Rocznik 2020
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
ISSN 1898-1127 GDAŃSKI ROCZNIK EWANGELICKI vol. XIV Gdańsk 2020 Parafia Ewangelicko-Augsburska w Gdańsku z siedzibą w Sopocie 1 RADA NAUKOWA Heinrich Assel – Uniwersytet w Greifswaldzie, RFN; Piotr Birecki – UMK; Jerzy Domasłowski – UAM; bp Marcin Hintz – ChAT; Jan Iluk – UG; Jarosław Kłaczkow – UMK; Paweł A. Leszczyński – Akademia im. Jakuba z Paradyża; Bogumił B.J. Linde – UG; Janusz Małłek – UMK; Piotr J. Małysz – Beeson Divinity School of Samford University, Alabama, USA; Magdalena I. Sacha – UG; Tadeusz Stegner – UG; Józef Szymeczek – Uniwersytet Ostrawski, Czechy REDAKCJA bp Marcin Hintz – redaktor naczelny, Joanna Arszyńska – sekretarz, Marta Borzych, Maria Drapella, Iwona Hintz, Maria Urbańska-Bożek, Krzysztof Maria Różański Redaktor działu Historia – Tadeusz Stegner Redaktor języka angielskiego – Bolesław Borzycki RECENZENCI STALI ks. dr hab. Grzegorz Szamocki, prof. UG; prof. dr hab. Grzegorz M. Jasiński; prof. dr hab. Hans-Martin Barth; dr hab. Sławomir Kościelak, prof. UG RECENZENCI BIEśĄCEGO NUMERU ks. dr Kazimierz Bem, ks. prof. dr hab. Jacek Bramorski, dr Jerzy Domasłowski, prof. dr hab. Zenon Gajdzica, ks. prof. dr hab. Zygfryd Glaeser, dr hab. Małgorzata Grzywacz, dr Michał Hucał, ks. prof. dr hab. Piotr Jaskóła, prof. dr hab. Waldemar Kowalski, dr hab. Paweł Leszczyński, dr hab. Józef Majewski, prof. dr hab. Janusz Małłek, ks. dr hab. Bogusław Milerski, ks. dr hab. Sławomir Nowosad, dr hab. Anna Paner, prof. dr hab. Jarosław Płuciennik, dr hab. Jerzy Sojka, dr Aneta Sokół, prof. dr hab. Marek Stażewski, dr hab. Kalina Wojciechowska WYDAWCA Parafia Ewangelicko-Augsburska, 81-703 Sopot, ul. Kościuszki 51, tel. 58 551 13 35, e-mail: [email protected]; www.gre.luteranie.pl SKŁAD Przemysław Jodłowski PROJEKT OKŁADKI Jerzy Kamrowski RóŜa Lutra: detal z witraŜa kościoła Zbawiciela w Sopocie, fot. Szymon Mielczarek DRUK Ośrodek Wydawniczy AUGUSTANA, 43-300 Bielsko-Biała, Plac ks. M. Lutra 3 Prawa autorskie zgodne z „Creative Commons – Uznanie autorstwa CC BY4.0” Wersją pierwotną czasopisma jest wersja drukowana (wydanie papierowe) Czasopismo „Gdański Rocznik Ewangelicki” jest indeksowane w bazach: CEEOL ( Central and Eastern European Online Library ), CEJSH ( Central European Journal of Social Sciences and Humanities ), Index Copernicus , ERIH PLUS, Norwegian Register for Scientific Journals, Series and Publishers ISSN 1898-1127, nakład: 300 egzemplarzy 2 Spis treści BP MARCIN HINTZ , Słowo wprowadzenia .................................................................. 7 HISTORIA LILIANA LEWANDOWSKA , Ludzie pietyzmu gdańskiego ......................................... 13 JAN DANILUK, Historia ewangelickiej parafii Lutra w Gdańsku-Wrzeszczu ............ 35 ADAM SZARSZEWSKI , Obowiązek modlitwy w szpitalach i sierocińcach gdańskich doby nowoŜytnej ................................................................. 59 GRZEGORZ MICHALAK , Warszawska Parafia Filialna Ewangelicko-Reformowana Synodu Wileńskiego (Jednoty Wileńskiej) w latach 1933-1939 .............................................................. 83 TADEUSZ STEGNER , Ks. Juliusz Bursche podczas pierwszej wojny światowej – co wiemy, czego nie wiemy? ................................................................................... 109 JOANNA HARALSON , Classical Christian Education in United States of America ................................................................................ 121 DAWID BINEMANN -ZDANOWICZ , Postępowanie regulacyjne jako sposób uregulowania stanu prawnego nieruchomości Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP ........................................................ 138 PIOTR BIRECKI , XVIII-wieczne inwentarze kościelne jako przyczynek do badań nad ewangelickimi księgozbiorami parafialnymi w Prusach KsiąŜęcych ...................................................................... 155 ADRIAN GENDERA , Dzieje zanikania. Cmentarze ewangelickie z Osiecznej i okolicy po 1945 roku ........................................................................................ 178 TEOLOGIA HENNING THEIßEN , „…um den Kindern damit eine Freude zu machen”? Reproduktionstechnologie und Kindeswohl ............................................................ 197 JÓZEF MAJEWSKI , Muzyka krzyŜa. Słowo o teologii „Vor deinen Thron tret’ ich hiermit” Jana Sebastiana Bacha .............................................................. 215 GRZEGORZ BRUDNY , Duszpasterstwo międzyreligijne i międzykulturowe – utopia czy szansa na przyszłość? ......................................................................... 237 DARIUSZ BARBASZYŃSKI , Drogi do Boga w myśli Paula Tillicha. Perspektywa antropologiczna i etyczna ................................................................. 273 KAROL NIEDOBA , Karl Rahner – teolog Soboru Watykańskiego II ...................... 304 3 VARIA ADRIAN ULJASZ , Promocja polskiej ksiąŜki i prasy ewangelickiej w Internecie. Wydawcy, księgarnie, biblioteki ........................................................................... 329 CHRISTOPH EHRICHT , Neue Geschichtserzählungen von und über Frauen im Zeitalter der Reformation und in der Epoche der deutschen Romantik .............. 347 RAFAŁ BODARSKI , The Importance of Education in the Adult Person’s Hierarchy of Values ........................................................... 360 RECENZJE O niepodległości ekumenicznie. Wyznawcy róŜnych Kościołów dla Rzeczypospolitej (1918-1939) , red. nauk. Sabina Bober, Sławomir Jacek śurek (Aneta Sokół) ............................................................ 371 RUDOLF BAśANOWSKI , Kościoły i parafie Diecezji Mazurskiej. Przeszłość i teraźniejszość. Historia kościołów i parafii ewangelickich w zarysie ze szczególnym uwzględnieniem ich losów po 1945 roku (Jerzy Domasłowski) .......................................................................................... 379 JAN SZTURC , współpraca: ANETA SOKÓŁ , KAROL DŁUGOSZ , KAROL KARSKI , Działalność Polskiego Towarzystwa Ewangelickiego 1919 – 1983 – 2019 (Jerzy Domasłowski) ....................................................... 387 MANFRED RICHTER , Oh sancta simplicitas! Über Wahrheit, die aus der Geschichte kommt. Ein Essay zum Ökumenismus (Janusz Małłek) . 394 RAINER ZACHARIAS , Evangelische Kirchengeschichte für die Stadt Marienburg und ihre beiden Werdergebiete an Nogat und Weichsel 1526 bis 1945. Entwicklungsstufen einer Glaubenslandschaft (Jerzy Domasłowski) ..................... 399 RAFAŁ PROSTAK , Ogród murem oddzielony od pustyni. Relacje Kościół – państwo, wolność sumienia i tolerancja religijna w myśli pierwszych baptystów (Marcin Hintz) ...................................................... 406 WYWIAD – ROZMOWA MARIA DRAPELLA , „Człowiek prawdziwie wierzący nie moŜe być nieszczęśliwy” – rozmowa z Astrid Gotowt ......................................................... 411 KALENDARIUM IWONA HINTZ , Rok Ŝycia Parafii w cieniu pandemii, czyli Kronika Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Gdańsku z siedzibą w Sopocie za rok 2020 .......... 437 4 Contents RT. REV . MARCIN HINTZ , Introduction ..................................................................... 7 HISTORY .............................................................................................................. 13 LILIANA LEWANDOWSKA , The Figures of Gdańsk Pietism ..................................... 13 JAN DANILUK , A History of the Lutheran Parish in Gdańsk-Wrzeszcz (Danzig- Langfuhr) ............................................................. 35 ADAM SZARSZEWSKI , Mandatory Prayer in the Hospitals and Orphanages of Early-Modern-Era Gdańsk ............................................................................... 59 GRZEGORZ MICHALAK , The Warsaw Branch of the Evangelical Reformed Synod of Wilno (Jednota Wileńska) in the Years 1933-1939 ................................. 83 TADEUSZ STEGNER , Reverend Juliusz Bursche during World War I – What We Know and What We Don’t Know? ..................................................... 109 JOANNA HARALSON , Classical Christian Education in the United States of America ........................................................................... 121 DAWID BINEMANN -ZDANOWICZ , Regulatory Proceedings as a Means of Settling the Legal Status of the Polish Lutheran Church’s Real Estate ............. 138 PIOTR BIRECKI , Eighteenth-Century Church Inventories as a Contribution to Research on Pastoral Libraries in Ducal Prussia ............................................. 155 ADRIAN GENDERA , A Vanishing History: United-Protestant Cemeteries in Osieczna and Vicinity after 1945 ................................................................... 178 TEOLOGY ......................................................................................................... 197 HENNING THEIßEN , “... to make the children happy”? Reproductive Technology and Child Welfare ......................................................... 197 JÓZEF MAJEWSKI , The Music of the Cross. On the Theology of J.S. Bach’s Vor deinen Thron tret’ ich hiermit ....................................................................... 215 GRZEGORZ BRUDNY , Interreligious and Intercultural Pastoral Care – Utopia or Chance for the Future? ........................................................................ 237 DARIUSZ BARBASZYŃSKI , Pathways to God in the Thought of Paul Tillich. An Anthropological and Ethical Perspective ........................................................ 273 KAROL NIEDOBA , Karl Rahner – Theologian of the Second Vatican Council ........ 304 5 VARIA .................................................................................................................