeleid dat ook de niches voor een gespecialiseerd publiek moet bereiken.’ 7/38 Een onderzoek naar de haalbaarheid van een festival voor moderne muziek in cultuurstad Den Haag Het is niet aannemelijk dat een (nieuw) festival voor ‘moderne muziek’ draagvlak zal vinden onder alle inwoners van Den Haag. Festivalbezoekers vanaf 35 jaar gaan vaker naar kleinschalige, eendaagse festivals en willen liever (nog) onbekende