RadaMiejska ZarządGminyiMiastaNisko STUDIUM uwarunkowańikierunków zagospodarowaniaprzestrzennego gminyimiastaNISKO

Zał ącznik Nr I do Uchwały Nr XXII/242/2000 Rady Miejskiej w Nisku z dnia 24 sierpnia 2000 r. C Z Ę Ś Ć I zawieraj ąca tekst:  Uchwała  Wprowadzenie  Uwarunkowania realizacji celów rozwoju przestrzennego gminy C Z Ę Ś Ć I I zawieraj ąca tekst:  Cele rozwoju gminy  Polityka rozwoju gminy i kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy  Materiały źródłowe  Zał ączniki  Dokumenty formalno prawne (wyci ąg)

Nisko2000rok

Merytoryczne opracowanie „Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania gminy i miasta Nisko” – Podkarpackie Biuro Planowania Przestrzennego w Rzeszowie, Oddział Zamiejscowy w Tarnobrzegu pod kierunkiem mgr W. Gurdaka, wykonał zespół autorski w składzie: mgr in Ŝ. arch. K. Dobrza ńska – główny projektant, uprawnienia urbanistyczne 1014/89 mgr in Ŝ. arch. M. Pieróg projektant asystent mgr A. Gr ądziel – rolnictwo A. Matyka – środowisko przyrodnicze i kulturowe in Ŝ. M. Mróz – komunikacja mgr in Ŝ. J. Sadecki – in Ŝynieria sanitarna mgr in Ŝ. J. Wi ącek – elektroenergetyka i telekomunikacja

tech. A. Furdyna – opracowanie graficzne tech. M. Rzepka J. Sodomir tech. J. Superson tech. L. Szczygieł

E. Kaszuba – opracowanie komputerowe tech. R. Sudoł

3

StudiumUwarunkowańiKierunkówZagospodarowania PrzestrzennegoGminyiMiastaNisko

Spis tre ści:

UCHWAŁA Nr XXII/42/2000 Rady Miejskiej w Nisku z dnia 24 sierpnia 2000 r...... 11

C Z Ę Ś Ć I. UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY I MIASTA NISKO

I. WPROWADZENIE ...... 21

1. UWAGI OGÓLNE ...... 21 2. PODSTAWA PRAWNA I ZAKRES OPRACOWANIA STUDIUM ...... 22 3. METODA SPORZ ĄDZANIA STUDIUM ...... 22

II. UWARUNKOWANIA REALIZACJI CELÓW ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY ...... 27

1. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY ...... 27 2. ZEWN ĘTRZNE UWARUNKOWANIA ROZWOJU GMINY ...... 29 3. UWARUNKOWANIA PRZYRODNICZE ...... 29 3.1. Stan i funkcjonowanie środowiska przyrodniczego ...... 29 3.2. Zagro Ŝenia środowiskowe ...... 36 3.3. Zasoby przyrody obj ęte ochron ą prawn ą ...... 37 3.4. Uwarunkowania wynikaj ące ze stanu i funkcjonowania środowiska przyrodniczego ...... 38 4. UWARUNKOWANIA ŚRODOWISKA KULTUROWEGO ...... 38 4.1. Rys historyczny ...... 38 4.2. Zasoby dziedzictwa kulturowego ...... 44 4.3. Uwarunkowania wynikaj ące ze stanu środowiska kulturowego ...... 45 5. WALORYZACJA ROLNICZEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ ...... 45 5.1. Gospodarka rolna ...... 45 5.2. Produkcja ro ślinna ...... 48 5.3. Produkcja zwierz ęca ...... 48 5.4. Struktura agrarna ...... 49 5.5. Obsługa rolnictwa ...... 50 5.6. Uwarunkowania wynikaj ące ze stanu rolniczej przestrzeni produkcyjnej ...... 50 6. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z PRAWA WŁASNO ŚCI GRUNTÓW ...... 51 7. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z JAKO ŚCI śYCIA MIESZKA ŃCÓW ...... 52 7.1. Sytuacja demograficzna gminy ...... 52 7.2. Struktura zatrudnienia ludno ści ...... 58 7.3. Rynek pracy – bezrobocie ...... 61 7.4. Stan infrastruktury socjalnej gminy ...... 64 7.4.1. Oświata i wychowanie ...... 64 7.4.2. Ochrona zdrowia i opieka społeczna ...... 69 7.4.3. Usługi kultury ...... 71 7.4.4. Sport i turystyka ...... 73 7.4.5. Usługi handlu, gastronomii i rzemiosła ...... 74

5 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

7.5. Zasoby mieszkaniowe gminy ...... 77 7.6. Charakterystyka ruchu budowlanego w gminie ...... 82 7.7. Uwarunkowania wynikaj ące z jako ści Ŝycia mieszka ńców ...... 82 7.7.1. Uwarunkowania wynikaj ące ze stosunków demograficznych ...... 825 7.7.2. Uwarunkowania wynikaj ące z sytuacji na rynku pracy, struktury zatrudnienia i bezrobocia ...... 83 7.7.3. Uwarunkowania wynikaj ące z dost ępno ści do usług ...... 83 7.7.4. Uwarunkowania wynikaj ące ze stanu zasobów mieszkaniowych ...... 84 8. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z FUNKCJONOWANIA SYSTEMU TRANSPORTOWEGO ...... 85 8.1. Komunikacja drogowa ...... 85 8.1.1. Układ drogowo uliczny ...... 85 8.1.2. Obci ąŜ enie ruchem zewn ętrznym i docelowo źródłowym dróg krajowych wojewódzkich ...... 90 8.1.3. Ocena funkcjonowania układu drogowego ...... 91 8.1.4. Komunikacja zbiorowa ...... 92 8.1.5. Komunikacja indywidualna ...... 93 8.1.6. Obsługa motoryzacyjna ...... 95 8.1.7. Ruch pieszy i rowerowy ...... 95 8.1.8. Bezpiecze ństwo ruchu ...... 96 8.1.9. Drogi transportu rolniczego ...... 96 8.2. Komunikacja kolejowa ...... 97 9. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z WYPOSA śENIA I OBSŁUGI UZBROJENIA TECHNICZNEGO ...... 98 9.1. Elektroenergetyka ...... 98 9.2. Telekomunikacja ...... 103 9.3. Zaopatrzenie w wod ę ...... 108 9.4. Odprowadzenie ścieków ...... 111 9.5. Gazownictwo ...... 113 9.6. Ciepłownictwo ...... 114 9.7. Regulacja stosunków wodnych ...... 116 9.8. Gospodarka odpadami ...... 118 10. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z DOTYCHCZASOWEGO PRZEZNACZENIA I ZAGOSPODAROWANIA TERENU ...... 120 10.1. Charakterystyka stanu istniej ącego zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy .... 120 10.2. Działania na rzecz prawidłowego zagospodarowania miasta i gminy ...... 121 11. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z ZADA Ń SŁU śĄ CYCH REALIZACJI PONADLOKALNYCH CELÓW PUBLICZNYCH ...... 122 12. PODSTAWOWE PROBLEMY GMINY I SZANSE ICH ROZWI ĄZANIA ...... 124

C Z Ę Ś Ć II. POLITYKA ROZWOJU I KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY I MIASTA NISKO.

III. CELE ROZWOJU GMINY ...... 129

IV. POLITYKA ROZWOJU I KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY ...... 133

6 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

1. POLITYKA I KIERUNKI ROZWOJU W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA .. 133 2. POLITYKA I KIERUNKI ROZWOJU W ZAKRESIE OCHRONY DÓBR KULTURY ...... 137 3. POLITYKA I KIERUNKI ROZWOJU W ODNIESIENIU DO ROLNICZEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ ...... 138 4. POLITYKA REALIZACJI PRZEDSI ĘWZI ĘĆ PUBLICZNYCH ...... 140 4.1. Polityka w zakresie zabezpieczenia ponadlokalnych celów publicznych ...... 140 4.2. Polityka gospodarowania mieniem komunalnym ...... 144 4.3. Polityka w zakresie ochrony przed zagro Ŝeniami Ŝywiołowymi i katastrofalnymi ...... 145 5. POLITYKA PRZESTRZENNA – STREFY POLITYKI PRZESTRZENNEJ ...... 147 5.1. Podział na strefy polityki przestrzennej ...... 147 5.2. Ustalenia wynikaj ące z przyj ętej polityki przestrzennej ...... 148 6. PROGNOZY I HIPOTEZY ROZWOJU SPOŁECZNO – GOSPODARCZEGO ...... 150 6.1. Prognoza rozwoju demograficznego ...... 150 6.2. Prognoza rozwoju społeczno – gospodarczego ...... 152 6.3. Hipoteza warunków Ŝycia mieszka ńców ...... 152 7. KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY ...... 158 7.1. Ustalenia ogólne – struktura osadnictwa ...... 158 7.2. Kierunki zagospodarowania terenów zabudowanych ...... 158 7.3. Kierunki rozwoju obszarów preferowanych do zainwestowania ...... 160 7.4. Zasady rozwoju przestrzennego ...... 164 7.5. Gospodarka terenami ...... 165 7.6. Okre ślenie obszarów, dla których sporz ądzenie planów miejscowych jest obowi ązkowe lub po Ŝą dane ze wzgl ędu na istniej ące uwarunkowania ...... 166 8. KIERUNKI I ZASADY ROZWOJU KOMUNIKACJI ...... 168 8.1. Komunikacja drogowa ...... 168 8.1.1. Układ dróg kolejowych – powi ązanie zewn ętrzne ...... 168 8.1.2. Strategia utrzymania i rozwoju sieci dróg krajowych do 2015 r...... 169 8.1.3. Obej ście drogowe miasta Niska ...... 170 8.1.4. Docelowy układ komunikacyjny ...... 171 8.1.5. Degradacja istniej ącej infrastruktury drogowej ...... 172 8.1.6. Modernizacja sieci drogowo – ulicznej ...... 172 8.1.7. Drogi transportu rolniczego ...... 173 8.1.8. Ruch pieszy i rowerowy ...... 174 8.1.9. Urz ądzenie terenów komunikacji ...... 174 8.1.10. Bezpiecze ństwo ruchu drogowego ...... 175 8.1.11. Współpraca samorz ądów ...... 175 8.1.12. Fundusze pomocowe ...... 176 8.2. Komunikacja kolejowa ...... 176 9. KIERUNKI I ZASADY ROZWOJU INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ ...... 176 9.1. Elektroenergetyka ...... 176 9.2. Telekomunikacja ...... 178 9.3. Zaopatrzenie w wod ę ...... 179 9.4. Gospodarka ściekowa ...... 181

7 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

9.5. Gazownictwo ...... 182 9.6. Regulacja stosunków wodnych ...... 183 9.7. Ciepłownictwo ...... 183 9.8. Gospodarka odpadami ...... 183

MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE ...... 185

...... ZAŁ ĄCZNIKI 186

DOKUMENTY FORMALNO – PRAWNE (WYCI ĄG) ...... 195

8

UCHWAŁA

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

UCHWAŁA NR XXII/242/2000 RADY MIEJSKIEJ W NISKU z dnia 24 sierpnia 2000 r. w sprawie: Uchwalenia Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy i miasta Nisko

Na podstawie art. 18, ust. 2, pkt. 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorz ądzie gminnym (Dz. U. z 1996 r. Nr 13, poz. 74 z pó źniejszymi zmianami) oraz art. 6 ust. 6 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 1999 r. Nr 15, poz. 136, z pó źniejszymi zmianami) Rada Miejska w Nisku postanawia co nast ępuje:

§ 1

Uchwali ć Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy i miasta Nisko jako akt kierownictwa wewn ętrznego okre ślaj ący polityk ę przestrzenn ą gminy.

§ 2

Ilekro ć w dalszej cz ęś ci uchwały mowa o „Studium” nale Ŝy przez to rozumie ć Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy i miasta Nisko.

§ 3

Studium słu Ŝyć b ędzie jako dokument na podstawie którego nast ępowa ć b ędzie koordynacja działa ń zwi ązanych z zagospodarowaniem terenów na obszarze gminy w tym w odniesieniu do lokalnych przedsi ęwzi ęć słu Ŝą cych realizacji celów publicznych oraz jako materiał pomocniczy dla działalno ści zwi ązanej z ustaleniem warunków zabudowy i zagospodarowania terenów nie obj ętych planami miejscowymi.

§ 4

Na dokument Studium składaj ą si ę: 1. Cz ęść I – informacyjna, obejmująca diagnoz ę stanu istniej ącego oraz uwarunkowania wyst ępuj ące na obszarze gminy wyra Ŝone w formie: a) tekstu – rozdział I – Wprowadzenie rozdział II – Uwarunkowania realizacji celów rozwoju przestrzennego b) rysunków, na które składaj ą si ę: plansza nr 1 – inwentaryzacja urbanistyczna, skala 1:10 000 plansza nr 2 – stan istniej ący – infrastruktura techniczna, skala 1:10 000 plansza nr 3 – uwarunkowania wewn ętrzne – waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej, skala 1:25 000 plansza nr 4 – uwarunkowania wewnętrzne – środowisko przyrodnicze i kulturowe, skala 1:25 000 plansza nr 5 – uwarunkowania wewn ętrzne – ograniczenia, skala 1:25 000 2. Cz ęść II – stanowi ąca rozszerzenie ustale ń zawartych w tre ści uchwały, wyra Ŝona w formie: a) tekstu: – rozdział III – Cele rozwoju gminy

11 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

i rozdział IV – Polityka rozwoju i kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy stanowi ącego Zał ącznik nr 1 do niniejszej uchwały

b) rysunków, na które składaj ą si ę: plansza nr 6 – Polityka i kierunki zagospodarowania przestrzennego, skala 1:10 000 stanowi ąca Zał ącznik Nr 2 do niniejszej uchwały

plansza nr 7 – Kierunki i zasady polityki przestrzennej – infrastruktura techniczna, skala 1:25 000 plansza nr 7A – Kierunki i zasady polityki przestrzennej – infrastruktura techniczna, skala 1:10 000 stanowi ące zał ącznik Nr 2 a i 2 b do niniejszej uchwały

plansza nr 8 – Kierunki rozwoju komunikacji, skala 1:10 000 plansza nr 9 – Strefy polityki przestrzennej, skala 1:25 000

3. Cz ęść III – obejmuj ąca dokumenty formalno – prawne w tym niniejsz ą uchwał ę.

§ 5

Kierunki rozwoju społeczno – gospodarczego gminy wyra Ŝone zostały poprzez realizacj ę najwa Ŝniejszych celów strategicznych: 1) cele ekonomiczne wyra Ŝaj ące si ę w tworzeniu warunków przestrzennych rozwoju przedsi ębiorczo ści; 2) cele społeczne ukierunkowane na popraw ę jako ści Ŝycia mieszka ńców; 3) cele przyrodnicze i kulturowe wyra Ŝaj ące si ę w ochronie i racjonalnym kształtowaniu środowiska przyrodniczego i kulturowego; 4) cele przestrzenne ukierunkowane na podnoszenie ładu przestrzennego w kształtowaniu zagospodarowania miasta i gminy przy zachowaniu warunków przyrodniczych, kulturowych i krajobrazowych oraz efektywnego wykorzystania posiadanych zasobów.

§ 6

Ustala si ę nast ępuj ące kierunki polityki przestrzennej:

1. W zakresie ochrony środowiska: − ochrona wód powierzchniowych poprzez realizacj ę sieci kanalizacyjnej obejmuj ącej wszystkie jednostki osadnicze; − ochrona wód podziemnych poprzez unieszkodliwienie odpadów komunalnych i przemysłowych z zachowaniem najnowocze śniejszych technologii, kontynuowanie wzmo Ŝonej ochrony sanitarnej w obr ębie stref ochrony bezpo średniej uj ęć wody pitnej oraz monitoringu jako ści wód wgł ębnych; − ochrona powietrza atmosferycznego i klimatu akustycznego poprzez eliminacj ę z układu miejskiego uci ąŜ liwego transportu ci ęŜ kiego oraz ruchu tranzytowego, stosowanie skutecznych zabezpiecze ń przed hałasem, likwidacj ę niskiej emisji, stałe obni Ŝanie środkami technicznymi emisji substancji szkodliwych z obiektów istniej ących i nie dopuszczanie do lokalizacji nowych obiektów i urz ądze ń uci ąŜ liwych dla środowiska;

12 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

− ochrona zasobów surowcowych przed dzik ą eksploatacj ą i rekultywacja terenów po zako ńczeniu eksploatacji; − ochrona gruntów rolnych o wysokiej bonitacji, w tym gleb pochodzenia organicznego i gruntów le śnych; − respektowanie ochrony dla obszarów i obiektów obj ętych ochron ą prawn ą; − ochrona terenów przyrodniczo – krajobrazowych doliny Sanu; − ochrona przed zagro Ŝeniem powodzi ą na całej długo ści Sanu przed wodami stuletnimi.

2. W zakresie ochrony dóbr kultury: − obj ęcie stał ą ochron ą obiektów wpisanych do rejestru zabytków jednocze śnie wnioskowanie o poszerzenie listy o obiekty posiadające warto ści historyczne; − przywracanie warto ści (rewaloryzacja obiektów i zespołów zabytkowych) i wła ściwe wykorzystanie w sposób nie koliduj ący z ich charakterem; − zachowanie naturalnego otoczenia zarówno układów urbanistycznych i zieleni towarzysz ącej zespołom dworsko – parkowym; − przestrzeganie zasad ochrony stanowisk archeologicznych zgodnie z przepisami szczególnymi; − opracowanie studium warto ści kulturowych dla miejscowo ści historycznych.

3. W zakresie rolniczej przestrzeni produkcyjnej: − wykorzystanie rolniczej przestrzeni produkcyjnej odpowiednio do walorów danego obszaru i potrzeb lokalnego rynku; − utrzymanie i pełna ochrona kompleksów rolnych przed rozproszon ą zabudow ą; − stworzenie trwałych warunków pracy i zamieszkania rolnikom decyduj ącym si ę na wył ączne utrzymanie z rolnictwa z dopuszczeniem drobnego przetwórstwa rolnego na terenach rolnych, oraz rozwoju gospodarstw ekologicznych i agroturystycznych.

4. W zakresie tworzenia warunków przestrzennych dla rozwoju przedsi ębiorczo ści: − wykorzystanie dla celów rozwoju miasta i gminy przewidywanych inwestycji słu Ŝą cych zabezpieczeniu ponadlokalnych celów publicznych; − tworzenie sprzyjaj ących warunków w pozyskaniu terenu dla rozwoju ró Ŝnej wielko ści przedsi ębiorstw, małych zakładów i drobnej wytwórczo ści z wykorzystaniem istniej ącego zaplecza technicznego; − tworzenie sprzyjaj ących warunków dla rozwoju usług komercyjnych (handel hurtowy, detaliczny oraz usługi) daj ących nowe miejsca pracy.

5. W zakresie poprawy jako ści Ŝycia mieszka ńców: − zapewnienie odpowiedniej wielko ści terenów mieszkaniowych i usługowych zwi ązanych z obsług ą ludno ści oraz wyposa Ŝenia terenów w pełny zakres infrastruktury technicznej i obsługi komunikacyjnej.

6. W zakresie gospodarowania mieniem komunalnym: − zapewnienie stałego dochodu gminie niezb ędnego dla rozwi ązywania istniej ących problemów zwi ązanych z popraw ą warunków Ŝycia oraz skutecznego sterowania jej rozwojem.

13 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

§ 7

Zgodnie z przyj ętą polityk ą rozwoju przestrzennego gminy, o której mowa w § 6 oraz dla wła ściwego wykorzystania predyspozycji terenów w granicach administracyjnych gminy i miasta Nisko wydziela si ę nast ępuj ące strefy i ustala si ę kierunki zagospodarowania przestrzennego: 1. Strefa warto ści przyrodniczych i kulturowych, w ramach której wydzielono 2 obszary: 1) obszar Puszczy Sandomierskiej z projektowanymi dolesieniami jako w ęzeł ekologiczny o znaczeniu ponadregionalnym; 2) obszar doliny Sanu z rzek ą San – tworz ący ci ąg powi ąza ń przyrodniczych o znaczeniu ponadregionalnym. Podstawowymi działaniami na tych obszarach winna być ochrona i konserwacja warto ści naturalnych w celu zachowania w najszerszym zakresie istniej ącego środowiska naturalnego i otwartych przestrzeni krajobrazu przyrodniczo – kulturowego doliny Sanu. Działalno ść inwestycyjna winna ogranicza ć si ę do: − budowy i rozbudowy obiektów, urz ądze ń i sieci infrastruktury technicznej oraz obiektów szkoleniowych Wojska Polskiego, których funkcjonowanie nie jest sprzeczne z wymogami ochrony środowiska; − prowadzenia gospodarki le śnej zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami szczególnymi.

2. Strefa rolniczej przestrzeni produkcyjnej: obejmuj ąca tereny u Ŝytkowania rolniczego przeznaczone jako źródło utrzymania ludno ści rolniczej i zaplecze produkcji Ŝywno ści, w ramach której wydzielono: 1) obszary wył ączone z zabudowy ze wzgl ędu na walory przyrodnicze i przeprowadzone melioracje oraz tereny szczególnie chronione na glebach pochodzenia organicznego (wytworzonych na torfach); 2) obszary z ograniczeniami w zagospodarowaniu wynikającymi z poło Ŝenia w otulinie Parku Krajobrazowego Lasy Janowskie; 3) obszary z ograniczeniami w zagospodarowaniu zwi ązane z korytarzami technologicznymi sieci magistralnych infrastruktury technicznej, oraz głównej komunikacji drogowej i kolejowej przebiegaj ące przez tereny rolne; 4) obszary o zró Ŝnicowanych warunkach dla rozwoju rolnictwa poło Ŝone w strefie zalewowej tzw. wód stuletnich rzeki San oraz w obszarach oddziaływania gminnego wysypiska śmieci, oczyszczalni ścieków oraz ochrony uj ęć gł ębinowych dla miasta i wsi; 5) obszary z ograniczonym dopuszczeniem zabudowy obejmuj ące wyst ępuj ące na terenie gminy Nisko fragmenty rozproszonej zabudowy zagrodowej; 6) obszary le śne, zalesione i dolesienia przewidziane na najsłabszych glebach.

Na wskazanych wy Ŝej terenach przewidziana jest realizacja nast ępuj ących zada ń: − na terenach okre ślonych w pkt. 1) działania zwi ązane z utrzymaniem i pełn ą ochron ą kompleksów rolnych przed lokalizowaniem rozproszonej zabudowy; − na terenach okre ślonych w pkt. 2) mo Ŝliwo ść produkcji zdrowej Ŝywno ści tzw. Ŝywno ści ekologicznej; − na terenach okre ślonych w pkt. 3) i pkt. 4) działania zwi ązane z rozwojem produkcji ro ślin przemysłowych i produkcji ograniczonej oraz budow ą i odbudow ą systemów i urz ądze ń wodno – melioracyjnych słu Ŝą cych poprawie jako ści rolniczej przestrzeni produkcyjnej; − na terenach okre ślonych w pkt. 5)

14 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

działania zwi ązane z lokalizacj ą przetwórstwa rolno – spo Ŝywczego i dystrybucj ą płodów rolnych; − na terenach okre ślonych w pkt. 6) działania zwi ązane z umo Ŝliwieniem wykorzystania tych terenów na cele zieleni rekreacyjnej parków le śnych z dopuszczeniem ście Ŝek rowerowych, jazdy konnej i na nartach w zimie.

3. Strefa rozwoju gospodarczego, mieszkalnictwa i usług: W ramach strefy wydzielono: − obszary adaptacji, uzupełnie ń i modernizacji istniej ącego zainwestowania mieszkalnictwa i usług towarzysz ących z wydzieleniem intensywnej zabudowy mieszkaniowej; − obszary które mog ą by ć przeznaczone pod mieszkalnictwo i usługi towarzyszące z wydzieleniem intensywnej zabudowy mieszkaniowej; − obszary adaptacji, uzupełnie ń i przekształce ń terenów przemysłu, składów, transportu i drobnej wytwórczo ści; − obszary, które mog ą by ć przeznaczone dla rozwoju przemysłu, składów, transportu, drobnej wytwórczo ści i gospodarki komunalnej; − wa Ŝniejsze usługi publiczne istniej ące i projektowane (nauki i o światy, kultury, administracji, sportu i zdrowia); − główne ci ągi handlowe w mie ście Nisko; − tereny preferowane do lokalizacji usług turystyczno – rekreacyjnych; − tereny zieleni urz ądzonej (parki i cmentarze); − obszary wskazane dla prowadzenia korytarzy ekologicznych obejmuj ące zachowane fragmenty zieleni naturalnej; − główne ci ągi komunikacyjne w gminie. Szczegółowe ustalenia dotycz ące kierunków zagospodarowania przestrzennego terenów wskazanych wy Ŝej zawarto w pkt. 7 rozdziału IV – Polityka rozwoju i kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy, stanowi ącej zał ącznik nr 1 do niniejszej uchwały, a przestrzenny zasi ęg ustale ń okre śla plansza nr 6 stanowi ąca zał ącznik nr 2 do niniejszej uchwały.

§ 8

Ustala si ę nast ępuj ące kierunki i zasady rozwi ąza ń komunikacyjnych: 1. W zakresie komunikacji drogowej. Stworzenie warunków dla sprawnego, bezpiecznego, ekonomicznego i ograniczaj ącego uci ąŜ liwo ści dla środowiska, funkcjonowania i rozwoju układu komunikacyjnego przez: − uwolnienie miasta od ruchu tranzytowego; − zahamowanie degradacji istniej ącej infrastruktury drogowej; − modernizacj ę sieci drogowo – ulicznej; − analiz ę mo Ŝliwo ści wprowadzenia tras ruchu rowerowego; − budow ę urz ądze ń komunikacji; − przystosowanie układu dla osób niepełnosprawnych; − popraw ę stanu bezpiecze ństwa ruchu; − weryfikacj ę sieci drogowej według procedur ustawowych; − opracowanie rzeczowego planu rozwojowego sieci drogowo – ulicznej.

15 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

2. W zakresie komunikacji kolejowej. Dostosowanie do nowej polityki transportowej pa ństwa przez: − obni Ŝenie popytu na samochodowy transport pasa Ŝerski i towarowy; − przeniesienie jak najwi ększych zada ń przewozowych na kolej.

§ 9

Ustala si ę nast ępuj ące kierunki i zasady rozwi ąza ń infrastruktury technicznej: 1. W zakresie elektroenergetyki. Zaopatrzenie gminy w energi ę elektryczn ą odbywa ć si ę b ędzie z GPZ 110/15 kV „Nisko”. Dla poprawy zasilania istniej ących i nowych obszarów planowana jest budowa stacji transformatorowych 15/0,4 kV sieci średnich napi ęć do zasilania tych stacji i sieci niskich napi ęć do zasilania odbiorców oraz remont istniej ącej sieci niskiego napi ęcia. Dla potrzeb rozwojowych gminy przewiduje si ę budow ę GPZ 110/15 kV „Malce”. 2. W zakresie telekomunikacji. Usługi telekomunikacyjne w gminie świadczy Telekomunikacja Polska S.A. – Zakład Telekomunikacji w Tarnobrzegu w oparciu o centrale cyfrowe w Nisku, Zarzeczu, Racławicach i Nowosielcu. Zabezpieczaj ą one przewodow ą ł ączno ść krajow ą i mi ędzynarodow ą. TP S.A. oferuje mieszka ńcom miasta i gminy oprócz tradycyjnych poł ącze ń tak Ŝe dodatkowe usługi jakimi s ą: zintegrowana sie ć cyfrowa ISDN umo Ŝliwiaj ąca przy wykorzystaniu tradycyjnego ł ącza korzystanie z szybkiej sieci transmisji danych, dost ępu do sieci internet – poczty elektronicznej, systemu ł ączno ści satelitarnych i wydzielonej sieci telekomunikacyjnej przeznaczonej dla u Ŝytkowników biznesowych Infolinia 800. Usługi telekomunikacyjne świadczy równie Ŝ operator niezale Ŝny „Pilicka Telefonia” S.A. wykorzystuj ąca sygnał radiowy, oraz Telefonia komórkowa „Centertel”, Era GSM i Plus GSM. Przewiduje si ę rozbudow ę istniej ących central cyfrowych oraz rozbudow ę sieci telekomunikacyjnej rozdzielczej. 3. W zakresie zaopatrzenia w wod ę. Jako podstawowy cel kierunkowy ustala si ę pełne pokrycie bilansowych potrzeb miasta i gminy. Realizacja tak postawionego celu wymaga: a) podj ęcia decyzji co do realizacji docelowego uj ęcia wody i stacji uzdatniania (Sopot lub Barce) realizacji systemu pier ścieniowo – rozdzielczego obejmuj ącego miasto Nisko a tak Ŝe realizacja wodoci ągów obejmuj ących sołectwa: Racławice, Wolina i Nowa Wie ś; b) realizacji uj ęcia wody i stacji wodoci ągowej Nowosielec oraz sieci wodoci ągowej obejmuj ącej sołectwa Nowosielec i Ko ńczyce; c) jako rozwi ązanie wariantowe przyjmuje si ę mo Ŝliwo ść realizacji wodoci ągów obejmuj ących sołectwo Wolina i osiedle Podwolina w Nisku w oparciu o własne uj ęcia wody i małe stacje uzdatniania wody (SUW). Lokalne uj ęcie wody i SUW w Wolinie zabezpieczyłby potrzeby 3 wsi: Woliny, Racławic i Nowej Wsi. 4. W zakresie gospodarki ściekowej. Problem zagospodarowania ścieków, który b ędzie narastał w zwi ązku z rozszerzeniem zasi ęgu obsługi sieci ą wodoci ągow ą winien stanowi ć zadanie priorytetowe. Zrealizowana oczyszczalnia ścieków stwarza mo Ŝliwo ść odbioru i oczyszczania ścieków zarówno z obszaru miasta jak i sołectw z obszary gminy. Tak postawiony cel strategiczny wymagał będzie realizacji nast ępuj ących zada ń cz ąstkowych:

16 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

a) uporz ądkowania istniej ącego systemu kanalizacji ogólnospławnej i sanitarnej przez wyra źne rozdzielenie funkcji poszczególnych kanałów w przyj ętym dla miasta systemie kanalizacji rozdzielczej; b) realizacja systemu kanalizacji osiedli: Śródmie ście, Moskale, Malce, Barce, Warchoły, Podwolina; c) realizacja kanalizacji sanitarnej sołectw: Zarzecze, Wolina, Nowa Wie ś, Racławice, Nowosielec, Ko ńczyce. Jako preferowane rozwi ązanie uznaje si ę stosowanie systemu grawitacyjno – podci śnieniowego. d) realizacja systemu kanalizacji deszczowej wraz z oczyszczalni ą i osadnikami wód. System oczyszczania ścieków z obszaru miasta oraz pozostałych sołectw w gminie Nisko proponuje si ę rozwi ąza ć wariantowo: wariant I: • istniej ąca oczyszczalnia ścieków w Nisku, do której zostan ą odprowadzone ścieki z całego miasta Nisko oraz ze wsi Racławice, Wolina i Nowa Wie ś; • projektowana oczyszczalnia ścieków w Zarzeczu, do której zostan ą odprowadzone ścieki z całego obszaru prawobrze Ŝnej cz ęś ci gminy; • projektowana oczyszczalnia ścieków w Nowosielcu, do której zostan ą odprowadzone ścieki ze wsi Nowosielec i Ko ńczyce, lub wariant II: • wykorzystanie bardzo du Ŝych mo Ŝliwo ści odbioru ścieków istniej ącej nowej oczyszczalni ścieków w Nisku i przesyłu ścieków do niej z całego obszaru gminy, a tak Ŝe dodatkowo je Ŝeli mo Ŝliwo ści na to pozwol ą odbiór i oczyszczanie ścieków ze wsi Kły Ŝów w gminie Pysznica. 5. W zakresie zaopatrzenia w gaz. Przebiegaj ące przez obszar gminy gazoci ągi wysokopr ęŜ ne o znaczeniu krajowym: − ∅ 700 CN 64 Jarosław – Puławy − ∅ 250/30 Jarosław – Sandomierz oraz gazoci ąg ∅ 125 z Kopalni Je Ŝowe do gazoci ągu ∅ 300 Jarosław – Sandomierz wraz z istniej ącymi stacjami redukcyjno – pomiarowymi I o i II o stwarzaj ą mo Ŝliwo ść pełnego pokrycia potrzeb mieszka ńców gminy i umo Ŝliwiaj ą lokalizacj ę potencjalnych inwestorów zgłaszaj ących du Ŝe zapotrzebowanie na gaz. 6. W zakresie regulacji stosunków wodnych. Jako podstawowe zadanie uznaje si ę: a) obwałowanie rzeki San – lewy wał od Stalowej Woli; b) obwałowanie cofkowe Barcówki; c) odbudowa melioracji urz ądze ń szczegółowych obiektu Podwolina; d) realizacja zbiorników małej retencji. 7. W zakresie ciepłownictwa. Jako zadanie podstawowe uznaje si ę maksymalne wykorzystanie potencjalnych mo Ŝliwo ści uzysku ciepła z magistrali ciepłowniczej EC – Nisko i rozbudow ę istniej ącego systemu ciepłowniczego w oparciu o opracowane zało Ŝenia programowe. 8. W zakresie gospodarki odpadami. Jako pilne uznaje si ę podj ęcie decyzji w zakresie lokalizacji wysypiska odpadów komunalnych. Dotychczasowe badania hydrogeologiczne wskazuj ą na mo Ŝliwo ść rozbudowy istniej ącego wysypiska pod warunkiem zastosowania odpowiednich rozwi ąza ń technicznych.

17 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Jako rozwi ązania alternatywne wskazuje si ę: 1) mo Ŝliwo ść wywozu posegregowanych odpadów komunalnych poza obszar gminy; 2) mo Ŝliwo ść budowy nowego wysypiska odpadów oraz grzebowiska dla zwierz ąt z wykorzystaniem terenu po byłej lisiarni w Zarzeczu. Zadaniem bie Ŝą cym jest zabezpieczenie stałego odbioru odpadów i stworzenie takiego systemu selektywnego odbioru by na składowiska trafiały rzeczywiste odpady nie stanowi ące warto ści jako surowiec wtórny.

§ 10

Ustala si ę obszary dla których zachodzi potrzeba opracowania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego: − tereny produkcyjno – magazynowe za Jednostk ą Wojskow ą w Nisku; − osiedle mieszkaniowe po zachodniej stronie ul. 1000–lecia; − osiedle w rejonie parku miejskiego i ul. Kili ńskiego w Nisku; − tereny mieszkaniowo – usługowe pomi ędzy torami kolejowymi i tzw. mał ą obwodnic ą w Nisku; − rejon osiedla Warchoły w Nisku poło Ŝony pomiędzy lini ą kolejow ą, a drog ą Nr 19 przeznaczony głównie pod osiedle budownictwa wielorodzinnego; − tereny przeznaczone pod zabudow ę jednorodzinn ą za Barcówk ą pod lasem. − tereny usługowo – magazynowo – wytwórcze w Nisku poło Ŝone pomi ędzy lini ą kolejow ą a granic ą wsi Wolina; − osiedle mieszkaniowe w Racławicach poło Ŝone po południowej stronie drogi Nr 862.

§ 11

Zobowi ązuje si ę Zarz ąd Gminy i Miasta do realizacji polityki przestrzennej na obszarze gminy i miasta Nisko w oparciu o kierunki i zasady przyj ęte w niniejszym Studium.

§ 12

Uchwała wchodzi w Ŝycie z dniem podj ęcia.

Przewodnicz ący Rady Miejskiej

Dominik Kłosowski

18

I. WPROWADZENIE

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

I. WPROWADZENIE

1. UWAGI OGÓLNE.

W nowym systemie planowania przestrzennego (Ustawa z 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym – Dz. U. z 1999 r. Nr 15, poz. 139) nast ąpiła decentralizacja zada ń z zakresu planowania przestrzennego. Ustalenie przeznaczenia i zasad zagospodarowania terenu zaliczone zostało do zada ń własnych gminy. Administracji rz ądowej pozostawia si ę kształtowanie polityki przestrzennej pa ństwa oraz koordynacj ę programów realizacji celów publicznych o znaczeniu ponadlokalnym. W administracji publicznej dochodzi do podziału zada ń, w których gmina stała si ę podstaw ą systemu organizacyjnego planowania przestrzennego i bezpo średnim dysponentem przestrzeni, ograniczonym w swych działaniach tylko przez przepisy ustaw. Ustawodawca odst ąpił od hierarchicznej struktury planów przestrzennych charakterystycznej dla dotychczasowej praktyki. Termin „plan” rezerwowany jest wył ącznie dla miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego jako aktu ustanawiaj ącego przepisy gminne (przepisy powszechnie obowi ązuj ące – na obszarze gminy). Akty planowania nosz ą nazw ę na szczeblu wojewódzkim – plan zagospodarowania przestrzennego województwa oraz krajowym – koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju. Nie maj ą one mocy powszechnie obowi ązuj ącej. Zawieraj ą ustalenia – oferty, kierowane do gmin i w trybie negocjacji przyjmowane oraz wprowadzane do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Mechanizm realizacji celów publicznych o znaczeniu ponadlokalnym zmienia si ę zatem diametralnie. U podstaw le Ŝy zasada negocjacji, a nie oddziaływania dyrektywnego. Przekształcenia te powoduj ą, Ŝe w procesie planowania przestrzennego funkcjonuj ą obok siebie partnerzy: pa ństwo, gmina i obywatel, a planowanie staje si ę przede wszystkim ci ągiem negocjacji i konsultacji i nie jest ju Ŝ wył ącznie dyrektywnym dysponowaniem przestrzeni ą. To wszystko nakłada na gmin ę obowi ązek traktowania procesu gospodarowania przestrzeni ą jako swoistej gry o przestrze ń, w której to grze ona sama winna odgrywa ć decyduj ącą rol ę. Aby tak było gmina musi mie ć z jednej strony dobre rozeznanie potrzeb wszystkich uczestników gry, z drugiej strony artykułowa ć interesy wspólnoty lokalnej. I temu wła śnie celowi winno słu Ŝyć studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Studium Gminy jest dokumentem, w którym ustala si ę polityk ę przestrzenn ą gminy, przy czym pod poj ęciem polityka rozumie si ę cele rozwojowe gminy i sposoby ich osi ągania w zakresie, który wi ąŜ e si ę z zagospodarowaniem przestrzeni. Jest ponadto jedynym dokumentem planistycznym sporządzanym dla obszaru całej gminy. Przedmiotem studium s ą: – diagnoza aktualnej sytuacji gminy i uwarunkowa ń jej rozwoju; – oraz kierunki rozwoju przestrzennego i zasady polityki przestrzennej. Schematy Nr: 1) – System planowania w Polsce. 2) – System planowania na poziomie gminy.

21 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

2. PODSTAWA PRAWNA I ZAKRES OPRACOWANIA STUDIUM.

 Ustawa z 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym art. 6 ust. 1 (Dziennik Ustaw z 1999 r. Nr 15, poz. 139).  Uchwała Nr XXIX/231/96 Rady Miejskiej w Nisku z dnia 23.10.1996 r. w sprawie przyst ąpienia do sporz ądzenia studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy i miasta Nisko.  Umowa Nr 1/99 z 4 maja 1999 r. pomi ędzy Gmin ą i Miastem Nisko, a Podkarpackim Biurem Planowania Przestrzennego w Rzeszowie na opracowanie w/w Studium.  Zakres opracowania niniejszego Studium obejmuje obszar gminy Nisko o powierzchni 142 km 2 w jej aktualnych granicach administracyjnych.

3. METODA SPORZ ĄDZANIA STUDIUM.

Prace nad „Studium” prowadzone s ą w kilku wydzielonych fazach ko ńcz ących si ę sporz ądzeniem opracowa ń tekstowych i graficznych. Fazy te zostały okre ślone w Zał ączniku Nr 1 do Umowy w sprawie sporz ądzenia „Studium” i wynikaj ą z przepisów ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym art. 6 ust. 4.

W ramach I fazy sporz ądzania Studium wykonano nast ępuj ące prace:

3.1. Analiza materiałów słu Ŝą cych opracowaniu studium. Zgromadzono i przeanalizowano: • dotychczasowe opracowania planistyczne dotycz ące gminy; • opracowania planistyczne wykonane dla regionu; • informacje wojewody w sprawie zamierze ń realizacji ponadlokalnych zada ń publicznych; • materiały dotycz ące stanu środowiska przyrodniczego i kulturowego, stanu zagospodarowania, warunków Ŝycia mieszka ńców, demografii, funkcji gospodarczych gminy zawarte w ró Ŝnego rodzaju opracowaniach studialnych oraz publikacjach; • wnioski i postulaty zainteresowanych instytucji oraz mieszka ńców zgłoszone po podaniu do publicznej wiadomo ści przez Zarz ąd Gminy o przyst ąpieniu do sporz ądzania studium oraz zamierzenia władz samorz ądowych dotycz ące rozwoju miasta i gminy.

3.2. Diagnoza. Faza diagnozy obj ęła analiz ę i ocen ę stanu gminy uwzględniaj ącą wszystkie podstawowe aspekty jej funkcjonowania: poło Ŝenie i powi ązania z terenami otaczaj ącymi, środowisko przyrodnicze, środowisko kulturowe, stosunki ludno ściowe, funkcje mieszkaniowo – usługowe, funkcje gospodarcze, komunikacj ę, gospodark ę komunaln ą i infrastruktur ę techniczn ą, ruch budowlany. Prace prowadzone w fazie diagnozy miały na celu: – zebranie podstawowych danych i informacji o gminie przedstawionych w formie opisowej i graficznej, które były podstaw ą okre ślenia w dalszych fazach prac uwarunkowa ń rozwoju gminy, a tak Ŝe ustalenia kierunków gospodarki przestrzennej; – okre ślenie jakie wyst ępuj ą w gminie problemy wymagaj ące rozwi ązania, które stały si ę podstaw ą do formułowania celów rozwoju gminy.

22 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

3.3. Okre ślenie uwarunkowa ń rozwoju gminy. Analizowano dwie grupy uwarunkowa ń rozwoju gminy. Uwarunkowania wynikaj ące z polityki przestrzennej pa ństwa na obszarze województwa podkarpackiego. Do opracowania studium przyst ąpiono w okresie kiedy prace nad planem zagospodarowania przestrzennego województwa były w pocz ątkowej fazie oraz nie były sporz ądzone programy zada ń rz ądowych słu Ŝą cych realizacji celów publicznych. Mo Ŝliwe wi ęc było jedynie wykorzystanie istniej ących analiz, studiów koncepcji. Uwarunkowania wynikaj ące z cech i stanu środowiska oraz stanu zagospodarowania gminy. Uwzgl ędnione zostały uwarunkowania wynikaj ące z: poło Ŝenia gminy, walorów środowiska przyrodniczego i obowi ązuj ących oraz projektowanych form ochrony, wyst ępowania złó Ŝ surowców, istniej ących przekształce ń środowiska, potrzeb ochrony środowiska kulturowego oraz krajobrazu i obowi ązuj ących form ochrony, istniej ącej sytuacji demograficznej, istniej ącego stanu gospodarki i wyst ępuj ących trendów w zakresie rozwoju gospodarczego, wykształconej struktury przestrzennej miasta i gminy, stanu wyposa Ŝenia w infrastruktur ę techniczn ą, problemów komunikacyjnych. Uwzgl ędniono te Ŝ uwarunkowania wynikaj ące z aspiracji i potrzeb inwestycyjnych mieszka ńców. I faz ę opracowania zako ńczono podsumowaniem podstawowych sprzeczno ści i konfliktów wynikaj ących z funkcjonowania gminy, okre śleniem problemów wymagaj ących rozwi ązania i wst ępnej propozycji ich rozwi ązania. I faza opracowania posłu Ŝy jako podstawowy materiał pozwalaj ący na okre ślenie kierunków rozwoju przestrzennego gminy oraz sformułowania polityki rozwoju przestrzennego z uwzgl ędnieniem ogólnej strategii rozwoju gminy, b ędącej przedmiotem oddzielnego opracowania.

W ramach fazy II sporz ądzania Studium wykonano nast ępuj ące prace:

3.4. Okre ślenie celów rozwoju. Uwzgl ędniaj ąc wyniki analiz, konsultacji i dyskusji okre ślono główny cel – misj ę rozwoju gminy. Strategia realizacji głównego celu rozwoju gminy Nisko polega ć ma na równoległej i skoordynowanej realizacji celów strategicznych i operacyjnych, które okre śliła opracowywana równolegle „Strategia rozwoju gospodarczego gminy”.

3.5. Okre ślenie polityki przestrzennej gminy. W toku prac nad formułowaniem polityki rozwoju przestrzennego gminy okre ślone zostały kierunki zagospodarowania przestrzennego obejmuj ące: – obszary chronione i kierunki ich ochrony; – ustalenia w zakresie inwestycji publicznych; – podział gminy na strefy polityki przestrzennej; – kierunki działa ń w poszczególnych strefach; – obszary obj ęte obowi ązkiem sporz ądzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego; – kierunki rozwoju komunikacji i infrastruktury technicznej.

Kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy przedstawione zostały na mapie 1 : 10 000.

23

II.UWARUNKOWANIA REALIZACJICELÓWROZWOJU PRZESTRZENNEGOGMINY

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

II. UWARUNKOWANIA REALIZACJI CELÓW ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY

1. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY.

Gmina NISKO poło Ŝona jest w północnej cz ęś ci województwa podkarpackiego, wzdłu Ŝ dolnego odcinka rzeki SAN oraz wzdłu Ŝ krajowych szlaków komunikacyjnych Sandomierz – Stalowa Wola – Jarosław i Lublin – Rzeszów krzy Ŝuj ących si ę w Nisku w wa Ŝnym w ęź le komunikacyjnym. Jest jedn ą ze 160 gmin w województwie, przy czym jedn ą z 29 gmin miejsko – wiejskich. Sąsiaduje z gminami: miejsk ą – Stalowa Wola, miejsko–wiejskimi – Rudnik i Ulanów oraz gminami wiejskimi – Pysznica, Jarocin, Je Ŝowe i Bojanów.

Podstawowe dane o gminie: powierzchnia: – 14 246 ha, w tym miasto Nisko 6 102 ha liczba mieszka ńców: – 22 468, w tym miasto 15 725 (stan na 31.XII.98 r.) liczba miejscowo ści: – 7 gęsto ść zaludnienia: – 158 osób / 1 km 2 przy czym miasto 258, wsie 83 struktura zatrudnienia w gospodarce narodowej: rolnictwo i le śnictwo – 1% przemysł – 43% sfera budownictwa – 32% usługi – 24% uŜytkowanie ziemi: uŜytki rolne – 36,8% uŜytki le śne – 52,4% tereny osiedlowe – 5,3% tereny pozostałe – 5,5% Nisko jest siedzib ą powiatu ni Ŝańskiego, do którego nale Ŝą oprócz gminy Nisko, Rudnik, Ulanów, Harasiuki, Jarocin, Je Ŝowe i Krzeszów. Jest gmin ą przemysłowo – rolnicz ą. Rozwój przemysłu w Nisku i regionie zadecydował o intensywnym wzro ście ludno ści miasta od 6,7 tys. w roku 1939 rozkwitu gospodarczego Niska tu Ŝ przed II wojn ą do 15,7 tys. obecnie. Wysokimi walorami cechuje si ę tak Ŝe środowisko kulturowe i przyrodnicze. Walory te stanowi ą: – malownicza dolina dolnego Sanu wł ączona do sieci ekologicznej kraju ECONET–PL jako korytarz ekologiczny o mi ędzynarodowym znaczeniu; – du Ŝy udział zbiorowisk le śnych o znaczeniu ogólnokrajowym; – układ urbanistyczny Niska o charakterze małomiasteczkowym, zespół obiektów miejskich i przemysłowych z XIX w.; – obiekty sakralne, dworsko – parkowe zespoły, kapliczki, cmentarze. W gminie Nisko wykształciły si ę nast ępuj ące funkcje: – funkcje podstawowe: Miasto – funkcje: usługowo – administracyjna i przemysłowa;

27 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Gmina – funkcja: rolnicza; – funkcja towarzysz ąca: le śnictwo. W strukturze sieci osadniczej województwa podkarpackiego Nisko jest o środkiem usługowym o znaczeniu ponadlokalnym. Teren gminy kształtuj ą 2 mezoregiony: Równina Biłgorajska i Dolina Dolnego Sanu. Równina Biłgorajska rozci ąga si ę na wschód od koryta rzeki San i rozlokował si ę na niej północno – wschodni obszar gminy. Jest to obszar wyniesiony przeci ętnie na wysoko ść 160 – 195 m n.p.m. i około 20 – 35 m ponad średni stan wody w rzece San. W krajobrazie dominuj ą łagodne, rozległe wzniesienia oddzielone od doliny Sanu strom ą skarp ą. Równina Biłgorajska to kraina le śno – ł ąkowa z pi ęknymi borami sosnowymi, licznymi wydmami, torfowiskami i jeziorkami. Natomiast na południe i południowy – zachód od koryta rzeki rozci ągaj ą si ę tereny nale Ŝą ce do Doliny Dolnego Sanu . Tworzy j ą kilka poziomów terasowych b ędących terasami akumulacyjno – erozyjnymi. Dolina jest szerok ą bruzd ą erozyjn ą o szeroko ści około 10 km rozci ągaj ącą si ę wzdłu Ŝ koryta rzeki płyn ącej łagodnymi skr ętami po cz ęś ciowym uregulowaniu i obwałowaniu, ju Ŝ pod koniec XIX wieku. Liczne starorzecza świadcz ą o wcze śniejszym meandrowaniu rzeki. Zalewowe dno Doliny zajmuj ą ł ąki i fragmenty lasów ł ęgowych. Teren wznosi si ę przeci ętnie na wysoko ść 153 – 157 m n.p.m. i od 3,5 do 7 m ponad średni stan wody w korycie rzeki, a spadki terenu nie przekraczaj ą 5%. Na terasach nadzalewowych dominuj ą gleby piaszczyste, wydmowe, w znacznej mierze zalesione. Region jest w znacznej cz ęś ci zaj ęty przez kompleksy le śne, b ędące pozostało ści ą Puszczy Sandomierskiej. Jest to obszar rozległy, wznosz ący si ę przeci ętnie na wysoko ść 157 – 160 m n.p.m. i powy Ŝej i około 7 – 10 m ponad średni stan wody w rzece. Teren gminy odwadniany jest przez rzek ę San i szereg drobnych cieków wodnych wpadaj ących bezpo średnio do Sanu. Rzeka San płynie w korycie o szeroko ści 100 – 230 m i wci ęta jest na gł ęboko ści 4,0 – 5,0 m w stosunku do powierzchni przylegaj ących do niej terenów. Wa Ŝniejszym dopływem Sanu jest rzeka Barcówka płyn ąca przez grunty wsi Nowosielec, Warchoły i Malce. Jest to niewielki ciek wodny o szeroko ści nie przekraczaj ącej 5 m. Koryto jego jest uregulowane i uformowane w kanał wci ęty przeci ętnie na gł ęboko ść 2 – 3 m. W krajobrazie gminy dominuj ą lasy stanowi ące 52% jej powierzchni (7 469,8 ha). Tworz ą zwarty kompleks w zachodniej cz ęś ci omawianych terenów. W północno – wschodniej cz ęś ci gminy brak jest wi ększych kompleksów le śnych. Tereny zalesione tworz ą niewielkie powierzchniowo skupiska wyst ępuj ące naprzemian z polami ornymi. Na terenach zalewowych Sanu spotyka si ę zaro śla ł ęgowe składaj ące si ę z olchy drzewiastej i krzaczastej, wierzby oraz gęsto porastaj ącej wikliny. W drzewostanie wymienionych skupisk le śnych dominuje sosna z niewielkimi domieszkami jodły, modrzewia i brzozy. Drzewostany te stanowi ą skupiska boru mieszanego, boru świe Ŝego wilgotnego i boru mokrego. Innym skupiskiem szaty ro ślinnej s ą rozległe obszary u Ŝytków zielonych. U Ŝytki w wi ększo ści zmeliorowane słu Ŝą do celów rolnych. Stanowi ą baz ę paszow ą dla hodowli bydła. Poza rolnictwem s ą równie Ŝ akcentem krajobrazowym. Ponadto stanowi ą baz ę równowagi ekologicznej dla s ąsiednich łatwo wysuszaj ących si ę obszarów. Wilgo ć pochodz ąca z terenów zielonych łagodzi jej niedobory na s ąsiednich łatwo przepuszczalnych terenach. Odwrotnie, ziele ń darniowa chłonie nadmiar wilgoci w czasie nadmiernych opadów. Obszary te nale Ŝy chroni ć przed zainwestowaniem. Degradacja u Ŝytków zielonych spowoduje degradacj ę i wysuszenie terenów s ąsiednich. Tereny gminy pozbawione s ą du Ŝych kompleksów sadowniczych.

28 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

2. ZEWN ĘTRZNE UWARUNKOWANIA ROZWOJU GMINY.

♦ Uwarunkowania wynikaj ące z polityki przestrzennej pa ństwa na obszarze województwa. Podstawowym aspektem polityki pa ństwa na obszarze województwa, a w szczególno ści w jego północnej cz ęś ci obejmuj ącej stref ę uprzemysłowion ą i zurbanizowan ą, koncentruj ącą przemysł surowcowo–energetyczny i obszary zagro Ŝenia ekologicznego, jest wspieranie procesów restrukturyzacji i modernizacji, z którymi wi ąŜ e si ę tworzenie nowych miejsc pracy oraz popieranie ró Ŝnorodnych działalno ści gospodarczych nie pozwalaj ących pogorszy ć stanu środowiska. ♦ Uwarunkowania wynikaj ące z poło Ŝenia gminy. – poło Ŝenie w obszarze pasma aktywno ści społeczno – gospodarczej o znaczeniu regionalnym; – miasto Nisko jest o środkiem rozwoju o znaczeniu ponadlokalnym, siedziba powiatu; – sąsiedztwo du Ŝych obszarów le śnych o znaczeniu gospodarczym oraz obszarów chronionych prawnie, zwi ązanych z Parkiem Krajobrazowym Lasy Janowskie; – poło Ŝenie gminy przy wa Ŝnym w ęź le komunikacji drogowej i kolejowej co zapewnia dobre poł ączenie z innymi o środkami w skali regionu oraz mo Ŝe sprzyja ć pozyskiwaniu inwestorów; – w zakresie powi ąza ń komunikacyjnych gmina ma szans ę wykorzysta ć w przyszło ści projektowan ą drog ę ekspresow ą o znaczeniu mi ędzyregionalnym – S 74; – dominacja gospodarki indywidualnej i ludno ści dwu zawodowej, u Ŝytki rolne o bardzo du Ŝym stopniu rozdrobnienia gospodarstw rolnych (na 2 007 gospodarstw 1 768 jest w przedziale wielko ści do 2 ha) przy niskiej jako ści rolniczej przestrzeni produkcyjnej; – rygory ochronne wynikaj ące z warto ści środowiska przyrodniczego i kulturowego, ograniczaj ące swobodn ą działalno ść gospodarcz ą; – poło Ŝenie na obszarze o średniej wodono śno ści (wydatki studni od 10 do 50 m 3/h); – rygory ochronne wynikaj ące z poło Ŝenia na głównym zbiorniku wód podziemnych (GZPW Nr 425); – sklasyfikowanie obszaru gminy pod wzgl ędem wyst ępowania zagro Ŝeń środowiska w grupie B, gdzie wyniki bada ń stanu środowiska nie wskazuj ą na wyst ępowanie ponadnormatywnych zanieczyszcze ń i uci ąŜ liwo ści mimo stwierdzonego antropogenicznego oddziaływania.

3. UWARUNKOWANIA PRZYRODNICZE.

3.1. Stan i funkcjonowanie środowiska przyrodniczego.

3.1.1. Poło Ŝenie geograficzne, rze źba terenu. Według podziału fizyczno–geograficznego J. Kondrackiego (1977) teren gminy poło Ŝony jest w obr ębie Kotliny Sandomierskiej. W morfologii terenu wyró Ŝniaj ą si ę dwie zasadnicze cz ęś ci północno–wschodnia (mezoregion Równiny Biłgorajskiej) południowa i południowo– zachodnia (mezoregion Doliny Dolnego Sanu). Stykaj ące si ę ze sob ą fragmenty mezoregionów ró Ŝni ą si ę wyniesieniem nad poziom morza i rze źbą terenu. W obr ębie Równiny Biłgorajskiej wydzielono dwie formy morfologiczne: wysoczyzn ę polodowcow ą i doliny boczne. S ą to łagodne wzniesienia (160 – 195 m n.p.m.) rozci ęte łagodnie wci ętymi rozległymi dolinami w kształcie niecek o cz ęsto podmokłych dnach. Wysoczyzna od

29 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko doliny Sanu oddzielona jest strom ą skarp ą o wysoko ści 20 – 30 m. W obr ębie doliny Dolnego Sanu wyró Ŝnia si ę kilka poziomów terasowych – terasy akumulacyjno – erozyjne. Deniwelacje terenu na obszarze gminy si ęgaj ą 40 m, od 153 m n.p.m. w obr ębie terasy zalewowej Sanu od 195 m n.p.m. w obr ębie wysoczyzny.

3.1.2. Budowa geologiczna. Pod wzgl ędem geologicznym gmina poło Ŝona jest w obr ębie Zapadliska Przedkarpackiego. W budowie geologicznej terenu gminy udział bior ą utwory powstałe w nast ępuj ących okresach geologicznych: trzeciorz ęd – utwory tego wieku le Ŝą bezpo średnio na starszym silnie zerodowanym prekambryjskim podło Ŝu, wykształcone s ą jako iły krakowieckie, zalegaj ące na ró Ŝnych gł ęboko ściach od 3 m p.p.t. w obr ębie Równiny Biłgorajskiej do 14 – 19 m p.p.t. w dolinie Sanu. czwartorz ęd – osady plejstocenu tworz ą kompleks osadów: akumulacji rzecznej- reprezentowanych przez Ŝwiry (w sp ągu) w stropie przez piaski pylaste, ró Ŝnej frakcji wyst ępuj ące w dolinie Sanu, osady fluwioglacjalne i glacjalne- wykształcone w postaci piasków drobnych i średnich zawieraj ących domieszki Ŝwirów i przewarstwione glinami zwałowymi wyst ępuj ą na Równinie Biłgorajskiej, osady eoliczne – to piaski wydmowe tworz ące płaty na powierzchni całej gminy. Osady holocenu to 3 – 4 metrowa warstwa mad wykształconych w postaci pyłów i glin pylastych oraz grunty organiczne (namuły organiczne ilaste i piaszczyste, torfy) wyst ępuj ące w postaci niewielkich niezbyt mi ąŜ szych płatów.

3.1.3. Zasoby surowcowe, degradacja powierzchni ziemi. Na terenie gminy wyst ępuj ą zasoby, które mog ą stanowi ć surowiec dla przemysłu ceramicznego i budowlanego, s ą to: piaski wydmowe, piaski rzeczne, piaski i Ŝwiry wodno – lodowcowe, gliny zwałowe, gliny rzeczne i iły trzeciorz ędowe zaliczone do surowców pospolitych. Wst ępnie zostały rozpoznane zło Ŝa surowców ilastych: • zło Ŝe Malce – o szacunkowych zasobach perspektywicznych około 2 miliony m 3 glin rzecznych; • zło Ŝe Hawryły – o szacunkowych zasobach perspektywicznych około 1 miliona m 3 glin rzecznych i około 10 milionów m 3 iłów trzeciorz ędowych; • w kategorii A, B, C 1 zostało udokumentowane zło Ŝe iłów trzeciorz ędowych Zarzecze o zasobach – 843 000 m 3. Obecnie koncesj ą obj ęte s ą cztery zło Ŝa, utworzono dwa obszary górnicze dla wydobycia surowców pospolitych: • OG Racławice dla wydobycia piasków budowlanych o powierzchni 1,13 ha; • OG Zarzecze – Kamie ń dla wydobycia surowców ilastych o powierzchni 1,80 ha; • OG Hawryły; • OG Zarzecze. Ponadto w wielu miejscach na terenie gminy s ą eksploatowane piaski na potrzeby własne przez miejscow ą ludno ść , co powoduje dewastacj ę powierzchni ziemi. Aktualnie powierzchnia gruntów wymagaj ących rekultywacji wynosi 31,29 ha.

30 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

3.1.4. Klimat. Według Okołowicza obszar gminy poło Ŝony jest w obr ębie sandomierskiego regionu klimatycznego, charakteryzuj ącego si ę przewag ą wpływów kontynentalnych. W oparciu o analizy wieloletnich obserwacji dla krainy tej ustalono charakterystyczne średnie: ➝ średnia temperatura stycznia – – 3 ,5°C ➝ średnia temperatura lipca – + 18°C ➝ czas trwania zimy – 92 dni w roku ➝ czas trwania lata – 95 dni w roku ➝ liczba dni pogodnych – 70 ➝ liczba dni pochmurnych – 110 ➝ roczna suma opadów – 670 mm ➝ liczba dni z szat ą śnie Ŝną – 80 Przewa Ŝaj ą wiatry z kierunków zachodnich, ł ączny udział wiatrów z kierunków SW, W, NW dochodzi do 45%. Zró Ŝnicowanie rze źby terenu i wyniesienie nad poziom morza wpływa na nieznaczne zró Ŝnicowanie warunków klimatu lokalnego. Najbardziej korzystne warunki wyst ępuj ą w obr ębie wysoczyzny w zachodniej cz ęś ci gminy. S ą to tereny dobrze przewietrzone. W obr ębie teras zalewowych Sanu i dolin na wysoczy źnie wyst ępuj ą mniej korzystne warunki, co wi ąŜ e si ę z tendencj ą do spływania i zalegania zimnych wilgotnych mas powietrza pochodz ącego z wy Ŝej poło Ŝonych terenów. Specyficzny mikroklimat wyst ępuje w obr ębie du Ŝych kompleksów le śnych. Lasy wpływaj ą łagodz ąco na dobowe ekstrema temperatury, modyfikuj ąco na warunki – „wietrzne” w ich otoczeniu przez ograniczenie pr ędko ści i siły wiatru.

3.1.5. Gleby. Warto ść rolnicza gleb – bonitacja – posiada bezpo średni zwi ązek z budow ą geologiczn ą. St ąd gleby dobrej jako ści wytworzyły si ę na madach rzecznych lekkich i skupiły si ę w obr ębie terasy zalewowej i nadzalewowej Sanu. Na podstawie ogólnopolskiego programu bada ń dotycz ącego stopnia zanieczyszczenia gleb, realizowanego w latach 1992 – 1997 pod nadzorem merytorycznym IUNiG w Puławach stwierdza si ę: • 76% gleb u Ŝytków rolnych stanowi ą gleby o odczynie bardzo kwa śnym i kwa śnym (do 5,5 pH), najwi ększy udział gleb zakwaszonych wyst ępuje na terenach gdzie przewa Ŝaj ą gleby lekkie; • zawarto ść w glebach u Ŝytków rolnych metali ci ęŜ kich Zn, Ni w stopniu I oznaczaj ącym podwy Ŝszon ą zawarto ść metali ci ęŜ kich w V – stopniowej skali zanieczyszcze ń (0 – stopie ń oznacza zawarto ść naturaln ą); • nie stwierdza si ę podwy Ŝszonych zawarto ści siarki siarczanowej. Reasumuj ąc, u Ŝytki rolne obszaru gminy nadaj ą si ę pod uprawy wszystkich ro ślin z wyj ątkiem warzyw przeznaczonych dla niemowl ąt i małych dzieci. WIO Ś w Tarnobrzegu przeprowadził badania wpływu składowiska odpadów komunalnych w Nisku na środowisko przyrodnicze. Zakres bada ń obejmował badania fizyko – chemiczne i bakteriologiczne gleb wokół składowisk. Wyniki bada ń przedstawiaj ą si ę nast ępuj ąco: • w odległo ści do 150 m od granicy składowiska stwierdza si ę jedynie podwy Ŝszon ą zawarto ść kadmu w I stopniu przy pi ęciostopniowej skali zanieczyszcze ń; • w odległo ści do 20 m od granic składowiska stwierdza si ę średnie zanieczyszczenie miedzi ą i cynkiem – w stopniu III, co oznacza zalecanie upraw ro ślin przemysłowych

31 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

i traw nasiennych, z dopuszczeniem upraw ro ślin zbo Ŝowych, okopowych i pastewnych pod warunkiem okresowej kontroli zanieczyszcze ń w jadalnych cz ęś ciach ro ślin; • pod wzgl ędem bakteriologicznym gleby wokół składowiska klasyfikuj ą si ę jako czyste mikrobiologiczne; • od roku 1996 stwierdza si ę wyra źną popraw ę stanu sanitarnego składowiska.

3.1.6. Środowisko wodne.

Wody powierzchniowe Teren gminy odwadniany jest przez rzek ę San i szereg drobnych cieków wpadaj ących bezpo średnio do Sanu, wi ększym dopływem jest rzeka Barcówka. Wody stoj ące na terenie gminy, to starorzecza Sanu wyst ępuj ące w obr ębie jego doliny. Wody powierzchniowe płyn ące s ą dzi ś najbardziej zanieczyszczonym elementem środowiska w Polsce, co jest nast ępstwem nieracjonalnej gospodarki zasobami oraz odprowadzenia nadmiernej ilo ści ścieków. W zwi ązku z powy Ŝszym z mocy ustawy o PIO Ś prowadzony jest monitoring stanu zanieczyszczenia rzek. Na terenie gminy monitoringiem obj ęta jest rzeka San. San na odcinku przepływaj ącym przez obszar gminy a Ŝ do uj ścia prowadzi wody pozaklasowe w klasyfikacji ogólnej. O zaliczeniu wód rzeki jako pozaklasowej decyduje ponadnormatywny poziom zanieczyszcze ń bakteriologicznych. Jako ść fizyko-chemicznych wska źników zanieczyszcze ń odpowiada III klasie czysto ści wód. Istotnym jest, i Ŝ wody o takim stopniu zanieczyszczenia s ą wprowadzane ju Ŝ na teren gminy. Najistotniejszym punktowym źródłem zanieczyszcze ń wód Sanu na odcinku przepływaj ącym przez gmin ę s ą ścieki komunalne pochodz ące z oczyszczalni MZK Nisko w ilo ści około 1 500 tys. m 3 rocznie oczyszczonych mechanicznie (około 400 tys. m 3) i biologicznie (około 600 tys. m 3) oraz 500 tys. m 3 rocznie ścieków nie oczyszczonych (dane WIO Ś 1997). Odbiornikiem ścieków jest równie Ŝ rzeka Barcówka, s ą to ścieki pochodz ące z Gospodarstwa Szklarniowego w Nisku oczyszczone biologicznie w ilo ści około 40 tys. m 3 rocznie. Wody podziemne Na terenie gminy wyst ępuje jeden zasadniczy poziom wodono śny w obr ębie piaszczysto – Ŝwirowych utworów czwartorz ędowych. Zwierciadło wody tego poziomu stabilizuje si ę na gł ęboko ści od 1,5 do 4,5 m p.p.t. Uwzgl ędniaj ąc zasi ęg wyst ępowania, wodono śno ść , zasobno ść , jako ść wód oraz znaczenie dla gospodarki w kraju wydzielono GZWP. W obr ębie jednego z nich znalazły si ę zasoby wód terenu gminy – jest to zbiornik Nr 425 D ębica – Stalowa Wola – Rzeszów ustalony decyzj ą Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Le śnictwa (KDH 1/013/6037/97) z dnia 18.07.1997 r., gdzie wydajno ść potencjalna otworu studniowego wynosi około 70 m 3/h i istnieje mo Ŝliwo ść budowy du Ŝych uj ęć wody. Zbiornik swym zasi ęgiem obejmuje tereny poło Ŝone wzdłu Ŝ Sanu po zachodniej jego stronie. Zasoby wód zbiornika s ą słabo chronione przed zanieczyszczeniem, czas migracji pionowej zanieczyszcze ń wynosi 5 lat, tym samym niemal cały jego obszar wymaga najwy Ŝszej ochrony (ONO). Jako ść wód podziemnych Na terenie gminy w rejonie Niska znajduje si ę punkt pomiarowy monitoringu regionalnego jako ści wód podziemnych. Analizy wykonane w Centralnym Laboratorium Chemicznym w Warszawie wykazały, i Ŝ jako ść tych wód mie ści si ę w nienajlepszej III klasie czysto ści, decyduje o tym podwy Ŝszona zawarto ść Ŝelaza i manganu geogenicznego pochodzenia charakterystyczna dla wód czwartorz ędowych oraz podwy Ŝszona zawarto ść zwi ązków azotu

32 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko antropogenicznego pochodzenia. Wody te wykazuj ą przekroczenia norm okre ślonych dla wód pitnych, wymagaj ą uzdatniania.

3.1.7. Środowisko atmosferyczne.

Źródła emisji Powietrze atmosferyczne ze wzgl ędu na powszechno ść wyst ępowania i niezb ędn ą obecno ść w procesach Ŝyciowych organizmów jest jednym z elementów środowiska decyduj ącym o jakości Ŝycia człowieka i jego otoczenia. Wpływa na stopie ń czysto ści wód powierzchniowych, zakwaszenie gleb, zdrowotno ść lasów, zanieczyszczenie upraw. Stopie ń zanieczyszczenia powietrza zwi ązany jest z wielko ści ą emisji wprowadzonych do atmosfery strumieni zanieczyszcze ń pochodz ących przede wszystkim ze źródeł antropogennych. Na stan czysto ści powietrza w gminie maj ą najwi ększy wpływ: • źródła emisji przemysłowej (spalanie paliw, procesy technologiczne) poło Ŝone poza terenem gminy o wysokich emitorach: Elektrownia i Huta Stalowa Wola, KiZPS „Siarkopol”, Elektrownia Połaniec, miejscowe zakłady – „Nimet” Nisko, Zakłady Mi ęsne w Nisku; • źródła emisji lokalnej niskich emitorów, emisja z indywidualnych systemów grzewczych i palenisk domowych; • komunikacja samochodowa w rejonach tras komunikacyjnych o du Ŝym nat ęŜ eniu ruchu; • w mniejszym stopniu rolnictwo – stosowanie środków ochrony ro ślin. Emisja pochodz ąca z przemysłu lokalnego „Nimet” Nisko emituje rocznie około (dane z 1997 r.) 71 Mg zanieczyszcze ń. S ą to: dwutlenek siarki, tlenek azotu, pyły energetyczne, tlenek w ęgla. Wielko ść emisji z zakładu utrzymuje si ę na stałym poziomie na przestrzeni ostatnich lat. Zakłady Mi ęsne emituj ą: dwutlenek siarki, tlenki azotu, pyły energetyczne w ilo ści (1997 r.) 58 Mg ł ącznie. W stosunku do roku 1995 zakład ograniczył emisj ę o ponad 100%. Jako ść powietrza atmosferycznego W celu podejmowania działa ń zmniejszaj ących stopie ń zanieczyszczenia powietrza oraz identyfikowania zagro Ŝeń prowadzony jest system monitoringu powietrza przez WIO Ś, WSSE, zakłady przemysłowe. Punkt pomiarowy monitoringu znajduje si ę na terenie miasta Nisko, lokalizacja jego wynika z regionalnej polityki ochrony środowiska, jest to miejsce potencjalnej koncentracji zanieczyszcze ń. Dopuszczalne warto ści zanieczyszcze ń aktualnie okre śla Rozporz ądzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Le śnictwa z dnia 28.04.98 r.

33 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Porównanie procentowe stanu faktycznego zanieczyszczenia i norm dopuszczalnych obrazuje diagram Nr 1. Stan zanieczyszczenia powietrza według poszczególnych zanieczyszcze ń 1995 – 1997 r.

Da % 160%

120%

80%

40%

32% 32% 28% 20% 30% 38% 98% 80% 80% 130% 143% 93% 95% 92% 90% 0% dwutlenki siarki tlenki azotu pył zawieszony zwi ązki fluoru opad pyłu

1995 r. 1996 r. 1997 r.

Da – dopuszczalna warto ść średnioroczna

Porównania warto ści faktycznych z dopuszczalnymi dokonano zgodnie z normami okre ślanymi w Rozporz ądzeniu obowi ązuj ącym w 1997 roku (Rozporz ądzenie MO ŚZNiL z dnia 12.02.1990 r.). Obecnie obowi ązuj ące przepisy zwi ększaj ą warto ść dopuszczalnych st ęŜ eń w zakresie pyłu zawieszonego o 50% i fluoru o 25%. Reasumuj ąc mo Ŝemy stwierdzi ć, i Ŝ stan czysto ści powietrza na terenie gminy jest zadowalaj ący, prócz samego miasta Nisko, gdzie stwierdza si ę na przestrzeni lat do ść wysokie warto ści zapylenia powietrza i zanieczyszczenia zwi ązkami fluoru. Przekroczenia norm zwi ązków fluoru stwierdzono w tym samym czasie w Tarnobrzegu i Stalowej Woli, co prawdopodobnie jest wynikiem podwy Ŝszenia warto ści w tle zanieczyszcze ń (dłu Ŝszy okres grzewczy, warunki klimatyczne), jak równie Ŝ ci ągle niedostateczn ą ilo ści ą urz ądze ń do redukcji zanieczyszcze ń gazowych w przemy śle.

3.1.8. Klimat akustyczny. Na klimat akustyczny wpływ posiadaj ą:  hałas przemysłowy;  hałas komunikacyjny. Uci ąŜ liwo ść spowodowana nadmiern ą emisj ą hałasu jest charakterystyczna głównie dla terenów zwartej zabudowy, dotyczy terenów mieszkalno – przemysłowych. Na terenie gminy źródłami emisji hałasu przemysłowego s ą: „Nimet” Nisko, Zakłady Zbo Ŝowe – Młyn w Nisku, WPRP Zakłady Mi ęsne w Nisku, Zakład Drzewny w Nisku. Wszystkie obiekty posiadaj ą

34 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko decyzj ę o dopuszczalnej emisji hałasu, nało Ŝono na nich obowi ązek wycinania źródeł tej emisji. W efekcie stwierdza si ę brak przekrocze ń dopuszczalnych norm w porze dziennej i nocnej w otoczeniu zakładów. Poziom nat ęŜ enia hałasu drogowego zale Ŝny jest od: • rodzaju i hała śliwo ści pojazdów; • rodzaju i jako ści nawierzchni; • ukształtowanie terenu; • zwarto ści zabudowy. Maj ąc na uwadze w/w czynniki nale Ŝy przypuszcza ć, i Ŝ uci ąŜ liwo ść zwi ązana z nadmiern ą emisj ą hałasu komunikacyjnego pojawia si ę w terenach zwartej zabudowy, w rejonach dróg o du Ŝym nat ęŜ eniu ruchu tj. w miejscowo ści Zarzecze oraz w samym Nisku. Badania klimatu akustycznego w Nisku dokonał WIO Ś w 1989 r. nale Ŝy przypuszcza ć, i Ŝ w zwi ązku ze stale rosn ącą liczb ą pojazdów i nasilenia ruchu zjawiska w tym czasie stwierdzone uległy pogł ębieniu. Jak wykazały badania drog ą o najwi ększych przekroczeniach norm hałasu dla pory dziennej i nocnej w granicach 50% jest przelotowa trasa Stalowa Wola – Rudnik (ul. Sandomierska i Wolno ści).

3.1.9. Świat ro ślinny, świat zwierz ęcy, system powi ąza ń ekologicznych. Szata ro ślinna pełni funkcj ę klimatyczne i biologiczne, wpływaj ące na podniesienie ogólnych standardów ekologicznych i popraw ę jako ści Ŝycia oraz funkcje glebowo – wodochronne. Naturalny system powi ąza ń ekologicznych na terenie gminy tworz ą: – Ekosystemy le śne zajmuj ące powierzchni ę 7 469 ha, co stanowi około 52% ogólnej powierzchni gminy. Kompleksy le śne to pozostało ści dawnej Puszczy Sandomierskiej. Wyst ępuj ą tu głównie skupiska boru mieszanego, boru świe Ŝego wilgotnego i boru mokrego. W drzewostanie dominuje sosna z niewielkimi domieszkami jodły, modrzewia i brzozy. – Ekosystemy dolin rzecznych to ro ślinno ść teras zalewowych Sanu w postaci zaro śli łęgowych składaj ących si ę z olchy drzewiastej i krzaczastej, wierzby oraz g ęsto porastaj ącej wikliny. – Ekosystemy ł ąkowe, to rozległe obszary u Ŝytków zielonych stanowi ących baz ę równowagi ekologicznej dla s ąsiaduj ących łatwo wysuszaj ących si ę obszarów. – Ekosystemy wodne – starorzecza Sanu w obr ębie doliny z charakterystycznymi zespołami ro ślinnymi. Bogate zbiorowiska szaty ro ślinnej sprzyjaj ą bogactwu gatunków fauny. Ze środowiskiem le śnym zwi ązane s ą du Ŝe zwierz ęta łowne, na terenie Le śnictwa Je Ŝowe znajduj ą si ę miejsca lęgowe i ostoja wilka, w Le śnictwie Barce – miejsca l ęgowe bociana czarnego. Tereny otwarte tj. ł ąki i pola uprawne s ą biotopem drobnej zwierzyny łownej. Dolina rzeki San podlega ochronie i jest obj ęta programem ochrony środowiska w ramach krajowej sieci ECONET–PL. Jako korytarz ekologiczny o znaczeniu mi ędzynarodowym. Wchodzi w skład europejskiej sieci ekologicznej.

3.1.10. Walory krajobrazowe. Na niew ątpliwe walory krajobrazowe gminy składaj ą si ę du Ŝe kompleksy le śne, w zachodniej cz ęś ci gminy, malownicza dolina Sanu z licznymi starorzeczami. W północno – zachodniej cz ęś ci mozaikowy krajobraz tworz ą tereny upraw polowych urozmaicony niewielkimi skupiskami terenów zalesionych. Ciekawy akcent krajobrazowy stanowi ą rozległe obszary u Ŝytków zielonych.

35 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

3.1.11. Ogólna ocena stanu środowiska. PIO Ś dokonuje okresowo kompleksowej oceny stanu środowiska na terenie gmin. Wynikiem oceny jest klasyfikacja gmin ze wzgl ędu na wyst ępowanie zagro Ŝeń środowiskowych. Kryteria oceny to: • poziom zanieczyszczenia powietrza; • poziom zanieczyszczenia wód powierzchniowych; • poziom zanieczyszczenia wód podziemnych; • poziom zanieczyszczenia gleb; • poziom degradacji i dewastacji gruntów; • poziom zagro Ŝenia hałasem; • ilo ść zakładów uci ąŜ liwych z listy wojewódzkiej. W rejonie tarnobrzeskim ocen ę przeprowadziła WIO Ś w 1996 roku. Gmina Nisko znalazła si ę w grupie gmin, na których terenie wyniki bada ń nie wskazuj ą na wyst ępowanie ponadnormatywnych zanieczyszcze ń i uci ąŜ liwo ści, mimo stwierdzonego antropogenicznego oddziaływania. Mapka Nr 2 obrazuje ocen ę stanu środowiska na terenie gminy Nisko na tle gmin sąsiednich.

3.2. Zagro Ŝenia środowiskowe. Gmina Nisko pomimo antropogenicznego oddziaływania nie zalicza si ę do obszarów o silnie przekształconych warunkach środowiska przyrodniczego. W celu ochrony takiego stanu nale Ŝy zwróci ć uwag ę na wyst ępowanie zjawisk negatywnych mog ących ten stan zmieni ć. Do zagro Ŝeń środowiskowych wyst ępuj ących na terenie gminy zalicza si ę zagro Ŝenia naturalne i antropogeniczne. Zagro Ŝenia naturalne wynikaj ą z poło Ŝenia gminy:  Zagro Ŝenia powodziowe – cz ęść gminy poło Ŝona w dolinie rzeki San jest zagro Ŝona wyst ąpieniem powodzi w okresach wysokich stanów wód w rzece. Analiza danych wodowskazowych notowanych w Nisku wykazała, Ŝe w czasie powodzi przeci ętnych powtarzaj ących si ę cz ęsto słup wody osi ąga wysoko ść 4,3 – 4,5 m. W odniesieniu do rz ędnej wodowskazu daje to warto ść równ ą rz ędnej 154,00 – 154,50 m n.p.m. W czasie takiej powodzi zostaj ą zatopione tereny terasy zalewowej pierwszej. W czasie powodzi katastrofalnych notowanych w latach 1907, 1923 i 1934 słup wody osi ągn ął wysoko ść 7,30 – 8,20 m. Obliczenia odniesione do rz ędnej wodowskazu wykazały, Ŝe w czasie powodzi pod wod ą znalazły si ę tereny poło Ŝone poni Ŝej rz ędnej 159,00 m n.p.m. W tym czasie zalane terasy zalewowe i cz ęś ciowo terasa nadzalewowa pierwsza. Z informacji uzyskanych w terenie ustalono te Ŝ obszar jaki znalazł si ę pod wod ą w czasie mokrego lata 1980 r. W tym czasie zatopione zostały tereny odpowiadaj ące poziomowi terasy zalewowej pierwszej. Nale Ŝy wnioskowa ć, Ŝe na zmniejszenie zasi ęgu powodzi powa Ŝny wpływ wywarły zbiorniki retencyjne. Solina – Myczkowce zatrzymuj ą nadmiar wody w górnym biegu rzeki San. Obecnie powodzi ą zagro Ŝone mog ą by ć najwy Ŝej tereny terasy zalewowej pierwszej.  Zagro Ŝenie powodziowe katastrofalne – mo Ŝe wyst ąpi ć w przypadku awarii na zbiorniku retencyjnym w Solinie, najbardziej zagro Ŝone s ą tereny poło Ŝone na obszarze nieobwałowanym.  Tendencje do tworzenia si ę zastoisk zanieczyszczonego, wilgotnego powietrza w dolinie Sanu – jest to uci ąŜ liwo ść du Ŝo mniejszej skali.

36 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Zagro Ŝenia antropogeniczne zwi ązane z działalno ści ą człowieka:  zanieczyszczone rzeki nie odpowiadaj ące normom w zakresie parametrów fizyko – chemicznych i biologicznych;  brak systematycznej zbiórki i wywozu odpadów z terenu całej gminy, powstawania „dzikich wysypisk odpadów”;  wyst ępowanie wysokich st ęŜ eń zanieczyszcze ń, zwłaszcza zapylenia i przekrocze ń norm dla fluoru w Nisku;  uci ąŜ liwe ci ągi infrastruktury technicznej, droga krajowa Stalowa Wola – Rudnik stwarzaj ą uci ąŜ liwo ść zwi ązan ą z hałasem i emisj ą zanieczyszcze ń komunikacyjnych, linie energetyczne wysokich napi ęć , gazoci ągi magistralne;  nielegalna eksploatacja surowców – kruszyw naturalnych przyczyniaj ąca si ę do nieracjonalnej gospodarki zasobami i utrudniaj ąca zorganizowanie rekultywacji;  nieuporz ądkowana gospodarka ściekowa – brak realizacji sieci kanalizacyjnej obejmuj ącej cał ą gmin ę równolegle z sieci ą wodoci ągow ą.

3.3. Zasoby przyrody obj ęte ochron ą prawn ą. Na terenie gminy ochron ę prawn ą (ustawa o ochronie przyrody z dnia 12.XII.1991 r. Dz. U. Nr 114) zastosowano dla: – fragmentu otuliny – Parku Krajobrazowego „Lasy Janowskie” w północno – zachodniej cz ęś ci gminy o powierzchni 376 ha utworzonego uchwał ą WRN w Tarnobrzegu z dnia 20.03.1988 r. Nr XXVI/141/88; – uŜytków ekologicznych utworzonych Rozporz ądzeniem Wojewody Tarnobrzeskiego Nr 3 z dnia 4.03.1997 r. dla zachowania ekosystemów bagiennych, s ą to: • teren bagna o powierzchni 1,50 ha; • teren podmokły o powierzchni 1,00 ha; • bagno „Uroczysko Bardo” o powierzchni 8,00 ha, Rada Gminy Nisko uchwał ą Nr XXXVIII/340/97 zatwierdzaj ącą zmiany w planie powi ększyła teren „Uroczyska Bardo” do powierzchni 14,07 ha. Wszystkie u Ŝytki zlokalizowane s ą na terenie le śnictwa Zatyki. – pomników przyrody Ŝywej znajduj ących si ę w Nisku: • sosna wejmutka w parku Nr rejestru 289 • jesion na terenie gosp. „Sopot” Nr rejestru 291 • klon w parku Nr rejestru 290 • platan w parku miejskim Nr rejestru 449 • dąb szypułkowy w parku miejskim Nr rejestru 450 • platan w parku miejskim Nr rejestru 451 • dąb szypułkowy Zespól Opieki Zdrowotnej Nr rejestru 638 • dąb szypułkowy ZSZ EL Nr rejestru 639 • zgrupowanie 182 d ębów szypułkowych „D ębinka” Nr rejestru 640 – pomników przyrody Ŝywej znajduj ących si ę w Racławicach: • dąb szypułkowy – Waldekówka Nr rejestru 293 • klon rejon Sanepidu Nr rejestru 292 Ponadto ochron ą konserwatorsk ą obj ęte s ą 2 parki: – park miejski w Nisku o powierzchni 15,30 ha, oraz park podworski Waldekówka w Racławicach o powierzchni 2,00 ha. Z ogólnej powierzchni lasów 7479 ha, lasy ochronne zajmuj ą powierzchni ę 4873 ha, s ą to lasy wodochronne i lasy poło Ŝone w granicach administracyjnych miasta.

37 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

3.4. Uwarunkowania wynikaj ące ze stanu i funkcjonowania środowiska przyrodniczego.

Uwarunkowania ochronne wynikaj ące z mocy przepisów prawa ➝ Ograniczenia zwi ązane z ochron ą przed zanieczyszczeniem i nadmiern ą eksploatacj ą zasobów wód podziemnych GZWP. ➝ Konieczno ść wzmo Ŝonego nadzoru sanitarnego i ograniczenia zwi ązane z ochron ą uj ęć wody w zasi ęgu stref ochronnych. ➝ Konieczno ść ochrony terenów wyst ępowania udokumentowanych zasobów surowcowych przed u Ŝytkowaniem niezgodnym z przeznaczeniem, eliminacja „dzikiej eksploatacji”, wdro Ŝenie racjonalnej gospodarki surowcami. ➝ Konieczno ść ochrony areału gleb wysokiej bonitacji, oraz powierzchni lasów, zwłaszcza ochronnych przed zmniejszeniem i zmian ą u Ŝytkowania. ➝ Ochrona istniej ących form ochrony przyrody. Uwarunkowania ochronne obszarów o wysokich walorach przyrodniczych i krajobrazowych ➝ Potrzeba ochrony doliny Sanu jako korytarza ekologicznego o mi ędzynarodowym znaczeniu wł ączonego w system europejskiej sieci ekologicznej ECONET–PL posiadaj ącej znaczenie dla stabilno ści układów i procesów przyrodniczych. ➝ Ochrona lokalnych systemów biotycznych tj. terenów le śnych, terenów ł ąkowych, zieleni śródpolnej, zbiorników wodnych w celu zachowania lokalnego systemu powi ąza ń ekologicznych. Uwarunkowania wynikaj ące z zagro Ŝeń naturalnych ➝ Konieczno ść eliminacji zagro Ŝeń powodziowych wyst ępuj ących w dolinie Sanu. ➝ Konieczno ść odpowiedniego przygotowania działa ń ratowniczych w zwi ązku z wyst ępowaniem zagro Ŝeń katastrofalnych. Uwarunkowania wynikaj ące z przeobra Ŝeń środowiska ➝ Potrzeba minimalizacji zanieczyszczenia wód płyn ących. ➝ Uzale Ŝnienie rozwoju przestrzennego od moŜliwo ści zaopatrzenia w wod ę i odprowadzenie ścieków w sposób zorganizowany. ➝ Konieczno ść poprawy warunków aerosanitarnych na terenie Niska. ➝ Konieczno ść ograniczenia uci ąŜ liwo ści zwi ązanej z hałasem komunikacyjnym w centrum Niska. ➝ Potrzeba minimalizacji zagro Ŝeń wynikaj ących z braku zorganizowanej zbiórki odpadów z terenów całej gminy. ➝ Ograniczenie negatywnych skutków eksploatacji surowców w zakresie degradacji powierzchni ziemi.

4. UWARUNKOWANIA ŚRODOWISKA KULTUROWEGO.

4.1. Rys historyczny. Tereny obecnej gminy Nisko zostały zasiedlone ju Ŝ w okresie paleolitu schyłkowego (około 10 tys. lat p.n.e.). Szczególnie intensywne ślady osadnictwa zwi ązane s ą z epok ą br ązu i okresem kultury łu Ŝyckiej. W III okresie epoki br ązu a Ŝ do pocz ątkowo wczesnego okresu

38 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko epoki Ŝelaza, czyli do około 300 r. p.n.e. na ziemiach polskich panowała kultura łu Ŝycka. Ziemia ni Ŝańska znalazła si ę w zasi ęgu tarnobrzeskiej grupy tej kultury – w skupieniu rudnickim. Mapka Nr 4. Mapka osadnictwa wczesno średniowiecznego w widłach Wisły i Sanu według Antoni Kunysz: Wczesno średniowieczne osadnictwo w widłach rzeki Wisły i Sanu (VI – XIII w.), Puszcza Sandomierska wczoraj i dzi ś, Rzeszów 1980, s. 101

Po pewnym zahamowaniu rozwoju w pierwszych wiekach n.e. ponowna intensyfikacja osadnictwa miała miejsce we wczesnym średniowieczu. Pozostało ści ą osadnictwa pradziejowego i wczesno średniowiecznego (osad i cmentarzysk) s ą liczne stanowiska archeologiczne zlokalizowane głównie na terenie: Niska, Zarzecza i Racławic. Ślady osadnictwa przedpiastowskiego z VII i X w. odkryto w najbli Ŝszym terenie tzw. Skrzy ńskiej Góry w Nisku. Istniała tam du Ŝa, dobrze zorganizowana osada. W trakcie wykopalisk natrafiono na jamy mieszkalne i gospodarcze, a na skraju osady funkcjonował prymitywny piec hutniczy, w którym wytapiano Ŝelazo z niskoprocentowej rudy darniowej. W okresie X – XIII w. nast ąpił drugi etap rozwoju osady, który dał prawdopodobnie pocz ątek królewskiej wsi Nisko.

39 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Mapka Nr 5. Skupienia osadnicze w południowo wschodniej Polsce według Jan Michalski: Skupienia osadnicze na obszarze grupy tarnobrzeskiej kultury łu Ŝyckiej, Grupa tarnobrzeska kultury łu Ŝyckiej, Rzeszów 1989, s. 296–97

40 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Mapka Nr 6. Zanikanie lasów w centralnej cz ęś ci Puszczy Sandomierskiej: A – koniec XIV w., B – przełom XV i XVI w., C – 1919 r., D – 1931 r., według B. Sakowska – Knapp: Zespół miast Tarnobrzeg – Sandomierz – Stalowa Wola, Warszawa 1991

Pierwsza wzmianka o Nisku pochodzi z 1429 r. Jan Długosz napisał w „Liber beneficiorum dicecesis Cracowiensis”, Ŝe Nisko było wsi ą królewsk ą nale Ŝą cą do parafii Bieliny. Tutejszy folwark płacił dziesi ęcin ę ko ściołowi w Racławicach, natomiast mieszka ńcy osady parafii w Bielinach. Od 1530 r. do 1621 Nisko wchodziło w skład sandomierskich dóbr królewskich. W skład klucza wchodziło: – Nisko z folwarkiem; – Zarzecze z folwarkiem; – Wólka Tanewska; – Dąbrówka; – Kurzyna; – Przyszów; – Kamie ń; – Je Ŝowe; – Jastkowice; – Kły Ŝów; – Pysznica z folwarkiem; – Pławo.

41 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

W I połowie XVI w. ziemia ni Ŝańska weszła wraz z kluczem kolbuszowskim w skład dóbr wojewody krakowskiego Stanisława Lubomirskiego. Klucz ni Ŝański nie odgrywał w dobrach Lubomirskich szczególnej roli. Stanowił zaplecze rolniczo – łowieckie, a wła ściciele Niska nie widzieli potrzeby ubiegania si ę o prawa miejskie dla tej osady. W 1723 r. pod zaborem austriackim dawne tereny królewskie przeszły w r ęce skarbu austriackiego jako tzw. dobra kameralne, na terenie których wkrótce nasiliła si ę akcja kolonizacji niemieckiej tzw. józefi ńskiej. W latach 20 XIX w. w ramach wyprzeda Ŝy dóbr przez rz ąd austriacki Nisko zostało nabyte przez rodzin ę Reinchenbachów, a wyodr ębniony maj ątek Sopot kupił hr. Kinsky z polsko – czeskiego rodu. Od tego czasu rozpocz ął si ę gospodarczy i administracyjny rozwój Niska. Wła ściciel Niska doprowadził do ustanowienia tu siedziby władz gminnych. Powstawały drobne zakłady przemysłowe i rzemie ślnicze wykorzystuj ące dost ępne tu w obfito ści drewno, hr. Kinsky reaktywował zamkni ętą wcze śniej hut ę. W 1867 Galicja otrzymała autonomi ę. Powołano sejm krajowy we Lwowie i dokonano nowego podziału administracyjnego Utworzono 18 cyrkułów na czele ze starostami. Cyrkułem wła ściwym dla Niska i okolic był Rzeszów. Władz ę w Nisku sprawował administrator dóbr pa ństwowych z pomoc ą tzw. mandatariuszy. W tym te Ŝ roku posiadło ści Reinchenbacha kupił Ferdynand Resseguier de Miremont, blisko powi ązany z dworem w Wiedniu. Po jego śmierci dobra odziedziczył syn Oliwier Resseguier de Miremont o Ŝeniony z Mari ą Kinsk ą dziedziczk ą maj ątku Sopot. Za ich czasów Nisko prze Ŝyło rozkwit. Staraniem hr. Resseguier Nisko od 1871 r. stało si ę siedzib ą powiatu – powstała nowa jednostka administracyjna nazwana do II wojny światowej powiatem Niskim. Wła ścicielom Niska nie udało si ę natomiast doprowadzi ć do nadania Nisku praw miejskich, chocia Ŝ osada liczyła wówczas około 3 tys. mieszka ńców. Pod koniec XIX w. widoczne stało si ę oŜywienie gospodarcze. Powstały zakłady przemysłowe: du Ŝy tartak, cegielnia, młyn i browar, warsztaty ślusarsko – mechaniczne. Rozpocz ęto budow ę kolei. W 1900 r. pierwszy poci ąg wjechał do Niska. Resseguierowie wznie śli w Nisku pałac, szkoł ę podstawowa, budynek s ądu, starostwo, ochronk ę, mały szpitalik przydworski. Ni Ŝańska ludno ść , polska w 80% (podczas gdy w okolicznych miastach proporcje te układały si ę w ok. 50% na Polaków i śydów) nie miała na miejscu parafii. Nisko nale Ŝało do parafii Racławice. Hrabina ufundowała kapliczk ę św. Jana Nepomucena przy drodze do Nowosielca, w pobli Ŝu letniej rezydencji na Warchołach kaplic ę oraz kaplic ę św. Józefa w Nisku. W 1896 r. powstał wreszcie ko ściół w Nisku, w 1910 r. pi ękna murowana kaplica na Malcach a w 1912 r. zacz ęło funkcjonowa ć w Nisku Prywatne Gimnazjum Realne. Nisko stało si ę u schyłku XIX w. regionalnym o środkiem handlu, rzemiosła, drobnego przemysłu oraz centrum administracyjnym. Na przełomie 1912 i 1913 r. Resseguierowie sprzedali maj ątek Maksymilianowi Francke i przenie śli si ę do Wiednia. Lata I wojny światowej przyniosły ogromne zniszczenia w Nisku. 2 listopada 1918 r. rozbrojono miejscowy posterunek Ŝandarmerii austriackiej i przej ęto koszary ze znajduj ącym si ę w nich szpitalem wojskowym, rozpocz ął si ę nowy okres niepodległo ści Polski. W 1921 r. Nisko liczyło ponad 5 tysi ęcy mieszka ńców. Utrzymywali si ę z pracy w rolnictwie, zakładach Franckego które obejmowały: browar, młyn, cegielni ę, tartak i warsztaty mechaniczne, administracji, handlu, usługach i rzemio śle. W okresie mi ędzywojennym odbudowano ko ściół, upa ństwowiono gimnazjum. W 1932 r. władze powiatowe zatwierdziły herb Niska. Na polu herbowym widniała sosna, a z góry na dół biegła wstęga rzeki. Herb wyprzedził znacznie nadanie Nisku praw miejskich, które Nisko w ko ńcu uzyskało w 1933 r. i od 1 stycznia 1934 r. oficjalnie stało si ę miastem.

42 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

OŜywienie gospodarcze całego obszaru przyszło z budową w 1937 r. Centralnego Okr ęgu Przemysłowego – Zakładów Południowych w Nisku, które dały pocz ątek pó źniejszej Hucie i miastu Stalowa Wola. Trwało niestety krótko, do wybuchu wojny. W 1939 r. do Niska wkroczyli Niemcy, miasto liczyło wówczas 6,7 tys. mieszka ńców. 30 lipca 1944 r. Nisko zostało wyzwolone przez wojska radzieckie. Rozpocz ął si ę nowy etap w dziejach miasta. Ju Ŝ w grudniu 1944 r. upa ństwowiono maj ątek Franckego, co w konsekwencji doprowadziło do upadku kwitn ące niegdy ś przedsi ębiorstwa i maj ątki. W latach 1945 – 1974 r. ziemia ni Ŝańska znalazła si ę na obszarze województwa rzeszowskiego. Do 1973 r. Nisko pełniło funkcje powiatu. W tym czasie powstały w 1962 r. Zakłady Mi ęsne, na bazie zakładów mechanicznych Franckego powstały Ni Ŝańskie Zakłady Przemysłu Maszynowego Le śnictwa, przekształcone w 1970 r. w Zakłady Metalowe Nimet, a od 1976 r. włączone do ZPC Ursus. W 1982 r. w dzielnicy Sopot powstało Pa ństwowe Gospodarstwo Ogrodnicze, w 1950 r. Publiczn ą Szkoł ę Dokształcaj ąco – Zawodow ą przekształcono w Pa ństwow ą Zasadnicz ą Szkoł ę Elektryczną, od 1958 r. stała si ę Technikum Elektrycznym, a od 1975 r. Zespołem Szkół Elektrycznych. Rozwin ęło si ę Liceum Ogólnokształc ące, które stało si ę Zespołem Szkól Ogólnokształc ących. Od 1975 r. Nisko było siedzib ą władz miejsko – gminnych i weszło w obszar nowego województwa tarnobrzeskiego. Od 1 lutego 1991 r. po kolejnej reformie administracyjnej kraju dodatkowo stało si ę siedzib ą Urz ędu Rejonowego. Ostatniej reformie administracyjnej kraju Nisko zawdzi ęcza od 1.01.1999 r. siedzib ę powiatu i przynale Ŝno ść do nowego Województwa Podkarpackiego. Nadal jest siedzib ą władz miejsko– gminnych. Równie dawne pocz ątki jak Nisko ma wie ś Racławice , poło Ŝona w bezpo średnim sąsiedztwie Niska. Jest to jedna z najstarszych wsi w rejonie, wymieniona przez Jana Długosza w „Liber beneficiarum”. Znajdował si ę tzw. folwark królewski i najstarsza na tych terenach parafia p.w. św. Stanisława biskupa – m ęczennika erygowana w II poł. XIII w. W Racławicach miała miejsce w 1656 r. bitwa wojsk Stefana Czarnieckiego ze Szwedami w czasie „potopu szwedzkiego”, na miejscowym cmentarzu znajduj ą si ę groby powsta ńców styczniowych z 1863 r. Z przełomu XIX i XX w. pochodzi zespół dworski „Waldekówka” wraz z parkiem krajobrazowym. Osadnictwo na terenie dzisiejszego Zarzecza te Ŝ ma bardzo stary rodowód. Podczas prac archeologicznych odkryto na wzgórzu cmentarzysko kultury łu Ŝyckiej, za ś w X – XII w. znajdował si ę gród obronny. Wie ś królewska powstała prawdopodobnie w XIV w. W czasie potopu szwedzkiego w rejonie Zarzecza stacjonowały wojska Karola Gustawa. Podczas zaborów Zarzecze zostało wystawione na licytacj ę i przeszło w prywatne r ęce. Nale Ŝało do Kostheimów, od których odkupił je lwowski adwokat Stanisław Hofmokl, nast ępnie przeszedł w r ęce mał Ŝeństwa Ostrowskich. Na stromym brzegu Sanu, z którego roztaczała si ę wspaniała panorama na cał ą okolic ę wybudowano w II poł. XIX stulecia rozległy, murowany dwór oraz ogromny park. Do dzisiaj z parku pozostały skromne resztki a zało Ŝenie dworskie straciło swój dawny charakter na skutek wykorzystywania go w okresie powojennym jako siedziba POM–u. Bardzo ciekawy układ „ulicówki” posiada wie ś Nowosielec poło Ŝona przy drodze do Rzeszowa po śród lasów Puszczy Sandomierskiej. Osobliwo ści ą przyrodnicz ą wsi jest okazały jałowiec wysoko ści 12 m i obwodzie 1 metra licz ący około 300 lat. Obok drogi stoi ko ściół parafialny p.w. Naj świ ętszej Marii Panny Królowej Polski pochodz ący z pocz ątku XX w. – dawna kaplica dworska przeniesiona do Nowosielca z Rudnika, dalej

43 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko wznosi si ę murowana kaplica przydro Ŝna wybudowana w I połowy XIX w. zało Ŝona na planie wieloboku przykryta namiotowym dachem krytym blach ą z wie Ŝyczk ą na szczycie.

4.2. Zasoby dziedzictwa kulturowego. Zachowane obiekty zabytkowe znajduj ące si ę na terenie gminy pochodz ą z XIX i XX wieku. Ł ącznie na terenie gminy zewidencjonowano 60 obiektów zabytkowych. S ą to obiekty sakralne, zespoły dworskie, kapliczki, cmentarze, domy mieszkalne, obiekty u Ŝyteczno ści publicznej zlokalizowane w Nisku, Zarzeczu, Racławicach, Nowosielcu. Na szczególn ą uwag ę zasługuje zespół obiektów miejskich i przemysłowych z XIX i pocz ątku XX wieku. Na ochron ę zasługuje układ urbanistyczny o charakterze małomiasteczkowym w obr ębie ulic wylotowych z rynku: ul. Sandomierska, Paderewskiego, Wolno ści, Ko ściuszki. Cz ęść obiektów została obj ęta ochron ą prawn ą z mocy ustawy o ochronie dóbr kultury poprzez wpis do rejestru zabytków. S ą to obiekty zlokalizowane w: Nisku – park miejski Nr rejestru 144 – cegielnia z suszarni ą Nr rejestru 257 – zespół ko ścioła parafialnego pod wezwaniem św. Józefa Nr rejestru 437 – cmentarz wojenny z I i II wojny światowej Nr rejestru 417 Nisku – Warchołach – kaplica grobowa Nr rejestru 255 Racławicach – cmentarz parafialny Nr rejestru 383 – park podworski – Waldekówka Nr rejestru 243 – cmentarz przyko ścielny wraz z plebani ą i ogrodem Nr rejestru 438 Zarzeczu – cmentarz parafialny Nr rejestru 353 Stanowiska archeologiczne wpisane do rejestru zabytków: Nisku – osada wczesne średniowiecze Stanowisko 1 Nr rejestru 548 Nisku – Warchołach – cmentarzysko Nr rejestru 549 Zarzeczu – cmentarzysko Nr rejestru 560 Ponadto szczególn ą warto ść zabytkow ą posiadaj ą: • zespół dworsko-parkowy w Zarzeczu; • zespół zabudowy przemysłowej i budynki u Ŝyteczno ści publicznej w Nisku (młyn, stolarnia, budynek Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”); • zespół zabudowy małomiasteczkowej przy ul. Wolno ści, Sandomierskiej, Ko ściuszki, Mickiewicza.

44 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

4.3. Uwarunkowania wynikaj ące ze stanu środowiska kulturowego. – Zasoby dziedzictwa kulturowego stanowi ą istotny element w zagospodarowaniu przestrzennym gminy, zwłaszcza samego miasta Nisko. – Konieczno ść ochrony zabytków i stanowisk archeologicznych wpisanych do rejestru zabytków wynikaj ąca z ustawy o ochronie dóbr kultury i muzeach, oraz sukcesywne poddawanie ochronie prawnej zewidencjonowanych obiektów zabytkowych i stanowisk archeologicznych. – Potrzeba utrzymania dotychczasowej zabudowy typu małomiasteczkowego i podmiejskiego w obr ębie ulic wylotowych z rynku z dostosowaniem kubatury nowych budynków do istniej ących, zachowanie jako dominanty w tym rejonie ko ścioła parafialnego. – Konieczno ść pozostawienia terenów mi ędzy miastem, a rzek ą San wolnymi od zainwestowania ze wzgl ędu na walory krajobrazowe, analogicznie teren wysokiego brzegu w okolicach Zarzecza. – Zachowanie istniej ących układów wsi Racławice i Nowosielec (ulicówka).

5. WALORYZACJA ROLNICZEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ.

5.1. Gospodarka rolna. Gmina Nisko pod wzgl ędem klimatycznym posiada korzystne warunki do rozwoju gospodarki rolnej, znajduje si ę w strefie klimatu umiarkowanego, w którym okres wegetacji wynosi od 210 – 220 dni i mo Ŝna uprawia ć w nim wi ększo ść ro ślin uprawnych. Do ść du Ŝa ilo ść terenów u Ŝytkowanych rolniczo o rze źbie równinnej te Ŝ sprzyja rozwojowi rolnictwa. Jednak ocena rolniczej przestrzeni produkcyjnej na terenie gminy jest niska i wynosi 63,6 pkt. (według IUNG Puławy 1994 r.) wpływaj ą na to słabe warunki glebowe. Gleby gminy pod wzgl ędem przydatno ści rolniczej charakteryzuj ą si ę du Ŝym zró Ŝnicowaniem. Wyst ępuj ą tutaj nast ępuj ące typy gleb: w niewielkich ilo ściach mady – wyst ępuj ą one w dolinie rzeki Sanu oraz jej dopływów. Wi ększo ść mad to gleby urodzajne i zasobne w składniki pokarmowe. Najlepsze gleby znajduj ą si ę na terenie miasta Nisko, Zarzecza oraz Racławic. Na pozostałym obszarze występuj ą gleby bielicowe charakteryzuj ące si ę nisk ą zasobno ści ą w składniki pokarmowe, a odczyn gleb wyst ępuj ących na terenie gminy w przewa Ŝaj ącej cz ęś ci jest kwa śny. Ponad 76% u Ŝytków rolnych według bada ń Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska posiada odczyn kwa śny. Wi ększo ść gruntów ornych na omawianym terenie znajduje si ę w kompleksie uprawowym Ŝytnio – ziemniaczanym oraz Ŝytnim słabym i Ŝytnim najsłabszym, kompleks Ŝytnio – ziemniaczany zajmuje ponad 25% gruntów ornych, obok Ŝyta i ziemniaków mo Ŝna uprawia ć na tych glebach równie Ŝ j ęczmień ozimy i owies, a poza tym inne ro śliny o niezbyt du Ŝych wymaganiach glebowych. W skład pozostałych kompleksów wchodz ą gleby klas V i VI, które w gruntach ornych stanowi ą ponad 50%. Dobór ro ślin uprawnych dla tych gleb jest ograniczony i mo Ŝna na nich uprawia ć Ŝyto, ziemniaki, seradel ę, łubin. Gleby klas od I – III stanowi ą 23,7% powierzchni gruntów ornych i nadaj ą si ę pod upraw ę pszenicy, j ęczmienia oraz ro ślin przemysłowych: burak cukrowy i rzepak. Gleby dobrych klas poło Ŝone w dolinie rzeki San posiadaj ą dobre cechy fizyczne, jednak ze wzgl ędu na poło Ŝenie okresowo nara Ŝone s ą na utrzymywanie si ę zimnych i wilgotnych mas powietrza. Wpływa to na ograniczane w uprawie ro ślin bardzo wra Ŝliwych na niskie temperatury i du Ŝą wilgotno ść w okresie wegetacyjnym. W ogólnej powierzchni u Ŝytków zielonych, u Ŝytki klasy od II – III stanowi ą 18,9%. Najwi ększy udział posiadaj ą u Ŝytki zielone klasy IV – 43,9% i wyst ępuj ą one w gorszych

45 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko stanowiskach, równie Ŝ stosunki wodne w nich s ą najcz ęś ciej wadliwe i plony siana ni Ŝsze do 20q z ha. U Ŝytki zielone klas ni Ŝszych posiadaj ą du Ŝo gorsze poło Ŝenie oraz warunki wodne. UŜytki zielone klasy V i VI stanowi ą 36% ogólnej powierzchni u Ŝytków zielonych. Dokładn ą jako ść gruntów i u Ŝytków zielonych przedstawia tabela Nr 1 i 2. Tabela Nr 1. Bonitacja – grunty orne w ha I II III a III b IV a IV b V VI V z Razem 22 156 302 284 296 571 1194 463 14 3302 % udział gleb* 0,7 4,7 9,1 8,6 9,0 17,3 36,2 14,0 0,4 23,2*** Tabela Nr 2. UŜytki zielone w ha II III IV V VI VI z Razem 85 335 969 691 114 20 2214 % udział gleb** 3,8 15,1 43,9 31,2 5,1 0,9 15,5*** * – % – liczony w stosunku do ogólnej powierzchni gruntów ornych; ** – % – liczony w stosunku do ogólnej powierzchni u Ŝytków zielonych; *** – % – liczony w stosunku do ogólnej powierzchni gminy. Źródło: Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej IUNG – Puławy – 1994 r. Tabela Nr 3. Wykaz gruntów w sołectwach. ne

ś ce ce ce ce ść ne ą ą Tereny osiedlowe Ŝ ytki Tereny Tereny Ŝ Sady ytki 3 6 – rolne Rowy Rowy ki trwałe Ŝ komunikacyjne gruntów ą Nieu ytki kopalne Ł Ŝ zakrzewione zakrzewione Miejscowo Grunty orne Tereny ró Tereny Wody stoj Wody płyn U Pastwiska trwałe Lasy i Lasy grunty le Ogólna powierzchnia Grunty zadrzewione i

Razem Razem u koleje zabudo- niezab- drogi zieleni i inne wane udowane 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Wolina 237,00 114,50 0,80 49,20 22,40 186,90 11,30 3,10 3,70 0,00 10,50 1,30 6,00 0,00 11,60 0,00 0,00 0,20 0,10

Ko ńczyce 1303,70 178,40 0,00 136,70 94,30 409,40 814,20 4,80 0,00 0,00 5,90 5,30 36,40 0,00 18,30 0,00 0,00 0,00 8,50

Racławice 592,77 356,62 1,42 60,80 47,00 465,80 21,80 5,60 3,80 0,00 20,20 1,59 25,00 0,73 39,70 4,12 0,00 2,20 0,48

Nowosielec 3873,90 478,70 0,40 577,80 161,50 1218,40 2498,90 1,40 0,00 0,00 14,60 14,00 30,50 1,60 62,50 28,30 0,00 0,50 1,30

Zarzecze 2002,70 856,90 36,80 335,20 126,10 1355,00 311,40 52,20 0,10 0,00 64,80 8,90 55,00 4,40 92,40 46,90 0,00 2,50 0,10

Nowa Wie ś 134,50 55,00 1,00 16,00 26,00 98,00 52,20 7,00 1,00 0,00 6,00 0,20 2,30 0,00 11,90 2,90 0,00 0,00 0,00

Nisko 6102,00 646,00 45,00 470,00 350,00 1510,00 7,00 37,00 5,00 65,00 9,00 0,00 120,00 46,00 355,00 50,00 25,00 34,00 35,00 w tym 46,00 terenu prze- mysłu

Razem 14246,57 2686,12 85,42 1645,70 827,30 5243,50 37,00 111,10 13,50 65,00 131,00 31,29 275,20 52,73 591,40 132,22 25,00 39,40 45,48 Źródło: na podstawie komputerowej ewidencji gruntów przekazanej gminie Nisko do celów pogl ądowych

46 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

O mo Ŝliwościach produkcyjnych rolnictwa gminy decyduje poza jako ści ą rolniczej przestrzeni produkcyjnej, ilo ść ziemi u Ŝytkowanej rolniczo. W ogólnej powierzchni gminy 14 246,57 ha, uŜytki rolne zajmuj ą 5 243,50 ha, co stanowi 36,8%. Z analizy u Ŝytkownika gruntów wynika, Ŝe rolnictwo gminy dysponuje niezbyt du Ŝymi obszarami rolniczymi. W ogólnej powierzchni gminy i w jej krajobrazie dominuj ą lasy, które zajmuj ą 7 469,80 ha to jest 52,0% ogólnej powierzchni gminy. Lasy poło Ŝone s ą w zachodniej i południowej cz ęś ci gminy. Tereny le śne wyst ępuj ą cz ęsto na przemian z gruntami ornymi. Drzewostan lasów to sosna z domieszkami jodły, modrzewia i brzozy. W strukturze u Ŝytków rolnych 51,2% stanowi ą grunty orne, których najwi ększe powierzchnie znajduj ą si ę w Zarzeczu oraz Nisku. Du Ŝą cz ęść u Ŝytków rolnych zajmuj ą u Ŝytki zielone to jest 47,0% ich powierzchni. Najwi ększe powierzchnie u Ŝytków zielonych znajduj ą si ę w Nisku, Nowosielcu oraz Zarzeczu. U Ŝytki zielone w Nowosielcu, Zarzeczu (według Programu Rolniczego Urz ądzenia Miasta i Gminy Nisko) w wi ększo ści zostały zmeliorowane. Stanowi ą one baz ę paszow ą dla hodowli bydła w gminie. U Ŝytki zielone w Nisku, Racławicach, Wolinie i Nowej Wsi cz ęś ciowo zostały zmeliorowane. Sady na terenie gminy zajmuj ą 85,42 ha co stanowi 1,6% u Ŝytków rolnych. Najwi ększe powierzchnie sadów znajduj ą si ę w miejscowo ści Zarzecze oraz Nisko. S ą to najcz ęś ciej sady jabłoniowe i śliwy. Zarówno powierzchnia sadów jak i powierzchnia uprawianych warzyw w gminie jest dosy ć du Ŝa w porównaniu z gminami s ąsiednimi. Tabela Nr 4. Struktura u Ŝytków rolnych.

Wyszczególnienie Powierzchnia w ha % powierzchni u Ŝytków rolnych Grunty orne 2686,12 51,20 Sady 85,42 1,60 Łąki 1645,70 31,30 Pastwiska 827,30 15,70 RAZEM 5243,50 100

47 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

5.2. Produkcja ro ślinna. Udział poszczególnych upraw w strukturze zasiewów (w gospodarstwach indywidualnych od 1 ha na terenie miasta i gminy Nisko) 1998 r.

2,13% 0,13% 0,03% 5,19%

0,08% zbo Ŝa, mieszanki zbo Ŝowe

20,03% ziemniaki

buraki cukrowe

rzepak i rzepik

warzywa

truskawki

pozostałe uprawy

72,42%

Podstawowym kierunkiem w produkcji ro ślinnej jest uprawa zbó Ŝ oraz ziemniaków, a wi ęc dominuje w gminie kierunek zbo Ŝowo – okopowy. W miejscowo ściach poło Ŝonych wzdłu Ŝ doliny Sanu, gdzie warunki glebowe s ą korzystniejsze uprawia si ę pszenic ę, jednak podstawowym zbo Ŝem w strukturze zasiewów jest Ŝyto i stanowi 28% ogólnej powierzchni obsianej. Uprawia si ę równie Ŝ: owies, j ęczmie ń, pszen Ŝyto i mieszanki zbó Ŝ. Obok ro ślin zbo Ŝowych du Ŝą powierzchni ę w strukturze zasiewów zajmuj ą ziemniaki to jest 20% jej powierzchni. Na terenie gminy uprawia si ę równie Ŝ warzywa i truskawki. Obok gospodarstw indywidualnych, du Ŝy udział w tworzeniu produkcji rolnej maj ą wła ściciele działek do 1 ha. W strukturze upraw na działkach uprawia si ę około: – 73 ha ziemniaków; – 32 ha warzyw; – 6 ha truskawki; – 23 ha sady. Powa Ŝną pozycj ę w produkcji ro ślinnej odgrywaj ą u Ŝytki zielone. Du Ŝe powierzchnie ł ąk znajduj ą si ę w miejscowo ściach: Nowosielec, Zarzecze, Nisko, Racławice, Ko ńczyce. Du Ŝy udział u Ŝytków zielonych w u Ŝytkach rolnych umo Ŝliwia pokrycie zapotrzebowania pasz dla zwierz ąt hodowanych w gminie.

5.3. Produkcja zwierz ęca.

Hodowla bydła w tym krów jest podstawowym kierunkiem w produkcji zwierz ęcej gminy. W ostatnich latach w zwi ązku ze zmieniaj ącą si ę opłacalno ści ą tego kierunku obsada zwierz ąt zmniejszyła si ę i wynosi:

48 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

– bydło – 1478 szt. w tym krowy 920; – obsada bydła – 31 SF / 100 ha u.r. W zwi ązku z miejskim charakterem gminy oraz ci ągłym spadkiem cen na mleko hodowla bydła na terenie gminy zmniejsza si ę, wi ększo ść gospodarstw posiada 2 sztuki bydła, a niektórzy wła ściciele nie prowadz ą hodowli. Z terenu gminy mleko do Spółdzielni Mleczarskiej w Stalowej Woli dostarcza 20 rolników. Bydło mleczne hodowane jest głównie we wsi Nowosielec, w pozostałych wsiach rolnicy zainteresowani s ą hodowl ą bydła opasowego, która jest bardziej opłacalna. Obsada trzody chlewnej na terenie gminy na 100 ha uŜytków rolnych w sztukach wynosi 21. Wi ększo ść rolników hoduje od 1 – 2 macior. Bardzo niewielka jest ilo ść owiec i wynosi 46 sztuk na terenie gminy. Na planszy: Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej gmina Nisko w skali 1:25 000 pokazano rejony uprawowe na tle warunków glebowych i fizjograficznych oraz rejony hodowlane (dane Urz ąd Statystyczny w Tarnobrzegu, O środek Doradztwa Rolniczego – Oddział Zamiejscowy w Tarnobrzegu oraz dane Urz ędu Miasta i Gminy Nisko).

5.4. Struktura agrarna. Na terenie gminy działalno ść rolnicz ą prowadzi 2 007 gospodarstw indywidualnych. Gospodarstwa te cechuje du Ŝe rozdrobnienie, średnia powierzchnia gospodarstwa wynosi 2,61 ha ( średnia powierzchnia gospodarstwa indywidualnego w kraju wynosi 6,9 ha). W roku 1999 ( źródło: dane Urz ędu Gminy Nisko) w ogólnej liczbie gospodarstw znajdowały si ę nast ępuj ące grupy obszarowe gospodarstw: od 0 – 2 ha 1 768 gospodarstw 2 – 5 ha 205 gospodarstw 5 – 7 ha 22 gospodarstw 7 – 10 ha 7 gospodarstw 10 – 15 ha 4 gospodarstw powy Ŝej 15 ha 1 gospodarstwo

800 705 700 600 500

400 337 286 300 200 104 100 39 7 1 0 od 1 – 2 ha od 2 – 3 ha od 3 – 5 ha od 5 – 7 ha od 7 – 10 ha od 10 – 15 ha powy Ŝej – 15 ha

Z analizy struktury gospodarstw indywidualnych wynika, Ŝe bardzo du Ŝą grup ę ponad 88% stanowi ą gospodarstwa bardzo małe do 2 ha, gospodarstw o powierzchni 2 – 5 ha jest 10%. Gospodarstw wi ększych ponad 5 ha jest 34 i stanowi ą one 2% ogólnej liczby.

49 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Tak du Ŝy udział gospodarstw małych wynika z charakteru gminy. Wi ększo ść wła ścicieli gospodarstw pracuje w zakładach Stalowej Woli oraz Niska. Zarówno działki jak i gospodarstwa małe spełniaj ą rol ę samozaopatrzenia rolników, a nie maj ą charakteru towarowego. Bior ąc pod uwag ę warto ść rolniczej przestrzeni produkcyjnej szans podwy Ŝszenia efektywno ści produkcji mo Ŝna upatrywa ć w gospodarstwach mniejszych, gospodarstwa te mog ą si ę specjalizowa ć w uprawie warzyw, truskawek. Na terenie miasta Niska istnieje 1 gospodarstwo ogrodniczo – szklarniowe o powierzchni 14,64 ha oraz 48 ha gruntów rolnych. Niepokoj ącym zjawiskiem, który obserwuje si ę w ostatnich latach jest wzrost powierzchni gruntów: odłogów i ugorów. Według Powszechnego Spisu Rolniczego 1996 wydanego w lipcu 1997 r. przez Urz ąd Statystyczny w Tarnobrzegu na terenie gminy Nisko 1 161 ha gruntów ornych to odłogi i ugory. Sytuacja ta spowodowana jest trudn ą sytuacj ą w rolnictwie kraju, brakiem rynków zbytu, a tym samym brakiem opłacalno ści produkcji rolnej.

5.5. Obsługa rolnictwa. Zapotrzebowanie rolników z terenu gminy na usługi mechanizacyjne do roku 1990 zaspokajane było przez Spółdzielni ę Kółek Rolniczych w Nisku. Wzrost wyposa Ŝenia w środki produkcji rolników indywidualnych to jest: maszyny rolnicze, pługi, siewniki oraz ci ągniki rolnicze, przyczynił si ę do spadku świadczonych usług przez t ę Spółdzielni ę. Sytuacja tej Ŝe jednostki zacz ęła si ę pogarsza ć i trwa do dzisiaj. Rolnicy indywidualni posiadaj ą 365 ci ągników rolniczych, a wła ściciele działek 34 ci ągniki. Ilo ść ha u Ŝytków rolnych przypadaj ąca na 1 ci ągnik wynosi 13 ha co oznacza, Ŝe wyposa Ŝenie rolników w sprz ęt rolniczy z terenu gminy nie jest najgorsze, a tym samym obsługa rolnictwa jest szybsza i sprawniejsza. Na terenie miasta Niska zorganizowany jest skup zboŜa, a usługi w zakresie młynarstwa spełnia młyn gospodarczy w Nisku i Racławicach. Obsług ę weterynaryjn ą na terenie gminy prowadz ą prywatne lecznice w Nisku i Powiatowy Zakład Weterynarii. Nale Ŝy zauwa Ŝyć, Ŝe prywatyzacja tej bran Ŝy wpłyn ęła korzystnie na wykonanie usług weterynaryjnych. Sie ć sklepów i punktów sprzeda Ŝy artykułów spo Ŝywczych, przemysłowych, a przede wszystkim zaopatruj ących rolników w środki produkcji na terenie gminy jest wystarczaj ąca. Skup Ŝywca wieprzowego i wołowego prowadz ą Zakłady Mi ęsne w Nisku oraz 3 prywatne masarnie na terenie gminy. Skupem mleka na terenie gminy zajmuje si ę Spółdzielnia Mleczarska w Stalowej Woli.

5.6. Uwarunkowania wynikaj ące ze stanu rolniczej przestrzeni produkcyjnej.  Powierzchnia obszarów zagospodarowanych rolniczo wynosi 36,8%, ogólnej powierzchni gminy, wi ększ ą cz ęść gminy zajmuj ą lasy – 52,0% ogólnej powierzchni.  Rozwój gospodarki rolnej w gminie ograniczony jest mało korzystnymi warunkami glebowymi wynikaj ącymi z naturalnych walorów rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Wska źnik waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej dla gminy Nisko wynosi 63,9 pkt.  Obszary o bardzo dobrych glebach w klasach od I – III stanowi ą 21,8% u Ŝytków rolnych oraz gleby dobre klasa IV – 33,2% u Ŝytków rolnych, które nale Ŝy chroni ć, gdy Ŝ stanowi ą baz ę dla rozwoju rolnictwa.  Du Ŝy udział gleb słabych V i VI stanowi ących 45% powierzchni u Ŝytków rolnych, w przypadku gruntów, nie rokuj ących mo Ŝliwo ści prowadzenia na nich gospodarki rolnej przeznaczy ć do zalesienia.

50 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

 Niekorzystna struktura obszarowa gospodarstw indywidualnych – 2,6 ha – średnia powierzchnia gospodarstwa w gminie ( średnia powierzchnia gospodarstwa w kraju – 6,9 ha).  W rolnictwie zatrudnionych jest 2 120 osób, co stanowi 31,0% ludno ści wiejskiej.

6. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z PRAWA WŁASNO ŚCI GRUNTÓW.

Formy władania ziemi ą. Dominuj ącym sektorem gospodarki jest gospodarka indywidualna. Powierzchnia ogólna będąca własno ści ą sektora prywatnego wynosi 5 356 ha, za ś powierzchnia u Ŝytków rolnych wynosi 4 563 ha. Na terenie gminy nie wyst ępuj ą gospodarstwa uspołecznione. W latach wcze śniejszych istniało Pa ństwowe Gospodarstwo Rolne w Nisku, grunty tego gospodarstwa zostały sprzedane i stanowi ą własno ść prywatn ą – 11,35 ha produkcja szklarniowa, 48 ha gruntów rolnych pozostaje własno ści gminy i jest dzier Ŝawiona. Istniej ące Zakłady Mi ęsne na terenie gminy posiadaj ą pewn ą ilo ść własnych gruntów. W ramach ustawy komunalizacyjnej gmina Nisko przej ęła i jest w posiadaniu: 861 ha powierzchni: z czego 645 ha – stanowi ą grunty niezabudowane 216 ha – grunty zabudowane. UŜytki rolne stanowi ące własno ść gminy zajmuj ą powierzchni ę 484 ha w tym 353 ha pastwisk. Wielko ść gruntów komunalnych w poszczególnych sołectwach przedstawia si ę nast ępuj ąco: 1. Nisko – 498 ha 2. Zarzecze – 124 ha 3. Nowosielec – 69 ha 4. Racławice – 50 ha 5. Wolina – 35 ha 6. Nowa Wie ś – 25 ha 7. Ko ńczyce – 56 ha Grunty pa ństwowe obejmuj ą głównie grunty wchodz ące w skład Zasobu Własno ści Rolnej Skarbu Pa ństwa oraz grunty Pa ństwowych Gospodarstw Le śnych. S ą to głównie lasy 6 573 ha, tereny komunikacyjne, wody oraz 160 ha u Ŝytków rolnych. Grunty Skarbu Pa ństwa znajduj ą si ę w miejscowo ści Nisko – 6,37 ha, Zarzecze – 5,83 ha, Nowosielec – 4,57 ha (własno ści gruntów pokazano graficznie na planszy: „Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej” w skali 1:25 000). Podsumowanie. • Przewaga prywatnej własno ści gruntów. • Tereny rolnicze o wysokich klasach bonitacyjnych niezale Ŝnie od formy władania zaleca si ę nie przeznacza ć na cele nierolnicze (zgodnie z art. 7. Ustawy z dnia 3.02.1995 r. o ochronie gruntów rolnych i le śnych). • Na inwestycje o charakterze publicznym nale Ŝy przeznacza ć grunty gminne, a w razie ich braku grunty inne, przydatne na cele inwestycyjne.

51 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

7. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z JAKO ŚCI śYCIA MIESZKA ŃCÓW.

7.1. Sytuacja demograficzna gminy.

Charakterystyka ludno ści gminy na tle gmin powiatu ni Ŝańskiego W zwi ązku ze zmian ą struktury administracyjnej kraju likwidacji od 1.01.1999 r. byłego województwa tarnobrzeskiego, które zostało podzielone i wchłoni ęte przez 3 o ścienne województwa: lubelskie, świ ętokrzyskie i podkarpackie nie ma jeszcze danych, które pozwoliłyby na porównanie gminy Nisko do innych gmin w nowym województwie i okre ślenie statystycznego miejsca i pozycji rozpatrywanej gminy na tle województwa podkarpackiego na obszarze którego gmina Nisko si ę obecnie znalazła. Mo Ŝna przeanalizowa ć symulacj ę liczby ludno ści na koniec 1997 r. w województwie podkarpackim z podziałem na poszczególne powiaty i oceni ć jak przedstawia si ę na tym tle cały powiat ni Ŝański, poniewa Ŝ gmina Nisko zajmuje w powiecie znacz ące miejsce b ędzie to te Ŝ cz ęś ciowo pozycja gminy Nisko w nowym układzie administracyjnym kraju. Tabela Nr 5. Województwo podkarpackie – ludno ść w 1997 r. – w poszczególnych powiatach. (według danych WUS)

Przyrost Saldo Ludno ść (stan w dniu 31.XII.) naturalny migracji Wyszczególnienie w wieku w miastach w tym na 1 ogółem w % ogółu na 1000 ludno ści kobiety poprodukcy- km 2 przedprodukcyjnym produkcyjnym jnym ludno ści 1 2 3 4 6 7 8 9 10 11 Podkarpackie 2117341 1078522 620070 1208776 288495 118 41,0 3,2 - 0,5 Miasta na prawach powiatu: Krosno 49375 25650 13764 29872 5739 1136 100,0 2,6 - 3,0 Przemy śl 68582 36307 18557 40945 9080 1571 100,0 0,0 1,0 Rzeszów 161267 85418 41811 100684 18772 3003 100,0 1,9 0,4 Tarnobrzeg 50907 26026 13893 32460 4554 593 100,0 3,1 - 0,4 Powiaty: bieszczadzki 50601 25220 15146 29722 5733 26 33,5 5,5 - 2,4 brzozowski 65649 33262 19789 35868 9992 121 12,0 3,5 - 3,1 dębicki 132181 66524 41082 74860 16239 170 40,2 4,2 - 0,6 jarosławski 123171 63088 36591 69198 17382 120 38,5 3,3 - 1,7 jasielski 124042 63193 36190 70070 17782 136 31,5 2,9 - 1,0 kolbuszowski 60174 30028 18518 33246 8410 78 14,7 3,9 - 1,0 kro śnie ński 108484 55441 31526 60339 16619 118 12,7 3,0 1,6 le Ŝajski 69422 35031 21261 38942 9219 119 31,4 4,5 - 0,3 lubaczowski 58501 29287 17901 31954 8646 45 34,4 4,3 - 3,4 ła ńcucki 77087 39609 22438 42659 11990 171 23,5 3,6 1,6 mielecki 134657 67926 40418 76540 17699 153 49,6 3,9 - 1,6 ni Ŝański 67342 33620 20621 37103 9618 86 35,7 3,7 - 05 przemyski 71982 36038 22191 39154 10637 59 – 3,9 - 1,0 przeworski 79784 40733 23550 43446 12788 114 27,1 1,1 - 0,7 ropczycko – s ędziszowski 70630 35537 21699 39665 9266 129 27,6 4,3 - 0,6 rzeszowski 165202 83800 48071 92127 25004 136 11,8 2,6 3,3 sanocki 95740 48620 28135 55413 12192 78 48,6 4,1 0,3 stalowowolski 115044 58674 32726 68010 14308 138 62,3 3,0 - 1,1 strzy Ŝowski 62115 31527 17949 34544 9622 123 13,7 3,9 - 3,1 tarnobrzeski 55400 27963 16243 31955 7204 107 24,3 2,2 - 2,4 Powiat niŜański, jeden z 24 powiatów nowego województwa stanowi 3,2% ludno ści przy gęsto ści zaludnienia 86 osób/1 km 2 znajduje si ę poni Ŝej średniej wojewódzkiej, która wynosi 118 osób/1 km 2, wska źnik przyrostu naturalnego w wysoko ści 3,7 jest nieco wy Ŝszy od

52 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

średniego wojewódzkiego, który wynosi 3,2 natomiast ujemne saldo migracji – 0,5, jest przeci ętne i dokładnie równe średniej wojewódzkiej. W porównaniu z danymi z innych powiatów, ni Ŝański w niczym nie odbiega od przeci ętnych powiatów ziemskich, a nawet mo Ŝna powiedzie ć Ŝe posiada lepsze wska źniki. Z powodu braku danych wszystkie porównania zostały zaw ęŜ one do powiatu ni Ŝańskiego ziemskiego, którego siedzib ą jest NISKO. Powiat ni Ŝański obejmuje 7 gmin w tym: 3 gminy miejsko – wiejskie: tj. Nisko, Rudnik i Ulanów oraz 4 gminy wiejskie: Harasiuki, Jarocin, Krzeszów i Je Ŝowe. Rozmieszczenie ludno ści w poszczególnych gminach przedstawiono w Tabeli Nr 6. Powiat ni Ŝański – Ludno ść i g ęsto ść zaludnienia oraz na Mapce Nr 12. Liczba ludno ści i g ęsto ść zaludnienia. Tabela Nr 6. Powiat ni Ŝański – Ludno ść i g ęsto ść zaludnienia (stan na 31.XII.1997 r.)

Powierzchnia % udziału Ludno ść Gmina Ludno ść Sołectwa w km 2 w powiecie na 1 km 2

Harasiuki 168 6396 9,5 22 38 Jarocin 90 5448 8,1 10 60 Krzeszów 62 4316 6,4 12 69 Ulanów 119 8899 13,2 22 74 Je Ŝowe 124 9564 14,2 14 77 Rudnik 78 10240 15,2 4 130 Nisko 142 22499 33,4 6 158 Powiat Ni Ŝański 785 67342 100 81 86 Województwo Podkarpackie 17926 2117341 - - 118 POLSKA 312685 38659979 - - 124 Z tabeli wynika, Ŝe 2 najwi ększe obszarowo i najbardziej zalesione gminy: Nisko i Harasiuki maj ą kra ńcow ą g ęsto ść zaludnienia na 1 km 2. Pomimo, Ŝe w gminach miejsko – wiejskich wska źniki g ęsto ści zaludnienia znacznie podnosz ą miasta to jednak gmina Nisko po wył ączeniu miasta średni ą g ęsto ść zaludnienia ma na poziomie 83 osób/1km 2, co jest wielko ści ą zbli Ŝon ą ze średni ą w powiecie. Ze wzgl ędu na wielko ść i specyfik ę miasta trudno jest samo Nisko porównywa ć do którego ś z miast poło Ŝonych w najbli Ŝszym rejonie. Ale te Ŝ patrz ąc na gminy Nisko i Rudnik wida ć ich korzystniejsze poło Ŝenie w pa śmie aktywno ści gospodarczej na linii Stalowa Wola – Le Ŝajsk – Sarzyna w porównaniu z pozostałymi gminami powiatu. Charakterystyka sytuacji demograficznej wewn ętrznej gminy. Przeanalizowano liczb ę ludno ści w gminie w ci ągu ostatnich 10 lat. Przedstawiała si ę ona nast ępuj ąco:

53 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Tabela 7. Zestawienie porównawcze liczby ludno ści w gminie w latach 1990 – 1999. (dane z Referatu Spraw Obywatelskich Urz ędu Gminy i Miasta Nisko)

pobyty pobyty VI 99 VI r. czasowe czasowe XII 90 XII r. 91 XII r. 92 XII r. 93 XII r. 94 XII r. 95 XII r. 96 XII r. 97 XII r. 98 XII r. 01.VI.99 r. 01.VI.99 miasto NISKO 13638 14116 14226 14617 15273 15239 15397 15580 15725 15765 271 wsie Ko ńczyce 358 365 362 364 353 363 356 348 347 343 1

Nowa Wie ś 335 331 337 324 333 332 338 342 339 340 1

Nowosielec 1457 1475 1562 1485 1553 1552 1608 1590 1598 1593 1

Racławice 1222 1221 1234 1244 1276 1263 1331 1266 1304 1315 9

Wolina 435 426 446 443 441 454 462 467 461 459 1

Zarzecze 2590 2583 2569 2523 2604 2628 2703 2711 2694 2692 8

Wsie ogółem 6397 6401 6510 6383 6560 6592 6798 6724 6743 6742 21

Razem miasto + wsie 20035 20517 20736 21000 21833 21831 22195 22304 22468 22507 292

Z analizy wynika, Ŝe liczba ludno ści gminy systematycznie ro śnie, cho ć w niewielkim stopniu. Od 1990 r. wzrosła o 2 472 osoby, z czego 2 127 osób przypada na miasto Nisko, a zaledwie 345 osób na pozostałe wsie gminy, przy czym najwi ęcej wzrosła liczba ludno ści Nowosielca o 136 osób, Zarzecza o 102 i Racławic o 93. Wsie Nowa Wie ś i Wolina, mo Ŝna stwierdzi ć, maj ą do ść stabiln ą liczb ę ludno ści, natomiast Ko ńczyce najbardziej oddalone od centrum gminy maj ą wyra źnie tendencj ę spadkow ą, od 1990 r. liczba ludno ści spadła o 15 osób. Na koniec 1998 r. stan ludno ści w gminie oraz g ęsto ść zaludnienia przedstawiał si ę nast ępuj ąco: Tabela Nr 8. Ludno ść gminy i g ęsto ść zaludnienia. (stan na 31.12.1998 r. według danych Urz ędu Gminy i Miasta)

Powierzchnia Liczba osób na 1 km 2 Sołectwo/wie ś Ludno ść % (ha) powierzchni ogółem miasto: NISKO 15725 70 6102,0 258 wie ś: Ko ńczyce 347 1,5 1303,7 27 Nowa Wie ś 339 1,5 134,5 253 Nowosielec 1598 7 3873,9 41 Racławice 1304 6 592,7 220 Wolina 461 2 237 195 Zarzecze 2694 12 2002,7 135 Ogółem wsie: 6743 30 8144,5 83 Razem: 22468 100 14246,5 158

54 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Ludno ść miasta Nisko to 70% ogółu ludno ści gminy, natomiast analizuj ąc pozostałe 30% to prawie połowa z tego (12%) przypada na du Ŝą wie ś Zarzecze, gdzie średnia g ęsto ść zaludnienia równie Ŝ zbli Ŝa si ę do średniej w gminie, mocno zawy Ŝonej przez dane z miasta a znacznie przewy Ŝsza średni ą zaludnienia pozostałych wsi. Na uwag ę zasługuje wie ś Nowosielec, wyra źnie rozwijaj ąca si ę w ostatnich latach, wykorzystuj ąca wreszcie swoje szczególne poło Ŝenie przy drodze krajowej Nr 19 Lublin – Rzeszów. Niska g ęsto ść zaludnienia wynika z bardzo wysokiego stopnia zalesienia powierzchni wsi. Migracje i ruch naturalny Ruch naturalny i migracja ludno ści przedstawia si ę w powiecie ni Ŝańskim nast ępuj ąco: Tabela Nr 9. Powiat ni Ŝański – ruch naturalny. (stan z 1997 r. według danych WUS)

Zgony w tym Gmina Mał Ŝeństwa Urodzenia Ŝywe Przyrost naturalny ogółem niemowl ąt Nisko 101 271 166 2 105 Rudnik 57 106 99 – 7 Ulanów 49 113 76 – 37 Harasiuki 30 84 77 – 7 Jarocin 30 74 51 1 23 Je Ŝowe 61 161 96 – 65 Krzeszów 26 58 55 – 3 Tabela Nr 10. Powiat ni Ŝański – Ruch naturalny – wska źnik na 1000 mieszka ńców.

Gmina Mał Ŝeństwa Urodzenia Ŝywe Zgony Przyrost naturalny

Nisko 4,5 12,1 7,4 4,7 Rudnik 5,6 10,3 9,6 0,7 Ulanów 5,4 12,5 8,4 4,1 Harasiuki 4,6 13 11,9 1,1 Jarocin 5,5 13,5 9,3 4,2 Je Ŝowe 6,3 16,7 9,7 6,7 Krzeszów 5,4 13,2 12,6 0,7 Ogółem Powiat – – – 3,7

55 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Tabela Nr 11. Powiat ni Ŝański – migracje ludno ści. (stan na 31.XII.1997 r. według danych WUS)

NAPŁYW ODPŁYW Saldo Gmina ogółem z miast ze wsi z zagranicy ogółem z miast ze wsi za granic ę migracji Nisko 342 208 131 3 308 150 118 40 + 34 Rudnik 116 44 68 4 150 70 67 13 - 34 Ulanów 104 53 46 5 98 49 48 1 + 6 Harasiuki 93 28 65 – 73 24 49 – + 20 Jarocin 53 16 36 1 67 37 28 2 - 14 Je Ŝowe 112 25 84 3 136 32 104 – - 24 Krzeszów 49 18 29 2 73 32 40 1 - 24 Powiat ni Ŝański – saldo migracji = – 0,5 (wska źnik na 1000 mieszka ńców) Przyrost naturalny na obszarze powiatu ni Ŝańskiego był wsz ędzie dodatni, z tym Ŝe przeci ętne wska źniki przyrostu naturalnego zanotowały jedynie gminy: Je Ŝowe, Nisko, Jarocin i Ulanów. Niepokoj ąco niski wska źnik wykazały gminy Rudnik i Krzeszów. Saldo migracji korzystnie przedstawia si ę jedynie w gminach Nisko, Harasiuki i Ulanów, w pozostałych gminach jest ujemne, przy czym najwy Ŝsze w gminie Rudnik (– 34) co w sumie daje dla powiatu ni Ŝańskiego niekorzystny ujemny wska źnik salda migracji na poziomie – 0,5. Na tym tle gmina Nisko przedstawia si ę bardzo korzystnie. Ogromny wpływ na ten stan ma wielko ść i znaczenie miasta Nisko. W samej gminie Nisko ruch naturalny i w ędrówkowy przedstawiał si ę nast ępuj ąco: Tabela Nr 12. Migracja ludno ści w roku 1997. (według danych WUS)

Saldo NAPŁYW ODPŁYW migracji Ogółem z miast ze wsi z zagranicy Ogółem z miast ze wsi za granic ę miasto Nisko 25 265 157 105 3 240 122 92 26 sołectwa razem 9 77 51 26 – 68 28 26 14 gmina ogółem 34 342 208 131 3 308 150 118 40 Tabela Nr 13. Ruch naturalny ludno ści gminy w latach 1995 – 1998. (według danych z gminy) Miejscowo ści 1995 1996 1997 1998 gminy U Z PN U Z PN U Z PN U Z PN Nisko 165 98 + 67 227 143 + 84 193 91 + 102 207 125 + 82 Ko ńczyce 5 2 + 3 4 0 + 4 3 9 – 6 4 5 – 1 Nowa Wie ś 3 2 + 1 7 3 + 4 5 7 – 2 6 4 + 2 Nowosielec 35 15 + 20 22 16 + 6 26 11 + 15 20 12 + 8 Racławice 13 13 0 19 7 + 12 13 11 + 2 16 13 + 3 Wolina 10 2 + 8 5 5 0 8 3 + 5 5 6 – 1 Zarzecze 55 15 + 40 45 29 + 16 34 21 + 13 33 28 + 5 Razem 286 147 + 139 329 203 + 126 282 153 + 129 291 193 + 98

56 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Analizuj ąc ruch naturalny ludno ści gminy w ci ągu ostatnich 4 lat zauwa Ŝa si ę niepokoj ące zjawisko obni Ŝania si ę przyrostu naturalnego wynikaj ące przede wszystkim ze wzrostu liczby zgonów, ale i liczba urodze ń ma raczej tendencj ę spadkow ą we wsiach. Jedynie w mie ście Nisko zauwa Ŝa si ę wzrost liczby urodze ń i przyrostu naturalnego co oznacza post ępowanie procesu urbanizacji. Struktura wiekowa ludno ści Zagadnienia struktury wiekowej ludno ści w gminie przedstawiaj ą tabele: Tabela Nr 14. Struktura wiekowa ludno ści w powiecie ni Ŝańskim. (stan na 31.12.1997 r. według danych WUS)

Wiek Wiek Wska źnik Wiek produkcyjny Gmina Ogółem przedprodukcyjny poprodukcyjny obci ąŜ enia liczba % liczba % liczba % demograficznego POLSKA 38659979 10165538 26,29 23013973 59,53 5480468 14,18 82,4 Województwo Podkarpackie 2117341 620070 29,3 1208776 57 288495 13,7 75,2 Powiat Ni Ŝański 67342 20621 30,7 37103 55 9618 14,3 81,5 Nisko 22479 7339 32,6 12605 56 2535 11,4 82 Rudnik 10240 2912 28,5 5845 57 1483 14,5 75 Ulanów 8899 2637 29,7 4819 54 1443 16,3 84,5 Harasiuki 6396 1906 29,8 3371 52,7 1119 17,5 89,7 Jarocin 5448 1558 28,5 3044 56 846 15,5 79 Je Ŝowe 9564 3019 31,6 5239 54,7 1315 13,7 83 Krzeszów 4316 1250 29 2189 50,7 877 20,3 97 Tabela Nr 15. Struktura wiekowa ludno ści w gminie wg miejsca zamieszkania, płci, wieku. (stan w dniu 01.06.1999 r. według danych Urz ędu Gminy i Miasta Nisko) ci ci enia enia ś ąŜ ni ź ej 60 lat 60 lat ej Lp. Miejscowo ść czy % Kobiety % % % % Ŝ ęŜ nik obci nik do 18 lat 18 lat do ź 18 – 60 lat 18 60 – M powy Prz + Po/100 os. os. Po/100 Prz + Liczba Ludno Liczba demograficznego demograficznego Wska w wieku produkcyjnym wieku w produkcyjnym

1. Miasto Nisko 15765 7771 49 7994 51 5153 33 8673 55 1939 12 82 2. Wsie: Ko ńczyce 343 193 56 150 44 83 24 192 56 68 20 79 3. Nowa Wie ś 340 165 49 175 51 86 25 190 56 64 19 79 4. Nowosielec 1593 808 51 785 49 52 33 868 54 200 13 84 5. Racławice 1315 643 49 672 51 342 26 748 57 225 17 76 6. Wolina 459 225 49 234 51 132 29 260 57 67 14 77 7. Zarzecze 2692 1341 50 1351 50 777 29 1478 55 437 16 82 Wsie ogółem 6742 3375 50 3367 50 1945 29 3736 55 1061 16 80 Razem gmina 22507 11146 49,5 11361 50,5 7098 32 12409 55 3000 13 82 Porównuj ąc struktur ę wiekow ą ludno ści gminy Nisko do analogicznej w innych gminach powiatu oraz średniej województwa podkarpackiego daje si ę zauwa Ŝyć najwy Ŝszy wska źnik ludno ści w wieku przedprodukcyjnym czyli ludzi młodych – 32,6% oraz analogicznie najni Ŝszy wska źnik ludzi w wieku poprodukcyjnym, czyli ludzi powy Ŝej 60 lat – 11,4%, który b ędzie nieco wzrastał z powodu do ść wysokiego wska źnika ludno ści w wieku produkcyjnym.

57 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Przygl ądaj ąc si ę poszczególnym wsiom gminy Nisko najkorzystniejsze wska źniki ludzi młodych maj ą Nisko i Nowosielec, a najmniej korzystne wie ś Ko ńczyce, dokładnie ta sama sytuacja wyst ępuje w % ludzi w wieku poprodukcyjnym – najni Ŝszy wska źnik ma Nisko i Nowosielec, najwy Ŝszy wie ś Ko ńczyce i Nowa Wie ś, a wi ęc wsie najmniejsze, najbardziej oddalone od centralnej cz ęś ci gminy. Wska źnik obci ąŜ enia demograficznego (stosunek liczby ludno ści w wieku nieprodukcyjnym przypadaj ący na 100 osób wieku produkcyjnego) jest w gminie Nisko do ść wysoki i wynosi 82 przy średniej wojewódzkiej 75. Oznacza to średnio korzystne proporcje pomi ędzy ludno ści ą czynn ą zawodowo i niepracuj ącą. Liczba kobiet i liczba m ęŜ czyzn w gminie w zasadzie równowa Ŝy si ę z bardzo niewielk ą 0,5% przewag ą na korzy ść kobiet.

7.2. Struktura zatrudnienia ludno ści. Porównywanie danych w tej dziedzinie mo Ŝliwe jest w zasadzie dopiero od 1994 r. poniewa Ŝ w tym czasie został wprowadzony System Europejskiej Klasyfikacji Działalno ści (EKD) i publikacje WUS przedstawiały dane wg tego systemu. Poprzednio publikowane dane były oparte na systemie działów gospodarki narodowej stosowanej w poprzednim systemie gospodarczym i nie s ą ze sob ą bezpo średnio porównywalne. Dane dotycz ące pracuj ących w gminie Nisko według sekcji EKD przedstawia tabela: Tabela Nr 16. Struktura zatrudnienia według sekcji EKD (według danych WUS)

1995 1997 Gmina 5208 – 100% 5099 – 100% Ogółem Miasto 4958 – 95% 4803 – 94% Wie ś 250 – 5% 296 – 6% Gmina 2848 2734 w tym kobiety Miasto 2711 2578 Wie ś 137 156 Gmina 70 44 rolnictwo, le śnictwo, rybołówstwo Miasto 27 26 Wie ś 43 18 Gmina – – górnictwo i kopalnictwo Miasto – – Wie ś – – Gmina 2481 2195 działalno ść produkcyjna Miasto 2415 2077 Wie ś 66 118 Gmina 42 41 zaopatrzenie w energi ę elektryczn ą, gaz i wod ę Miasto 42 41 Wie ś – – Gmina 100 139 budownictwo Miasto 99 131 Wie ś 1 8 Gmina 354 394 handel i naprawy Miasto 328 365 Wie ś 26 29

58 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Gmina – – hotele i restauracje Miasto – – Wie ś – – Gmina 135 259 transport, składowanie, ł ączno ść Miasto 130 251 Wie ś 5 8 Gmina 118 125 po średnictwo finansowe Miasto 118 125 Wie ś – – Gmina 81 107 obsługa nieruchomo ści Miasto 81 107 Wie ś – – Gmina 264 305 administracja publiczna i obrona narodowa Miasto 262 305 Wie ś 2 – Gmina 445 473 edukacja Miasto 365 377 Wie ś 80 96 Gmina 955 858 ochrona zdrowia i opieka społeczna Miasto 933 446 Wie ś 22 12 Gmina 163 159 pozostała działalno ść usługowa Miasto 158 152 Wie ś 5 7 Udział zatrudnionych w ogólnej liczbie ludno ści gminy wynosił: lata 1995 1997 gmina 24% 23% miasto 32% 31% wsie 4% 4% Wśród pracuj ących w gospodarce narodowej około 54% stanowi ą kobiety. Działy gospodarki zatrudniaj ące przewa Ŝaj ącą liczb ę pracuj ących w gminie nie zmieniaj ą si ę. Nadal przoduje działalno ść produkcyjna, a nast ępnie ochrona zdrowia i opieka społeczna (gdzie zatrudnienie nieco spadło) i edukacja (gdzie zatrudnienie wzrosło w ostatnim czasie). Zauwa Ŝa si ę niepokoj ąco niski udział ludno ści wiejskiej w śród pracuj ących w gospodarce narodowej, niezmiennie od lat zaledwie 4% ogólnej ludno ści wsi i 6% ogółem zatrudnionych. Statystyki podaj ą stan zatrudnienia na podstawie rejestru pracuj ących w gospodarce narodowej. Dane te nie obejmuj ą jednostek o liczbie pracuj ących do 5 osób oraz indywidualnych gospodarstw rolnych. A liczba rejestrowanych podmiotów gospodarczych w gminie ro śnie z roku na rok, cho ć w niewielkim stopniu.

59 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Tabela Nr 17. Stan podmiotów gospodarczych w gminie w latach 1988 – 1998. lata stan na 31.12 nowo utworzone zlikwidowane przyrost 1988 242 0 0 0 1989 319 128 52 76 1990 454 206 79 127 1991 631 301 121 180 1992 710 236 161 75 1993 758 201 127 74 1994 808 182 145 37 1995 889 184 114 70 1996 956 186 120 66 1997 1041 176 96 80 1998 1141 191 110 81 Tabela 18. Nowo rejestrowane podmioty gospodarcze w latach 1995 – 1998. (według danych Urz ędu Gminy i Miasta) Miejscowo ść Lata Sołectwo / wie ś 1995 1996 1997 1998 wie ś Ko ńczyce 2 – – – wie ś Nowa Wie ś – – – – wie ś Nowosielec – 8 4 5 wie ś Racławice 5 6 3 6 wie ś Wolina 1 3 3 – wie ś Zarzecze 16 8 10 13 miasto Nisko 71 119 124 149 działalno ść na cały kraj 110 76 85 69 Razem 214 220 229 242

Trzeba te Ŝ wspomnie ć o tym, Ŝe rokrocznie pewna ilo ść podmiotów gospodarczych zamyka swoj ą działalno ść lub zmienia na inn ą. Ogólnie na terenie gminy Nisko w dniu 31.12.1998 r. działało ogółem 1 141 podmiotów gospodarczych. Tabela Nr 19. Ewidencja działalno ści gospodarczej w gminie. (stan na 30.06.199 r. dane z Urz ędu Gminy i Miasta) Usługi Usługi transportowo Miejscowo ść Handel Inne Razem budowlane samochodowe Nisko 430 89 77 298 894 Zarzecze 29 17 17 21 84 Nowosielec 9 17 2 3 31 Racławice 11 17 7 18 53 Wolina 4 2 1 – 7 Nowa Wie ś 1 1 – 1 3 Ko ńczyce 2 2 – – 4 Razem: 486 145 104 341 1076

60 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Natomiast w rolnictwie indywidualnym zatrudnionych jest 2120 osób, co stanowi 31% ludno ści wiejskiej. Analizuj ąc dane dotycz ące struktury wiekowej i zatrudnienia ludno ści w gminie oraz wielko ści bezrobocia mo Ŝna przyj ąć , Ŝe około 63% ludno ści zawodowo – czynnej pracuje zawodowo i utrzymuje si ę z pracy poza rolnictwem, około 25% to pracuj ący w rolnictwie i utrzymuj ący si ę z niego. Pozostali to od 10 – 12% bezrobotni. Struktura zatrudnienia wskazuje Ŝe gmina utrzymuje dobr ą pozycj ę miasta przemysłowo – rolniczego. Udział pracuj ących w sektorach produkcyjnych powinien si ę zmniejsza ć na rzecz sektora usługowego. Ju Ŝ teraz mo Ŝna odnotowa ć niewielki wzrost liczby pracuj ących w administracji publicznej, obsłudze nieruchomo ści i nieco wi ększy w budownictwie, transporcie i składowaniu oraz po średnictwie finansowym. Najwi ększ ą pozycj ę w zarejestrowanej działalno ści gospodarczej w gminie zajmuje handel i usługi budowlane.

7.3. Rynek pracy – bezrobocie. Zjawisko bezrobocia obserwuje si ę od 1990 r. jako wynik wprowadzenia reformy gospodarczej. Od 1991 r. Urz ędy Pracy prowadz ą dokładn ą obserwacj ę tego zjawiska. Zachodz ące w ostatnich latach procesy restrukturyzacji gospodarczej wywarły istotny wpływ na kształtowanie si ę rynku pracy. Widoczny jest w ostatnich latach spadek popytu na sił ę robocz ą. W 1992 r. w gospodarce narodowej gminy Nisko było zatrudnionych 4896 osób w tym 4705 w mie ście i 191 osób na wsiach. W 1995 r. zatrudnienie wzrosło do 5208 osób w tym 4958 w mie ście i 250 na wsi. Natomiast w 1997 r. ogólna liczba pracuj ących w gospodarce narodowej spadła do 5099 w tym 4803 w mie ście i 296 na wsi. Na przestrzeni lat nie uległa zmianie struktura zatrudnienia wg klasyfikacji EKD. Nadal najwi ększ ą grup ę stanowi ą pracuj ący w przemy śle. W 1992 r. było to 48% ogółu pracuj ących, w 1995 – 54%, w 1997 wielko ść ta nieco spadła, jak i ogólnie zatrudnionych do 43%. Rola przemysłu w zatrudnieniu jest nadal zasadnicza i wszelkie wahania i kryzysy w kondycji najwi ększych zakładów przemysłowych gminy b ędą miały wpływ na stan zatrudnionych i poziom bezrobocia. Bezrobocie w rejonie przedstawiało si ę na koniec 1997 r. nast ępuj ąco: Tabela Nr 20. Bezrobocie w rejonie (stan na 31.XII.1997 r. wg danych WUS) Zarejestrowani bezrobotni Wska źnik w tym bezrobotnych Gminy Razem absolwenci zwolnieni z nie posiadaj ący na 100 kobiety szkół przyczyn dot. pracy prawa do zasiłku mieszka ńców Nisko 1343 812 58 136 972 6 Rudnik 970 500 33 77 679 9 Ulanów 586 320 27 46 433 7 Harasiuki 600 315 26 70 466 9 Jarocin 402 212 14 18 288 7 Je Ŝowe 886 428 51 67 645 9 Krzeszów 299 161 14 19 226 7 oraz Stalowa Wola 3831 2463 310 182 3214 5 Bojanów 500 275 32 34 412 7 Pysznica 552 322 42 31 464 7

61 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Gmina Nisko na tym tle przedstawia si ę przeci ętnie, proporcjonalnie do ilo ści mieszka ńców liczba bezrobotnych jest w gminie Stalowa Wola i gminie Nisko na najni Ŝszym poziomie. W najgorszej sytuacji znajduj ą si ę gminy: Rudnik, Harasiuki, Je Ŝowe. Analizuj ąc stop ę bezrobocia na obszarze powiatu ni Ŝańskiego w latach 1997, 1998 i 1999 zauwa Ŝa si ę stopniowy wzrost stopy bezrobocia. Tabela Nr 20a. Bezrobocia w rejonie według naj świe Ŝszych danych z 30.09.1999 r.

Liczba zarejestrowanych bezrobotnych z prawem bez prawa ze zwolnie ń Wyszczególnienie absolwenci Ogółem Kobiety do zasiłku do zasiłku grupowych O K O K O K O K Nisko M i G 1587 899 425 177 1162 722 177 94 102 58 w tym miasto 1139 676 312 146 827 530 124 66 66 44 Harasiuki 599 326 100 34 499 292 67 40 36 21 Jarocin 458 227 110 27 348 200 22 14 32 20 Je Ŝowe 933 474 190 54 743 420 87 50 57 34 Krzeszów 301 159 51 14 250 145 16 8 23 13 Rudnik M i G 1040 518 210 85 830 433 94 47 33 16 w tym miasto 716 349 157 64 559 285 65 32 19 9 Ulanów M i G 694 366 149 60 545 306 52 31 59 38 w tym miasto 199 112 38 20 161 92 14 11 6 3 RAZEM 5612 2969 1235 451 4377 2518 515 284 342 200

Informacja o ogólnej liczbie osób niepełnosprawnych pozostaj ących bez zatrudnienia, zarejestrowanych w Powiatowym Urz ędzie Pracy na koniec m–ca sprawozdawczego. Ogółem niepełnosprawni – 55 w tym bezrobotni – 17 Tabela Nr 21. Stopa bezrobocia. (według danych PUP w Nisku)

Stopa bezrobocia % Obszar stan z 30.06.1999 stan z 31.12.1998 stan z 31.12.1997 Powiat Nisko 16,9% 16,6% 16,0%

Województwo Podkarpackie 13,4 % b.d. b.d. Polska 11,8 %

Analizuj ąc bezrobocie w gminie Nisko w latach 1994 – 1998 zauwa Ŝa si ę stały, cho ć niewielki, wzrost stopy bezrobocia.

62 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Tabela Nr 22. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych w latach 1994 – 1998. (stan na 31.XII.)

Gmina 1994 1995 1996 1997 1998 Nisko Miasto i Gmina 1639 1609 1513 1343 1436

Tabela Nr 23. Struktura wiekowa bezrobotnych w gminie Nisko. (stan na marzec 1999 r.)

Gmina Przedziały wiekowe (sołectwa) Ogółem Kobiety 15 – 17 18 – 24 25 – 34 35 – 44 45 – 54 55 – 59 60 – 64 O K O K O K O K O K O K O K m. Nisko 1121 623 – – 310 162 346 225 321 188 131 54 11 – 2 - Ko ńczyce 40 16 – – 17 6 9 2 10 6 2 1 1 1 1 - Nowa Wie ś 26 12 – – 14 6 9 4 2 1 1 1 – – – – Nowosielec 144 84 – – 49 27 53 31 30 22 11 4 1 – – – Racławice 67 35 – – 18 13 21 11 18 8 8 3 1 – 1 – Wolina 32 15 – – 10 6 12 7 7 1 3 1 – – – – Zarzecze 102 59 – – 23 9 35 23 30 26 13 1 – – 1 – Powiat 1532 850 – – 441 229 485 303 418 252 169 65 14 1 5 – Tabela Nr 24. Struktura bezrobotnych według sta Ŝu pracy w gminie.

Sołectwo / wie ś do 1 roku 1 – 5 lat 5 – 10 lat 10 – 20 lat 20 – 30 lat 30 lat bez sta Ŝu m. Nisko 211 208 202 230 68 16 186 Ko ńczyce 4 12 7 7 – – 10 Nowa Wie ś 4 3 5 3 1 – 10 Nowosielec 19 32 30 25 6 – 32 Racławice 9 9 8 19 7 – 15 Wolina 11 9 2 3 2 – 5 Zarzecze 15 13 9 20 29 4 12 Tabela Nr 25. Struktura wykształcenia bezrobotnych w gminie. (na dzie ń 31.03.1999 r.)

Wykształcenie policealne zawodowe średnie podstawowe Zarejestrowano ogółem wy Ŝsze zasadnicze zawodowe Sołectwo / wie ś i średnie zawodowe ogólnokształc ące i niepełne w tym w tym w tym w tym w tym w tym ogółem ogółem ogółem ogółem ogółem ogółem kobiety kobiety kobiety kobiety kobiety kobiety m. Nisko 17 15 254 186 82 65 463 216 305 147 1121 629 Ko ńczyce – – 2 2 1 1 21 7 16 6 40 16 Nowa Wie ś – – 4 3 1 1 15 5 6 3 26 12 Nowosielec – – 20 14 5 5 72 46 47 19 144 84 Racławice 4 3 12 8 12 10 26 11 13 3 67 35 Wolina – – 4 2 – – 13 8 15 5 32 15 Zarzecze 2 1 22 12 5 4 33 18 40 24 102 59 Gmina Nisko 23 19 318 227 106 86 643 303 442 207 1532 850

63 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Tabela Nr 26. Struktura wykształcenia bezrobotnych w gminie (wska źnik procentowy). (stan na 31.03.1999 r. według danych Powiatowego Urz ędu Pracy w Nisku)

Wykształcenie Policealne Średnie Liczba Zarejestrowano Zasadnicze Liczba Gmina Wy Ŝsze średnie ogólnoks Podstawowe bezrobotnych na ogółem zawodowe mieszka ńców % zawodowe ztałc ące % 100 mieszka ńców % % % Nisko 1121–100% 1,5 22,5 7,5 41,5 27 15725 7 Ko ńczyce 40 – 5 2,5 52,5 40 347 12 Nowa Wie ś 26 – 15 4 58 23 339 7 Nowosielec 144 – 14 3,5 50 32,5 1598 9 Racławice 67 6 18 18 39 19 1304 5 Wolina 32 – 12,5 – 40,5 47 461 7 Zarzecze 102 2 21,5 5 32,5 39 2694 4 Gmina Nisko 1532 1,5 20,5 7 42 29 22479 7 Powiat Ni Ŝański 5685 1 17 6 45 31 67342 8,5 Ocena zjawiska bezrobocia w rejonie i gminie Nisko pozwala na sformułowanie nast ępuj ących wniosków: W strukturze bezrobotnych wg poziomu wykształcenia najliczniejsz ą grup ę stanowiły osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym 42%, nast ępnie podstawowym 29%. Nieliczna grup ę stanowi ą osoby z wy Ŝszym wykształceniem. Z tego wynika, Ŝe problem bezrobocia dotyka głównie ludzi młodych słabo wykształconych, zasadnicze wykształcenie techniczne nie daje wła ściwego przygotowania do zawodu przy wymaganiach dzisiejszego rynku pracy i zaawansowanej technologii wytwarzania i obsługi. Ludzie ci kwalifikuj ą si ę do przekwalifikowania i doszkolenia. Poziom i stopa bezrobocia w gminie nie jest podstawą do uznania gminy Nisko za rejon zagro Ŝony bezrobociem strukturalnym. Pomimo pewnego spadku bezrobocia w stosunku do lat 1994, 1995 wska źnik ten jest nadal stosunkowo wysoki i jest zjawiskiem negatywnym. Niezb ędne jest wi ęc tworzenie warunków dla organizacji nowych miejsc pracy. Tym bardziej, Ŝe struktura wiekowa ludno ści gminy wskazuje na przewag ę ludzi młodych i ludzi w wieku produkcyjnym co mo Ŝe by ć zarówno szans ą szybkiego rozwoju jak i problemem z zapewnieniem nowych miejsc pracy.

7.4. Stan infrastruktury socjalnej gminy.

7.4.1. O świata i wychowanie.

Wychowanie przedszkolne. Placówki wychowania przedszkolnego znajduj ą si ę wył ącznie na terenie miasta Nisko, we wsiach istniej ą tzw. oddziały „0” przy szkołach podstawowych. 1) Przedszkole Nr 1 – Nisko ul. Chopina 31 – liczba dzieci (stan z 24.06.99 r.) wynosi – 165 – powierzchnia u Ŝytkowa budynku – 749 m 2 – liczba oddziałów w roku szkolnym 1998/99 – 7 – ilo ść zatrudnionych (stan z 24.06.99 r.) – 25 w tym: – 14 pracowników pedagogicznych, – 11 administracja i obsługa 2) Przedszkole Nr 2 – Nisko ul. J.M. Gisgesa 1 – liczba dzieci w oddziałach (stan z 24.06.99) – 120 – ilo ść oddziałów – 5

64 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

– ilo ść zatrudnionych – 26 – w tym: pracownicy pedagogiczni – 12 – administracja i obsługa – 14 – powierzchnia u Ŝytkowa przedszkola – 807 m 2 – w tym poradnia dydaktyczna – 422 m 2 3) Ochronka Zgromadzenia Sióstr Słu Ŝebniczek BDNP – Nisko ul. 3–go Maja Tabela Nr 27. Wychowanie przedszkolne. (według danych WUS) Placówki ł ącznie z oddz. Stan na Oddziały Miejsca Dzieci Nauczyciele „0” przy szkołach 20.IX.1997 G 11 24 221 542 40 M 5 w tym 3 oddz. „0” 18 221 438 33 W 6 6 tylko oddz. „0” 104 7 20.IX.1995 G 11 28 221 592 41 M 5 20 221 478 33 W 6 8 – 114 8 31.X.1992 G 11 28 200 630 37 M 5 w tym „0” 3 20 w tym „0” 3 200 515 „0” 61 31 „0” 3 W 6 tylko „0” 8 – 115 6 Na przestrzeni lat nic si ę nie zmieniło w ilo ści i rozmieszczeniu placówek wychowania przedszkolnego. Jedynie wraz z ni Ŝem demograficznym wychowaniem przedszkolnym obj ęte jest coraz mniej dzieci. Stan techniczny placówek, o które troszcz ą si ę teraz władze samorz ądowe, jest dobry. Szkolnictwo podstawowe. Tabela Nr 28. Szkoły podstawowe w Gminie Nisko. Stan wg WUS Tarnobrzeg Rok szkolny Szkoły Uczniowie 1996/97 G 11 3553 M 5 2795 W 6 758 1995/96 G 11 3430 M 5 2725 W 6 705 1992/93 G 9 3023 M 5 2294 W 4 729

65 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Placówki szkolnictwa podstawowego na terenie gminy Nisko – Szkoły podstawowe Nr 1 – Nisko ul. Słowackiego 10 Nr 2 – ul. Chopina 3 (do przekształcenia wył ącznie na gimnazjum) Nr 3 – Nisko ul. Rzeszowska 56 (osiedle Warchoły) Nr 4 – Nisko ul. D ąbrowskiego 8 (osiedle Podwolina) Nr 5 – Nisko ul. 1000–lecia Nr 6 – Nisko ul. Sandomierska (osiedle Malce) SP – Nowosielec 2 SP – Racławice ul. Rudnicka SP – Wolina SP – Zarzecze ul. Mickiewicza 2 – Gimnazja Gimnazjum Nr 1 – Nisko ul. Chopina (po szkole podstawowej Nr 2) Gimnazjum Nr 2 – Nisko (przez 2 lata w szkole Nr 1, potem b ędzie przeniesione do szkoły podstawowej na ul. 1000–lecia) Gimnazjum Nr 3 – Nisko ul. Warchoły (przy szkole podstawowej Nr 3) Gimnazjum – w Zarzeczu przy szkole podstawowej Tabela Nr 29. Szkoły podstawowe i gimnazja w gminie. (stan na 1.09.1999 r. według danych z Gminy)

Zatrudnienie ca na ca na ą

Szkoła 2 2 2 m m m ytkowa ytkowa Liczba Liczba Ŝ 1 ucznia 1 ucznia u

Liczba sal Liczba Obsługa oddziałów oddziałów

dydaktyczna dydaktyczna dydaktyczna Nauczyciele Powierzchnia Powierzchnia Powierzchnia Powierzchnia

dydaktycznych dydaktycznych i administracja Liczba uczniów uczniów Liczba przypadaj

1 2 3 4 5 6 7 8 9 SZKOŁY PODSTAWOWE

Miasto SP Nr 1 8 478 2093 0,80 600 23 43 13 SP Nr 2 8 400 – 0,96 415 16 26 – SP Nr 3 12 600 2916 1,43 420 17 30 11 SP Nr 4 7 330 665 2,54 130 7 13 4 SP Nr 5 17 1120 2460 1,90 590 24 40 7 SP Nr 6 5 136 171 1,18 115 6 10 2 Razem miasto 6 57 3064 8305 2270 93 162 37 Wie ś SP Zarzecze 14 942 1551 2,99 315 14 27 10 SP Nowosielec 9 535 905 2,06 260 12 25 5 SP Racławice 4 133 175 2,22 60 6 6 1 SP Wolina 5 155 221 1,94 80 6 7 2 Razem wie ś 4 32 1765 2852 715 38 65 18 Razem szkoły podstawowe 89 4829 11157 2985 131 227 55

66 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

1 2 3 4 5 6 7 8 9 GIMNAZJA

Miasto Gimnazjum Nr 1 7 620 1650 3,5 177 7 15 14 Gimnazjum Nr 2 5 250 – 1,77 141 5 10 – Gimnazjum Nr 3 3 150 – 1,83 82 3 5 – Razem miasto 15 1020 1650 400 15 30 14 Wie ś Gimnazjum Zarzecze 2 100 – 2,5 40 2 2 - Razem Gimnazjum 17 1120 1650 440 17 32 14 OGÓŁEM SZKOŁY 106 6055 12807 3425 148 259 69

Szkolnictwo ponadpodstawowe. 1) Liceum Ogólnokształc ące im. Stefana Czarnieckiego w Nisku, Pl. Wolno ści 3 rok szkolny 1996/97 – 412 uczniów rok szkolny 1995/96 – 375 uczniów rok szkolny 1992/93 – 347 uczniów profile nauczania: matematyczno – fizyczny przyrodniczy humanistyczny ogólny ilo ść oddziałów – 13 ilo ść sal dydaktycznych – 17 powierzchnia dydaktyczna – 1902 m 2 liczba uczniów 1998/99 – 434 powierzchnia dydaktyczna na 1 ucznia – 4,5 m 2 powierzchnia sali gimnastycznej – 450 m 2 zatrudnienie: 21 nauczycieli i 8 osób obsługi 2) Zespół Szkół Elektrycznych w Nisku ul. Sandomierska 1 rok szkolny 1996/97 – 1688 uczniów ogółem rok szkolny 1995/96 – 1640 uczniów rok szkolny 1992/93 – 1058 uczniów W skład Zespołu wchodz ą: – Zasadnicza Szkoła Elektryczna – kierunek: elektryk – Technikum Elektryczne – kierunki: telekomunikacja i energoelektronika – Technikum Elektroniczne – kierunki: elektronika ogólna, systemy i sieci komputerowe ogółem w Zespole działaj ą: 33 oddziały w tym 9 w ZSE i 21 oddziałów w Technikach ilo ść sal dydaktycznych – 27 powierzchnia dydaktyczna – 1527 m 2 liczba uczniów – 1185 powierzchnia dydaktyczna na 1 ucznia – 1,3 m 2 powierzchnia dydaktyczna warsztatów – 1769 m 2 powierzchnia sali gimnastycznej – 340 m 2

67 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

powierzchnia projektowanej sali – 1935 m 2 gimnastycznej liczba nauczycieli – 54 liczba nauczycieli dydaktycznych – 18 Szkoła prowadzi warsztaty szkolne i internat dla 192 uczniów. Szkolnictwo wy Ŝsze i pomaturalne. Gmina Nisko posiada na terenie miasta Nisko bardzo dobrze rozwijaj ące si ę szkolnictwo wy Ŝsze i zawodowe. Reprezentuj ą je: 1) Wy Ŝsza Szkoła Ekonomiczna w Nisku ul. Sandomierska 1 7.10.1995 r. inaugurowano działalno ść Punktu Zaj ęć Seminaryjnych Wy Ŝszej Szkoły Ekonomicznej w Warszawie. 15.04.1997 r. Punkt uzyskał wpis do rejestru uczelni niepa ństwowych Nr 109 WSE w Nisku i uczelnia uzyskała osobowo ść prawn ą staj ąc si ę odr ębn ą jednostk ą organizacyjn ą. Studia s ą płatne. Uczelnia kształci studentów w nast ępuj ących specjalno ściach: – Ekonomika obrotu celnego; – Ekonomika i organizacja ubezpiecze ń; – Organizacja i ekonomika przedsi ębiorstw; – Ekonomika turystyki; – Ekonomika gospodarki samorz ądowej; – Zarz ądzanie finansami firmy (finanse i bankowo ść ). Na studiach dziennych kształci si ę 36 studentów Na studniach zaocznych około 1500 studentów. Uczelnia dzier Ŝawi lokale w obiektach Zespołu Szkół Elektrycznych. Dla studentów dziennych o powierzchni 583 m 2 Dla studentów zaocznych zaj ęcia odbywaj ą si ę w udost ępnionym całym obiekcie szkolnym ZSE. Zaj ęcia prowadzi 85 nauczycieli akademickich. Studia trwaj ą 3 lata i ko ńcz ą si ę egzaminem dyplomowym. Absolwenci uzyskuj ą wykształcenie wy Ŝsze i tytuł licencjata z mo Ŝliwo ści ą kontynuowania studiów na poziomie magisterskim. 2) Niepubliczna Szkoła Biznesu z uprawnieniami Szkoły Publicznej w Nisku ulica Ko ściuszki 8. Jest to szkoła pomaturalna, dwuletnie studium menadŜerskie o specjalno ściach: – Ekonomika i organizacja przedsi ębiorstw; – Finanse i rachunkowo ść . Nauka jest płatna i jest prowadzona w systemie zaocznym. Kształci si ę około 300 słuchaczy. Szkoła nie posiada swojego obiektu, wynajmuje w Domu Nauczyciela i w Liceum Ogólnokształc ącym 10 sal wykładowych i 2 sale administracyjne o łącznej powierzchni około 600 m 2. Szkoła zatrudnia 15 wykładowców i 7 osób obsługi. 3) Niepubliczne Studium Informatyczne z uprawnieniami Szkoły Publicznej w Nisku ulica Ko ściuszki 8 Jest to szkoła pomaturalna, prowadzona w systemie zaocznym, nauka trwa 2 lata. Po zło Ŝeniu egzaminu dyplomowego słuchacze otrzymuj ą dyplom z tytułem technika informatyka. Szkoła nie posiada własnego obiektu. Wynajmuje pomieszczenia w Domu Nauczyciela i Liceum Ogólnokształc ącym.

68 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

W szkole kształci si ę 37 słuchaczy, zatrudnionych jest 7 wykładowców. 7.4.2. Ochrona zdrowia i pomoc społeczna. Nad ludno ści ą powiatu ni Ŝańskiego (oprócz wydzielonej gminy Krzeszów) sprawuje opiek ę fachowy personel medyczny zatrudniony w Samodzielnym Publicznym Zespole Zakładów Opieki Zdrowotnej (SPZZOZ). Obsługa ludno ści odbywa si ę przez nast ępuj ące placówki: ♦ Szpital w Nisku ul. Ko ściuszki 1 250 łó Ŝek rzeczywistych 39 lekarzy medycyny 211 średni personel medyczny 366 zatrudnienie w szpitalu ogółem ♦ Przychodnie rejonowe (powiat) 34 gabinety lekarskie 33 lekarzy medycyny 80 osób personel medyczny ♦ Wiejskie o środki zdrowia (powiat) 20 gabinetów lekarskich 14 lekarzy medycyny 38 średni personel medyczny Kolumna Pogotowia Ratunkowego Nisko ul. Mickiewicza – 8 karetek w tym w gminie Nisko: Tabela Nr 30. Słu Ŝba zdrowia w gminie.

Liczba Zatrudnienie Stan na 31.XII.98 wg danych SPZZOZ gabinetów lekarzy lekarzy inny średni lekarskich pozostali medycyny stomatologów wy Ŝszy medyczny 1) Przychodnia rejonowa i 23 26 8 8 57 54 specjalistyczna w Nisku

2) WOZ Nowosielec 1 1 – – 2 1

3) WOZ Zarzecze 2 1 1 – 5 5

♦ Apteki: NISKO 1. „CEFARM” – ul. Rzeszowska 2b; 2. „CENTRUM” – ul. Wolno ści 8a (prywatna); 3. „ARNIKA” – ul. Wolno ści 43 (prywatna); 4. Apteka – ul. Sandomierska 31 (prywatna); 5. Apteka – ul. Kwiatkowskiego 2b (prywatna). ZARZECZE Apteka – ul. Mickiewicza (prywatna)

69 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

♦ Z ewidencji działalno ści gospodarczej w gminie w 1999 r. wynotowano w Nisku: 26 gabinetów lekarskich prywatnych, w tym: 1 gabinet optyczno – okulistyczny; 1 logopeda; 1 psycholog; 1 gabinet analiz lekarskich; 1 gabinet rehabilitacji; 3 gabinety masa Ŝu; 15 gabinetów stomatologicznych. w Zarzeczu: – 2 gabinety stomatologiczne. Tabela Nr 31. Personel słu Ŝby zdrowia w gminie w latach 1992, 1995 i 1997. Personel słu Ŝby zdrowia stan na wska źnik na 10 tys. ludno ści liczba ludno ści na Ŝłobki lekarze stomatolog piel ęgniarki apteki 31.XII. lekarze stomatolog piel ęgniarki 1 aptek ę miejsca 1997 O 67 11 243 29,8 4,9 108,1 6 3747 80 M 66 10 238 41,9 6,4 151,3 5 2147 80 W 1 1 5 – – – 1 6745 – 1995 O 64 10 242 29,3 4,6 110,7 4 5467 80 M 63 10 236 41,4 4,6 155,0 4 3807 80 W 1 – 6 1,5 – 9,0 – – – 1992 O 54 8 211 – – – 2 – 75 M 53 7 206 36,2 4,8 140,5 2 7330 75 W 1 1 5 1,5 1,5 7,7 – – – W mie ście Nisko funkcjonuje 1 Ŝłobek na 80 miejsc, który obsługuje cał ą gmin ę.

Pomoc społeczna. W mie ście działa O środek Pomocy Społecznej. W bud Ŝecie gminy środki na pomoc społeczn ą stanowi ą 4% z czego bud Ŝet OPS to 384 500 zł., 150 640 zł. na dodatki mieszkaniowe dla około 300 rodzin oraz 35 000 zł na Stacj ę Opieki „Caritas”. W 1998 r. z ró Ŝnych form pomocy społecznej skorzystało 1 224 rodziny tj. prawie 2 800 osób z czego 660 rodzin obj ęto pomoc ą tylko z uwagi na bardzo niski dochód w rodzinie. Od 9.XII.1997 r. działa uruchomiony przez OPS Środowiskowy Dom Samopomocy dla osób psychicznie chorych, w którego zaj ęciach uczestniczy 27 osób. Dzi ęki temu poszerzono baz ę lokalow ą o pracowni ę rehabilitacyjn ą i pracowni ę zaj ęciow ą dla m ęŜ czyzn (pracowania stolarska). Funkcjonuje tu tak Ŝe świetlica środowiskowo – profilaktyczna, która umo Ŝliwia pobyt w godzinach popołudniowych dzieci i młodzie Ŝy z rodzin patologicznych, obejmuje swoim działaniem około 30 dzieci. W ramach udost ępnionych pomieszcze ń działa Stacja Opieki „Caritas”, która zatrudnia 2 piel ęgniarki świadcz ące pomoc około 100 osobom obło Ŝnie chorym niepełnosprawnym, samotnym i w podeszłym wieku. Stacja dysponuje gabinetem zabiegowym, łazienk ą, wypo Ŝyczalni ą sprz ętu rehabilitacyjno – piel ęgniarskiego oraz 2 samochodami. Stacja Opieki „Caritas” działa dzi ęki wsparciu władz miasta, „CARITASU” Niemiec oraz „CARITASU” Diecezji Sandomierskiej.

70 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

W Caritasie przy ko ściele w parafii św. Józefa w Nisku oraz parafii MBSZ w Zarzeczu działaj ą te Ŝ osoby świadcz ące pomoc najubo Ŝszym w gminie, przekazuj ą u Ŝywan ą odzie Ŝ, oraz talony na Ŝywno ść . Opiekuj ą si ę osobami samotnymi i wi ęź niami. W czasie wakacji organizuj ą wypoczynek letni dla około 150 dzieci z rodzin najubo Ŝszych i patologicznych. Pomimo tak szeroko rozwini ętej akcji pomocy prowadzonej w gminie nadal środki przeznaczane na ten cel s ą niewystarczaj ące, a z roku na rok liczba rodzin wymagaj ących pomocy ro śnie czego powodem jest pogorszenie kondycji finansowej społecze ństwa i wzrost liczby rodzin patologicznych. 7.4.3. Usługi kultury. W mie ście działa Ni Ŝańskie Centrum Kultury „Sokół” przy ul. Ko ściuszki 9. Spełnia rol ę miejskiego i gminnego o środka kultury z kinem, kawiarni ą. Mie ści si ę w wybudowanym w 1904 r. ze składek społecze ństwa, budynku Towarzystwa Gimnastycznego „SOKÓŁ”. Kino posiada 213 miejsc na widowni, na 1 miejsce statycznie przypada 106 osób ogólnej ludno ści gminy lub 74 ludzi miasta, kino organizuje rocznie około 226 seansów filmowych, a w 1997 r. przyj ęło 8,3 tys. widzów co stanowi 371 osób na 1 000 ludno ści w gminie lub 530 osób na 1 000 ludno ści w mie ście. Placówka inspiruje inicjatywy artystyczne w mie ście i prowadzi działalność upowszechniaj ącą edukacj ę artystyczn ą i kulturaln ą dla dorosłych i dzieci poprzez koła zainteresowa ń i kluby. Obiekt poło Ŝony jest w centralnym punkcie miasta, jego stan techniczny jest bardzo dobry. W gminie działa tak Ŝe Katolicki Dom Kultury „Arka” w Racławicach przy ulicy Rudnickiej 1. Działa tam znany w regionie Zespół Pie śni i Ta ńca „Racławice”. Uczestniczy w nim 120 osób – dzieci i młodzie Ŝy od 5 do 25 lat ze wszystkich miejscowo ści gminy. Od 12 lat zespół piel ęgnuje tradycyjne ta ńce i pie śni polskie, patriotyczne i religijne programy artystyczne. Zespół finansowany jest przez rodziców, sponsorów oraz Urz ąd Gminy i Miasto Nisko. W mie ście działa tak Ŝe Społeczne Ognisko Muzyczne przy ul. Kwiatkowskiego 2b. Galeria „Salon Sztuki” przy ul. Wolno ści 1 upowszechnia plastyk ę profesjonaln ą poprzez organizowanie wystaw czasowych. Pomieszczenie zajmuje powierzchni ę 40 m 2. Zaspakajaniem potrzeb w zakresie bibliotekarstwa zajmuje si ę Biblioteka Miejska w Nisku przy ul. Ko ściuszki 1, która prowadzi te Ŝ 1 punkt filialny w mie ście na Malcach i punkty filialne na wsiach: Zarzecze, Racławice, Nowosielec. Biblioteka posiada ksi ęgozbiór 76,3 tys. woluminów oraz zarejestrowanych 4 134 czytelników z czego 3 193 w mie ście i 941 na wsi. W Budynku Biblioteki Miejskiej murowanej oficynie pałacowej, pozostało ści z dawnego zespołu pałacowego, zajmowana w okresie mi ędzywojennym przez Prywatne Gimnazjum Realne, pi ęknie odnowionym, znajduje si ę Izba Pami ęci Jana Marii Gisgesa (1914–1983), urodzonego w Nisku poety, prozaika, działacza kulturowego, a tak Ŝe zbiory etnograficzne zwi ązane z Lasowiakami. Przed budynkiem stoi pomnik Orl ąt Lwowskich ku czci 2 uczniów gimnazjum z Niska poległych w obronie Lwowa. Od 1994 r. działa w Nisku przy parafii p.w. św. Józefa ul. Mickiewicza 3 Towarzystwo Kultury Chrze ścija ńskiej „LOGOS”. Towarzystwo prowadzi bibliotek ę parafialn ą, propaguje ró Ŝne działania kulturalne i organizuje wiosn ą rokrocznie Tydzie ń Kultury Biblijnej oraz kiermasze ksi ąŜ ki. Rokrocznie w gminie Nisko odbywa si ę szereg stałych imprez kulturalnych. S ą to: Przegl ąd Zespołów Oazowych, Tydzie ń Kultury Biblijnej, Familiada, Konkurs Plastyczny dla Dzieci i Młodzie Ŝy, Promocyjne Dni Niska, Przegl ąd – Piosenki Religijnej, Wystawy.

71 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Tabela Nr 32. Ilo ść placówek bibliotecznych w gminie. (stan na 1999 r.) Ilo ść woluminów Powierzchnia w tym Placówki biblioteczne 2 uŜytkowa w m OGÓŁEM wypo Ŝyczalnia wypo Ŝyczalnia dla czytelnia dla dorosłych dzieci miasto Nisko 155 42482 5912 23539 13031 filia Malce 14 5853 filia Nowosielec 32 7238 filia Racławice 34 7105 filia Zarzecze 133 13628 Razem 368 76306 Tabela Nr 33. Obiekty kultury w gminie. (stan na 1999 r.)

Powierzchnia u Ŝytkowa w m 2 Dom Kultury w Nisku 472 Dom Kultury w Racławicach 310 Dom Kultury w Zarzeczu 450 Świetlica w Nisku w budynku Spółdzielni Mieszkaniowej 113 Świetlica w Nowosielcu 100 Galeria Sztuki 40 Magazyn dzieł sztuki w budynku Urz ędu Miasta i Gminy 25 (brak sali ekspozycyjnej) Razem 1510

W zakresie usług kultury sakralnej na terenie gminy funkcjonuje 6 parafii rzymsko – katolickich prowadz ących o Ŝywione Ŝycie religijne, działalno ść kulturaln ą i charytatywn ą. 1) Parafia p.w. św. Józefa – Nisko; 2) Parafia NMP Królowej Polski – Nisko – Malce; 3) Parafia p.w. Jana Chrzciciela – Nisko – Warchoły; 4) Parafia p.w. NMP Królowej Polski – Nowosielec; 5) Parafia p.w. św. Stanisława – Racławice; 6) Parafia p.w. MB Śnie Ŝnej i św. Tadeusza Judy – Zarzecze oraz kaplice: 1) Kaplica Nisko – Moskale (parafia Nisko); 2) Kaplica Cmentarna Barce (parafia Warchoły). Jak na tak niewielk ą społeczno ść gminy i niewielkie miasto Nisko działalno ść kulturalna jest bardzo bogata, rozwija si ę niezwykle pr ęŜ nie. Stanowi o to Ŝsamo ści społecze ństwa i jest wa Ŝnym elementem rozwoju przestrzennego gminy. Władze gminy i powiatu powinni uwzgl ędni ć w swoich działaniach konieczno ść zapewnienia środków finansowych na ten cel.

72 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

7.4.4. Sport i turystyka.

♦ Kultura sportowa w Nisku wyrosła na bazie Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, które powstało na przełomie XIX i XX w., a ju Ŝ w 1904 r. otworzyło swoj ą siedzib ę. W 1991 r. oddano do u Ŝytku miejski stadion sportowy, istniały wówczas sekcje sportowe piłki no Ŝnej, gimnastyki i cyklistów. Po wojnie ni Ŝański klub sportowy zrzeszony w LZS posiadał sekcj ę piłki no Ŝnej, która liczyła 6 dru Ŝyn. W ogólnopolskich rozgrywkach dru Ŝyn LZS w piłce no Ŝnej NKS „Zenit” zdobył Puchar Polski. Obecnie działa Ni Ŝański Klub Sportowy „Sokół”, który boryka si ę z trudno ściami materialnymi w utrzymaniu 4 dru Ŝyn sekcji piłki no Ŝnej. Pierwszy zespół tego klubu walczy w rozgrywkach IV ligi. Klub organizuje te Ŝ liczne imprezy sportowe. Oprócz stadionu sportowego w Nisku (pow. 1,63 ha) na terenie gminy znajduj ą si ę jeszcze: – boisko sportowe w Zarzeczu; – oraz boiska nieurz ądzone: w Racławicach ul. Lubelska, w Wolinie ul. Błonie i w Nowosielcu; – i place sportowe: Nisko – Podwolina, ul. D ąbrowskiego; Nisko – Moskale ul. Wa ńkowicza. Klub Sportowy „Orkan” prowadz ący sekcj ę piłki siatkowej korzysta z sali gimnastycznej Liceum Ogólnokształc ącego w Nisku. Od lat, z powodu trudno ści finansowych, budowany jest O środek sportowo – rekreacyjny w Nisku (hala sportowa i basen). Obiekt w ostatnim roku został sprzedany osobie prywatnej, w zwi ązku z czym nie ma pewno ści co do dalszej kontynuacji budowy i jego ostatecznej funkcji. ♦ Usługi turystyki s ą reprezentowane w gminie bardzo skromnie. Nisko nie jest centrum turystycznym jednak Ŝe poło Ŝone jest na szlaku turystycznym w Bieszczady i powinno t ę okoliczno ść wykorzystywa ć dla zatrzymania turystów u siebie zach ęcaj ąc urokami krajobrazu, obfito ści ą lasów, interesuj ącymi zabytkami ale tak Ŝe dobrze zorganizowan ą i wyposa Ŝon ą baz ą hotelowo – turystyczn ą. Nisko posiada punkt informacji turystycznej, który działa przy Salonie Sztuki w Nisku ul. Wolno ści 1 oraz kilka hoteli: – Hotel Pracowniczy ZM Nimet ul. Sandomierska 18 (31 miejsc noclegowych); – Hotel „U Lecha” ul. Paderewskiego 24 a (9 miejsc noclegowych); – Hotel „Ni Ŝański” ul. Sandomierska 6 (36 miejsc noclegowych); – Jednostka Wojskowa w Nisku tak Ŝe prowadzi hotel przy Konsumach Wojskowych; – a przy głównym w ęź le komunikacyjnym w mie ście, przy drodze Nr 19 otwarty jest hotel „WOTEX” z mo Ŝliwo ści ą parkowania samochodów TIR (27 miejsc noclegowych); – w Racławicach znajduje si ę HOTEL – BAR „POLONEZ”; – ponadto w budynku Liceum Ogólnokształc ącego w Nisku funkcjonuje „Szkolne Schronisko Młodzie Ŝowe”. W sumie obiekty te zapewniaj ą znacznie ponad 100 miejsc noclegowych o standardzie tzw. popularnym o nie najwy Ŝszej jako ści usług, ale te Ŝ stosunkowo niskich cenach. ♦ Ziele ń urz ądzona to przede wszystkim wspaniały zabytkowy park miejski w Nisku o powierzchni 15,31 ha z wieloma rzadkimi okazami drzew obj ętymi szczególn ą ochron ą. Park poło Ŝony jest w centrum miasta i maj ą do niego dost ęp wszyscy mieszka ńcy.

73 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Główny plac w mie ście urz ądzony jest w formie zielonego skweru i te Ŝ stanowi obszar zieleni miejskiej neutralizuj ącej uci ąŜ liwo ści komunikacyjne w centrum miasta. Ponadto na terenie gminy funkcjonuj ą ogrody działkowe: – w Nisku o powierzchni 4,3 ha – w Racławicach o powierzchni 3,28 ha Cmentarze w gminie Nisko zlokalizowane s ą przy parafiach w nast ępuj ących miejscowo ściach: Nisko Barce o powierzchni 2,77 ha Racławice o powierzchni 2,22 ha Zarzecze o powierzchni 0,85 ha Nowosielec o powierzchni 2,00 ha Razem powierzchnia cmentarzy 7,84 ha 7.4.5. Usługi handlu, gastronomii i rzemiosła.

♦ Handel Wyposa Ŝenie gminy w usługi handlu jest bardzo dobre, szczególnie miasto posiada dostateczn ą sie ć drobnych sklepów. Handel skupia si ę głównie w centrum miasta wzdłu Ŝ wytworzonych ci ągów handlowych wzdłu Ŝ ulic: Wolno ści, Sandomierskiej, Rzeszowskiej, Paderewskiego i Placu Wolno ści ale te Ŝ w ka Ŝdej wsi gminy znajduj ą si ę sklepy spo Ŝywczo – przemysłowe wi ęc dost ępno ść ludno ści do usług handlu mo Ŝna uzna ć za zadawalaj ącą. W handlu działa jak nigdzie indziej prawo poda Ŝy i popytu wi ęc wszelkie niedobory s ą natychmiast wyrównywane przez bardzo pracowite i przedsi ębiorcze społecze ństwo gminy Nisko. Zgodnie z rejestrem działalno ści gospodarczej w gminie działalno ści ą handlow ą zajmuje si ę 486 jednostek, w tym w: Nisku – 430 Zarzeczu – 29 Racławicach – 11 Nowosielcu – 9 Wolinie – 4 Ko ńczycach – 2 Nowej Wsi – 1 Jako ść placówek handlowych jest ró Ŝna. Od bardzo dobrze urz ądzonych i funkcjonuj ących du Ŝych sklepów do placówek prowizorycznych o do ść niskim standardzie. ♦ Placówki gastronomii Z rejestru pozwole ń na działalno ść gospodarcz ą wynika, Ŝe na terenie gminy działa 30 placówek gastronomicznych w tym 6 placówek typu restauracja, 3 kawiarnie oraz liczne bary przek ąskowe, piwne, zajazdy przydro Ŝne o bardzo ró Ŝnym standardzie wyposa Ŝenia i obsługi. Oprócz Woliny, Nowej Wsi i Ko ńczyc na terenie pozostałych wsi równie Ŝ znajduj ą si ę bary i zajazdy. W Nowosielcu 1, a w Racławicach i Zarzeczu po kilka. Lokalizacja placówek gastronomii jest korzystna i wynika b ądź z najwi ększego nat ęŜ enia ruchu pieszych w mie ście lub przy najbardziej ruchliwych drogach przelotowych w gminie, w szczególno ści przy trasie drogi Rzeszów – Lublin, oraz Sandomierz – Nisko – Przemy śl, z nastawieniem na obsług ę ruchu turystycznego. Działalno ść placówek gastronomii ł ączona jest wielokrotnie z prowadzeniem dyskotek.

74 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

♦ Usługi ró Ŝne Analiza rejestru zezwole ń wydanych na działalno ść gospodarcz ą pozwala na stwierdzenie, Ŝe sytuacja na rynku usług jest dobra. Ogółem na prowadzenie ró Ŝnych usług wydano 590 pozwole ń, z czego najwi ęcej na usługi budowlane 145 i transportowo – samochodowe 104, przy czym najwi ęcej w Nisku i 2 najwi ększych wsiach gminy tj. Zarzeczu i Racławicach. Przekrój usług jest bardzo zró Ŝnicowany. Zauwa Ŝa si ę bardzo słabe nasycenie rynku usługami obsługuj ącymi rolnictwo. Poniewa Ŝ ilo ść usług z ka Ŝdym rokiem ro śnie nale Ŝy oczekiwa ć wyrównania braków w dziedzinach, które wymusi popyt. Nie nale Ŝy zapomina ć o bardzo znacz ącej roli drobnej przedsi ębiorczo ści w tworzeniu nowych miejsc pracy w niewielkich zakładach przemysłowych i zakładach drobnej wytwórczo ści oraz wła ściwego nasycenia rynku niezb ędnymi w gminie towarami, cz ęsto produkowanymi z miejscowych surowców (jak np. materiały budowlane). Dynamik ę zmian w przedmiotach gospodarki narodowej pokazuje tabela jednostek zarejestrowanych w systemie REGON według sekcji EKD. Tabela Nr 34. Jednostki zarejestrowane w systemie REGON według sekcji EKD.

1992 1995 1997

Miasto Wie ś Gmina Miasto Wie ś Gmina Miasto Wie ś OGÓŁEM 225 34 753 618 135 951 768 183 w tym: 30 sektor publiczny 5 rolnictwo, łowiectwo, le śnictwo 20 17 3 25 16 9 195 sektor prywatny 29 działalno ść produkcyjna 128 90 38 132 90 42 zaopatrzenie w energi ę elektryczn ą, gaz i wod ę – – – – – – budownictwo 79 53 26 89 62 27 handel i naprawy 281 251 30 389 337 52 hotele i restauracje 25 21 4 31 21 10 transport, składowanie, ł ączno ść 45 33 12 45 33 12 po średnictwo finansowe 8 8 - 21 19 2 obsługa nieruchomo ści i finanse 56 50 6 97 85 12 administracja publiczna i obrona 6 6 7 7 narodowa – – edukacja 19 13 6 25 17 8 ochrona zdrowia i opieka społeczna 41 37 4 44 41 3 pozostała działalno ść usługowa, 44 38 6 44 38 6 komunalna, socjalna i indywidualna W podsumowaniu mo Ŝna jeszcze prze śledzi ć sytuacj ę powiatu ni Ŝańskiego na tle innych powiatów województwa podkarpackiego w ilo ści i strukturze podmiotów gospodarki narodowej w 1997 r. Powiat ni Ŝański przedstawia si ę nieco powy Ŝej średniej w porównaniu z innymi powiatami ziemskimi, natomiast gmina Nisko na tle powiatu ni Ŝańskiego wypada niezwykle korzystnie i jest niew ątpliwie najpr ęŜ niej rozwijaj ącą si ę gmin ą.

75 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Tabela Nr 35. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON w 1997 r. w województwie. Stan w dniu 31.XII.

W tym Spółki prawa handlowego Wyszczególnienie Ogółem przedsi ębiorstwa Osoby W tym z udziałem Spółdzielnie pa ństwowe Razem fizyczne kapitału zagranicznego PODKARPACKIE 105756 124 2683 377 902 86312 Miasta na prawach powiatu: Krosno 4853 8 145 17 20 3938 Przemy śl 6525 7 215 22 40 5307 Rzeszów 14372 33 883 108 84 10804 Tarnobrzeg 3701 6 141 141 19 2900 Powiaty: bieszczadzki 3452 4 60 10 20 2949 brzozowski 2806 2 15 2 23 2476 dębicki 5534 4 124 24 47 4476 jarosławski 5841 4 117 10 67 4760 jasielski 6622 8 92 9 48 5684 kolbuszowski 1671 3 31 4 29 1299 kro śnie ński 5066 3 52 10 26 4411 le Ŝajski 2448 4 38 9 29 2004 lubaczowski 1835 3 27 4 34 1485 ła ńcucki 3813 3 52 13 37 3200 mielecki 6533 2 153 31 46 5310 ni Ŝański 2040 4 30 2 29 1657 przemyski 2563 – 30 1 36 2136 przeworski 2288 1 38 3 42 1803 ropczycko – sędziszowski 2812 3 26 6 29 2364 rzeszowski 6164 6 108 20 67 5166 sanocki 5271 5 103 17 44 4386 stalowowolski 5276 7 155 29 41 4191 strzy Ŝowski 2245 2 25 4 28 1893 tarnobrzeski 2015 2 23 4 17 1713

76 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

7.5. Zasoby mieszkaniowe gminy. Sytuacja gminy Nisko pod wzgl ędem zasobów mieszkaniowych na tle gmin s ąsiednich przedstawia si ę bardzo podobnie. Tabela Nr 36. Zasoby mieszkaniowe w powiecie ni Ŝańskim. (stan na 31.XII.1997 r. według – danych WUS)

Powierzchnia Przeci ętna Lp. Gmina Mieszkania Izby uŜytkowa Powierzchnia u Ŝytkowa liczba osób na 2 w tys. m mieszkania na 1 osob ę 1 mieszkanie 1 izba Ogółem 5763 21759 411 18,7 3,81 1.01 1. Nisko Miasto 4162 15646 283,4 18,6 3,67 0,98 Wie ś 1601 6113 127,6 18,9 4,21 1,10 Ogółem 2704 10227 206,3 20,7 3,68 0,97 2. Rudnik Miasto 1867 7256 141,0 21,3 3,54 0,91 Wie ś 837 2971 65,3 19,5 4,00 1,13 Ogółem 2317 8150 180,9 20,5 3,81 1,08 3. Ulanów Miasto 461 1805 39,4 28,7 2,98 0,76 Wie ś 1856 6345 141,5 18,9 4,02 1,18 4. Harasiuki 1610 4980 109,9 17,2 3,97 1,28 5. Jarocin 1271 4728 100,4 18,4 4,29 1,15 6. Je Ŝowe 2160 7348 158,9 16,6 4,43 1,30 7. Krzeszów 1197 4165 93,8 21,7 3,61 1,04 Powiat ogółem 17022 – – 19,0 – – Powierzchnia u Ŝytkowa mieszkania na 1 osob ę kształtuje si ę od 16,6 m 2 w gminie Je Ŝowe do 21,7 m 2 w gminie Krzeszów, średnia w powiecie ni Ŝańskim wynosi 19 m 2/1 osob ę, przy średniej w województwie podkarpackim 17,6 m 2/1 osob ę. Tabela Nr 37. Zasoby mieszkaniowe w gminie Nisko w latach 1992, 1995 i 1997. (według danych WUS)

Powierzchnia Przeci ętna Mieszkania Izby uŜytkowa w powierzchnia. u Ŝytkowa liczba osób na tys. m 2 mieszkania na 1 osob ę 1 mieszkanie 1 izba Gmina 5472 20372 385,1 18,6 3,80 1,05 31.XII.1992 Miasto 3938 14632 264,9 18,6 3,62 0,97 Wie ś 1534 5740 120,2 18,5 4,24 1,13 Gmina 5677 21347 403,0 18,8 3,78 1,0 31.XII.1995 Miasto 4094 15334 277,5 18,7 3,62 0,97 Wie ś 1583 6013 121,9 18,9 4,19 1,10 Gmina 5763 21759 411,0 18,7 3,81 1,01 31.XII. 1997 Miasto 4162 15646 283,4 18,6 3,67 0,98 Wie ś 1601 6113 127,6 18,9 4,21 1,10 Zasoby mieszkaniowe w gminie w latach 1992 – 1997 wzrosły w latach 1992 – 1995 o 205 mieszka ń, natomiast w latach 1995 – 1997 zaledwie o 86. Wyra źnie zarysowuje si ę regres budownictwa mieszkaniowego. Wska źnik przeci ętnej liczby osób na mieszkanie i na izb ę oraz przypadaj ąca przeci ętna powierzchnia u Ŝytkowa mieszkania na 1 osob ę s ą do ść stabilne, ale to świadczy te Ŝ o tym, Ŝe nie polepszaj ą si ę warunki zamieszkania społeczno ści gminy, przy czym s ą znacznie gorsze na terenach wiejskich niŜ w mie ście Nisko.

77 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Tabela Nr 38. Mieszkania, izby i powierzchnia u Ŝytkowa mieszka ń oddanych do u Ŝytku w latach 1972, 1975 i 1997.

Przeci ętna powierzchnia u Ŝytkowa Powierzchnia u Ŝytkowa Mieszkania Izby i mieszkaniowa w m 2 stanowi ącego mieszka ń w m 2 własno ść

publiczne ogółem ogółem ogółem i spółdzielni indywidualne

w tymw mieszkaniowych w tym w tymw w tymw w budownictwie budownictwie budownictwie budownictwie indywidualnym indywidualnym indywidualnym indywidualnym mieszkaniowym mieszkaniowym mieszkaniowym mieszkaniowym

Gmina 100 99 459 455 8965 8905 60,0 90,7 1992 Miasto 58 57 249 245 4929 4869 60,0 85,4 Wie ś 42 42 210 210 4036 4036 – 96,1 Gmina 125 26 507 140 8074 2670 54,6 102,7 1995 Miasto 11 12 430 63 6649 1245 54,6 102,8 Wie ś 14 14 77 77 1425 1425 – 101,8 Gmina 25 25 139 139 2932 2932 – 117,3 1997 Miasto 15 15 88 88 1824 1824 – 121,6 Wie ś 10 10 51 51 1108 1108 – 110,8 W 1992 r. oddano w gminie do u Ŝytku 100 mieszka ń z czego 99% w budownictwie indywidualnym. W 1995 r. – 125 (był to najlepszy rozpatrywany rok) z czego 28% w budownictwie indywidualnym. W 1997 r. – tylko 25 mieszka ń, przy czym 100% w budownictwie indywidualnym. Zasoby mieszkaniowe komunalne w gminie Nisko na koniec 1998 r. wynosiły 308 mieszka ń co stanowi około 5% wszystkich zasobów mieszkaniowych gminy. Dokładniej sytuacj ę t ę przedstawiono w tabelach:

78 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Tabela Nr 39. Zasoby mieszkaniowe w budynkach stanowi ących własno ść lub współwłasno ść gminy – Miasto Nisko . (stan w dniu 31.XII.1998 r.)

Budynki z lokalami mieszkalnymi, będące współwłasno ści ą gminy, w których wyst ępuj ą wspólnoty mieszkaniowe Budynki komunalne z wi ększo ściowym udziałem z lokalami cie cie

Wyszczególnienie ś osób mieszkalnymi, nie gminy fizycznych obj ęte wspólnotami mieszkaniowymi ej ej ej Ŝ Ŝ do 10 do 10 do lokali lokali lokali Ogółem w mie Ogółem w powy powy 10 lokali 10 lokali

Liczba budynków 01 16 1 11 1 3 11 mieszkalnych Razem 02 352 6 273 8 65 100 (w budynkach gminy 03 207 5 173 1 28 100 stanowi ących wykazanych w wierszu osób własno ść 04 145 1 100 7 37 – 01) fizycznych Razem 05 1 – – – 1 6 uŜytkowych gminy 06 1 – – – 1 6 (w budynkach Liczba lokali stanowi ących osób wykazanych w wierszu własno ść fizycznych 01) 07 – – – – – –

lokali mieszkalnych Razem 08 16596 212 12921 468 2992 4360 (wykazanych gminy 09 9732 161 8232 51 1286 4360 stanowi ących w wierszach 05 – 07) osób własno ść 10 6864 51 4689 417 1706 – fizycznych

ytkowa Razem 11 24 – – – 24 687 Ŝ

u gminy 12 24 – – – 24 687

Powierzchnia lokali u Ŝytkowych stanowi ących osób własno ść 13 – – – – – – fizycznych Liczba budynków z zarządem gmin ę 14 16 1 11 1 3 11 sprawowanym przez inne jednostki 15 – – – – – – jednostki gminy 16 16 1 11 1 3 11 Liczba budynków osoby fizyczne – – – – – z administracj ą sprawowan ą 17 – inne (np. spółdzielnie przez 18 – – – – – – mieszkaniowe) Liczba wspólnot mieszkaniowych 19 16 – – – – – (istniej ących w budynkach wskazanych w wierszu 01) Tabela Nr 40. Zasoby mieszkaniowe stanowi ące własno ść gminy – miasto Nisko. (stan na 31.XII.1998 r.)

Wyszczególnienie Ogółem Razem 307 Mieszkania w tym wyposaŜone w centralne ogrzewanie 284 Izby 1102 Powierzchnia u Ŝytkowa w m 2 Razem 14092 (bez znaku po przecinku) w tym mieszka ń wyposa Ŝonych w centralne ogrzewanie 13240

79 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Tabela Nr 41. Zasoby mieszkaniowe w budynkach stanowi ących własno ść lub współwłasno ść gminy – na wsiach. (stan w dniu 31.XII.1998 r.)

Budynki z lokalami mieszkalnymi, będące współwłasno ści ą gminy, w których wyst ępuj ą wspólnoty mieszkaniowe Budynki komunalne z wi ększo ściowym udziałem z lokalami Wyszczególnienie osób mieszkalnymi, nie gminy fizycznych obj ęte wspólnotami mieszkaniowymi ej ej ej Ŝ Ŝ do 10 do 10 do lokali lokali lokali Ogółem na wsiach wsiach Ogółem na powy powy 10 lokali 10 lokali

Liczba budynków 01 1 – – 1 – 1 mieszkalnych Razem 02 2 – – 2 – 1 (w budynkach gminy 03 – – – – – 1 stanowi ących wykazanych w wierszu osób własno ść 04 2 – – 2 – – 01) fizycznych Razem 05 1 – – 1 – 4 uŜytkowych gminy 06 1 – – 1 – 4 (w budynkach Liczba lokali stanowi ących osób wykazanych w wierszu własno ść fizycznych 01) 07 – – – – – –

lokali mieszkalnych Razem 08 137 – – 137 – 76 (wykazanych gminy 09 – – – – – 76 stanowi ących w wierszach 05 – 07) osób własno ść 10 137 – – 137 – – fizycznych

ytkowa Razem 11 29 – – 29 – 173 Ŝ

u gminy 12 29 – – 29 – 173

Powierzchnia lokali u Ŝytkowych stanowi ących osób własno ść 13 – – – – – – fizycznych Liczba budynków z zarz ądem gmin ę 14 1 – – 1 – 1 sprawowanym przez inne jednostki 15 – – – – – – jednostki gminy 16 1 – – 1 – 1 Liczba budynków osoby fizyczne – – – – – z administracj ą sprawowan ą 17 – inne (np. spółdzielnie przez 18 – – – – – – mieszkaniowe) Liczba wspólnot mieszkaniowych 19 1 – – – – – (istniej ących w budynkach wskazanych w wierszu 01) Tabela Nr 42. Zasoby mieszkaniowe stanowi ące własno ść – na wsiach. (stan w dniu 31.XII.1998 r.)

Wyszczególnienie Ogółem Razem 1 Mieszkania w tym wyposa Ŝone w centralne ogrzewanie – Izby 3 Powierzchnia u Ŝytkowa w m 2 Razem 76 (bez znaku po przecinku) w tym mieszka ń wyposa Ŝonych w centralne ogrzewanie – Na koniec 1997 r. w mie ście Nisko 46,2% ogółu ludno ści korzystało z wodoci ągu, 38,8% z kanalizacji, a 64,3% z gazu. S ą to wska źniki znacznie ni Ŝsze od średniej w województwie. Natomiast standard wyposa Ŝenia mieszka ń w instalacje przedstawia si ę znacznie lepiej

80 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko szczególnie w mieszkaniach zlokalizowanych w mie ście Nisko i jest znacznie wy Ŝszy ni Ŝ wska źnik w województwie. Tabela Nr 43. Mieszkania w gminie wg wyposa Ŝenia w podstawowe instalacje. (stan na 31.XII.1997 r. według danych WUS)

Miasto Wie ś Ilo ść % Ilo ść % Ogółem mieszka ń 3938 100 1534 100 wyposa Ŝenie w: wodoci ąg 3117 79 897 58 ust ęp spłukiwany 3054 78 855 56 łazienka z mo Ŝliwo ści ą k ąpieli 3061 78 878 57 gaz sieciowy 2471 63 358 23 centralne ogrzewanie 2657 68 613 40 Stan techniczny zasobów jest ogólnie dobry, zabudowa jest wyra źnie zadbana, a w ostatnich latach zauwa Ŝa si ę wyra źną tendencj ę do przeprowadzania kapitalnych remontów i modernizacji zabudowy co jest zwi ązane z rozwojem rynku materiałów budowlanych. Tabela Nr 44. Zasoby mieszkaniowe w gminie na koniec 1998 r. (według danych Urz ędu Gminy i Miasta)

Ilo ść Liczba Średnia powierzchni Miejscowo ść mieszka ń osób/mieszkanie uŜytkowa na osob ę w m 2 Ko ńczyce 85 4,08 19,6 Nowa Wie ś 73 4,60 17,2 Nowosielec 314 5,10 15,7 Racławice 296 4,20 18,2 Wolina 100 4,61 17,4 Zarzecze 599 4,50 17,8 Razem wsie 1467 – – miasto Nisko 4096 3,80 20,9 w tym: budownictwo jednorodzinne 2157 budownictwo wielorodzinne 1939 Ogółem zasobów mieszkaniowych w gminie 5563 Mieszkania w budownictwie wielorodzinnym s ą w wi ększo ści własno ści ą Spółdzielni Mieszkaniowych – 74%, komunaln ą – 24% i 2% Nadle śnictwa Rudnik. W tym: 1) Spółdzielnia Mieszkaniowa Lokatorska – własno ść Nisko – 579 mieszka ń; 2) Zakładowa Spółdzielnia Budownictwa Mieszk. Stalowa Wola – 496 mieszka ń; 3) Spółdzielnia „SEMAFOR” – 139 mieszka ń; 4) Spółdzielnia „NIMET” – 99 mieszka ń; 5) Spółdzielnia „METALOWIEC” – 65 mieszka ń; 6) Miejski Zarz ąd Administracji Mieszkaniowej Nisko (komunalne) – 452 mieszka ń; 7) Nadle śnictwo Rudnik – 35 mieszka ń.

81 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

7.6. Charakterystyka ruchu budowlanego w gminie. Analizuj ąc ilo ść wydanych pozwole ń na budow ę w gminie w latach 1995 – 1999 zauwa Ŝa si ę pewn ą stabilno ść , przy czym wyra źnie najlepsze lata to 1996, 97 i 98 zwi ązane z tzw. du Ŝą ulg ą budowlan ą, Potwierdza to rosn ący w tych latach procent wydanych pozwoleń na budow ę budynków mieszkalnych od 33% w 1996 r., 38% 1997 r. i 42% w 1998 r. Oczywi ście proporcjonalnie do wielko ści atrakcyjno ści jednostki rozkłada si ę ilo ść wydanych pozwole ń na poszczególne jednostki osadnicze, w mie ście nieco ponad 50% wszystkich pozwole ń na budow ę budynków mieszkalnych, tradycyjnie najmniej we wsiach Ko ńczyce, Nowa Wie ś i Wolina. Du Ŝy niepokój budz ą dane z ostatniego roku wprawdzie tylko za pierwszych 5 miesi ęcy, ale to wła śnie wiosna jest tym okresem, gdy wzrasta zainteresowanie budowami. Do ko ńca maja 1999 r. wydano w gminie tylko 72 pozwolenia na budow ę w tym 27 na budynki mieszkalne. Je Ŝeli tempo ruchu budowlanego z pocz ątku roku utrzyma si ę b ędzie to oznak ą załamania si ę na rynku budowlanym, czego powodem mo Ŝe by ć likwidacja ulg budowlanych ale i pogorszenie sytuacji materialnej mieszka ńców. Tabela Nr 45. Ruch budowlany w gminie Nisko w latach 1995 – 1999.

Ilo ść wydanych pozwole ń W tym na budynki mieszkalne Razem Nowa Rok Ogółem Nisko Ko ńczyce Nowosielec Racławice Wolina Zarzecze wie ś Wie ś 1995 159 39 2 1 5 3 – 8 19 1996 211 40 3 1 7 2 1 16 30 1997 202 41 1 2 7 8 4 14 36 1998 211 56 1 3 7 7 1 13 32 do 31.05.1999 r. 72 19 – – 2 1 1 4 8

7.7. Uwarunkowania wynikaj ące z jako ści Ŝycia mieszka ńców.

7.7.1. Uwarunkowania wynikające ze stosunków demograficznych. Uwarunkowania korzystne to:  wzrastaj ąca ogólna liczba ludno ści gminy, chocia Ŝ przyrost naturalny w gminie w ostatnich latach spada to jednak nale Ŝy s ądzi ć, Ŝe utrzyma si ę na poziomie dodatnim;  wska źniki ruchu naturalnego (przyrost naturalny, migracje) dodatnie, kształtuj ą si ę na poziomie średniej wojewódzkiej, a nawet j ą przekraczaj ą, w szczególno ści w odniesieniu do powiatu ni Ŝańskiego;  korzystna struktura wiekowa, najni Ŝszy w powiecie procent ludno ści w wieku poprodukcyjnym;  najkorzystniej zarysowuje si ę rozwój demograficzny miasta Nisko, wyra źnie zarysowuj ą si ę cechy urbanizacji NISKA – o środka gminy i powiatu. Uwarunkowania mniej korzystne to:  zmniejszaj ąca si ę liczba ludno ści wsi małych: Ko ńczyce, Nowa Wie ś, Wolina;  nale Ŝy liczy ć si ę z tym, Ŝe wysoki wska źnik ludno ści w wieku produkcyjnym z czasem zasili grup ę w wieku poprodukcyjnym, a najwy Ŝszy w powiecie wska źnik ludno ści w wieku przedprodukcyjnym zasili grup ę w wieku produkcyjnym i powstanie problem zapewnienia im nowych miejsc pracy.

82 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

7.7.2. Uwarunkowania wynikaj ące z sytuacji na rynku pracy, struktury zatrudnienia i bezrobocia. Uwarunkowania korzystne:  poło Ŝenie w pa śmie aktywno ści gospodarczej regionu;  zró Ŝnicowanie wielko ści podmiotów gospodarczych;  wzrost liczby zatrudnionych w usługach, gospodarce komunalnej i administracji;  systematyczny przyrost liczby podmiotów gospodarczych w gminie. Uwarunkowania niekorzystne:  zła ogólnie sytuacja gospodarcza w regionie;  w strukturze zatrudnienia wyra źnie dominuje zatrudnienie w jednym dziale gospodarki – działalno ść produkcyjna;  ponad połowa zatrudnionych w działalno ści produkcyjnej doje ŜdŜa do pracy w Stalowej Woli;  zjawisko dwuzawodowo ści w rolnictwie co nie przyczynia si ę do pozytywnego przekształcania si ę struktury rolnictwa w gminie;  pomimo pewnego spadku bezrobocia w stosunku do lat ubiegłych wska źnik ten jest nadal wysoki;  struktura bezrobocia, najliczniejsza grupa to ludzie młodzi z wykształceniem zasadniczym zawodowym i podstawowym;  istniej ący rynek pracy nie b ędzie wywoływał napływu migracyjnego. 7.7.3. Uwarunkowania wynikaj ące z dost ępno ści do usług. ♦ oświata • W mie ście oprócz wy Ŝszej uczelni funkcjonuj ą 2 szkoły pomaturalne zawodowe. Ponadto młodzie Ŝ z gminy Nisko ma mo Ŝliwo ść korzystania z placówek wy Ŝszych uczelni w pobliskiej Stalowej Woli, a tak Ŝe w Sandomierzu i nieco dalej w Rzeszowie i Lublinie. • Gmina posiada na swoim terenie 2 dobrze wyposa Ŝone i prowadzone na wysokim poziomie placówki szkolnictwa średniego. Oferta nauki zawodu nie jest zbyt du Ŝa, ale wyrównuje j ą blisko ść szkół średnich w Stalowej Woli, sk ąd młodzie Ŝ równie Ŝ bardzo ch ętnie korzysta z nauki w Nisku. • Dost ępno ść do szkół podstawowych uwa Ŝa si ę za przeci ętn ą i zadawalaj ącą. Średnio na 1 szkoł ę w mie ście przypada 378 uczniów i prawie 180 na wsi, nie jest to wysoki wska źnik. Lokalizacja szkół jest prawidłowa. Izochrona doj ścia do szkoły dla prawie wszystkich uczniów mie ści si ę w przyj ętej normie 15 min. Gorzej przedstawia si ę sytuacja dzieci zamieszkałych we wsi Ko ńczyce sk ąd powinny by ć dowo Ŝone do szkoły w Nowosielcu, oraz dzieci z osiedli Malce i Moskale, gdzie zdecydowanie brak jest nowej szkoły podstawowej i gimnazjum, a są to najwi ększe rozwijaj ące si ę osiedla zabudowy jednorodzinnej znacznie oddalonej od centrum miasta. Cz ęść dzieci ucz ęszcza do istniej ącej szkoły na Malcach a wi ększo ść doje ŜdŜa do szkół w Nisku. ♦ usługi zdrowia • W Nisku funkcjonuje szpital z liczb ą łó Ŝek 250 co daje wska źnik 90 mieszka ńców gminy na 1 łó Ŝko. Jest to wska źnik średnio korzystny a ponadto nale Ŝy pami ęta ć, Ŝe szpital ten obsługuje ludno ść całego powiatu co podnosi ten wska źnik do wysoko ści 270 mieszka ńców na łó Ŝko szpitalne. W zwi ązku z istnieniem szpitala Nisko charakteryzuje si ę wysokim wska źnikiem lekarzy i piel ęgniarek na 10 tysi ęcy mieszka ńców.

83 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

• Znacznie gorzej wygl ąda sytuacja w zakresie przychodni zdrowia. Ludno ść w mie ście ma daleko do placówek słu Ŝby zdrowia, które zlokalizowane s ą zasadniczo w centrum miasta, a ludno ść wiejska znajduje si ę w jeszcze gorszej sytuacji gdzie bliski dost ęp do lekarza maj ą tylko mieszka ńcy Zarzecza i Nowosielca, a do dentysty tylko Zarzecze. Pozostałe sołectwa maj ą t ę dost ępno ść powa Ŝnie ograniczon ą odległo ści ą. • Z analizy ewidencji działalno ści gospodarczej w gminie wynika, ze wszystkie prywatne gabinety lekarskie równie Ŝ znajdują si ę w mie ście oraz 2 gabinety stomatologiczne w Zarzeczu. • W mie ście działa 5 aptek, a na wsiach 1 w Zarzeczu. • W Nisku funkcjonuje 1 Ŝłobek na 80 miejsc, który obsługuje cał ą gmin ę. • Odno śnie opieki społecznej – brak jest na terenie gminy domu pomocy społecznej, a rozwój tej formy pomocy wi ązałby si ę z zapewnieniem pewnej liczby miejsc pracy. ♦ kultura • Usługi kultury ocenia si ę bardzo wysoko, oferta w tej dziedzinie jest szeroka i ma znaczne osi ągni ęcia nawet w skali kraju, szczególnie pr ęŜ ne o środki to Racławice i Nisko. Nieco słabsza jest oferta działalno ści kulturalnej w pozostałych wsiach gminy. ♦ usługi sportu, rekreacji i turystyki • Kultura sportowa rozwija si ę w gminie bardzo pr ęŜ nie, cho ć jak wsz ędzie boryka si ę z trudno ściami materialnymi. W mie ście jest stadion sportowy, a we wszystkich wi ększych wsiach boiska sportowe najcz ęś ciej słabo urz ądzone, ale umo Ŝliwiaj ące uprawianie sportu. • Brak jest w gminie o środków rekreacyjnych powi ązanych z turystyk ą, dolin ą rzeki San i istniej ącymi lasami. • Obsługa ruchu turystycznego w gminie jest niewystarczaj ąca, gmina nie wykorzystuje w pełni swoich zasobów przyrodniczych i kulturowych dla rozwoju turystyki kwalifikowanej, przejazdowej oraz mo Ŝliwo ści rozwoju agroturystyki, w szczególno ści w pi ęknie poło Ŝonych wsiach Nowosielec, Ko ńczyce i Nowa Wie ś, dla których turystyka mogłaby by ć szans ą rozwoju. ♦ usługi handlu, gastronomii i rzemiosła • W zakresie handlu gmina, a w szczególno ści miasto, posiada dostateczn ą sie ć drobnych sklepów, placówki gastronomii wyra źnie rozwijają si ę cho ć jeszcze oferta ta jest bardzo miernej jako ści. Pomimo du Ŝego rozwoju sieci placówek usługowych i rzemie ślniczych uwa Ŝa si ę, Ŝe w tej wła śnie bran Ŝy oraz w rozwoju przetwórstwa rolno – spo Ŝywczego nale Ŝy upatrywa ć rozwoju gospodarczego (jednostek wiejskich w szczególno ści) zapewniaj ących nowe miejsca pracy. • Brak jest w mie ście placu targowego (bazaru handlowego) z prawdziwego zdarzenia. 7.7.4. Uwarunkowania wynikaj ące ze stanu zasobów mieszkaniowych. Wska źniki ilustruj ące warunki mieszkaniowe wykazuj ą, Ŝe ilo ść mieszka ń w gminie sukcesywnie ro śnie cho ć w niezadowalaj ącym tempie, gdy Ŝ nie poprawiaj ą si ę wska źniki powierzchni u Ŝytkowej mieszkania na 1 osob ę oraz przeci ętnej liczby osób na 1 mieszkanie i 1 izb ę, które s ą gorsze w gminie Nisko ni Ŝ w województwie podkarpackim chocia Ŝ utrzymuj ą si ę na poziomie średniej dla powiatu. Spada te Ŝ ilo ść mieszka ń oddawanych corocznie do uŜytku. Około 30 % wszystkich zasobów mieszkaniowych w gminie to mieszkania w budynkach wielorodzinnych, wszystkie zlokalizowane s ą w mie ście Nisko.

84 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Podsumowanie: Poprawa warunków Ŝycia mieszka ńców uzale Ŝniona jest od: • liczby oddawanych do u Ŝytku nowych mieszka ń; • przeprowadzania remontów i modernizacji starych budynków mieszkalnych; • zwi ększenia zasobów mieszkaniowych w budynkach komunalnych dla ludno ści nisko zarabiaj ącej; • poło Ŝenia wi ększego nacisku na stworzenie warunków rozwoju inwestycji w budownictwie indywidualnym; • stworzenia warunków do lepszego wykorzystania istniej ącej infrastruktury technicznej i rozwój nowej sieci w celu przygotowania terenów pod zabudow ę i wyrównanie dysproporcji pomi ędzy obsług ą komunaln ą w mie ście i na wsiach; • poprawy warunków dost ępno ści do placówek o światy, a w szczególno ści placówek słu Ŝby zdrowia o odpowiednim wyposa Ŝeniu i zatrudnieniu; • poprawy stanu technicznego, wyposa Ŝenia i dost ępno ści komunikacyjnej miasta i wsi oraz rozdzielenia ruchu komunikacyjnego tranzytowego od komunikacji wewn ętrznej, • poprawa warunków Ŝycia mieszka ńców uwarunkowana jest równie Ŝ od aktywno ści gospodarczej samych mieszka ńców w usługach, drobnej wytwórczo ści, przetwórstwie rolno – spo Ŝywczym i obsłudze ruchu turystycznego.

8. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z FUNKCJONOWANIA SYSTEMU TRANSPORTOWEGO.

8.1. Komunikacja drogowa. Drogi krajowe i wojewódzkie przebiegaj ące przez obszar gminy Nisko tworz ą układ o charakterze promienistym, zbiegaj ący si ę w rejonie miasta Nisko. Zapewnia on bezpo średnie i po średnie poł ączenia we wszystkich kierunkach, co warunkuje dobr ą dost ępno ść komunikacyjn ą obszaru. Układ ten jest zaakceptowany tak, jak został ukształtowany historycznie, czego dowodzi mapka Nr 25 w porównaniu z mapk ą Nr 26.

8.1.1. Układ drogowo – uliczny. Wykaz dróg krajowych, wojewódzkich, powiatowych, gminnych wraz z podstawowymi parametrami realizuj ących powi ązania komunikacji zewn ętrznej i wewn ętrznej gminy przedstawia tabela Nr 46.

85 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Tabela Nr 46. Układ drogowo – uliczny.

Rodzaj nawierzchni Szeroko ść (m)

Nazwa drogi (ulicy) odcinka ść (km) (km) drogi drogi Twarda Jezdni Korony ulepszona Gruntowa Gruntowa Nr ewidencyjny Długo nieulepszona Klasa drogi / ulicy w granicach gminy

1 2 3 4 5 6 7 8 9 DROGI KRAJOWE 19 Granica pa ństwa – Budzisko – Suwałki – GP/G 20,332 20,332 – – 6,2 9,5 Augustów – Korycin – Białystok – Bielsk Podlaski 9,5 11,5 – Siemiatycze – Mi ędzyrzecz Podlaski – Kock – 6,5 11,0 Lubartów – Lublin – Kra śnik – Janów Lubelski – 7,8 11,0 Nisko – Sokołów Małopolski – Rzeszów 6,7 9,0 6,2 8,5 84 Stalowa Wola – Nisko GP/G 5,508 5,508 – – 10,0 12,0 862 Nisko – Kopki – Le Ŝajsk – Try ńcza – Jarosław G 3,649 3,649 – – 6,2 7,5 DROGI WOJEWÓDZKIE 858 Zarzecze – Biłgoraj – Zwierzyniec – G 5,200 5,200 – – 5,5 8,0 Szczebrzeszyn 6,0 7,5 6,0 8,0 860 Majdan Królewski – Bojanów – Nisko G 5,554 5,554 – – 5,0 7,0 DROGI POWIATOWE Zamiejskie 42590 od drogi krajowej 19 – Huta Der ęgowska Z 0,786 0,786 – – 5,5 8,5 42737 Zarzecze – Pysznica – Musików – Rzeczyca Długa Z 1,727 1,727 – – 5,0 7,5 42743 Rudnik – Ko ńczyce Z 5,980 5,980 – – 5,0 7,5 42770 Wolina – Nowa Wie ś – Prz ędzel Z 1,686 1,686 – – 5,0 6,5 42771 Droga przez wie ś Zarzecze Z 1,361 1,361 – – 5,0 6,5 Miejskie 01 ul. D ąbrowskiego Z 0,760 0,760 – – 5,5;4,0 7,0 02 ul. Długa Z 1,870 1,870 – – 6,0 * 03 ul. Dworcowa Z 0,250 0,250 – – 6,0 plac 04 ul. Kolejowa Z 0,690 0,690 – – 6,0 plac 05 ul. Ko ściuszki Z 1,995 1,995 – – 6,0 7,0 06 ul. Nowa Z 2,020 2,020 – – 5,5 * 07 ul. Osiedle Z 1,490 1,490 – – 4,0 7,0 08 ul. Polskiego Czerwonego Krzy Ŝa Z 0,123 0,123 – – 6,0 chodnik 09 ul. Rzeszowska Z 1,094 1,094 – – 6,5 chodnik 10 ul. Słoneczna Z 0,750 0,750 – – 5,6 7,5 11 ul. Sopocka Z 3,750 3,750 – – 6,0 * 12 ul. Tysi ąclecia Z 1,300 1,300 – – 6,0 chodnik DROGI GMINNE Osiedle Malce 001 ul. Generała Andersa L 0,250 – – 0,250 5,0 * 002 ul. Armii Krajowej L 0,280 – 0,280 – – 6,0 003 ul. Broniewskiego D 0,150 0,150 – – 5,0 * 004 ul. Czerwonych Maków D 0,200 – – 0,200 5,5 * 005 ul. Górka D 0,300 – 0,300 – – 4,0 006 ul. Gutki D 0,300 0,150 0,150 – 6,0 * 007 ul. Jezioro D 0,150 – – 0,150 5,0 * 008 ul. Ko ńcowa D 0,120 – – 0,120 4,0 * 009 ul. Korczaka D 0,060 0,060 – – 5,0 * 010 ul. Krzywa D 0,280 – 0,180 0,100 5,5 * 011 ul. Legionów D 0,240 – – 0,240 5,0 * 012 ul. Matejki D 0,070 0,070 – – * * 013 ul. Mostowa D 0,240 – – 0,240 * 6,0

86 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

1 2 3 4 5 6 7 8 9 014 ul. Ogrodowa D 0,100 – – 0,100 * 5,0 015 ul. Pi ękna L 0,200 0,200 – – 0,6 * 016 ul. Podwale D 0,140 – – 0,140 * 6,0 017 ul. Potok L 0,350 0,350 – – 5,0 * 018 ul. Pszenna D 0,200 – – 0,200 * 5,0 019 ul. Sadowa D 0,450 – – 0,450 4,0 * 020 ul. Sanowa L 0,711 ,0711 – – 5,0 * 021 ul. Skłodowskiej D 0,180 0,180 – – 5,0 * 022 ul. T ęczowa D 0,300 – 0,300 – – 5,0 023 ul. Ksi ędza W ęgrzynowskiego D 0,180 0,180 – – 5,0 * Osiedle Moskale 024 ul. Le śna L 0,530 0,530 – – 5,5 * 025 ul. Mała D 0,280 – – 0,280 5,5 * 026 ul. Sandomierska – boczna L 0,450 0,450 – – * 14,4 027 ul. Sosnowa D 0,250 – 0,250 – * 4,0 028 ul. Szklarniowa L 0,430 0,430 – – 5,5 * 029 ul. Wa ńkowicza L 0,650 – – 0,650 5,0 * 030 ul. Wesoła L 0,670 0,670 – – 6,0 * 031 ul. Zagrody D 0,050 – 0,050 – – 5,0 032 ul. Zamkni ęta D 0,150 0,150 – – 5,0 * Osiedle Barce – 033 ul. Błonie L 0,300 – 0,300 – – 5,0 034 ul. Górna L 0,180 – 0,180 – – 5,0 035 ul. Dolna L 1,200 1,200 – – 5,0 * 036 ul. Okr ęŜ na L 0,100 – 0,100 – – 4,5 037 ul. P ętla D 0,200 – – 0,200 4,0 * 038 ul. Podle śna L 1,100 – 1,100 – – 5,5 Osiedle Warchoły 039 ul. Bajaka D 0,250 0,250 – – 5,0 * 040 ul. Borowa L 0,200 – – 0,200 4,0 * 041 ul. Chabrowa D 0,200 – 0,200 – – 4,0 042 ul. Czerniawy D 0,230 – – 0,230 4,0 * 043 ul. D ąbka L 0,260 0,260 – – 5,0 * 044 ul. Gruntowa L 0,250 – – 0,250 3,5 * 045 ul. Krucza D 0,270 – – 0,270 5,0 046 ul. Lasowiaków D 0,120 – 0,120 – – 4,0 047 ul. Niecała L 0,300 – – 0,300 5,0 * 048 ul. Nowa – boczna L 1,250 1,000 – 0,250 5,0 * 049 ul. Partyzantów D 0,120 – – 0,120 5,0 * 050 ul. Piaskowa L 0,630 0,200 – 0,430 4,5 5 051 ul. Rzeczna L 0,750 0,750 4,0 * 052 ul. Rzemie ślnicza D 0,200 – 0,200 – – 4,5 053 ul. Rzeszowska – boczna I L 0,230 0,230 – – 4,0 * 054 ul. Rzeszowska – boczna II L 0,520 – – 0,520 4,0 * 055 ul. Tulipanowa D 0,200 – 0,200 – – 4,0 056 ul. Usługowa D 0,250 – 0,250 – – 5,0 057 ul. W ąska L 0,370 – – 0,370 4,0 * 058 ul. Wiejska D 0,260 0,260 – – 4,5 * 059 ul. Wilcza L 1,080 – – 1,080 4,0 * 060 ul. Zielona L 0,290 0,290 – – 5,0 * Osiedle Podwolina 061 ul. D ąbrowskiej D 0,350 – – 0,350 5,0 * 062 ul. Karasia L 0,400 0,400 – – 5,0 * 063 ul. Kochanowskiego D 0,240 – – 0,240 4,5 * 064 ul. Lipowa D 0,230 – – 0,230 5,0 * 065 ul. Moniuszki L 0,350 – – 0,350 4,5 * 066 ul. Polskiego Sierpnia D 0,310 – – 0,310 * 8 067 ul. Reja D 0,210 – – 0,210 4,5 * 068 ul. Rondo D 0,130 – 0,130 – – 4,5 069 ul. Racławicka L 0,400 – – 0,400 * * 070 ul. Szarych Szeregów L 0,340 – – 0,340 – 5,0

87 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

1 2 3 4 5 6 7 8 9 Nisko – miasto 071 ul. Asnyka D 0,130 0,130 – – 6,0 * 072 ul. Bema D 0,200 0,200 – – 6,0 * 073 ul. Czarnieckiego D 0,100 0,100 – – 6,0 * 074 ul. Daszy ńskiego L 0,910 0,610 – 0,30 6,0 * 075 ul. Fredry D 0,150 0,150 – – 5,0 * 076 ul. Fornalskiej D 0,100 0,100 – – 6,0 * 077 ul. Gisgesa D 0,250 0,250 – – 6,0 * 078 ul. Kopernika D 0,110 0,110 – – 5,5 * 079 ul. Krasickiego D 0,230 0,230 – – 5,5 * 080 ul. Kr ęta L 0,360 0,360 – – 5,0 * 081 ul. Krótka D 0,180 0,180 – – 4,5 * 082 ul. Kili ńskiego L 0,990 0,570 – 0,42 6,0 * 083 ul. Kwiatkowskiego L 0,300 0,300 – – 5,0 6,5 084 ul. Legutki L 0,100 0,100 – – 4,0 * 085 ul. 3–go Maja L 0,700 0,700 – – 5,0 * 086 ul. 8–go Marca L 0,320 0,320 – – 4,5 * 087 ul. Mickiewicza L 0,200 0,200 – – 6,0 * 088 ul. Olszyna L 0,280 0,280 – – 5,5 * 089 ul. Paderewskiego L 0,470 0,470 – – 5,0 * 090 ul. Podsanie L 0,620 – – 0,620 4,0 * 091 ul. Polna L 0,460 0,200 – 0,260 5,0 * 092 ul. Przemysłowa L 0,250 – – 0,250 6,0 * 093 ul. Piłsudskiego L 0,350 0,350 – – 5,5 * 094 ul. Reymonta L 1,45 0,600 – 0,850 5,0; 4,0 * 095 ul. Sienkiewicza L 0,340 0,340 – – 4,5 * 096 ul. Słowackiego L 0,420 0,420 – – 6,0 * 097 ul. Sportowa D 0,300 0,300 – – 5,0 * 098 ul. Chopina L 0,420 0,420 – – 5,5 * 099 ul. Stra Ŝacka L 0,230 0,230 – – 5,0 * 100 ul. Targowa L 0,170 0,170 – – 6,0 * 101 ul. Torowa L 1,350 – – 1,350 5,0 * 102 ul. Plac Wolno ści D 0,320 0,320 – – 5,5 * 103 ul. Wojska Polskiego L 0,200 0,200 – – 5,0 * 104 ul. Wyszy ńskiego L 0,600 0,600 – – 5,0 * 105 ul. śeromskiego D 0,240 0,240 – – 5,5 * 106 ul. śurawia L 0,600 0,350 – 0,250 5,5 * 107 ul. Zasanie L 2,090 1,190 – 0,900 5,0 * 108 ul. 11–go Listopada L 0,470 0,470 – – 5,5 * Zarzecze 109 ul. Błonie D 0,500 – – 0,500 4,0 * 110 ul. Bukowina L 1,600 – 0,80 0,800 * 8,0 111 ul. Gozdowa L 1,600 – 1,600 – 4,0 * 112 ul. Hawryły L 4,200 – – 4,200 5,0 * 113 ul. Kopernika L 1,150 0,15 – 4,200 5,0 * 114 ul. Kolonia D 0,700 – 0,50 0,200 4,0 * 115 ul. Ko ściuszki L 0,700 – – 0,700 5,0 * 116 ul. Kr ęta L 0,600 – – – 4,0 * 117 ul. Krótka D 0,200 – – 0,200 4,0 * 118 ul. Le śna L 0,800 – – 0,800 4,0 * 119 ul. 22–go Lipca L 0,700 – – 0,700 4,0 * 120 ul. Lubelska L 0,400 – – 0,400 4,0 * 121 ul. Ogrodowa D 0,600 – – 0,600 4,0 * 122 ul. Piaskowa L 0,200 – – 0,200 4,0 * 123 ul. Polna L 2,200 – – 2,200 4,0 * 124 ul. Sanowa D 0,150 – – 0,150 4,5 * 125 ul. Słoneczna D 0,100 – – 0,100 4,5 * 126 ul. Słowackiego D 0,350 – – 0,350 5,0 * 127 ul. Sosnowa L 1,400 – – 1,400 4,0 * 128 ul. Stara L 0,700 – – 0,700 4,0 *

88 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

1 2 3 4 5 6 7 8 9 129 ul. Szoje L 0,900 – – 0,900 5,0 * 130 ul. Chopina L 0,200 – – 0,200 5,0 * 131 ul. Tysi ąclecia L 0,250 0,250 – – 5,5 * 132 ul. Wi śniowa L 0,600 – – 0,600 4,5 * 133 ul. Zielona L 0,710 – – 0,710 4,0 * 134 ul. Zapacz D 1,100 0,700 0,400 4,0 * 135 ul. Ługowa – boczna D * – – – * * 136 ul. Konopnickiej D 0,300 – 0,300 – 4,0 * Racławice 137 ul. Św. Jana L 1,680 1,28 – 0,400 4,5/3,5 * 138 ul. Krótka L 0,510 – – 0,510 4,4 * 139 ul. Lubelska – boczna D 0,480 – – 0,480 4,5 * 140 ul. Nadjeziorze L 0,460 – – 0,460 3,6 * 141 ul. Nowowiejska L 0,500 0,350 – 0,150 5,0 * 142 ul. Piaskowa D 0,300 – – 0,300 5,0 * 143 ul. Polna L 0,460 – – 0,460 4,0 * 144 ul. Torowa L 0,350 – – 0,350 4,0 * 145 ul. Zielona L 0,690 0,690 – – 5,0 7,0 Wolina 146 ul. Wolina – Błonie L 0,550 0,350 – 0,200 4,0 * 147 ul. Piaskowa L 0,320 – – 0,320 4,0 * * – Brak danych Klasy techniczne dróg zamiejskich i ulic oznaczone w tabeli symbolami literowymi: GP – główna ruchu przy śpieszonego G – główna Z – zbiorcza L – lokalna D – dojazdowa okre ślone zostały na podstawie funkcji pełnionej w układzie komunikacyjnym. Podane podstawowe parametry wskazuj ą, Ŝe wi ększo ść dróg i ulic zaliczonych do jednej z kategorii, nie posiada parametrów technicznych i u Ŝytkowych odpowiadaj ących przypisanym im klasom technicznym. Zestawienie długo ści dróg pod wzgl ędem rodzaju nawierzchni przedstawia tabela: Tabela Nr 47. Rodzaj nawierzchni dróg i ulic.

Rodzaje nawierzchni (km) Kategoria dróg Twarda Gruntowa ulepszona (bitumiczna) nieulepszona nieulepszona (naturalna) ulepszona Krajowe 29.489 – – – Wojewódzkie 10.754 – – – Powiatowe 27.632 – – – Gminne 21.920 4.18/ 8.193 36.840 Razem 89.795 4.18/ 8.193 36.840

W ogólnej długo ści zewidencjonowanych dróg 139.009 km, 64,6% stanowi ą drogi o nawierzchni bitumicznej. Dla dróg gminnych, w tym równie Ŝ ulic miejskich na ogóln ą długo ść (według ewidencji) 71.134 km, drogi o nawierzchni bitumicznej stanowi ą 30,8%. Wska źniki g ęsto ści sieci drogowej okre ślone zostały dla dróg o nawierzchni twardej ulepszonej i nieulepszonej:

89 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

– przestrzenny dla dróg zamiejskich i ulic w odniesieniu do obszaru gminy wraz z miastem Nisko; 93 .976 a = = 65 97. km /100 km 2 p 1.4246 – przestrzenny dla dróg zamiejskich krajowych, wojewódzkich, powiatowych i gminnych z wył ączeniem ulic miejskich i obszaru miasta Niska; 56 .063 a = = 68 83. km /100 km 2 p 0.8144 – demograficzny dla całego obszaru gminy; 93 .976 a = = 41 83. km /10000 mieszka ńcó w d 2.2468 – demograficzny z wył ączeniem miasta Niska; 56 .063 a = = 83 14. km /10000 mieszka ńcó w d 0.6743 Wielko ść przestrzennego wska źnika g ęsto ści zamiejskiej sieci dróg twardych obsługuj ących obszar w sposób zadawalaj ący, docelowo według programu potrzeb okre śla si ę dla obszarów o charakterze u Ŝytkowania: – przemysłowo – rolniczym 62,50 km/100 km 2; – rolniczym 54,80 km/100 km 2.

8.1.2. Obci ąŜ enie ruchem zewn ętrznym i docelowo – źródłowym dróg krajowych i wojewódzkich. Źródłem uzyskania danych o nat ęŜ eniu i strukturze ruchu s ą publikacje „Transprojektu” Warszawa zawieraj ące dane statystyczne o ruchu drogowym, opracowane na podstawie generalnego pomiaru ruchu na drogach krajowych przeprowadzonego kolejno w latach 1985, 1990 i 1995. Nast ępny generalny pomiar ruchu b ędzie prowadzony w roku 2000. Wyniki z 1985, 1990 i 1995 r. przedstawione zostały w tabeli Nr 48 oraz graficznie na schemacie Nr 4. Tabela Nr 48. Obci ąŜ enie dróg krajowych i wojewódzkich średniorocznym dobowym ruchem w obszarze i rejonie gminy Nisko.

Średni dobowy ruch (pojazdy) Procentowy udział w ruchu samochodowym (%)

Nr Badany odcinek Wska źnik Wska źnik Samochody Samochody drogi Autobusy 85 90 wzrostu 95 wzrostu osobowe ci ęŜ arowe 85/90 90/95 85 90 95 85 90 95 85 90 95 19 Zdziary – Zarzecze 2300 2000 0,87 2900 1,45 36 54 69 33 19 17 8 7 4 Zarzecze – Nisko 2700 3100 1,15 4300 1,39 44 57 70 22 16 14 10 8 5 Nisko – Nowosielec 1900 3800 2,00 2900 0,76 40 61 64 26 13 17 1 5 5 84 Stalowa Wola – Nisko 5900 7100 1,20 8900 1,25 47 60 78 21 14 9 12 9 6 860 Nisko – Przyszów 800 650 0,81 700 1,08 58 60 76 14 9 7 4 5 4 862 Nisko – Rudnik 2100 2800 1,33 3600 1,28 50 59 73 27 18 13 7 4 3 858 Zarzecze – Ulanów 900 1500 1,67 1200 0,80 42 41 78 17 22 7 14 10 5 Analiza wyników trzech kolejnych pomiarów wykazuje nast ępuj ące zjawiska: ♦ droga krajowa Nr 19 Średni dobowy ruch wykazuje wahania zwłaszcza na odcinku Nisko – Nowosielec, gdzie po dwukrotnym wzro ście nat ęŜ enia w latach 1985 – 90, w 1995 zanotowany został spadek z 3 800 pojazdów/dob ę (360 pojazdów/h) do 2 900 pojazdów/dob ę (275 pojazdów/h).

90 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

♦ droga krajowa Nr 84 Ruch regularnie ro śnie, wska źniki wzrostu dla kolejnych pi ęcioletnich okresów mi ędzy badaniami, wynosz ą 1,20 i 1,25 to jest z 5 900 pojazdów/dob ę (560 pojazdów/h) do 8 900 pojazdów/dob ę (800 pojazdów/h). ♦ droga krajowa Nr 862 Regularny wzrost w latach 1985 – 95 od wielko ści 2100 pojazdów/dob ę (200 pojazdów/h) do 3 600 pojazdów/dob ę (342 pojazdów/h). ♦ droga wojewódzka Nr 860 Ruch ustabilizowany ze słab ą tendencj ą wzrostu. W 1995 r. osi ągn ął wielko ść 700 pojazdów/dob ę (67 pojazdów/h). ♦ droga wojewódzka Nr 858 Ruch ustabilizowany o tendencji malej ącej. W 1995 r. osi ągn ął wielko ść 1 200 pojazdów/dob ę (114 pojazdów/h). Najbardziej obci ąŜ onym odcinkiem jest droga krajowa Nr 84 Stalowa Wola – Nisko do wł ączenia w drog ę Nr 19. Zwraca uwag ę dynamiczny wzrost (procentowy i ilo ściowy) udziału w ruchu samochodów osobowych z 47% do 78%, to jest 2 773 pojazdów/dob ę do 6 942 pojazdów/dob ę. Maleje natomiast udział w ruchu samochodów ci ęŜ arowych z 1 240 pojazdów/dob ę w 1985 r. do wielko ści 800 pojazdów/dob ę wykazanej badaniem ruchu w 1995 r. W ogólnokrajowej skali oceny typu, drogi w obszarze i okolicach gminy Nisko okre ślone zostały jako: ➝ o gospodarczym charakterze ruchu – odcinki dróg, na których wyst ępuj ą niewielkie sezonowe wahania ruchu, tzn. średni dobowy ruch dla poszczególnych miesi ęcy zbli Ŝony jest do SDR, natomiast średni dobowy ruch w dni robocze jest wi ększy od średniego dobowego ruchu w dni świ ąteczne; ➝ o turystycznym charakterze ruchu – odcinki dróg, na których w sezonowych wahaniach ruchu wyst ępuje znaczny (około 50%) wzrost średniego dobowego ruchu w miesi ącach lipcu i sierpniu. Tygodniowe wahania ruchu s ą takie, jak dla odcinków dróg o gospodarczym charakterze ruchu; ➝ o rekreacyjnym charakterze ruchu – odcinki dróg, na których wyst ępuj ą niewielkie sezonowe wahania ruchu, jak dla dróg o gospodarczym charakterze ruchu, natomiast tygodniowe wahania ruchu wykazuj ą zawsze wi ększy (o około 20%) średni dobowy ruch w niedziel ę i dni świ ąteczne od średniego dobowego ruchu w dni robocze. Badania ruchu przeprowadzone w 1995 r. wykazały, Ŝe na terenie gminy Nisko ukształtował si ę ruch o charakterze gospodarczym. W poprzednich okresach zmienno ść wykazywała droga Nr 858 (obecnie wojewódzka) zwłaszcza na odcinku Zarzecze – Ulanów od ruchu o charakterze rekreacyjnym poprzez turystyczny do ruchu o charakterze gospodarczym. Charakter ruchu i jego zmiany na drogach krajowych i wojewódzkich w obszarze i okolicach gminy Nisko pokazane zostały na schemacie Nr 5.

8.1.3. Ocena funkcjonowania układu drogowego. W latach 1979 – 1983 dokonana została korekta trasy drogi krajowej Nr 19 w rejonie miasta Nisko. Przeło Ŝenie trasy poza obszar zabudowy w niewielkiej od niego odległo ści lub na jego obrze Ŝe wprawdzie poprawiło warunki ruchu tranzytowego, lecz nie wyeliminowało w sposób skuteczny pełnienia przez drog ę funkcji bezpo średniej obsługi usytuowanych przy jej trasie miejscowo ści. Dost ępno ść do drogi nast ępuje przez wł ączenie dróg i ulic układu komunikacyjnego, obsługuj ącego tereny zabudowane co 150 – 200 m. Dotyczy to szczególnie dróg gminnych w Zarzeczu i ulic lokalnych osiedla Warchoły. Wyst ępuj ą równie Ŝ bezpo średnie,

91 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko indywidualne wjazdy z posesji na drog ę. W przebiegu przez wie ś Nowosielec droga krajowa stanowi jedyn ą tras ę komunikacji lokalnej na długo ści charakterystycznej, pasmowej zabudowy ci ągn ącej si ę około 6 km. Droga krajowa Nr 84 Stalowa Wola – Nisko i jej przedłu Ŝenie w kierunku południowo – wschodnim do Jarosławia jako drogi krajowej Nr 862, jest typowym przykładem wprowadzenia drogi zamiejskiej do wn ętrza obszarów zurbanizowanych. Wprowadzenie drogi w środowisko miejskie, gdzie ruch tranzytowy nie ma ani swojego źródła ani celu (lub w znikomym stopniu), ustanowiło element, któremu towarzyszy wiele zjawisk konfliktowych: – dla ruchu tranzytowego środowisko miasta stanowi czynnik zakłócaj ący ci ągło ść poruszania si ę, straty czasu i wzrost kosztów (wi ększe zu Ŝycie paliwa), a tak Ŝe zwi ększenie zagro Ŝenia bezpiecze ństwa ruchu na skutek znacznie wi ększej liczby punktów zagro Ŝenia; – dla środowiska miejskiego ruch samochodowy (zwłaszcza tranzytowy) wywiera wiele ujemnych skutków jak zanieczyszczenie powietrza spalinami, hałas, zagro Ŝenie bezpiecze ństwa pieszych, zagro Ŝenie budowli itp. Prób ą łagodzenia konfliktu stała si ę decyzja o przeprowadzeniu ci ęŜ arowego ruchu tranzytowego (samochody o ładowno ści powy Ŝej 3,5 t) z omini ęciem obszaru miasta najbardziej wra Ŝliwego na ujemne skutki ruchu. Tras ę t ę stanowi ą ulice: Tysi ąclecia – Głowackiego – Kolejowa – Dworcowa – Rzeszowska do drogi krajowej Nr 19. Usytuowanie jej w przestrzennym układzie istniej ących ulic, poza walorem wyprowadzenia ci ęŜ kiego ruchu z centrum nie zapewnia spełnienia kilku podstawowych zalece ń i uwarunkowa ń: • ulica Tysi ąclecia, która z zało Ŝenia miała pełni ć funkcj ę ulicy lokalnej, obsługuj ącej osiedle Tysi ąclecia, nie jest przystosowana pod wzgl ędem konstrukcji nawierzchni do przenoszenia ruchu ci ęŜ kiego; • geometryczny układ ulic nie gwarantuje przejrzysto ści i ci ągło ści przebiegu trasy; cz ęste załamania w planie pozbawiaj ą j ą płynno ści, utrudniaj ą orientacj ę oraz wydłu Ŝaj ą czas przejazdu przez miasto; • na wyznaczonej trasie tranzytowej wyst ępuje nakładanie si ę funkcji tranzytu z funkcj ą obsługi obszarów bezpo średnio przyległych. – wyznaczone uliczne odcinki trasy nie zapewniaj ą warunków drogowo – ruchowych zbli Ŝonych do tych, które panuj ą na odcinkach zamiejskich, dotyczy to w szczególno ści: • pr ędko ści ruchu; • przepustowo ści; • stopnia dost ępu z przyległego do trasy terenu; • jednorodno ści rozwi ąza ń technicznych (w granicach na jakie pozwala środowisko miejskie). Według generalnego pomiaru ruchu tras ą t ą w 1995 r. przeje ŜdŜało około 800 samochodów ci ęŜ arowych w ci ągu doby (około 80 samochodów ci ęŜ arowych/h). Według prognozy na rok 2000 przewidywany średni dobowy ruch samochodów ci ęŜ arowych osi ągnie wielko ść 947 pojazdów/dob ę. Zminimalizowanie wydłu Ŝenia czasu przejazdu przez miasto, wynikaj ącego z przyczyn wywołanych przez środowisko miejskie oraz stworzenie w obszarze miejskim warunków drogowo – ruchowych zbli Ŝonych do warunków zamiejskich mo Ŝe zapewni ć przewidywana przebudowa drogi krajowej Nr 84 odcinek Stalowa Wola – Nisko.

8.1.4. Komunikacja zbiorowa. Obsług ę komunikacyjn ą zbiorow ą tworz ą autobusy Przedsi ębiorstwa Pa ństwowej Komunikacji Samochodowej oraz Miejskiego Zakładu Komunalnego w Stalowej Woli.

92 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Uzupełnieniem jest prywatna komunikacja autobusowa i mikrobusowa koordynowana przez Polsk ą Izb ę Gospodarcz ą Transportu Samochodowego i Spedycji w Rzeszowie. Za podstaw ę analizy standardów obsługi gminy komunikacj ą zbiorow ą przyj ęto odległo ść doj ścia do przystanku autobusowego 1,0 km (około 15 minut marszu pieszego). Tym samym wyznaczona została strefa obsługi, na granicy której i w przyległym rejonie znajduj ą si ę: w Nisku – ul. Ko ściuszki; – ul. Podsanie; – Osiedle Warchoły: ul. Nowa – boczna; – Osiedle Barce: ul. Podle śna; w Racławicach – ul. Torowa. w Zarzeczu – przysiółek Krzaki. Całkowicie poza stref ą obsługi znalazło si ę: w Nisku – Osiedle Podwolina; – Gr ądy. w Zarzeczu – przysiółki Hawryły, Kamie ń i Bartoniowice. W standardzie obsługi z góry zakłada si ę mo Ŝliwo ść i konieczno ść podró Ŝy przesiadkowej. Wyznaczone miejscowo ści pozbawione obsługi znajduj ą si ę na granicy strefy lub stanowi ą kolonie o kilku do kilkunastu zabudowa ń. Wprowadzenie komunikacji zbiorowej w obszary mało intensywnej zabudowie byłoby nieuzasadnione ze wzgl ędów ekonomicznych.

8.1.5. Komunikacja indywidualna. Polityka komunikacyjna gminy zakłada podporz ądkowanie układu komunikacyjnego dla swobodnego korzystania z samochodu osobowego. Nie stwarza si ę ogranicze ń odno śnie uŜytkowania pojazdów poza nakazem przejazdu tras ą obwodow ą ruchu tranzytowego samochodów ci ęŜ arowych o ładowno ści powy Ŝej 3,5 t. Uzyskane dane dotycz ą całego obszaru gminy bez wydzielenia obszaru miasta. Tabela Nr 49. Rozwój motoryzacji w ostatnich 8 latach dla obszaru gminy.

Samochody Motocykle i skutery Samochody osobowe Samochody ci ęŜ arowe Pojazdów ogółem ci ęŜ arowo – osobowe Sektor Sektor Sektor Sektor Sektor Rok Razem Razem Razem Razem Razem Prywatny Prywatny Prywatny Prywatny Prywatny Publiczny Publiczny Publiczny Publiczny Publiczny 1991 17 446 463 24 2613 2637 47 64 111 373 388 761 788 3863 4651 1992 17 294 311 24 2516 2540 42 75 117 258 299 557 648 3540 4188 1993 17 260 277 17 2802 2819 37 69 106 241 307 548 571 3825 4396 1994 17 257 274 25 2924 2949 31 81 112 233 317 550 557 3960 4517 1995 16 272 288 23 3240 3263 27 90 117 234 302 536 533 4277 4810 1996 14 283 297 25 3502 3527 28 96 124 237 339 576 536 5149 5685 1997 12 282 294 21 3764 3785 24 98 122 193 328 521 444 5395 5839 1998 – 236 236 27 4014 4041 35 92 127 214 376 590 442 5631 6073

93 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Wykres rozwoju motoryzacji w latach 1991 – 1998

6000

5000

4000

3000

2000

1000

0 1991 r. 1992 r. 1993 r. 1994 r. 1995 r. 1996 r. 1997 r. 1998 r. motocykle i skutery samochody osobowe samochody ci ęŜarowo - osobowe samochody ci ęŜarowe pojazdów ogółem

Prognoz ę motoryzacyjn ą docelow ą ustala si ę na poziomie 400 i wi ęcej samochodów osobowych na 100 mieszka ńców, czyli przeci ętnie jeden samochód na rodzin ę. Tabela Nr 50. Wska źnik motoryzacji.

Ludno ść Ilo ść samochodów Wska źnik wzrostu ilo ści Wska źnik nasycenia (samochodów Rok gminy osobowych (prywatnych) samochodów osobowych osobowych / 1000 mieszka ńców) 1991 20517 2613 – 127 1992 20736 2516 0,96 121 1993 21000 2802 1,11 133 1994 21833 2924 1,04 134 1995 21831 3240 1,11 148 1996 22195 3502 1,08 157 1997 22304 3764 1,07 169 1998 22468 4041 1,07 180 Dynamika wzrostu motoryzacji.

500

400

300

200

100

0 1991 r. 1992 r. 1993 r. 1994 r. 1995 r. 1996 r. 1997 r. 1998 r.

prognoza docelowa 1 samochód osobowy / rodzin ę wska źnik nasycenia

94 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Przy utrzymaniu si ę dotychczasowej tendencji wzrostu wska źnika nasycenia. szacuje si ę, Ŝe docelowa prognoza zakładaj ąca posiadanie jednego samochodu w rodzinie (400 samochodów osobowych / 1000 mieszka ńców) osi ągni ęta zostanie w latach 2015 – 2017.

8.1.6. Obsługa motoryzacyjna. Tabela Nr 51. Stacje paliw w Nisku.

Wyposa Ŝenie

Ilo ść dystrybutorów

Lokalizacja Pb olejów Woda do mycia Ŝ onym onym

ęŜ pojazdów

94 95 ON G Razem i i akcesorii obsługowe spr Stanowisko powietrzem 95 98 Kolumna ze samochodów Sprzeda samochodowych uniwersalna ul. Nowa – 2 1 – 1 1 5 + – – – ul. Rzeszowska – boczna 1 – 1 1 1 – 4 + – – – ul. Sandomierska 3 – 3 3 4 1 14 + Na parkingu przy – Myjnia stacji benzynowej i odkurzanie Urz ądzone i wydzielone ogólnodost ępne place do parkowania na terenie miasta znajduj ą si ę w rejonie szpitala, na rynku – Plac Wolno ści w jego północnej cz ęś ci oraz przy obiektach Urz ędu Miasta i Gminy, Policji, hotele – zajazdy, stacja paliw. Brak wydzielonych parkingów zwłaszcza przy ko ściołach i cmentarzach, gdzie potrzeby takie wyst ępuj ą zawsze bez wzgl ędu na odległo ść dojazdu. Parkowanie pojazdów odbywa si ę wzdłu Ŝ jezdni i na wolnych, nieurz ądzonych placach.

8.1.7. Ruch pieszy i rowerowy. Chodniki dla ruchu pieszego usytuowane wzdłu Ŝ ulic wyst ępuj ą przy drogach krajowych przechodz ących przez tereny zabudowane, przy drogach wojewódzkich – w Zarzeczu (Nr 858) jednostronny i w Nisku (Nr 860) przy ul. Głowackiego jako obustronny. Spo śród dróg powiatowych i ulic sklasyfikowanych jako miejskie drogi powiatowe, w chodniki zaopatrzone s ą ulice PCK, Rzeszowska i Tysi ąclecia. Miejskie ulice lokalne posiadaj ą chodniki w rejonie centrum miasta, natomiast brak ich generalnie wyst ępuje przy drogach gminnych. Ze wzgl ędów bezpiecze ństwa pieszych i ruchu pojazdów, na ka Ŝdej ulicy bez wzgl ędu na jej klas ę i funkcj ę powinna wyst ępowa ć segregacja ruchu, to jest fizyczne oddzielenie ruchu pieszych i pojazdów tam gdzie zachodzi tego potrzeba. Wspólne u Ŝytkowanie jezdni odbywa si ę równocze śnie z ruchem rowerowym. Nasilaj ący si ę w ostatnich latach ruch rowerowy potwierdza znacz ącą jego rol ę dla obsługi transportowej miasta i gminy jak równie Ŝ dla czynnej rekreacji mieszka ńców. Jak zostało to powiedziane w informacji o mie ście przy okazji wydania planu ulic „Nisko jest dobrą baz ą wypadow ą i turystyczn ą. Mo Ŝna urz ądza ć st ąd wycieczki w le śne tereny resztek Puszczy Sandomierskiej, do pobliskich miejscowo ści o sporych walorach krajoznawczych (m.in. Ulanów, Krzeszów, Rudnik, Harasiuki)”. Konieczność wydzielenia ruchu rowerowego z ogólnego potoku ruchu jest uzasadniona zarówno wzrastaj ącą wielko ści ą nat ęŜ enia ruchu rowerowego, jak równie Ŝ wielko ści ą nat ęŜ eń i pr ędko ściami ruchu samochodowego na ulicach układu podstawowego miasta i miejscowo ści gminnych. Znaczna ró Ŝnica w stosunku pr ędko ści mi ędzy samochodem i rowerem jest główn ą przyczyn ą ci ęŜ ko ści wypadków z udziałem tych kategorii uczestników ruchu. Rowerzysta równie Ŝ nie jest akceptowany na chodnikach przeznaczonych wył ącznie dla ruchu pieszego. Wobec powy Ŝszych uwarunkowa ń bardzo słuszn ą staje si ę inicjatywa lokalnych władz miejscowo ści Nowosielec budowy ście Ŝki rowerowej. Usytuowanie wsi przy drodze krajowej,

95 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko pasmowa zabudowa wzdłu Ŝ tej drogi na długo ści około 6,5 km, sprawia, Ŝe indywidualna komunikacja rowerowa staje si ę jedynie skuteczn ą, efektywn ą i bezpieczn ą komunikacj ą wewn ętrzn ą.

8.1.8. Bezpiecze ństwo ruchu. Zało Ŝone kryterium oceny wyst ępowania min. 10 wypadków drogowych na odcinku 1 km w ci ągu 5 lat lokalizuje i identyfikuje miejsca szczególnie niebezpieczne tzw. „czarne punkty” charakteryzuj ące si ę wysokim wska źnikiem wypadkowo ści i du Ŝą liczb ą zabitych i rannych. Liczba i lokalizacja tych miejsc b ędą ulegały zmianom wraz ze wzrostem nat ęŜ enia ruchu oraz zabudowy otoczenia dróg. Dotyczy to szczególnie odcinków dróg przechodz ących przez tereny zabudowane miasta Niska i miejscowo ści gminnych. Na podstawie danych z lat 1996 – 1998 stwierdza si ę:  w Nisku: • ul. Sandomierska (84) – 23 wypadki • Plac Wolno ści (84) – 7 wypadków • ul. Rzeszowska (19) – 16 wypadków • ul. Lubelska (19) – 8 wypadków  w Racławicach: • ul. Rudnicka (862) – 27 wypadków  w Zarzeczu: • ul. Lubelska (19) – 17 wypadków  w Nowosielcu (19) – 15 wypadków Według kategorii „czarnego punktu” ju Ŝ dane z 3 lat kwalifikuj ą przebieg dróg krajowych Nr 84 przez Nisko, Nr 19 przez Zarzecze, Nisko, Nowosielec oraz Nr 862 przez Racławice, jako odcinki o bardzo du Ŝym wska źniku wypadkowo ści. W ci ągu ostatnich 3 lat na ogólnych ci ągach komunikacyjnych w gminie Nisko zdarzyło si ę 120 wypadków (22 osoby zabite, 152 ranne) oraz 361 kolizji drogowych. Z prowadzonych przez Policj ę statystyk wynika, Ŝe najwi ęcej zdarze ń (wypadki i kolizje) wyst ępuj ą w poniedziałki i czwartki w godzinach od 9–tej do 18–tej. Sprawcami zdarze ń s ą: – kieruj ący samochodami osobowymi – 61,1%; – kieruj ący samochodami ci ęŜ arowymi – 19,1%; – kieruj ący rowerami – 5,7%; – piesi – 6,7%. Do najbardziej niebezpiecznych miejsc zalicza si ę: 1. Skrzy Ŝowanie dróg krajowych Nr 84, 19 i 862 – zła geometria skrzy Ŝowa ń. 2. Odcinek drogi krajowej Nr 19 w przebiegu przez Nowosielec – zły stan nawierzchni i poboczy, wyst ępowanie kolein, szeroko ść jezdni 6,0 m, poboczy po 1,0 m, nakładanie si ę ruchu lokalnego i tranzytowego dalekobie Ŝnego, nadmierna pr ędko ść jazdy w terenie zabudowanym. 3. Przejazd nad lini ą kolejow ą LHS w Zarzeczu – geometria rozwi ązania sugeruj ąca kierunek jazdy na wprost przy niezrealizowanym wiadukcie nad torami.

8.1.9. Drogi transportu rolniczego. Układ dróg wewn ętrznych transportu rolniczego ukształtowany został od dawna i jest konsekwencj ą stanu władania gruntami na terenach o gospodarce indywidualnej. Jego struktura (zwłaszcza prywatne indywidualne dojazdy) ma cechy przypadkowo ści, zale Ŝnie od podziału pól. Sie ć dróg transportu rolniczego stanowi ą:

96 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko transport zewn ętrzny: – drogi publiczne ni Ŝszego rz ędu: • lokalne miejskie; • miejskie drogi powiatowe. transport wewn ętrzny: – drogi ogólnodost ępne (publiczne) nazwane przez ustaw ę o drogach publicznych „drogi wewn ętrzne”: • drogi osiedli o wiejskim charakterze zabudowy; • dojazdowe do gruntów rolnych i le śnych. Pewn ą regularno ść wykazuj ą drogi rolnicze wsi Nowosielec, które mo Ŝna sklasyfikowa ć jako dojazdowe, poł ączone zbiorcz ą drog ą rolnicz ą. Drogi rolnicze s ą głównie drogami o nawierzchni gruntowej. Niewielki procent tych dróg jest wyposa Ŝonych w nawierzchni ę utwardzon ą lub ulepszon ą, najcz ęś ciej wykonan ą samorzutnie (przez zainteresowanych u Ŝytkowników) dokonywan ą w przypadkach niezb ędnych, kiedy wymaga tego potrzeba przejazdu. Drogi gruntowe powoduj ą ewidentne straty w postaci wzrostu kosztów eksploatacji pojazdów transportowych i maszyn rolniczych (przejazd samochodu ci ęŜ arowego po drodze gruntowej wymaga od 60 – 100% wi ększego zu Ŝycia paliwa w stosunku do jazdy po nawierzchni twardej i ulepszonej), dotyczy to zwłaszcza dróg na gruntach piaszczystych o grz ąskiej nawierzchni. Drogi poło Ŝone na gruntach spoistych sprawiaj ą trudno ści poruszaj ącym si ę po nich pojazdom w okresie wiosennym i jesiennym. Niektóre odcinki takich dróg s ą wr ęcz nieprzejezdne dla pojazdów zaprz ęgowych, do czego przyczynia si ę ruch ci ągników powoduj ących powstawanie gł ębokich kolein.

8.2. Komunikacja kolejowa. Przez obszar gminy Nisko przebiegaj ą linie kolejowe: 1. Linia hutniczo – siarkowa Hrubieszów – Olkusz (Bukowno) o długo ści w granicach gminy 16,954 km, wybudowana w latach siedemdziesi ątych, przeznaczona przede wszystkim dla przewozów rudy Ŝelaza importowanej z byłego ZSRR dla Huty Katowice, jak równie Ŝ przewozów eksportowych w ęgla i innych ładunków. Na trasie znajduj ą si ę dwie zamierzone, niezrealizowane inwestycje to jest: • wiadukt dla drogi krajowej Nr 19 w Nowosielcu; • wiadukt na drodze wojewódzkiej Nr 858 w Zarzeczu. ulegaj ą w chwili obecnej dewastacji i zwłaszcza w Zarzeczu z powodu nieczytelno ści kierunku jazdy rozpocz ęta i nie doko ńczona inwestycja stwarza powa Ŝne zagro Ŝenie dla bezpiecze ństwa ruchu samochodowego. Przewozy towarowe odbywaj ą si ę nieregularnie w zale Ŝno ści od potrzeb i zamówie ń. realizowane i koordynowane s ą przez Dyrekcj ę Przewozów Towarowych „CARGO” oddziały w Warszawie, Krakowie i Katowicach. Zarz ądc ą LHS jest jeszcze w chwili obecnej PKP – Dyrekcja Okr ęgu Infrastruktury Kolejowej. 2. Zwierzyniec – Stalowa Wola Południe drugorz ędna, jednotorowa, w 1975 r. wdro Ŝony został do eksploatacji odcinek Stalowa Wola Południowa – Biłgoraj, co w poł ączeniu z przebudowanym w 1971 r. z kolei wąskotorowej odcinkiem Zwierzyniec – Biłgoraj, utworzyło ci ąg równole Ŝnikowy Kielce – Tarnobrzeg – Zamo ść . Na terenie gminy Nisko długo ść jej osi ąga 11,000 km, lecz dla obsługi ma znaczenie marginesowe. Nie posiada na terenie gminy przystanków osobowych. Ruch pasa Ŝerski odbywa si ę ze stacji Stalowa Wola Południe lub ze stacji Kły Ŝów (na granicy gmin) i Huta Der ęgowska.

97 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

3. Lublin – Przeworsk drugorz ędna, dwutorowa, zelektryfikowana. Linia na odcinku Rozwadów – Przeworsk uruchomiona została w 1900 roku. Długo ść jej w granicach gminy wynosi 9,344 km. Generalnie wykonuje obsług ę pasa Ŝersk ą i towarow ą dla miasta i gminy. Stacj ę kolejow ą Nisko tworzy grupa 6–ciu torów przyjazdowo – odjazdowych, z czego dwa s ą wydzielone jako postojowe dla poci ągów znaczenia miejscowego. Od strony północno – zachodniej od skrajnego toru stacyjnego podwi ązany jest tor bocznicy przemysłowej do Zakładów Metalowych „NIMET”. Ze stacji Nisko realizowane s ą poł ączenia pasa Ŝerskie: ♦ po śpieszne: • Chełm przez Lublin 1/dob ę; • Przemy śl 1/dob ę; • Rzeszów p. Przeworsk 1/dob ę; • Warszawa przez Sandomierz i Skar Ŝysko Kamienna 1/dob ę; ♦ osobowe: • Przeworsk p. Rudnik i Ł ętowni ę 8/dob ę • Rudnik (docelowo) 6/dob ę • Rozwadów 12/dob ę • Skar Ŝysko Kamienna p. Sandomierz 2/dob ę • Tarnobrzeg p. Sandomierz 1/dob ę • Tarnobrzeg 2/dob ę. Poło Ŝenie stacji kolejowej w bezpo średnim s ąsiedztwie przystanku dworcowego dla autobusów PKS, daje du Ŝe mo Ŝliwo ści współpracy w obsłudze podró Ŝnych zwłaszcza podró Ŝy dalekobie Ŝnych tworz ąc tak zwany w ęzeł transferowy (przesiadkowy).

9. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z WYPOSA śENIA I OBSŁUGI UZBROJENIA TECHNICZNEGO.

9.1. Elektroenergetyka. Miasto i obszar gminy zasilany jest w energi ę elektryczn ą napi ęciem średnim 15 kV generalnie z Głównego Punktu Zasilania GPZ 110/15 kV „Nisko” zlokalizowanego w północnej cz ęś ci miasta oraz cz ęś ciowo z GPZ 110/15 kV „Stalowa Wola” i GPZ 110/15 kV „Rudnik”. GPZ „Nisko” wł ączony jest w krajowy system zasilania liniami wysokiego napi ęcia: – 110 kV „Stalowa Wola – Nisko”; – 110 kV „Niska – Biłgoraj”. Miejsk ą sie ć rozdzielcz ą tzw. „MSR” zasilaj ącą centrum miasta stanowi 17 stacji transformatorowych 15/0,4 kV z czego 12 to stacje transformatorowe wn ętrzowe typu MSTw 20/630; 3 stacje to stacje wbudowane, oraz linie kablowe 15 kV pracuj ące w układzie pier ścieniowym zasilane z GPZ 110/15 kV „Nisko”. Wykaz stacji transformatorowych wn ętrzowych 15/0,4 kV zasilaj ących centrum miasta przedstawia tabela Nr 52.

98 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Tabela Nr 52. Wykaz stacji transformatorowych wn ętrzowych 15/0,4 kV.

Moc transformatora Lp. Nazwa stacji (według RE – Stalowa Wola) Typ stacji zainstalowanego w stacji (w kVA) 1 2 3 4 1. Nisko – Szopena MSTw 20/630 400 2. Nisko – ZSZ – Elektryczna wbudowana 400 3. Nisko – ZOR wbudowana 400 4. Nisko – Szpital MSTw 20/630 2 x 400 5. Nisko – Świerczewskiego MSTw 20/630 250 6. Nisko – Przychodnia MSTw 20/630 250 7. Nisko – Słowackiego MSTw 20/630 400 8. Nisko – Osiedle Tysi ąclecia Nr 1 MST w 20/630 630 9. Nisko – Osiedle Tysi ąclecia Nr 2 wbudowana 630 10. Nisko – Osiedle Tysi ąclecia Nr 6 MSTw 20/630 400 11. Nisko – Osiedle Tysi ąclecia Nr 9 MSTw 20/630 400 12. Nisko – Osiedle Tysi ąclecia Nr 10 MSTw 20/630 400 13. Nisko – Pawilon MSTw 20/630 630 14. Jednostka Wojskowa 1 MSTw 20/630 400 15. Jednostka Wojskowa 2 na maj ątku odbiorcy 16. Tartak na maj ątku odbiorcy 17. Młyn na maj ątku odbiorcy RAZEM 6390

Suma mocy zainstalowanej w 14 stacjach transformatorowych zasilaj ących odbiorców w centrum miasta wynosi 6390 kVA (3 stacje s ą własno ści ą u Ŝytkownika). Pozostały obszar miasta zasilany jest z 5–ciu stacji typu MSTw, 1 – stacji WSTp (wie Ŝowa murowana) oraz z 23 stacji napowietrznych typu STS w tym 1 typu najnowszego STSpbw (Nisko – Polna). Stacje typu MSTw i WSTp zasilane są lini ą 15 kV napowietrzno – kablow ą, za ś stacje typu STS lini ą napowietrzn ą. Wszystkie w/w stacje obni Ŝaj ą napi ęcie z 15 kV na 0,4 kV i stanowi ą źródło zasilania konsumpcyjnej i o świetleniowej sieci obsługuj ącej odbiorców w mie ście. Tabela Nr 53. Wykaz stacji transformatorowych zasilaj ących obrze Ŝa miasta i osiedla.

Moc transformatora zainstalowanego Lp. Nazwa stacji Typ stacji w stacji (kVA) 1 2 3 4 1. Malce 1 STS 20/100 160 2. Malce 2 STS a 20/250 250 3. Malce 3 STS a 20/250 250 4. Malce 4 STS a 20/250 250 5. Moskale 1 STS a 20/250 250 6. Moskale 2 MSTw 20/630 400 7. Nisko – Sopot MSTw 20/630 400 8. Nisko – Osiedle MSTw 20/630 400 9. Nisko – Zakłady Mi ęsne maj ątek u Ŝytkownika 10. Nisko – wysypisko śmieci maj ątek u Ŝytkownika

99 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

1 2 3 4 11. Nisko – oczyszczalnia ścieków ZH 20/100 160 12. Nisko – Ciastkarnia STSa 20/250 160 13. Nisko – Polna STSpbw 20/250 100 14. Nisko – Torowa STSpbw 20/250 160 15. Nisko – WZGS MSTw 20/630 160 16. Zasanie 1 STSa 20/250 50 17. Zasanie 2 PKP STS 20/100 100 18. Barce 1 STS 20/100 160 19. Warchoły 1 STSa 20/250 160 20. Warchoły 2 STSa 20/250 160 21. Warchoły 3 STSa 20/250 100 22. Warchoły 4 STSa 20/250 250 23. Warchoły 5 – WSTW WsTp 20/630 400 24. Warchoły 6 STSa 20/250 250 25. Gr ądy 1 MSTW 20/630 250 26. Gr ądy 2 MSTW 20/630 250 27. Grądy 3 MSTW 20/630 250 28. Podwolina 1 STSa 20/250 160 29. Podwolina 2 STSa 20/250 160 RAZEM 5800

Suma mocy zainstalowanej w 27 stacjach transformatorowych zasilaj ących obrze Ŝa miasta i osiedla wynosi 5800 kVA (2 stacje s ą na maj ątku u Ŝytkownika). Obszar gminy zasilaj ą wyprowadzone z GPZ 110/15 kV „Nisko”, „Stalowa Wola” i „Rudnik” napowietrzne linie magistralne: – 15 kV „Nisko – Piskorowy Staw”; – 15 kV „Nisko – Rudnik”; – 15 kV „Nisko – Kameralne”; – 15 kV „Nisko – Zarzecze”; – 15 kV „Stalowa Wola – Rudnik”; – 15 kV „Rudnik – Prz ędzel (zasila tylko 1 stacj ę w miejscowo ści Nowa Wie ś). Linie te rozgał ęziaj ą si ę na terenie gminy i doprowadzaj ą napi ęcie do 30 napowietrznych stacji transformatorowych 15/0,4 kV znajduj ących si ę we wszystkich miejscowo ściach gminy zasilaj ąc odbiorców bytowo – komunalnych, usługi, drobn ą wytwórczo ść i o świetlenie uliczne. Wi ększo ść stacji bo a Ŝ 22 szt. to stacje typu STS, 4 – stacje s ą najnowsze typu STSpbw 20/250, 1 – w Nisku – Podwolinie, 3 – w Nowosielcu, oraz 3 stacje s ą najstarszego typu na słupach drewnianych D2B i B2B, 2 – w Nowosielcu, 1 – w Zarzeczu.

100 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Tabela Nr 54. Wykaz stacji transformatorowych zasilaj ących obszar gminy.

Moc transformatora Lp. Nazwa stacji Typ stacji zainstalowanego w stacji (kVA) 1. Racławice – ko ściół STSa 20/250 160 2. Racławice – WUT STSa 20/250 100 3. Racławice – Młyn STSa 20/250 250 4. Racławice – Waldekówka śH 75 5. Zarzecze 1 STSa 20/250 100 6. Zarzecze 2 GS śH 100 160 7. Zarzecze 3 POM D2B 50 8. Zarzecze 4 STSa 20/250 160 9. Zarzecze 5 STSa 20/250 100 10. Zarzecze 6 STSa 20/250 160 11. Zarzecze 7 STSa 20/250 100 12. Zarzecze 8 STSa 20/250 100 13. Zarzecze 9 STSa 20/250 63 14. Zarzecze 10 STSa 20/250 30 15. Zarzecze 11 śH 75 16. Zarzecze PKP LHS (nieczynna) 17. Nowa Wie ś 1 STSpbw 20/250 100 18. Wolina STS-20/250 160 19. Szoje RE – Janów Lubelski śH 40 20. Hawryły-Ferm RE – Janów Lubelski STSa 20/250 75 21. Hawryły wie ś RE – Janów Lubelski śH 50 22. Nowosielec 1 STSa 20/250 250 23. Nowosielec 2 D2B 100 24. Nowosielec 3 D2B 100 25. Nowosielec 4 STSa 20/250 100 26. Nowosielec 5 STSpbw 20/250 100 27. Nowosielec 6 STSpbw 20/250 100 28. Nowosielec 7 STSpbw 20/250 100 29. Nowosielec Tartak maj ątek u Ŝytkownika 30. Ko ńczyce śH 100 RAZEM 3008 Suma mocy zainstalowanej w 28 stacjach transformatorowych zasilaj ących centrum miasta wynosi 3 008 kVA (2 stacje s ą własno ści ą u Ŝytkownika). Obszar miasta i gminy zasilany jest w sumie z 76 stacji transformatorowych 15/0,4 kV o ł ącznej mocy zainstalowanej 15 198 kVA to jest 15,198 MVA (do sumy nie wliczono stacji będących na maj ątku u Ŝytkownika). Przez obszar gminy przebiegaj ą tranzytem nie bior ąc bezpo średniego udziału w zasilaniu gminy linie wysokiego napi ęcia: – 110 kV „Stalowa Wola – Sarzyna”; – 110 kV „Stalowa Wola – Boguchwała”; – 2 x 110 kV „Stalowa Wola – Przyszów” (linia bez napi ęcia w cz ęś ci północno – wschodniej).

101 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Na osiedlu „Energetyków” znajduje si ę fragment linii 220 kV (bez napi ęcia), która jest własno ści ą Zarz ądu Huty Stalowa Wola, linia ta przeznaczona jest do likwidacji. Urz ądzenia elektroenergetyczne miasta i gminy oraz linie WN – wysokiego napi ęcia przedstawia Mapka Nr 27 Elektroenergetyka. Wszystkie przebiegaj ące przez obszar gminy linie elektroenergetyczne wysokiego napi ęcia 110 kV wymagaj ą strefy ochronnej wynosz ącej 20 m od osi linii, w obr ębie której nie nale Ŝy lokalizowa ć obiektów kubaturowych ze wzgl ędu na ochron ę ludzi i środowiska przed oddziaływaniem pola elektromagnetycznego zgodnie z wymogami Zarz ądzania MGiE z dnia 28.01.1985 r. ogłoszonego w MP Nr 3 z dnia 28.02.1985 r. poz. 24. Przebiegaj ące przez obszar gminy linie napowietrzne 15 kV zasilaj ące stacje transformatorowe równie Ŝ wymagaj ą strefy ochronnej która wynosi 7,5 m od osi linii. Lokalizacja i wznoszenie budynków oraz innych obiektów w pobli Ŝu istniej ących linii w odległo ściach mniejszych ni Ŝ w/w wymaga uzgodnienia z Rzeszowskim Zakładem Elektroenergetycznym S.A. dla linii 110 kV, z Rejonem Energetycznym w Stalowej Woli dla linii 15 kV. Analiza urz ądze ń elektroenergetycznych gminy: głównych źródeł zasilania, sieci średniego napi ęcia, stacji transformatorowych 15/0,4 kV, sieci niskiego napi ęcia wykazuje Ŝe: ➝ Główny Punkt Zasilania GPZ 110/15 kV, w którym pracuj ą 2 transformatory 2 x 16/16 MVA posiada znaczn ą rezerw ę mocy, która wynosi ~ 70% mocy zainstalowanej. Przyjmując stan awaryjny, Ŝe 1 transformator nie pracuje, rezerwa ta równie Ŝ jest znaczna. ➝ Rozdzielnia średniego napi ęcia składaj ąca si ę z 32 pól, posiada 6 pól wolnych. ➝ Stan techniczny stacji zasilaj ących miasto jest dobry. ➝ Stan techniczny linii kablowych średniego napi ęcia jest średni (systematycznie trwa wymiana kabli niesieciowanych, które s ą awaryjne na sieciowane, w tym roku planowana jest wymiana ~ 2 km). ➝ Stan techniczny sieci niskiego napi ęcia zasilaj ących miasto jest w dobrym stanie technicznym. ➝ Wi ększo ść stacji transformatorowych jest w dobrym stanie technicznym z wyj ątkiem 2 stacji w Nowosielcu i 1 w Zarzeczu, które s ą starego typu na słupach drewnianych. ➝ Wi ększo ść linii średniego napi ęcia w gminie jest w dobrym stanie technicznym. ➝ Wi ększo ść linii niskiego napi ęcia jest przestarzała za małe przekroje, długie obwody, wymaga modernizacji i rekonstrukcji. ➝ Dla poprawy warunków napi ęciowych w mie ście wyst ępuje pilna potrzeba budowy stacji transformatorowych w Nisku przy ul. Kili ńskiego na któr ą opracowany jest projekt techniczny wraz z dokumentacj ą prawn ą i na nowych osiedlach „Warchoły” i „Barce – Śniegowiec”. Konieczne jest równie Ŝ powi ązanie stacji zasilaj ących te osiedla ze stacjami po drugiej stronie koleji PKP w celu drugostronnego ich zasilania, a tym samym zabezpieczenie odbiorców przed przerw ą w dostawie energii elektrycznej. Generalnie wszystkie miejscowo ści w gminie wymagaj ą dobudowy stacji transformatorowych w celu poprawy warunków napi ęciowych odbiorców. Na budow ę stacji w miejscowo ściach: Nowosielec, Nowa Wie ś, Wolina, Ko ńczyce opracowany jest projekt techniczny przez UGiM Nisko, a na budow ę stacji w miejscowo ści Racławice, Waldekówka i Podwolinie – projekt techniczny jest w opracowaniu przez Rzeszowski Zakład Energetyczny. Budowa stacji transformatorowych poci ąga za sob ą budow ę sieci średniego napi ęcia 15 kV zasilaj ących te stacje, oraz budow ę sieci niskiego zasilaj ącą odbiorców.

102 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Budowa urz ądze ń elektroenergetycznych stacji transformatorowych, sieci średniego i niskiego napi ęcia b ędzie realizowana ze środków finansowych UGiM Nisko, oraz Rzeszowskiego Zakładu Energetycznego S.A. Wszystkie dane dotycz ące urz ądze ń elektroenergetycznych pochodz ą z Rejonu Elektroenergetycznego w Stalowej Woli, któremu podlega gmina pod wzgl ędem administracyjno – gospodarczym w zakresie elektroenergetyki, oraz wykonuje obsług ę odbiorców i eksploatacj ę urz ądze ń elektroenergetycznych.

9.2. Telekomunikacja. Usługi telekomunikacyjne w zakresie obsługi abonentów i eksploatacji sieci teletechnicznej w mie ście i gminie pełni Rejon Telekomunikacji w Nisku przy ulicy Mickiewicza 6 nale Ŝą cy do Okr ęgu Telekomunikacyjnego w Stalowej Woli, który jest jednostk ą podrz ędn ą Telekomunikacji Polskiej S.A. – Zakładu Telekomunikacji w Tarnobrzegu przy ulicy Sokola 3A. Abonentów miasta obsługuj ą 2 centrale elektroniczne o ł ącznej pojemno ści 3 850 NN, a zaj ęto ść tych central wynosi 3 250 abonentów. Obszar gminy obsługuj ą elektroniczne centrale cyfrowe: • w Zarzeczu o pojemno ści 320 NN – zaj ęto ści 259 abonentów, obsługuje miejscowo ści Zarzecze i Hut ę Der ęgowsk ą z gminy Ulanów; • w Racławicach (koncentrator) o pojemno ści 256 NN – zaj ęto ści 250 abonentów, obsługuje miejscowo ści: Racławice, Wolin ę, Podwolin ę i Now ą Wie ś; • w Nowosielcu o pojemno ści 256 NN – zaj ęto ści 250 abonentów, obsługuje miejscowo ści: Nowosielec i Ko ńczyce. W Nowosielcu w ubiegłym roku centrala r ęczna została wymieniona na central ę elektroniczn ą, oraz rozbudowana została sie ć rozdzielcza i w tym roku wiosn ą podł ączono nowych abonentów. W/w dane pochodz ą z Rejonu Telekomunikacji w Nisku – aktualno ść danych lipiec 1999 r. Sie ć telekomunikacyjn ą gminy stanowi: ➝ kabel światłowodowy „Stalowa Wola – Nisko – Racławice – Rudnik”; ➝ kabel światłowodowy „Nisko – Nowosielec – Je Ŝowe”; ➝ kabel dalekosi ęŜ ny tradycyjny (miedziany) „Stalowa Wola – Nisko – Janów Lubelski”; ➝ kabel dalekosi ęŜ ny miedziany „Stalowa Wola – Nisko – Biłgoraj”; ➝ kabel miedziany „Nisko – Zarzecze”; ➝ kable sieci miejscowej; ➝ kable doziemne abonenckie; ➝ linie napowietrzne abonenckie; Kabel światłowodowy „Stalowa Wola – Nisko – Racławice”, kabel dalekosi ęŜ ny tradycyjny „Stalowa Wola – Nisko – Janów Lubelski”, oraz kable sieci miejscowej przez miasto przebiegaj ą w kanalizacji, natomiast kabel dalekosi ęŜ ny tradycyjny „Stalowa Wola – Nisko – Biłgoraj” przebiega jako doziemny po drugiej stronie drogi co kanalizacja. Przebiegi w/w kabli przedstawia Mapa Nr 28 Telekomunikacja. Telekomunikacja Polska S.A. świadczy dodatkowe usługi jakimi s ą: Zintegrowana sie ć cyfrowa ISDN. ISDN to nowoczesna, w pełni cyfrowa sie ć telekomunikacyjna, która umo Ŝliwia korzystanie z ró Ŝnych technik przekazu i szerokiej gamy usług dodatkowych, przy wykorzystaniu tradycyjnego ł ącza (para miedzianych przewodów). Do jednego ł ącza ISDN mo Ŝna zainstalowa ć do o śmiu urz ądze ń (np. telefon, fax, modem), przy czym dwa z nich mog ą

103 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko pracowa ć jednocze śnie i niezale Ŝnie. ISDN umo Ŝliwia korzystanie z: telefonii, telefaksu, teletekstu, poczty elektronicznej, transmisji danych, wideofonii, teleakcji, a ponadto szeregu usług dodatkowych: prezentacji numeru linii wywołującej, wielokrotnego numeru abonenta, bezpo średniego wybierania numeru wewn ętrznego, informacji o opłacie itp. Pełne wykorzystanie mo Ŝliwo ści stwarzanych przez sie ć ISDN, wymaga zastosowania specjalnych urz ądze ń przystosowanych do pracy w sieci. Sie ć ISDN znajduje zastosowanie niemal Ŝe w ka Ŝdej dziedzinie działalno ści, mo Ŝe słu Ŝyć:  przedsi ębiorstwom (produkcja, przetwórstwo, handel),  instytucjom finansowym,  instytucjom usługowym (biura podró Ŝy, kancelarie adwokackie, biura konsultingowe, domy aukcyjne, biura nieruchomo ści, biura projektów itp.),  placówkom medycznym,  słu Ŝbom nadzoruj ącym obiekty i chroni ącym mienie (agencje ochrony, obserwacje środowiska, pogotowia gazowe, elektryczne itp.),  mediom. Direct. Poland Direct pozwala na łatwe i wygodne poł ączenie telefoniczne z zagranicy do Polski, na koszt rozmówcy w kraju. Aby skorzysta ć z usługi Poland Direct, nale Ŝy podczas pobytu zagranic ą zadzwoni ć pod wła ściwy „numer dost ępu do Polski” i poczeka ć na zgłoszenie si ę telefonistki w Polsce. Gdy zgłosi si ę telefonistka, podajemy jej swoje nazwisko oraz numer telefonu i nazwisko osoby, z któr ą chcemy rozmawia ć. Poł ączenie zostaje zrealizowane, gdy wzywana osoba zgodzi si ę zapłaci ć za rozmow ę. Opłata za rozmow ę jest obliczona według stawek obowi ązuj ących w automatycznym ruchu mi ędzynarodowym wychodz ącym z Polski i powi ększona o opłat ę manipulacyjn ą. Opłata obejmuje wył ącznie czas trwania rozmowy z abonentem w Polsce. Infolinia 800. Infolinia 800 to usługa maj ąca na celu ułatwienie firmom i instytucjom kontaktu z klientami. Istota tej usługi polega na tym, Ŝe za rozmow ę płaci ten do kogo dzwoni ą, a nie ten kto dzwoni. Numery infolinii 800 zaczynaj ą si ę charakterystyczn ą sekwencj ą cyfr 0–800. Polpak–T. Polpak–T to szybka sie ć transmisji danych, oparta na protokole Frame Relay, umo Ŝliwiaj ąca przesyłanie informacji z pr ędko ści ą od 64 kb/s do 2 Mb/s. Charakteryzuje si ę wysok ą niezawodno ści ą i efektywno ści ą wykorzystania ł ączy, niskimi kosztami transmisji. Sie ć Polpak– T pozwala na korzystanie ze stałych kanałów wirtualnych PVC oraz wirtualnych sieci prywatnych VPN. Mo Ŝliwo ści te s ą ch ętnie wykorzystywane przez banki, du Ŝe firmy posiadaj ące wiele oddziałów, urz ędy administracji pa ństwowej, towarzystwa ubezpieczeniowe, firmy informatyczne i inne. Powszechn ą usług ą bazuj ącą na strukturze sieci Polpak–T jest dost ęp do sieci internet po komutowanych i dzier Ŝawionych. Dost ęp do sieci internet. Internet to gigantyczna sie ć ł ącz ąca miliony komputerów na całym świecie, umo Ŝliwiaj ąca dost ęp do informacji na ka Ŝdy temat. Dzi ęki TP S.A. internet staje si ę powszechnie dost ępn ą sieci ą informatyczn ą. Dzwoni ąc pod numer 0–20 21 22 mo Ŝna poł ączy ć si ę przez internet z całym światem. Wystarczy posiada ć komputer z odpowiednim oprogramowaniem, modem z homologacj ą oraz lini ę telefoniczn ą. Za poł ączenie z internetem płaci si ę jak za rozmow ę miejscow ą. TP S.A. nie pobiera dodatkowych opłat za korzystanie z dost ępu do internetu. Na serwerze TP S.A. mo Ŝna wykupi ć konto pocztowe e–mail i umie ści ć stron ę WWW.

104 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

POLKOM 400. Najbezpieczniejsza poczta elektroniczna. Umo Ŝliwia przechowywanie i przekazywanie informacji (w postaci faksów, teleksów) w ruchu krajowym i mi ędzynarodowym, pomi ędzy abonentami posiadaj ącymi ró Ŝnego rodzaju urz ądzenia, tj. komputery, telefaksy. U Ŝytkownicy POLKOM 400 mog ą korzysta ć z publicznej ksi ąŜ ki adresowej lub stworzy ć własn ą baz ę teleadresow ą, co w znacznym stopniu ułatwia i przy śpiesza przekazywanie informacji. VSAT. VSAT jest systemem ł ączno ści satelitarnej o du Ŝej szybko ści transmisji danych, przekazu telefaksowego i poł ącze ń telefonicznych. Jest u Ŝywany przez du Ŝe firmy turystyczne, banki o zasi ęgu mi ędzynarodowym, firmy handlowe i spedycyjne funkcjonuj ące w krajach pozbawionych dobrej infrastruktury telekomunikacyjnej. Dost ęp do usług VSAT mo Ŝna uzyska ć za pomoc ą anteny satelitarnej o małej średnicy. Komertel. Komertel to wydzielona sie ć telekomunikacyjna przeznaczona dla u Ŝytkowników biznesowych. Zapewnia ona automatyczne poł ączenia telefoniczne i telefaksowe ze wszystkimi krajami świata oraz automatyczne poł ączenia mi ędzymiastowe w kraju. Dzier Ŝawa ł ączy telekomunikacyjnych. Usługa polega na zestawieniu, uruchomieniu i oddaniu do u Ŝytku abonenta ł ączy okre ślonej jako ści. Dzier Ŝawa ł ączy umo Ŝliwia realizacj ę usług: telefonicznych, telegraficznych, transmisji danych, radiofonicznych i telewizyjnych. POLPAGER – ogólnopolski system przywoławczy. System umo Ŝliwia przekazywanie wiadomo ści u Ŝytkownikowi odbiornika przywoławczego (pagera), niezale Ŝnie od miejsca pobytu. Kieszonkowy odbiornik przywoławczy, wyposa Ŝony jest w wy świetlacz do odczytu przekazywanej wiadomo ści. Usługi audiotekstowe. Pod numerami telefonów rozpoczynaj ących si ę cyframi 0-700 oferowane s ą usługi audiotekstowe (m.in. informacja, rozrywka, horoskopy, konkursy radiowe i telewizyjne). Opłata za poł ączenie ustalana jest przez firm ę oferuj ącą usługi audiotekstowe. Miasto i wi ększo ść obszaru gminy znajduje si ę w zasi ęgu działania telefonii Komórkowej: Centertel, Ery GSM, oraz w całkowitym zasi ęgu Plus GSM. Telefonia komórkowa. Na terenie miasta przy ul. Sandomierskiej 8 znajduje si ę stacja bazowa BT–2487 TNB – Nisko Telefonii Cyfrowej Plus GSM 900 MHz – maszt stalowy, na którym zainstalowane są anteny nadawczo – odbiorcze na wysoko ści 36 m n.p.t., oraz anteny radiolinii na wysoko ści 35 m n.p.t. i 25 m n.p.t., oraz urz ądzenia zasilaj ące umieszczone w stalowym kontenerze w bezpo średnim s ąsiedztwie stacji. Stacja ta obejmuje swoim zasi ęgiem miasto i wszystkie sołectwa w gminie. Ocena oddziaływania na środowisko w/w stacji bazowej wykazała, Ŝe: – w zasi ęgu pól elektromagnetycznych promieniowania niejonizuj ącego przekraczaj ących dopuszczalne warto ści g ęsto ści strumienia mocy wynosz ącego 0,1 W/m 2 (Rozporz ądzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Le śnictwa z dnia 11 sierpnia 1998 r. Dz. U. Nr 107/98) nie znajduj ą si ę Ŝadne budynki przeznaczone na pobyt ludzi;

105 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

– obszar wyst ępowania w/w pól elektromagnetycznych o warto ściach przekraczaj ących dopuszczalny poziom promieniowania wyst ępuje na znacznej wysoko ści niedost ępnej dla ludzi powy Ŝej 34 m n.p.t. w promieniu 22 m od anten; – nie oddziaływuje negatywnie na stan środowiska, na powietrze, powierzchni ę ziemi, gleb ę, wody powierzchniowe i podziemne, zło Ŝa kopalin, świat ro ślinny i zwierz ęcy; – dla istniej ącego stanu zagospodarowania otoczenia nie ma potrzeby ustanowienia obszaru ograniczonego u Ŝytkowania. Mieszka ńcy miasta i Racławic s ą równie Ŝ w zasi ęgu działania telefonii komórkowej Era GSM oraz „Centertel”, która dobrze jest słyszalna tylko w mie ście natomiast w gminie tylko na zewn ątrz budynków. W tym roku rozpocz ęła swoj ą działalno ść na terenie miasta i gminy Pilicka Telefonia S.A., która jest operatorem niezale Ŝnym wykorzystuj ącym do tworzenia sieci system radiowy, oraz światłowodowe sieci transmisji danych. Daje ona mo Ŝliwo ść ł ączenia nie tylko z abonentami wewn ątrz obszaru działania Pilickiej Telefonii, ale równie Ŝ z abonentami z innych miast i poza granicami kraju, dzi ęki podł ączeniu si ę do ogólnopolskiej sieci telekomunikacyjnej. Stacja bazowa nadawczo – odbiorcza obejmuj ąca swoim zasi ęgiem miasto i przyległe miejscowo ści: Racławice, Wolin ę, Zarzecze i Now ą Wie ś, znajduje si ę w Stalowej Woli na wie Ŝy Mostostalu (miejscowo ści Ko ńczyce i Nowosielec s ą poza zasi ęgiem tej stacji). Według stanu na koniec lipca 1999 r. podł ączeni s ą ju Ŝ pierwsi abonenci Pilickiej Telefonii i du Ŝo ch ętnych zgłasza si ę do biura obsługi klienta w Stalowej Woli w celu podł ączenia aparatu telefonicznego.

Diagnoza stanu istniej ącego. Dotychczas głównym operatorem ł ączno ści przewodowej w gminie była Telekomunikacja Polska S.A. – Zakład Telekomunikacji w Tarnobrzegu. Obecnie rozpocz ęła tworzenie sieci telekomunikacyjnej w gminie Pilicka Telefonia S.A. – operator niezale Ŝny, który stosuje radiow ą technologi ę przesyłu sygnału. W ostatnich latach nast ąpił znaczny rozwój telekomunikacji w mie ście i gminie. Obecnie system ł ączno ści w gminie oparty jest o nowoczesne technologie central cyfrowych, posiadaj ących znaczne mo Ŝliwo ści rozbudowy i wysokoprzepustow ą sie ć przesyłow ą – światłowodow ą. Wska źnik g ęsto ści telefonicznej czyli ilo ść abonentów na 100 mieszka ńców w poprzednich latach, a obecnie wynosi:  31.12.1996 r. – 9,9 ab/100 Mk;  31.12.1998 r. – 15,3 ab/100 Mk;  31.06.1999 r. – 16,7 ab/100 Mk. Pomimo ogólnie dobrego wyposa Ŝenia w środki ł ączno ści w gminie, wyst ępuj ą znaczne dysproporcje w dost ępno ści do usług telekomunikacyjnych pomi ędzy miastem, gdzie wska źnik gęsto ści telefonicznej na dzie ń 31.12.1998 r. wynosił 18,63 ab/100 Mk, a terenami wiejskimi gdzie wska źnik ten wynosił 7,98 ab/100 Mk. Znaczne ró Ŝnice wyst ępuj ą równie Ŝ pomi ędzy poszczególnymi miejscowo ściami w gminie. Na koniec 1998 roku w miejscowo ści Ko ńczyce było 2 abonentów na 343 mieszka ńców, co dawało wska źnik g ęsto ści 0,58 ab/100 Mk, a w Nowosielcu 15 abonentów na 1593 mieszka ńców, co dawało wska źnik g ęsto ści 0,94 ab/100 Mk. Sytuacja ta uległa w tym roku poprawie poprzez oddanie nowej elektronicznej centrali w Nowosielcu i rozbudowy sieci rozdzielczej w Nowosielcu dla ~ 200 abonentów i Ko ńczycach dla ~ 50 abonentów, w zwi ązku z tym wska źniki g ęsto ści na I połow ę roku wynosiły: dla miasta – 20,60 ab/100 Mk; dla wsi – 11,49 ab/100 Mk; ogółem. – 16,70 ab/100 Mk.

106 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Dla porównania średnia g ęsto ść telefoniczna w kraju na koniec roku 1998 wynosiła: w mie ście – 28,89 ab/100 Mk na wsi – 10,69 ab/100 Mk ogółem – 21,97 ab/100 Mk Du Ŝe dysproporcje pomi ędzy miastem a wsi ą spowodowane s ą tym, Ŝe inwestowanie w sie ć abonenck ą przewodow ą w miejscowo ściach znacznie oddalonych od centrali i głównych ci ągów telekomunikacyjnych jest nieopłacalna dla TP S.A., drugim czynnikiem utrudniaj ącym znacznie budow ę sieci rozdzielczej jest Ŝmudny i długoterminowy proces formalno – prawny szczególnie uzyskanie zgody wła ścicieli działek, przez które ma przechodzi ć projektowana sie ć. Wej ście na teren gminy operatora niezale Ŝnego „Pilickiej Telefonii” wykorzystuj ącego sygnał radiowy, cz ęś ciowo zniweluje te dysproporcje pomi ędzy miastem, a wsi ą oraz pomi ędzy poszczególnymi miejscowo ściami w gminie jak równie Ŝ przyczyni si ę do wzrostu wska źnika gęsto ści telefonicznej w gminie. Mieszka ńcy miasta i gminy, którzy nie posiadaj ą własnego telefonu mog ą skorzysta ć z aparatów publicznych, których rozmieszczenie w mie ście i gminie przedstawia tabela nr 55. Tabela Nr 55. Rozmieszczenie aparatów publicznych w mie ście i gminie.

Lp. Miejscowo ść Ulica Miejsce zainstalowania 1 2 3 4 1. Nisko 1000–lecia 18 A Osiedle 2. Nisko 1000–lecia 8 B Osiedle Spółdzielni Mieszkaniowej 3. Nisko Sandomierska 1 Szkoła ZSE 4. Nisko Sandomierska 14 Zakład Pracy – NIMET 5. Nisko Sandomierska Restauracja – Bar – Malce 6. Nisko Sandomierska 20 Obiekt wojskowy 7. Nisko Sandomierska obok Policji 8. Nisko Sandomierska Zakłady Mi ęsne – Wartownia 9. Nisko Sandomierska Jednostka Wojskowa 10. Nisko Dworcowa PKP – Dworzec 11. Nisko Mickiewicza 6 Poczta – przed Urz ędem 12. Nisko Mickiewicza 6 Poczta 13. Nisko Ko ściuszki 1 Szpital – hol 14. Nisko Ko ściuszki 8 Dom Nauczyciela 15. Nisko Ko ściuszki 1 Szpital – poło Ŝnictwo 16. Nisko Ko ściuszki 1 Szpital – wewn ętrzny II 17. Nisko Ko ściuszki 1 Szpital – chirurgia 18. Nisko Plac Wolno ści 16 Zakład Karny – areszt 19. Nisko Plac Wolno ści 54 A Przychodnia 20. Nisko Sopocka 2 A Osiedle 21. Nisko Rzeszowska 42 Zakład Handlu – Sklep 22. Nisko Rzeszowska Sklep Spo Ŝywczy 23. Nisko Sportowa 6 Wotex 24. Nisko Le śna 1 Osiedle - Sklep Małe Delikatesy 25. Nisko Nimet – hotel 26. Nisko Osiedle 21 27. Nisko Podwalina Kiosk

107 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

1 2 3 4 28. Nisko Nowa Komenda Powiatowa Stra Ŝy Po Ŝarnej 29. Racławice 30. Zarzecze Dom Kultury 31. Wolina Sienkiewicza Sklep Spo Ŝywczo – Przemysłowy

9.3. Zaopatrzenie w wod ę. Z uwagi na mo Ŝliwo ść pozyskania wody wgł ębnej obszar miasta i gminy mo Ŝna podzieli ć na dwa ró Ŝni ące si ę pod tym wzgl ędem cz ęś ci. Podział czyni rzeka San, lewobrze Ŝna cz ęść obszaru ma korzystne warunki hydrogeologiczne. Strop nieprzepuszczalnego iłowego podło Ŝa zalega na głęboko ści 25 do 30 m nad stropem warstwy nieprzepuszczalnej zalega czwartorz ędowa wodono śna warstwa Ŝwirowo – piaskowej wynosi 16 – 18 m, natomiast w rejonie Nowosielec wzrasta do 20 m. Korzystne jednolite warunki hydrogeologiczne tworz ą obszar wodono śny o powierzchni około 59 km 2. Zasilany jest on przez opady atmosferyczne i cieki wodne przepływaj ące w tym obszarze. Dotychczasowe badania hydrogeologiczne pozwoliły na ustalenie zasobów wodnych obszaru wodono śnego. Zasoby dynamiczne zatwierdzone w kategorii „B” przez Centralny Urz ąd Geologii wynosz ą: Q = 1057,25 m 3/h Na terenie miasta istnieje kilkana ście wi ększych uj ęć wody eksploatuj ące wod ę z w/w poziomu przy pomocy studni wierconych. Przy pomocy tych studni eksploatuje si ę około 500 m3/godz. wody, co stanowi około 30% zatwierdzonych zasobów wodnych. Z wi ększych uj ęć nale Ŝy tutaj wymieni ć uj ęcia Miejskiego Kombinatu Szklarniowego „Sopot”, składaj ące si ę z czynnych studni o ł ącznej wydajno ści około 160,0 m 3/h oraz uj ęcie wody Zakładów Mi ęsnych i Jednostki Wojskowej. Wodoci ągi miejskie w Nisku bazuj ą na uj ęciu wody podziemnej, które pierwotnie zaopatrywało w wod ę Kombinat Szklarniowy w Nisku – Sopocie. Uj ęcie to, wykonane w 1978 r. składało si ę z 5–ciu studni wierconych, dla których ustalono pierwotne zasoby w kategorii „B” wynosz ą: Q = 196 m 3/h przy depresji s = 3,3 – 5,9 m Woda z ujmowanego poziomu wodono śnego charakteryzuje si ę bardzo du Ŝą zawarto ści ą zwi ązków Ŝelaza (do 12 mg Fe/l) i manganu (0,7 – 2,0 mg Mn/l), co stwarza warunki do szybkiej kolmatacji filtrów studziennych i ruroci ągów tłocznych, zwłaszcza przy nieracjonalnej eksploatacji. Kilkunastoletni okres pracy uj ęcia spowodował spadek wydajno ści eksploatacyjnych poszczególnych studni wywołany kolmatacj ą. Eksploatacja odbywała si ę bowiem w sposób mało racjonalny – nie wykorzystywano w pełni zbiorników wyrównawczych, co wymuszało prac ę studni z wydajno ści ą maksymaln ą. Przy tym najcz ęś ciej pracowały 2 studnie, a pozostałe w tym czasie były wył ączone, co dodatkowo wpływało na skrócenie czasu u Ŝytkowania poszczególnych otworów. Po średnim efektem takiego sposobu eksploatacji uj ęcia jest zmniejszenie prze świtu niektórych odcinków rur tłocznych, wywołanych osadzaniem si ę zwi ązków Ŝelaza wytr ącaj ących si ę z wody. Obecny wła ściciel uj ęcia Miasto i Gmina Nisko oraz u Ŝytkownik Miejski Zakład Komunalny, dla zapewnienia ci ągło ści dostaw wody podj ęli kroki celem przywrócenia pierwotnej wydajno ści uj ęcia. Wykonano ju Ŝ studnie zast ępcze S–1 i S–5, w najbli Ŝszym czasie dowiercone zostan ą pozostałe otwory zast ępcze: S–2A, S–3A, S–4A. Planowane jest równie Ŝ czyszczenie b ądź wymiana zakolmatowanych odcinków rur tłocznych.

108 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Po zako ńczeniu modernizacji uj ęcia uregulowany zostanie jego stan formalno – prawny poprzez aktualizacj ę operatu wodnoprawnego oraz ustanowienie stref ochronnych uj ęcia według obowi ązuj ących aktualnie przepisów. Wła ścicielem uj ęcia zlokalizowanego przy dawnym Pa ństwowym Gospodarstwie Ogrodniczym w Nisku jest Gmina Nisko. Komunalizacja mienia nast ąpiła decyzj ą Wojewody Tarnobrzeskiego znak: G.III.7223 k/6124/91 z dnia 19991.12.20 – zał ącznik Nr 1. Ujecie przy ulicy Szklarniowej jest eksploatowane przez Miejski Zakład Komunalny w Nisku dla potrzeb wodoci ągu komunalnego w Nisku. Jest to jedyne eksploatowane uj ęcie wody na terenie miasta. Uj ęcie przy ulicy Rzeszowskiej i Ko ściuszki nie jest eksploatowane Mieszka ńcy ulicy Zasania zasilani s ą w wod ę z uj ęcia w Pysznicy. Osiedla Podwolina, Barce, Gr ądy nie s ą zwodoci ągowane. Z uj ęcia wód podziemnych przy ulicy Szklarniowej (dawne PGO, pó źniej INTERpegro), korzysta obecnie około 13.000. Liczba zawiera mieszka ńców ulicy Rzeszowskiej i Ko ściuszki. Łączna długo ść sieci wodoci ągowej na terenie miasta wynosi około 48 km. Stan techniczny ocenia si ę jako średni. Sołectwa z obszaru gminy za wyj ątkiem Zarzecza nie s ą zwodoci ągowane i zaopatruj ą si ę w wod ę z uj ęć lokalnych. Miejscowo ść Zarzecze posiada uj ęcia wody zrealizowane w roku 1997 składaj ące si ę z dwóch studni wierconych ujmuj ących wod ę z utworów czwartorz ędowych. S–1 o wydajno ści 16,8 m 3/h S–2 o awaryjna o wydajno ści 5,2 m 3/h Ujecie posiada zatwierdzon ą stref ę ochrony bezpo średniej oraz stref ę ochrony po średniej i na tych obszarach obowi ązuj ą ograniczenia zawarte w decyzji Wojewody Tarnobrzeskiego OS XI 6210/26/96/HH z dnia 25.07.1996. Zrealizowano sie ć wodoci ągow ą PCV: – Ø 160 – 2196 mb; – Ø 110 – 14482 mb; – Ø 90 – 1199 mb; – Ø 60 – 1437 mb. zapewniaj ącą obsług ę około 1750 mieszka ńców sołectwa. jest ono w dobrym stanie technicznym i nale Ŝy j ą jedynie rozbudowa ć zabezpieczaj ąc potrzeby wszystkich mieszka ńców. Roczne zu Ŝycie wody wynosi około 43 tysi ące m 3. Najpilniejsze potrzeby to realizacja wodoci ągu do osiedla Gr ądy i budowa wodoci ągu dla sołectwa Nowosielec i Ko ńczyce. Zasoby eksploatacyjne całego uj ęcia dla miasta Nisko nadal pozostaj ą bez zmian w ilo ści Q = 278,5 m 3/h przy s = 5,78 m 3 decyzja Dyrektora Wydziału Ochrony Środowiska, Gospodarki Wodnej i Geologii znak: OS.III.8530/9/88 z dnia 15.02.1988 r. Zasoby eksploatacyjne studni wynosz ą: S–1A Qe = 55,50 m 3/h Se = 5,20 m 3 S–5A Qe = 48,85 m 3/h Se = 4,80 m 3 S–6 (S–IV) Qe = 62,10 m 3/h Se = 6,05 m 3 S–7 (S–III) Qe = 58,00 m 3/h Se = 5,67 m 3 S–8 (S–II) Qe = 38,70 m 3/h Se = 6,12 m 3 S–2A Qe = 42,00 m 3/h Se = 4,40 m 3 S–3A Qe = 45,00 m 3/h Se = 4,50 m 3 S–4A Qe = 47,00 m 3/h Se = 2,60 m 3 Studnie b ędą pracowały w ramach zatwierdzonych zasobów. Na koniec 1998 r ujecie pracowało w układzie 5 studni S–1A, S–5A, S–6, S–7, S–8. Potrzeby wody na 1998 r. mie ściły si ę w zasobach uj ęcia. Po podł ączeniu trzech osiedli Podwolina, Barce, Gr ądy przy uwzgl ędnieniu tylko potrzeb mieszkalnictwa i usług zapotrzebowanie b ędzie wynosiło około 327 m 3/h Wielko ść ta przekracza o 48,5 m 3/h zasoby uj ęcia.

109 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Nie b ędzie to miało w przyszło ści znaczenia poniewa Ŝ faktyczny pobór wody jest zazwyczaj znacznie mniejszy od teoretycznego. Obecnie wynosi około 1200 m 3/d to jest około 50 m 3/h teoretyczny obecnie – 6647 m 3/d. Stan prawny nieruchomo ści usytuowanych w zasi ęgu szkodliwego oddziaływania zamierzonego korzystania z wód. Teren wokół studni jest wygrodzony, tworzy stref ę ochrony bezpo średniej uj ęcia. Teren ten i stacja uzdatniania wody jest własno ści ą gminy Nisko. Promie ń leja depresji obliczony w dokumentacji hydrogeologicznej z 1987 roku na podstawie, którego zatwierdzono zasoby uj ęcia wynosi R śr z trzech metod czyli 852 m, tak si ę przedstawił R przy pracuj ących studniach od 1, 2, 5, 6, 7, 8. Obecnie pozostałe studnie S–6, S–7, S–8 i dowiercono studnie bisowe W aneksach do dokumentacji hydrogeologicznej nie przeprowadzono oblicze ń zasi ęgu leja depresji w nowym układzie. Próbne pompownie dokumentowanych studni zast ępczych wykonane zostało podczas normalnej eksploatacji pozostałych studni uj ęcia. W zwi ązku z tym warunki w jakich przeprowadzono próbne pompownie studni zast ępczych mo Ŝna traktowa ć jako zbli Ŝone do warunków eksploatacyjnych całego uj ęcia według dokumentacji hydrogeologicznej. Orientacyjnie mo Ŝna przyj ąć wi ęc zasi ęg leja depresji 852 m. W zasi ęgu 2 R wyst ępuj ą tereny Zakładów Mi ęsnych i Jednostki Wojskowej w Nisku. W dokumentacji hydrogeologicznej nie wyznaczono wspólnego zasi ęgu oddziaływania uj ęć . Zakłady Mi ęsne i Jednostka Wojskowa w Nisku korzystaj ą ze swoich uj ęć o zatwierdzonych zasobach i nie stwierdziły szkodliwego oddziaływania uj ęcia komunalnego na pobór wody przez ich uj ęcia. faktyczny pobór wody z uj ęcia komunalnego w Nisku jest znacznie mniejszy od zatwierdzonych zasobów, tym bardziej nie przewiduje si ę oddziaływania uj ęcia na s ąsiednie uj ęcia. Uj ęcie komunalne dla Niska zaopatruje mieszka ńców miasta w zwi ązku z tym nie przewiduje si ę szkodliwego oddziaływania uj ęcia. Z uwagi na trwaj ącą aktualnie modernizacj ę uj ęcia dla odtworzenia jego pierwotnych zdolno ści eksploatacyjnych, okre ślenie zasi ęgu stref ochronnych uj ęcia zgodnie z obowi ązuj ącymi w tym zakresie przepisami nie jest w tym momencie sensowne. Z kolei zachowanie uj ęcia jako podstawowego źródła zaopatrzenia w wod ę miasta Nisko wymusza niejako uwzgl ędnienie ustanowienia w przyszło ści terenów ochronnych uj ęcia przy podejmowaniu decyzji gospodarczych, zwłaszcza opiniowania wniosków o ustalenie warunków zabudowy i zagospodarowania terenu przy projektowaniu inwestycji zlokalizowanych w bezpo średnim otoczeniu przedmiotowego uj ęcia. Szczególnie istotne jest to w przypadku inwestycji szczególnie szkodliwych dla środowiska lub mog ących pogorszy ć stan środowiska – zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Le śnictwa z dnia 13 maja 1995 roku w sprawie okre ślenia rodzajów inwestycji szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi oraz ocen oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 52, poz. 284). Dotyczy to w szczególno ści mo Ŝliwo ści rozbudowy istniej ącego składowiska odpadów komunalnych. Uwarunkowania w zakresie procesów technologicznych stacji uzdatniania wody Pierwotnie stacja uzdatniania wody dla PGO Miała wydajno ść 80 m 3/h. W 1990 roku zaprojektowano zwi ększenie wydajno ści urz ądze ń uzdatniaj ących do 160 m 3/h. Rozbudow ę SUW wykonano na podstawie pt.: „Rozbudowa uj ęcia i SUW dla osiedla 1000–lecia w Nisku, obiekt: Budynek Stacji Uzdatniania Wody” opracowanego przez Biuro Projektów Budownictwa Komunalnego w Rzeszowie. Uzdatnianie wody z nowo dowierconych wtedy studzien S–5, S–6, S–7, S–8 wykonano według bada ń technologicznych w sposób identyczny do zastosowanego w istniej ącej SUW. Uzdatnianie wody polegało na koagulacji jej nadmanganianem potasu, napowietrzaniu i filtracji. Dodatkowo wprowadzono proces dezynfekcji podchlorynem sodu. Proces ten nie był stosowany

110 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko w I etapie czyli wydajno ści 80 m 3/h celowo ść prowadzenia dezynfekcji na stałe nale Ŝało rozwa Ŝyć we wst ępnej fazie eksploatacji. Tłoczenie wody z uj ęcia do odbiorców zaprojektowano w układzie trójstopniowego pompowania. zaprojektowano rozwi ązanie, i Ŝ: Pompowni ę I–go stopnia stanowi ą pompy gł ębinowe zamontowane w poszczególnych studniach wierconych. Pompy te tłocz ą wod ę z uj ęcia do dwu areatorów kaskadowych po uprzednim dodaniu roztworu KMn04 sk ąd woda spływa grawitacyjnie do osadników o czasie zatrzymania t = 0,1 h, w celu wytr ącenia zawiesiny zwi ązków Ŝelaza i manganu. Z 8 sztuk osadników, V = 25 m 3 ka Ŝdy woda jest odprowadzana przelewami grawitacyjnie do zbiorników pośrednich, sk ąd pobieraj ą j ą, pompy II – stopnia i tłocz ą przez filtry ci śnieniowe – 8 sztuk do 4 sztuk zbiorników retencyjnych wody czystej V = 300 m 3. Woda tych zbiorników pobierana b ędzie, pompami III – stopnia i przez hydroforni ę podawana do odbiorców. Osad z osadników b ędzie odprowadzany grawitacyjnie na poletka do suszenia osadu. Celem rozwi ązania tego problemu zlecono Koncepcj ę modernizacji technologii uzdatniania wody w Stacji Uzdatniania Wody z uj ęcia przy ulicy Osiedle w Nisku, któr ą wykonało Centrum Badawczo – Wdro Ŝeniowe „UNITEX” z Gda ńska, dr in Ŝ. Ewa Łasi ńska, mgr in Ŝ. Tadeusz Sapiego – w 1996 roku. Podstawowym zało Ŝeniem proponowanej modernizacji technologii od Ŝelaziania i odmanganianie wody jest rozdzielenie dwu fizykochemicznych procesów usuwania Ŝelaza i manganu poprzez ich realizacj ę w dwustopniowej filtracji. Przeanalizowano, Ŝe przy aktualnym zu Ŝyciu wody wystarczyłoby obci ąŜ yć urz ądzenia wydajno ści ą 120 m 3/h i rozdzieli ć prac ę istniej ących 8 filtrów Ø 1800 mm na dwa stopnie, 4 sztuki filtrów pracowałyby jako pierwszy stopie ń filtracji – od Ŝelazienie w drugim stopniu w pozostałych 4 filtrach nast ępowałoby przede wszystkim usuwanie manganu. Takiego układu pracy filtrów nie wykonano, filtry nadal pracuj ą równolegle. Liniowa pr ędko ść filtracji przy godzinowej obecnej wydajno ści stacji 120 m 3/h i pracy 4 sztuk filtrów w ka Ŝdym ze stopni wynosiłaby około 12 m 3/h. Dla planowanego zu Ŝycia wody uzdatnionej 3000 m 3/d i zało Ŝeniu godzinowej produkcji wody uzdatnionej 160 m 3/h według koncepcji naleŜałoby w ka Ŝdym z ci ągów – od Ŝelaziania i odmanganiania dostawi ć po dwie sztuki zbiorników Ø 1800 mm. Wówczas liniowa pr ędko ść filtracji wynosiłaby około 10,5 m 3/h Powierzchni ę do posadowienia tych zbiorników mo Ŝna wygospodarowa ć w istniej ącej hali filtrów przez eliminacj ę zbiorników hydroforowych i zast ąpienie ich układem stałego ci śnienia. Projektuje si ę drugi stopie ń filtracji zło Ŝa katalityczno – brausztynowego. Decyzja o wdro Ŝeniu przedstawionej koncepcji modernizacji technologii uzdatniania wody w SUW przy ulicy Osiedle musiałaby zosta ć poprzedzona badaniami technologicznymi.

9.4. Odprowadzenie ścieków. Miasto Nisko jest cz ęś ciowo skanalizowane Powstanie dotychczasowych urz ądze ń kanalizacyjnych wi ąŜ e si ę z powstaniem Zakładów Mi ęsnych i konieczno ści ą zapewnienia im wła ściwej gospodarki ściekowej. Obecnie urz ądzenia kanalizacyjne wykorzystywane s ą przez miasto w szerokim zakresie. Kanalizacj ę miasta stanowi kolektor ogólnospławny, przebiegaj ący centralnie przez miasto do Zakładów Mi ęsnych przy ulicy Sandomierskiej i Ko ściuszki do oczyszczalni ścieków nad Sanem. Kolektor posiada średnic ę od Ø 0,30 m poprzez Ø 0,70 m, Ø 0,80 m, Ø 1,00 m do Ø 1,20/1,65. Do tego kolektora podł ączone s ą kanały ogólnospławne zbieraj ące ścieki z zabudowy wielorodzinnej w ró Ŝnych rejonach miasta. Są to kanały z ulicy Rzeszowskiej – Ø 0,50 m; z ulicy Ko ściuszki, Kili ńskiego i Bema – Ø 0,50 m i Ø 0,60 m.

111 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

W ostatnim okresie zmodernizowano odcinek kolektora ogólnospławnego w ulicy Sandomierskiej. Pomimo tego ogólny stan starego systemu ogólnospławnego kanalizacji nale Ŝy oceni ć jako zły. Dotyczy to w szczególno ści ko ńcówki kolektora Ø 120/165 w ulicy Ko ściuszki. Obszarem skanalizowanym w ostatnim okresie podł ączonym do starego układu sieci ogólnospławnej jest osiedle Gr ądy. Wykonano tam system kanalizacji sanitarnej Ø 0,20, Ø 0,30 wraz z ruroci ągiem tłocznym podaj ącym ścieki do kolektora w ulicy Rzeszowskiej. Drugim głównym kolektorem zrealizowanym na obszarze miasta jest tzw. kolektor sanitarny „A”: od rejonu oczyszczalni ścieków do Zakładów Mi ęsnych z odnog ą w stron ę linii kolejowej Stalowa Wola – Biłgoraj – Hrubieszów, o średnicy od Ø 0,30 do Ø 1,20 m pozwalaj ący potencjalnie na przej ęcie ścieków z północno – zachodniej cz ęś ci miasta w tym z osiedla Moskale, Malce I i Malce II. Opisane powy Ŝej systemy kanalizacji odprowadzaj ą ścieki sanitarne na uruchomion ą w 1997 roku mechaniczno – biologiczn ą oczyszczalni ę ścieków zlokalizowan ą przy ulicy Ko ściuszki. Oczyszczalnia ta o wysokim standardzie wyposa Ŝenia zautomatyzowanym procesem technologicznym wysokim stopniem redukcji zanieczyszcze ń, o przepustowo ści 7 147 m 3/d stwarza mo Ŝliwo ści zabezpieczenia aktualnych i po rozbudowie kierunkowych potrzeb odbioru ścieków zarówno z obszaru samego miasta jaki sołectw z obszaru gminy Podstawowym warunkiem dalszego rozwoju obszaru zurbanizowanego miasta jest: – realizacja systemów kanalizacji na osiedlu Moskale, Malce, Warchoły, Podwolina, Barce oraz skanalizowanie Racławic, nowej Wsi, Zarzecza i Woliny i skierowanie ścieków na miejsk ą oczyszczalni ę ścieków. Konfiguracja terenu i usytuowanie w dolinie Barcówki co wi ąŜ e si ę z wysokim poziomem wód gruntowych wymusza poszukiwanie niekonwencjonalnych systemów kanalizacji. Dlatego te Ŝ uznaje si ę za celowe podj ęte działania Zarz ądu Miasta w kierunku opracowa ń w systemie grawitacyjno – podci śnieniowym Pozwoli to: • wypłycenie kanałów; • wyeliminowanie cz ęś ci przepompowni; • wyeliminowanie zjawiska infiltracji; • uproszczenie wykonawstwa; • ograniczenie kosztów eksploatacji; • uzyskanie wysokiej niezawodno ści systemu; • obni Ŝenie kosztów budowy – racjonalna modernizacja istniej ącego systemu ogólnospławnego z kierunkowym przej ściem docelowo na system rozdzielczy. Oprócz opisanego powy Ŝej systemu działa równie Ŝ lokalny system kanalizacji wraz z oczyszczalni ą ścieków przy ulicy Szklarniowej zrealizowany w latach osiemdziesi ątych, a zwi ązany z dawnym PGO „SOPOT” i wybudowan ą dla jego potrzeb zabudow ą mieszkaniowo – usługow ą. Istniej ący system kanalizacji sanitarnej oceniany jest jako stan techniczny średni wraz z dwoma przepompowniami odprowadza ścieki sanitarne na mechaniczno – biologiczn ą oczyszczalnie o przepustowo ści 100 m 3/d. Stan techniczny oczyszczalni ocenia si ę jako dostateczny. Zrzut oczyszczonych ścieków do rzeki Barcówki w km 3 + 0,30.  ilo ść odprowadzonych ścieków około 38 tysi ęcy/rok;  ścieki z gospodarstw domowych około 19 tysi ęcy/rok. Uznaje si ę za celowe jako perspektywiczne działanie wł ączenie tego systemu do miejskiej oczyszczalni ścieków przy wykorzystaniu istniej ących obiektów oczyszczalni pod potrzeby przepompowni dla istniej ącego systemu jak i projektowanych systemów osiedli budownictwa jednorodzinnego (Malce, Moskale).

112 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Ogólna długo ść kanalizacji w Nisku wynosiła na koniec 1999 roku 29,5 km. Z kanalizacji korzysta ogółem 7 tysi ęcy mieszka ńców. Pozostała zabudowa wyposa Ŝona jest w suche ust ępy lub lokalne układy kanalizacyjne i szamba Ilo ść zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej oraz usługowej i u Ŝyteczno ści publicznej w Nisku – wyposa Ŝonej w lokalne układy kanalizacyjne z szczelnymi zbiornikami bezodpływowymi szacowane jest na poziomie około 30% w stosunku do ogólnej ilo ści tej zabudowy. Opró Ŝnieniem i dowozem ścieków ze zbiorników bezodpływowych do punktu zlewnych zajmuje si ę MZK i inne osoby posiadaj ące koncesj ę na ten rodzaj działalno ści. W granicach gminy Ŝadna z miejscowo ści nie posiada zorganizowanego komunalnego systemu kanalizacyjnego oraz urz ądze ń do oczyszczania ścieków Podstawow ą form ą wyposa Ŝenia sanitarnego siedlisk mieszkalnych (gospodarstw) oraz w przewa Ŝaj ącej cz ęś ci obiektów usługowych s ą suche ust ępy W przypadku zabudowy mieszkaniowej, obiekty te najcz ęś ciej zwi ązane s ą z gnojownikami. W wyniku przeprowadzonej analizy wyposa Ŝenia sanitarnego zabudowy mo Ŝna szacunkowo okre śli ć, Ŝe 30% siedlisk posiada lokalne systemy kanalizacyjne z bezodpływowym, szczelnym zbiornikiem do gromadzenia ścieków. Obserwuje si ę d ąŜ no ść mieszka ńców do unowocze śniania zabudowy poprzez wyposa Ŝenie jej w urz ądzenia techniczno – sanitarne. Ścieki bytowo – gospodarcze wykorzystywane s ą do celów rolniczych. Zabudowa usługowa i u Ŝyteczno ści publicznej na terenie wsi jest w wi ększym stopniu wyposa Ŝona w lokalne systemy wodno – kanalizacyjne udział tak wyposa Ŝonej zabudowy wynosi około 60% ogółu przedmiotowej zabudowy.

9.5. Gazownictwo. Przez teren gminy z południa na północ przebiegaj ą 2 gazoci ągi wysokopr ęŜ ne o znaczeniu krajowym: – ∅ 700 CN 64 Jarosław – Puławy; – ∅ 250/350 Jarosław – Sandomierz; oraz gazoci ąg ∅ 125 z kopalni Je Ŝowe, który wpina si ę w rejonie Podwolina do gazu ∅ 300 Jarosław – Sandomierz. Wykorzystuj ąc istniej ące mo Ŝliwo ści gmina jest w pełni zgazyfikowana przez realizacje 4 stacji redukcyjno - pomiarowych I i II °: • stacja I ° Racławice o przepustowo ści 2 200 Nm 3/h – obsługuje Racławice, Podwaliny, Wolina, Nowa Wie ś, Zarzecze i Huta Der ęgowska. Stacja w pełni wykorzystana – brak rezerwy przepustowo ści. • stacja I ° Nowosielec – o przepustowo ści 2 200 Nm 3/h ma gazoci ąg wysokopr ęŜ ny ∅ 150 Je Ŝowe – gazoci ąg ∅ 300 Jarosław – Sandomierz obsługuje sołectwa Nowosielec i Ka ńczug ę. Posiada 50% rezerwy. • stacja redukcyjno – pomiarowa I ° Nisko ul. Rzeszowska ma gazoci ąg ∅ 300 Jarosław – Sandomierz o przepustowo ści 4500 Nm 3/h obsługuj ący w zakresie średniego ci śnienia obszar miasta. Posiada rezerw ę przepustowo ści około 50%. • stacja redukcyjno – pomiarowa II ° Nisko osiedle 1000–lecia zasila gazoci ąg ∅ 125 – ∅ 100 od stacji I ° w ul. Rzeszowskiej. Obsługuje w zakresie niskiego ci śnienia głównie os. 1000–lecia. Posiada rezerw ę przepustowo ści około 30%. Podstawowe dane dotycz ące sieci i odbiorców przedstawia poni Ŝsza tabela:

113 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Tabela Nr 56.

Długo ść sieci Długo ść Ilo ść wykonanych Ilo ść Ilo ść podł ącze ń Lp. Miejscowo ść w mb dopływów w mb dopływów odbiorców odbiorców w % 1. Nisko 66.851 37.096 1.774 3.528 – 2. Wolina i Nowa Wie ś 9.136 4.207 197 143 72 3. Racławice 13.584 6.956 316 299 94 4. Podwolina 4.520 2.433,5 155 141 90 5. Nowosielec 15.143 4.181 292 218 74 6. Ko ńczyce 4.287 1.180 58 17 29 7. Zarzecze 31.953 11.090 545 353 64 Razem 145.474 65.963,5 3.306 4.699

Stan techniczny sieci głównie stalowej ocenia si ę jako dobry. Główni odbiorcy i instytucje to: – Spółdzielnia Mieszkaniowa Nisko; – Spółdzielnia Mieszkaniowa „HUTNIK”; – Spółdzielnia Mieszkaniowa „SEMAFOR”; – Huta Szkła „SZKUTNIK”; – Szkoła Podstawowa Warchoły; – Nadle śnictwo – bloki mieszkaniowe. Obszar miasta i gminy obsługuje Rozdzielnia Gazu w Rudniku podległa Zakładowi Gazowniczemu w Sandomierzu. Świadczy ona kompleksowe obsługi w zakresie sieci średnich i niskich napi ęć oraz konserwacje sieci wysokopr ęŜ nej. Rozdzielnie Gazu w Rudniku obsługuje 24 osobowa kadra wysoko wykwalifikowana, posiada now ą baz ę i dobry sprz ęt. Obsługuje ona cały powiat Ni Ŝański i gminy Potok Górny z województwa Lubelskiego.

9.6. Ciepłownictwo. Podstawowym elementem na którym oparta jest gospodarka cieplna jest magistrala 2 x ∅ 400 i 2 x ∅ 350 biegn ąca wzdłu Ŝ linii kolejowej Stalowa Wola – Nisko do osiedla 1000– lecia zako ńczona komora WR–6 średnica ko ńcowego odcinka magistrali wynosi 2 x 323,9. Wykonanie inwestycji w latach 1993 – 1997 doprowadziły do likwidacji kotłowni w ęglowych i poszczególne obiekty zostały przył ączone do miejskich sieci. Zrealizowano odcinek od komory WR–6 do centrum miasta. Plac Wolno ści, a nast ępnie zgodnie z opracowaniem koncepcji uciepłowienia osiedle Błonie cz ęś ciowo zrealizowano sie ć w ul. Ko ściuszki i Słowackiego, gdzie w miejsce lokalnych kotłowni zrealizowano wymiennikownie. Osi ągni ęty stan uciepłowienia miasta realizowany był poprzez inwestycje wspólne PEC Spółka z o.o. – Urz ąd Miasta i Gminy Nisko oraz inwestorów zainteresowanych przył ączeniem do miejskiej sieci ciepłowniczej. Przedsi ębiorstwo Energetyki Cieplnej Spółka z o.o. w Stalowej Woli eksploatuje sie ć magistrali rozdzielczej i przył ącza o ł ącznej długo ści 11 km w tym:  sie ć magistralna 4,717 km;  sie ć rozdzielcza 4,662 km;  przył ącza 2,336 km. Zapotrzebowanie mocy cieplnej dla miast wynosi 22,4. Roczne zu Ŝycie energii cieplnej przez odbiorców komunalnych i u Ŝytkowych wynosi 191,407 GJ.

114 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Tabela Nr 57. Bilans kotłowni.

Straty ciepła Straty ciepła Kubatura Powierzchnia CO CCW

Lp. Kotłownia ciepła odbiorców ytkowa ytkowa ytkowa ytkowa ść Ŝ Ŝ Ŝ Ŝ U U U U Ilo Straty przesyłowe Rzeczywiste straty Mieszkaniowa Mieszkaniowa Mieszkaniowa Mieszkaniowa

1. W-1 os. 1000–lecia 9 94023,00 5020,00 20578,000 455,400 2,186 0,164 0,989 0,041 0,000 3,380 2. W-2 os. 1000–lecia 7 112236,00 0,00 24434,850 0,000 1,914 0,000 1,069 0,000 0,091 3,074 3. Wym. grup. w bud. 22 os. 3 26337,00 0,00 5902,500 0,000 0,471 0,000 0,193 0,000 0,000 0,664 1000–lecia 4. Węzły wym. Jedn. Wojsk. 2 62724,00 65700,00 14929,000 12504,000 1,252 1,048 0,000 0,000 0,000 2,300 5 Węzły indywidualne ul. 32 13917,82 512,18 3293,000 184,000 0,408 0,024 0,000 0,000 0,041 0,473 Sandomierska 6. Wym. w bud. ZSE 6 4001,00 41790,00 771,000 9939,000 0,066 0,680 0,000 0,271 0,102 1,119 7. Węzły ind. kier. Szklarnia 21 48839,68 5956,32 10624,810 1166,100 1,120 0,065 0,102 0,033 0,029 1,349 8. Wym. w bud. 10001. 20 1 17254,00 0,00 3910,700 0,000 0,248 0,000 0,186 0,000 0,043 0,478 9. Wym. Bud. D ąbka 1 2680,00 0,00 507,880 0,000 0,021 0,000 0,009 0,000 0,000 0,030 10(segm. E) 10. Węzeł w Szpitalu 4 0,00 31448,00 0,000 6196,000 0,000 0,669 0,000 0,243 0,000 0,912 11. Węzły wym. w bud. 6 2720,00 21259,88 469,220 3834,000 0,064 0,796 0,000 0,000 0,011 0,870 Nisko 12. Węzeł Wolno ści 14 5 0,00 10050,00 0,000 2567,000 0,000 0,333 0,000 0,000 0,000 0,333 (330000 kcal/h) 13. Węzeł Wolno ści 1 6 28605,74 9398,26 5897,000 2089,000 0,499 0,157 0,000 0,000 0,000 0,656 (693000 kcal/h) 14. Węzeł Rzeszowska 12 58103,56 5591,44 13276,460 1409,000 1,153 0,127 0,000 0,000 0,003 1,283 (1189000 kcal/h) 471441,80 196726,08 85420,960 40343,500 9,402 4,063 5,548 0,588 0,317 16,921 SUMA: 115 668167,88 125764,460 13,465 3,136 (Gcal/h) (m*m*m) (m*m) (Gcal/h) (Gcal/h) Tabela Nr 58. Ewidencja odbiorców E.C. – w ęzły wymiennikowe w budynkach Nisko.

Straty Straty ciepła Kubatura Powierzchnia ciepła CO CCW

Data % Nr Adres wł ączenia SP ciepła Uwagi ytkowa ytkowa ytkowa ytkowa Administrator Ŝ Ŝ Ŝ Ŝ Straty przesyłowe U U U U Rzeczywiste straty Mieszkaniowa Mieszkaniowa Mieszkaniowa Mieszkaniowa

1. ul. Mickiewicza 2 BPKO S.A. 1993.12.21 0,00 1500,00 0,00 500,00 0 46000 0 0 10,0 4600 50600 L Grupa PKO 2. ul. Mickiewicza 1 Społem PSS 1995.10.04 0,00 3120,00 0,00 772,00 0 103200 0 0 0,0 0 103200 3. ul. Pl. Wolno ści 1 L. O. 1995.10.09 0,00 11890,00 0,00 1795,00 0 517000 0 0 0,0 0 517000 4. ul. Pl. Wolno ści 2 Urz ąd 1995.10.19 0,00 3022,88 0,00 584,00 0 60344 0 0 10,0 6034 66378 L Rejonowy 5. ul. Wolno ści 1 Bank 1995.10.26 0,00 1727,00 0,00 183,00 0 68965 0 0 0,0 0 68965 Spółdzielczy 6. ul. Słowackiego 15 MZK Nisko 1993.10.15 2720,00 0,00 469,22 0,00 64000 0 0 0 0,0 0 64000 (m*m*m) (m*m) (kcal/h) (kcal/h) (%) (kcal/h)

Podstawowe parametry wymiennikowni eksploatowanych przez PEC przedstawia powy Ŝsza tabela. Oprócz scentralizowanego systemu ciepłowniczego istnieje kilka lokalnych kotłowni opalanych paliwem stałym jak i gazem. Do wi ększych nale Ŝy wymieni ć: • kotłownia w Zakładach Metalowych „Nimet” o wydajno ści 20 Gcal/h = 23,5 MW wybudowana w 1989 r. opalana w ęglem; • kotłownia w Zakładach Mi ęsnych o wydajno ści około 11 t/h wybudowana w 1989 r. opalana gazem;

115 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

• Nadle śnictwo Rudnik – kotłownia opalana gazem; • Jednostka Wojskowa – kotłownia. Jak z powy Ŝszego wynika, bardzo du Ŝa cz ęść (około 70%) zabudowy mieszkaniowej jest ogrzewana indywidualnie. W wyniku rozeznania przeprowadzonego, w wyniku inwentaryzacji ogólnej przyj ęto, Ŝe około 60% zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej ogrzewane jest lokalnymi układami C.O. Pozostała zabudowa wyposa Ŝona jest w tradycyjne trzony piecowe. Stosowane jest równie Ŝ ogrzewanie przy zastosowaniu przyborów opalanych gazem. Ogrzewanie za pomoc ą lokalnych instalacji centralnego ogrzewania posiada około 50% zabudowy mieszkaniowej. Ten sposób ogrzewania jest stosowany przede wszystkim w nowych budynkach, posiadaj ących wy Ŝszy standard wyposa Ŝenia technicznego. Nale Ŝy zaznaczy ć, Ŝe około 60% zabudowy wykorzystuje ju Ŝ jako czynnik grzewczy – gaz. Zaopatrzenie w ciepło. W obszar miasta Niska do rozwidlenia linii kolejowej Przemy śl – Biłgoraj, wchodzi od strony Stalowej Woli 3–rurowa magistrala ciepłownicza o średnicach 2 x ∅ 500 mm – 1 x ∅ 600 mm. Jest to magistrala napowietrzna, wychodz ąca z EC Stalowa Wola. Trasa biegnie wzdłu Ŝ torów kolejowych od strony północno – wschodniej. No śnikiem ciepła jest gor ąca woda o parametrach 150 °/70 °. Z ostatniej komory WR–3 na ci ągu magistralnym wyprowadzone jest napowietrzne odgał ęzienie do kombinatu Szklarniowego „SOPOT” o średnicach 2 x ∅ 400 mm + 1 x ∅ 500 mm. Biegnie ono po stronie południowo – zachodniej torowiska (nasypu) linii kolejowej Stalowa Wola – Biłgoraj. Kombinat Szklarniowy pobiera ciepło w ilo ści 25 Gcal/h = 29,1 MW i rozlicza si ę z EC stalowa Wola.

9.7. Regulacja stosunków wodnych. Obszar miasta i gminy poło Ŝony jest pod wzgl ędem hydrograficznym w cało ści w zlewni rzeki San. Przez obszar miasta i gminy przepływa San oraz jego dopływy: lewobrze Ŝna Barcówka i prawobrze Ŝne Chod źca. Zlewnia rzeki Barcówki w podziale na zlewnie cząstkowe przedstawia si ę nast ępuj ąco:  Nowy kanał do mostu drogowego w Nowosielcu – F = 65,1 km 2;  Nowy kanał od mostu drogowego w Nowosielcu do dopływu w Barcach – F = 50,4 km 2;  Barcówka od dopływu w Barcach do uj ścia do Sanu – F = 40,7 km 2;  Zlewnia całkowita rzeki Barcówki – F = 156,2 km 2;  Zlewnia całkowita rzeki Chod źca – F = 27,5 km 2. Na Sanie w km 39,400 w Nisku (most drogowy) znajduje si ę wodowskaz Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej. Zlewnia rzeki San w przekroju wodowskazowym wynosi F = 15600,3 km 2 Rz ędna „0” wodowskazu – 160.158 mnps. Adr. Charakterystyczne stany i przepływy wg. krzywej konsumpcyjnej wodowskazu Nisko za lata 1926 – 55: – NNW – 136 cm – 19,3 m 3/e; – SNW – 168 cm – 38,0 m 3/e; – SRW – 254 cm – 128,0 m 3/e; 3 – SWW 50% – 588 cm – 1390,0 m /e; 3 – WW 1001 – 750 cm – 4300,0 m /e; 3 – WW 1927r – 728 cm – 3500,0 m /e.

116 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

W dolinie Sanu, w rejonie Niska wyst ępuj ą liczne starorzecza, rowy melioracyjne i podmokłe ł ąki. Rzeka Barcówka w górnym biegu jest ciekiem sztucznym o nazwie Nowy Kanał, który wypływa z du Ŝego obszaru podmokłych ł ąk, w obr ębie Równiny Tarnobrzeskiej. Płaska zlewnia w znacznej cz ęś ci podmokła, utrudnia odpływ. Obszar poci ęty jest g ęst ą sieci ą rowów melioracyjnych i niewielkich cieków. Ponad 75% zlewni Barcówki pokrywaj ą lasy. Katastrofalne przepływy powodziowe Sanu i dopływów z braku obwałowa ń powoduj ą zalewanie znacznych obszarów terenu w obr ębie gminy. Dla umo Ŝliwienia spływu wód z płaskich terenów wykonano dotychczas szeroki zakres robót melioracyjnych dla poprawienia stosunków wodnych, przede wszystkim na u Ŝytkach zielonych. Według danych w Tarnobrzegu, Oddział Rejonowy w Nisku, na obszarze miasta i gminy Nisko wielko ści wykonanych robót melioracyjnych przedstawiaj ą si ę nast ępuj ąco: – melioracje podstawowe ( regulacje cieków, renowacje koryt itp.) na długo ści 64,5 km, w tym: • regulacja rzeki Barcówki – 19,9 km; • regulacja potoku Stary Kanał – 4,0 km; • rzeka Chod źca – 4,5 km. – melioracje szczegółowe u Ŝytków zielonych (sie ć rowów, drena Ŝ uzupełniaj ących) na powierzchni – 927 ha. – melioracje szczegółowe gruntów ornych (drena Ŝ, rowy odpływowe) na powierzchni – 94 ha. Ogółem zmeliorowano w gm. 1121 ha u Ŝytków rolnych.  Obiekt Chod źca – Pyszanka II cz. I • trwałe u Ŝytki zielone 161 ha; • rowy i cieki 3,2 km; • budowla na urz ądzeniach 5 km; • sie ć drenarska 161 ha;  Obiekt Chod źca – Pyszanka II cz. II • grunty orne zmeliorowane 87 ha; • trwałe u Ŝytki zielone 155 ha; • rowy i cieki naturalne 7,5 km; • budowle na urz ądzeniach 15; • sie ć drenarska 240 km;  Obiekt Pogo ń • trwałe u Ŝytki zielone 529 ha; • rowy i cieki naturalne 7,7 km; • budowle na urz ądzeniach 105;  Obiekt Podwolina • trwałe u Ŝytki zielone 39 ha; • rowy i cieki naturalne 44 km;  Obiekt Wolina • grunty orne 7 ha; • trwałe u Ŝytki zielone 43 ha; • rowy i cieki naturalne 6,0 ha; • budowle na urz ądzeniach 10.

117 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

9.8. Gospodarka odpadami. Problemami zagospodarowania odpadów na obszarze gminy zajmuje si ę Miejski Zakład Komunalny. Teren, na którym znajduje si ę wysypisko odpadów komunalnych, jest własno ści ą gminy Nisko, a administratorem obiektu jest MZK. Wysypisko poło Ŝone jest w odległo ści około 4 km na północ od centrum miasta i w odległo ści 1,3 km od rzeki San. Pod wzgl ędem morfologicznym teren wysypiska le Ŝy w obr ębie tarasu akumulacyjnego rzeki San. Na wschód od wysypiska, w odległo ści około 150 m, znajduj ą si ę ogródki działkowe, których stan prawny jest uregulowany. W odległo ści około 500 m na północ od wysypiska przebiega linia kolejowa Stalowa Wola – Biłgoraj – Zamo ść . Wolno stoj ące domy jednorodzinne zlokalizowane s ą w odległo ści około 700 m, natomiast budynki wielorodzinne przy ul. Osiedle – w odległo ści około 1000 m. Najbli Ŝsze uj ęcia wody pitnej to studnie gospodarcze znajdujące si ę w odległo ści 650 m (przy domach jednorodzinnych) oraz studnie gł ębinowe SUW usytuowane w odległo ści 650 – 850 m od wysypiska. Teren wysypiska stanowi wyrobisko o gł ęboko ści 2 – 4 m, powstałe po eksploatacji gliny. Składowanie odpadów w wyrobisku rozpocz ęto w 1970 roku, a zako ńczenie eksploatacji przewiduje si ę po roku 2000. Aktualny sposób u Ŝytkowania terenów przylegaj ących do wysypiska jest wła ściwy, z zastrze Ŝeniem, Ŝe w ogródkach działkowych nie powinny by ć uprawiane owoce i warzywa przeznaczone do bezpo średniego spo Ŝycia (zgodnie z „Ocen ą oddziaływania na środowisko naturalne wysypiska odpadów komunalnych w Nisku” opracowan ą przez PNTW w 1996 r. na zlecenie Urz ędu Gmina i Miasta Nisko) .

Opis wysypiska. Powierzchnia wysypiska, wraz z obiektami towarzysz ącymi, wynosi 2,53 ha, a pojemno ść – około 130.000 m 3. Stopie ń wypełnienia wysypiska na 1999 r. wynosił około 95%. Średnia ilo ść odpadów komunalnych przyjmowana w ci ągu roku wynosi około 23.000 m 3, w tym odpadów: • domowych – 14.000 m 3; • z handlu i usług – 1.340 m 3; • z zakładów przemysłowych – 7.800 m 3. Na terenie obsługiwanym przez wysypisko nie ma segregacji odpadów. W obr ębie wysypiska zbudowana jest droga dojazdowa oraz plac manewrowy z płyt betonowych, zbrojonych. Wewn ątrz ogrodzonego terenu wysypiska znajduje si ę budynek socjalno – gara Ŝowy oraz brodzik dezynfekcyjny dla pojazdów. Wysypisko wyposa Ŝone jest w kompaktor pracuj ący 2 – 6 godzin dziennie, zale Ŝnie od ilo ści przyjmowanych odpadów oraz w spychacz. Na wysypisku zatrudnieni s ą: operator sprz ętu pracuj ący na kompaktorze i spychaczu oraz trzech wysypiskowych pracuj ących w systemie zmianowym. Na wysypisko odpady przyjmowane s ą w sezonie zimowym od godziny 7–ej do 19–tej, a w sezonie letnim od 6–tej do 22–giej. Średnia ilo ść kursów wynosi 16. Odpady s ą dostarczane przez samochody specjalistyczne, ci ęŜ arowe, ci ągniki oraz samochody dostawcze i osobowe. Aktualnie eksploatacja wysypiska nie budzi zastrze Ŝeń. Warstwy odpadów o grubo ści 30 cm s ą dezynfekowane wapnem chlorowanym i hydratyzowanym. Rozplanowywanie odpadów prowadzi si ę 2 – 6 godzin dziennie, zale Ŝnie od ilo ści przyjmowanych odpadów. Warstwy ugniecionych odpadów o grubo ści 60 cm pokrywane s ą warstw ą materiału izolacyjnego (zwykle ziemi ą) o grubo ści 20 cm. Na wysypisku prowadzona jest rejestracja ilo ści, rodzaju i wytwórcy przyjmowanych odpadów w zeszycie eksploatacji wysypiska. Z wi ększych zakładów przemysłowych składaj ących swoje odpady na wysypisku komunalnym mo Ŝna wyszczególni ć (w nawiasach podano ilo ści dobowe przywo Ŝonych odpadów):

118 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

• Zakłady Mi ęsne (około 10 m 3/dzie ń, w tym około 60% folii); • Jednostka Wojskowa (około 3 m 3/dzie ń, w tym około 7% folii); • Zakłady Metalowe NIMET (około 1,5 m 3, w tym około 10% folii). Ogólnie mo Ŝna przyj ąć , Ŝe w ci ągu roku w dostarczanych na wysypisko odpadach znajduje si ę średnio 25% tworzyw sztucznych. Obsługuje rejon miasta w 90%, rejon gminy w 20%. Skład odpadów deponowanych na wysypisku w Nisku wynika z charakteru gminy oraz przemysłu wyst ępuj ącego na tym terenie. Na terenie gminy zlokalizowany jest przemysł mi ęsny, drzewny i metalowy. Według bada ń przeprowadzonych przez WODPOL Sp. z o.o. w 1992 roku, wska źnik nagromadzenia odpadów w przeliczeniu na 1 mieszka ńca wynosił około 0,9 m 3/rok. Jak wiadomo, skład i ilo ść odpadów bytowych ró Ŝni si ę w zale Ŝno ści od charakteru zabudowy i typu stosowanego ogrzewania. Dwie próby odpadów bytowych pobrano w śródmie ściu, gdzie wyst ępuje ogrzewanie piecowe i mieszane, a jedn ą na Osiedlu 1000–lecia ogrzewanym w trakcie prowadzenia bada ń przez lokaln ą kotłowni ę (aktualnie bloki wielorodzinne tego osiedla s ą przył ączone do sieci ciepłowniczej Elektrowni Stalowa Wola). Badania miały na celu okre ślenie przydatno ści odpadów do kompostowania. W pobranych próbach oznaczono:  wilgotno ść ;  substancje organiczne;  ciepło spalania;  warto ść opałow ą;  węgiel organiczny;  azot ogólny;  fosfor;  potas;  rozkładalne substancje organiczne;  substancje lotne;  odczyn (pH) wyci ągu wodnego. Jak wynika z przeprowadzonych bada ń odpady komunalne z Niska nadaj ą si ę do kompostowania. Nale Ŝy podkre śli ć, Ŝe badania ograniczone były do jednorazowego poboru prób w okresie grzewczym, kiedy zawarto ść zwi ązków organicznych w odpadach komunalnych jest najni Ŝsza. Badania te s ą wystarczaj ące dla okre ślenia przydatno ści odpadów do kompostowania, gdy Ŝ w okresie grzewczym własno ści te s ą najmniej korzystne ze wzgl ędu na obecno ść popiołu i ŜuŜla. Wła ściwa lokalizacja wysypisk stanowi najwa Ŝniejszy czynnik pozwalaj ący na ograniczenie uci ąŜ liwo ści zwi ązanych ze składowaniem odpadów. Przy lokalizowaniu wysypisk uwzgl ędnia si ę warunki geologiczne, hydrogeologiczne, klimatyczne, ukształtowanie terenu, rozmieszczenie siedlisk ludzkich, s ąsiedztwo uj ęć wodnych, terenów specjalnie chronionych i rekreacyjnych, klas ę bonitacyjn ą gruntów oraz sposób u Ŝytkowania gruntów. Przy lokalizacji wysypiska niezwykle istotny jest czynnik akceptacji społecznej. Jak wynika z danych poło Ŝenie wysypiska jest korzystne, bior ąc pod uwag ę długo ść tras dowozu odpadów. W bezpo średnim s ąsiedztwie s ą uprawy zbó Ŝ oraz ogródki działkowe. Teren jest dobrze przewietrzany. Najbli Ŝej poło Ŝone zabudowania, odległe od wysypiska o 700 m. Istniej ące wysypisko stwarza ograniczenia dotycz ące sposobu wykorzystania gruntów w jego otoczeniu. Ze wzgl ędów sanitarnych wyklucza si ę uprawy sadownicze oraz warzyw i owoców spo Ŝywanych w stanie surowym. W zwi ązku z du Ŝym stopniem wypełnienia wysypiska zdecydowano si ę na równoległe uzgadnianie legalizacji i rozbudowy istniej ącego wysypiska, zlecaj ąc przygotowanie oceny oddziaływania.

119 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

W ramach prac hydrogeologicznych wykonano badania wód z sze ściu otworów, z których cztery stanowi ą obecnie otwory obserwacyjne. Wyniki bada ń wykazuj ą, Ŝe pobrane wody s ą zanieczyszczone. Istniej ące warunki hydrogeologiczne nie eliminuj ą jednak dalszej rozbudowy wysypiska pod warunkiem zastosowania odpowiednich rozwi ąza ń technicznych. Pomimo, Ŝe aktualnie eksploatacja wysypiska prowadzona jest prawidłowo, zaprojektowanie i budow ę nowej cz ęś ci wysypiska nale Ŝy potraktowa ć jako bardzo pilne, aby jak najszybciej wył ączy ć z eksploatacji dotychczasowe wysypisko, którego rekultywacja umo Ŝliwi znaczne ograniczenie obecnego wpływu. Projekt techniczny ma zgodnie z obowi ązuj ącą nowelizacj ą ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska wykorzysta ć wszystkie mo Ŝliwe współczesne technologie minimalizuj ące wpływ na środowisko. Zgodnie z „Operatorem przeciwpowodziowym dla Miejsko – Gminnego Komitetu Przeciwpowodziowego w Nisku” opracowanym w 1992 roku teren wysypiska nie le Ŝy w obszarze zalewowym wodami stuletnimi.

10. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z DOTYCHCZASOWEGO PRZEZNACZENIA I ZAGOSPODAROWANIA TERENU.

10.1. Charakterystyka stanu istniej ącego zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy NISKO. Struktura funkcjonalno – przestrzenna miasta i gminy charakteryzuje si ę skoncentrowan ą zabudow ą jednorodzinn ą i zagrodow ą. Sie ć osadnicza trzystopniowego modelu hierarchii, poł ączona systemem komunikacji drogowej i kolejowej: Miasto Nisko gminny ponadlokalny o środek administracyjno – usługowy, pełni ący funkcj ę regionalnego o środka skupia na swoim obszarze równie Ŝ funkcj ę przemysłow ą oraz roln ą. Na model funkcjonalno przestrzenny miasta składa się: • zespół mieszkaniowo – usługowy i przemysłowy „ śródmie ście” o historycznym układzie funkcjonalno – przestrzennym; • zespół usługowy (centrum) i przemysłowy z zabudow ą jednorodzinn ą i wielorodzinn ą, oraz wa Ŝny w ęzeł komunikacji drogowej o znaczeniu mi ędzyregionalnym i krajowym; • osiedla: Moskale, Malce – zespół mieszkaniowo – usługowy ci ągn ący si ę po obu stronach drogi krajowej relacji Nisko – Stalowa Wola; • osiedla: Barce, Warchoły, Podwolina – zespół mieszkaniowy i przemysłowo – składowy poło Ŝony po południowej stronie linii kolejowej Przeworsk – Sandomierz.. Zarzecze i Racławice jako wspieraj ące o środki usługowo – rolnicze miasto Nisko. Pozostałe jednostki: Nowa Wie ś, Wolina, Nowosielec, Ko ńczyce – podstawowe o środki produkcji Ŝywno ści. Obszar północno – wschodni gminy zagospodarowany jest rolniczo, natomiast w cz ęś ci południowo – zachodniej zalegaj ą kompleksy le śne Puszczy Sandomierskiej.

120 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Tabela Nr 59. Struktura u Ŝytkowania gruntów w gminie Nisko. (stan na 1999 r. wg danych Urz ędu Gminy i Miasta Nisko)

Tereny Ogółem tereny Tereny osiedlowe komunikacyjne zainwestowane

ce, wody ce, ą Lasy dzona ce, rowy ą ytki inne i zaludnienia ą Ŝ ytki rolne

drogi koleje zabudowane ha % terenów M M / ha 1 ść Ŝ ytki kopane urz Ŝ U ń płyn sto U Nieu ę zainwestowanych G Wody stoj Grunty zadrzewione Powierzchnia ogółem nie zabudowane ziele

MU P NISKO 6102,0 1510,0 3807,0 37,0 79,0 - 69,0 120,0 46,0 50,0 25,0 596,0 10 26 309 46 Ko ńczyce 1303,7 409,4 814,2 4,8 5,9 5,3 8,5 36,4 – 18,3 – – 54,7 4,2 6 Nowa Wie ś 134,5 98,0 5,2 7,0 7,0 0,2 - 2,3 – 11,9 2,9 – 17,1 12,7 20 Nowosielec 3873,9 1218,4 2498,9 1,4 14,6 14,0 1,8 30,5 1,6 62,5 28,3 – 122,9 3,2 13 Racławice 592,77 465,8 21,8 5,6 24,0 1,59 2,68 25,0 0,73 39,7 4,12 – 69,55 11,7 19 Wolina 237,00 186,9 11,3 3,1 14,2 1,3 0,3 6,0 – 11,6 – – 17,6 7,4 26 Zarzecze 2002,70 1355,0 311,4 52,2 64,9 8,9 2,6 55,0 4,4 92,4 46,9 – 198,7 10 14 OGÓŁEM 14246,57 5243,5 7469,8 111,1 209,6 31,29 84,88 275,2 52,73 591,4 132,22 25,0 1076,55 7,6 21 Ogółem wsie 14 Bilans terenów o ró Ŝnym sposobie u Ŝytkowania miasta i gminy przedstawia si ę nast ępuj ąco: – 7,6% – tereny zainwestowane, przekształcone antropogenicznie; – 37% – tereny gospodarki rolnej; – 58% – tereny le śne i wód powierzchniowych. Analizuj ąc wykaz ewidencji gruntów w mie ście 87% obszaru miasta to tereny niezabudowane a pozostałe 13% to tereny zabudowane. W stosunku do powierzchni terenów zabudowanych strefy miejskiej: – 7% stanowi ą osiedlowe zabudowy mieszkaniowej; – około 1% to tereny zabudowy przemysłowej produkcyjnej, składów i magazynów; – około 5% to tereny administracji, usług podstawowych tj. obiekty handlu, zdrowia, oświaty i kultury. Wska źnik wykorzystania przestrzeni tj. wska źnik powierzchni terenów zainwestowanych w mie ście w m 2 na mieszka ńca wynosi w Nisku 379 m 2/1 mieszka ńca przy średniej krajowej dla miast tej wielko ści 250 – 300 m 2/1 mieszka ńca. Wskazuje to na mało ekonomiczne wykorzystanie terenów miejskich – nisk ą intensywno ść zabudowy. Na terenie miasta i gminy dominuje mieszkalnictwo typu jednorodzinnego zwi ązane z obsług ą miejskiego rynku pracy, zabudowa zagrodowa wykazuje tendencj ę przekształcania si ę w budownictwo jednorodzinne. Przez teren miasta i gminy przebiega korytarz infrastruktury technicznej, trzy szlaki kolejowe relacji Przeworsk – Nisko – Rozwadów, Stalowa Wola Biłgoraj i przemysłowa linia szerokotorowa oraz wa Ŝny w ęzeł komunikacyjny – skrzy Ŝowanie dróg krajowych Nr 19 Lublin – Rzeszów, Nr 84 Nisko – Stalowa Wola i Nr 862 Nisko – Jarosław. Droga krajowa Nr 84 przebiegaj ąca przez centrum niesie wyj ątkowo du Ŝą uci ąŜ liwo ść w prawidłowym funkcjonowaniu miasta, bardzo du Ŝą uci ąŜ liwo ść drogi krajowej Nr 862 Nisko – Jarosław odczuwaj ą mieszka ńcy Racławic i Woliny wsi poło Ŝonych bezpo średnio przy tej trasie.

10.2. Działania na rzecz prawidłowego zagospodarowania miasta i gminy Nisko. • Stworzenie zwartych kompleksów zabudowy w nawi ązaniu do istniej ących zespołów zabudowy. • Zachowanie historycznych układów przestrzennych miasta Niska. • Zachowanie warto ści achitektoniczno – krajobrazowych i kulturowych.

121 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

• Rozwi ązanie w ęzła drogowego poprzez przeło Ŝenie ruchu tranzytowego poza śródmie ście miasta co jest warunkiem prawidłowego funkcjonowania centrum administracyjno – usługowego gminy. • Zachowanie korytarzy ekologicznych wi ąŜą cych tereny nad Sanem z obszarami le śnymi. • W oparciu o istniej ące walory środowiskowe (lasy o du Ŝych warto ściach rekreacyjnych) s ą dogodne warunki do rozwoju funkcji rekreacyjnej. • Przeciwdziałanie rozpraszaniu si ę zabudowy na terenach chronionego obszaru rolniczej przestrzeni produkcyjnej.

11. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z ZADA Ń SŁU śĄ CYCH REALIZACJI PONADLOKALNYCH CELÓW PUBLICZNYCH.

Z analizy wniosków i informacji, które wpłyn ęły do „Studium” z Urz ędu Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego wynikają nast ępuj ące zadania słu Ŝą ce realizacji ponadlokalnych celów publicznych: ♦ Komunikacja: • projektowana droga ekspresowa S 74 Piotrków Trybunalski – Tarnobrzeg – Stalowa Wola – Rzeszów – Barwinek (docelowo Bukareszt); • projektowana droga ekspresowa S 19 Augustów – Białystok – Lublin – Nisko (Zarzecze), (modernizacja istniej ącej drogi krajowej Nr 19 Augustów – Białystok – Lublin – Rzeszów); • droga krajowa nr 84 Stalowa Wola – Nisko; • droga krajowa nr 862 Nisko – Kopki – Le Ŝajsk – Try ńcza – Jarosław; • droga wojewódzka nr 858 Zarzecze – Biłgoraj – Zwierzyniec – Szczebrzeszyn; • droga wojewódzka nr 860 Majdan Królewski – Bojanów – Nisko; • linia kolejowa dwutorowa zelektryfikowana (na obszarze gminy Nisko) Lublin – Przeworsk; • linia kolejowa jednotorowa Zwierzyniec – Stalowa Wola Południe; • linia kolejowa szerokotorowa Katowice – Hrubieszów. ♦ Sie ć gazownicza wysokopr ęŜ na: • gazoci ąg ∅ 700 CN 64 Jarosław – Rozwadów – Puławy; • gazoci ąg ∅ 250/350 CN 40 granica pa ństwa – Kopki – Rozwadów – Sandomierz; • gazoci ąg ∅ 125 CN 40 Nisko – Je Ŝowe – Kopalnia Gazu Krzywdy. ♦ System energetyczny: • projekt. GPZ 110 kV wraz z liniami 110 kV zasilaj ącymi ten GPZ z naci ęcia linii 110 kV Stalowa Wola – Sarzyna; • GPZ 110/15 kV Nisko; • linia wysokiego napi ęcia 110 kV Stalowa Wola – Nisko; • linia wysokiego napi ęcia 110 kV Stalowa Wola – Biłgoraj; • linia wysokiego napi ęcia 110 kV Stalowa Wola – Sarzyna; • linia wysokiego napi ęcia 110 kV Stalowa Wola Boguchwała (na niewielkim fragmencie); • linia wysokiego napi ęcia 2 x 110 kV Stalowa Wola – Przyszów (na niewielkim fragmencie).

122 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

♦ Sie ć telekomunikacyjna: • kabel światłowodowy Stalowa Wola – Nisko – Rudnik; • kabel światłowodowy Stalowa Wola – Nowosielec – Je Ŝowe; • kabel dalekosi ęŜ ny tradycyjny Stalowa Wola – Nisko – Janów Lubelski; • kabel dalekosi ęŜ ny tradycyjny Stalowa Wola – Nisko – Biłgoraj. ♦ Zabezpieczenie przeciwpowodziowe: • obwałowanie lewostronne rzeki San od Stalowej Woli do Niska; • obwałowanie cofkowe na Barcówce. ♦ Infrastruktura społeczna o znaczeniu wojewódzkim: • utrzymanie i rozbudowa ponadlokalnej infrastruktury społecznej (w tym nowa siedziba starostwa powiatowego). Podstawowe uwarunkowania słu Ŝą ce realizacji tych celów koncentruj ą si ę w nast ępuj ących strefach formalno – prawnych:  Reforma administracyjna kraju;  Utrata wa Ŝno ści miejscowych planów ogólnych zagospodarowania przestrzennego, a proces inwestycyjny – ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym. W wyniku reformy administracyjnej w kraju gmina Nisko usytuowana została w nowym województwie podkarpackim. Reforma administracyjna wprowadziła szereg zmian w ró Ŝnych ustawach, a przede wszystkim w ustawie o zagospodarowaniu przestrzennym. Ustawa ta, nie wprowadziła istotnych zmian na poziomie gmin, natomiast zmieniła znaczenie systemu planistycznego na poziomie wojewódzkim. Do podstawowych zada ń nowoutworzonych województw samorz ądowych b ędzie nale Ŝało sporz ądzenie nast ępuj ących dokumentów:  Strategia rozwoju województwa;  Plan zagospodarowania przestrzennego województwa;  Programy wojewódzkie;  Okresowa aktualizacja planu zagospodarowania przestrzennego.

Kompetencje administracji samorz ądowej na szczeblu gmin Zarz ąd gminy: ➝ sporz ądza „ Programy rozwoju gospodarczego gminy ”, które przedkłada Radzie Gminy celem uchwalenia; ➝ sporz ądza „ Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy ”, które: • opiniuj ą jednostki wymienione w ustawie; • zatwierdza Rada Gminy. ➝ sporz ądza „ Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego ”, które: • uzgadniaj ą jednostki wymienione w ustawie; • zatwierdza Rada gminy. ➝ sporz ądza „ Ocen ę zmian w zagospodarowaniu przestrzennym”, któr ą przedkłada Radzie gminy celem uchwalenia. W wyniku analizy przepisów znowelizowanej ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym nale Ŝy stwierdzi ć, Ŝe: ♦ Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy ma uwzgl ędnia ć ustalenia strategii rozwoju województwa, zawarte w planie

123 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

zagospodarowania przestrzennego województwa (Dz. U. z 1999 r. Nr 15 poz. 139 art. 6 ust. 2); Wa Ŝną sfer ą formalno – prawn ą na rozwój inwestycji ponadlokalnych b ędą miały te wymogi prawne ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym, które stwierdzaj ą, Ŝe aktualnie obowi ązuj ące plany ogólne miast i gmin trac ą wa Ŝno ść przed 2002 rokiem. Oznacza to, Ŝe prawem miejscowym nie b ędą zabezpieczone rezerwy terenowe pod projektowane inwestycje gminne, a przede wszystkim pod inwestycje ponadlokalne tj.: drogi krajowe i wojewódzkie, które s ą tak niezwykle istotne dla gminy. W zwi ązku z tym władze gminy b ędą zabiega ć o wprowadzenie inwestycji ponadlokalnych do programów zada ń rz ądowych i wojewódzkich oraz wpisanie ich do rejestru wojewody. W procesie inwestycyjnym najwa Ŝniejsz ą rol ę b ędą spełniały miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego uchwalone przez Radę Gminy i Miasta Nisko i je Ŝeli najwa Ŝniejsze inwestycje gminy zostan ą wpisane do programów zada ń rz ądowych i wojewódzkich to Wojewoda i Marszałek b ędą mieli obowi ązek negocjowa ć warunki wprowadzenia tych zada ń do miejscowych planów. Elementem negocjacji s ą przede wszystkim koszty zwi ązane ze sporz ądzeniem planu oraz skutki finansowe wynikaj ące z zatwierdzenia planu tj. zabezpieczenie środków finansowych na wykup gruntów lub wypłacenie stosownych odszkodowa ń dla wła ścicieli lub u Ŝytkowników wieczystych, je Ŝeli w wyniku uchwalenia planu spadnie warto ść gruntu. Uwarunkowania rozwoju gminy wynikaj ące z realizacji zada ń ponadlokalnych. Podstawowym uwarunkowaniem rozwoju GMINY NISKO i poprawy warunków Ŝycia mieszka ńców jest realizacja ponadlokalnych zada ń inwestycyjnych, a przede wszystkim dróg krajowych i wojewódzkich. W zwi ązku z tym niezb ędne jest: 1) Wprowadzenie tych zada ń do programów rz ądowych i wojewódzkich i wpisanie ich do rejestru Wojewody. 2) Wynegocjowanie z Wojewod ą i Marszałkiem warunków wprowadzenia tych zada ń do miejscowego planu. 3) Sporz ądzenie i uchwalenie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.

12. PODSTAWOWE PROBLEMY GMINY I SZANSE ICH ROZWI ĄZANIA

12.1. W wyniku przeprowadzonej analizy uwarunkowa ń zidentyfikowano szereg problemów rozwojowych gminy. Za problem uwa Ŝane jest zjawisko, które: – jest długotrwałe; – obejmuje znaczny procent ludzi nara Ŝonej na negatywne oddziaływania; – ma du Ŝy zasi ęg przestrzenny; – ma du Ŝą sił ę oddziaływania (uci ąŜ liwo ść ); – wymaga wysokich nakładów, które nale Ŝy ponie ść w celu jego rozwi ązania. Wyst ępuj ące problemy podzielono na 4 grupy: ➝ problemy strukturalne; ➝ problemy społeczne; ➝ problemy ekologiczne; ➝ problemy środowiska kulturowego.

124 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

♦ Problemy strukturalne : • struktury funkcjonalno – przestrzennej: – niekorzystna sytuacja gospodarczo – ekonomiczna, problemy restrukturyzacyjne; – brak zaawansowanego przetwórstwa płodów rolnych; – dominacja jednostek działaj ących granicach podwy Ŝszonego ryzyka inwestycyjnego; – niedobór terenów dla rozwoju działalno ści gospodarczej i usług o dobrej dost ępno ści komunikacyjnej i wyposa Ŝonych w infrastruktur ę techniczn ą; – wyst ępowanie nieuporz ądkowanej i nie w pełni wyposa Ŝonej w infrastruktur ę zabudowy mieszkaniowej w otoczeniu śródmie ścia, na peryferiach i we wsiach. • wyposa Ŝenie w usługi: – brak terenów w śródmie ściu dla rozwoju usług komercyjnych; – niski standard wi ększo ści usług (w tym niektórych obiektów szkolnych – brak boisk i sal gimnastycznych); – niedostateczne wyposa Ŝenie w usługi typu rzemie ślniczego; – niedostateczne rozwini ęte usługi specjalistyczne ponadlokalne. • gospodarczo – ekonomiczne: – mała efektywno ść rolnictwa; – brak szerszego wykorzystania walorów przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych miasta i gminy jako podstawy rozwoju agroturystyki i turystyki kwalifikowanej, • problemy w zakresie komunikacji i infrastruktury technicznej: – ruch tranzytowy w centrum miasta; – zła jako ść dróg pod wzgl ędem parametrów technicznych; – brak obwodnic; – kolizyjne przejazdy kolejowe; – nie wystarczaj ąca sie ć infrastruktury technicznej; – brak kanalizacji w całej gminie. ♦ Problemy społeczne: • wysokie bezrobocie w gminie oraz zagro Ŝenie jego zwi ększenia wskutek pogarszania si ę sytuacji w przemy śle; • zagro Ŝenie stabilizacji materialnej mieszka ńców; • niekorzystna struktura zatrudnienia w mie ście ze wzgl ędu na dominacj ę pracuj ących w przemy śle oraz du Ŝą liczb ę doje ŜdŜaj ących do pracy w Stalowej Woli, • wysoki udział ludno ści w wieku przed i produkcyjnym, sytuacja taka stwarza ć mo Ŝe istotny problem z zapewnieniem zatrudnienia ale i by ć szans ą dla dalszego rozwoju miasta i gminy; • zbyt mały udział w strukturze zatrudnienia wsi gminy Nisko pracuj ących poza rolnictwem, szczególnie w usługach. ♦ Problemy ekologiczne : • konieczno ść zachowania wysokich walorów środowiska przyrodniczego oraz przestrzeganie ochrony środowiska przyrodniczego na terenach prawnie chronionych przy jednoczesnej potrzebie rozwoju działalno ści gospodarczych stanowi ących źródło utrzymania mieszka ńców; • występowanie negatywnych oddziaływa ń na środowisko przyrodnicze powstaj ących w obr ębie gminy oraz poza jej granicami;

125 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

• konieczno ść ochrony zbiornika wód podziemnych charakteryzuj ącego si ę du Ŝą podatno ści ą na zanieczyszczenia; • wysoki stopie ń zanieczyszczenia rzek; • konieczno ść ograniczenia uci ąŜ liwo ści zwi ązanej z hałasem komunikacyjnym i spalinami w centrum Niska; • wyczerpanie si ę pojemno ści składowiska odpadów i jego niedostateczne zabezpieczenie. ♦ Problemy środowiska kulturowego : • konieczno ść zachowania zasobów kultury i walorów krajobrazowych gminy przy jednoczesnym zagro Ŝeniu wynikaj ącym z: – zachodz ących przekształce ń struktury funkcjonalno – przestrzennej miasta i wsi; – małej warto ści u Ŝytkowej i technicznej niektórych obiektów chronionych; – brak środków publicznych na ochron ę obiektów zabytkowych.

12.2. Szanse rozwi ązania podstawowych problemów wyst ępuj ących w gminie. Rozwi ązanie podstawowych problemów zale Ŝy od szeregu czynników. Przy czym najistotniejszymi s ą czynniki ekonomiczne. Są to: – mo Ŝliwo ści finansowe gminy; – fundusze przystosowawcze i pomocowe z zakresu ochrony środowiska; – środki mo Ŝliwe do uzyskania z zaci ągni ętych kredytów lub emisji obligacji; – efektywne wykorzystanie mienia gminnego; – pomoc pa ństwa (inwestycje programu zada ń rz ądowych słu Ŝą ce równie Ŝ gminie). Bardzo wa Ŝnymi czynnikami s ą: – aktywno ść i zdolno ści organizacyjne lokalnego samorz ądu przy jednoczesnym zapewnieniu sprzyjaj ących warunków poprzez tworzenie i aktualizacj ę prawa lokalnego (plany miejscowe); – aktywno ść i przedsi ębiorczo ść lokalnej społeczno ści wł ączaj ącej si ę w procesy przekształce ń gospodarczych, tworz ącej usługi komercyjne i zakłady drobnej wytwórczo ści oraz obsługi mieszka ńców gminy; – dost ępno ść i korzystanie z nowoczesnej technologii.

126

III.CELEROZWOJUGMINY

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

III. CELE ROZWOJU GMINY

Strategia rozwoju gminy okre śliła wizj ę gminy i główne pole działania na przyszło ść w ha śle tzw. misji gminy:

NISKO – PRZYJAZNE DLA MIESZKA ŃCÓW, ROZWIJAJ ĄCE GOSPODARK Ę, NAUK Ę, KULTUR Ę I SPORT, ATRAKCYJNE DLA S ĄSIADÓW I INWESTORÓW

Nast ępnie został wyselekcjonowany i zhierarchizowany system celów strategicznych obejmuj ący dziedziny Ŝycia społeczno – gospodarczego, w których koncentrowa ć si ę b ędzie strategia tzw. „obszary strategiczne”. Strategia rozwoju gminy okre śliła 7 obszarów strategicznych: ♦ infrastruktura techniczna;

♦ przedsi ębiorczo ść (w tym handel i usługi);

♦ rolnictwo;

♦ administracja;

♦ kultura;

♦ ochrona środowiska;

♦ sport i rekreacja.

Cele strategiczne , okre ślone w strategii rozwoju zostały w studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy przeło Ŝone na cele kierunkowe zagospodarowania przestrzennego przy uwzgl ędnieniu wyników analiz i oceny stanu gminy, a tak Ŝe przy zało Ŝeniu równowa Ŝenia rozwoju poprzez oszcz ędne dysponowanie zasobami z my ślą i nast ępnych pokoleniach. Przy takich zało Ŝeniach rozwój gminy musi koncentrowa ć si ę przede wszystkim na kierunkach zagospodarowania terenów ju Ŝ zainwestowanych zarówno w mie ście Nisko jak i we wsiach gminy. Strategia realizacji głównego celu rozwoju gminy tzw. misji ma polega ć na równoległej i skoordynowanej realizacji celów kierunkowych zagospodarowania przestrzennego.

Cele kierunkowe wyra Ŝaj ą nast ępuj ące aspekty tego rozwoju :

♦ Cele ekonomiczne wyra Ŝaj ą si ę w tworzeniu warunków przestrzennych rozwoju przedsi ębiorczo ści umo Ŝliwiaj ących rozwój gospodarczy gminny. Zadania realizacji tych celów: • przygotowanie terenów do ofert lokalizacyjnych pod ró Ŝnego rodzaju działalno ści gospodarcze i usługowe; • rozwój usług o znaczeniu ponadloklanym; • restrukturyzacja rolnictwa z szczególnym uwzgl ędnieniem tworzenia warunków przestrzennych dla rozwoju przetwórstwa rolnego i rozwoju agroturystyki;

129 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

• zabezpieczenie potrzebnej infrastruktury; • efektywne wykorzystanie zasobów gruntów komunalnych. ♦ Cele społeczne ukierunkowane s ą na obni Ŝanie bezrobocia oraz popraw ę jako ści Ŝycia mieszka ńców poprzez rozwijanie infrastruktury społecznej, porz ądkowanie struktury przestrzennej miasta i gminy decyduj ących o warunkach zamieszkania, pracy, usług i wypoczynku. Zadania realizacji tych celów: • zwi ększanie i modernizowanie zasobów mieszkaniowych; • tworzenie rezerw terenowych pod now ą zabudow ę; • poprawa stanu wyposa Ŝenia w usługi lokalne; • zapewnienie sprawnej komunikacji wewn ętrznej; • poprawa zdrowotno ści mieszka ńców; • tworzenie warunków do rozwoju nowoczesnej edukacji i nauki z uwzgl ędnieniem potrzeb gminy i regionu oraz aspiracji młodzie Ŝy; • wzmocnienie funkcji Niska jako ponadloklanego o środka Ŝycia kulturalnego. ♦ Cele przyrodnicze i kulturowe wyra Ŝaj ą si ę w ochronie i racjonalnym kształtowaniu środowiska przyrodniczego i kulturowego. Zadania realizacji tych celów: • racjonalna gospodarka wszystkimi zasobami ze szczególnym uwzgl ędnieniem ochrony zasobów wód podziemnych; • zachowanie otwartych przestrzenni krajobrazu przyrodniczo – kulturowego doliny Sanu i ochrona ich przed rozproszon ą zabudow ą; • zachowanie istniej ących warto ści środowiska oraz to Ŝsamo ści kulturowej; • rozszerzenie zakresu ochrony prawnej obiektów i zespołów zabudowy; • kształtowanie atrakcyjnego wizerunku miasta i gminy; • ukształtowanie współczesnych układów zabudowy wsi w nawi ązaniu do tradycji kulturowej. ♦ Cele przestrzenne ukierunkowane s ą na podnoszenia ładu przestrzennego w kształtowaniu zagospodarowania miasta i gminy przy zachowaniu walorów przyrodniczych, kulturowych i krajobrazowych oraz efektywnego wykorzystania zasobów. Zadania realizacji tych celów: • porz ądkowanie zagospodarowania terenów osadniczych, usługowych i przemysłowych; • tworzenie warunków przestrzennych umo Ŝliwiaj ących rozwój atrakcyjnych miejsc zamieszkania, pracy i wypoczynku z zachowaniem harmonijnego krajobrazu otwartego na obszarze gminy.

130

IV.POLITYKAROZWOJUIKIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGOGMINY

IV. POLITYKA ROZWOJU I KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY

Dla osi ągni ęcia okre ślonych wy Ŝej celów ustalono zasady polityki przestrzennej. Przy formułowaniu zada ń polityki wyodr ębniono nast ępuj ące zagadnienia dotycz ące poszczególnych sektorów działalno ści zwi ązanej z u Ŝytkowaniem przestrzeni: • ochrony środowiska i warto ści kulturowych; • rolniczej przestrzeni produkcyjnej; • ponadlokalnych celów publicznych; • gospodarowanie mieniem gminy; • zagro Ŝenia Ŝywiołowe i katastrofalne; • pozarolniczy rozwój społeczno – gospodarczy.

1. POLITYKA I KIERUNKI ROZWOJU W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA.

Przy formułowaniu generalnych ustale ń dotycz ących ochrony środowiska na obszarze gminy Nisko kierowano si ę zasad ą zrównowa Ŝonego rozwoju tj. rozwoju gospodarczego z uwzgl ędnieniem czynników środowiskowych. Okre ślono kierunki takiego przebiegu nieuchronnego i po Ŝą danego rozwoju gospodarczego, który nie naruszałby w sposób istotny i nieodwracalny środowiska Ŝycia człowieka, nie doprowadzałby do degradacji biosfery i godziłby prawa przyrody, ekonomii i kultury. Wychodz ąc od wniosków sformułowanych w pierwszej cz ęś ci opracowania, a mianowicie uwarunkowa ń wynikaj ących ze stanu i funkcjonowania środowiska przyrodniczego terenu gminy, jak równie Ŝ uwarunkowa ń zewn ętrznych przyj ęto nast ępuj ące zasady polityki ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego i krajobrazu:

1.1. Ochrona wód powierzchniowych . Celem zapewnienia warunków ochrony wód powierzchniowych jako podstawowy wymóg okre śla si ę realizacj ę sieci kanalizacyjnej obejmuj ącej wszystkie jednostki osadnicze w gminie oraz uzupełnienie sieci wodoci ągowej we wsiach: Nowosielec, Racławice, Wolina, Nowa Wie ś, Ko ńczyce i osiedlach Podwolina, Warchoły, Barce, Gr ądy, Nisko – Śródmie ście. Zadania powy Ŝsze przewidziane s ą programem inwestycyjnym do realizacji do 2010 roku. Rzeka San b ędąca odbiornikiem ścieków z terenu gminy, w tym po średnio przez rzek ę Barcówk ę, została sklasyfikowana jako prowadz ąca wody pozaklasowe (głównie ze wzgl ędu na poziom zanieczyszcze ń bakteriologicznych), wprowadza wody o takim stopniu zanieczyszczenia ju Ŝ z poza terenu gminy. Celowym winno by ć osi ągni ęcie co najmniej II klasy czysto ści wód rzeki, co b ędzie realne poprzez kompleksow ą ochron ę, a mianowicie realizacj ę systemów kanalizacji i oczyszczalni o odpowiedniej sprawno ści ju Ŝ w górnych odcinkach rzeki oraz w całej jej zlewni. Na terenie gminy tak ą szans ę stwarza nowoczesna oczyszczalnia o wysokiej sprawno ści oraz zamierzenia inwestycyjne w zakresie kanalizacji. Ograniczenie emisji ścieków nieodpowiednio oczyszczonych oraz spływów powierzchniowych (odcieki z nieszczelnych i przepełnionych szamb) doprowadzi do uruchomienia procesu samooczyszczania rzeki, a w konsekwencji do poprawy jako ści wód.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

1.2. Ochrona wód podziemnych . Teren gminy zasobny jest w wody podziemne, utworzony tu dla zasobów czwartorz ędowych GZWP Nr 425 D ębica – Stalowa Wola – Rzeszów obejmuje niemal cał ą powierzchni ę gminy. Ze wzgl ędu na brak warstwy izolacyjnej zbiornik nara Ŝony jest na przenikanie zanieczyszcze ń z powierzchni. Zasoby zbiornika s ą źródłem zaopatrzenia ludno ści w wod ę. Celem zapewnienia ochrony wód wgł ębnych kierunki polityki w tym zakresie dotycz ą: – kontynuacji wzmo Ŝonej ochrony sanitarnej w obr ębie stref ochrony bezpo średniej uj ęć wody pitnej; – w zwi ązku z okre śleniem szacunkowego zasi ęgu postulowanej strefy ochrony zewn ętrznej uj ęcia (promie ń – 1 337 m), która swym zasi ęgiem obejmuje znaczn ą cz ęść Niska respektowanie okre ślonych poni Ŝej zakazów b ędzie utrudnione z uwagi na obecne zainwestowanie, niemniej nale Ŝy wymieni ć i w miar ę mo Ŝliwo ści stosowa ć, s ą to: • zakaz lokalizowania nowych uj ęć wody; • zakaz wprowadzenia ścieków do ziemi; • zakaz lokalizowania nowych uci ąŜ liwych zakładów przemysłowych, wysypisk komunalnych, składowisk przemysłowych; • zakaz nadmiernego stosowania nawozów sztucznych i rolniczego wykorzystania gnojowicy; • zakaz lokalizowania stacji paliw i parkingów bez specjalnego zabezpieczenia przed ska Ŝeniem wód podziemnych. W zwi ązku z powy Ŝszym nale Ŝy kontynuowa ć monitoring jako ści wód wgł ębnych w ramach istniej ącej sieci punktów pomiarowych oraz rozszerzy ć dora źnie kontrol ę w s ąsiedztwie obiektów stwarzaj ących zagro Ŝenie.

1.3. Ochrona powietrza atmosferycznego . W zakresie ochrony powietrza atmosferycznego celem jest zachowanie norm czysto ści okre ślonych stosownymi przepisami prawa. Okre śla si ę nast ępuj ące warunki dotycz ące całej gminy, a w szczególno ści miasta Nisko, gdzie skupia si ę wi ększo ść źródeł emisji i koncentruj ą zanieczyszczenia: – stałe obni Ŝanie emisji substancji szkodliwych w obiektach istniej ących stanowi ących zagro Ŝenie dla środowiska poprzez monta Ŝ odpowiednio sprawnych urz ądze ń i instalacji neutralizuj ących; – podj ęcie działa ń na rzecz ograniczenia niskiej emisji poprzez zmianę stosowanego paliwa stałego na gazowe w lokalnych kotłowniach i indywidualnych systemach grzewczych; – podj ęcie docelowych rozwi ąza ń w zakresie unieszkodliwiania odpadów na terenie całej gminy oraz likwidacja „dzikich wysypisk”; – działalno ść kontrolna w celu podejmowania przeciwdziała ń; – ograniczenie zanieczyszcze ń motoryzacyjnych głównie w centrum Niska poprzez eliminacj ę z układu miejskiego tras szybkiego ruchu tranzytowego. Dotrzymanie tych warunków jest realne w kontek ście programu zda ń inwestycyjnych przewidzianych do realizacji poprzez samorz ąd. Zdecydowanie wi ększy efekt dla poprawy środowiska przyniosłoby kompleksowe, analogiczne dla Stalowej Woli rozwi ązania problemów w tym zakresie, z uwagi na wpływ uci ąŜ liwo ści tego miasta wynikaj ący z bliskiego poło Ŝenia.

1.4. Ochrona klimatu akustycznego . W zakresie ograniczenia uci ąŜ liwo ści zwi ązanej z hałasem komunikacyjnym za niezb ędne okre śla si ę:

134 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

• odci ąŜ enie centrum Niska od ruchu tranzytowego poprzez realizacj ę obwodnicy; • nasadzanie zieleni izolacyjnej wysokiej i niskiej; • popraw ę nawierzchni dróg od jako ści której zale Ŝy poziom emisji hałasu. Odno śnie hałasu komunikacyjnego nale Ŝałoby przeprowadzi ć pomiar hałasu zgodnie z „Metodami prognozowania hałasu komunikacyjnego drogowego i ulicznego”, który wykazałby odcinki ulic, na których wyst ępuj ą przekroczenia dopuszczalnych norm hałasu i ewentualn ą konieczno ść zastosowania ekranów izoluj ących i innych ogranicze ń poprawiaj ących dora źnie sytuacj ę do czasu eliminacji ruchu tranzytowego z miasta i najbardziej obudowanych dróg biegn ących przez wsie.

1.5. Ochrona zasobów surowcowych, gospodarka surowcami, ochrona powierzchni ziemi . • udokumentowane zasoby surowcowe (zło Ŝe Zarzecze, OG Racławice, OG Zarzecze Kamie ń) winny by ć chronione przed niezgodnym z przeznaczeniem zainwestowaniem zgodnie z ustaw ą prawo geologiczne i górnicze; • w celu zapewnienia racjonalnej gospodarki surowcami konieczna jest eliminacja „dzikiej” eksploatacji, pozyskiwanie surowców mo Ŝe odbywa ć si ę wył ącznie na podstawie koncesji; • nale Ŝy dokona ć rekultywacji terenów po zako ńczeniu eksploatacji o kierunku wskazanym w decyzji koncesyjnej.

1.6. Ochrona gruntów rolnych i le śnych . W my śl ustawy o ochronie gruntów rolnych i le śnych zaleca si ę oszcz ędne dysponowanie gruntami o wysokiej bonitacji (w tym glebami pochodzenia organicznego), oraz terenami le śnymi w przeznaczaniu ich na cele nierolnicze i niele śne. Przeznaczenie takie odbywa si ę w planie zagospodarowania przestrzennego w sposób okre ślony stosownymi przepisami. W my śl ustawy o lasach szczególnej ochronie podlegaj ą kompleksy le śne posiadaj ące status lasów ochronnych. W obr ębie lasów ochronnych ustala si ę podporz ądkowanie funkcji produkcyjnej funkcjom ochronnym. Na terenie gminy lasy stanowi ące własno ść Skarbu Pa ństwa, b ędące w Zarz ądzie Nadle śnictwa Rudnik i Nadle śnictwa Rozwadów zostały uznane za ochronne (wodoochronne i poło Ŝone w granicach administracyjnych miast oraz wokół miast licz ących powy Ŝej 50 tysi ęcy mieszka ńców) odpowiednio w drodze Zarz ądzenia Nr 195 MO ŚZNiL z dnia 21.08.95 r. i Zarz ądzenia Nr 95 MO ŚZNiL z dnia 25.11.93 r. Powierzchnia lasów chronionych wynosi 4 873 ha.

1.7. Obszary i obiekty obj ęte ochron ą prawn ą.

♦ Dla obszaru poło Ŝonego w otulinie Parku Krajobrazowego „Lasy Janowskie” wprowadza si ę zgodnie z lokalnymi normami prawa nast ępuj ące zakazy i ograniczenia. – Zakazuje si ę: • lokalizowania inwestycji i sposobu zagospodarowania terenu mog ących mie ć negatywny wpływ na Park oraz utrudnia ć powi ązania z cennymi obszarami sąsiaduj ącymi; • lokalizowania przemysłowych ferm hodowlanych oraz stosowania bez ściółkowych technologii; • lokalizowania terenów do gnojowicowania oraz grzebania martwych zwierz ąt; • prowadzenia zabiegów melioracyjnych oraz innych mogących mie ć wpływ na zmian ę poziomu wód powierzchniowych i gruntowych na terenie Parku; • likwidowania istniej ących stawów i spi ętrze ń wodnych; • czyszczenia stawów i koszenia trzcin w okresie l ęgowym ptactwa;

135 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

• wprowadzania elementów inwestycji bez odpowiednich urz ądze ń zabezpieczaj ących środowisko przed zanieczyszczeniem i przerywaniem ciągów ekologicznych; • budowy budynków niezharmonizowanych z otoczeniem; • lokalizowania o środków wypoczynkowych i innych budowli na terenach le śnych oraz w odległo ści mniejszej ni Ŝ 100 m od brzegu rzeki i zbiorników wodnych; • stosowanie środków chemicznych w ilo ści 4% w mieszaninie z piaskiem uŜywanej do uszorstnienia dróg przebiegaj ących przez teren Parku i strefy ochronnej. – Ogranicza si ę: • intensyfikacj ę produkcji le śnej drog ą nawo Ŝenia; • stosowanie chemicznej ochrony lasu przed szkodnikami, poza szczególnymi przypadkami; • wielko ść zr ębów zupełnych; • rozwój komunikacji (w strefie jej bezpo średniego oddziaływania na Park) do potrzeb lokalnych; • szybko ść pojazdów na drogach przecinaj ących korytarze ekologiczne, prowadzonych z Parku na zewn ątrz; • eksploatacje surowców mineralnych na skal ę przemysłow ą; • rozwijanie skoncentrowanych układów urbanistycznych w otoczeniu Parku oraz na kierunkach powi ąza ń ekologicznych i krajobrazowy z warto ściowymi obszarami s ąsiaduj ącymi z Parkiem. ♦ Kierunki działa ń dla obszaru Otuliny Parku s ą nast ępuj ące: – W le śnictwie: • w otoczeniu o środków rekreacyjnych i obsługi ruchu turystycznego lasy uzna ć na ochronne grupy I – lasy masowego wypoczynku ludno ści; • na obszarach niezgodności panuj ącego drzewostanu z typem siedliskowym podj ąć przebudow ę wzbogacaj ąc skład gatunkowy drzewostanów i podszytów; • przy nowych nasadzeniach stosowa ć głównie gatunki rodzime oraz w miar ę mo Ŝliwo ści lokalny materiał ro ślinny; • zalesi ć grunty rolne najni Ŝszych klas bonitacyjnych, zwłaszcza na głównych kierunkach powi ąza ń z otaczaj ącymi cennymi przyrodniczo obszarami sąsiednimi, uwzgl ędniaj ąc korytarze ekologiczne. – W rolnictwie: • utrzyma ć dotychczasowy ro ślinno – hodowlany kierunek produkcji rolnej, wielko ść obsady zwierz ąt dostosowa ć do miejscowej bazy paszowej; • na terenach rolnych i ł ąkach utrwala ć i wprowadza ć zadrzewienia śródpolne i przydro Ŝne; • w produkcji rolnej stosowa ć nowoczesne metody agrotechniczne oraz biologiczne z ograniczeniem stosowania środków chemicznych. – W gospodarce wodnej: • zabezpieczy ć odcinki cieków wodnych od źródeł do obszaru Parku przed mo Ŝliwo ści ą przedostania si ę zanieczyszczenia; • stosowa ć odbudow ę biologiczn ą cieków wodnych przebiegaj ących przez obszary rolnicze. – W budownictwie: • stosowa ć w budownictwie mieszkaniowym i ogólnym we wsiach otaczaj ących Park Krajobrazowy regionalne cechy architektoniczne i wystroju ludowego;

136 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

• starannie rekultywowa ć wszelkie czasowo zdewastowane obszary zwi ązane z prowadzeniem robót budowlanych. ♦ Ponadto ochronie przed zainwestowaniem i działaniami obni Ŝaj ącymi potencjał przyrodniczy podlegaj ą 3 u Ŝytki ekologiczne poło Ŝone na terenach le śnych.

♦ Ochrony i uzgodnienia z Wojew. Konserwatorem Przyrody wszelkich działa ń i prac przeprowadzanych w pobli Ŝu wymaga 11 pomników przyrody i dwa parki w Nisku i Racławicach.

1.8. System powi ąza ń ekologicznych – tereny otwarte . Na terenie gminy tworz ą go dolina Sanu, ekosystemy le śne i ł ąkowe. Obszary te winny by ć chronione przed agresywnymi zainwestowaniem, posiadaj ą predyspozycje do pełnienia funkcji biotycznej – systemu terenów otwartych w gminie dla zapewnienia po Ŝą danego przewietrzania, migracji gatunków, zachowania enklaw ro ślinno ści i ostoi zwierz ąt. Ponadto dolina Sanu podlega ochronie poprzez wł ączanie w sie ć ekologiczn ą ECONET–PL, co wi ąŜ e si ę z wdro Ŝeniem mi ędzynarodowego programu ochrony środowiska, którego celem jest zachowanie naturalnych powi ąza ń przyrodniczych Europy, a zadaniem priorytetowym ochrona wód.

1.9. Ochrona przed zagro Ŝeniem powodzi ą. W zakresie ochrony przed powodzi ą ustala si ę konieczno ść budowy wałów przeciwpowodziowych wzdłu Ŝ rzeki San, co zostało uwzgl ędnione w programie zada ń inwestycjach samorz ądu przewidzianych do realizacji do 2010 roku.

2. POLITYKA I KIERUNKI ROZWOJU W ZAKRESIE OCHRONY DÓBR KULTURY.

2.1. Zewidencjonowane 60 obiektów zabytkowych na terenie gminy stanowi ą niejednokrotnie warto ści kulturowe rangi regionalnej. Uzupełnienie tych zasobów stanowi ą liczne stanowiska archeologiczne (20 osad i cmentarzysk) świadcz ące o tradycji osadnictwa w tym rejonie w czasach prehistorycznych. ♦ Do rejestru zabytków wpisano 9 najcenniejszych: – zespół ko ścioła p.w. św. Józefa w Nisku; – park miejski w Nisku wraz ze strefami ochrony konserwatorskiej; – park podworski w Racławicach; – obiekt przemysłowy cegielni w Nisku; – kaplic ę grobow ą w Nisku – Warchołach; – cmentarze w Racławicach, Zarzeczu, Nisku (cmentarz wojenny); – 3 stanowiska archeologiczne w Nisku, Nisku – Warchołach i Zarzeczu. ♦ Do obj ęcia ochron ą prawn ą proponuje si ę: • układ urbanistyczny centralnej cz ęś ci miasta Nisko ukształtowany pomi ędzy ko ńcem w XIX, a 1 ćw. XX obejmuj ący swym zasi ęgiem najciekawsze obiekty zabytkowe: – dawne starostwo (obecnie Urz ąd Miasta i Gminy Nisko);

137 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

– areszt (obecnie budynek s ądu); – bank przy ul. Mickiewicza; – budynek Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” (obecnie dom kultury); – pozostało ści zespołu pałacowego G. Frankego: oficyna (pó źniej szkoła, obecnie biblioteka przy ul. Ko ściuszki 1); czworak przy ul. Ko ściuszki 3; młyn motorowy; stolarnia (obecnie tartak). • pozostało ści zespołu folwarcznego „Sopot”; • dwór murowany Waldekówka w Racławicach; • ko ściół parafialny w Nowosielcu (dawna kaplica dworska przeniesiona z Rudnika); • kapliczka w Nowosielcu poło Ŝona przy drodze Nisko – Rzeszów; • stanowiska archeologiczne.

2.2. W celu zachowania warto ści historycznych dla przyszłych pokole ń jako generalne ustalenia w zakresie ochrony dóbr kultury okre śla si ę: • obj ęcie stał ą ochron ą obiektów wpisanych do rejestru zabytków jednocze śnie wnioskowanie o poszerzenie listy o obiekty wy Ŝej wymienione; • przywracanie warto ści (rewaloryzacja obiektów i zespołów zabytkowych) i wła ściwe wykorzystanie w sposób nie koliduj ący z ich charakterem; • zachowanie naturalnego otoczenia zarówno układów urbanistycznych i zieleni towarzysz ącej szczególnie zespołów parkowych; • w ramach planów miejscowych tworzenie nowych warto ści podnosz ących estetyk ę krajobrazu kulturowego (dbało ść o wprowadzenie estetycznych form architektonicznych i zachowanie harmonii z otoczeniem przyrodniczym); • przestrzeganie zasad ochrony stanowisk archeologicznych zgodnie z wytycznymi konserwatorskimi warunkuj ącymi inwestowanie w rejonie ich wyst ępowania; • konieczno ść opracowania studium warto ści kulturowych dla miejscowo ści historycznych, tj. dla Nisko – Śródmie ście, osiedla Malce oraz wsi Zarzecze, Racławice i Nowosielec.

3. POLITYKA I KIERUNKI ROZWOJU W ODNIESIENIU DO ROLNICZEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ.

Rozwój rolnictwa na terenie miasta i gminy Nisko ograniczony jest mało korzystnymi warunkami glebowymi wynikaj ącymi z naturalnych walorów rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Wska źnik waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej wynosi 63,9 punktów (dla kraju 67 punktów). Na terenie gminy przewa Ŝaj ą lasy i grunty le śne, a powierzchnia gruntów zagospodarowanych rolniczo stanowi 36,8% ogólnej powierzchni gminy. Tak mały udział u Ŝytków rolnych, słabe warunki glebowe – ponad 45% u Ŝytków rolnych stanowi ą klasy V i VI świadczy, Ŝe gmina posiada mało korzystne warunki do rozwoju intensywnej produkcji rolnej. Zarówno obsada bydła jak i trzody chlewnej w porównaniu do lat wcze śniejszych uległa zmniejszeniu, spowodowane jest to brakiem opłacalności produkcji zwierz ęcej.

138 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Naturalne walory rolniczej przestrzeni produkcyjnej gminy Nisko pogarsza w du Ŝym stopniu niekorzystna struktura obszarowa gospodarstw indywidualnych. Średnia powierzchnia gospodarstwa wynosi 2,6 ha. ♦ Podstawowym celem polityki przestrzennej miasta i gminy Nisko dotycz ącej rolniczej przestrzeni produkcyjnej w oparciu o przedstawione uwarunkowania jest : • wyprodukowanie zdrowej Ŝywno ści i zaopatrzenia mieszka ńców miasta i gminy w świe Ŝe produkty; • tworzenie gwarancji dla zbytu i opłacalno ści produkcji rolnej – stworzenia korzystnych cen; • w zwi ązku z du Ŝą liczb ą małych obszarowo gospodarstw istnieje potrzeba tworzenia zorganizowanych grup producentów; • stworzenie trwałych warunków pracy i zamieszkania rolnikom decyduj ącym si ę na wył ączne utrzymanie z rolnictwa (stworzenie dost ępno ści do kredytów i wła ściwa polityka kredytowa). ♦ Zgodnie z przyj ętą polityk ą przestrzenn ą okre śla si ę nast ępuj ące kierunki rozwoju i zasady uŜytkowania rolniczej przestrzeni produkcyjnej : • w produkcji ro ślinnej b ędzie dominował kierunek zbo Ŝowo – okopowy, w dolinie Sanu gdzie warunki glebowe s ą korzystniejsze dominowa ć b ędzie uprawa pszenicy, jednak podstawowym zbiorem b ędzie Ŝyto, które stanowi 28% ogólnej powierzchni zasiewów; • w dolinie rzeki San oraz jej dopływów wyst ępuj ą najlepsze gleby w klasach od I – IV, jednak poło Ŝenie ich w strefie zalewowej Sanu powoduje, Ŝe rolnictwo na tych obszarach posiada zró Ŝnicowane warunki do swego rozwoju; • w produkcji ogrodniczej – uprawa warzyw i truskawek; • ze wzgl ędu na naturalne uwarunkowania (47% u Ŝytków rolnych stanowi ą u Ŝytki zielone) predysponuj ące do hodowli bydła nale Ŝy d ąŜ yć do zwi ększania obsady bydła, a szczególnie krów mlecznych oraz obsady trzody chlewnej. Przemawia równie Ŝ za tym blisko ść o środków przetwórczych: tj. Spółdzielni Mleczarskiej w Stalowej Woli oraz Zakładów Mi ęsnych S.A. w Nisku; • korzystne warunki środowiskowe w zakresie czysto ści gleb i powietrza stwarzaj ą mo Ŝliwo ści produkcji zdrowej Ŝywno ści o bardzo dobrych warunkach Ŝywieniowych tzw. Ŝywno ści ekologicznej w otulinie Parku Krajobrazowego Lasy Janowskie. Produkcja tej Ŝywno ści przyczyni si ę do zwi ększania dochodów mieszka ńców gminy; • grunty rolne, które w wi ększo ści zostały zmeliorowane stanowi ą obszary rolniczej przestrzeni produkcyjnej wył ączone z zabudowy, które ze wzgl ędu na poniesione nakłady i przeznaczenie ich do produkcji rolnej nie powinny by ć przeznaczone na cele nierolnicze oraz pod zalesienie; • w miejscowo ściach poło Ŝonych w śród lasów tj.: Nowosielec i Ko ńczyce, które stanowi ą miejsce niedzielnych wycieczek mieszka ńców Niska, lasy przyci ągaj ą amatorów grzybobrania proponuje si ę rozwój agroturystyki. ♦ Ochrona rolniczej przestrzeni produkcyjnej : • obszary o bardzo dobrych glebach w klasach I – III stanowi ące 21,8% u Ŝytków rolnych oraz gleby klasy IV – 33,2% u Ŝytków rolnych nale Ŝy chroni ć, gdy Ŝ stanowi ą one baz ę dla rozwoju rolnictwa (zgodnie z ustaw ą z dnia 3.07.1995 r. o ochronie gruntów rolnych i le śnych);

139 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

• gleby pochodzenia organicznego – torfowe znajduj ące si ę w miejscowo ściach: Wolina i Nowosielec nie nale Ŝy przeznacza ć na cele nierolnicze; • zapobiega ć procesom degradacji i szkodom w produkcji rolnej powstaj ącym wskutek działalno ści nierolniczej; • na cele nierolnicze powinny by ć przeznaczane nieu Ŝytki, a w przypadku ich braku grunty o najni Ŝszych klasach bonitacyjnych. Wa Ŝnym elementem ochrony rolniczej przestrzeni produkcyjnej jest uporz ądkowanie przestrzeni rolno – le śnej i zalesienie gruntów klas niskich bonitacyjnie bezpo średnio przylegaj ących do u Ŝytków le śnych i nie rokuj ące mo Ŝliwo ści racjonalnego prowadzenia gospodarki rolnej. Do zalesienia niekiedy przeznaczone zostały grunty rolne wy Ŝszych klas bonitacyjnych stanowi ące enklawy śródle śne. Na terenie miasta i gminy Nisko powierzchnia przewidziana do zalesienia według granicy rolno – le śnej wynosi 713,00 ha w miejscowo ściach: – Ko ńczyce – 157,2 ha; – Nisko – 178,9 ha; – Nowa Wie ś – 5,3 ha; – Nowosielec – 177,3 ha; – Racławice – 17,4 ha; – Wolina – 13,2 ha; – Zarzecze – 164,1 ha. Na terenach przewidzianych do zalesienia nale Ŝy pozostawi ć pasy terenu bez zadrzewie ń o szeroko ściach: dla linii 110 kV – 20 m, dla linii 15 kV – 11 m. Nale Ŝy d ąŜ yć do zmniejszania powierzchni gruntów odłoguj ących i ugorów, których powierzchnia w roku 1997 wynosiła 1 161,00 ha i znalezienia instrumentów w polityce rolnej do zapewnienia opłacalno ści produkcji rolnej. Grunty zmeliorowane w latach wcze śniejszych, cz ęść tych systemów melioracyjnych ju Ŝ si ę zestarzała i nale Ŝy j ą odbudowa ć aby zapewnić prawidłow ą gospodark ę wodn ą na tych terenach.

4. POLITYKA REALIZACJI PRZEDSI ĘWZI ĘĆ PUBLICZNYCH.

4.1. Polityka w zakresie zabezpieczenia ponadlokalnych celów publicznych. W przekazanych przez Wojewod ę Podkarpackiego wnioskach do niniejszego STUDIUM zaznaczono brak zada ń rz ądowych słu Ŝą cych do realizacji ponadlokalnych celów publicznych na obszarze gminy Nisko. Natomiast z analizy wniosków wynikaj ących z materiałów wst ępnych do planu zagospodarowania przestrzennego województwa podkarpackiego wyłoniono szereg zda ń, które będą miały istotne znaczenie dla rozwoju społeczno – gospodarczego i przestrzennego gminy.

W zakresie środowiska przyrodniczego i kulturowego : – tereny i obiekty podlegaj ące ochronie: • obszary górnicze surowców pospolitych; • elementy dziedzictwa kulturowego. – tereny systemu ekologicznego: • obszary poło Ŝone w otulinie Parku Krajobrazowego Lasy Janowskie;

140 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

• lasy ochronne i gospodarcze; • dolina rzeki San wł ączona do sieci ECONET–PL jako korytarz ekologiczny o znaczeniu regionalnym. – inwestycje zwi ązane z rozbudow ą sieci wodno – kanalizacyjnej; – prawidłowe ukierunkowanie gospodarki odpadami obejmuj ące cał ą gmin ę, oraz wł ączenie Niska w powiatowy lub wojewódzki program gospodarki odpadami.

W zakresie gospodarki wodnej : – budowa obwałowa ń na rzece San, lewy wał długo ści 11 km; – obwałowanie cofkowe Barcówki około 2 km; – melioracje wodne: • regulacja kanału Nowosielec. – budowa zbiorników wodnych małej retencji: • Wolina, zasilany z cieku wodnego; • Zarzecze, zasilany z cieku wodnego; • Gr ądy, zasilany z Barcówki.

W zakresie komunikacji : – inwestycje drogowe zwi ązane z odci ąŜ eniem ruchu: • droga ekspresowa S 74 Piotrków Trybunalski – Tarnobrzeg – Nisko – Rzeszów – granica pa ństwa (do realizacji po roku 2015); • S 19 Budzisko – Augustów – Białystok – Lublin – Zarzecze (Nisko) do poł ączenia z drog ą ekspresow ą S 74 – po śladzie modernizowanej drogi krajowej Nr 19; • modernizacja drogi Nr 19 na całym przebiegu do roku 2015; • modernizacja drogi krajowej Nr 84 Stalowa Wola – Nisko z projektowanym odcinkiem tzw. małej obwodnicy południowej miasta; • modernizacja drogi krajowej Nr 862 Nisko – Le Ŝajsk – Jarosław z projektowanym odcinkiem przedłu Ŝenia tzw. południowej obwodnicy do wł ączenia do projektowanej drogi ekspresowej; • alternatywny przebieg drogi krajowej Nr 84 równolegle do rzeki San.

W zakresie infrastruktury technicznej : – inwestycje zwi ązane z zabezpieczeniem urz ądze ń magistralnych, elektroenergetycznych, telekomunikacyjnych, gazowniczych i ciepłowniczych o znaczeniu ponadlokalnym (w tym rezerwa pod nowy GPZ 110 – 15 kV – Malce wraz z liniami wprowadzaj ącymi 110 kV)

W zakresie infrastruktury społecznej : – inwestycje zwi ązane z rozbudow ą szkolnictwa wy Ŝszego, średniego i specjalistycznego; – budowa o środka kształcenia ustawicznego; – inwestycje zwi ązane z rozbudow ą obiektów administracji publicznej o znaczeniu ponadlokalnym; – budowa Powiatowego Domu Pomocy Społecznej na 80 – 100 miejsc (z udziałem finansowym środków samorz ądowych). Powy Ŝsze zadania powinny znale źć si ę w rejestrze zada ń rz ądowych, przy czym powinny by ć uzupełniane na etapie planów miejscowych w konsultacjach z lokalnym samorz ądem i władzami wojewódzkimi. Z zabezpieczeniem ponadlokalnych celów publicznych wi ąŜą si ę elementy funkcjonuj ące na obszarze gminy i wywołuj ące ró Ŝne uwarunkowania i ograniczenia w zagospodarowaniu

141 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko otoczenia jak korytarze technologiczne dla przebiegu magistralnych ci ągów uzbrojenia o znaczeniu ponadlokalnym oraz obszary uci ąŜ liwo ści od komunikacji drogowej i kolejowej.

Okre ślenie lokalnych przedsi ęwzi ęć publicznych

Komunikacja  modernizacja sieci drogowo – ulicznej;  wprowadzenie tras ruchu rowerowego;  budowa chodników dla ruchu pieszego ze szczególnym uwzgl ędnieniem jednostek wiejskich;  przystosowanie układu komunikacyjnego dla osób niepełnosprawnych;  poprawa stanu bezpiecze ństwa ruchu.

Infrastruktura społeczna  budownictwo komunalne;  budowa sal gimnastycznych i boisk sportowych przy wszystkich szkołach podstawowych i gimnazjach, które tych urz ądze ń nie posiadaj ą;  budowa miejskiego parku wypoczynku i rozrywki;  budowa parku wiejskiego w Zarzeczu.

Zaopatrzenie w wod ę  realizacja systemu pier ścieniowo – rozdzielczego obejmuj ąca miasto Nisko w tym: systemu przesyłowego Nisko uj ęcie – Warchoły – Podwolina oraz systemów osiedlowych: • wodoci ąg osiedle Podwolina; • wodoci ąg osiedle Warchoły; • wodoci ąg osiedle Barce; • wodoci ąg osiedle Gr ądy; • wodoci ąg osiedle Śródmie ście.  realizacja wodoci ągów obejmuj ących sołectwa: • wodoci ąg sołectwa Racławice; • wodoci ąg sołectwa Wolina; • wodoci ąg sołectwa Nowa Wie ś.  realizacja uj ęcia wody i stacji wodoci ągowej osiedla Nowosielec oraz sieci wodoci ągowej obejmuj ącej sołectwa Nowosielec i Ko ńczyce;  modernizacja uj ęcia wody SOPOT poprzez wł ączenie do eksploatacji studni zast ępczych oraz wymian ę odcinków ruroci ągów tłoczonych co pozwoli przywróci ć pierwotn ą wydajno ść uj ęcia oraz wykona ć modernizacj ę układu technologicznego stacji uzdatniania wody dla uzyskania normatywnych parametrów zawarto ści Ŝelaza i manganu.

Gospodarka ściekowa  uporz ądkowanie istniej ącego systemu kanalizacji ogólnospławnej i sanitarnej przez wyra źne rozdzielenie funkcji poszczególnych kanałów w przyj ętym dla miasta systemie kanalizacji rozdzielczej;  realizacja systemu kanalizacji: • osiedla Moskale; • osiedla Malce; • osiedla Podwolina; • osiedla Barce;

142 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

• osiedla Śródmie ście.  realizacja kanalizacji sanitarnej sołectw: • Zarzecze; • Wolina; • Nowa Wie ś; • Racławice; • Nowosielec; • Ko ńczyce; • realizacja systemu kanalizacji deszczowej wraz z oczyszczalni ą i osadnikami wód.

Elektroenergetyka  budowa stacji transformatorowych 15/0,4 kV: w mie ście: • ulica Kili ńskiego – 1 stacja; • osiedle Warchoły – 1 stacja; • osiedle Barce – Śniegowiec – 1 stacja; • osiedle Podwolina – 1 stacja. w gminie: • Ko ńczyce – 2 stacje; • Nowa Wie ś – 2 stacje; • Wolina – 2 stacje; • Racławice – 2 stacje.  budowa linii średniego napi ęcia 15 kV zasilaj ących w/w stacje transformatorowe,  budowa linii niskiego napi ęcia do zasilania odbiorców,  remont linii niskiego napi ęcia: w mie ście: • na osiedlu Warchoły; • na osiedlu Barce – Śniegowiec; • na osiedlu Malce I; • na osiedlu Moskale II; • na osiedlu Podwolina. w gminie: • w Nowosielcu; • w Ko ńczycach; • w Wolinie; • w Nowej Wsi; • w Zarzeczu;  budowa drugostronnego zasilania dla odbiorców energii elektrycznej Osiedla Warchoły, Barce – Śniegowiec i Zarzecza.

Telekomunikacja  rozbudowa istniej ących central cyfrowych: • w Nisku; • w Nowosielcu; • w Zarzeczu; • w Racławicach. przez Telekomunikacje Polsk ą S.A. – Zakład Telekomunikacji w Tarnobrzegu.

143 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

 rozbudowa sieci telekomunikacyjnej rozdzielczej przez TP S.A. – Zakład Telekomunikacji w Tarnobrzegu;  budowa sieci przez Pilick ą Telefoni ę S.A. operatora niezale Ŝnego opart ą na systemie radiowym.

Gospodarka odpadami  rozbudowa istniej ącego wysypiska odpadów z zastosowaniem odpowiednich rozwi ąza ń technicznych lub zawarcie porozumienia mi ędzygminnego na wywóz odpadów poza obszar gminy (do gminy Krzeszów);  wprowadzenie segregacji odpadów;  wprowadzenie koncesjonowania usług w zakresie odbioru i wywozu odpadów komunalnych z terenu gminy.

Gospodarka rolna  odbudowa melioracji, obiektu Podwolina;  przeprowadzenie prac scaleniowo – wymiennych maj ących na celu poprawienie rozłogu gruntów oraz ich scalenie.

4.2. Polityka gospodarowania mieniem komunalnym. Maj ątek gminy obejmuje nast ępuj ący zakres rzeczowy: ➝ nieruchomo ści gruntowe; ➝ budynki i lokale mieszkalne; ➝ lokale usługowe; ➝ obiekty u Ŝyteczno ści publicznej; ➝ drogi. Wielko ść mienia gminnego to zaledwie 861 ha – 6% ogólnego obszaru gminy; 216 ha stanowi ą grunty zabudowane z czego 645 ha stanowi ą grunty niezabudowane, co jest stosunkiem korzystnym dla gminy, gdyby nie fakt, Ŝe wi ększo ść z tych terenów nie nadaje si ę pod zabudow ę ze wzgl ędów znacznego oddalenia od obszarów osadniczych, poło Ŝenia na gruntach zalewowych lub bardzo podmokłych. Gospodarowanie tym maj ątkiem wymaga podejmowania rozwa Ŝnych decyzji, które przynosz ą korzy ści dla gminy, a jednocze śnie nie powoduj ą zbyt du Ŝych obci ąŜ eń dla uŜytkowników. Powinna je cechowa ć du Ŝa aktywno ść niezb ędna dla osi ągni ęcia podstawowych celów jakimi s ą: – poprawa warunków Ŝycia mieszka ńców; – zapewnienie dochodów gminie; – pozyskanie narz ędzia do sterowania rozwojem przestrzennym i osi ągni ęcie warunków ładu przestrzennego. Za szczególnie istotne w gospodarowaniu mieniem gminnym uwa Ŝa si ę nast ępuj ące działania; ➝ dokonywanie sprzeda Ŝy w drodze przetargu gruntów nie stwarzaj ących dla gminy perspektyw aktywnego gospodarowania, w tym u Ŝytków rolnych oraz pojedynczych niewielkich działek w ramach terenów istniej ącego lub przewidywanego zainwestowania; ➝ dokonywanie sprzeda Ŝy w drodze przetargów gruntów przeznaczonych w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego na cele mieszkaniowe lub mieszka ń z zasobu komunalnego, a uzyskane środki przeznaczaj ąc na uzbrojenie terenów i zapewnienie dost ępno ści komunikacyjnej nowych obszarów mieszkaniowych (szczególnie tych, które stanowi ą mienie gminne);

144 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

➝ nabywanie gruntów przyległych do terenów stanowi ących mienie gminne oraz pojedynczych działek dla realizacji ustalonych celów publicznych; ➝ szerokie korzystanie z prawa pierwokupu we wszystkich korzystnych dla gminy przypadkach; ➝ stosowanie instrumentu scale ń w warunkach niekorzystnego układu przestrzennego własno ści (w tym nabywanie gruntów dla uzyskania wymaganego udziału gruntów gminnych w procesie scalenia) oraz dokonywanie dobrowolnej wymiany gruntów z podmiotami uspołecznionymi i prywatnymi daj ące wspólne korzy ści; ➝ gromadzenie środków finansowych na udział w wykupie terenów, które mog ą stanowi ć ofert ę dla inwestycji strategicznych (nowe miejsca pracy, stały dopływ środków z podatków i dzier Ŝawy); ➝ przeznaczenie lub dokonywanie zmian w zapisach planów miejscowych dla obszarów, na których wyst ępuj ą grunty mienia gminnego dla umo Ŝliwienia realizacji celów publicznych oraz inwestycji istotnych dla rozwoju gminy (dotyczy sytuacji braku istotnych przeciwwskaza ń z zakresu ochrony dóbr kultury i środowiska naturalnego oraz uwarunkowa ń lokalnych). W konkretnych uwarunkowaniach proponuje si ę zró Ŝnicowanie przestrzenne polityki gospodarowania mieniem gminy w dostosowaniu do występuj ących uwarunkowa ń i ustalonych stref polityki przestrzennej. Szczególnie aktywna polityka gospodarowania mieniem gminnym winna nast ępowa ć w obszarach przewidzianych do urbanizacji.

4.3. Polityka w zakresie aspektów obronnych, ochrony przed zagro Ŝeniami Ŝywiołowymi i katastrofalnymi. Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Nisko uwzgl ędnia potrzeby obronno ści i bezpiecze ństwa pa ństwa. Na obszarze gminy znajduj ą si ę nieruchomo ści wojskowe i tereny ćwiczebne, które zostały uwzgl ędnione na rysunku studium w celu zabezpieczenia interesów Wojska Polskiego. Ponadto w planowanym rozwoju struktury przestrzennej zwrócono uwag ę na aspekty obronne, czyli odporno ść struktury przestrzennej na zagro Ŝenia wojny, kl ęsk Ŝywiołowych i awarii przemysłowych; odpowiednie, w miar ę mo Ŝliwo ści, ukształtowanie sieci osadniczej, odpowiednia lokalizacja przemysłu, poprawa warunków transportu i sieci komunikacyjnej w gminie, wielokierunkowe kształtowanie infrastruktury technicznej odpornej na awarie i przekształcenia z uwzgl ędnieniem mo Ŝliwo ści wykorzystania zasobów miasta i gminy pod kątem mo Ŝliwo ści czasowego rozmieszczenia jednostek własnych i sojuszniczych na wypadek prowadzenia akcji ratowniczych w warunkach zagro Ŝenia i wojny. Za szczególne istotne w zakresie zagro Ŝeń Ŝywiołowych i katastrofalnych uwa Ŝa si ę nast ępuj ące działania : ♦ w zakresie zagro Ŝeń powodziowych: • budowa wałów przeciwpowodziowych na Sanie i Barcówce; • w przypadku wyst ąpienia bezpo średniego zagro Ŝenia dla ludzi i zwierz ąt podstawow ą form ą ochrony jest ewakuacja. Najbardziej zagro Ŝona ludno ść południowych przysiółków wsi Zarzecze b ędzie ewakuowana do wy Ŝej poło Ŝonej centralnej cz ęś ci wsi Zarzecze, natomiast mieszka ńcy Racławic i Nowej Wsi kierowani b ędą w kierunku południowo – zachodnim na Warchoły i Podwolin ę. ♦ w zakresie zagro Ŝeń po Ŝarowych:

145 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

• zapewnienie mo Ŝliwo ści i warunków prowadzenia działa ń ratowniczych, w tym zaopatrzenie w wod ę do celów przeciwpo Ŝarowych, planowanie dróg i dojazdów o wła ściwych parametrach; • utrzymywanie w stałej gotowo ści sprz ętu ratowniczego, szczególna dbało ść o zabezpieczenie przeciwpo Ŝarowe, stały monitoring zagro Ŝeń. W szczególno ści w zakładach przemysłowych o najwi ększym zagro Ŝeniu jak ZM „Nimet”, młyny, punkt przeładunku paliw płynnych w Nisku. ♦ w zakresie zagro Ŝeń chemicznych (amoniak i pochodne): • Najwi ększe zagro Ŝenie dla zdrowia i Ŝycia ludzi mo Ŝe nast ąpi ć w wyniku awarii, uszkodzenia lub zniszczenia zbiorników, magazynów i instalacji z toksycznymi środkami przemysłowymi wykorzystywanymi w procesach technologicznych znajduj ącymi si ę na terenie Zakładów Mi ęsnych w Nisku lub w trakcie ich transportu do zakładów; • W przypadku wyst ąpienia sytuacji awaryjnej mo Ŝe nast ąpi ć konieczno ść dora źnej ewakuacji ludzi i zwierz ąt na obszary południowej cz ęś ci gminy tj. od Warchołów, przez Podwolin ę po Nowosielec i Ko ńczyce w zale Ŝno ści od rozmiaru prowadzonej ewakuacji; • Na bie Ŝą co winien by ć prowadzony monitoring zagro Ŝeń, zabezpieczenie odpowiednich środków neutralizuj ących i ochronnych, u świadomienie i pouczenie pracowników zakładu. ♦ w zakresie zagro Ŝeń w transporcie drogowym i kolejowym: Praktycznie wszystkie drogi krajowe, wojewódzkie i kolejowe wyznaczone s ą do transportu ładunków niebezpiecznych, co stwarza ogromne zagro Ŝenia w przypadku wyst ąpienia sytuacji awaryjnych (wypadków). • Konieczne jest zapewnienie sprawnej, dobrze zorganizowanej pomocy ratunkowej przy wyst ąpieniu odpowiednio przygotowanych zespołów ratowniczych i specjalistycznego sprz ętu. • Na bie Ŝą co dbało ść o stan dróg i systematyczna modernizacja układów komunikacyjnych. Za szczególnie istotne w zakresie zada ń obrony cywilnej uwa Ŝa si ę nast ępuj ące działania: ♦ w zakresie budownictwa ochronnego: • w rejonie budownictwa jednorodzinnego przewidzie ć ukrycia wykonane w podpiwniczeniach budynków przez mieszka ńców we własnym zakresie, w okresie podwy Ŝszonej gotowo ści obrony pa ństwa; • dla zakładów pracy nie posiadaj ących budowli ochronnych nale Ŝy zarezerwowa ć tereny pod dora źną realizacj ę budowli na podstawie typowej lub powtarzalnej dokumentacji budowlanej. Dla nowo budowanych zakładów pracy i obiektów uŜyteczno ści publicznej, które b ędą kontynuowa ć działalno ść w czasie wojny przewidzie ć budow ę schronów dla załóg. ♦ w zakresie alarmowania: DąŜ yć do pokrycia terenu gminy syrenami elektrycznymi dla celów alarmowych i powiadomienia mieszka ńców w przypadku zagro Ŝeń (słyszalno ść syreny do 300 m w zabudowie zag ęszczonej). Zainstalowane syreny wł ączy ć do obowi ązuj ącego w województwie systemu radiowego sterowania. ♦ w zakresie zaciemnienia:

146 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

W razie prowadzenia modernizacji, rozbudowy lub budowy nowej instalacji elektrycznej oświetlenia zewn ętrznego przysposobi ć j ą do potrzeb zaciemniania i wygaszania. ♦ w zakresie zaopatrzenia w wod ę: • zarezerwowa ć tereny pod budow ę awaryjnych studni wody pitnej lub wytypowa ć je z ju Ŝ istniej ących. Odległo ść studni wody pitnej od miejsc zamieszkania ludno ści powinna wynosi ć nie wi ęcej ni Ŝ 800 m i posiada ć wydajno ść min. 7,5 l na jedn ą osob ę na dob ę; • istniej ące uj ęcie wody przysposobi ć do funkcjonowania w warunkach specjalnych według obowi ązuj ących przepisów. ♦ w zakresie urz ądze ń specjalnych: Nowo budowane obiekty sanitarne (ła źnie, pralnie, myjnie samochodowe) przystosowa ć do potrzeb prowadzenia zabiegów specjalnych – likwidacji ska Ŝeń. ♦ w zakresie energetyki: DąŜ yć do bezawaryjnego zasilania w energi ę elektryczn ą zakładów i wszystkich obiektów wa Ŝnych dla zapewnienia warunków do przetrwania ludno ści. ♦ w zakresie formy przestrzennej i struktury wewn ętrznej: • Sytuowa ć strefy budownictwa mieszkaniowego z dala od obiektów zagro Ŝonych TSP oraz od terenów zalewowych zagro Ŝonych przez powodzi; • Unika ć nadmiernego zag ęszczania budynków w celu zminimalizowania mo Ŝliwo ści rozprzestrzeniania si ę po Ŝarów oraz powstawania zawałów ci ągłych. • Sytuowa ć budynki po dwu stronach ulic tak, by odległo ść mi ędzy nimi nie była mniejsza ni Ŝ suma ich wysoko ści – 10 metrów; • Sie ć ulic i terenów zielonych wraz z drogami wylotowymi powinny stanowi ć jednolity system ci ągów komunikacyjnych promienistych i pierścieniowych, powinien on zapewnia ć pełn ą przelotowo ść umo Ŝliwiaj ącą sprawn ą ewakuacj ę ludno ści oraz manewr sił ratowniczych.

5. POLITYKA PRZESTRZENNA – STREFY POLITYKI PRZESTRZENNEJ.

5.1. Podział na strefy polityki przestrzennej. W wyniku oceny istniej ącego stanu zagospodarowania oraz uwarunkowa ń rozwoju stwierdzono zró Ŝnicowane mo Ŝliwo ści rozwoju funkcji w poszczególnych obszarach gminy Nisko. Elementy decyduj ące o przyj ętej polityce i kierunkach rozwoju poszczególnych obszarów s ą nast ępuj ące: • uwarunkowania przyrodnicze i walory krajobrazowe; • stan zainwestowania i rodzaj u Ŝytkowania; • stopie ń dost ępno ści i wyst ępuj ące rezerwy; • predyspozycje obszaru. Zgodnie ze stanem istniej ącym u Ŝytkowania i przy uwzgl ędnieniu istniej ących uwarunkowa ń przedstawiono politykę przestrzenn ą w uj ęciu obszarowym i strefowym w odniesieniu do okre ślonych wcze śniej celów rozwoju gminy i polityk w uj ęciu sektorowym. Wydzielono 3 strefy polityki przestrzennej:

147 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

♦ I Strefa warto ści przyrodniczych i kulturowych;

♦ II Strefa rolniczej przestrzeni produkcyjnej;

♦ III Strefa rozwoju gospodarczego, mieszkalnictwa i usług.

5.2. Ustalenia wynikaj ące z przyj ętej polityki przestrzennej. Podstawowym ustaleniem polityki przestrzennej jest zapewnienie warunków rozwoju gospodarczego w gminie oraz efektywnej poprawy warunków Ŝycia mieszka ńców przy jednoczesnej dbało ści o ochron ę środowiska i dobra kultury. ♦ I STREFA – warto ści przyrodniczych i kulturowych. W ramach strefy wydzielono 2 obszary: 1) Obszar Puszczy Sandomierskiej z projektowanymi dolesieniami – jako w ęzeł ekologiczny o znaczeniu ponadregionalnym. 2) Obszar doliny Sanu z rzek ą San – tworz ącej ci ąg powi ąza ń przyrodniczych o znaczeniu ponadregionalnym ➝ Ustalenia wynikaj ące z przyj ętej polityki przestrzennej to: • ochrona i konserwacja warto ści naturalnych środowiska przyrodniczo – czynnego; • rekultywacja zniszczonych elementów krajobrazu naturalnego; • zakaz wycinki drzewostanu; • zakaz wprowadzenia zabudowy i innego zainwestowania za wyj ątkiem istniej ących obiektów szkoleniowych własno ści Wojska Polskiego oraz urz ądze ń i sieci infrastruktury technicznej, których funkcjonowanie nie jest sprzeczne z wymogami ochrony środowiska; • pełna ochrona u Ŝytków ekologicznych, • ochrona i uzupełnienie zieleni ł ęgowej, d ąŜ enie do zachowania w najszerszym zakresie istniej ących środowisk naturalnych i otwartych przestrzeni krajobrazu przyrodniczo – kulturowego doliny Sanu i ochrona ich przed rozproszon ą zabudow ą; • podj ęcie szczegółowego rozpoznania na rzecz obj ęcia szczególn ą ochron ą konserwatorsk ą terenów kwalifikuj ących si ę do ochrony krajobrazu; • prowadzenie gospodarki le śnej zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami szczególnymi według planu urz ądzania lasu. ♦ II STREFA – rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Obejmuje tereny u Ŝytkowania rolniczego przeznaczone jako źródło utrzymania ludno ści i zaplecza produkcji Ŝywno ści. W ramach tej strefy wskazano:  obszary wył ączone z zabudowy ze wzgl ędu na walory przyrodnicze i sposób zainwestowania oraz tereny szczególnie chronione na glebach pochodzenia organicznego (wytworzonych na torfach);  obszary z ograniczeniami w zagospodarowaniu wynikającymi z poło Ŝenia w otulinie Parku Krajobrazowego Lasy Janowskie przeznaczone do prowadzenia upraw ekologicznych;  obszary z ograniczeniami w zagospodarowaniu zwi ązane z korytarzami technologicznymi sieci magistralnych infrastruktury technicznej, oraz głównej komunikacji drogowej i kolejowej przebiegaj ące przez tereny rolne;  obszary o zró Ŝnicowanych warunkach dla rozwoju rolnictwa poło Ŝone w strefie zalewowej tzw. wód stuletnich rzeki San oraz w obszarach oddziaływania gminnego wysypiska śmieci, oczyszczalni ścieków oraz ochrony uj ęć wód gł ębinowych dla miasta i wsi;

148 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

 obszary z ograniczonym dopuszczeniem zabudowy obejmuj ące wyst ępuj ące na terenie gminy Nisko fragmenty rozproszonej zabudowy zagrodowej;  obszary le śne, zalesione i dolesienia przewidziane na najsłabszych glebach. ➝ Ustalenia wynikaj ące z przyj ętej polityki przestrzennej to: • utrzymanie i pełna ochrona kompleksów rolnych przed lokalizowaniem rozproszonej zabudowy kubaturowej; • nastawienie produkcji rolniczej odpowiednio do walorów danego obszaru; • intensywne przechodzenie na uprawy ogrodnicze, w szczególno ści w rejonach istniej ącego osadnictwa z nastawieniem na zaopatrzenie powiększaj ącego si ę rynku zbytu miasta Nisko, jak i okolicznych miast w świe Ŝe produkty; • stworzenie trwałych warunków pracy i zamieszkania rolnikom decyduj ącym si ę na wył ączne utrzymanie z rolnictwa z dopuszczeniem drobnego przetwórstwa na terenach rolnych nie wył ączonych z zabudowy; • odno śnie terenów le śnych poło Ŝonych pomi ędzy istniej ącym zainwestowaniem umo Ŝliwienie wykorzystania na cele zieleni rekreacyjnej, tworzenie parków le śnych z dopuszczeniem ście Ŝek rowerowych, do jazdy konnej i na nartach w ziemie; • zapewnienie warunków ochrony czwartorz ędowych wód podziemnych (GZWP Nr 425) stanowi ących źródło zaopatrzenia w wod ę całej lewobrze Ŝnej cz ęś ci gminy; • budowa systemów i urz ądze ń wodno – melioracyjnych słu Ŝą cych poprawie jako ści rolniczej przestrzeni produkcyjnej; • zapewnienie warunków ochrony obiektów podlegaj ących ochronie prawnej tj. pomnikom przyrody, stanowiskom archeologicznym, obszarom udokumentowanych złó Ŝ surowców pospolitych wyst ępuj ących na obszarze rolniczej przestrzeni produkcyjnej oraz obiektom analogicznym proponowanym do obj ęcia ochron ą prawn ą. ♦ III STREFA – rozwoju gospodarczego, mieszkalnictwa i usług. W ramach strefy wydzielono:  obszary adaptacji, uzupełnie ń i modernizacji istniej ącego zainwestowania mieszkalnictwa i usług towarzysz ących z wydzieleniem intensywnej zabudowy mieszkaniowej;  obszary, które mog ą by ć przeznaczone pod mieszkalnictwo i usługi towarzyszące z wydzieleniem intensywnej zabudowy mieszkaniowej;  obszary adaptacji, uzupełnie ń i przekształce ń terenów przemysłu, składów, transportu i drobnej wytwórczo ści;  obszary, które mog ą by ć przeznaczone dla rozwoju przemysłu, składów, transportu, drobnej wytwórczo ści i gospodarki komunalnej;  wa Ŝniejsze usługi publiczne istniej ące i projektowane (nauki i o światy, kultury, administracji, sportu i zdrowia);  główne ci ągi handlowe w mie ście Nisko;  tereny preferowane do lokalizacji usług turystyczno – rekreacyjnych;  tereny zieleni urz ądzonej (parki i cmentarze);  obszary wskazane dla prowadzenia korytarzy ekologicznych obejmuj ące zachowane fragmenty zieleni naturalnej;  główne ci ągi komunikacyjne w gminie. ➝ Ustalenia wynikaj ące z przyj ętej polityki przestrzennej to: • Stworzenie warunków przestrzennych dla poprawy jakości Ŝycia mieszka ńców. Kierunki polityki przestrzennej w tym zakresie dotycz ą:

149 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

– zwi ększenie efektywno ści wykorzystania zasobów naturalnych zarówno terenowych – intensyfikacja i porz ądkowanie zainwestowania, jak i budowlanych – zwi ększenie i modernizowanie zasobów mieszkaniowych; – zapewnienia odpowiedniej wielko ści terenów mieszkaniowych w obszarach najlepiej nadaj ących si ę na ten cel; – tworzenia warunków do rozwoju usług i rzemiosła usługowego; – rozbudowy i modernizacji systemu komunikacyjnego dla zapewnienia warunków dost ępno ści do wyznaczonych terenów mieszkaniowych i usługowych. • Stworzenie warunków przestrzennych dla rozwoju o Ŝywienia Ŝycia gospodarczego gminy. Kierunki polityki w tym zakresie dotycz ą: – pełnego wykorzystania istniej ących zasobów kubaturowych; – zapewnienia przestrzennych warunków realizacji inwestycji na obszarach przydatnych na ten cel poprzez uzupełnienie i uporządkowanie istniej ących zespołów przemysłu, wytwórczo ści i usług oraz wyznaczenie nowych terenów dla rozwoju funkcji gospodarczych maj ąc na uwadze istniej ące uwarunkowania; – modernizacji i rozbudowy systemu komunikacyjnego oraz kompleksowego uzbrojenia technicznego zapewniaj ących wła ściw ą obsług ę terenów dla rozwoju funkcji gospodarczych. • Zapewnienie realizacji przestrzennych aspektów ochrony środowiska. Kierunki polityki przestrzennej w tym zakresie dotycz ą: – zapewnienia warunków ochrony czwartorz ędowych wód podziemnych (GZWP Nr 425) mi ędzy innymi przez pełne wyposa Ŝenie w kanalizacj ę sanitarn ą i deszczow ą obszaru całej gminy ze szczególnym uwzgl ędnieniem obszarów przemysłu i drobnej wytwórczo ści; – zapewnienie warunków ochrony kulturowej dla wszystkich obiektów obj ętych ochron ą konserwatorsk ą oraz pomników przyrody i stanowisk archeologicznych; – spełnienie wymogu nieuci ąŜ liwo ści dla otoczenia obiektów wprowadzanych, w tym zapobieganie niskiej emisji przez stosowanie ogrzewania w oparciu o paliwa ekologiczne i wykorzystywanie w maksymalnym stopniu mo Ŝliwo ści z korzystania z ciepła zdalaczynnego; – spełnienie wymogów dotycz ących doprowadzenia do ograniczenia uci ąŜ liwo ści istniej ących zakładów do poziomu spełniaj ącego wymogi normatywów w zakresie ochrony powietrza, wód, gleb i hałasu; – spełnienie wymogów mo Ŝliwo ści gospodarowania w zasi ęgu strefy uci ąŜ liwo ści od magistralnych sieci infrastruktury technicznej, komunikacji drogowej i kolejowej, które okre ślaj ą przepisy szczególne.

6. PROGNOZY I HIPOTEZY ROZWOJU SPOŁECZNO – GOSPODARCZEGO. 6.1. Prognoza rozwoju demograficznego. Prognoza ma charakter szacunkowy i powstała na następuj ących zało Ŝeniach prognostycznych: – porównano i zaktualizowano prognoz ę przedstawion ą dla gminy Nisko w studium zagospodarowania przestrzennego województwa tarnobrzeskiego; – przeanalizowano dane o stosunkach demograficznych w gminie w ci ągu ostatnich 10 lat;

150 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

– wzi ęto pod uwag ę specyficzne cechy stosunków ludno ściowych okre ślonych przez GUS dla obszaru województwa takie jak: • obni Ŝaj ące si ę wska źniki przyrostu naturalnego; • niskie saldo migracji, w szczególno ści dla wsi; • stopniowy wzrost długo ści Ŝycia a Ŝ do osi ągni ęcia w roku 2020 72,9 lat dla męŜ czyzn i 79,5 lat dla kobiet w tym rejonie kraju; • narastaj ący proces starzenia si ę ludno ści; • stabilna równowaga liczby m ęŜ czyzn i kobiet w gminie z niewielk ą 0,5% przewag ą na korzy ść kobiet. Na podstawie przedstawionych powy Ŝej zało Ŝeń wyliczono prognozowane stany ludno ści dla okresu 1995 – 2020 i przedstawiono w tabeli. Tabela Nr 60. Prognoza demograficzna dla gminy Nisko. Prognoza demograficzna dla gminy Nisko w liczbach bezwzgl ędnych.

Stan ludno ści w tys. osób w latach Przyrost w tys. osób

1990 1995 2000 2005 2010 2015 2020 1996 – 2000 2001 – 2005 2006 – 2010 2011 – 2015 2016 –2020 ogółem gmina 20,1 21,8 22,5 23,2 24,1 25,0 26,0 0,8 0,6 0,9 1,0 1,0 same wsie 6,4 6,5 6,8 7,0 7,3 7,5 7,7 0,2 0,2 0,3 0,3 0,2

miasto Nisko 13,7 15,2 15,8 16,2 16,8 17,5 18,3 0,6 0,4 0,6 0,7 0,8 Ko ńczyce 0,35 0,36 0,36 0,38 0,4 0,42 0,42 0 0,02 0,02 0,02 0 Nowa Wie ś 0,33 0,33 0,34 0,34 0,35 0,36 0,36 0,01 0 0,01 0,01 0 Nowosielec 1,46 1,56 1,6 1,65 1,8 1,8 1,84 0,04 0,05 0,15 0 0,04 Racławice 1,22 1,27 1,3 1,36 1,41 1,45 1,52 0,03 0,06 0,05 0,04 0,07 Wolina 0,44 0,45 0,5 0,51 0,52 0,55 0,56 0,05 0,01 0,01 0,03 0,01 Zarzecze 2,6 2,63 2,7 2,76 2,82 2,92 3,0 0,07 0,06 0,06 0,10 0,08

– Liczb ę ludno ści gminy okre ślono docelowo na poziomie 26 000, przyrost w latach 1999 – 2020 wielko ści 3 500 osób, średnioroczny przyrost ludno ści zakłada si ę na poziomie około 170 osób. – Zmiany ogólnej liczby ludno ści b ędą ści śle powi ązane z przyrostem naturalnym, napływ ludno ści niewielki, utrzymywa ć si ę b ędzie niewielkie dodatnie saldo migracji, szczególnie dla miasta Nisko. – Przyrost ludno ści b ędzie proporcjonalny do obecnej liczby ludno ści zamieszkuj ącej poszczególne sołectwa i miasto Nisko. – Przekształcenie struktury wiekowej wskazuje, Ŝe ludno ść gminy rozwija ć si ę b ędzie w kierunku przyrostu ludno ści w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym – wy Ŝ demograficzny b ędzie wchodził w wiek prokreacji. W gminie Nisko wyst ępuje wyra źny podział na: • znacznie zurbanizowane miasto Nisko; • Zarzecze, Racławice i Nowosielec wsie stanowi ące potencjalne tereny rozwojowe gminy; • wsie o ograniczonych mo Ŝliwo ściach rozwojowych dla mieszkalnictwa: Nowa Wie ś, Wolina, Ko ńczyce. – Przewiduje si ę znaczniejszy wzrost liczby ludno ści w pi ęciolatce 2006 – 2010, który jest wynikiem przesuni ęcia si ę wy Ŝu demograficznego do grupy wieku produkcyjnego, zakładania rodzin i wchodzenia w etap reprodukcji i najwy Ŝszej płodno ści kobiet w wieku 25 – 29 lat.

151 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

– Zahamowanie przyrostu liczby ludno ści przewiduje si ę w pi ęciolatce 2016 – 2020, kiedy to zauwa Ŝalne b ędą skutki spadku przyrostu naturalnego w latach 1997 – 2000. Tabela Nr 61. Prognoza demograficzna – struktura wiekowa ludno ści.

1999 2005 2010 2015 2020 Wyszczególnienie ludno ść % ludno ść % ludno ść % ludno ść % ludno ść % ludno ść gminy ogółem 22 507 100 23,2 100 24,1 100 25,0 100 26,0 100 ludno ść w wieku przedprodukcyjnym 7 098 32 7,2 31 6,8 28 7,1 28,5 7,5 29 ludno ść w wieku produkcyjnym 12 409 55 12,8 55 13,7 57 14,0 56 14,3 55 ludno ść w wieku poprodukcyjnym 3 000 13 3,2 14 3,6 15 3,9 15,5 4,2 16 wska źnik obci ąŜ enia demograficznego 82 81 76 78,5 82

6.2. Prognoza rozwoju społeczno – gospodarczego.

Funkcje społeczno – gospodarcze gminy . Zgodnie z zało Ŝonymi celami rozwoju gminy Nisko oraz bior ąc pod uwag ę istniej ący potencjał gospodarczy i społeczny, tak Ŝe uwarunkowania przyrodnicze oraz konieczno ść tworzenia alternatywnych miejsc pracy przyjmuje si ę wielofunkcyjny rozwój gospodarczy gminy, który okre ślaj ą nast ępuj ące funkcje społeczno – gospodarcze: • Utrzymanie funkcji przemysłowej gminy jako jednej z wiod ących z uwagi na zgromadzony potencjał miasta Nisko. • Utrzymanie i wzrost znaczenia funkcji usługowej o znaczeniu ponadlokalnym zwi ązany z odzyskaniem o środka powiatowego z siedzib ą w Nisku. • Utrzymanie i wzrost znaczenia funkcji rolniczej gminy w oparciu o jako ściowy rozwój rolnictwa głównie we wsiach gminy.

Polityka rozwojowa gminy . Przyjmuje si ę, Ŝe ustalone zamierzenia b ędą zgodne z prowadzon ą polityk ą rozwojow ą, która zapewni: • maksymalne wykorzystanie istniej ącego potencjału społeczno – gospodarczego gminy oraz mo Ŝliwo ści produkcyjnych podmiotów gospodarczych; • zachowanie równowagi pomi ędzy rozwojem sektora wytwórczego, szeroko poj ętych usług i rolnictwa; • stworzenie struktury gospodarczej odpornej na zmiany koniunktury poprzez du Ŝe zró Ŝnicowanie bran Ŝ i wielko ści przedsi ębiorstw oraz rozwój drobnej wytwórczo ści; • w odniesieniu do funkcji usługowej polityka rozwojowa b ędzie d ąŜ yła do podniesienia atrakcyjno ści miasta jako ponadlokalnego (powiatowego) o środka obsługi poprzez wzbogacenie struktury usług wy Ŝszego rz ędu w zakresie szkolnictwa pomaturalnego, administracji, kultury i zdrowia i tzw. usług otoczenia biznesu oraz zabezpieczenia mo Ŝliwo ści rozwoju usług komercyjnych, zarówno poziomu podstawowego jak i wy Ŝszego, oferuj ących wysoki standard obsługi.

6.3. Hipoteza warunków Ŝycia mieszka ńców.

6.3.1. Mieszkalnictwo Rozwój mieszkalnictwa w gminie uzale Ŝniony jest od:

152 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

 zmian demograficznych i przyrostu liczby mieszka ńców, przemian struktury wiekowej, przyrostu liczby osób w wieku zakładania rodzin;  konieczno ści poprawy standardów zamieszkania i rozg ęszczenia mieszka ńców, doposa Ŝenia w media infrastruktury;  konieczno ści zapewnienia wolnego rynku mieszkalnictwa;  zapewnienia mieszka ń socjalnych dla ludno ści biednej. Mo Ŝliwo ść zapewnienia potrzeb mieszkaniowych uzale Ŝniona jest przede wszystkim od:  ekonomicznej sytuacji ludno ści;  prowadzonej polityki gminy;  krajowych systemów finansowania w zakresie gospodarki mieszkaniowej. Polityka mieszkaniowa gminy b ędzie zmierza ć do: ➝ zabezpieczenia odpowiednich terenów pod budownictwo mieszkaniowe zarówno pod jednorodzinne jak i wielorodzinne, zgodnie ze zgłoszonym zapotrzebowaniem; ➝ zaspakajania standardów mieszkaniowych zgodnie z aspiracjami mieszka ńców w dostosowaniu do mo Ŝliwo ści finansowych ludno ści; ➝ zabezpieczenia realizacji budownictwa socjalnego dla biednej ludno ści; ➝ zapewnienia warunków realizacji ró Ŝnych form i standardów zabudowy mieszkaniowej w dostosowaniu do mo Ŝliwo ści wyposa Ŝania w infrastruktur ę techniczn ą uzale Ŝnion ą od uwarunkowa ń lokalnych. Realizacja budownictwa b ędzie si ę rozwija ć w 3 głównych grupach inwestorów: ➝ budownictwo indywidualne realizowane środkami własnymi mieszka ńców, przede wszystkim o niskiej intensywno ści jednorodzinne i zagrodowe, zgodnie z zapotrzebowaniem we wszystkich sołectwach i mie ście Nisko; ➝ budownictwo komunalne (socjalne) przewidywane do realizacji ze środków samorz ądowych, dla ludno ści najubo Ŝszej; • mo Ŝe to by ć adaptacja budynków istniej ących we władaniu gminy na cele mieszkalnictwa socjalnego; • adaptacja budynków o innym przeznaczeniu (np. hotele robotnicze) na cele budownictwa socjalnego; • budowy mieszka ń o obni Ŝonych standardach wyposa Ŝenia w infrastruktur ę techniczn ą na terenach, na których uwarunkowania znacznie utrudniaj ą kompleksowe uzbrojenie terenu. ➝ budownictwo spółdzielcze, przede wszystkim jako budownictwo wielorodzinne i wysokiej intensywno ści zabudowy realizowane przez członków spółdzielni. Przyjmuje si ę nast ępuj ące standardy intensywno ści wykorzystania terenów: • w zabudowie wielorodzinnej o średniej intensywno ści w granicach od 230 – 300 osób na 1 ha tj. od 70 do 90 mieszka ń na 1 ha; • w zabudowie jednorodzinnej o wysokiej intensywno ści 80 – 100 osób na 1 ha; • w zabudowie jednorodzinnej wolnostoj ącej i zagrodowej 40 – 50 osób na 1 ha. Dla projektowanych terenów rozwojowych zaproponowano w studium stosowanie mieszanych typów zabudowy. Ustalenia szczegółowe dotycz ące intensywno ści wykorzystania terenów, struktury i wielko ści mieszka ń itp. w dostosowaniu do bie Ŝą cych potrzeb winny by ć okre ślone na etapie sporz ądzania planów miejscowych zagospodarowania przestrzennego oraz planów realizacyjnych nowych terenów dla budownictwa mieszkalnego.

153 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Z prognozy demograficznej wynika, Ŝe ludno ść gminy wzro śnie o 3 500 osób w tym: w mie ście Nisko – 2 500; we wsiach gminy – 1 000. W stanie istniej ącym: ilo ść mieszka ń w gminie –5 763; w tym: miasto Nisko – 4 162 w budownictwie wielorodzinnym – 1 939 wsie – 1 601; średnia powierzchnia u Ŝytkowa mieszkania / 1 osob ę powierzchnia u Ŝytkowa na 1 osob ę gmina –18,7 w powiecie – 19,11 miasto – 18,6 w województwie podkarpackim – 17,6 wie ś –18,9 w Polsce – 18,6 liczba osób na 1 mieszkanie gmina – 3,81; miasto – 3,67; wie ś – 4,21. Wska źniki zag ęszczenia osób na mieszkanie i izb ę nie s ą wysokie wi ęc nie wyst ępuje potrzeba ich obni Ŝenia czyli rozg ęszczenia mieszka ń, s ą to jednak dane u średnione i rzeczywiste potrzeby zazwyczaj s ą od danych u średnionych ró Ŝne. Nie mniej przyjmuj ąc wska źnik zag ęszczenia na poziomie 3,8 (obecny) liczba osób na 1 izb ę – 1, powierzchnia u Ŝytkowa na osob ę 19 m 2, potrzeby mieszkaniowe b ędą si ę przedstawiały nast ępuj ąco:

154 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Tabela Nr 62. Potrzeby mieszkaniowe miasta i gminy Nisko.

Ludno ść Mieszkania Powierzchnia u Ŝytkowa w tys. m 2 Lata Ogółem Miasto Gmina Ogółem Miasto Gmina Ogółem Miasto Gmina 2000 22.6 15,8 6,8 5950 4160 1790 429,4 300,2 129,2 2005 23,2 16,2 7,0 6100 4260 1840 440,8 307,8 133 2010 24,1 16,8 7,3 6340 4420 1920 457,9 319,2 138,7 2015 25,0 17,5 7,5 6580 4600 1980 475 332,5 142,5 2020 26,0 18,3 7,7 6840 4810 2030 494 347,7 146,3

Po uwzgl ędnieniu potrzeb około 20% mieszka ń dla działania wolnego rynku docelowe potrzeby ilo ści mieszka ń do roku 2020 wynosz ą około 1 300 mieszka ń w tym 790 w mie ście Nisko i 510 w sołectwach. Nowe tereny wyznaczone dla lokalizacji zabudowy mieszkaniowej i usług towarzysz ących zajmuj ą powierzchni ę 243 ha przy czym na obszarze miasta Nisko to tereny o powierzchni 164 ha w tym 13,0 ha pod zabudow ę wielorodzinn ą, natomiast tereny wyznaczone na obszarze wsi zajmuj ą powierzchni ę 79 ha. Rezerwy te przewy Ŝszaj ą dwukrotnie potrzeby gminy w zakresie rozwoju budownictwa mieszkaniowego i powinny by ć na etapie opracowania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego powa Ŝnie ograniczone w wyniku analizy uwarunkowa ń i przyj ęcia najkorzystniejszych i najta ńszych rozwi ąza ń.

6.3.2. System obsługi ludno ści. Zakłada si ę utrzymanie i dalszy rozwój trzystopniowego poziomu obsługi mieszka ńców gminy: ♦ Poziom I elementarny: a) wsie: Ko ńczyce, Nowa Wie ś, Wolina; b) wyposa Ŝenie w niepełny zestaw usług podstawowych: UK – kluby, świetlice, punkty biblioteczne; UH – handel (sklepy, kioski); UG – mała gastronomia; UR – usługi rzemiosła; US – place sportowe; UO – ewentualnie szkoła podstawowa. ♦ Poziom II podstawowy: a) wsie: Racławice, Zarzecze, Nowosielec; b) wyposa Ŝenie w pełny zestaw usług podstawowych: UZ – przychodnia zdrowia, ewentualnie Ŝłobki; UO – przedszkole, szkoła podstawowa, ewentualnie gimnazjum; UK – kluby, świetlice, punkty biblioteczne, wiejskie domy kultury, usługi sakralne; UH, UG, UR – usługi komercyjne: sklepy ogólne, bary, mała gastronomia, zakłady rzemie ślnicze, drobna wytwórczo ść ; US – boiska sportowe. ♦ Poziom III ponadpodstawowy:

155 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko a) miasto Nisko; b) wyposa Ŝenie w usługi poziomu I i II oraz usługi ogólnomiejskie i ponadlokalne zlokalizowane w centrum handlowo – usługowo – administracyjnym miasta usługi poziomu III; UZ – przychodnie specjalistyczne, szpital miejski, przychodnie przemysłowe, dom pomocy społecznej, zakład dla przewlekle chorych, apteki specjalistyczne: UO – szkoły pomaturalne i wy Ŝsze: szkoły specjalne; zakłady wychowawcze; internaty; rodzinne domy dziecka; UK – wielofunkcyjne o środki kultury: kino, biblioteki specjalistyczne; kluby, świetlice; ośrodek kultury sakralnej; muzeum, izby pami ęci, galeria itp.; UH, UG, UR – usługi komercyjne: sklepy wysokiej specjalno ści; restauracje; wyspecjalizowane zakłady usługowe; zakłady usług komunalnych; US – stadion sportowy: ośrodek sportu i rekreacji; basen otwarty, pływalnia, hala sportowa.

6.3.3. Standardy obsługi ludno ści. Rozwój infrastruktury społecznej zale Ŝeć b ędzie od potrzeb wynikaj ących: – ze zmiany ilo ści przyszłych u Ŝytkowników urz ądze ń obsługi; – z konieczno ści poprawy dost ępno ści mieszka ńców do usług; – z konieczno ści poprawy standardów obsługi ludno ści. Uwzgl ędniaj ąc powy Ŝsze potrzeby zakłada si ę nast ępuj ące standardy obsługi ludno ści w zakresie: a) oświata i wychowanie: • obj ęcie opiek ą przedszkoln ą dzieci w wieku 3 – 6 lat; 2 istniej ące przedszkola zaspakajają, docelowe potrzeby (przy zało Ŝeniu 1 placówka przedszkolna na minimum 12 tysi ęcy, a maksymalnie 20 tysi ęcy mieszka ńców); • w zakresie szkolnictwa podstawowego system i standard obsługi został ukształtowany rozpocz ętą reform ą o światy; System ten został oparty na likwidacji szkół filialnych i zorganizowanym dowozie dzieci do szkół lepiej wyposa Ŝonych i o wy Ŝszym poziomie nauczania. – uzupełnienie istniej ących niedoborów: rezerwa terenu pod szkoł ę podstawow ą na Malcach, Zakłada si ę d ąŜ enie do nast ępuj ących standardów w zakresie warunków do nauki: 25 – 30 uczniów na oddział; 1 – 1,2 wska źnik zmianowo ści. • szkolnictwo średnie;

156 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

główne zało Ŝenia polityki w zakresie szkolnictwa to utrzymanie szkolnictwa na odpowiednim poziomie i rozwój profilu nauczania w zale Ŝno ści od potrzeb i aspiracji młodzie Ŝy. – Zakładany standard warunków do nauki – 30 uczniów na 1 oddział. • szkolnictwo pomaturalne; zapotrzebowanie na obsług ę w tym zakresie b ędzie rosło wraz ze wzrostem świadomo ści społecznej, Ŝe wykształcenie daje szanse na odpowiedni ą prac ę. Uzupełnieniem potrzeb w tej dziedzinie jest rozbudowa bazy lokalowej, wskazane tereny lokalizacji to osiedla Malce – Moskale, lub tereny koło parku. b) kultura: • mo Ŝliwo ść korzystania z biblioteki i filii bibliotecznych w mie ście i we wszystkich sołectwach; – uzupełnienia brakuj ących filii bibliotecznych we wsiach Ko ńczyce, Wolina i Nowa Wie ś; – wskazana realizacja nowej placówki w projektowanej dzielnicy Warchoły – Podwolina. • ośrodki kultury, kluby, świetlice; – zakładany standard zaspokojenia potrzeb 150 m 2 powierzchni u Ŝytkowej / 100 M w stanie istniej ącym 1510 m 2 powierzchni u Ŝytkowej – docelowo 3 900 m 2 powierzchni u Ŝytkowej; – uzupełnienie brakuj ących świetlic – klubów w ka Ŝdym sołectwie (Wolina, Ko ńczyce, Nowa Wie ś przy wykorzystaniu mi ędzy innymi obiektów po zlikwidowanych szkołach filialnych); – proponowana lokalizacja osiedlowego domu kultury na nowym osiedlu Warchoły. • kina – istniej ące kino zaspakaja potrzeby gminy w tej dziedzinie. • obiekty sakralne; istniej ące 6 ko ściołów parafialnych i 2 kaplice zaspakajaj ą potrzeby (wska źnik 1 obiekt/ 10 000 mieszka ńców) c) ochrona zdrowia i opieka społeczna: • Wprowadzany aktualnie system opieki zdrowotnej zakłada przede wszystkim lepsz ą dost ępno ść do lekarza pierwszego kontaktu. Zakłada si ę, Ŝe system ten b ędzie działał zgodnie z zało Ŝeniami reformy i został przestrzennie dopasowany do potrzeb mieszka ńców i mo Ŝliwo ści gminy. • Ze wzgl ędu na istniej ący szpital w Nisku gmina charakteryzuje si ę wysokim wska źnikiem lekarzy i piel ęgniarek na 10 tys. mieszka ńców. • W zakresie opieki społecznej istnieje potrzeba uzupełniania braków w wyposa Ŝeniu miasta i gminy w placówki dla przewlekle chorych oraz całodobowego domu pomocy społecznej. • Zakładany standard zaspokojenia potrzeb 3 – 5 miejsc na 1000 mieszka ńców. • W zakresie rodzinnych domów dziecka według wska źnika 1 miejsce na 1000 mieszka ńców. • W zakresie obj ęcia opiek ą dzieci 0 – 3 lat w Ŝłobkach – według zapotrzebowania społecznego. • Mo Ŝliwo ść nabycia leków – wska źnik zaspokojenia potrzeb 4 000 mieszka ńców / 1 aptek ę, docelowo uzupełnienie o 2 apteki. d) ziele ń urz ądzona: • Cmentarze;

157 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

wska źnik 2,5 m 2 / mieszka ńca – potrzeby terenowe 6,5 ha – istniej ące cmentarze zaspakajaj ą potrzeby. • Ziele ń miejska – parki, ogrody osiedlowe, skwery; Wska źnik zaspokojenia potrzeb 10 – 15 m 2/1 mieszka ńca tj. 26 – 39 ha docelowo, po Ŝą dane uzupełnienie istniej ącej zieleni miejskiej. e) tereny sportu: • wskazane doko ńczenie budowy hali sportowej z pływalni ą w Nisku; • po Ŝą dane tereny imprez rozrywkowych plenerowych – około 2 ha; • wskazane place sportowe – boiska w kaŜdym sołectwie (brak w Ko ńczycach i Nowej Wsi) f) usługi komercyjne (handel, gastronomia, rzemiosło usługowe): • handel – nasycenie placówkami handlu zapewnia bardzo dobr ą dost ępno ść , wskazane wzbogacenie bran Ŝowe, podniesienie jako ści placówek; – brak w Nisku sklepów o podwy Ŝszonym standardzie – brak w Nisku du Ŝego placu targowego Wska źnik zaspokojenia potrzeb 800 m 2 powierzchni u Ŝytkowej/1000 mieszka ńców • gastronomia – konieczno ść podniesienia jako ści obsługi i standardu pomieszcze ń, uzupełnienie oferty gastronomicznej uzale Ŝnione od potrzeb mieszka ńców i nat ęŜ enia ruchu turystycznego. Wska źnik zaspokojenia potrzeb 200 m 2 powierzchni u Ŝytkowej/1000 mieszka ńców. • rzemiosło – nale Ŝy popiera ć i promowa ć ka Ŝdą inicjatyw ę tworzenia rzemiosła. S ą to najta ńsze miejsca pracy o Ŝywiaj ące sytuacj ę gospodarcz ą wsi. Wska źnik zaspokojenia potrzeb 400 m 2 powierzchni u Ŝytkowej/1000 mieszka ńców.

7. KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY.

7.1. Ustalenia ogólne. Na przyj ęte w niniejszej cz ęś ci opracowania studium ustalenia ogólne zasadniczy wpływ miało rozpoznanie istniej ących warunków, diagnoza stanu zagospodarowania gminy Nisko oraz analiza zgłoszonych wniosków do studium, przeprowadzone w pierwszej fazie opracowania. Uwarunkowania przyrodnicze i historyczno – kulturowe przes ądziły o pasmowym układzie rozwoju przestrzennego gminy, który ograniczaj ą z jednej strony kompleksy le śne Puszczy Sandomierskiej z drugiej obszar rolniczej przestrzeni produkcyjnej rozci ągaj ący si ę wzdłu Ŝ doliny Sanu. W takim te Ŝ układzie funkcjonalno – przestrzennym b ędzie nast ępował dalszy rozwój gminy. W układzie osadniczym województwa miasto Nisko pełni ć b ędzie nadal funkcj ę powiatowego ośrodka obsługi ponadlokalnej, w układzie osadniczym gminy – gminnego o środka obsługi. Miasto Nisko posiada wykształcone i nadal rozwijane nast ępuj ące funkcje: – usługowo – administracyjn ą zwi ązan ą z obsług ą powiatu i gminy; – przemysłow ą zwi ązan ą z historycznie ukształtowanym o środkiem przemysłu maszynowego, drzewnego i rolno – spo Ŝywczego oraz obecnie rozwijaj ącą si ę drobn ą wytwórczo ść ; – roln ą zwi ązan ą z produkcj ą rolno – hodowlan ą na bazie gleb nadsa ńskich i na znacznych obszarach u Ŝytków zielonych oraz z organizacj ą obsługi rolnictwa na szczeblu powiatu i gminy; – le śnictwa jako funkcja uzupełniaj ąca zwi ązana ze znacznym udziałem 52% powierzchni zalesionej o du Ŝym znaczeniu gospodarczym.

158 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Wie ś Zarzecze, Racławice i Nowosielec najwi ększe i najlepiej rozwini ęte jednostki osadnicze gminy to o środki podstawowe o funkcji usługowej lokalnej oraz funkcji rolniczej. Funkcj ą uzupełniaj ącą jest funkcja mieszkaniowa, jak we wszystkich jednostkach gminy Nisko, wi ąŜą ca si ę z poło Ŝeniem w pa śmie aktywno ści gospodarczo – przemysłowej, gdzie ponad połowa mieszka ńców jedynie mieszka na terenie gminy, a do pracy doje ŜdŜa do innych ośrodków. Pozostałe wsie: Ko ńczyce, Wolina i Nowa Wie ś to wsie elementarne o wykształconej funkcji rolniczej. Nowosielec i Ko ńczyce ze wzgl ędu na poło Ŝenie w otoczeniu obszarów le śnych Puszczy Sandomierskiej wykształciły uzupełniaj ącą funkcj ę zwi ązan ą z gospodark ą le śną, a obecnie przewidziane s ą do rozwoju funkcji turystycznej w oparciu o doskonałe warunki do rozwoju agroturystyki. Dotychczasowy rozwój zainwestowania przestrzennego gminy Nisko determinuje w sposób zasadniczy docelowy układ funkcjonalno – przestrzenny i wpływa na sposób uŜytkowania terenów rozwojowych gminy. Analiza dotychczas obowi ązuj ącego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy i miasta Nisko pozwala na stwierdzenie, Ŝe ustalenia planu dotycz ące kierunków rozwoju i sposobu u Ŝytkowania terenów nale Ŝy uzna ć za prawidłowe i stanowi ą podstaw ę do kontynuacji kierunków rozwoju gminy.

7.2. Kierunki zagospodarowania terenów zabudowanych. Tereny te obejmuj ą nast ępuj ące rodzaje u Ŝytkowania: – tereny istniej ącego mieszkalnictwa i usług towarzysz ących o ró Ŝnej intensywno ści (wielorodzinne, jednorodzinne i zagrodowe); – tereny usług publicznych; – tereny przemysłu, drobnej wytwórczo ści, składów, transportu i gospodarki komunalnej; – tereny Wojska Polskiego; – tereny zieleni urz ądzonej (parki i cmentarze). ♦ Na terenach istniej ącego mieszkalnictwa i usług ustala si ę nast ępuj ące kierunki działania : – adaptacja istniej ących zasobów z uporz ądkowaniem i uzupełnieniem zabudowy w sytuacjach plombowych; – podnoszenie walorów estetycznych i u Ŝytkowych zasobów poprzez modernizacj ę i uzupełnienie brakuj ących elementów wyposa Ŝenia w infrastruktur ę społeczn ą, techniczn ą i komunikacyjn ą; – tworzenie pasa Ŝy handlowo – usługowych wzdłu Ŝ głównych ulic śródmie ścia Niska o odpowiedniej i prawidłowej ekspozycji budynków z lokalizacj ą usług o znaczeniu ogólnomiejskim; – w stosunku do obiektów obj ętych ochron ą konserwatorsk ą i wnioskowanych do obj ęcia ochrona prawn ą przez wpis do rejestru zabytków wnioskuje si ę spełnienie wymogów konserwatorskich, podj ęcie działa ń rewaloryzacyjnych, tam gdzie to jest potrzebne, podnoszenie walorów u Ŝytkowych poprzez wyznaczenie odpowiedniej funkcji; – w stosunku do zabudowy jednorodzinnej i zagrodowej rozproszonej ustala si ę działania zwi ązane z mo Ŝliwo ści ą uzupełnie ń i modernizacji zabudowy dla uzyskania zwartych zespołów, jednak Ŝe w przypadku poło Ŝenia w strefie zagro Ŝonej zalaniem wodami stuletnimi mo Ŝliwo ść uzupełnie ń uzale Ŝniona winna by ć od budowy wałów przeciwpowodziowych;

159 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

– mo Ŝliwo ść lokalizacji zabudowy letniskowej we wsiach i na terenach rozproszonej zabudowy w Nisku na działkach o charakterze zabudowy plombowej oraz na zasadach przekształcania istniej ącej zabudowy zagrodowej na letniskow ą. ♦ Na terenach przemysłu i drobnej wytwórczo ści, składów, transportu i gospodarki komunalnej ustala si ę nast ępuj ące kierunki działania : – pełne wykorzystanie terenów wyposa Ŝonych w infrastruktur ę techniczn ą; – działania modernizacyjne zwi ązane z przekształceniami i intensyfikacj ą wykorzystania terenów dla wprowadzenia dodatkowych inwestorów; – porz ądkowanie dla uzyskania efektów funkcjonalnych i estetycznych; – porz ądkowanie i uzupełnianie uzbrojenia technicznego; – modernizacja istniej ących ulic w dostosowaniu do potrzeb miasta; – dbało ść o otoczenie poprzez urz ądzanie zieleni izolacyjnej. ♦ Na terenach Wojska Polskiego ustala si ę nast ępuj ące kierunki działania : – adaptacja istniej ących obiektów z uporz ądkowaniem i mo Ŝliwo ści ą intensyfikacji zabudowy z zachowaniem warunków wynikaj ących z przepisów szczególnych; – podnoszenie walorów estetycznych i u Ŝytkowych poprzez modernizacj ę zasobów, uzupełnienie brakuj ącej, a koniecznej infrastruktury technicznej i komunikacji, maksymalne wykorzystanie zieleni w zagospodarowaniu terenu; – ochrona zasobów wód podziemnych poprzez uzupełnienie brakuj ącej kanalizacji sanitarnej i deszczowej. ♦ Na terenach zieleni urz ądzonej ustala si ę nast ępuj ące kierunki działania : – adaptacja istniej ącej zieleni miejskiej urz ądzonej z uwzgl ędnieniem szczególnej ochrony obiektów obj ętych ochron ą konserwatorsk ą (parki zabytkowe, cmentarze zabytkowe, pomniki przyrody); – porz ądkowanie i stała rewitalizacja zespołów zieleni z dopuszczeniem powszechnej dost ępno ści (zapewnienie ci ągów spacerowych); – mo Ŝliwo ść rozbudowy istniej ących cmentarzy w zale Ŝno ści od wyczerpywania si ę wolnych terenów i potrzeb.

7.3. Kierunki rozwoju obszarów preferowanych do zainwestowania. Obszary te obejmuj ą nast ępuj ące rodzaje u Ŝytkowania: – tereny zabudowy mieszkaniowej i usług towarzysz ących o ró Ŝnej intensywno ści z wyznaczeniem terenów predysponowanych dla zabudowy wielorodzinnej; – tereny produkcyjno – magazynowe i usług technicznych; – tereny preferowane dla lokalizacji usług turystyczno – rekreacyjnych; – obszary wskazane do prowadzenia korytarzy ekologicznych; – tereny obiektów u Ŝyteczno ści publicznej usytuowanych na wydzielonych działkach. ♦ Tereny zabudowy mieszkaniowej i usług towarzysz ących koncentruj ą si ę w nast ępuj ących regionach : Miasto Nisko – rejon osiedli Malce: • pomi ędzy lasem, a drog ą nr 84 – powierzchnia około 18,5 ha; • osiedle MALCE I i MALCE II (obj ęte miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego) – powierzchnia około 16 ha; • północny fragment terenu poło Ŝony przy granicy ze Stalow ą Wol ą – powierzchnia około 4 ha;

160 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

– rejon ulicy Osiedle – powierzchnia około 5 ha; – rejon pomi ędzy ul. Kili ńskiego, a Parkiem Miejskim (wymaga opracowania planu) – powierzchnia około 4 ha; – rejon ul. Tysi ąclecia – powierzchnia około 5 ha; – osiedle Śniegowiec obj ęte miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego – powierzchnia około 23 ha; – du Ŝa rezerwa terenu pod zabudow ę mieszkaniowo – usługow ą poło Ŝona pomi ędzy gazoci ągiem, a projektowan ą tzw. mał ą obwodnic ą południow ą – powierzchnia około 30 ha (wymaga opracowania planu ze wzgl ędu na dost ępno ść komunikacyjn ą); – osiedle przy ul. Polnej z cz ęś ci ą przeznaczon ą pod zabudow ę wielorodzinn ą obj ęte miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego – powierzchnia około 10 ha w tym pod budownictwo wielorodzinne około 5,5 ha; – rejon osiedla Warchoły III obj ęty miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego – powierzchnia około 22 ha; – rejon osiedla Warchoły poło Ŝony pomi ędzy lini ą kolejow ą, a ul. Now ą przeznaczony głównie pod zabudow ę wielorodzinn ą (wymaga opracowania planu) – powierzchnia około 13 ha; – rejon osiedla Warchoły pomi ędzy lasem, a Barcówk ą – powierzchnia około 8 ha (wymaga opracowania planu); – rejon osiedla Gr ądy przy ul. Nowej obj ęty miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego – powierzchnia około 11 ha; – rejon osiedla Podwolina pomi ędzy istniej ącą zabudow ą, a lini ą kolejow ą – powierzchnia około 13 ha. Wie ś Racławice – teren poło Ŝony po południowej stronie drogi Nr 862 w rejonie cmentarza (wymaga opracowania planu) – powierzchnia około 9,5 ha. Wie ś Zarzecze – rejon przysiółka Kamie ń wzdłu Ŝ drogi do Kły Ŝowa – powierzchnia około 13 ha; – 3 osiedla w rejonie głównej cz ęś ci wsi (o powierzchniach 1,5 ha, 2,5 ha, 8 ha); – niewielkie rezerwy terenowe w rejonie przysiółków Podborek, Szoje, D ąbrowa 4,5 ha, 6 ha, 5 ha, 4 ha, 2 ha, 3,5 ha. Wie ś Nowosielec – 3 wzdłu Ŝne obszary w drugim rz ędzie zabudowy w stosunku do istniej ącej zabudowy wsi – powierzchnia około 13 ha, 7 ha, 9 ha. Wie ś Ko ńczyce – 2 niewielkie fragmenty terenu poło Ŝone w ci ągu istniej ącej zabudowy wsi – powierzchnia około 1,5 ha, 1,5 ha. Wsie Wolina i Nowa Wie ś – nie wyznaczono specjalnych terenów pod rozwój osadnictwa gdy Ŝ uznano za wystarczaj ące rezerwy znajduj ące si ę pomi ędzy istniej ącą zabudow ą, których wykorzystanie korzystnie wpłynie na koncentracj ę zabudowy. ➝ Na terenach przeznaczonych pod zabudow ę mieszkaniow ą z usługami towarzysz ącymi ustala si ę nast ępuj ące kierunki działania : – proporcjonalna rozbudowa systemów i urz ądze ń infrastruktury technicznej na terenach rozwojowych; – zapewnienie dost ępno ści nowych terenów przez rozwini ęcie układu komunikacyjnego i budow ę dróg niezb ędnych do obsługi tych terenów;

161 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

– zapewnienie lokalizacji zabudowy o odpowiedniej intensywno ści tj. około 80 – 100 osób/1 ha z programem usług i urz ądze ń obsługi, a tak Ŝe niezb ędnej zieleni osiedlowej; – w stosunku do terenów przeznaczonych pod zabudow ę wielorodzinn ą ustala si ę realizacj ę nowego programu mieszkalnictwa i usług przy zapewnieniu intensywno ści brutto około 0,5 tj. 300 osób/1 ha w budownictwie mieszanym wysokiej i średniej intensywno ści, sporadycznie uzupełnionym zabudow ą niskiej intensywno ści o charakterze zorganizowanym, a tak Ŝe pełnego wyposa Ŝenia w program usług komercyjnych, gara Ŝy i zieleni osiedlowej; – spełnienie wymogu nieuci ąŜ liwo ści dla otoczenia obiektów wprowadzonych (w tym stosowanie ogrzewania w oparciu o źródła scentralizowane a gdzie jest to nie opłacalne w oparciu o paliwa ekologiczne); – mo Ŝliwo ść lokalizacji zabudowy letniskowej na wybranych terenach poło Ŝonych peryferyjne w stosunku do skupionej zabudowy miasta i głównych trzonów zabudowy wsi w formie zabudowy zespołowej; – lokalizacja projektowanej zabudowy w stosunku do istniej ących urz ądze ń elektroenergetycznych winna odpowiada ć aktualnym przepisom szczególnym i normom; – na terenach poło Ŝonych w zasi ęgu tzw. wód stuletnich, nara Ŝonych na powodzie, nale Ŝy uwzgl ędni ć ograniczenia wynikaj ące z przepisów szczególnych przy planowanym zagospodarowaniu tych terenów oraz unikać w miar ę mo Ŝliwo ści lokalizowania na tych terenach zabudowy mieszkalnej; – przy sporz ądzaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego nale Ŝy uwzgl ędnia ć ograniczenia w zagospodarowaniu wynikaj ące z ustanowienia stref ochronnych uj ęć wody. ♦ Tereny produkcyjno – magazynowe i usług technicznych koncentruj ą si ę w nast ępuj ących rejonach : Miasto Nisko – teren pomi ędzy Zakładami Mi ęsnymi, a projektowan ą tzw. mał ą obwodnic ą – powierzchnia około 5 ha; – rejon koncentracji istniej ącego przemysłu pomi ędzy Jednostk ą Wojskow ą, a Parkiem Miejskim (teren wymaga opracowania planu) – powierzchnia około 20 ha; – rejon Nowosielca, była baza rolno – hodowlana – powierzchnia około 27 ha; – rejon Podwoliny wzdłu Ŝ torów kolejowych – powierzchnia około 55 ha z mo Ŝliwo ści ą dalszego rozwoju. Zarzecze – rejon przysiółka Hawryły, była baza hodowlana – powierzchnia około 6 ha. ➝ Na terenach przewidzianych dla rozwoju przemysłu, drobnej wytwórczo ści, składów i transportu ustala si ę nast ępuj ące kierunki działania : – realizacja nowego programu dla strefy produkcyjno – usługowej i magazynowej z mo Ŝliwo ści ą lokalizacji usług publicznych przy spełnieniu wymogów normatywnych zapewnienia nieuci ąŜ liwo ści dla otoczenia we wszystkich elementach (powietrze, gleby, wody), w szczególno ści zapewnienie warunków ochrony wód czwartorzędowych; – realizacja sieci uzbrojenia dla terenów rozwojowych (w szczególno ści oczyszczania ścieków);

162 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

– rozbudowa i modernizacja układu komunikacji dla zapewnienia bezpiecznego i zgodnego z parametrami technicznymi dojazdu do terenów przewidzianych pod inwestycje; – lokalizacja projektowanej zabudowy w stosunku do istniej ących urz ądze ń elektroenergetycznych winna odpowiada ć aktualnym przepisom szczególnym i normom; – na terenach poło Ŝonych w zasi ęgu tzw. wód stuletnich, nara Ŝonych na powodzie, nale Ŝy uwzgl ędni ć ograniczenia wynikaj ące z przepisów szczególnych przy planowanym zagospodarowaniu tych terenów oraz unikać w miar ę mo Ŝliwo ści lokalizowania na tych terenach zabudowy kubaturowej; – przy sporz ądzaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego nale Ŝy uwzgl ędnia ć ograniczenia w zagospodarowaniu wynikaj ące z ustanowienia stref ochronnych uj ęć wody. ♦ Tereny preferowane dla lokalizacji usług turystyczno – rekreacyjnych koncentruj ą si ę w nast ępuj ących rejonach : – rejon osiedla Gr ądy – Podwolina poło Ŝony nad Barcówk ą zwi ązany z projektowanym zbiornikiem retencyjnym – powierzchnia około 13 ha (wymaga opracowania planu); – rejon przygraniczny z gmin ą Rudnik – teren poło Ŝony pomi ędzy Barcówk ą i lasami, a projektowan ą drog ą ekspresow ą S 74 uzale Ŝniony od realizacji projektowanej drogi i funkcjonalnie z ni ą zwi ązany jako przyszła baza turystyczno – rekreacyjna przy trasie tranzytowej – powierzchnia około 37 ha (wymaga opracowania planu); – niewielkie tereny funkcjonalnie zwi ązane z obsług ą ruchu turystycznego i transportowego przy trasie drogi krajowej Nr 19 poło Ŝone na obszarze miasta Nisko – powierzchnia około 1 ha i 2 ha; – proponuje si ę aktywizacj ę turystyczno – rekreacyjn ą terenów nadsa ńskich w Nisku skoordynowan ą z pracami zwi ązanymi z budow ą wałów przeciwpowodziowych, w rejonie doliny Sanu przy mo ście drogowym na Sanie. ➝ Na terenach usług turystyczno – rekreacyjnych ustala si ę nast ępuj ące kierunki dzi ałania: – realizacja usług w rejonie drogi ekspresowej mo Ŝliwa ł ącznie z realizacj ą drogi lub pó źniej; – uzbrojenie terenu w lokalne urz ądzenia uzbrojenia technicznego zabezpieczaj ące środowisko przed zanieczyszczeniem, w szczególno ści zapewnienie ochrony wód podziemnych; – maksymalne wykorzystanie zieleni izolacyjnej wysokiej i niskiej w kształtowaniu zagospodarowania terenów zwi ązanych z obsług ą ruchu tranzytowego przy drodze ekspresowej i krajowej; – zakaz wycinki drzewostanu za wyj ątkiem zabiegów piel ęgnacyjnych, co powinno si ę wi ąza ć z nowymi nasadzeniami. ♦ Obszary wskazane do prowadzenia korytarzy ekologicznych : – rejon zakładów mi ęsnych; – rejon projektowanego obszaru produkcyjno – usługowego w Nisku; – rejon Warchołów – koncentracja projektowanej zabudowy wielorodzinnej. ➝ Na terenach przeznaczonych do prowadzenia korytarzy ekologicznych ustala si ę nast ępuj ące kierunki działania : – ochrona terenu przed zabudow ą kubaturow ą;

163 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

– wykorzystywanie w maksymalnym stopniu istniej ącej zieleni naturalnej, uzupełnienie zieleni ą wysok ą i nisk ą, w zale Ŝno ści od sposobu wykorzystania korytarza; – wykorzystywanie korytarzy ekologicznych do lokalizacji ogrodów osiedlowych, urz ądze ń sportu i rekreacji dla rejonu Warchołów. ♦ Tereny projektowanych obiektów u Ŝyteczno ści publicznej usytuowanych na wydzielonych działkach : Miasto Nisko – szkoła na Malcach; – teren w rejonie gospodarstwa SOPOT (pod uczelnie wyŜsze); – usługi sakralne na osiedlu 1000–lecia (centrum pielgrzymkowe); – usługi sportu (budowy hali sportowej – doko ńczenie); – budowa sal gimnastycznych przy szkołach na osiedlu 1000–lecia, na Warchołach, przy Szkole Podstawowej Nr 1 w Nisku (jest mała sala) oraz doko ńczenie budowy sali gimnastycznej w Podwolinie; – budowa boiska sportowego przy szkole na Warchołach. Racławice – przy skrzy Ŝowaniu dróg Nr 19 i Nr 862; – budowa sali gimnastycznej i boiska sportowego. ➝ Na terenach przeznaczonych dla lokalizacji obiektów u Ŝyteczno ści publicznej ustala si ę nast ępuj ące kierunki działania : – zapewnienie dost ępno ści nowych terenów przez rozbudow ę układu komunikacyjnego i infrastruktury technicznej; – spełnienie wymogów normatywnych zapewnienia nieuci ąŜ liwo ści dla otoczenia we wszystkich elementach (powietrze, gleby i wody) obiektów wprowadzanych; – maksymalne wykorzystanie zieleni izolacyjnej wysokiej i niskiej w kształtowaniu zagospodarowania terenów usług; – lokalizacja projektowanej zabudowy w stosunku do istniej ących urz ądze ń elektroenergetycznych winna odpowiada ć aktualnym przepisom szczególnym i normom; – na terenach poło Ŝonych w zasi ęgu tzw. wód stuletnich, nara Ŝonych na powodzie, nale Ŝy uwzgl ędni ć ograniczenia wynikaj ące z przepisów szczególnych przy planowanym zagospodarowaniu tych terenów oraz unikać w miar ę mo Ŝliwo ści lokalizowania na tych terenach zabudowy mieszkalnej; – przy sporz ądzaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego nale Ŝy uwzgl ędnia ć ograniczenia w zagospodarowaniu wynikaj ące z ustanowienia stref ochronnych uj ęć wody.

7.4. Zasady rozwoju przestrzennego. Generalne zasady rozwoju przestrzennego wi ąŜą si ę z: ♦ funkcjonuj ącym i przewidzianym do rozbudowy układem komunikacyjnym;

♦ uwarunkowaniami przyrodniczymi i kulturowymi oraz ochron ą środowiska;

♦ uwarunkowaniami historycznymi i d ąŜ no ści ą lokalnego społecze ństwa do zachowania to Ŝsamo ści poszczególnych jednostek osadniczych (miasta, poszczególnych osiedli oraz wsi i przysiółków).

164 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

1. Układ komunikacyjny winien zapewni ć przestrzenn ą integracj ę wszystkich jednostek osadniczych gminy, a ponadto zapewni ć sprawne powi ązania wewn ętrzne i tranzytowe. • Realizacja tego celu wi ąŜ e si ę z budow ą drogi ekspresowej S 74 oraz modernizacj ą i rozbudow ą całego obecnego systemu dróg krajowych przebiegaj ących przez gmin ę. Ogromne znaczenie ma tutaj budowa południowego obejścia miasta Nisko w ci ągu drogi krajowej Nr 84, które w du Ŝym stopniu odci ąŜą centrum miasta od ruchu tranzytowego. Alternatywnym rozwi ązaniem jest projektowane obej ście miasta północn ą stron ą wzdłu Ŝ rzeki San, które przej ęłoby ruch z drogi krajowej Nr 84, w przypadku realizacji tej alternatywy projektowana obwodnica południowa spełniałaby zadanie zbiorczej ulicy miejskiej. Podobnie wa Ŝną jest budowa południowego obej ścia wsi Racławice w ci ągu drogi krajowej nr 862 eliminuj ącego ruch tranzytowy z ciasnej zabudowy Racławic i Woliny. • Utrzymanie pozostałego układu drogowego dróg wojewódzkich, powiatowych, gminnych o odpowiednich parametrach i stanie technicznym zapewni powi ązania komunikacyjne na obszarze całej gminy oraz zintegruje społecze ństwo łatwo ści ą przemieszczania si ę. • Istniej ący i rozwijaj ący si ę pasmowy układ sieci osadniczej wynikaj ącej z wyst ępuj ących uwarunkowa ń przyrodniczych tworzy o ś wzdłu Ŝną opart ą o główny ci ąg komunikacyjny przebiegaj ący ulicami Sandomiersk ą, Wolno ści i Rudnick ą. Wzdłu Ŝ tego ci ągu koncentruj ą si ę tereny mieszkaniowe, usługowe i wytwórcze w zwartych, czytelnych kompleksach. • W rejonie centrum miasta o ś krystalizuj ąca układ miasta przejmuje rol ę pasa Ŝu handlowo – usługowego koncentruj ąc usługi o ró Ŝnorodnym programie. • Uzupełnieniem istniej ących terenów budowlanych b ędą tereny poło Ŝone pomi ędzy lini ą lasu, a lini ą obecnego zainwestowania. W pozostałych jednostkach osadniczych gminy rezerwy budowlane przewidziane zostały jako uzupełnienie i wypełnienie istniej ących układów. • Nieco inny charakter maj ą wsie poło Ŝone w południowej cz ęś ci gminy ograniczone kompleksami lasów. S ą to typowe pasmowe ulicówki koncentruj ące si ę wzdłu Ŝ jednej drogi. Ze wzgl ędu na historyczne uwarunkowania układ ten b ędzie kontynuowany, ale bez rozci ągania wzdłu Ŝnego nowej zabudowy, a raczej lokalizowanie jej w drugim pasie zabudowy równoległej do istniej ącej. • Stosunkowo nowym pasmem jest układ rozwijaj ący si ę w Nisku wzdłu Ŝ ulicy Nowej do Barcówki. Koncentruje on tereny mieszkaniowe jak i usługowo – przemysłowe. • Rozwój układu przestrzennego wi ąŜ e si ę tak Ŝe z konieczno ści ą zapewnienia odpowiedniego i kompleksowego rozwoju infrastruktury technicznej oraz komunikacji wewn ętrznej. 2. Pasmowy rozwój osadnictwa w mie ście Nisko i w gminie zwi ązany z poło Ŝeniem pomi ędzy dolin ą rzeki San, ograniczony zwartymi kompleksami le śnymi z drugiej strony wymaga zachowania powi ąza ń tych dwóch systemów zieleni. Powi ązania te, tzw. korytarze ekologiczne, nale Ŝy kształtowa ć przy pomocy zachowanej istniej ącej zieleni naturalnej, śródpolnej i ł ęgowej wyst ępuj ącej wzdłu Ŝ cieków wodnych, ł ączy ć przy pomocy zieleni osiedlowej oraz zieleni towarzysz ącej zabudowie usługowej i mieszkaniowej jednorodzinnej ekstensywnej. W przypadku braku innych mo Ŝliwo ści funkcj ę korytarza ekologicznego słu Ŝą cego przewietrzaniu układu pełni ć b ędą ulice łącz ące obydwa środowiska przyrodnicze le śne i doliny Sanu. Nale Ŝy te Ŝ pami ęta ć o doborze odpowiednich gatunków zieleni odpornej na zanieczyszczenia miejskiego środowiska, oraz odpowiedniego jej kształtowania w zale Ŝno ści od przeznaczenia i funkcji.

165 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Bardzo wa Ŝnym zagadnieniem jest ochrona krajobrazu przyrodniczo – kulturowego terenów otwartych wzdłu Ŝ doliny Sanu przed rozproszon ą zabudow ą kubaturow ą. 3. Rozwój przestrzenny gminy powinien zapewnia ć mo Ŝliwo ść kultywowania miejscowych tradycji, utrzymania i podkre ślania lokalnych to Ŝsamo ści poszczególnych jednostek osadniczych poprzez kultywowanie miejscowego charakteru zabudowy, harmonijnego rozwijania istniej ących układów osadniczych, dbało ść o obiekty świadcz ące o historii kultury i odpowiednie ich eksponowanie. Na obszarze gminy brak jest szczególnie cennych układów zabytkowych co powinno zmusza ć miejscow ą społeczno ść do zwi ększania uwagi nad ochron ą i wykorzystaniem zachowanych obiektów i zespołów zabytkowych zarówno tych wpisanych do rejestru jak i tych wartych ochrony przed zaprzepaszczeniem.

7.5. Gospodarka terenami. Ustala si ę nast ępuj ące zadania gospodarki gruntami wynikaj ące z kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy: – wykup i gromadzenie terenów dla prowadzenia aktywnej polityki lokalizacyjnej w obszarach budowlanych okre ślonych dla uzupełnienia zabudowy mieszkaniowej oraz na terenach przeznaczonych dla wytwórczo ści tak Ŝe jako działki zamienne za działki przejmowane na cele publiczne, w szczególno ści na: • realizacj ę odcinków ulic wpływaj ących na poprawne układu komunikacyjnego oraz niezb ędne poszerzenie pasów ulicznych w celu zapewnienia realizacji uzbrojenia technicznego oraz dojazdu po Ŝarowego i wozów słu Ŝb specjalnych; • realizacj ę głównych ci ągów infrastruktury technicznej z urz ądzeniami umo Ŝliwiaj ącymi inwestowanie na terenach rozwojowych; • realizacj ę budownictwa wielorodzinnego w tym komunalnego, • realizacj ę usług publicznych (administracji, kultury, o światy i nauki); – pomoc w przeprowadzaniu wywłaszcze ń lub wykupu terenu na cele programu strategicznego (nie mieszcz ącego si ę w celach publicznych w rozumieniu przepisów szczególnych) istotnych dla rozwoju miasta.

7.6. Okre ślenie obszarów, dla których sporz ądzenie planów miejscowych jest obowi ązkowe lub po Ŝą dane z uwagi na istniej ące uwarunkowania. 1. Stosownie do wymogów art. 6 ust. 5, pkt. 7 ustawy z dnia 7 lipca 1994 roku o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 1999 r. Nr 15, poz. 139) w studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy okre śla si ę mi ędzy innymi „obszary, dla których sporz ądzenie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego jest obowi ązkowe na podstawie przepisów szczegółowych lub ze wzgl ędu na istniej ące uwarunkowania”. Wspomniana wy Ŝej ustawa stanowi równie Ŝ w art. 13, Ŝe miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego sporz ądza si ę obowi ązkowo: a) je Ŝeli przepisy szczegółowe tak stanowi ą; b) dla obszaru, na którym przewiduje si ę realizacj ę programów słu Ŝą cych realizacji ponadlokalnych celów publicznych okre ślonych przez ministrów i centralne organy administracji rz ądowej (art. 58.1.) oraz przez sejmiki wojewódzkie (art. 54 d.); c) dla obszarów, na których przewiduje si ę zadania dla realizacji lokalnych celów publicznych; d) dla obszarów okre ślonych w studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, ze wzgl ędu na istniej ące uwarunkowania. 2. Przepisem szczególnym nakładaj ącym na gmin ę obowi ązek sporz ądzania planu miejscowego jest ustawa z 4 lutego 1994 roku – Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. Nr

166 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

27, poz. 96 z pó źniejszymi zmianami). Ustawa ta w art. 53 stanowi, Ŝe „Dla terenu górniczego sporz ądza si ę plan zagospodarowania przestrzennego obszaru funkcjonalnego w trybie okre ślonym odr ębnymi przepisami, je Ŝeli ustawa nie stanowi inaczej”. Z ust ępu 6 artykułu wynika, Ŝe sporz ądzanie planu miejscowego dla terenu górniczego jest obligatoryjne w odniesieniu do terenów górniczych, na których prowadzona jest eksploatacja kopalin podstawowych (w porozumieniu art. 5 ust. 1 ustawy – Prawo geologiczne i górnicze), natomiast w przypadku eksploatacji terenów kopalin pospolitych mo Ŝna odst ąpi ć od sporz ądzania takiego planu, je Ŝeli nie przewiduje si ę ujemnych wpływów na środowisko. Na obszarze gminy Nisko nie ma terenów, dla których winien by ć sporz ądzony miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego zgodnie z postanowieniami ustawy Prawo geodezyjne i górnicze. 3. Obowi ązek sporz ądzenia planu miejscowego istnieje równie Ŝ w przypadku obszarów, dla których rada gminy wprowadziła lub wprowadzi form ę ochrony przyrody na mocy art. 34 ust. 2 ustawy o ochronie przyrody poprzez: • wyznaczenie obszarów chronionego krajobrazu; • wprowadzenie ochrony indywidualnej w drodze uznania danego obszaru za zespół przyrodniczo – krajobrazowy. Zaznacza si ę jednak, Ŝe wymóg ten istnieje tylko w przypadku wprowadzenia ochrony przez Rad ę Gminy, a nie przez Wojewod ę. W chwili sporz ądzania niniejszego „Studium” nie ma innych przepisów szczególnych, z których wynikałby obowi ązek sporz ądzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, niemniej jednak w ramach „Studium” wskazuje si ę na tereny zwi ązane z dolin ą Sanu, które winne stanowi ć przedmiot ochrony i konsekwencj ą tych propozycji mo Ŝe by ć podj ęcie stosownych uchwał wprowadzaj ących formy ochrony przyrody, a wi ęc i obowi ązku opracowania planu miejscowego. 4. Ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym nało Ŝyła na ograny administracji rz ądowej obowi ązek sporz ądzenia programów zada ń rz ądowych słu Ŝą cych realizacji ponadlokalnych celów publicznych. Programy te sporządzaj ą: • ministrowie i centralne organy administracji rz ądowej (art. 58.1.); • sejmiki wojewódzkie (art. 54 d). Zadania rz ądowe i samorz ądu wojewódzkiego wynikaj ące z w/w programów wojewoda zamieszcza w tzw. „wojewódzkim rejestrze”, co stanowi podstaw ę ich wprowadzania do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Stosownie do powy Ŝszego w „Studium” przyjmuje si ę okre ślone obszary zwi ązane z realizacj ą tych inwestycji, jako obszary dla których b ędą sporz ądzane plany miejscowe zagospodarowania przestrzennego. Zaznaczy ć jednak nale Ŝy, Ŝe obowi ązek podj ęcia sporz ądzenia planów miejscowych dla tych obszarów powstanie z chwil ą wprowadzenia zada ń do rejestru wojewódzkiego i przeprowadzenia negocjacji pomi ędzy gmin ą a wojewod ą na temat warunków wprowadzenia tych zada ń do planu miejscowego. W przypadku braku zgody na wprowadzenie inwestycji jako zada ń rz ądowych, istnieje mo Ŝliwo ść rozwa Ŝenia ich podj ęcia jako zada ń zwi ązanych z realizacj ą celów publicznych (patrz punkt poni Ŝej), je Ŝeli przewidywany byłby cz ęś ciowy udział gminy w finansowaniu przedsi ęwzi ęcia (lub udział aportowy). 5. Zadaniem dla realizacji celów publicznych, w tym celów publicznych lokalnych jest w rozumieniu ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym, ka Ŝda działalno ść gminy wynikaj ąca z ustaw, o ile wymaga ustalenia warunków zabudowy i zagospodarowania terenu i jest finansowana w cało ści lub cz ęś ci z bud Ŝetu gminy. Zgodnie z tymi ustaleniami dla obszarów przewidywanych dla realizacji lokalnych celów publicznych gmina ma obowi ązek sporz ądzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.

167 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

I tak w niniejszym „Studium” okre śla si ę, Ŝe w zwi ązku z przewidywanymi zadaniami z zakresu lokalnych celów publicznych b ędą sporz ądzane miejscowe plany dla obszarów: • projektowanych zbiorników retencyjnych; • terenów rekreacji i sportu; • projektowanych usług nauki, o światy, kultury, opieki społecznej, zdrowia i administracji; • projektowanych ulic wewn ętrznych; w przypadku, je Ŝeli te zadania b ędą realizowane na nowych terenach rozwojowych. 6. W odró Ŝnieniu od wcze śniej omówionych przypadków, okre ślenie obszarów wymagaj ących sporz ądzenia planów miejscowych ze wzgl ędu na istniej ące uwarunkowania jest wyrazem celów i kierunków polityki przestrzennej gminy, wyra Ŝonej w „Studium” i ma charakter suwerennej decyzji. Gmina, nie b ędąc ustawowo zobligowana do sporz ądzania planu miejscowego dla danego obszaru, po rozpoznaniu uwarunkowa ń ustala w „Studium” wymóg opracowania planu miejscowego dla: • osiedle w rejonie parku miejskiego i ul. Kili ńskiego w Nisku; • rejon osiedla Warchoły w Nisku poło Ŝony pomi ędzy lini ą kolejow ą, a drog ą Nr 19 przeznaczony głównie pod osiedle budownictwa wielorodzinnego; • osiedle mieszkaniowe w Racławicach poło Ŝone po południowej stronie drogi Nr 862; • tereny produkcyjno – magazynowe za Jednostk ą Wojskow ą w Nisku; • tereny przeznaczone pod zabudow ę jednorodzinn ą za Barcówk ą pod lasem; • tereny przeznaczone pod zabudow ę mieszkaniowo – usługow ą poło Ŝone pomi ędzy lini ą kolejow ą i tzw. mał ą obwodnic ą; • teren poło Ŝony pod zabudow ę mieszkaniowo – usługow ą po północno – zachodniej stronie osiedla 1000–lecia.

8. KIERUNKI I ZASADY ROZWOJU KOMUNIKACJI.

8.1. Komunikacja drogowa.

8.1.1. Układ dróg krajowych – powi ązania zewn ętrzne.

Prognoza ruchu Prognoza ruchu dla dróg krajowych i wojewódzkich (dawne drogi krajowe) opracowana została dla horyzontów czasowych 2000, 2005, 2010, 2015, przy zało Ŝeniu, Ŝe do roku 2015 nie zajd ą Ŝadne zmiany oraz nie wyst ąpi ą inne czynniki mog ące mie ć wpływ na zmian ę zachowa ń komunikacyjnych. Tabela Nr 63. Prognoza ruchu na zamiejskiej sieci dróg krajowych i wojewódzkich do roku 2015.

Średni dobowy ruch (p/d) i struktura rodzajowa (%) w roku

ść Sdr 1995 2000 2005 2010 2015

Nazwa Nazwa Suma Długo odcinka Kategorie pojazdów Kategorie pojazdów Kategorie pojazdów Kategorie pojazdów Numer drogi odcinkakm w b c d e+f g h Suma b c d e+f g h Suma b c d e+f g h Suma b c d e+f g h Suma

–

3 5 2906 8 31 31 19 31 13 31 ZE 3,8 421 887 124 374 764 124 280 572 124 327 661 124 6626 5696 5160 4766 4398 2816 3836 3615 ZARZEC GR GR .ZD

168 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko 0,8% 7,3% 3,2% 0,3% 0,7% 6,9% 2,6% 0,2% 0,5% 6,6% 2,2% 0,1% 0,5% 6,4% 1,9% 0,0% 100% 100% 100% 100% 73,5% 14,9% 75,7% 13,9% 77,2% 13,4% 77,8% 13,4% 9 5 57 24 57 14 57 57 508 683 209 593 789 209 687 913 209 763 209 3940 5421 4847 6509 5715 7581 6551 1060 8645

4319 3,7 1,1% 9,4% 3,9% 0,4% 0,9% 9,1% 3,2% 0,2% 0,8% 8,9% 2,8% 0,1% 0,7% 8,8% 2,4% 0,1% 100% 100% 100% 100% 72,6% 12,6% 74,5% 12,1% 75,4% 12,0% 75,7% 12,3% ZARZECZE – NISKO 7 4 27 19 27 12 27 27 410 582 154 478 673 154 546 778 154 614 904 154 2668 3860 3451 4795 4219 5731 4964 6667

2924 12,1 0,7% 4,0% 0,5% 0,6% 3,2% 0,3% 0,5% 9,5% 2,7% 0,1% 0,4% 9,2% 2,3% 0,1% 100% 100% 100% 100% 69,1% 10,6% 15,1% 71,9% 10,0% 14,0% 73,6% 13,6% 74,4% 13,6% NISKO – NOWOSIELEC OWE OWE 7 4 3 19 12 19 19 19 ś 383 483 130 447 557 130 511 645 130 575 749 130 2390 3417 2966 4126 3517 4826 4046 5522

2702 4,9 0,6% 3,8% 0,4% 0,5% 3,2% 0,2% 0,4% 2,7% 0,1% 0,3% 6,5% 8,6% 2,9% 0,0% 100% 100% 100% 100% 69,9% 11,2% 14,1% 71,8% 10,8% 13,5% 72,9% 10,6% 13,4% 81,7% NOWOSIELEC – JE 8 5 3 53 14 53 53 53 743 947 494 867 494 991 494 494 8762 1093 1265 1115 1469 11013 10553 13068 12275 15083 13943 17077

8916 84 5,6 0,5% 6,7% 8,6% 4,5% 0,1% 0,4% 6,6% 8,4% 3,8% 0,1% 0,4% 6,6% 8,4% 3,3% 0,0% 0,3% 6,5% 8,6% 2,9% 0,0% 100% 100% 100% 100% 79,6% 80,7% 81,4% 81,7% STALOWA – WOLA NISKO

9 38 79 95 63 13 38 92 63 11 38 63 10 38 63 110 105 127 118 148 1287 1575 1643 1957 1995 2338 2344 2720

1193 5,2 2,4% 5,0% 6,0% 4,0% 0,8% 1,9% 4,7% 5,6% 3,2% 0,6% 1,6% 4,5% 5,4% 2,7% 0,4% 1,4% 4,3% 5,4% 2,3% 0,3% 100% 100% 100% 100% 81,8% 84,0% 85,3% 86,3% ZARZECZE – ZDGR. 858 9 38 79 95 63 13 38 92 63 11 38 63 10 38 63 110 105 127 118 148 1287 1575 1643 1957 1995 2338 2344 2720

1193 4,2 1,0% 4,8% 0,8% 1,9% 4,7% 5,6% 3,2% 0,6% 1,6% 4,5% 5,4% 2,7% 0,4% 1,4% 4,3% 5,4% 2,3% 0,3% 100% 100% 100% 100% 69,9% 12,1% 11,4% 84,0% 85,3% 86,3% GR. ZD ULANÓW – 7 7 9 8 12 92 26 12 79 26 12 84 59 26 12 98 68 26 126 112 727 917 928 1585 1362 1322 1140 1126

695 860 10,0 1,3% 9,2% 6,4% 2,8% 1,0% 1,1% 8,6% 6,0% 2,3% 0,7% 0,9% 8,2% 5,8% 1,9% 0,5% 0,8% 7,9% 5,8% 1,6% 0,4% 100% 100% 100% 100% 79,3% 81,3% 82,7% 83,5% PRZYSZÓW NISKO – 58 95 20 58 95 18 58 95 16 58 95 15 394 557 460 643 526 744 592 864 3457 4581 4299 5573 5117 6556 5909 7533

3584 9,3 862 1,3% 8,6% 2,1% 0,4% 1,0% 8,3% 1,7% 0,3% 0,9% 8,0% 1,4% 0,2% 0,8% 7,9% 1,3% 0,2% 100% 100% 100% 100% 75,4% 12,2% 77,2% 11,5% 78,1% 11,3% 78,3% 11,5% GR. NISKO RUDNIK – Oznaczenia kategorii pojazdów:

169 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko b – motocykle, c – osobowe, d – dostawcze, (e+f) – ci ęŜ arowe ogółem, g – autobusy, h – ci ągniki.

Najwi ększy, prognozowany ruch jest przewidywany na odcinku drogi krajowej Nr 84 Stalowa Wola – Nisko. W roku 2000 (według prognozy) SDR ( średni dobowy ruch) osi ągnie wielko ść 11 013 P/dob ę, co daje SHR ( średni godzinowy ruch) 936 P/h i 1 322 P/h w godzinie szczytu. Na rok 2015 prognozuje si ę SDR – 17 077 P/dob ę, SHR – 1 452 P/h i 2 049 P/h w godzinie szczytu.

8.1.2. Strategia utrzymania i rozwoju sieci dróg krajowych do 2015 r. Opublikowana, krajowa strategia utrzymania i rozwoju sieci dróg jako dokument Generalnej Dyrekcji Dróg Publicznych została przyj ęta przez kierownictwo resortu transportu i gospodarki morskiej i jest podstaw ą opracowania planu rozwoju infrastruktury transportowej w zakresie dróg. Strategia okre śla dwa poziomy realizacji, uwzgl ędniaj ące alternatywne mo Ŝliwo ści finansowe bud Ŝetu pa ństwa. ♦ Poziom po Ŝą dany zapewnia modernizacj ę sieci głównych dróg i doprowadzenie jej do parametrów wynikaj ących z umów i standardów europejskich.

♦ Poziom minimalny, zachowawczy nie zapewnia pełnego doprowadzenia tej sieci do standardów europejskich i jest ukierunkowany na utrzymanie, remont i zabezpieczenie istniej ącej sieci drogowej przed dalsz ą dekapitalizacj ą. Realizacja poziomu minimalnego nie zapewnia pełnego dostosowania sieci głównych dróg do potrzeb wzrastaj ącego ruchu. Dla dróg krajowych przebiegaj ących przez teren miasta i gminy Nisko strategia zakłada: ➝ Droga ekspresowa S 74 Piotrków Trybunalski – Kielce – Tarnobrzeg - Stalowa Wola – Rzeszów – Barwinek, wymienione w rozporz ądzeniu Rady Ministrów z dnia 23 stycznia 1996 r. w sprawie ustalenia sieci autostrad i dróg ekspresowych (Dz. U. 12/96) jest przewidywana do realizacji w docelowym układzie sieci drogowej paneuropejskich korytarzy transportu bez okre ślenia horyzontu czasowego. „Strategia” nie przewiduje budowy tej drogi do 2015 r. ➝ Droga ekspresowa S 19 – obecna krajowa Nr 19 Budzisko – Augustów – Lublin – Nisko – Rzeszów znalazła si ę w grupie dróg obj ętych szczególnym priorytetem z programem modernizacji do 2015 r. o zakresie zada ń realizacyjnych: ♦ na poziomie po Ŝą danym jako droga ekspresowa, jednojezdniowa na całej trasie przebiegu Budzisko – Lublin – Rzeszów długo ści 570 km. Zadania modernizacyjne obejmowa ć b ędą: – uzyskanie do 2005 roku średnio dobrego stanu technicznego nawierzchni z 0% odcinków o nawierzchni w złym stanie (według SOSN), – uzyskanie no śno ści nawierzchni przystosowanej do przenoszenia obci ąŜ eń do 115 kN/o ś, – podniesienie średniej oceny stanu technicznego mostów do warto ści 3,2 w roku 2005 oraz do warto ści 3,8 w 2015 roku, – osi ągni ęcie zasadniczej poprawy bezpiecze ństwa ruchu na sieci dróg do 2005 roku, ♦ na poziomie minimalnym jako droga ekspresowa jednojezdniowa na odcinku Budzisko – Białystok długo ści 145 km, natomiast odcinek Białystok – Lublin –

170 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Nisko – Rzeszów okre ślony został jako „pozostałe, najwa Ŝniejsze poł ączenie krajowe” z zakresem zada ń: – doprowadzenie stanu dróg i mostów do wymaganego standardu to jest popraw ę parametrów dróg maj ących bezpo średni wpływ na bezpiecze ństwo ruchu drogowego i uzyskania średnio zadowalaj ącego stanu nawierzchni z dopuszczeniem 6% odcinków w stanie złym, – podniesienie poziomu oznakowania dróg i likwidacja miejsc szczególnie niebezpiecznych do 2015 roku.. ➝ Droga krajowa Nr 84 Stalowa Wola – Nisko (dawna krajowa mi ędzyregionalna), strategia przewiduje dla niej realizowanie zada ń punktowych maj ących na celu likwidacj ę najwi ększych uci ąŜ liwo ści, w tym budowa obwodnic miejscowo ści. Przewiduje si ę, Ŝe na ten cel przeznacza ć si ę b ędzie do 30% ogólnej puli środków.

8.1.3. Obej ście drogowe miasta Niska. Przeprowadzenie ruchu tranzytowego przez obej ście obszaru zabudowanego staje si ę celowe i pojawia si ę bardzo wyra źnie przy ruchu tranzytowym około 300 P/h w godzinie szczytu i przy około 30% jego udziale w cało ści ruchu na drodze. Dla miasta Niska ju Ŝ generalny pomiar w 1995 r. wykazał ł ącznie nat ęŜ enie ruchu tranzytowego i lokalnego o wielko ści 1070 P/h. Prognoza na 2000 r. przewiduje nat ęŜ enie w godzinach szczytu wielko ści 1322 P/h. Spełnione s ą równie Ŝ pozostałe tzw. wpływy cz ąstkowe przy wyznaczaniu wska źnika celowo ści budowy obej ścia drogowego miasta:  niedostateczna pr ędko ść ruchu,  zagro Ŝenia ekologiczne,  zagro Ŝenia wypadkami drogowymi,  niedostateczna no śno ść nawierzchni,  obecno ść przejazdów kolejowych,  niedostateczna szeroko ść jezdni,  nadmierna dost ępno ść ci ągu drogowego przechodz ącego przez miasto,  brak czytelno ści trasy przejazdu przez miasto wyznaczonej dla samochodów ci ęŜ arowych,  brak mo Ŝliwo ści zmodernizowania przebiegu wewn ątrz obszaru miejskiego przez budow ę wewn ętrznej obwodnicy wokół centralnej cz ęś ci miasta. Teren przeznaczony pod obwodnic ę jest zarezerwowany w Miejscowym Planie Ogólnym Zagospodarowania Przestrzennego miasta Niska. Opracowany projekt w fazie koncepcji programowej przewiduje: – na odcinku długo ści 2,8 km od wlotu ul. Sopockiej do Zakładów Mi ęsnych, wprowadzenie w przekrój lewostronnego ci ągu pieszo – jezdnego dla obsługi ruchu lokalnego przyległego terenu; strona prawa w dalszym ci ągu zakłada obsług ę przez zjazdy gospodarcze bezpo średnio na drog ę; jezdnia czteropasowa, jednoprzestrzenna, – wył ączenie z ci ągu głównego na skrzy Ŝowaniu typu „rondo” i wł ączenie w drog ę krajow ą Nr 19 przez skrzy Ŝowanie z kanalizacj ą ruchu; jezdnia dwupasowa, dwukierunkowa jako I etap realizacji. Studium proponuje zmian ę kierunku wlotu do drogi Nr 19 i kontynuowanie przebiegu do wł ączenia w drog ę Nr 862 do Jarosławia. Przedłu Ŝenie proponowanej zapisem planu trasy obwodnicy do zaproponowanego wł ączenia, pozwoli na bezpo średnie wprowadzenie ruchu tranzytowego na drog ę ekspresow ą, która jest jego celem. Gwarantuje równie Ŝ przejrzysto ść i ci ągło ść przebiegu, tworzy tras ę zbli Ŝon ą do prostolinijnej, nie wyst ępuj ą na niej załamania w planie, które to mogłyby pozbawi ć ją płynno ści i przejrzysto ści utrudniaj ąc orientacj ę i wydłu Ŝenie czasu przejazdu.

171 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Modernizacja istniej ącego ci ągu na odcinku od wlotu ul. Sopockiej do wlotu w nowoprojektowan ą tras ę generalnie zwi ększa przepustowo ść poprawiaj ąc tym warunki ruchu, lecz nie eliminuje szeregu pozostałych czynników konfliktowych i ujemnych skutków oddziaływania na środowisko miejskie, które to skutki w dalszym ci ągu narasta ć b ędą wraz z prognozowanym wzrostem nat ęŜ enia ruchu. Brak widocznej, fizycznej granicy pomi ędzy miastami Stalowa Wola – Nisko powoduje, Ŝe s ą one postrzegane w sposób zespołowy jako jeden organizm miejski. Z tych wzgl ędów studium proponuje wspólny i jednorodny układ obwodnicy obu miast, spełniaj ący wszystkie podstawowe warunki skutecznego odci ąŜ enia miejskiego układu drogowego. Upatrywane jest to w kontynuowaniu tzw. „trasy podskarpowej” ze Stalowej Woli i prowadzeniu jej jako obwodnicy miasta Niska przez niezabudowany, północny teren do wł ączenia bezpo średnio w istniej ącą drog ę krajow ą Nr 19 i dalej docelowo do przewidywanej drogi ekspresowej. Proponowana trasa przebiegu wskazuje, Ŝe inwestycja realizowana b ędzie w trudnych warunkach terenowych i wymaga ć b ędzie du Ŝych nakładów inwestycyjnych – zwłaszcza jej przej ście przez teren elektrociepłowni w Stalowej Woli, gdzie nale Ŝy przewidywa ć prowadzenie jej na estakadzie oraz kolizje z istniej ącymi sieciami infrastruktury technicznej. Wobec preferowanej trasy jako rozwi ązania skutecznego i kompleksowego nie nale Ŝy zaniecha ć proponowanej wcze śniej trasy jako południowej obwodnicy. Ustanowi ć ona mo Ŝe wa Ŝny element układu podstawowego ulic miasta jako ulica zbiorcza.

8.1.4. Docelowy układ komunikacyjny. Przewiduje si ę, Ŝe realizacja docelowego układu komunikacyjnego, a zwłaszcza obecno ść w perspektywicznym układzie komunikacyjnym dwu dróg ekspresowych, wywrze istotny wpływ na gospodark ę przestrzenn ą. Drogi szybkiego ruchu b ędą znacz ąco wpływa ć na warto ść terenu w ich s ąsiedztwie. Mog ą sta ć si ę motorem procesów urbanizacyjnych tych terenów i nale Ŝy to wykorzysta ć. Podnios ą warto ść i atrakcyjno ść transportow ą terenu, szczególnie w s ąsiedztwie w ęzłów i wzdłu Ŝ dróg poł ączonych z DSR przez te w ęzły. Jednocze śnie przy zało Ŝeniu lokalizacji zabudowy przemysłowo – składowej (obiektów niewra Ŝliwych)nast ąpi kanalizacja przestrzenna ruchu uci ąŜ liwego, gdy Ŝ ruch drogowy wywołany przez składy, magazyny i inne obiekty wywołuj ące du Ŝe zapotrzebowanie na transport, po najkrótszej drodze znajdzie si ę na drodze przeznaczonej do prowadzenia ruchu tranzytowego na dalekie odległo ści. Uwarunkowania te powinny by ć praktycznym wskazaniem w kształtowaniu zagospodarowania gminy.

8.1.5. Degradacja istniej ącej infrastruktury drogowej. Jako ść nawierzchni drogowych jest ogólnie niezadowalaj ąca z szybko post ępuj ącą w czasie jej dalsz ą degradacj ą. Środki przeznaczane na likwidacj ę zaległo ści remontowych stanowi ą niewielk ą cz ęść szacowanych potrzeb. Powoduje to stały wzrost występowania odcinków o złym stanie technicznym. Zahamowanie degradacji generalnie sprowadza si ę do zabiegów przywracaj ących no śno ść na odcinkach, które j ą utraciły. Zaniechanie zabiegów powierzchniowych jako remontów bie Ŝą cych po 1 – 2 latach kwalifikuje nawierzchni ę do zabiegów ci ęŜ szych, przynosz ących równie Ŝ popraw ę cech powierzchniowych i innych parametrów eksploatacyjnych lecz o wiele bardziej kosztownych. Na degradacj ę stanu istniej ącego du Ŝy wpływ ma niekompleksowe wykonanie robót drogowych. Układaniu nawierzchni na ogół nie towarzysz ą takie prace jak równanie poboczy, oczyszczanie i udra Ŝnianie rowów, czyszczenie przepustów, modernizacja chodników. Niekompleksowe wykonanie robót nie poprawia standardu drogi, jak te Ŝ nie zapobiega dalszej jej degradacji. Niejednokrotnie wykonanie drobnych, niekosztownych zabiegów utrzymaniowych takich jak zapewnienie dro Ŝno ści odwodnienia czy szczelno ści nawierzchni mo Ŝe przedłu Ŝyć Ŝywotność dróg i obiektów mostowych.

172 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Dotkliwie zaznacza si ę brak przydziału środków z subwencji na drogi o nawierzchni gruntowej jako wykonuj ących mał ą prac ę przewozow ą (ruch jest sporadyczny), a których udział w ogólnej długo ści dróg na obszarze gminy jest znaczny. Jako kryterium podziału funduszu subwencji uznano drogi twarde, które s ą istotnie obci ąŜ one ruchem i które wymagaj ą odpowiednich zabiegów utrzymaniowych, aby nie uległy dekapitalizacji, podczas gdy ulice miejskie i zamiejskie drogi gminne posiadaj ą zaledwie 30,8% nawierzchni twardych bitumicznych w ogólnej ich długo ści.

8.1.6. Modernizacja sieci drogowo – ulicznej. Zapotrzebowanie na sie ć i przewozy pokrywaj ą popyt pod wzgl ędem ilo ści poł ącze ń i obsługi terenu lecz wymagaj ą modernizacji przede wszystkim w zakresie wprowadzenia chodników na terenie zabudowy i odwodnienia. Uwarunkowaniem techniczno – ekonomicznym modernizacji dróg i ulic s ą zbyt w ąskie pasy drogowe (uliczne) uniemo Ŝliwiaj ące wprowadzenie w przekrój systemu odwodnienia, ście Ŝek rowerowych a nawet chodników dla ruchu pieszego. Usprawnienie układu wewn ętrznego miasta Niska jest na ogół znacznie ograniczone przede wszystkim ze wzgl ędu na istniej ące zainwestowanie miejskie i zabytkowy charakter miasta. Wszelkie działania zmierzaj ące do poprawy sytuacji wymagaj ą wykupów znacznych terenów prywatnych. Działalno ść w zakresie poprawy stanu istniej ącego ulic przez wiele lat sprowadzała si ę do budowy i remontów nawierzchni. Wi ększo ść ulic w mie ście nie ma wła ściwych parametrów. S ą to ulice o w ąskich pasach i nieregularnych liniach rozgraniczaj ących. Dotyczy to przede wszystkim ulic w najbli Ŝszych rejonach centrum miasta. Zakłada si ę ukierunkowanie działa ń ze szczególnym wskazaniem na racjonalne wykorzystanie istniej ącego lokalnego układu komunikacyjnego zgodnie z kierunkiem planowanych przemian poprzez ukierunkowanie planów modernizacji i restrukturyzacji ci ągów, których znaczenie w układzie podstawowym miasta i gminy b ędzie wzrasta ć w zale Ŝno ści od przyj ętych priorytetów rozwoju gospodarczego obszarów. Dobór parametrów technicznych modernizowanych dróg winien spełnia ć warunek równomiernego obci ąŜ enia sieci w zale Ŝno ści od przypisanym drogom (i ulicom) funkcji. Przy okazji ka Ŝdej modernizacji nale Ŝy uwzgl ędnia ć wykonanie urz ądze ń dla ruchu osób niepełnosprawnych.

8.1.7. Drogi transportu rolniczego. Do zada ń modernizacyjnych nale Ŝy wł ączy ć sie ć dróg transportu rolniczego. Proponuje si ę przyporz ądkowanie istniej ących dróg rolniczych klasyfikacji funkcjonalnej, która mo Ŝe sta ć si ę pomocna dla wła ściwego projektowania sieci z uporz ądkowaniem jej na obszarach wiejskich oraz podejmowaniu decyzji odno śnie kolejno ści modernizacji. Klasyfikacja funkcjonalna dróg rolniczych: • główne drogi rolnicze: drogi publiczne powiatowe i lokalne pełni ące funkcj ę zbiorczych dróg rolniczych, • drogi zbiorcze: drogi nie publiczne, zbiorcze ni Ŝszego rz ędu, przejmuj ące ruch z dróg pomocniczych, • drogi pomocnicze: tzw. technologiczne, umo Ŝliwiaj ące dojazd bezpo średnio do pól. Ustalone funkcje pozwol ą na dostosowanie geometrii, (głównie przekroju poprzecznego) do przewidywanego nat ęŜ enia ruchu i parametrów korzystaj ących z nich pojazdów, a tak Ŝe na ustalenie grubo ści nawierzchni. Wymagania techniczne jakim powinny odpowiada ć poszczególne odcinki sieci dróg transportu rolniczego, zapewniaj ące warunki dojazdu do pola zmechanizowanego sprz ętu i maszyn rolniczych oraz przystosowanie ładowno ści środków transportowych przedstawia: Tabela Nr 64.

173 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Wymagania techniczne dróg transportu rolniczego.

Obci ąŜ enie Klasa funkcjonalna Klasa techniczna Przekrój drogi Szeroko ść jezdni (m) Rodzaj nawierzchni nawierzchni (kN/o ś) główne Z lub L dwupasowa 5,5 80 twarde ulepszone dwupasowa 5,0 zbiorcze L lub D 3,5 60 utwardzona jednopasowa z zatokami mijania pomocnicze D jednopasowa 3,0 lub 3,5 nie okre śla si ę gruntowa ulepszona Koszty budowy nowych dróg przy niewielkim ruchu lokalnym (sezonowe obci ąŜ enie ruchem) powoduj ą, Ŝe planowanie rozwoju dróg obsługuj ących rolnictwo powinno odbywa ć si ę w oparciu o istniej ącą sie ć poł ącze ń. Program modernizacji winien uwzgl ędnia ć kolejno ść zgodn ą z klas ą funkcjonaln ą: 1) drogi główne – poło Ŝone w ci ągu dróg powiatowych (publicznych); 2) drogi zbiorcze; 3) drogi pomocnicze – bezpo średniej obsługi pól. Wskazane jest dla dróg zbiorczych stosowanie tanich konstrukcji nawierzchni z materiałów odpadowych i miejscowych oraz okre ślenie trwało ści nawierzchni maj ąc na uwadze sezonowo ść obci ąŜ enia ruchem. Warunkiem takiego działania jest przeprowadzenie remontów w czasie nasilenia prac polowych i po sezonie. Drogi pomocnicze, ze wzgl ędu na to, Ŝe obsługuj ą niewielkie powierzchnie u Ŝytków rolnych i mog ą by ć czasowo zmieniane, w zasadzie nie powinny by ć trwale umocnione. Prace utrzymaniowe na tych drogach b ędą wystarczaj ące, je Ŝeli sprowadz ą si ę do profilowania z odwodnieniem i ewentualnym ulepszeniem nawierzchni gruntowej przez stabilizacj ę mechaniczn ą. Wymagane jest, aby wszystkie drogi rolnicze, bezpo średnio poł ączone z drogami publicznymi miały na odcinkach co najmniej 50 m nawierzchni ę tward ą powoduj ącą wstrz ąsowe oczyszczanie kół pojazdu oblepionych ziemi ą. Wiele dróg mo Ŝna wykona ć sposobem gospodarczym, tym bardziej, Ŝe w rolnictwie istniej ą ku temu pewne mo Ŝliwo ści techniczne (np. mechaniczna stabilizacja gruntu) pod warunkiem zapewnienia fachowego, kontrolowanego wykonawstwa tych robót. Racjonalne ukształtowanie sieci dróg transportu rolniczego i poprawa ich stanu technicznego przyczyni si ę do osi ągni ęcia szeregu korzy ści: – obni Ŝenie kosztów eksploatacji pojazdów i maszyn rolniczych przez zmniejszenie zu Ŝycia ilo ści paliwa, ogumienia, zwi ększenie trwało ści i niezawodno ści pojazdów, obni Ŝenie kosztów i cz ęstotliwo ści napraw; – oszcz ędno ści czasu, ludzi, sprz ętu i przewozu ładunków dzi ęki zwi ększeniu pr ędko ści jazdy; – oszcz ędno ści na kosztach przewozu wynikaj ących z wykorzystania nominalnej ładowno ści pojazdów; – zmniejszenie strat w uprawach przez likwidacj ę stałych lub czasowych objazdów nieprzejezdnych odcinków dróg; – zwi ększenie intensywno ści produkcji rolnej na terenach trudnodost ępnych.

8.1.8. Ruch pieszy i rowerowy. Potrzeba oddzielenia ruchu pieszego od ruchu pojazdów samochodowych jest konieczno ści ą, a tworzenie systemów niezale Ŝnych dla obu u Ŝytkowników jest w pełni uzasadnione. Aby wydatnie ograniczy ć istniej ące zagro Ŝenie ruchu pieszego i zapewni ć niezb ędn ą wygod ę poruszania si ę, celowym staje si ę budowa chodników przy wszystkich kategoriach dróg na odcinkach przechodz ących przez tereny zabudowane.

174 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Popularno ść ruchu rowerowego nie tylko w celach rekreacyjno – turystycznych lecz przede wszystkim w podró Ŝach codziennych, wskazuje na celowo ść budowy ście Ŝek rowerowych. Tworzenie infrastruktury dla ruchu rowerowego nale Ŝałoby zacz ąć od koncepcyjnego projektu układu tras rowerowych uwzgl ędniaj ącego potrzeby, istniej ące mo Ŝliwo ści, lokalne uwarunkowania oraz specyfik ę miasta i gminy. Dla ruchu rowerowego brakuje terenów aby utworzy ć drogi dla rowerzystów. Istnieje realna mo Ŝliwo ść wyznaczenia nielicznych odcinków dróg lub ście Ŝek, które stanowi ć miałyby pasy ruchu przeznaczone wył ącznie dla rowerów. Jest to realne po wybudowaniu docelowego układu komunikacyjnego, warunkuj ącego eliminacj ę ruchu tranzytowego. Drogi krajowe stan ą si ę wówczas ulicami układu komunikacyjnego miasta, a ich szeroko ści jezdni 9,0 – 10,0 m dadz ą mo Ŝliwo ść wydzielenia pasa dla ruchu rowerowego. Do czasu budowy obwodowego układu zewn ętrznego rowerzy ści porusza ć si ę b ędą po drogach krajowych wspólnie z ruchem samochodowym. Pozyskanie terenu na wyodr ębnione, przeznaczone tylko dla rowerzystów trasy wydaje si ę na dzie ń dzisiejszy mało realne. Szczupło ść szeroko ści pasów drogowych istniej ących ulic równie Ŝ nie pozwala na wprowadzenie ście Ŝek rowerowych w przekrój uliczny.

8.1.9. Urz ądzenie terenów komunikacji. Zapotrzebowanie na miejsca postojowe zwi ększa si ę wraz ze wzrostem motoryzacji. Wskazuje si ę na konieczno ść ich lokalizacji przy obiektach handlu, usług (zwłaszcza ko ścioły i cmentarze) i administracji. Pełne zaspokojenie potrzeb postojowych w obszarze miasta jest praktycznie niemo Ŝliwe ju Ŝ na dzie ń dzisiejszy. Szacunkowe wyliczenie potrzeb postojowych dla rejonu centrum ( śródmie ście) przedstawia si ę nast ępuj ąco przy zało Ŝeniach: – docelowa prognoza motoryzacyjna: jeden samochód osobowy na rodzin ę, czyli 400 samochodów na 1000 m–k osi ągni ęta zostanie około 2015 – 2017 roku, – prognoza demograficzna przyjmuje w 2015 roku liczebno ść miasta na 17.5 tys. mieszka ńców, co daje 17,5 x 400 = 7000 samochodów w mie ście, – w warunkach pełnego zaspokojenia potrzeb pojemno ść parkingów na terenie śródmie ścia powinna wynosi ć 16 – 18% liczby samochodów zarejestrowanych w mie ście, czyli około 1120 do 1260 miejsc postojowych. Wobec utrzymuj ącego si ę wska źnika wzrostu 1,07 i stosunkowo znacznego wska źnika nasycenia (dla roku 1998 – 180 samochodów osobowych na 1000 mieszka ńców) nie nale Ŝy bagatelizowa ć problemu. Ze wzgl ędu na ograniczone mo Ŝliwo ści nale Ŝy wykorzysta ć maksymalnie rezerwy tkwi ące w stanie istniej ącego zagospodarowania i zainwestowania przez: • zwi ększenie pojemno ści parkingowej przez odpowiednie kształtowanie geometryczne; • zró Ŝnicowanie wymiarowania miejsc postojowych (miejsca postojowe dla małych samochodów); • wprowadzenie lekkich rodzajów nawierzchni (mniej kosztownych i mniej uci ąŜ liwych dla otoczenia).

8.1.10. Bezpiecze ństwo ruchu drogowego. Do głównych problemów bezpiecze ństwa ruchu drogowego (problem ogólnokrajowy) nale Ŝą przej ścia dróg zamiejskich zwłaszcza krajowych przez małe miasta o ukształtowanym historycznie układzie urbanistycznym i komunikacyjnym oraz zwi ązane z tym zagro Ŝenia pieszych. Wi ąŜ e si ę to w sposób oczywisty z wielofunkcyjno ści ą i niedostosowaniem parametrów drogi, jako odcinka ulicy miejskiej, do panuj ącego obecnie ruchu.

175 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Radykalnej poprawy mo Ŝna oczekiwa ć dopiero po przeniesieniu ruchu tranzytowego na projektowane obej ście drogowe miasta. Podniesienie poziomu bezpiecze ństwa jest mo Ŝliwe przy realizacji nast ępuj ących zada ń: • ujednolicenie standardu oznakowania pionowego (folia o podwy Ŝszonej odblaskowo ści) i poziomego (masy plastyczne układane na zimno w miejscach, w których to oznakowanie nie wytrzymuje rocznego cyklu malowania ); • zapewnienie widoczno ści na wlotach skrzy Ŝowa ń, wjazdach przez ich modernizacj ę i usuwanie wszelkiego rodzaju przeszkód ograniczaj ących widoczno ść ); • likwidacj ę kolein nawierzchni drogowych; • stosowanie urz ądze ń bezpiecze ństwa ruchu; • uspokojenie ruchu w obszarach zurbanizowanych poprzez kompleksowe zastosowanie rozwi ąza ń technicznych i in Ŝynierskich, maj ących na celu spowolnienie ruchu; • oddzielenie ruchu pieszego od kołowego poprzez budow ę chodników, ście Ŝek rowerowych i ogrodze ń ochronnych; • ochron ę dróg i mostów przed nadmiern ą eksploatacj ą i zniszczeniem przez przeci ąŜ one pojazdy ci ęŜ arowe poprzez wdro Ŝenie systemu kontroli ich ci ęŜ aru i nacisków osi; • ochron ę przed niewła ściwym zagospodarowaniem otoczenia dróg poprzez przestrzeganie prawidłowych zasad lokalizowania budynków mieszkalnych, przemysłowych i usługowo – handlowych w pobli Ŝu dróg. Przedstawione powy Ŝej zadania i działania na rzecz bezpiecze ństwa ruchu wynikaj ą z przyj ętej strategii krajowej.

8.1.11. Współpraca samorz ądów Wykonanie zada ń zało Ŝonych polityk ą komunikacyjn ą upatruje si ę w konieczno ści wzajemnej współpracy i współdziałania samorz ądu wojewódzkiego z samorz ądami ni Ŝszych szczebli. Poł ączenie środków finansowych i wzajemna partycypacja w kosztach na rzecz dróg przebiegaj ących przez teren gminy mogłoby skutecznie przy śpieszy ć proces modernizacyjny. Działanie takie w znaczny sposób pomniejsza fundusz na utrzymanie dróg gminnych i miejskich lokalnych, lecz na ogół spotyka si ę z akceptacj ą miejscowych władz samorz ądowych, poniewa Ŝ przy drogach wy Ŝszej kategorii najcz ęś ciej zlokalizowane s ą podstawowe obiekty publiczne (urz ędy, szkoły, przychodnie lekarskie, ko ścioły). Ogłoszenie publicznej oferty współdziałania samorz ądów i zawieranie wspólnych porozumie ń mi ędzy poszczególnymi zarz ądami dróg pozwoliłoby na podejmowanie działa ń zwłaszcza na rzecz poprawy bezpiecze ństwa ruchu.

8.1.12. Fundusze pomocowe. Opracowanie perspektywicznego planu rozwoju gminy z uwzgl ędnieniem dróg gminnych jest warunkiem stara ń o środki pomocowe (krajowe i zagraniczne) z funduszy Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, funduszów rozwoju obszarów wiejskich PHARE i SAPARD jak równie Ŝ Banku Światowego. Program PHARE – 2000 deklaruje przekazanie środków pomocowych ze swego funduszu dla województwa podkarpackiego ju Ŝ w 2000 r. ze wzgl ędu na zaliczenie go do grupy województw najubo Ŝszych.

8.2. Komunikacja kolejowa. Zało Ŝenia nowej polityki transportowej pa ństwa zakładaj ą reaktywowanie relacji mi ędzy drogami i kolejami polegaj ące na uzupełnieniu wzajemnych programów rozwojowych, a nie tworzenie konkurencji mi ędzy tymi dwoma rodzajami transportu.

176 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Krajowa strategia koncepcji zrównowa Ŝonego rozwoju gospodarczego wyznacza równie Ŝ cele w d ąŜ eniach do przekształce ń systemu transportowego. Zakłada przystosowanie si ę do wymogów „transportu zrównowa Ŝonego” zaspokajaj ącego wymagania gospodarcze i społeczne poprzez obni Ŝenie popytu na indywidualny transport pasa Ŝerski i towarowy i skierowanie go na masowe środki transportu, umo Ŝliwiaj ące jego funkcjonowanie i rozwój bez drastycznych skutków ekologicznych jako transport mniej uci ąŜ liwy i bardziej wydajny energetycznie, zwłaszcza w przewozach dalekobie Ŝnych i tranzytowych. DąŜ enia ku transportowi zrównowa Ŝonemu w przewozach towarowych odbywa ć si ę b ędą niezale Ŝnie od decyzji miejscowych i wynikn ą ze strategii krajowej przyj ętej przez pa ństwo. Przez województwo podkarpackie (równie Ŝ gmin ę Nisko) przebiega szerokotorowa, kolejowa Linia Hutniczo – Siarkowa (LHS), któr ą przewiduje si ę do wykorzystania w wi ększym stopniu ni Ŝ dzieje si ę to w dniu dzisiejszym i przej ęcia transportu ci ęŜ kich ładunków. Dotychczas linia ta jest pod zarz ądem Polskich Kolei Pa ństwowych – Dyrekcji Okr ęgu Infrastruktury Kolejowej w Lublinie. Obserwowany jest zastój inwestycyjny, a wykonywane prace utrzymaniowe ograniczaj ą si ę do remontów bie Ŝą cych, pozwalaj ących na funkcjonowanie linii. Przewiduje si ę powstanie zakładu zarz ądzaj ącego tylko LHS, którego kompetencje i zakres działania okre śli oczekiwana, nowa ustawa o restrukturyzacji kolei. Dla linii normalnotorowej oczekuje si ę reaktywowania podmiejskich przewozów pasa Ŝerskich do Stalowej Woli po realizacji nowego przystanku osobowego w rejonie Specjalnej Strefy Ekonomicznej.

9. KIERUNKI I ZASADY ROZWOJU INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ.

9.1. Elektroenergetyka. W perspektywie kilku lat nadal Głównym Źródłem Zasilania gminy b ędzie GPZ 110/15 kV „Nisko”, zlokalizowany w północnej cz ęś ci miasta. Przebieg linii Wysokich Napi ęć : – 110 kV „Stalowa Wola – Nisko”; – 110 kV „Nisko – Biłgoraj”; za pomoc ą których GPZ 110/15 kV „Nisko” wł ączony jest w krajowy system elektroenergetyczny nie ulegnie zmianie. Układ głównych linii magistralnych średniego napi ęcia: • 15 kV „Nisko – Piskorowy Staw”; • 15 kV „Nisko – Rudnik”; • 15 kV „Nisko – Kameralne”; • 15 kV „Nisko – Zarzecze”; • 15 kV „Stalowa Wola – Rudnik”; • 15 kV „Rudnik – Prz ędzel”; zasilaj ących obszar gminy równie Ŝ pozostanie bez zmian. Przebiegi linii WN: – 110 kV „Stalowa Wola – Sarzyna”; – 110 kV „Stalowa Wola – Boguchwała”; przebiegaj ących tranzytem przez obszar gminy nie ulegn ą zmianie. Rzeszowski Zakład Energetyczny jest zobowi ązany moc ą ustawy z dn. 10 kwietnia „Prawo Energetyczne” (Dz. U. 54 z dnia 4.06.1997 r.) do opracowania „Planu Rozwoju” w zakresie

177 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko obecnego i perspektywicznego zapotrzebowania na energi ę elektryczn ą. B ędzie on opracowany przez „Energoprojekt” Kraków. W Studium utrzymuje si ę rezerwacj ę pod projektowany GPZ 110/15 kV o wymiarach 80 m x 80 m w rejonie osiedla Malce wraz z lini ą zasilaj ącą 110 kV. W/w teren zarezerwowany był w Miejscowym Planie Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Nisko z 1988 r. i oznaczony symbolem A 8 EE. W przypadku, gdy z oblicze ń „Planu Rozwoju” nie zajdzie potrzeba budowy stacji 110/15 kV „Malce” nale Ŝy zrezygnowa ć z w/w rezerwacji. Perspektywiczny wzrost zapotrzebowania mocy przez nowych odbiorców energii elektrycznej, jak równie Ŝ zapewnienie dostaw energii istniej ącym odbiorcom o wła ściwych parametrach i spełnienia wymogów z zakresu ochrony przeciwpo Ŝarowej realizowane b ędzie poprzez: • budow ę stacji transformatorowych napowietrznych 15/0,4 kV na obszarach wiejskich; • budow ę stacji transformatorowych wn ętrzowych 15/0,4 kV na obszarach intensywnej zabudowy, • budow ę linii średniego napi ęcia, kablowych do zasilania stacji wn ętrzowych, napowietrznych do zasilania stacji napowietrznych; • budow ę linii niskiego napi ęcia kablowych, napowietrznych do zasilania poszczególnych odbiorców i o świetlenia ulicznego; • budow ę i modernizacj ę istniej ącej sieci średniego i niskiego napi ęcia, która jest przestarzała o zani Ŝonych parametrach napi ęciowych, zbyt długie obwody nie spełniaj ą warunków skutecznej ochrony przeciwpo Ŝarowej. Rzeszowski Zakład Energetyczny S.A. – Rejon Energetyczny Stalowa Wola w porozumieniu z Urz ędem Miasta i Gminy Nisko opracował program poprawy warunków napi ęciowych dla mieszka ńców miasta i gminy. Realizacja tego programu polegać b ędzie na budowie stacji transformatorowych 15/0,4 kV: – w Nisku na realizowanym osiedlu „ Śniegowiec” – 1 szt. – w Nisku na ul. Kili ńskiego – 1 szt. – w Warchołach – 1 szt. – w Nowosielcu – 1 szt. – w Ko ńczycach – 2 szt. – w Malcach ul. Sopocka – 1 szt. – w Racławicach ul. Rudnicka, ul. Nowowiejska – 3 szt. – w Wolinie – 2 szt. – w Podwolinie – 1 szt. – w Nowej Wsi – 2 szt. Dla poprawy warunków napi ęciowych w mie ście i gminie nale Ŝy wybudowa ć ł ącznie 15 szt. stacji transformatorowych. Wraz z budow ą stacji transformatorowych b ędą budowane linie średniego napi ęcia do zasilania tych stacji oraz niskiego napi ęcia do zasilania odbiorców i o świetlenia ulicznego. Lokalizacja projektowanych stacji i linii ŚN przedstawiona jest na mapie „Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego” w skali 1:10 000.  Dla zapewnienia ci ągło ści zasilania mieszka ńców Zarzecza nale Ŝy wybudowa ć odcinek linii 15 kV ł ącz ącej lini ę 15 kV „Nisko – Zarzecze” z lini ą 15 kV wychodz ącą z GPZ 110/15 kV „Janów Lubelski” w okolicy miejscowo ści Szoje.  Osiedle Warchoły i Barce – Śniegowiec zasilane s ą równie Ŝ jednostronnie i konieczne jest powi ązanie stacji zasilaj ących te osiedla lini ą 15 kV ze stacjami po drugiej stronie kolei PKP w celu zabezpieczenia odbiorców przed przerw ą w dostawie pr ądu.

178 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Lokalizacja projektowanej zabudowy w stosunku do istniej ących urz ądze ń elektroenergetycznych winna odpowiada ć aktualnym przepisom budowy urz ądze ń elektroenergetycznych i polskim normom.

9.2. Telekomunikacja. Telekomunikacja Polska S.A. Zakład Telekomunikacji w Tarnobrzegu planuje zwi ększenie ilo ści abonentów miasta i gminy poprzez: – rozbudow ę istniej ących central cyfrowych: • w Nisku; • w Racławicach; • w Zarzeczu; • w Nowosielcu; – rozbudow ę sieci abonenckiej; Zako ńczono budow ę kabla światłowodowego „Zarzecze – Kły Ŝów”, w najbli Ŝszym czasie nast ąpi przekazanie w/w inwestycji do eksploatacji. W trakcie realizacji jest budowa sieci abonenckiej w: • Racławicach; • Zarzeczu; • Podwolinie; • Nowej Wsi; • Wolinie; w Zarzeczu w trakcie rozbudowy jest sie ć kablowa, a w Racławicach, Podwolinie, Nowej Wsi i Wolinie rozbudowa sieci oparta jest głównie na istniej ących liniach napowietrznych. Operator niezale Ŝny „Pilicka Telefonia” S.A. przył ączyła w ostatnim czasie 189 abonentów na terenie miasta i gminy, planuje do roku 2003 wzrost liczby abonentów do 708. Abonenci miasta i gminy obsługiwani s ą ze stacji nadawczo – odbiorczej zainstalowanej na kominie „Mostostalu” w Stalowej Woli, zasi ęg działania tej stacji zamyka si ę w promieniu 15 km. Polska Telefonia Cyfrowa Era GSM Spółka z o.o. w Katowicach planuje budow ę stacji bazowej Nr 56131 w mie ście przy ul. Reymonta, na któr ą Burmistrz Gminy i Miasta Nisko dnia 18.01.2000 r. wydał decyzj ę o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Stacj ę t ę stanowił b ędzie maszt antenowy o wysoko ści 43 m wraz z urz ądzeniami nadawczo – odbiorczymi, kontener z urz ądzeniami zasilaj ącymi w/w stacj ę. Ocena oddziaływania na środowisko w/w stacji bazowej wykazała, Ŝe: – w zasi ęgu pól elektromagnetycznych promieniowania niejonizuj ącego przekraczaj ących dopuszczaln ą warto ść strumienia g ęsto ści mocy wynosz ącą 0,1 W/m 2 nie znajduj ą si ę Ŝadne budynki przeznaczone na pobyt ludzi; – obszar wyst ępowania w/w pól elektromagnetycznych o warto ściach przekraczaj ących dopuszczalny poziom promieniowania wyst ąpi na znacznej wysoko ści, niedost ępnej dla ludzi powy Ŝej 36,2 m n.p.t. w promieniu 45,8 m od anten; – realizacja stacji spowoduje wykluczenie zabudowy mieszkaniowej o wysoko ści powy Ŝej 36 m n.p.t. w pasie terenu o promieniu 46 m; – nie oddziaływuje negatywnie na stan środowiska, powietrza, wody oraz faun ę i flor ę. Polska Telefonia Komórkowa „Centertel” Spółka z o.o. w Warszawie planuje budow ę stacji bazowej Nr 5624 w Racławicach (post ępowanie na etapie decyzji lokalizacyjnej). Stacja ta, to 50 m wie Ŝa z antenami nadawczo – odbiorczymi i antenami linii radiowej zamieszczonymi

179 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko na wysoko ści 49 i 46 m n.p.t. Systemy antenowe współpracowa ć b ędą z urz ądzeniami elektronicznymi umieszczonymi w kontenerze obok wieŜy. Ocena oddziaływania w/w stacji bazowej wykazała: – w zasi ęgu pól elektromagnetycznych promieniowania niejonizuj ącego przekraczaj ących dopuszczaln ą warto ść g ęsto ści mocy wynosz ącej 0,1 W/m 2 nie znajduj ą si ę Ŝadne budynki przeznaczone na pobyt ludzi – Rozporz ądzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Le śnictwa z dnia 11 sierpnia 1998 r. Dz. U. Nr 107/98; – obszar wyst ępowania pól elektromagnetycznych o warto ściach przekraczaj ących dopuszczalne szkodliwe dla zdrowia ludzi i środowiska wyst ępuje na znacznej wysoko ści niedost ępnej dla ludzi powy Ŝej 45 m n.p.t. w promieniu 41,5 m od wie Ŝy; – nie oddziaływuje negatywnie na stan środowiska, powietrze, wod ę, faun ę i flor ę; – dla istniej ącego stanu zagospodarowania otoczenia nie ma potrzeby ustanowienia obszaru ograniczanego u Ŝytkowania.

9.3. Zaopatrzenie w wod ę. Jako podstawowy cel kierunkowy ustala si ę pełne pokrycie bilansowych potrzeb miasta i gminy. Realizacja tak postawionego celu wymaga: 1) Podj ęcia decyzji co do realizacji docelowego uj ęcia wody i stacji uzdatniania (SOPOT lub BARCE) a) realizacji systemu pier ścieniowo – rozdzielczego obejmuj ąca miasto Nisko w tym: systemu przesyłowego Nisko uj ęcie – Warchoły – Podwolina oraz systemów osiedlowych: • wodoci ąg osiedle Podwolina; • wodoci ąg osiedle Warchoły; • wodoci ąg osiedle Barce; • wodoci ąg osiedle Gr ądy; • wodoci ąg osiedle Śródmie ście. b) realizacja wodoci ągów obejmuj ących sołectwa: • wodoci ąg sołectwa Racławice; • wodoci ąg sołectwa Wolina; • wodoci ąg sołectwa Nowa Wie ś. c) przy czym nale Ŝy rozwa Ŝyć mo Ŝliwo ści realizacji wodoci ągów obejmuj ących sołectwo Wolina i osiedle Podwolina w Nisku w oparciu o własne uj ęcia wody i małe stacje uzdatniania wody (SUW) zamiast wydłu Ŝania wodoci ągów przesyłowych z uj ęcia wody w Nisku. Lokalne uj ęcie wody i SUW w Wolinie mógłby zabezpieczy ć potrzeby zwodoci ągowana tak Ŝe wsi Racławice i Nowa Wie ś. 2) Realizacja uj ęcia wody i stacji wodoci ągowej osiedla Nowosielec oraz sieci wodoci ągowej obejmuj ącej sołectwa Nowosielec i Ko ńczyce. 3) Do czasu realizacji docelowych rozwi ąza ń nale Ŝy przeprowadzi ć modernizacj ę uj ęcia wody „SOPOT” poprzez wł ączenie do eksploatacji studni zast ępczych oraz wymian ę odcinków ruroci ągów tłocznych co pozwoli przywróci ć pierwotn ą wydajno ść uj ęcia, oraz wykona ć modernizacj ę układu technologicznego stacji uzdatniania wody dla uzyskania normatywnych parametrów zawarto ści Ŝelaza i manganu. 4) Dla zabezpieczenia dopływu wody dla miasta na wypadek awarii korzystne byłoby spi ęcie uj ęcia „Sopot” z uj ęciem wody Zakładów Mi ęsnych w Nisku, a tak Ŝe poł ączenia wodoci ągu magistralnego pomi ędzy Niskiem a Stalow ą Wol ą.

180 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

Jednak Ŝe docelowo uj ęcie wody „Barce” mo Ŝe dla okresu perspektywicznego i kierunkowego stanowi ć główne źródło wodoci ągowania dla miejscowo ści Nisko. Zlokalizowane zostało w lesie po stronie zachodniej miasta dzielnicy Barce na terenach nadle śnictwa Rudnik. Zasoby uj ęcia wód podziemnych w Barcach zostały zatwierdzone decyzj ą Nr CUG.KDH/013/5098/B/85 wydane we wrze śniu 1985 roku przez Centralny Urz ąd Geodezji. Zasoby te wyra Ŝone s ą w kategorii „B” Q = 540 m 3/h przy depresji S = 5,3 – 5,5. Aby uzyska ć powy Ŝsze 540 m 3/h niezb ędna liczba studni dla depresji sprawdzonych próbnym pompowaniem przepompowni powinna wynosi ć 19 sztuk. Do tej pory wykonano 11 studni. Opracowany przez Biuro Projektów Budownictwa Komunalnego bilans wody okre śli charakter wielko ści zu Ŝycia wody dla nich: 3 – Qn/godz. = 181 m /h; – Qmax/godz. = 560/1; 3 – Qmax godz. + po Ŝ. = 724 m /h. Bilans ten jednak zakłada zawy Ŝone wielko ści liczby mieszka ńców 37 000 dla okresu kierunkowego dlatego te Ŝ uznaje si ę za celowe weryfikacj ę bilansu wody Zarz ąd Miasta opracował projekt techniczny uj ęcia i stacji uzdatniania wody „Barce” I etap: mQ = 150 m 3/h i 3 300 m 3/d (22 godz. pracy). Projekt obejmuje: • uj ęcie wody; • ruroci ąg wody surowej z uj ęć ; • zbiorniki retencyjne; • budynki technologiczne stacji uzdatniania wody; • zbiorniki wyrównawcze wody czystej; • odstojniki popłuczyn; • ruroci ągi technologiczne na terenie stacji; • kanał odprowadzaj ący wody technologiczne ze stacji; • wylot do rowu. W I etapie przyj ęto wykorzystanie 6 studni S–4, S–5, S–6, S–9, S–10, S–11 w tym dwie studnie rezerwowe. Przyj ęto do eksploatacji studnie najbardziej oddalone od strefy oddziaływania cmentarza komunalnego. Stacja uzdatniania wody zlokalizowana b ędzie na zbiegu ulic Okrzei i Okr ęŜ nej. Teren zajmuje powierzchni ę 0,686 ha. Projekt techniczny przewiduje mo Ŝliwo ść rozbudowy stacji do wydajno ści 540 m 3/h co odpowiada zatwierdzonym zasobom uj ęcia wody. Dobór średnicy ruroci ągu wody surowej z uj ęcia oraz ruroci ągu mi ędzy obiektami na terenie stacji uzdatniania dostosowa ć do rozwi ąza ń kierunkowych. Równie Ŝ w budynku technologicznym pozostawiono mo Ŝliwo ść na dodatkowe pompy po średnie i sieciowe. Pola filtrów na mo Ŝliwe zwi ększenie wydajno ści 300 m 3/h. Dalsze zwi ększanie wydajno ści stacji mo Ŝe nast ąpi ć po wybudowaniu dodatkowej hali ze zbiornikami filtracyjnymi. Na terenie stacji pozostawiono równie Ŝ rezerw ę terenu dla dodatkowego zbiornika retencyjnego, wyrównawczego i odstojniki. Na bazie analiz wody surowej przyj ęto technologi ę uzdatniania wody zaproponowan ą przez ameryka ńsk ą firm ę Culligon z fili ą w Bolonii, która obejmuje: 1) Intensywne napowietrzanie wody surowej; 2) Filtracj ę ci śnieniow ą na filtrach typu Hi Flo 9 UF 100; 3) Dezynfekcj ę uzdatnionej wody przy pomocy podchlorynu sodowego w ilo ści 0,5 – 1,0 gCL 2/m 3. Technologia ta zrealizowana zostanie na nast ępuj ących urz ądzeniach: 4) uj ęcia wody – Q = 150 m 3/h 5 x 30 m 3/h + 1R;

181 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

5) zbiorniki reakcji – V = 2 x 100 m 3 wyposa Ŝone w strumienice napowietrzaj ące; 6) pompy po średnie (płucz ące) – 2 x 150 m 3/h 1P + 1R; 7) filtry – 2 x Hi Flo 9 UF 100 Culligan; 8) pompki do dezynfekcji wody podchlorynem sodowym; 9) zbiorniki wyrównawcze – V = 2 x 500 m 3; 10) odstojniki popłuczyn – V = 2 x 55 m 3; 11) pompownia ściekowa. Proces napowietrzania odgazowywania wody oraz utleniania zwi ązków Ŝelaza i manganu zostanie zrealizowany w zbiornikach reakcji usytuowanych poza budynkiem technologicznym, w którym przeprowadzone zostan ą pozostałe procesy uzdatniania wody tj. od Ŝelazienie, odmanganianie, przygotowanie wody chlorowej i jej dozowanie oraz zlokalizowana zostanie pompownia po średnia i sieciowa. Woda ze studni tłoczona b ędzie bezpo średnio do zbiorników reakcji wyposa Ŝonych w urz ądzenia napowietrzaj ące typu Flo – Get. Odpowiedni czas kontaktu zapewnia retencja w zbiornikach reakcji. Na filtry typu Culligan woda jest podawana za pomocą pomp po średnich. Do przewodu po filtrach dozowana jest woda chlorowa. Woda uzdatniona gromadzona jest w zbiornikach wyrównawczych sk ąd poprzez pompowni ę sieciow ą podawana jest do sieci miejskiej. Na ruroci ągu tłocznym wody uzdatnionej zamontowany zostanie czujnik chloru pozostałego. Popłuczyny z płukania filtrów b ędą odprowadzone do ostojników popłuczyn. Woda po sedymentacji zostanie odpompowana do kanalizacji technologicznej z wylotem do pobliskiego rowu. Praca stacji b ędzie automatyczna.

9.4. Gospodarka ściekowa. Problem zagospodarowania ścieków, który b ędzie narastał w zwi ązku z rozszerzeniem zasi ęgu obsługi sieci ą wodoci ągow ą winien stanowi ć priorytetowe zadanie Zarz ądu Miasta i Gminy. Zrealizowana oczyszczalnia ścieków stwarza mo Ŝliwo ść odbioru i oczyszczania ścieków zarówno z obszaru miasta jak i sołectw z obszaru gminy. Tak postawiony cel strategiczny wymagał b ędzie realizacji nast ępuj ących zada ń cz ąstkowych: ➝ Uporz ądkowanie istniej ącego systemu kanalizacji ogólnospławnej i sanitarnej przez wyra źne rozdzielenie funkcji poszczególnych kanałów w przyj ętym dla miasta systemie kanalizacji rozdzielczej. ➝ Realizacja systemu kanalizacji: • osiedle Moskale; • osiedle Malce; • osiedle Podwalina; • osiedle Warchoły; • osiedle Barce; • osiedle Śródmie ście. ➝ Realizacja kanalizacji sanitarnej sołectw: • Zarzecze; • Wolina; • Nowa Wie ś; • Racławice; • Nowosielec; • Ko ńczyce;

182 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

➝ Jako preferowane rozwi ązanie uznaje si ę stosowanie systemu grawitacyjno – podci śnieniowego. ➝ Realizacj ę systemu kanalizacji deszczowej wraz z oczyszczalnią i osadnikami wód w oparciu o opracowany przez Biuro Projektu Budownictwa Komunalnego – „Program Ogólny” z 1992 r. System oczyszczania ścieków z obszaru miasta oraz pozostałych sołectw w gminie Nisko proponuje si ę rozwi ąza ć wariantowo: wariant I : • istniej ąca oczyszczalnia ścieków w Nisku, do której zostan ą odprowadzone ścieki z całego miasta Nisko oraz ze wsi Racławice, Wolina i Nowa Wie ś; • projektowana oczyszczalnia ścieków w Nisku, do której zostan ą odprowadzone ścieki z całego obszaru prawobrze Ŝnej cz ęś ci gminy; • projektowana oczyszczalnia ścieków w Nowosielcu, do której zostan ą odprowadzone ścieki ze wsi Nowosielec i Ko ńczyce. lub wariant II : • wykorzystanie bardzo du Ŝych mo Ŝliwo ści odbioru ścieków istniej ącej nowej oczyszczalni ścieków w Nisku i przesyłu ścieków do niej z całego obszaru gminy, a tak Ŝe dodatkowo je Ŝeli mo Ŝliwo ści na to pozwol ą, odbiór i oczyszczenie ścieków ze wsi Kły Ŝów w gminie Pysznica.

9.5. Gazownictwo. Przebiegaj ące przez obszar gminy gazoci ągi wysokopr ęŜ ne o znaczeniu krajowym: • ∅ 700 CN 64 Jarosław – Puławy; • ∅ 250/30 Jarosław – Sandomierz. oraz gazoci ąg ∅ 125 z Kopalni Je Ŝowe do gazoci ągu ∅ 300 Jarosław – Sandomierz wraz z istniej ącymi stacjami redukcyjno – pomiarowymi I° i II° stwarzaj ą mo Ŝliwo ść pełnego pokrycia potrzeb mieszka ńców gminy i umo Ŝliwiaj ą lokalizacj ę potencjalnych inwestorów zgłaszaj ących du Ŝe zapotrzebowanie na gaz.

9.6. Regulacja stosunków wodnych. Jako podstawowe zadanie na lata 2001 – 2006 uznaje si ę: – obwałowanie rzeki San – lewy wał od Stalowej Woli długo ść 11 km; – obwałowanie cofkowe Barcówki około 2 km; – odbudowa melioracji urz ądze ń szczegółowych obiektu Podwolina około 64 km; – realizacja zbiorników małej retencji w tym w pierwszej kolejno ści: • Wolina powierzchnia 1,6 ha pojemno ści 24 tysi ęcy m 3 i w dalszej kolejno ści: • Kudelki powierzchnia 3,0 ha pojemno ści 45 tysi ęcy m 3 • Piaski – Gr ądy powierzchnia 2,1 ha pojemności 31,5 tysi ęcy m 3

9.7. Ciepłownictwo. Jako zadanie podstawowe uznaje si ę maksymalne wykorzystanie potencjalnych mo Ŝliwo ści uzysku ciepła z magistrali ciepłowniczej EC Stalowe Wola – Nisko i rozbudow ę istniej ącego systemu ciepłowniczego w oparciu o opracowane zało Ŝenia programowe.

183 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko

9.8. Gospodarka odpadami. Jako pilne uznaje si ę podj ęcie decyzji w zakresie lokalizacji wysypiska odpadów komunalnych. Dotychczasowe badania hydrogeologiczne wskazuj ą na mo Ŝliwo ść rozbudowy istniej ącego wysypiska pod warunkiem zastosowania odpowiednich rozwi ąza ń technicznych . Zgodnie z „Ocen ą oddziaływania na środowisko naturalne wysypiska odpadów komunalnych w Nisku” opracowan ą przez PNTW w 1996 r. na zlecenie Urz ędu Gminy i Miasta Nisko aktualnie eksploatacja wysypiska prowadzona jest prawidłowo. Ze wzgl ędu na ilo ść odpadów niebezpiecznych trafiaj ących na wysypisko komunalne. Dla rozbudowanej cz ęś ci wysypiska nale Ŝy zaprojektowa ć uszczelnienie geomembran ą oraz odprowadzenie odcieków do szczelnego wybieralnego zbiornika, którego zawarto ść b ędzie kierowana do oczyszczalni ścieków. W projekcie rozbudowy wysypiska proponuje si ę uwzgl ędni ć zabezpieczenie geomembrany przed ewentualnym wyporem wód gruntowych w przypadku podniesienia si ę ich poziomu (fale powodziowe w Sanie). Zaprojektowanie i budow ę nowej cz ęś ci wysypiska nale Ŝy potraktowa ć jako bardzo pilne, aby jak najszybciej wył ączy ć z eksploatacji dotychczasowe wysypisko. Dotychczasowe wysypisko nale Ŝy zrekultywowa ć, z zastosowaniem rozwi ąza ń technicznych ograniczaj ących wpływ składowanych odpadów na wody jedynego u Ŝytkowanego poziomu wód w tym rejonie. Nale Ŝy zapewni ć odbiór odcieków z tej cz ęś ci wysypiska i skierowanie ich do oczyszczalni ścieków. Zgodnie z „Operatem przeciwpowodziowym dla Miejsko – Gminnego Komitetu Przeciwpowodziowego w Nisku” opracowanym w 1992 r., teren wysypiska nie le Ŝy w obszarze zalewowym wody stuletniej. Istniej ące warunki hydrogeologiczne nie eliminuj ą dalszej rozbudowy wysypiska pod warunkiem zastosowania odpowiednich rozwi ąza ń projektowych. Jako alternatywne rozwi ązanie wskazuje si ę mo Ŝliwo ść wywozu posegregowanych odpadów komunalnych poza obszar gminy (Krzeszów). Je Ŝeli warunki hydrogeologiczne na to pozwol ą nale Ŝy rozwa Ŝyć mo Ŝliwo ść budowy nowego wysypiska odpadów z wykorzystaniem terenu po byłej lisiarni w Zarzeczu. W s ąsiedztwie tego Ŝ wysypiska odpadów proponuje si ę lokalizacj ę grzebowiska dla zwierz ąt. Jest to teren własno ści Agencji Rolnej Skarbu Pa ństwa, oddalony od zabudowy mieszkaniowej, otoczony lasami, poło Ŝony poza granicami głównego zbiornika wód podziemnych oraz granicy strefy ochrony GZWP Nr 425. Zadaniem bie Ŝą cym jest zabezpieczenie stałego odbioru odpadów i stworzenie takiego systemu selektywnego odbioru by na składowisko trafiały rzeczywiste odpady nie stanowi ące warto ści jako surowiec wtórny.

184

MATERIAŁYŹRÓDŁOWE

BIBLIOGRAFIA

– Studium Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Tarnobrzeskiego , Wojewoda Tarnobrzeski, 1997 r. – Strategia Rozwoju Województwa Tarnobrzeskiego , 1995 r. – Symulacyjne dane statystyczne dla województwa podkarpackiego na rok 1997. – Roczniki statystyczne województwa tarnobrzeskiego w latach 1992 – 1998 Wojewódzki Urz ąd Statystyczny, Tarnobrzeg – P.I.O. Ś. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Tarnobrzegu – Stan środowiska w województwie tarnobrzeskim w 1997 r . Biblioteka Monitoringu Środowiska, Tarnobrzeg 1998 r. – M. Nowicki; Strategia ekorozwoju Polski , wyd. Agencja Reklamowo – Wydawnicza A. Grzegorczyk, Warszawa 1993 r. – Weryfikacja obszarów ekologicznego zagro Ŝenia P.I.O. Ś. 1995 r. – Zabytki architektury i budownictwa w Polsce , Wydawnictwo Tarnobrzeskie – 42, O środek Dokumentacji Zabytków, Warszawa 1990 r. – Program gospodarki odpadami województwa tarnobrzeskiego oprac. „Biprowod” Zabrze Sp. z o.o. OBR PS „Siarkopol” Tarnobrzeg, Zabrze 1997 r. – Wyniki spisu rolnego 1994 r., Wojewódzki Urz ąd Statystyczny w Tarnobrzegu – Wyniki produkcji ro ślinnej 1994 r., WUS w Tarnobrzegu – Opracowanie fizjograficzne gminy Nisko, 1985 r. „Geoprojekt”, Rzeszów – mgr L. Polanowski, mgr J. Zub; Studium Problematyki Ochrony Warto ści Krajobrazu Kulturowego dla gminy Stalowa Wola (1997 r.) – Folder informacyjno – reklamowy „NISKO” – wydawnictwo „Sztafeta”, kwiecie ń 1998 r. – Hanna Lawera, Artur Bata; Nisko i okolice, 1998 r. – Foldery reklamowe miasta Nisko – Poradniki metodyczne dot. opracowania studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin – Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Sandomierza – Dane z Urz ędu Gminy i Miasta Nisko – Program reelektryfikacji (rozwoju) i remontu wiejskich sieci elektroenergetycznych. Dane: średnich napi ęć – Rejon Energetyczny Stalowa Wola. wysokich napi ęć – Rzeszowski Zakład Energetyczny – PN–E–05100–1: 1998 – Elektroenergetyczne linie napowietrzne. Projektowanie i budowa. – PN–76/E–05125 – Elektroenergetyczne i sygnalizacyjne linie kablowe. Projektowanie i budowa. – Przepisy Budowy Urz ądze ń Elektroenergetycznych – Instytut Energetyki 1980 r. – Dane dotycz ące telekomunikacji pochodz ą z Rejonu Telekomunikacji w Nisku i projektów technicznych rozbudowy sieci miejscowych – Centralne Biuro Projektowo – Badawcze Dróg i Mostów „TRANSPROJEKT ”: Ruch drogowy 1985 – Warszawa 1987 r. – Biuro Projektowo – Badawcze Dróg i Mostów „TRANSPROJEKT”: Ruch drogowy 1990

187

– Warszawa 1992 – Biuro Projektowo – Badawcze Dróg i Mostów „TRANSPROJEKT”: Ruch drogowy 1995 – Warszawa 1996 – Biuro Projektowo – Badawcze Dróg i Mostów „TRANSPROJEKT”: Prognoza ruchu na zamiejskiej sieci dróg krajowych do roku 2015 – Warszawa 1997 – Jerzy Walawski: Kształtowanie zamiejskiej sieci drogowej . Wydawnictwa Komunikacji i Ł ączno ści – Warszawa 1984 – Towarzystwo Urbanistów Polskich – Sekcja komunikacji: Zagadnienia komunikacyjne w planowaniu przestrzennym – Warszawa 1983 – Tadeusz Suwara: Strategia utrzymania i rozwoju sieci dróg krajowych do roku 2015 – Drogownictwo 9/98 – Andrzej Rudnicki, Mariusz Dudek: Ocena celowo ści budowy obwodnicy drogowej – Drogownictwo 7/95 – Augustyn Dobiecki, Zygmunt U Ŝdalewicz: Organizacja ruchu w miastach – Rozporz ądzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 2 marca 1999 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiada ć drogi publiczne i ich usytuowanie. Dz. U. Nr 43 z 1999 r.

188

ZAŁĄCZNIKI

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy i miasta Nisko

Wykaz mapek

Po Nr Tytuł stronie 1. Uwarunkowania zewn ętrzne 30 2. Ogólna ocena stanu środowiska na terenach gmin 36 3. Synteza uwarunkowa ń wewn ętrznych 38 4. Mapka osadnictwa wczesno średniowiecznego w widłach Wisły i Sanu 39 5. Skupienia osadnicze w południowo – wschodniej Polsce 40 6. Zanikanie lasów w centralnej cz ęś ci Puszczy Sandomierskiej 41 7. Powierzchnia sadów 46 8. Powierzchnia upraw warzywniczych 46 9. Obsada bydła w strukturach na 100 ha u Ŝytków rolnych 48 10. Obsada trzody chlewnej w strukturze na 100 ha u Ŝytków rolnych 48 11. Ilo ść ha u Ŝytków rolnych przypadaj ąca na 1 ci ągnik 50 12. Powiat ni Ŝański – Liczba ludno ści i g ęsto ść zaludnienia 52 13. Gmina Nisko – Liczba ludno ści i g ęsto ść zaludnienia 54 14. Powiat ni Ŝański – Ruch naturalny i migracje ludno ści 56 15. Powiat ni Ŝański – Struktura wiekowa ludno ści 58 16. Gmina Nisko – Struktura wiekowa ludno ści 58 17. Bezrobocie w rejonie 62 18. Struktura wykształcenia bezrobotnych w gminie 64 19. Gmina wg. sołectw – placówki o światy i nauki 68 20. Zdrowie i opieka społeczna 70 21. Placówki kultury 72 22. Sport, turystyka, ziele ń urz ądzona 74 23. Gmina Nisko – zasoby mieszkaniowe 82 24. Ruch budowlany w gminie Nisko 82 25. Obecny układ komunikacji drogowej na tle mapy z 1915 roku 86 26. Układ komunikacyjny 86 27. Gmina Nisko – Elektroenergetyka 102 28. Gmina Nisko – Telekomunikacja 106 29. Gmina Nisko – Zaopatrzenie w wod ę 110 30. Gmina Nisko – Odprowadzenie ścieków 112 31. Gmina Nisko – Gazownictwo 114 32. Gmina Nisko – Ciepłownictwo 114 33. Gmina Nisko – Regulacja stosunków wodnych 116 34. Polityka i kierunki rozwoju rolniczej przestrzenni produkcyjnej 138 35. Zbiorowa ochrona ludno ści 146 36. Docelowy układ komunikacyjny 170 37. Gmina Nisko – Elektroenergetyka 178 38. Gmina Nisko – Telekomunikacja 178 39. Gmina Nisko – Zaopatrzenie w wod ę 180 40. Gmina Nisko – Odprowadzenie ścieków 182 41. Gmina Nisko – Gazownictwo 182 42. Gmina Nisko – Regulacja stosunków wodnych 184

191

43. Gmina Nisko – Ciepłownictwo 184

Wykaz diagramów

Nr Tytuł 1. Stan zanieczyszczenia powietrza 2. Udział poszczególnych upraw w strukturze zasiewów 3. Struktura gospodarstw rolnych w gminie 4. Wykres rozwoju motoryzacji w latach 19991 - 1998 5. Dynamika wzrostu motoryzacji

Wykaz schematów

Po Nr Tytuł stronie 1. System planowania w Polsce 22 2. System planowania na poziomie gminy 22 3. Schemat powi ąza ń merytorycznych elementów procesu sporz ądzania studium 22 Obci ąŜ enie sieci dróg krajowych i wojewódzkich średniorocznym dobowym ruchem 4. 90 w obszarze miasta i gminy Nisko 5. Charakter ruchu pojazdów samochodowych 90

Wykaz tabel

Nr Tytuł 1. Bonitacja gleb – grunty orne 2. Bonitacja gleb – u Ŝytki zielone 3. Wykaz gruntów w sołectwach 4. Struktura u Ŝytków rolnych 5. Województwo Podkarpackie – Ludno ść w poszczególnych powiatach 6. Powiat ni Ŝański – Ludno ść i g ęsto ść zaludnienia 7. Zestawienie porównawcze liczby ludno ści w gminie w latach 1990 – 1999 8. Ludno ść gminy i g ęsto ść zaludnienia 9. Powiat ni Ŝański – Ruch naturalny 10. Powiat ni Ŝański – Ruch naturalny, wska źnik na 1000 mieszka ńców 11. Powiat ni Ŝański – Migracje ludno ści 12. Gmina Nisko – Migracja ludno ści w 1997 r. 13. Ruch naturalny ludno ści gminy w latach 1995 – 1998 14. Struktura wiekowa ludno ści w powiecie ni Ŝańskim 15. Struktura wiekowa ludno ści w gminie 16. Struktura zatrudnienia wg sekcji EKD 17. Stan podmiotów gospodarczych w gminie w latach 1988 – 1998 18. Nowo rejestrowane podmioty gospodarcze w latach 1995 – 1998 19. Ewidencja działalno ści gospodarczej w gminie 20. Bezrobocie w rejonie na koniec 1997 r. 20a. Bezrobocie w rejonie według naj świe Ŝszych danych 21 Stopa bezrobocia 22 Liczba zarejestrowanych bezrobotnych w latach 1994 – 1998 23 Struktura wiekowa bezrobotnych w gminie Nisko 24 Struktura bezrobotnych wg sta Ŝu pracy w gminie

192

25 Struktura wykształcenia bezrobotnych w gminie 26 Struktura wykształcenia bezrobotnych w gminie – wska źnik procentowy 27 Wychowanie przedszkolne 28 Szkoły podstawowe i gminie Nisko 29 Szkoły podstawowe i gimnazja w gminie 30 Słu Ŝba zdrowia w gminie 31 Personel słu Ŝby zdrowia w gminie w latach 1992, 1995 i 1997 32 Ilo ść placówek bibliotecznych w gminie 33 Obiekty kultury w gminie 34 Jednostki zarejestrowane w systemie REGON według sekcji EKD 35 Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON w województwie 36 Zasoby mieszkaniowe w powiecie ni Ŝańskim 37 Zasoby mieszkaniowe w gminie Nisko 38 Mieszkania, izby i powierzchnia mieszka ń 39 Zasoby mieszkaniowe w budynkach stanowi ących własno ść lub współwłasno ść gminy w mie ście Nisko 40 Zasoby mieszkaniowe stanowi ące własno ść gminy Nisko 41 Zasoby mieszkaniowe w budynkach stanowi ących własno ść lub współwłasno ść gminy na wsiach 42 Zasoby mieszkaniowe stanowi ące własno ść gminy na wsiach 43 Mieszkania w gminie wg wyposa Ŝenia w podstawowe instalacje 44 Zasoby mieszkaniowe w gminie na koniec 1998 r. 45 Ruch budowlany w gminie Nisko w latach 1995 – 1999 46 Układ drogowo – uliczny 47 Rodzaj nawierzchni dróg i ulic 48 Obci ąŜ enie dróg krajowych i wojewódzkich średniorocznym dobowym ruchem w obszarze i rejonie gminy Nisko 49 Rozwój motoryzacji w ostatnich 8 latach dla obszaru gminy 50 Wska źnik motoryzacji 51 Stacje paliw w Nisku 52 Wykaz stacji transformatorowych wn ętrzowych 15/0,4 kV 53 Wykaz stacji transformatorowych zasilaj ących obrze Ŝa miasta i osiedla 54 Wykaz stacji transformatorowych zasilaj ących obszar gminy 55 Rozmieszczenie aparatów publicznych w mie ście i gminie 56 Podstawowe dane dotycz ące sieci i odbiorców 57 Bilans kotłowni 58 Ewidencja odbiorców E. C. – w ęzły wymiennikowe w budynkach Nisko 59 Struktura u Ŝytkowania gruntów w gminie Nisko 60 Prognoza demograficzna dla gminy Nisko w liczbach bezwzgl ędnych 61 Prognoza demograficzna – struktura wiekowa ludno ści 62 Potrzeby mieszkaniowe miasta i gminy Nisko 63 Prognoza ruchu na zamiejskiej sieci dróg krajowych i wojewódzkich do roku 2015 64 Wymagania techniczne dróg transportu rolniczego

193

DOKUMENTY FORMALNO–PRAWNE(WYCIĄG)