ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺣﺸﺮه ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﻠﺪ 9 ، ﺷﻤﺎره 1 ، ﺳﺎل 1396 (، 51- )76
داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﻲ، واﺣ ﺪ اراك ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺣﺸﺮه ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﺎﭘﺎ 4668- 2008 (ﻋﻠﻤﻲ - ﭘﮋوﻫﺸﻲ) http://jer.iau-arak.ac.ir ﺟﻠﺪ 9 ، ﺷﻤﺎره 1 ، ﺳﺎل 1396 ، ( 51- )76
ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ يا زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﮔﺮده اﻓﺸﺎن ﺧﺎﻧﻮاده (Megachilidae (Hymenoptera: Apoidea در اﺳﺘﺎن ﻳﺰد
* ﻟﻴﺪا دﻫﻘﺎن دﻫﻨﻮي1 ، ﻋﻠﻲ اﺻﻐﺮ ﻃﺎﻟﺒﻲ2 ، ﺷﻴﻼ ﮔﻠﺪﺳﺘﻪ3 ، رﺿﺎ وﻓﺎﻳﻲ ﺷﻮﺷﺘﺮي3
-1 ﺑﺎﺷﮕﺎه ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان ﺟﻮان و ﻧﺨﺒ ﮕﺎن، واﺣﺪ ﻳﺰد، داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﻲ، ﻳﺰد -2 داﻧﺸﻴﺎر، ﮔﺮوه ﺣﺸﺮه ﺷﻨﺎﺳﻲ، داﻧﺸﻜﺪه ﻛﺸﺎورزي، داﻧﺸﮕﺎه ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻣﺪرس ﺗﻬﺮان -3 اﺳﺘﺎدﻳﺎر، ﮔﺮوه ﺣﺸﺮه ﺷﻨﺎﺳﻲ، داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﻲ واﺣﺪ اراك
ﭼﻜ ﻴﺪه ﺧﺎﻧﻮاده Megachilidae ﺑﺎ ﺑ ﻴﺶ از 4000 ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻮﺻ ﻴﻒ ﺷﺪه در ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ ﺟﻬﺎن، ﺳﻮﻣ ﻴﻦ ﺧﺎﻧﻮا ده ﺑﺰرگ از زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﮔﺮده اﻓﺸﺎن اﺳﺖ. ﺗﻌﺪاد ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﺳﻪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻳﺰد، ﻣﻬﺮ ﻳﺰ و ﺗﻔﺖ، درﺻﺪ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻛﻞ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﺟﻤﻊ آوري ﺷﺪه ﻣﺸﺨﺺ ﮔﺮد ﻳﺪ. ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﻓﺮاواﻧ ﻲ، ﺗﻨﻮع، ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ و ﻏﻨﺎي ﮔﻮﻧﻪ اي و ﻫﻤﭽﻨ ﻴﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﺷﺒﺎﻫﺖ ز ﻳﺴﺘﮕﺎه ﻫﺎ ﺑﺮاي 48 48 ﮔﻮﻧﻪ ﺟﻤﻊ آوري ﺷﺪه در اﻳ ﻦ ﺳﻪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن در ﻃﻲ ﺳﺎل ﻫﺎي 1391 و 1392 ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪ. در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻳﺰد در ﺳﺎل 1391 ﮔﻮﻧﻪ Megachile rubripes ﺑﺎ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻧﺴﺒ ﻲ 48 %، در ﺳﺎل 1392 ﮔﻮﻧﻪ Anthidium florentinum ﺑﺎ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻧﺴﺒﻲ /5 ،22% ،22% در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﻬﺮ ﻳﺰ در ﺳﺎل 1391 ﮔﻮﻧﻪ M. pilicrus ﺑﺎ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻧﺴﺒ ﻲ /3 26 %، در ﺳﺎل 1392 ﮔﻮﻧﻪ A. florentinum ﺑﺎ ﻓﺮاواﻧ ﻲ /3 19 %، در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺗﻔﺖ در ﺳﺎل 1391 ﮔﻮﻧﻪ Lithurgus chrysurus ﺑﺎ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻧﺴﺒﻲ /8 23 % و در ﺳﺎل 1392 ﮔﻮﻧﻪ Osmia caerulescens ﺑﺎ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻧﺴﺒﻲ %29 داراي ﺑ ﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻓﺮاواﻧﻲ در ﺑﻴﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﺑﻮد ﻧﺪ. ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي ﻔﺎ،آﻟ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن يﻫﺎ ﻣﻬﺮ ﻳﺰ و ﺗﻔﺖ در ﺳﺎل 1392 ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي ﺑ ﻴﺸﺘﺮي دارﻧﺪ. ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻘﺎ ﻳﺴﻪ آﻣﺎري ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﮔﻮﻧﻪ يﻫﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻫﺎي ﻳﺰد، ﻣﻬﺮ ﻳﺰ و ﻫﻤﭽﻨ ﻴﻦ ﺗﻔﺖ در دو ﺳﺎل 1391 و 1392 ﻴﺰﻧ از ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﻳﻜﺴﺎن ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد ﻧﺪ، اﻣﺎ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﻓﺮاواﻧ ﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻫﺎي ﻣﻬﺮ ﻳﺰ و ﺗﻔﺖ از ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻳﺰد ﻳﺰد ﺑ ﻴﺸﺘﺮ ﺑﻮد. ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن يﻫﺎ ﻣﻬﺮ ﻳﺰ و ﺗﻔﺖ در دو ﺳﺎل 1391 و 1392 ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﻮد . روش ر ﻳﺮﻓﻜﺸﻦ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺗﻔﺖ در ﺳﺎل 1392 از ﻏﻨﺎ ي ﮔﻮﻧﻪ يا ﺑ ﻴﺸﺘﺮي ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮده اﺳﺖ. ﺷﺎﺧﺺ ﺗﻨﻮع ﺑﺘﺎ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ در ﺳﺎل- ﻫﺎي 1391 و 1392 ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن يﻫﺎ ﻣﻬﺮ ﻳﺰ و ﺗﻔﺖ ﺑ ﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺷﺒﺎﻫﺖ را ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ دا ﺷﺘﻪ اﻧﺪ.
واژه ﻫﺎي ﻛﻠ ﻴﺪي: ﺷﺎﺧﺺ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ، ﻏﻨﺎي ﮔﻮﻧﻪ ،اي ﺷﺎﺧﺺ ﺷﺒﺎﻫﺖ ز ﻳﺴﺘﮕﺎه ﻫﺎ
* ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه راﺑﻂ، ﭘﺴﺖ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ: [email protected] ﺗﺎرﻳﺦ درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻘﺎﻟﻪ /4/7 94 - ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﺬﻳﺮش ﻣﻘﺎﻟﻪ /3 /11 95
٥١
دﻫﻘﺎن دﻫﻨﻮي و ﻫﻤﻜﺎران: ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ يا زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﮔﺮده اﻓﺸﺎن ﺧﺎﻧﻮاده ...
ﻣﻘﺪﻣﻪ زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﮔﺮده اﻓﺸﺎن ﺑﺎﻻ ﺧﺎﻧﻮاده Apoidea ﺑﺎ ﺣﺪود 20000 ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻮﺻ ﻴﻒ ﺷﺪه، ﮔﺮوه ﺑﺰرﮔﻲ از ﺣﺸﺮات راﺳﺘﻪ ﺑﺎل ﻏﺸﺎ ﻳﻴﺎن را ﺗﺸﻜ ﻴﻞ ﻲﻣ دﻫﻨﺪ. ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻧﺪﻛﻲ در ﺧﺼﻮص ﺷﻨﺎﺳﺎ ﻳﻲ زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮاده Megachilidae در ا ﻳﺮان اﻧﺠﺎم ﺷﺪه و ﺗﺮﻛ ﻴﺐ ﻓﻮﻧﺴﺘ ﻴﻚ زﻧﺒﻮرﻫﺎي ا ﻳﻦ ﺧ ﺎﻧﻮاده، ﺗﻨﻮع و ﻏﻨﺎي ﮔﻮﻧﻪ اي آن ﻫﺎ در اﻛﻮﺳ ﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ا ﻳﺮان ﻧﺎﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ. ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﺗﻨﻮع ز ﻳﺴﺘﻲ ﮔﺮوه ﻫﺎي ﺗﺎﻛﺴﻮﻧﻮﻣ ﻴﻜﻲ ﻛﻪ ﻫ ﻴﭻ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ در ﺧﺼﻮص وﺟﻮد ﻳﺎ ﻧﻘﺶ آن ﻫﺎ در اﻛﻮﺳ ﻴﺴﺘﻢ وﺟﻮد ﻧﺪارد ﻳﻚ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻬﻢ و اوﻟﻮ ﻳﺖ دار اﺳﺖ (Gaston, 1991). ﺗﻨﻮع آﻟﻔﺎ (α) ﻳﺎ ﺗﻨﻮع درون زﻳ ﺴﺘﮕﺎﻫﻲ و ﺗﻨﻮع ﺑﺘﺎ (β) ﻳﺎ ﺗﻨﻮع ﺑﻴﻦ زﻳﺴﺘﮕﺎﻫﻲ اﺳﺖ . ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي اﺻﻠﻲ ﺗﺮﻳﻦ ﺳﻄﺢ ﺗﻨﻮع آﻟﻔﺎ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﺗﻌﺪاد ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد و ﻓﺮاواﻧﻲ آن ﻫﺎ در ﻳﻚ ﻣﺤﺪوده ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻘﺪار آن ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻌﺪاد ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد، اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ. ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﻨﻮع ﻳﻜﻲ از روش ﻫﺎي ﺑﺮرﺳﻲ و ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ . .
اﻧﻮاع ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي آﻟﻔﺎ (Alpha Diversity) ﺷﺎﺧﺺ ﺷﺎﻧﻮن- وﻳﻨﺮ (Shannon-Wiener Index) اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ، ﻣﺘﺪاوﻟﺘﺮﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺮاي اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺳﺎل 1949 ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪ. ﻣﻘﺪار اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺮاي داده ﻫﺎي اﻛ ﻮﻟﻮژﻳﻚ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻴﻦ 1/5 3/5و و ﻧﺪرﺗﺎ 4/5 ﻗﺮار دارد. ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﻘﺪار ا ﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﺑ ﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﺗﻨﻮع ﺑ ﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ (Shannon-Wiener, 1949).
Sobs H = − p log p ﻣﻌﺎدﻟﻪ ( )i e 1 ∑ i−1 H : ﺷﺎﺧﺺ ﺗﻨﻮع ﺷﺎﻧﻮن
Pi: ﻓﺮاواﻧﻲ ﻧﺴﺒﻲ ﻫﺮ ﻳﻚ از ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﻳﻌﻨﻲ ﻧﺴﺒﺖ اﻓﺮاد ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﻛﻞ اﻓﺮاد آن ﺟﺎﻣﻌﻪ S : ﺗﻌﺪاد ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت ﺑﻬﺘﺮ ﻏﻨﺎي ﮔﻮﻧﻪ اي (Species richness) ni : ﺗﻌﺪاد اﻓﺮاد در ﮔﻮﻧﻪ i ام. N : ﻛﻞ اﻓﺮاد در ﻧﻤﻮﻧﻪ.
ﺷﺎﺧﺺ ﺳﻴﻤﭙﺴﻮن (Simpson's Index) اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ در واﻗﻊ اﺣﺘﻤﺎل اﻳﻦ ﻛﻪ ﻓﺮد دوم ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه از ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ اول ﺑﺎﺷﺪ را ﺑﻴﺎن ﻣﻲ ﻛﻨﺪ. در اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﻓﺮض ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﻠﻴﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﺟﺎﻣﻌﻪ در ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﺟﻤﻊ آوري ﺷﺪه ﺣﻀﻮر دارﻧﺪ و ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﺟﻤﻊ آوري ﺷﺪه ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﺧﻮﺑﻲ ﺑﺮاي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ. اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻓﺮ اوان ﺗﺮ ﺣﺴﺎس اﺳﺖ. ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺎﺧﺺ ﺷﺎﻧﻮن، ﻫﺮﭼﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه ا ﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﻧﻴﺰ ﺑ ﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ يا ﺑ ﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ (Simpson,1949) . ﺷﺎﺧﺺ Simpson ﻳﻜﻲ از ﻣﻌﻨﻲ دارﺗﺮﻳﻦ و ﻗﻮي ﺗﺮﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ يا يا اﺳﺖ (ﻣﻌﺎدﻟﻪ .)2
Sobs 2 ni (ni −1) (Magurran, 1998) ﻣﻌﺎدﻟﻪ (C = ∑ pi pi = ( 2 i N()N −1
٥٢ ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺣﺸﺮه ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﻠﺪ 9 ، ﺷﻤﺎره 1 ، ﺳﺎل 1396 (، 51- )76
S : ﺗﻌﺪاد ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪه ni : ﺗﻌﺪاد اﻓﺮاد در ﮔﻮﻧﻪ i ام. N : ﻛﻞ اﻓﺮاد در ﻧﻤﻮﻧﻪ. ﺑﺮاي اﻳﻦﻛﻪ از ﺷﺎﺧﺺ ﺳﻴﻤﭙﺴﻮن ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻘﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﺰرگ ﺗﺮ ﺷﺪن ﺷﺎﺧﺺ، ﺗﻨﻮع ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﻮد از ﺷﺎﺧﺼﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم D اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﻣﻌﺎ دﻟﻪ آن ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﻜﻞ اﺳﺖ: 1 D = C D : ﺷﺎﺧﺺ ﺗﻨﻮع ﺳﻴﻤﭙﺴﻮن
ﺷﺎﺧﺺ ﻣﺎرﮔﺎﻟﻒ (Margalef) ﻳﻦا ﺷﺎﺧﺺ ﺗﻌﺪاد ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ اﻓﺮاد در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ، ﺑﻨﺎﺑﺮا ﻳﻦ ﺑﺮا ي ﻣﻘﺎ ﻳﺴﻪ ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ يا ﻴﻦﺑ ﻴﻦﺑ يا دو ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮدار ي اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد: (S − 1) ﻣﻌﺎدﻟﻪ (D = ( 3 ln N S : ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ N: ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ اﻓﺮاد ﻲﻣ ﺑﺎﺷﺪ. ln : ﻟﮕﺎرﻳﺘﻢ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻫﺮﭼﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه ا ﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﺑ ﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ يا ﺑ ﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ(Clifford & Stephenson,1975) . .
ﺷﺎﺧﺺ ﻣﻜﻴﻨﺘﺎش (McIntosh) ﻳﻦا ﺷﺎﺧﺺ ﺗﻮﺳ ﻂ ( McIntosh (1967 ﻳارا ﻪ ﺷﺪ، ﻣﻘﺪار ا ﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﺑ ﻴﻦ 1-0 ﻲﻣ ﺑﺎﺷﺪ و زﻣﺎﻧ ﻲ ﻛﻪ ا ﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ﻧﺰد ﻳﻚ ﺷﻮد ﺑﻪ ا ﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ از ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ يا ﻛﻤﺘﺮ ي ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ. N −U ﻣﻌﺎدﻟﻪ (D= ( 4 N − N 2 U = ∑ ni
N : ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ اﻓﺮاد در ﻧﻤﻮﻧﻪ
ni : ﺗ ﻌﺪاد اﻓﺮاد در ﮔﻮﻧﻪ i ام U : ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ اﻓﺮاد ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻳﻚ ﮔﻮﻧﻪ
ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺮﻳﻠﻮﺋﻴﻦ (Brillouin) ﺑﻪ ﻋﻘﻴﺪه ﭘﻴﻠﻮ اﻛﺜﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﺑﺮداﺷﺖ ﺷﺪه از اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت را ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻫﺎ و ﻧﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﺗﺼﺎدﻓﻲ از اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت ﺑﺰرگ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ. در ﻣﻮاردي ﻛﻪ داده ﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻫﺎي ﻣﺤﺪودي ﻣﺮﺑﻮ ط ﺑﺎﺷﻨﺪ، ﺑﺮاي اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﺗﻨﻮع از ﻓﺮﻣﻮل ﺑﺮﻳﻠﻮﺋﻴﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد. اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺎﺧﺺ ﺷﺎﻧﻮن – وﻳﻨﺮ ﺑﻪ ﻓﺮاواﻧﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻧﺎدر در اﺟﺘﻤﺎع ﺣﺴﺎس ﺗﺮ اﺳﺖ. ﻣﻘﺪار اﻳﻦ
٥٣
دﻫﻘﺎن دﻫﻨﻮي و ﻫﻤﻜﺎران: ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ يا زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﮔﺮده اﻓﺸﺎن ﺧﺎﻧﻮاده ...
ﺷﺎﺧﺺ ﺑ ﻪ ﺷﺎﺧﺺ ﺷﺎﻧﻮن ﺧﻴﻠﻲ ﻧﺰدﻳﻚ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻧﺪرت از 4/5 ﺗﺠﺎوز ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد. ﺷﺎﺧﺺ Brillouin ﺗﻨﻮع ﻳﻚ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﻤ ﻮﻧﻪ ﺑﺮدار ي را اﻧﺪازهﮔ ﻴﺮي ﻲﻣ ﻛﻨﺪ، ﻲوﻟ ﺷﺎﺧﺺ ﺷﺎﻧﻮن ﺗﻨﻮع ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮداري را اﻧﺪازهﮔ ﻴﺮي ﻲﻣ ﺑﺎﺷﺪ (Peet, 1974) .
Sobs
ln N!−∑ln ni! ﻣﻌﺎدﻟﻪ (HB = i−1 ( 5 N N : ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ اﻓﺮاد در ﻧﻤﻮﻧﻪ ni : ﺗﻌﺪاد اﻓﺮاد ﮔﻮﻧﻪ i . . HB : ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺮﻳﻠﻮﺋﻴﻦ ﻫﺮﭼﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه ا ﻦﻳ ﺷﺎﺧﺺ ﺑ ﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ يا ﺑ ﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ (Peet, 1974) . .
ﺷﺎﺧﺺ يﻫﺎ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ (Species Evenness) ﭼﻬﺎرده روش اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي Equitability ﻳﺎ Evenness ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ SDR ﻳارا ﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ . در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺷﺎﺧﺺ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ، ﭼﮕﻮﻧﮕ ﻲ ﺗﻮز ﻳﻊ ﻓﺮاواﻧ ﻲ اﻓﺮاد را ﺑﻴﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ. ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت د ﻳﮕﺮ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﺑ ﻴﺎﻧﮕﺮ ﻣ ﻴﺰان ﺗﻌﺎدل در ﻓﺮاواﻧ ﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ اﺳﺖ. در ﺑ ﻴﻦ ﺟﻮاﻣﻌ ﻲ ﻛﻪ دارا ي ﻏﻨﺎ ي ﮔﻮﻧﻪ يا ﻳﻜﺴﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪ يا ﻛﻪ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﺗﺮ (ﺗﻮز ﻳﻊ ﻳﻜﺴﺎن اﻓﺮاد ﺑ ﻴﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ) ﺑﺎﺷﺪ از ﻫ ﻮﻣﻮ ژﻧ ﻴﺘﻲ ﻳﺎ ﺗﻨﻮع ﺑ ﻴﺸﺘﺮي ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ و ﺟﻮاﻣﻌ ﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻫ ﺘﺮو ژن (ﺗ ﻮز ﻳﻊ ﺑﺴ ﻴﺎر ﻣﺘﻔﺎوت ﻓﺮاوﻧ ﻲ ﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ) ﺑﺎﺷﻨﺪ از ﺗﻨﻮع ﭘﺎ ﻳﻴﻦ ﺗﺮ ي ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ.
ﺷﺎﺧﺺ ﭘﻴﻠﻮ (Pielou (All Sample در ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ از ﺷﺎﺧﺺ ﺷﺎﻧﻮن- وﻳﻨﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد. ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻣﻘﺪار اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﻣﺴﺎوي ﺑﺎ (log ( S اﺳﺖ. ﻣﻘﺪار ا ﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﺑ ﻴﻦ 1-0 ﻲﻣ ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ا ﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﻳﺑﻪ ﻚ ﻧﺰد ﻳﻚ ﺷﻮد ﺑﻪ ا ﻳﻦ ﻣﻌﻨ ﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ز ﻳﺎد ﻲﻣ ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﺴﺒﺖ ﻓﺮاواﻧ ﻲ ﮔﻮﻧﻪ يﻫﺎ ﻣﺸﺨﺼ ﻲ در ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﺑ ﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ (Pielou, 1969). ﻣﻌﺎدﻟﻪ (J = H / log (S) ( 6 J : ﺷﺎﺧﺺ ﭘﻴﻠﻮ H : ﺷﺎﺧﺺ ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي Shannon-wiener S : ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ ﮔﻮ ﻧﻪ ﻫﺎ ﻫﺎ
ﺷﺎﺧﺺ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﻣﻜﻴﻨﺘﺎش (McIntosh) اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﺷﺎﺧﺺ ﻏﺎﻟﺒﻴﺖ ﻣﻜﻴﻨﺘﺎش (McIntosh dominance index) ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ: N −U ﻣﻌﺎدﻟﻪ (D = ( 7 N − N S N : ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ اﻓﺮاد در ﻫﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ S : ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ در ﻧﻤﻮﻧﻪ ni : ﺗﻌﺪاد اﻓﺮاد در ﮔﻮﻧﻪ i ام.
٥٤ ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺣﺸﺮه ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﻠﺪ 9 ، ﺷﻤﺎره 1 ، ﺳﺎل 1396 (، 51- )76
ﻣﻘﺪار ا ﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﺑ ﻴﻦ 1-0 اﺳﺖ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ا ﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﺑﻪ ﻳﻚ ﻧﺰد ﻳﻚ ﺷﻮد ﺑﻪ ا ﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ز ﻳﺎد ﻳﺎد دارﻧﺪ و ﻧﺴﺒﺖ ﻓﺮاواﻧ ﻲ ﮔﻮﻧﻪ يﻫﺎ ﻣﺸﺨﺼ ﻲ در ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﺑ ﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ (Heip & Engels, 1974) . .
ﺷﺎﺧﺺ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﻫﻴﭗ (Heip) اﻳ ﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﺗﻮﺳﻂ (Heip (1974 ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲ ﺷﻮد: (eH −1) ﻣﻌﺎدﻟﻪ (E = ( 8 ()S −1
H : ﺷﺎﺧﺺ ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي Shannon S : ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ ﮔﻮﻧﻪ e : ﻋﺪد ﻧﭙﺮﻳﻦ ﻣﻘﺪار ا ﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﺑ ﻴﻦ 1-0 ﻲﻣ ﺑﺎﺷﺪ و زﻣﺎﻧ ﻲ ﻛﻪ ﺷﺎﺧﺺ ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ﻧﺰد ﻳﻚ ﺷﻮد ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ ﻳﻌﻨﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﻓﺮاواﻧ ﻲ ﮔﻮﻧﻪ يﻫﺎ ﻣﺸﺨﺼ ﻲ در ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﻛﻤﺘﺮ اﺳﺖ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﻛﻤﺘﺮ ي دارد.
ﺷﺎﺧﺺ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﺳﻴﻤﭙﺴﻮن (Simpson) اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﺷﺎﺧﺺ ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي ﺳﻴﻤﭙﺴﻮن اﺳﺖ. 1 D ﻣﻌﺎدﻟﻪ (E = ( 9 S D : ﺷﺎﺧﺺ ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي Simpson S : ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ. ﻳﻦا ﺷﺎﺧﺺ ﻧ ﻴﺰ ﺑ ﻴﻦ 1-0 ﻲﻣ ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﻘﺪار ا ﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ اﻓﺰا ﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ و ﺑﻪ ﻳﻚ ﻧﺰد ﻳﻚ ﺗﺮ ﺷﻮد ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ اﻓﺰا ﻳﺶ ﻲﻣ ﻳﺎﺑﺪ و ﻧﺴﺒﺖ ﻓﺮاواﻧ ﻲ ﮔﻮﻧﻪ يﻫﺎ ﻣﺸﺨﺼ ﻲ در ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﺑ ﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ . . ﺑﻪ ﻃﻮرﻛﻠﻲ، ﺷﺎﺧﺺ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﻋﻤﻠﻜﺮدي از ﻓﺮاواﻧﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﻳﺎ ﻧﺴﺒﺖ يﻫﺎ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ اﺳﺖ. وﻗﺘﻲ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻳﺎ ﻳﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﻫﺎ ﻣﻴﻞ ﺑﻪ ﺗﺴﺎوي ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ، ﺷﺎﺧﺺ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ و در واﻗﻊ آن ﺟﺎﻣﻌﻪ داراي ﻫﻤﮕﻨﻲ (Homogeneity) ﻛﺎﻣﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد.
ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﻏﻨﺎي ﮔﻮﻧﻪ اي (Species Richness) روش ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺑﺮاي اﻧﺪازهﮔ ﻴﺮي ﻏﻨﺎي ﮔﻮﻧﻪ اي ﻧﻈﻴﺮ ﻳر ﺮﻓﻜﺸﻦ1 ، ﺟﻚ ﻧﺎﻳﻒ، ﺑﻮت اﺳﺘﺮپ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﺮم اﻓﺰار SDR ﻪﻳارا ﺷﺪه اﺳﺖ، ﻛﻪ در اﻳﻨﺠﺎ از روش ر ﻳﺮﻓﻜﺸﻦ ﺑﺮاي ﺗﻌ ﻴﻴﻦ ﻏﻨﺎي ﮔﻮﻧﻪ اي اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ ، در روش ر ﻳﺮﻓﻜﺸﻦ واﺣﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮداري در ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻳﻜﺴﺎن ﺑﻮده و اﻳﻦ روش ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﺑﺮآورد ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ و ﺧﻄﺎي ﻣﻌﻴﺎر، ﻏﻨﺎي ﮔﻮﻧﻪ اي را ﻣﺤﺎﺳﺒ ﻪ ﻛﻨﺪ (Sanders,1968) . وﻟﻲ در ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮداري ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﻛﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻧﺎدر ﻓﻘﻂ در ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﻏﻨﺎي ﮔﻮﻧﻪ اي ﺑﺮ اﺳﺎس روش ﺟﻚ ﻧﺎﻳﻒ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد (Heltshe & Forrester, 1983) . .
1- Rarefaction
٥٥
دﻫﻘﺎن دﻫﻨﻮي و ﻫﻤﻜﺎران: ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ يا زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﮔﺮده اﻓﺸﺎن ﺧﺎﻧﻮاده ...
روش ر ﻳﺮﻓﻜﺸﻦ رﻳﺮﻓﻜﺸﻦ ﻳﻚ روش آﻣﺎري ﺑﺮاي ﺗﺨﻤﻴﻦ ﺗﻌﺪاد ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر در ﻧﻤﻮﻧﻪا ي ﺗﺼﺎدﻓﻲ از اﻓﺮاد ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺗﻨﻮع ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. اﻳﻦ ﺗﻜﻨﻴﻚ اﺑﺘﺪا ﺗﻮﺳﻂ Howard Sanders ﺑﺮاي ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﻨﻮع زﻳﺴﺘﻲ در اﻛﻮﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺷﺪ. در اﻳﻦ روش داده ﻫﺎي ﻏﻨﺎي ﮔﻮﻧﻪ اي در ﻣﻴﺎن اﻧﻮاع ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ. ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻫﺎي رﻳﺮﻓﻜﺸﻦ ﻳﻚ روﺷﻲ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺷﻜﻞ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﻛﺎﻣﻞ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﻫﺎي اﻛﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻣﻬﻤﻲ در اﺳﺘﻔﺎده از روش رﻳﺮﻓﻜﺸﻦ وﺟﻮد دارد. از آن ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ رﻳﺮﻓﻜﺸﻦ ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﺑﺎ ﻧﺎم ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﻧﺪارد، ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﻮرد ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﻳﻦ روش ﺑﺎﻳﺪ از ﻟﺤﺎظ ﺗﺎﻛﺴﻮﻧﻮﻣﻴﻜﻲ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ روش ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮداري ﺑﺮاي ﺗﻌﺪاد دو ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻮرد ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ در روش رﻳﺮﻓﻜﺸﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ (Sanders, 1968; Krebs, 1999) . . روش ر ﻳﺮﻓﻜﺸﻦ ﺑﻪ ﺳﻪ ﺻﻮرت اﻧﺠﺎم ﻲﻣ ﺷﻮد:
روش ر ﻳﺮﻓﻜﺸﻦ ﺗﺮﻛ ﻴﺒﻲ (Pooled Rarefaction) روش ر ﻳﺮﻓﻜﺸﻦ ﺗﺮﻛ ﻴﺒﻲ ﻧﺸﺎن ﻲﻣ دﻫﺪ ﻫﺮﭼﻪ اﻧﺪازه ﻧﻤﻮﻧﻪ اﻓﺮاد ﺑ ﻴﺸﺘﺮ ﺷﻮد، ﺗﻌﺪاد ﮔﻮﻧﻪ ﺑ ﻴﺸﺘﺮي را اﻧﺘﻈﺎر ﺧﻮاﻫ ﻴﻢ داﺷﺖ. در ﻳﻦا روش ﺗﺨﻤ ﻴﻦ ﻏﻨﺎي ﮔﻮﻧﻪ اي روي داده ﻫﺎي ﺗﺮﻛ ﻴﺒﻲ (ﺗﻤﺎم ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎ) اﻧﺠﺎم و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﺮز ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻲﻣ ﺷﻮد : : (Schowalter, 1996) N − Ni s n E (S ) = 1 − n ∑ i=1 N n (E(S n : ﺗﻌﺪاد ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر در ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮداري ﺗﺼﺎدﻓﻲ اﻓﺮاد ﺟﻤﻌﻴﺖ S: ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ در ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﺟﻤﻊ آوري ﺷﺪه N : ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ اﻓﺮاد ﺟﻤﻊ آوري ﺷﺪه n : ﻣﺠﻤﻮع اﺣﺘﻤﺎﻻﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ در ﻧﻤﻮﻧﻪ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ Ni: ﺗﻌﺪاد اﻓﺮاد در ﮔﻮﻧﻪ i .ام
روش ر ﻳﺮﻓﻜﺸﻦ ﻣﺠﺰا (Single Sample Rarefaction) در ﻳﻦا روش ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎ در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ آﻧﺎﻟ ﻴﺰ .ﺷﺪ ﻳﻦا روش ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﺮز ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺳﺖ: N − Ni s n E (S ) = 1 − n ∑ i=1 N n S: ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ در ﻧﻤﻮﻧﻪ Ni: ﺗﻌﺪاد اﻓﺮاد در ﮔﻮﻧﻪ i ام.
٥٦ ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺣﺸﺮه ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﻠﺪ 9 ، ﺷﻤﺎره 1 ، ﺳﺎل 1396 (، 51- )76
روش ر ﻳﺮﻓﻜﺸﻦ ﺑﻴﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ اي (Across Sample Rarefaction) ﻳﻦا روش ﻏﻨﺎي ﮔﻮﻧﻪ اي ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ را ﭘﺲ از ﺗﻮزﻳﻊ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻧﺸﺎن ﻲﻣ دﻫﺪ: N − Ni s n E (S ) = 1− n ∑ i=1 N n S: ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ در ﻧﻤﻮﻧﻪ Ni: ﺗﻌﺪاد اﻓﺮاد در ﮔﻮﻧﻪ i ام. ﺗﻔﺎوت اﻳﻦ روش ﺑﺎ روش رﻳﺮﻓﻜﺸﻦ ﻣﺠﺰا در اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در اﻳﻦ روش زﻣﺎن و ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺑﺎﻫﻢ در ﺑﺮ ﻣﻲ ﮔﻴﺮد.
ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﺗﺸﺎﺑﻪ ﺑﺮاي اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﺗﻨﻮع ﺑﺘﺎ وﺟﻮد دارد ، اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﺤﺖ ﺗﺎ ﺛﻴﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺸﺘﺮك ﺑﻴﻦ دو ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻮده ﻲﻣﻛﻪ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﻴﺰان ﻫﻢ ﭘﻮﺷﺎﻧﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ را در ﺑﻴﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪ . ﺗﻨﻮع ﺑﺘﺎ ﺗﻔﺎوت در ﺗﻨﻮع ﻳﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺗﺮﻛﻴﺐ ﮔﻮﻧﻪ اي را ﺑﻴﻦ دو ﻳﺎ ﭼﻨﺪ زﻳﺴﺘﮕﺎه ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ (Koleff et al ., 2003; Magurran, 2004).
ﺷﺎﺧﺺ ﺗﻨﻮع ﺑﺘﺎي و ﻳﺘﺎﻛﺮ (β diversity)
βw=(S/α) 1- S: ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﻫﺎ α: ﻣ ﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻏﻨﺎي ﮔﻮﻧﻪ اي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎ
ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺗﻨﻮع ز ﻳﺴﺘﻲ زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮاده Megachilidae ﻋﻤﻮﻣﺎ در ﻗﺎﻟﺐ ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﮔﺮده اﻓﺸﺎن Apoidea ﺑﻪ اﻧﺠﺎم رﺳ ﻴﺪه اﺳﺖ. ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ در ﻳﻦا زﻣ ﻴﻨﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﺪ ﻳﻤﻲ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﮔﻮﻧﻪ Heriades truncorum ﺑﺎ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻧﺴﺒﻲ 7/75 % و ﺳﭙﺲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي Osmia caerulescens ﺑﺎ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻧﺴﺒﻲ 7/21 % و Megachile burdigalensis ﺑﺎ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻧﺴﺒﻲ 6/14 % ﻫﻤﮕﻲ از اﺳﺘﺎن اﻟﺒﺮز داراي ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻓﺮاواﻧﻲ در ﺑﻴﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ. ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي آﻟﻔﺎ، ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ ﻛﻪ اﺳﺘﺎن يﻫﺎ اﻟﺒﺮز و ﻗﺰوﻳﻦ ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﺳﺘﺎن ﻫﺎي ﻣﺎزﻧﺪران و ﮔﻴﻼن دارﻧﺪ. ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ آﻣﺎري ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از Pielo ، اﺳﺘﺎن ﻫﺎي اﻟﺒﺮز و ﻗﺰوﻳﻦ، ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﺳﺘﺎن ﻫﺎي ﮔﻴﻼن و ﻣﺎزﻧﺪران از ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﻳﻜﺴﺎن ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ، اﻣﺎ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ اﺳﺘﺎن ﻫﺎي ا ﻟﺒﺮز و ﻗﺰوﻳﻦ از اﺳﺘﺎن ﮔﻴﻼن و ﻣﺎزﻧﺪران ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻮد. ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﻫﻴﭗ و ﺳﻴﻤﭙﺴﻮن ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ را ﻳﻜﺴﺎن ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ روش رﻳﺮﻓﻜﺸﻦ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﻏﻨﺎي ﮔﻮﻧﻪ اي اﺳﺘﺎن ﻗﺰوﻳﻦ از ﺳﺎﻳﺮ اﺳﺘﺎن ﻫﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ. ﺷﺎﺧﺺ ﺗﻨﻮع ﺑﺘﺎ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ اﺳﺘﺎن ﻫﺎي ﮔﻴﻼن و ﻣﺎزﻧﺪران ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺷﺒﺎﻫﺖ را ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ دارﻧﺪ و اﺳﺘﺎن ﻫﺎي اﻟﺒﺮز و ﮔﻴﻼن ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﺷﺒﺎﻫﺖ را دارﻧﺪ .(Nadimi, 2012) در ﻣﻮرد ﺳﺎﻳﺮ زﻧﺒﻮرﻫﺎ، ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي و ﻓﺮاواﻧﻲ زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﻣﺨﻤﻠﻲ (Bumble bees) در ﭘﻨﺞ اﺳﺘﺎن ﻣﺎزﻧﺪران، ﺗﻬﺮان، ﻗﺰو ﻳﻦ در اﻟﺒﺮز ﻣﺮﻛﺰي و اردﺑ ﻴﻞ و آذرﺑﺎ ﻳﺠﺎن ﺷﺮﻗﻲ در ﺳﺒﻼن ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺷﺪه و ﻧﺘﺎ ﻳﺞ ﻧﺸﺎن داد ه اﺳﺖ ﺑﺎ ﻳﻦا ﻛﻪ ﺗﻌﺪاد ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﺟﻤﻊ آوري ﺷﺪه از اﻟﺒﺮز ﻣﺮﻛﺰي ( 65 8 ﻋﺪد) در ﻣﻘﺎ ﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺳﺒﻼن ( 262 ﻋﺪد) ﺑﺴ ﻴﺎر ﺑ ﻴﺸﺘﺮ ﺑﻮد ،ه ﻲوﻟ ﺳﺒﻼن 85 درﺻﺪ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ
٥٧
دﻫﻘﺎن دﻫﻨﻮي و ﻫﻤﻜﺎران: ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ يا زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﮔﺮده اﻓﺸﺎن ﺧﺎﻧﻮاده ...
و اﻟﺒﺮز ﻣﺮﻛﺰي 65 درﺻﺪ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ را در ﺧﻮد ﺟﺎي داده ﺑﻮدﻧﺪ. نآ ﻫﺎ ﺿﻤﻦ اﺳﺘﻔﺎده از آﻧﺎﻟ ﻴﺰ ر ﻳﺮﻓﻜﺸﻦ، ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ ﻛﻪ ﻏﻨﺎي ﮔﻮﻧﻪ اي زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﻣﺨﻤﻠﻲ در ﺳﺒﻼن و اﻟﺒﺮز ﺗﻔﺎوﺗﻲ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻧﺪارﻧﺪ. ﻫﻤﭽﻨ ﻴﻦ آن ﻫﺎ اﺷﺎره ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ دﺧﺎﻟﺖ اﻧﺴﺎن در ﻃﺒ ﻴﻌﺖ و ﻛﻤﺒﻮد ﻣ ﻴﺰﺑﺎن يﻫﺎ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺳﺒﺐ ﺷﺪه ﻛﻪ ﺗﻌﺪاد ا ﻳﻦ زﻧﺒﻮرﻫﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﺑﺪ (Monfared et al., 2008). در ﻳﻚ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ ﺗﻨﻮع و ﻓﺮاواﻧﻲ زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﮔﺮده اﻓﺸﺎن ﻣﺰارع ﻳﻮﻧﺠﻪ و ﭘ ﻴﺎز در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻫﺎي ﻣﺸﻬﺪ و ﭼﻨﺎران ﻣﻮرد ارز ﻳﺎﺑﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ز ﻧﺒﻮر ﮔﺮده اﻓﺸﺎن ﻏﺎﻟﺐ در ﻣﺰارع ﻳﻮﻧﺠﻪ Anthidium florentinum ﺑﻮد ﻛﻪ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻧﺴﺒﻲ آن در ﻣﺸﻬﺪ و ﭼﻨﺎران ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ /29 %16 و /28 14 % ﺑﺮ آورد ﺷﺪ ه اﺳﺖ . اﻳﻦ ﻣﺤﻘﻘﻴﻦ در ﻣﺰارع ﭘﻴﺎز ﮔﻮﻧﻪ .Andrena sp ﺑﺎ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻧﺴﺒﻲ 30 % و 2/42 ﺑﻪ% ﺗﺮﺗﻴﺐ در ﻣﺸﻬﺪ و ﭼﻨﺎران را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮔﻮﻧﻪ ﻏﺎﻟﺐ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮدﻧﺪ . ﻣﻘﺪار ﺷﺎﺧﺺ ﺗﻨﻮع زﻳﺴﺘﻲ ﺷﺎﻧﻮن - وﻳﻨﺮ در ﻳﻮﻧﺠﻪ ﻣﺸﻬﺪ ( )1/92 ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻳﻮﻧﺠﻪ ﭼﻨﺎران ( )1/78 ﺑﻮده و اﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﺑﺮاي ﭘﻴﺎز ﻣﺸﻬﺪ ( )1/68 و ﭘﻴﺎز ﭼﻨﺎران ( )23/1 ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪ و اﺧﺘﻼف آن ﻫﺎ از ﻧﻈﺮ آﻣﺎري ﻣﻌﻨﻲ دار ﺑﻮد (Rasekh et al ., 2011) . . ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻳﻦا ﻛﻪ زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﮔﺮده اﻓﺸﺎن، از ﺟﻤﻠﻪ ﺧﺎﻧﻮاده Megachilidae ﺳﻨﮓ ﺑﻨﺎي ﺑﺴ ﻴﺎري از ﺟﻮاﻣﻊ ﮔ ﻴﺎﻫﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﻲ در ﮔﺮده اﻓﺸﺎﻧﻲ و اﺳﺘﻤﺮ ار ﺗﻮﻟ ﻴﺪ ﻣﺜﻞ ﺑﺴ ﻴﺎري از ﮔ ﻴﺎﻫﺎن ﮔﻞ دار از ﺟﻤﻠﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻧﺎدر و در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ دارﻧﺪ، ﻟﺬا ﺣﻔﺎﻇﺖ و ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻣﻄﻠﻮب از آن ﻫﺎ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎي اﻛﻮﻟﻮژ ﻳﻚ آن ﻫﺎ از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي آن ﻫﺎ ﻲﻣ ﺑﺎﺷﺪ. در اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮاده Megachilidae در ﻣﻨﺎﻃ ﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﺗﻨﻮع ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺷﺪﻧﺪ.
ﻣﻮاد و روش ﻫﺎ ﻫﺎ ﺟﻤﻊ آوري ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﺟﻬﺖ ﺟﻤﻊ آور ي زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﮔﺮده اﻓﺸﺎن Megachilidae از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺘﺎن ﻳﺰد از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑ ﻴﺎﺑﺎﻧﻲ، ﻛﻮﻫﺴﺘﺎﻧ ﻲ، ﻲ، ﻣﺮﺗﻌ ﻲ، زراﻋ ﻲ و ﺑﺎﻏ ﻲ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮداري ﺷﺪ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ اﻳﻦ زﻧﺒﻮرﻫﺎ روز ﭘﺮواز ﻫﺴﺘﻨﺪ و در ﺳﺎﻋﺎت ﻣ ﻴﺎﻧﻲ روز ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻓﻌﺎﻟ ﻴﺖ را دارﻧﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮدار ي در ﻃﻮل روز و ﺑﻪ روش ﺗﻮر زدن ﺑﺎ ﺗﻮر ﺣﺸﺮهﮔ ﻴﺮي ﺑﻪ ﻗﻄﺮ دﻫﺎﻧﻪ 35 ﺳﺎﻧﺘﻲ ﻣﺘﺮ و ﻃﻮل دﺳﺘﻪ 95 ﺳﺎﻧﺘﻲ ﻣﺘﺮ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ . ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ زﻣﺎن ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ زﻧﺒﻮرﻫﺎ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ زﻣﺎن ﮔﻞ دﻫ ﻲ ﻫﺮ ﻣﺤﺼﻮل ، ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮداري از اواﺳﻂ اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎه و ﻫﻢ زﻣﺎن ﺑﺎ ﺷﺮوع ﮔﻞ دﻫﻲ ﮔ ﻴﺎﻫﺎن ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻨﻄﻘﻪ آﻏﺎز و ﺗﺎ اواﺧﺮ ﻣﺮداد ﻣﺎه اداﻣﻪ ﻳﺎﻓﺖ . ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮداري در ﺳﺎل يﻫﺎ 1389 و 1390 ﺟﻬﺖ ﺟﻤﻊ آوري و ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ و در ﺳﺎل ﻫﺎ ي 1391 و 1392 ﺟﻬﺖ ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي اي ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ.
ﺷﻨﺎﺳﺎ ﻳﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﻫﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﺟﻤﻊ آوري ﺷﺪه زﻧﺒﻮرﻫﺎ اﺑﺘﺪا ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ و زﻣﺎن ﺟﻤﻊ آوري ﻛﺪﮔﺬاري و ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﻜﻞ ﻇﺎﻫﺮي ﻣﺮﺗﺐ ﺷﺪﻧﺪ. ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺑ ﻴﻨﻮﻛﻼر و ﻛﻠﻴﺪ ﻫﺎي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﺨﺘﻠﻔ ﻲ از ﺟﻤﻠﻪ Michener, 2007 ، Banaszak & Romasenko , 1998 ، Eardley et al. , 2010 و Grace, 2010 ﺟﻨﺲ، زﻳﺮﺟﻨﺲ و ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺷﺪﻧﺪ. ﻫﻤﭽﻨ ﻴﻦ ﺑﺮاي اﻃﻤ ﻴﻨﺎن از ﺻﺤﺖ
٥٨ ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺣﺸﺮه ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﻠﺪ 9 ، ﺷﻤﺎره 1 ، ﺳﺎل 1396 (، 51- )76
ﺷﻨﺎﺳﺎ ﻳﻲ و ﺗ ﺎﻳﻴﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎ و ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﺸﺨ ﻴﺺ داده ﻧﺸﺪ ﻧﺪ ، از ﻣﺘﺨﺼﺼ ﻴﻦ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﭼﻮن دﻛﺘﺮ آﻧﺪر ﻳﺎس ﻣﻮﻟﺮ در ﺳﻮﻳﻴﺲ و دﻛﺘﺮ ﻛﺮ ﻳﺴﺘﻒ ﭘﺮاز از داﻧﺸﮕﺎه ﻧﻮﺷﺎﺗﻞ در ﺳﻮﻳﻴﺲ و دﻛﺘﺮ اﺣﻤﺪ ﻧﺪ ﻳﻤﻲ از داﻧﺸﮕﺎه ﮔﺮﮔﺎن ﻛﻤﻚ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ.
داﻣﻨﻪ ﻣﻴﺰﺑﺎﻧﻲ ﺟﻬﺖ ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮدن داﻣﻨﻪ و ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﻴﺰﺑﺎﻧﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ از ﮔﻴﺎﻫﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮداري از روي آن ﻫﺎ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ، ﻋﻜﺲ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ، ﻫﻤﭽﻨ ﻴﻦ ﺗﻤﺎم ﻧﻤﻮﻧﻪ يﻫﺎ ﮔ ﻴﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﺸﻚ ﺷﺪه ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎ ﻳﻲ ﺑﻪ ﻣﺘﺨﺼﺼ ﻴﻦ ﮔ ﻴﺎه ﺷﻨﺎﺳ ﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﺟﻤﻠﻪ آﻗﺎ ي ﻣﻬﻨﺪس ﻋﺒﺎس ز ارع زاده در ﻣﺮﻛﺰ ﺗﺤﻘ ﻴﻘﺎت ﻛﺸﺎورز ي و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒ ﻴﻌﻲ اﺳﺘﺎن ﻳﺰد ارﺳﺎل ﺷﺪﻧﺪ. ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از GPS دﺳﺘﻲ ﻣﺪل Ex trex 10 ﺳﺎﺧﺖ ﺷﺮﻛﺖ ﮔﺎرد ﻳﻦ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺟﻐﺮاﻓ ﻴﺎﻳﻲ ﻣﻜﺎن ﻫﺎ و ز ﻳﺴﺘﮕﺎه ﻫﺎي ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻃﻮل و ﻋﺮض ﺟﻐﺮاﻓ ﻴﺎﻳﻲ و ارﺗﻔﺎع از ﺳﻄﺢ در ﻳﺎ در ﻫﺮ ﻣﺤﻞ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮدار ي اﻧﺪازهﮔ ﻴﺮي و ﺛﺒﺖ ﺷﺪ.
ﺑﺮرﺳ ﻲ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺗﺮﻛﻴﺐ ﮔﻮﻧﻪ يا ﺑﺮا ي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ يا از داده يﻫﺎ ﺳﻪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻳﺰد، ﻣﻬﺮ ﻳﺰ و ﺗﻔﺖ در دو ﺳﺎل 1391 و 1392 اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ. ﺑﻌﺪ از ﺷﻨﺎﺳﺎ ﻳﻲ و ﺷﻤﺎرش ﻧﻤﻮﻧﻪ يﻫﺎ ﺑﻪ دام اﻓﺘﺎده در ﺗﻮر ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪ ي وﻳﮕﻤﻦ ( Weigmann, 1973 ) ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻏﺎﻟﺐ ﺗ ﺮﻛ ﻴﺐ ﮔﻮﻧﻪ يا ﻣﻮرد ارز ﻳﺎﺑﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ. در ا ﻳﻦ روش ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﻳﻲ ﻛﻪ ﻓﺮاواﻧ ﻲ آن ﻫﺎ ﺑ ﻴﺶ از 30 درﺻﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮔﻮﻧﻪ يﻫﺎ ﺧ ﻴﻠﻲ ﻏﺎﻟﺐ (Eudominant) ، ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﻳﻲ ﻛﻪ ﻓﺮاواﻧ ﻲ آن ﻫﺎ ﺑ ﻴﻦ -30 10 درﺻﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮔﻮﻧﻪ يﻫﺎ يﻫﺎ ﻏﺎﻟﺐ ( Dominant )، ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﻳﻲ ﻛﻪ ﻓﺮاواﻧ ﻲ آن ﻫﺎ ﺑ ﻴﻦ 5-10 درﺻﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮔﻮﻧﻪ يﻫﺎ ﻧ ﻴﻤﻪ ﻏﺎﻟﺐ ( Subdominant )، ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﻳﻲ ﻛﻪ ﻓﺮاواﻧ ﻲ آن ﻫﺎ ﺑ ﻴﻦ 1-5 درﺻﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮔﻮﻧﻪ يﻫﺎ ﻛﻤ ﻴﺎب و ﻧﺎدر ( Rare ) و ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﻳﻲ ﻛﻪ ﻓﺮاواﻧ ﻲ آن ﻫﺎ ﻛﻤﺘﺮ از ﻳﻚ درﺻﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮔﻮﻧﻪ يﻫﺎ ﺑﺴ ﻴﺎر ﻧﺎدر ( Subrare ) ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ.
ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺗﻨ ﻮع ﮔﻮﻧﻪ يا ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺮم اﻓﺰار SDR ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ يا و ﻓﺮاواﻧ ﻲ ﻧﺴﺒ ﻲ زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮاده Megachilidae در اﻛﻮﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺘﺎن ﻳﺰد ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺮم اﻓﺰار (SDR ver.4 (Seaby & Henderson, 2006 ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪ. ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ يا اﺑﺘﺪا ﺗﻤﺎﻣﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﺷﻨﺎﺳﺎ ﻲﻳ و ﺗﻌﺪاد اﻓﺮاد ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﻤﺎرش ﺷﺪ. ﺳﭙﺲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﺮم اﻓﺰار SDR ﺷﺎﺧﺺ يﻫﺎ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ ،اي ﻏﻨﺎي ﮔﻮﻧﻪ اي و ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ اﻧﺪازهﮔ ﻴﺮي ﺷﺪ. در اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ از ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي آﻟﻔﺎ (Alpha Diversity) از ﺟﻤﻠﻪ ﺷﺎﺧﺺ ﺷﺎﻧﻮن- وﻳﻨﺮ Shannon-Wiener) (Index ، ﺷﺎﺧﺺ ﺳﻴﻤﭙﺴﻮن (Simpson's Index) ، ﺷﺎﺧﺺ ﻣﺎرﮔﺎﻟﻒ (Margalef) ، ﺷﺎﺧﺺ ﻣﻜﻴﻨﺘﺎش (McIntosh) و ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺮﻳﻠﻮﺋﻴﻦ (Brillouin) ، ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺎﺧﺺ يﻫﺎ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ (Species Evenness) از ﺷﺎﺧﺺ ﭘﻴﻠﻮ (Pielou (All Sample ، ﺷﺎﺧﺺ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﻣﻜﻴﻨﺘﺎش (McIntosh) ، ﺷﺎﺧﺺ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﻫﻴﭗ (Heip) و ﺷﺎﺧﺺ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﺳﻴﻤﭙﺴﻮن (Simpson) اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ. ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﻏﻨﺎي ﮔﻮﻧﻪ اي (species richness) از ﺳﻪ روش ر ﻳﺮﻓﻜﺸﻦ ﺗﺮﻛ ﻴﺒﻲ (pooled rarefaction) ر، ﻳﺮﻓﻜﺸﻦ ﻣﺠﺰا (single sample rarefaction) و across sample rarefaction اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ. ﺑﺮاي اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻓﺮا واﻧﻲ دو روش ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻌﺪاد ﮔﻮﻧﻪ ﻳﺎ ﺷﻤﺎرش ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ در ﻣﻨﻄﻘﻪ Species (Number ) و رﺗﺒﻪ ﺑﻨﺪي ﻓﺮاواﻧﻲ (Rank Abundance) ﻛﻪ در آن ﻓﺮاواﻧﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ از ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻛﻤﺘﺮ ﻣﺮﺗﺐ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ
٥٩
دﻫﻘﺎن دﻫﻨﻮي و ﻫﻤﻜﺎران: ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ يا زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﮔﺮده اﻓﺸﺎن ﺧﺎﻧﻮاده ...
ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ . ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳ ﻲ ﻣ ﻴﺰان ﺷﺒﺎﻫﺖ ز ﻳﺴﺘﮕﺎه يﻫﺎ ﻣﺨﺘﻠﻒ ( Similarity index ) از ﺷﺎﺧﺺ ﺷﺒﺎﻫﺖ ﺗﻨﻮع ﺑﺘﺎ (β diversity indices) ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺮم اﻓﺰار SDR اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ.
ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺗﺮﻛ ﻴﺐ ﮔﻮﻧﻪ اي و ﻓﺮاواﻧﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﻫﺎ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸﺎن داد در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻳﺰد در ﺳﺎل 1391 ﺑ ﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ M. rubripes ( 48 %) و در ﺳﺎل 1392 ﮔﻮﻧﻪ A. florentinum /5( 22 %) از ﻓﺮاواﻧ ﻲ ﺑ ﻴﺸﺘﺮي ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد. در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﻬﺮ ﻳﺰ در ﺳﺎل 1391 ﺑ ﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ M. pilicrus /3( 26 %) و در ﺳﺎل 1392 ﮔﻮﻧﻪ A. florentinum داراي ﺑ ﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻓﺮاواﻧ ﻲ /3( 19 %) ﺑﻮد. در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺗﻔﺖ در ﺳﺎل 1391 ﺑ ﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ L. chrysurus /8( 23 %) و در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺗﻔﺖ در ﺳﺎل 1392 ﺑ ﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ O. caerulescens ( 29 %) ﺑﻮد. از 48 ﮔﻮﻧﻪ ﺷﻜﺎر ﺷﺪه ﺟﻬﺖ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي، ﻏﺎﻟﺐ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﻛﻤﻴﺎب ﻳﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻤﻴﺎب ﺑﻮدﻧﺪ. ﺗﻨﻬﺎ ﮔﻮﻧﻪ ﻓﻮق ﻏﺎﻟﺐ M. rubripes ﺑﻮد ﻛﻪ از ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻳﺰد در ﺳﺎل 1391 ﮔﺰارش ﺷﺪ. ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻴﺗﺮﻛ ﺐ ﮔﻮﻧﻪ اي و ﻓﺮاواﻧﻲ ﻧﺴﺒﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮاده Megachilidae در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻫﺎي ﺰدﻳ ، ﻣﻬﺮﻳﺰ و ﺗﻔﺖ در ﺳﺎل ﻫﺎي 1391 و 1392 در ﺟﺪول ﻫﺎي 1 6ﺗﺎ 6ﺗﺎ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ.
ﺟﺪ ول 1 - ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺗﺮﻛﻴﺐ ﮔﻮﻧﻪ اي و ﻓﺮاواﻧﻲ ﻧﺴﺒﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮاده Megachilidae در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎ ﻳن ﺰد در ﺳﺎل 1391 Table 1- The species richness and relative abundance of Megachilidae species in Yazd county in 2012
Species Specimens %Abundance Dominancy Megachile rubripes 1090 48 Eudominant M. minutissima 549 24.2 Dominant M. deceptoria 109 5 Rare M. cf. cinnamomea 88 4 Rare Anthidium florentinum 71 3.1 Rare Coelioxys decipiens 65 3 Rare M. cf . flabellipes 60 3 Rare M. cf. leachella 40 2 Rare M. farinosa 33 1.4 Rare M. rotundata 24 1 Rare Icteranthidium limbiferum 23 1 Rare Osmia caerulescens 11 0.5 Subrare Lithurgus chrysurus 10 0.4 Subrare M. saussurei 10 0.4 Subrare M. concinna 10 0.4 Subrare Icteranthidium ferrugineum 8 0.3 Subrare M. apicalis 6 0.3 Subrare Coelioxys brevis 6 0.3 Subrare O. fasciata 5 0.2 Subrare M. cf . fertoni 3 0.1 Subrare Pararhophites orobinus 2 0.1 Subrare M. flavipes 2 0.1 Subrare M. basilaris 2 0.1 Subrare M. seraxensis 2 0.1 Subrare O. peregrina 1 0.04 Subrare M. sanguinipes 1 0.04 Subrare Radoszkowskiana barrei 1 0.04 Subrare
٦٠ ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺣﺸﺮه ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﻠﺪ 9 ، ﺷﻤﺎره 1 ، ﺳﺎل 1396 (، 51- )76
ﺟﺪول 2- ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺗﺮ ﻛﻴﺐ ﮔﻮﻧﻪ اي و ﻓﺮاواﻧﻲ ﻧﺴﺒﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮاده Megachilidae در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﻬﺮﻳﺰ در ﺳﺎل 1391 Table 2- The species richness and relative abundance of Megachilidae in Mehriz county in 2012
Species Speiment %Abundance Dominancy Megachile pilicrus 170 26.3 Dominant M. rubripes 96 14.5 Dominant M. minutissima 82 12.7 Dominant Osmia cornuta 54 8.3 Subdominant Lithurgus chrysurus 45 7 Subdominant M. anatolica 40 6.2 Subdominant Anthidium wüstneii 31 4.8 Rare A. florentinum 28 4.3 Rare M. cf. leachella 20 3.1 Rare M. semicircularis 20 3.1 Rare Coelioxys decipiens 15 2.3 Rare M. albisecta 13 2 Rare Icteranthidium limbiferum 8 1 Rare M. farinosa 6 1 Subrare Icteranthidium ferrugineum 5 0.8 Subrare M. deceptoria 3 0.5 Subrare Anthi diellum strigatum 2 0.3 Subrare I. ovasi 2 0.3 Subrare C. brevis 2 0.3 Subrare A. gussakovskiji 1 0.1 Subrare A. anguliventre 1 0.1 Subrare Afranthidium carduele 1 0.1 Subrare C. argentea 1 0.1 Subrare Pararhophites orobinus 1 0.1 Subrare
ﺟﺪول -3 ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺗﺮﻛﻴﺐ ﮔﻮﻧﻪ اي و ﻓﺮاواﻧﻲ ﻧﺴﺒﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮاده Megachilidae در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺗﻔﺖ در ﺳﺎل 1391 Table 3- The species richness and relative abundance of Megachilidae in Taft county in 2012
Species Specimens %Abundance Dominancy Lithurgus chrysurus 70 24 Dominant Osmia cornuta 48 16.3 Dominant Megachile minutissima 41 14 Dominant M. rubripes 25 8.5 Subdominant Anthidium florentinum 17 6 Subdominant Coelioxys decipiens 17 6 Subdominant Pararhophites orobinus 16 5.4 Subdominant M. deceptoria 12 4.1 Rare Icteranthidium 8 3 Rare limbiferum M. anatolica 7 2.4 Rare M. farinosa 6 2 Rare M. cf. cinnamomea 5 2 Rare M. cf. tecta 5 2 Rare I. ferrugineum 4 1.4 Rare Anthidiellum strigatum 3 1 Rare M. pilicrus 3 1 Rare M. semicircularis 2 0.7 Subrare M. cf. leachella 2 0.7 Subrare O. caerulescens 1 0.3 Subrare O. peregrina 1 0.3 Subrare Stelis signata 1 0.3 Subrare
٦١
دﻫﻘﺎن دﻫﻨﻮي و ﻫﻤﻜﺎران: ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ يا زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﮔﺮده اﻓﺸﺎن ﺧﺎﻧﻮاده ...
ﺟﺪول 4 - ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺗﺮﻛﻴﺐ ﮔﻮﻧﻪ اي و ﻓﺮاواﻧﻲ ﻧﺴﺒﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮاده Megachilidae در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻳ ﺰد در ﺳﺎل 1392 Table 4- The species richness and relative abundance of Megachilidae in Yazd county in 2013
Species Specimens %Abundance Dominancy Anthidium florentinum 38 22.5 Dominant Pararhophites orobinus 31 18.3 Dominant Megachile rubripes 24 14 Dominant M. anatolica 24 14 Dominant M. semicircularis 20 12 Dominant Lithurgus chrysurus 11 6.5 Subdominant A. anguliventre 6 3.5 Rare M. minutissima 6 3.5 Rare Anthidiellum strigatum 5 3 Rare Icteranthidium 2 1.2 Rare limbiferum M. deceptoria 2 1.2 Rare
ﺟﺪول 5 - ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺗﺮﻛﻴﺐ ﮔﻮﻧﻪ اي و ﻓﺮاواﻧﻲ ﻧﺴﺒﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮاده Megachilidae در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﻬﺮ ﺰﻳ در ﺳﺎل 1392 Table 5- The species richness and relative abundance of Megachilidae in Mehriz county in 2013 Species Specimens %Abundance Dominancy Anthidium florentinum 48 19.3 Dominant Megachile minutissima 44 18 Dominant Lithurgus chrysurus 27 11 Dominant A. wüstneii 27 11 Dominant Afranthidium carduele 18 7.2 Subdominant Osmia caerulescens 15 6 Subdominant M. semicircularis 12 5 Rare O. peregrina 10 4 Rare M. rubripes 8 3 Rare A. rotundum 6 2 Rare M. schnabli 6 2 Rare Coelioxys brevis 5 2 Rare C. afra 4 1.6 Rare M. farinosa 4 1.6 Rare C. decipiens 3 1.2 Rare C. argentea 3 1.2 Rare M. cf. tecta 3 1.2 Rare C. conoidea 2 1 Subrare Radoszkowskiana barrei 2 1 Subrare A. soikai 1 0.4 Subrare Metadioxys formosa 1 0.4 Subrare
٦٢ ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺣﺸﺮه ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﻠﺪ 9 ، ﺷﻤﺎره 1 ، ﺳﺎل 1396 (، 51- )76
ﺟﺪول 6 - ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺗﺮﻛﻴﺐ ﮔﻮﻧﻪ اي و ﻓﺮاواﻧ ﻲ ﻧﺴﺒ ﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮاده Megachilidae در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺗﻔﺖ در ﺳﺎل 1392 Table 6- The species richness and relative abundance of Megachilidae in Taft county in 2013 Species Specimens %Abundance Dominancy Osmia caerulescens 162 29 Dominant Anthidium anguliventre 75 13.3 Dominant Megachile rubripes 70 12.4 Dominant A. florentinum 40 7.1 Subdominant A. rotun dum 31 5.5 Subdominant Anthidiellum strigatum 26 5 Rare M. minutissima 23 4.1 Rare Afranthidium carduele 19 3.4 Rare M. farinosa 18 3.2 Rare M. semicircularis 16 3 Rare Lithurgus chrysurus 13 2 Rare M. cf. tecta 11 2 Rare Icteranthidium 10 2 Rare limbiferum Metadioxys formosa 9 1.6 Rare M. schnabli 7 1.2 Rare O. cornuta 5 0.9 Subrare Coelioxys brevis 4 0.7 Subrare C. conoidea 4 0.7 Subrare M. maritima 4 0.7 Subrare O. peregrina 3 0.5 Subrare A. wüstneii 3 0.5 Subrare C. afra 3 0.5 Subrare I. ferrugineum 2 0.3 Subrare C. argentea 2 0.3 Subrare M. deceptoria 2 0.3 Subrare O. fasciata 1 0.2 Subrare A. soikai 1 0.2 Subrare Radoszkowskiana barrei 1 0.2 Subrare
ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي آﻟﻔﺎ ( Alpha diversity indeces) ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﺘﺎ ﻳﺞ ﻪﺑ دﺳﺖ آﻣﺪه از ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي ﺷﺎﻧﻮن- و ﻳﻨﺮ، ﺳ ﻴﻤﭙﺴﻮن، ﻣﻜ ﻴﻨﺘﺎش و ﺑﺮ ﻳﻠﻮﻳﻴﻦ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻳﺰد در ﺳﺎل ﻫﺎي 1391 و 1392 از ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي ﻛﻤﺘﺮي ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد. ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ از ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎ در 3 ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻳﺰد ، ﻣﻬﺮﻳﺰ و ﺗﻔﺖ در دو ﺳﺎل 1391 و 1392 در ﻧﺮم اﻓﺰار SDR اﻧﺠﺎم ﺷﺪ. اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎ ﺑﻴﻦ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻫﺎي ﻳﺰد و ﻣﻬﺮﻳﺰ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻴﻦ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻫﺎي ﻳﺰد و ﺗﻔﺖ داراي ﺗﻔﺎوت ﻣﻌﻨﻲ دار ﺑﻮد. اﺧﺘﻼف ﻣﻌﻨﻲ دار از ﺗﻨﻮع ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ . ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﺗﻨﻮع ﺑﻴﻦ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻫﺎي ﻣﻬﺮﻳﺰ و ﺗﻔﺖ ﺗﻔﺎوت ﻣﻌﻨﻲ دار ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ. ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي در ﺷﻜﻞ 1 ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ.
٦٣
دﻫﻘﺎن دﻫﻨﻮي و ﻫﻤﻜﺎران: ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ يا زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﮔﺮده اﻓﺸﺎن ﺧﺎﻧﻮاده ...
ﺷﻜﻞ -1 ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي آﻟﻔﺎ زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮاده Megachilidae در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ. اﻟﻒ) ﺷﺎﺧﺺ ﺗﻨﻮع ﺷﺎﻧﻮن، ب) ﺷﺎﺧﺺ ﺗﻨﻮع ﺳﻴﻤﭙﺴﻮ ن، ج) ﺷﺎﺧﺺ ﺗﻨﻮع ﻣﺎرﮔﺎﻟﻒ، د)ﺷﺎﺧﺺ ﺗﻨﻮع ﻣﻜﻴﻨﺘﺎش، ه) ﺷﺎﺧﺺ ﺗﻨﻮع ﺑﺮﻳﻠﻮﺋﻴﻦ Fig. 1- Alfa species diversity indices of Megachilidae in regions that studied. A) Shannon Wiener diversity index, B) Simpson diversity index, C) Margalef diversity index, D) McIntosh diversity index, E) Brillouin diversity index
٦٤ ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺣﺸﺮه ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﻠﺪ 9 ، ﺷﻤﺎره 1 ، ﺳﺎل 1396 (، 51- )76
ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ (Species evenness indeces) ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻪﺑ دﺳﺖ آﻣﺪه از ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻳـﺰد در ﺳـﺎل 1391 از ﻳﻜﻨـﻮاﺧﺘﻲ ﻛﻤﺘـﺮي و ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﻬﺮﻳﺰ در ﺳﺎل 1392 از ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد. ﺗﻐﻴﻴﺮات اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ در ﺷﻜﻞ 2 ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ.
ﺷﻜﻞ -2 ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮاده Megachilidae در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ . اﻟﻒ ) ﭘﻴﻠﻮﺟﻲ، ب ) ﻣﻜﻴﻨﺘﺎش، )ج ﺷﺎﺧﺺ ﻫﻴﭗ، )د ﺷﺎﺧﺺ ﺳﻴﻤﭙﺴﻮن Fig. 2- Species evenness indices of Megachilidae in regions that studied. A) Pielou J index, B) McIntosh index, C) Heip index, D) Simpson index
ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﻏﻨﺎي ﮔﻮﻧﻪ اي روش ر ﻳﺮﻓﻜﺸﻦ ﺗﺮﻛ ﻴﺒﻲ ( Pooled Rarefaction) ﺷﻜﻞ 3 ﻣﻨﺤﻨﻲ ر ﻳﺮﻓﻜﺸﻦ ﺗﺮﻛ ﻴﺒﻲ ﺑﺮاي ﺟﺎﻣﻌﻪ زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮاده Megachilidae در ﺳﻪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ را در دو ﺳﺎل ﻣﺘﻮاﻟ ﻲ ﻧﺸﺎ ن ﻣﻲ دﻫﺪ. در ا ﻳﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﻌﺪاد 4194 ﻓﺮد ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ 48 ﮔﻮﻧﻪ وﺟﻮد دارد. ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل، ﺑﺮ اﺳﺎس ﻳﻦا ﻣﻨﺤﻨﻲ اﮔﺮ ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺎ 699 ﻓﺮد از ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻳﺰد اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮد اﻧﺘﻈﺎر 38 ﮔﻮﻧﻪ و اﮔﺮ ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺎ 1398 ﻓﺮد اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮد اﻧﺘﻈﺎر 42 ﮔﻮﻧﻪ را دار ﻳﻢ، ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻲ اﻳﻦ روش ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﺗﻌﺪاد زﻧﺒﻮر ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻌﻠﻖ دارﻧﺪ.
ﺷﻜﻞ -3 ﻣﻨﺤﻨﻲ رﻳﺮﻓﻜﺶ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺑﺮاي ﺟﺎﻣﻌﻪ زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮاده Megachilidae در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ Fig. 3- Plot of Pooled Rarefaction of Megachilidae community in regions of study
٦٥
دﻫﻘﺎن دﻫﻨﻮي و ﻫﻤﻜﺎران: ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ يا زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﮔﺮده اﻓﺸﺎن ﺧﺎﻧﻮاده ...
روش ر ﻳﺮﻓﻜﺸﻦ ﻣﺠﺰا ( Single Sample Rarefaction) ﺷﻜﻞ 4 ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻫﺎي ر ﻳﺮﻓﻜﺸﻦ ﻣﺠﺰا ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻳﻚ از ﺳﻪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ را در 2 ﺳﺎل ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﻔﻜ ﻴﻜﻲ ﻧﺸﺎن ﻲﻣ دﻫﺪ. ا ﻳﻦ روش ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﺌﻮال ﺟﻮاب ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ ﺗﻌﺪاد اﻓﺮاد ﺷﻜﺎر ﺷﺪه در ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪ N ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻪ ﺗﻌﺪاد ﮔﻮﻧﻪ (S ) در آن ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ. ﺑﺮ اﻳﻦ ا ﺳﺎس ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻫﺎي ﻣﻬﺮ ﻳﺰ و ﺗﻔﺖ در ﺳﺎل ﻫﺎي 91 و 92 دارا ي ﻏﻨﺎ ي ﮔﻮﻧﻪ يا ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﻮدﻧﺪ (ﻛﻪ اﻳﻦ ﺗﺸﺎﺑﻪ از ﺗﻌﺪاد ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ در ﻫﺮ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﺷﻮد). در ﻫﻤﻴﻦ دو ﺳﺎل ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻳﺰد ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻏﻨﺎي ﮔﻮﻧﻪ اي ﺑ ﻴﺸﺘﺮي را داﺷﺘﻪ اﺳﺖ. ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل اﮔﺮ در ﻫﺮ ﻳﻚ از ا ﻳﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﻮ ﻧﻪ ﺑﺮداري ﺗﻌﺪاد 100 ﻓﺮد ﺟﻤﻊ آوري ﺷﻮد، ﻳﻦا روش ﭘ ﻴﺶﺑ ﻴﻨﻲ ﻲﻣ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ در ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻳﺰد در ﺳﺎل 1391 ، 13 ﮔﻮﻧﻪ، ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻳﺰد در ﺳﺎل 1392 ، 10 10 ﮔﻮﻧﻪ، ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﻬﺮ ﻳﺰ در ﺳﺎل 1391 ، 15 ﮔﻮﻧﻪ، ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﻬﺮ ﻳﺰ در ﺳﺎل 1392 ، 17 ﮔﻮﻧﻪ، ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺗﻔﺖ در ﺳﺎل 1391 ، 16 ﮔﻮﻧﻪ و ﺷﻬﺮ ﺳﺘﺎن ﺗﻔﺖ در ﺳﺎل 1392 ، 18 ﮔﻮﻧﻪ وﺟﻮد ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ.
ﺷﻜﻞ -4 ﻣﻨﺤﻨﻲ ر ﻳﺮﻓﻜﺶ ﻣﺠﺰا ﺑﺮاي ﺗﻌ ﻴﻴﻦ ﻏﻨﺎي ﮔﻮﻧﻪ اي ﺟﺎﻣﻌﻪ زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮاده Megachilidae در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ در ﺳﺎل ﻫﺎي 91 و 92 92 Fig. 4- Plot of sample Rarefaction of Megachilidae community for determining of species richness in regions of study (2012-2013)
٦٦ ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺣﺸﺮه ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﻠﺪ 9 ، ﺷﻤﺎره 1 ، ﺳﺎل 1396 (، 51- )76
روش رﻳﺮﻓﻜﺸﻦ ﺑﻴﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ اي ( Across Sample Rarefaction) ﺷﻜﻞ 5 ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻫﺎي ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﻏﻨﺎي ﮔﻮﻧﻪ اي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﻪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻧﺸﺎن ﻲﻣ دﻫﺪ ﻛﻪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺗﻔﺖ در ﺳﺎل 1392 داراي ﺑ ﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻏﻨﺎي ﮔﻮﻧﻪ اي اﺳﺖ.
SpeciesRichness
ﺷﻜﻞ across sample rarefaction 5- ﺑﺮاي ﺗﻌ ﻴﻴﻦ ﻏﻨﺎي ﮔﻮﻧﻪ اي ﺟﺎﻣﻌﻪ زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮاده Megachilidae در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ Fig . 5- Histogram of across sample rarefaction of Megachilidae community for determining of species richness in regions of study
ﺑﺮرﺳﻲ ﻓﺮاواﻧﻲ در ا ﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻳﺰد در ﺳﺎل 1391 ، 28 ﮔﻮﻧﻪ و در ﺳﺎل 1392 ، 11 ﮔﻮﻧﻪ، ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﻬﺮ ﻳﺰ در ﺳﺎل 1391 ، 24 ﮔﻮﻧﻪ و در ﺳﺎل 1392 ، 21 ﮔﻮﻧﻪ، ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺗﻔﺖ در ﺳﺎل 1391 ، 21 ﮔﻮﻧﻪ و در ﺳﺎل 1392 ، 28 ﮔﻮﻧﻪ و در ﻣﺠﻤﻮع 48 48 ﮔﻮﻧﻪ از ﺳﻪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن در 2 ﺳﺎل ﺷﻨﺎﺳﺎ ﻳﻲ ﺷﺪ.
٦٧
دﻫﻘﺎن دﻫﻨﻮي و ﻫﻤﻜﺎران: ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ يا زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﮔﺮده اﻓﺸﺎن ﺧﺎﻧﻮاده ...
ﺟﺪول -7 ﻣﻘﺎ ﻳﺴﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮا ده Megachilidae ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﻓﺮاواﻧﻲ آن ﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﺮﺗ ﻴﺐ ﺑ ﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻓﺮاواﻧﻲ ﺗﺎ ﻛﻤﺘﺮ ﻳﻦ ﻓﺮاواﻧﻲ در ﻫﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ در ﺳﺎل 1391 Table 7- Comparision between Megachilidae species in regions of study and Rank abundance in 2012
Yazd Mehriz Taft Species Abundance Species Abundance Spec ies Abundance Megachile rubripes 1090 M. pilicrus 170 L. chrysurus 70 M. minutissima 549 M. rubripes 96 O. cornuta 48 M. deceptoria 109 M. minutissima 82 M. minutissima 41 M. cf. cinnamomea 88 O. cornuta 54 M. rubripes 25 Anthidium florentinum A. florentinum 71 L. chrysurus 45 17
Coelioxys decipiens 65 M. anatolica 40 C. decipiens 17 M. cf . flabellipes 60 A. wüstneii 31 P. orobinus 16 M. cf. leachella 40 A. florentinum 28 M. deceptoria 12 M. semicircularis 40 M. cf. leachella 20 I. limbiferum 8 M. farinosa 33 M. semicircularis 20 M. anatolica 7 M. rotundata 24 C. decipiens 15 M. farinosa 6 Icteranthidium 23 M. albisecta 13 M. cf. cinnamomea 5 limbiferum Osmia caerulescens 11 I. limbiferum 8 M. cf. tecta 5 Lithurgus chrysurus 10 M. farinosa 6 I. ferrugineum 4 Megachile saussurei 10 I. ferrugineum 5 A. strigatum 3 M. concinna 10 M. deceptoria 3 M. pilicrus 3 I. ferrugineum 8 A. strigatum 2 M. semicircularis 2 M. apicalis 6 I. cf . ovasi 2 M. cf. leachella 2 C. brevis 6 C. brevis 2 O. caerulescens 1 O. fasciata 5 A. gussakovskiji 1 O. peregrina 1 M. cf . fertoni 3 A. anguliventre 1 S. signata 1 Pararhophites orobinus 2 A. carduele 1 M. cf . flabellipes 0 M. flavipes 2 C. argentea 1 M. rotundata 0
M. basilaris 2 P. orobinus 1 M. saussurei 0 M. seraxensis 2 M. cf. cinnamomea 0 M. concinna 0 O. peregrina 1 M. cf . flabellipes 0 M. apicalis 0 M. sanguinipes 1 M. rotundata 0 C. brevis 0 Radoszkowskiana barrei 1 O. caerulescens 0 O. fasciata 0 M. pilicrus 0 M. saussurei 0 M. cf . fertoni 0 O. cornuta 0 M. concinna 0 M. albisecta 0 M. anatolica 0 M. apicalis 0 M. flavipes 0 A. wüstneii 0 O. fasciata 0 M. basilaris 0 M. albisecta 0 M. cf . fertoni 0 M. seraxensis 0 Anthidiellum strigatum 0 M. flavipes 0 A. wüstneii 0 I. cf . ovasi 0 M. basilaris 0 M. sanguinipes 0 A. gussakovskiji 0 M. seraxensis 0 R. barrei 0 A. anguliventre 0 O. peregrina 0 I. cf . ovasi Afranthidium carduele 0 M. sanguinipes 0 A. gussakovskiji 0 C. argentea 0 R. barrei 0 A. anguliventre 0 M. cf. tecta 0 S. signata 0 A. carduele 0 Stelis signata 0 M. cf. tecta 0 C. argentea 0
٦٨ ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺣﺸﺮه ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﻠﺪ 9 ، ﺷﻤﺎره 1 ، ﺳﺎل 1396 (، 51- )76
ﺟﺪول -8 ﻣﻘﺎ ﻳﺴﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮاده Megachilidae ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﻓﺮاواﻧﻲ آن ﻫﺎ در ﺳﺎل 1392 Table 8- Comparision between Megachilidae species in regions of study and Rank abundance in 2013
Yazd Mehriz Taft Species Abundance Species Abundance Species Abundance Anthidium florentinum 38 A. florentinum 48 O. caerulescens 162 Pararhophites orobinus 31 M. minutissima 44 A. anguliventre 75 Megachile rubripes 24 L. chrysurus 27 M. rubripes 70 M. anatolica 24 A. wüstneii 27 A. florentinum 40 M. semicircularis 20 A. carduele 18 A. rotundum 31 Lithurgus chrysurus 11 O. caerulescens 15 A. strigatum 26 A. anguliventre 6 M. semicircularis 12 M. minutissima 23 O. peregrina M. minutissima 6 10 A. carduele 19
Anthidiellum strigatum 5 M. rubripes 8 M. farinosa 18 Icteranthidium 2 A. rotundum 6 M. semicircularis 16 limbiferum M. deceptoria 2 M. schnabli 6 L. chrysurus 13 A. wüstneii 0 C. brevis 5 M. cf. tecta 11 Afranthidium carduele 0 C. afra 4 I. limbiferum 10 Osmia caerulescens 0 M. farinosa 4 M. formosa 9
M. semicircularis 0 C. decipiens 3 M. schnabli 7 A. rotundum 0 M. cf. tecta 3 C. brevis 4 M. schnabli 0 C. conoidea 2 C. conoidea 4 Coelioxys brevis 0 R. barrei 2 M. maritime 4 C. afra 0 A. soikai 1 O. peregrina 3 M. farinosa 0 M. formosa 1 A. wüstneii 3 C. decipiens 0 P. orobinus 0 C. afra 3 C. argentea 0 M. anatolica 0 I. ferrugineum 2 M. cf. tecta 0 M. semicircularis 0 C. argentea 2 C. conoidea 0 A. anguliventre 0 M. deceptoria 2 Radoszkowskiana barrei 0 A. strigatum 0 O. fasciata 1 A. soikai 0 I. limbiferum 0 A. soikai 1 Metadioxys formosa 0 M. deceptoria 0 R. barrei 1 O. cornuta 0 O. cornuta 0 P. orobinus 0 M. maritime 0 M. maritime 0 M. anatolica 0 I. ferrugineum 0 I. ferrugineum 0 C. decipiens 0 Osmia fasciata 0 O. fasciata 0 I. limbiferum 0
ﺷﺎﺧﺺ ﺷﺒﺎﻫﺖ (Similarity index) ﺷﺎﺧﺺ ﺷﺒﺎﻫﺖ (ﺗﻨﻮع ﺑﺘﺎ) زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮاده Megachilidae در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن يﻫﺎ ﻣﺨﺘﻠﻒ در 2 ﺳﺎل ﻣﺘﻮاﻟﻲ در ﺷﻜﻞ يﻫﺎ يﻫﺎ 6 7و ﻪﻳارا ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﺘﺎ ﻳﺞ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از ﺷﺎﺧﺺ ﺗﻨﻮع ﺑﺘﺎ، ﻛﻤﺘﺮ ﻳﻦ ﺷﺒﺎﻫﺖ ﺑ ﻴﻦ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن يﻫﺎ ﻳﺰد و ﻣﻬﺮ ﻳﺰ در ﺳﺎل ﻫﺎي 1391 ( 43 %) و 1392 ( 32 %) و ﺑ ﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺷﺒﺎﻫﺖ ﺑ ﻴﻦ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن يﻫﺎ ﻣﻬﺮ ﻳﺰ و ﺗﻔﺖ در ﺳﺎل ﻫﺎي 1391 ( 76 %) و 1392 ( 58 %) ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪ.
Similarity Similarity percentage - - ft - ft ﺷﻜﻞ -6 ﺷﺎﺧﺺ ﺷﺒﺎﻫﺖ ﮔﻮﻧﻪ اي زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮاده Megachilidae در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ در ﺳﺎل 1391 Fig. 6- Similarity percentage index of Megachilidae community in regions of study in 2012
٦٩
دﻫﻘﺎن دﻫﻨﻮي و ﻫﻤﻜﺎران: ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ يا زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﮔﺮده اﻓﺸﺎن ﺧﺎﻧﻮاده ...
Similarity Similarity percentage - - ft - ft
ﺷﻜﻞ -7 ﺷﺎﺧﺺ ﺷﺒﺎﻫﺖ ﮔﻮﻧﻪ اي زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮاده Megachilidae در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ در ﺳ ﺎل 1392 Fig . 7- Similarity percentage index of Megachilidae community in regions of study in 2013
ﺑﺤﺚ ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ دوﻣﻴﻦ ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮاده Megachilidae در ﻛﺸﻮر ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ از. 48 ﮔﻮﻧﻪ ﺷﻜﺎر ﺷﺪه ﺟﻬﺖ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي، ﺑﻴﺸﺘﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﻛﻤﻴﺎب ﻳﺎ ﺑ ﺴﻴﺎر ﻛﻤﻴﺎب ﺑﻮدﻧﺪ . ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي، ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﻓﺮاواﻧﻲ، ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي و ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﺑﺮاي 48 ﮔﻮﻧﻪ در ﺳﻪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﻬﺮﻳﺰ، ﻳﺰد و ﺗﻔﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪ. ﺟﻨﺲ Megachile ﺑﺎ 16 ﮔﻮﻧﻪ ﻏﻨﻲ ﺗﺮﻳﻦ ﺟﻨﺲ زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮاده Megachiilidae در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ .ﺑﻮد ﮔﻮﻧﻪ M. rubripes ﺑﺎ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻧﺴﺒ ﻲ /98 %47 و ﮔﻮﻧﻪ M. minutissima ﺑﺎ ﻓﺮاواﻧﻲ /16 %24 در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻳﺰد در ﺳﺎل 1391 و در ﺳﺎل 1392 ﮔﻮﻧﻪ A. florentinum ﺑﺎ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻧﺴﺒ ﻲ /49 22 ،% در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﻬﺮ ﻳﺰ در ﺳﺎل 1391 ﮔﻮﻧﻪ M. pilicrus ﺑﺎ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻧﺴﺒ ﻲ ﻲ /28 %26 و ﮔﻮﻧﻪ M. rubripes ﺑﺎ ﻓﺮاوا ﻧﻲ /48 14 % و در ﺳﺎل 1392 ﮔﻮﻧﻪ A. florentinum ﺑﺎ ﻓﺮاواﻧﻲ /28 19 % و در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺗﻔﺖ در ﺳﺎل 1391 ﮔﻮﻧﻪ .chrysurus L ﺑﺎ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻧﺴﺒﻲ /81 23 % و در ﺳﺎل 1392 ﮔﻮﻧﻪ O. caerulescens ﺑﺎ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻧﺴﺒﻲ /67 28 % داراي ﺑ ﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻓﺮاواﻧﻲ در ﺑﻴﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﺑﻮد ﻧﺪ. ﻧﺪﻳﻤﻲ در ﺳﺎل 1391 ﺷ ﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﻓﺮاواﻧﻲ، ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي و ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﺑﺮاي 52 ﮔﻮﻧﻪ را در 4 اﺳﺘﺎن ﺷﻤﺎﻟﻲ اﻳﺮان (ﻣﺎزﻧﺪران، ﮔﻴﻼن، اﻟﺒﺮز و ﻗﺰوﻳﻦ) ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﺮد. ﺟﻨﺲ Megachile ﺑﺎ 15 ﮔﻮﻧﻪ ﻏﻨﻲ ﺗﺮﻳﻦ ﺟﻨﺲ زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮاده Megachiilidae در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﻮد . ﮔﻮﻧﻪ Heriades truncorum ﺑﺎ ﻓﺮاواﻧﻲ ﺴﺒﻧ ﻲ 7/75 % و ﺳﭙﺲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي O. caerulescens ﺑﺎ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻧﺴﺒ ﻲ 7/21 % و M.burdigalensis ﺑﺎ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻧﺴﺒ ﻲ 6/14 % ﻫﻤﮕﻲ از اﺳﺘﺎن اﻟﺒﺮز داراي ﺑ ﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻓﺮاواﻧﻲ در ﺑﻴﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﺑﻮد ﻧﺪ. ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ( Dardón et al . (2010 ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ در ﺷﺒﻪ ﺟﺰ ﻳﺮه ا ﻳﺒﺮي ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي H. truncorum و H. caerulescens ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺎ ﻓﺮاواﻧﻲ 0/89 % و 0/71 % از ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻓﺮاواﻧﻲ و ﮔﻮﻧﻪ M. leachella ﺑﺎ /37 32 % از ﺑ ﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻧﺴﺒﻲ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد .ﻧﺪ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻧﺴﺒﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻳﻜﻲ از اﺳﺎﺳﻲ ﺗﺮﻳﻦ ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ ( Sugihara (1980 از آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺣﺪاﻗﻠﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ (Minimal Community Structure) ﻧﺎم ﺑﺮد ه اﺳﺖ. ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي آﻟﻔﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﺷﺎﻧﻮن، ﺳﻴﻤﭙﺴﻮن، ﻣﻜﻴﻨﺘﺎش و ﺑﺮﻳﻠﻮﺋﻴﻦ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪ و ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻫﺎي ﻣﻬﺮﻳﺰ و ﺗﻔﺖ در ﺳﺎل 1392 داراي ﺷﺎﺧﺺ ﺗﻨﻮع ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻳﺰد در ﺳﺎل 1391 ﺗﻨ ﻮع ﻛﻤﺘﺮي دارد . در ﺷﺎﺧﺺ ﻣﺎرﮔﺎﻟﻒ ﻛﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺗﻨﻮع ﺑﻴﻦ دو ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮداري اﺳﺖ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻳﺰد در ﺳﺎل 1392 داراي ﺗﻨﻮع ﻛﻤﺘﺮ و ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻫﺎي ﻣﻬﺮﻳﺰ و ﺗﻔﺖ در ﺳﺎل 1392 داراي ﺷﺎﺧﺺ ﺗﻨﻮع ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻫﺴﺘﻨﺪ . اﻳﻦ ﻧﺘﺎﻳﺞ
٧٠ ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺣﺸﺮه ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﻠﺪ 9 ، ﺷﻤﺎره 1 ، ﺳﺎل 1396 (، 51- )76
ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻋﻠﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻫﻤﻪ اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎ ﺗﻌﺪاد اﻓ ﺮاد در ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ اﻓﺮاد در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ دﺧﻴﻞ اﺳﺖ ﺑﻪ. ﻃﻮر ﻛﻠﻲ، ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﻓﻮق ﺑﺮ اﺳﺎس ﻓﺮاواﻧﻲ ﻧﺴﺒﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﻋﻤﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ. ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي ﻫﺮﭼﻪ ﻣﻴﺰان ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﻓﺮاواﻧﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺤﻴﻂ از ﺗﻨﻮع ﺑﻴﺸـﺘﺮي ﺑﺮﺧـﻮردار اﺳﺖ. ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ آﻣﺎري ﺷﺎﺧﺺ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﻫﻴﭗ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻳﺰد در ﺳﺎل 1391 از ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﻛﻤﺘﺮي و ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﻬﺮﻳﺰ در در ﺳﺎل 1392 از ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺑﺮﺧﻮردار .ﺑﻮد .ﺑﻮد ﻴﻞدﻟ ﻳﻦا ﻛﻪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻫﺎي ﻣﻬﺮﻳﺰ و ﺗﻔﺖ ﻏﻨﺎي ﮔﻮﻧﻪ اي ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻳﺰد دارﻧﺪ را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻏﻨﺎي ﻓﻠﻮر ﮔﻴﺎﻫﺎن ﮔﻞ دار ﻳﻦا ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻧﺴﺒﺖ داد (ﺟﺪول )9 . ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ارﺗﻔﺎع از ﺳﻄﺢ درﻳﺎ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻳﺰد ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﻛﻤﺘﺮ از ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻫﺎي ﻣﻬﺮﻳﺰ و ﺗﻔﺖ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ وﻟﻲ اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع زﻳﺎدي ﺑﻴﻦ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻫﺎي ﻣﻬﺮﻳﺰ و ﺗﻔﺖ وﺟﻮد ﻧﺪارد، ﻫﺮ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﻮع ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ در اﻳﻦ دو ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﺎﻫﻢ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ . در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻳﺰد ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺤﺼﻮﻻت زراﻋﻲ و در در و ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻫﺎي ﻣﻬﺮﻳﺰ و ﺗﻔﺖ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﺎﻏﻲ و ﮔﻴﺎﻫﺎن داروﻳﻲ وﺟﻮد دارد. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﻳﻦ زﻧﺒﻮرﻫﺎ از روي ﮔﻴﺎﻫﺎن داروﻳﻲ ﺟﻤﻊ آوري ﺷﺪﻧﺪ ﻣﻲ ﺗﻮان ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ زﻧﺒﻮرﻫﺎ ﻋﻼﻗﻪ زﻳﺎدي ﺑﻪ ﮔﻴﺎﻫﺎن داروﻳﻲ (ﺟﺪول 9 ) دارﻧﺪ . اﺳﺘﺎ ن ﻳﺰد داراي آب و ﻫﻮاي ﺧﺸﻚ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ . ﺑ ﻴﺸﺘﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ اﺳﺘﺎن ﺑ ﻴﺎﺑﺎﻧﻲ و ﻧ ﺑﻴﻤﻪ ﻴﺎﺑﺎﻧﻲ و 20 درﺻﺪ اﺳﺘﺎن ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻌﺘﺪل و ﻛﻮﻫﺴﺘﺎﻧﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ . ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺧﺸﻚ داراي ﻏﻨﺎي ﮔﻮﻧﻪ اي ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻ از ﮔﻴﺎﻫﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﻳﻦ زﻧﺒﻮرﻫﺎ ﮔﺮده اﻓﺸﺎﻧﻲ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ، در ﻧﺘﻴﺠﻪ زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﮔﺮده اﻓﺸﺎن در اﻛﻮﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﺧﺸﻚ ﻏﻨﺎي ﮔﻮﻧﻪ اي ﺑﺎﻻﺗﺮي دارﻧﺪ (Michener,1979 a,b; 2007). ﻴﻦﺑ زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﮔﺮده اﻓﺸﺎن و ﮔﻴﺎﻫﺎن ﮔﻞ دار ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻧﺎﮔﺰﻳﺮ و ﻧﺎﮔﺴﺴﺘﻨﻲ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ زوال ﻳﺎ ﻏﻨﺎي ﻫﺮﻳﻚ روي زوال ﻳﺎ ﻏﻨﺎي ﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑﻞ اﺛﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺮ ﺟﺎي ﻣﻲ ﮔﺬارد Williams, 1985; Rasmont et al. , 1993; Cane) (Tepedino, 2001; Kevan & Phillips, 2001; Ashman et al., 2004 & . ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ Biesmeijer ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ زوال زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﮔﺮده اﻓﺸﺎن اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ و ﺗﻚ ﻧﺴﻠﻲ ﺑﻪ ﻣﻮازات زوال ﮔﻴﺎﻫﺎن ﻣﺘﻜﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﮔﺮده اﻓﺸﺎن رخ ﻣﻲ دﻫﺪ. (Biesmeijer et al ., 2006) ﺷﺎﺧﺺ ﺗﻨﻮع ﺑﺘﺎ ( ﺷﺎﺧﺺ وﻳﺘﺎﻛﺮ) ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن يﻫﺎ ﻣﻬﺮ ﻳﺰ و ﺗﻔﺖ ﺑ ﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺷﺒﺎﻫﺖ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ را دارﻧﺪ ﺑﻪ ﻳﻦا ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺸﺘﺮك در ﻳﻦا دو ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑ ﻴﺸﺘﺮ از ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن يﻫﺎ د ﻳﮕﺮ اﺳﺖ و ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن يﻫﺎ ﻳﺰد و ﻣﻬﺮ ﻳﺰ ﻛﻤﺘﺮ ﻳﻦ ﺷﺒﺎﻫﺖ و در واﻗﻊ ﻛﻤﺘﺮ ﻳﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺸﺘﺮك را در ﺧﻮد ﺟﺎي ﻲﻣ دﻫﻨﺪ. ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺤﻠﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ وﺟﻮد ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻏﺬاﻳﻲ، ﻣﻜﺎن ﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻻﻧﻪ ﺳﺎزي، ﺷﺮاﻳﻂ اﻗﻠﻴﻤﻲ و ﻧﻮع ﺧﺎك ﻧﻴﺰ در ﺷﺒﺎﻫﺖ زﻳﺴﺘﮕﺎه ﻫﺎ ﺗﺎﺛﻴﺮﮔﺬار ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. در واﻗﻊ ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﺗﻨﻮع ﺑﺘﺎ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ درﺟﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ در ﺗﺮﻛﻴﺐ ﮔﻮﻧﻪ اي زﻳﺴﺘﮕﺎه ﻫﺎ ﻳﺎ در ﻃﻮل ﻳﻚ ﺷﻴﺐ ﻣﺤ ﻴﻄﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ.
ﺟﺪول -9 ﻓﻠﻮر ﮔﻴﺎﻫﺎن ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻫﺎي ﻳﺰد، ﻣﻬﺮﻳﺰ و ﺗﻔﺖ Table 9- The floura of three counties Yazd, Mehriz and Taft Plant Family Plant Species Location Amaranthus retroflexush L. Amaranthaceae Mehriz,Taft, Yazd ﺗﺎج ﺧﺮوس Anethum graveolens L. Apiaceae Yazd ﺷ ﻮﻳﺪ (ﺷﺒﺖ) Foeniculum vulgare Miller Taft رازﻳﺎﻧﻪ Achillea wilhelmesii L. Asteraceae Mehriz, Yazd ﺑﻮﻣﺎدران
٧١
دﻫﻘﺎن دﻫﻨﻮي و ﻫﻤﻜﺎران: ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ يا زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﮔﺮده اﻓﺸﺎن ﺧﺎﻧﻮاده ...
Arctium lappa L. Mehriz ﺑﺎﺑﺎ آدم Calendula officinalis Fisch Taft ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﻬﺎر Carthamus oxyacantha Bieb Mehriz ﮔﻠﺮﻧﮓ وﺣﺸﻲ (ﮔﻠﺮﻧﮓ زرد) Carthamus tinctorius L. Mehriz ﮔﻠﺮﻧﮓ، ﻛﺎﻓﺸﻪ Centaurea bruguierana Bornm Taft ﮔﻞ ﮔﻨﺪم ﻣﻬﺎﺟﺮ Centaurea cyanus L. Taft ﮔﻞ ﮔﻨﺪم Centaurea iberica Trev Taft ﮔﻞ ﮔﻨﺪم ﭼﻤﻦ زار Centaurea virgata Lam Mehriz,Taft ﮔﻞ ﮔﻨﺪم ﺑﻮﺗﻪ اي Cirsium arvens e L. Mehriz,Taft ﻛﻨﮕﺮ Echium ilicifolius L. Mehriz ﺷﻜﺮ ﺗﻴﻐﺎل ﺧﺎﺳﻲ Helianthus annuus L. Taft آﻓﺘﺎﺑﮕﺮدان Helichrysum leucocephulum Boiss Mehriz ﮔﻞ ﺑﻲ ﻣﺮگ ﮔﻨﻮﻳﻲ Lactuca sativa L. Mehriz ﮔﻞ ﻛﺎﻫﻮ Senecio cineraria Digigalos Yazd ﺑﺮگ ﻧﻘﺮه اي Descurainia sop hia L. Brassicaceae Yazd ﺧﺎﻛﺸﻴﺮ Lepidium draba L. Mehriz ازﻣﻚ، ﻣﻮﭼﻪ، ﺗﺮﺗﻴﺰك ﺑﺮگ ﭘﻬﻦ Malcolmia africana L. Taft ﺷﺐ ﺑﻮ ﺻﺤﺮاﻳﻲ Convolvulus arvensis L. Convolvulaceae Taft, Yazd ﭘﻴﭽﻚ ﺻﺤﺮاﻳﻲ Cucurbita melo var. reticulates L. Cucurbitaceae Yazd ﻃﺎﻟﺒﻲ Cucurbita pepo L. Taft, Yazd ﻛﺪو Euphorbia sp. L. Euphorbiaceae Mehriz, Yazd ﻓﺮﻓﻴﻮن Cicer arietinum L. Fabaceae Yazd ﻧﺨﻮد Glycyrrhiza glabra L. Yazd ﺷﻴﺮﻳﻦ ﺑﻴﺎن Yazd
٧٢ ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺣﺸﺮه ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﻠﺪ 9 ، ﺷﻤﺎره 1 ، ﺳﺎل 1396 (، 51- )76
Medicago sativa L. ﻳﻮﻧﺠﻪ Mentha longifolia L. Lamiaceae Mehriz ﭘﻮﻧﻪ (ﭘﻮدﻧﻪ) Teucrium polium L. Mehriz ﻛﻠﭙﻮره (ﻣﺮﻳﻢ ﻧﺨﻮدي) Thymus kotschyanus Boiss Mehriz آوﻳﺸﻦ ﻛﻮﻫﻲ Melilotus officinalis L. Legominosae Mehriz آدﻟﻴﻞ اﻟﻤﻠﻚ Allium cepa L. Liliaceae Mehriz ﭘﻴﺎز زﻳﻨﺘﻲ Muscaria armeniacum Leichtl Taft ﻛﻼﻏﻚ Stachys setifera CA Mey Taft ﺳﻨﺒﻠﻪ ﻧﻴﺶ دار Malva neglecta Wallr Malvaceae Mehriz ﭘﻨﻴﺮك ﻛﻮﺗﺎه ﺑﺮگ Malva sylvestris L. Mehriz ﭘﻨﻴﺮك ﺧﺒﺎزي Prosopis farcta Banks & Sol Mimosaceae Taft ﺟﻐﺠﻐﻚ Alhagi camelorum Fisch Papilionaceae Taft, Yazd ﺧﺎرﺷﺘﺮ Astragalus dschuparensis Freyn & Bornm Mehriz ﮔﻮن Sophora alopecuroides L. Mehriz, Yazd ﺗﻠﺨﻪ ﺑﻴﺎن Plantago lancqolata L. Plantoginaceae Mehriz ﺑﺎرﻫﻨﮓ ﻛﺎردي (ﺳﺮﻧﻴﺰه اي) Portulaca oleraceae L. Portulaceae Taft, Yazd ﺧﺮﻓﻪ Punicae granatum L. Punicaceae Mehriz, Taft, Yazd اﻧﺎر Malus domest ica Borkh Rosaceae Taft ﺳﻴﺐ Prunus amygdalus Batsch Taft ﺑﺎدام Prunus cerasus L. Mehriz آﻟﺒﺎﻟﻮ Galium aparin L. Rubiaceae Mehriz ﺷﻴﺮ ﭘﻨﻴﺮ Ruta graveolens L. Rutaceae Mehriz ﺳﺪاب Peganum harmala L. Zygophylaceae Taft, Yazd اﺳﭙﻨﺪ
٧٣
دﻫﻘﺎن دﻫﻨﻮي و ﻫﻤﻜﺎران: ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ يا زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﮔﺮده اﻓﺸﺎن ﺧﺎﻧﻮاده ...
References Ashmann T. L., Knight, T. M., Steets, J. A., Amarasekare, P. and Burd, M. 2004. Pollen limitation of plant reproduction: ecological and evolutionary causes and consequences, Ecology, 85: 2408–2421 Banaszak, J. and Romasenko, L. 1998. Megachilid bees of Europe (Hymenoptera, Apoidea, Megachilidae). 2nd edn (corrected and supplemented). Bydgoszcz University, Bydgoszcz, 239 pp. Biesmeijer, J. C., Roberts, S. P. M., Reemer, M., Ohlemüller, R., Edwards, M., Peeters, T., Schaffers, A. P., Potts, S. G., Kleukers, R., Thomas, C. D., Settele, J. and Kunin, W. E. 2006. Parallel declines in pollinators and insect-pollinated plants in Britain and the Netherlands, Science, 313: 351–354. Cane J. H. and Tepedino, V. J. 2001. Causes and extent of declines among native North American invertebrate pollinators: detection, evidence, and consequences, Conservation Ecology, 5(1): 1. [online] URL: http://www.consecol.org/vol5/iss1/art1. Clifford, H. T. and Stephenson, W. 1975. An introduction to numerical classification. London: Academic Express. cited in Magurran, A. E., 2004, Measuring biological diversity, Blackwell Publishing: Oxford, UK. 256 pp. Dardon, U., Souza, R. S.,. Abranches, C. T. S. and Bergqvist, L. P. 2010. Modelagem 3D e suas aplicações na pesquisa paleontoló-gica. Gaea, 6(2): 76-89. Eardley, C., Kuhlmann., M. and Pauly, A. 2010. The Bee Genera and Subgenera of sub- Saharan Africa. In: Va n den Spiegel, D. (ed.) Abc Taxa, the Series of Manuals dedicated to capacity building in taxonomy and collection management, Tervueren. Vol. 7: 138 pp. Gaston, H. J. 1991. The magnitude of global insect species richness. Conservation Biology, 5(3): 283-296. Grace, A. 2010. Introductory Biogeography to Bees of the Eastern Mediterranean and Near East. Bexhill Museum. Sussex. United Kingdom, pp: 283-296. Heip, C. 1974. A new index measuring evenness. Journal of the Marine Biological Association of the United Kingdom. Uk., 54: 555-557. Heip, C. and Engels, P. 1974 . Comparing species diversity and evenness indices. Journal of the Marine Biological Association of the United Kingdom, 54: 559-563. Heltshe, J. F. and Forrester, N. 1983. Estimating species richness using the jackknife procedure. Biometrics , 39: 1-11. Kevan, P. G. and Phillips, T. P. 2001. The economic impacts of pollinator declines: an approach to assessing the consequences, Conservation Ecology. 5(1): 8. Koleff, P., Gaston, K. and Lennon, J. 2003. Measuring beta diversity for presence / absence data.Journal ofAnimal Ecology, 72: 367-382. Krebs, C. J. 1999. Ecological Methodology. Second ed. Addison Wesley Publishing, USA, 620 pp. Magurran, A. E. 1998. Ecological diversity and its measurement. In Princeton, New Jersey, U.S.A: Princeton University Press, 179pp. Magurran, A. E., 2004. Measuring biological diversity, Blackwell Publishing: Oxford, UK, 256 pp. Michener, C. D. 1979a. Biogeography of the bees. Annals of the Missouri Botanical Garden 66: 277-347. Michener, C. D. 1979b. New and little-known halictine bees from Colombia. Journal of theKansas Entomological Society, 52: 180-208. Michener, C. D. 2007. The bees of the world. Second edition. Baltimore: Johns Hopkins University Press, 953 pp. Monfared, A. R., Talebi, A. A., Tahmasbi, Gh., Ebrahimi, E. and Biesmeijer, J. 2008. Bumblebee (Hymenoptera: Apidae) diversity and abundance in the Iranian Alborz Mountains. Zoology in the Middle East, 44: 67–74.
٧٤ ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺣﺸﺮه ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﻠﺪ 9 ، ﺷﻤﺎره 1 ، ﺳﺎل 1396 (، 51- )76
Nadimi, A. 2012. Identification and species diversity of Megachilidae in centeral nourth of Iran. Thesis of Aggricaltural entomology Ph. D. Tarbiat Modarres University, 294 pp. Peet, R.K. 1974. The measurements of species diversity. Annual Review of Ecology and Systematics 5: 285–307. Pielou, E.C. 1969. An introduction to mathematical ecology. New York: Wiley.cited in VIII + 286 S., 32 Abb., Preis 140s. Rasekh adel, M., Sadeghi Namghi, H. and Hosseini, M. 2011. Identification of bees (Apoidea) of onion and alfalfa and economic estimation of effect of bees insects on function in production onion seed in Mashhad and Ghenaran. Thesis of M.Sc. Mashhad Ferdousi University. Rasmont, P., Leclercq, J., Jacob-Remacle, A., Pauly A. and Gaspar, C. 1993. The faunistic drift of Apoidea in Belgium, in: Bruneau E. (Ed.), Bees for pollination, Commission of the European Communities, pp: 65–87. Sanders, H. L. 1968. Marine benthic diversity: a comparative study. American Naturalist, 102, 243-282. Schowalter, T. 1996. Insect ecology. Oregon University Press. Seaby, R. M. and Henderson, P. A. 2006. Species Diversity and Richness version 4. Pisces Conservation Ltd., Lymington, England. Shannon C. E., Weaner, W. 1949. The mathematical theory of communication. Urbana, IL: University fo Illinois Press.cited in Magurran, A. E., 2004, Measuring biological diversity, Blackwell Publishing: Oxford, UK, 256 pp. Simpson, E. H. 1949. Measurement of diversity. Nature 163, 688. cited in Magurran, A. E., 2004, Measuring biological diversity, Blackwell Publishing: Oxford, UK, 256 pp. Sugihara, G. 1980. Minimal community structure: an explanation of species abundance patterns.American naturalist, 116: 770-787. Weigmann, G. 1973. Zur Ökologie der Collembolen und Oribatiden im Grenzbereich Land-Meer (Collembola, Insecta – Oribatei, Acari). Zeitschrift für wissenschaftliche Zoologie, 186: 295– 391. Williams, P. H. 1985. On the distribution of bumble bees (Hymenoptera, Apidae) with particular regard to patterns within the British Isles. Ph.D. thesis, Department of Applied Biology, University of Cambridge, Cambridge, UK. pp: 194–227.
٧٥
دﻫﻘﺎن دﻫﻨﻮي و ﻫﻤﻜﺎران: ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ يا زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﮔﺮده اﻓﺸﺎن ﺧﺎﻧﻮاده ...
Journal of Entomological Research Islamic Azad University, Arak Branch ISSN 2008-4668 Volume 9, Issue 1, pages: 51-76 http://jer.iau-arak.ac.ir
Species diversity of Megachilidae (Hymenoptera: Apoidea) in Yazd province
L. Dehghan Dehnavi *1, A. A. Talebi 2, Sh. Goldasteh 3, R. Vfaei Shooshtari 3
1- Young Researchers and Elite Club, Yazd Branch, Islamic Azad University, Yazd, Iran 2- Associate professor, Department of Entomology, Faculty of Agriculture, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran 3- Assistant professor, Department of Entomology, Islamic Azad University, Arak Branch, Arak, Iran
Abstract The family Megachilidae with more than 4000 wordwide described species is the thirth family of polliniting bees. In this research, in order to investigating the species diversity of Megachilidae, SDR software was used in different regions. The number of species in three counties Yazd, Mehriz and Taft, abundance percentage of each species than total species that collected is determined. The indices of abundance, diversity, evenness, richness species and also habitat similarity index for 48 species that collected in the three counties was calculated during 2012 and 2013. Megachile rubripes with relative abundance 48% in Yazd county in 2012, Anthidium florentinum with relative abundance 22.5% in 2013, Megachile pilicrus with relative abundance 26.3% in Mehriz county in 2012, A. florentinum with abundance 19.3% in 2013, Lithurgus chrysurus with relative abundance 23.8%% in Taft county in 2012, Osmia caerulescens with relative abundance 29% in 2013 have the most abundance between species. According to alfa species diversity indices, determined that Mehriz and Taft counties have hiegher species diversity in 2013. According to satatistic comparation of evenness indices of species of Yazd, Mehriz counties and also Taft county has similarity evenness in 2012, 2013, but species abundance evenness was more in Mehriz and Taft counties than Yazd county. Species evenness was similar in Mehriz and Taft counties in 2012, 2013. Rarefaction method showed that Taft county has hiegher richness species in 2012. β diversity index showed that Mehriz and Taft counties have the most similarity in 2012, 2013.
Key words: Relative Abundance, Evenness index, Richness species, Habitat similarity index, SDR software
* Corresponding Author, E-mail: [email protected] Received: 28 Jun. 2015 – Accepted: 22 Jan. 2017
76 ٧٦