Article 537876 41665E0038491
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺣﺸﺮه ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﻠﺪ 9 ، ﺷﻤﺎره 1 ، ﺳﺎل 1396، (76-51) ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺣﺸﺮه ﺷﻨﺎﺳﻲ داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﻲ، واﺣ ﺪ اراك ﺷﺎﭘﺎ 4668- 2008 (ﻋﻠﻤﻲ - ﭘﮋوﻫﺸﻲ) http://jer.iau-arak.ac.ir ﺟﻠﺪ 9 ، ﺷﻤﺎره 1 ، ﺳﺎل 1396 ، (76-51) ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪاي زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﮔﺮده اﻓﺸﺎن ﺧﺎﻧﻮاده Megachilidae (Hymenoptera: Apoidea) در اﺳﺘﺎن ﻳﺰد * ﻟﻴﺪا دﻫﻘﺎن دﻫﻨﻮي1 ، ﻋﻠﻲ اﺻﻐﺮ ﻃﺎﻟﺒﻲ2 ، ﺷﻴﻼ ﮔﻠﺪﺳﺘﻪ3 ، رﺿﺎ وﻓﺎﻳﻲ ﺷﻮﺷﺘﺮي3 -1 ﺑﺎﺷﮕﺎه ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان ﺟﻮان و ﻧﺨﺒ ﮕﺎن، واﺣﺪ ﻳﺰد، داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﻲ، ﻳﺰد -2 داﻧﺸﻴﺎر، ﮔﺮوه ﺣﺸﺮه ﺷﻨﺎﺳﻲ، داﻧﺸﻜﺪه ﻛﺸﺎورزي، داﻧﺸﮕﺎه ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻣﺪرس ﺗﻬﺮان -3 اﺳﺘﺎدﻳﺎر، ﮔﺮوه ﺣﺸﺮه ﺷﻨﺎﺳﻲ، داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﻲ واﺣﺪ اراك ﭼﻜ ﻴﺪه ﺧﺎﻧﻮاده Megachilidae ﺑﺎ ﺑ ﻴﺶ از 4000 ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻮﺻ ﻴﻒ ﺷﺪه در ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ ﺟﻬﺎن، ﺳﻮﻣ ﻴﻦ ﺧﺎﻧﻮا ده ﺑﺰرگ از زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﮔﺮده اﻓﺸﺎن اﺳﺖ. ﺗﻌﺪاد ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﺳﻪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻳﺰد، ﻣﻬﺮﻳﺰ و ﺗﻔﺖ، درﺻﺪ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻛﻞ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﺟﻤﻊ آوري ﺷﺪه ﻣﺸﺨﺺ ﮔﺮد ﻳﺪ. ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﻓﺮاواﻧ ﻲ، ﺗﻨﻮع، ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ و ﻏﻨﺎي ﮔﻮﻧﻪ اي و ﻫﻤﭽﻨ ﻴﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﺷﺒﺎﻫﺖ ز ﻳﺴﺘﮕﺎه ﻫﺎ ﺑﺮاي 48 ﮔﻮﻧﻪ ﺟﻤﻊ آوري ﺷﺪه در اﻳ ﻦ ﺳﻪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن در ﻃﻲ ﺳﺎل ﻫﺎي 1391 و 1392 ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪ. در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻳﺰد در ﺳﺎل 1391 ﮔﻮﻧﻪ Megachile rubripes ﺑﺎ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻧﺴﺒﻲ 48%، در ﺳﺎل 1392 ﮔﻮﻧﻪ Anthidium florentinum ﺑﺎ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻧﺴﺒﻲ /5 %22، در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﻬﺮﻳﺰ در ﺳﺎل 1391 ﮔﻮﻧﻪ M. pilicrus ﺑﺎ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻧﺴﺒﻲ 3/ 26 %، در ﺳﺎل 1392 ﮔﻮﻧﻪ A. florentinum ﺑﺎ ﻓﺮاواﻧﻲ 3/ 19 %، در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺗﻔﺖ در ﺳﺎل 1391 ﮔﻮﻧﻪ Lithurgus chrysurus ﺑﺎ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻧﺴﺒﻲ /8 23 % و در ﺳﺎل 1392 ﮔﻮﻧﻪ Osmia caerulescens ﺑﺎ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻧﺴﺒﻲ 29% داراي ﺑ ﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻓﺮاواﻧﻲ در ﺑﻴﻦ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ ﺑﻮد ﻧﺪ. ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي آﻟﻔﺎ، ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎنﻫﺎي ﻣﻬﺮﻳﺰ و ﺗﻔﺖ در ﺳﺎل 1392 ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي ﺑ ﻴﺸﺘﺮي دارﻧﺪ. ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻘﺎ ﻳﺴﻪ آﻣﺎري ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻫﺎي ﻳﺰد، ﻣﻬﺮ ﻳﺰ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﻔﺖ در دو ﺳﺎل 1391 و 1392 ﻧﻴﺰ از ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﻳﻜﺴﺎن ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد ﻧﺪ، اﻣﺎ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﻓﺮاواﻧﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻫﺎي ﻣﻬﺮﻳﺰ و ﺗﻔﺖ از ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻳﺰد ﺑ ﻴﺸﺘﺮ ﺑﻮد. ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎنﻫﺎي ﻣﻬﺮﻳﺰ و ﺗﻔﺖ در دو ﺳﺎل 1391 و 1392 ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﻮد . روش ر ﻳﺮﻓﻜﺸﻦ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺗﻔﺖ در ﺳﺎل 1392 از ﻏﻨﺎي ﮔﻮﻧﻪاي ﺑ ﻴﺸﺘﺮي ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮده اﺳﺖ. ﺷﺎﺧﺺ ﺗﻨﻮع ﺑﺘﺎ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ در ﺳﺎل- ﻫﺎي 1391 و 1392 ﺷﻬﺮﺳﺘﺎنﻫﺎي ﻣﻬﺮﻳﺰ و ﺗﻔﺖ ﺑ ﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺷﺒﺎﻫﺖ را ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ دا ﺷﺘﻪ اﻧﺪ. واژه ﻫﺎي ﻛﻠ ﻴﺪي: ﺷﺎﺧﺺ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ، ﻏﻨﺎي ﮔﻮﻧﻪاي، ﺷﺎﺧﺺ ﺷﺒﺎﻫﺖ ز ﻳﺴﺘﮕﺎه ﻫﺎ * ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه راﺑﻂ، ﭘﺴﺖ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ: [email protected] ﺗﺎرﻳﺦ درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻘﺎﻟﻪ /4/7 94 - ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﺬﻳﺮش ﻣﻘﺎﻟﻪ /3 11/ 95 ٥١ دﻫﻘﺎن دﻫﻨﻮي و ﻫﻤﻜﺎران: ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ يا زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﮔﺮده اﻓﺸﺎن ﺧﺎﻧﻮاده ... ﻣﻘﺪﻣﻪ زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﮔﺮده اﻓﺸﺎن ﺑﺎﻻ ﺧﺎﻧﻮاده Apoidea ﺑﺎ ﺣﺪود 20000 ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻮﺻ ﻴﻒ ﺷﺪه، ﮔﺮوه ﺑﺰرﮔﻲ از ﺣﺸﺮات راﺳﺘﻪ ﺑﺎل ﻏﺸﺎ ﻳﻴﺎن را ﺗﺸﻜ ﻴﻞ ﻲﻣ دﻫﻨﺪ. ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻧﺪﻛﻲ در ﺧﺼﻮص ﺷﻨﺎﺳﺎ ﻳﻲ زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮاده Megachilidae در ا ﻳﺮان اﻧﺠﺎم ﺷﺪه و ﺗﺮﻛ ﻴﺐ ﻓﻮﻧﺴﺘ ﻴﻚ زﻧﺒﻮرﻫﺎي ا ﻳﻦ ﺧ ﺎﻧﻮاده، ﺗﻨﻮع و ﻏﻨﺎي ﮔﻮﻧﻪ اي آن ﻫﺎ در اﻛﻮﺳ ﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ا ﻳﺮان ﻧﺎﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ. ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﺗﻨﻮع ز ﻳﺴﺘﻲ ﮔﺮوه ﻫﺎي ﺗﺎﻛﺴﻮﻧﻮﻣ ﻴﻜﻲ ﻛﻪ ﻫ ﻴﭻ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ در ﺧﺼﻮص وﺟﻮد ﻳﺎ ﻧﻘﺶ آن ﻫﺎ در اﻛﻮﺳ ﻴﺴﺘﻢ وﺟﻮد ﻧﺪارد ﻳﻚ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻬﻢ و اوﻟﻮ ﻳﺖ دار اﺳﺖ (Gaston, 1991). ﺗﻨﻮع آﻟﻔﺎ (α) ﻳﺎ ﺗﻨﻮع درون زﻳ ﺴﺘﮕﺎﻫﻲ و ﺗﻨﻮع ﺑﺘﺎ (β) ﻳﺎ ﺗﻨﻮع ﺑﻴﻦ زﻳﺴﺘﮕﺎﻫﻲ اﺳﺖ . ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي اﺻﻠﻲ ﺗﺮﻳﻦ ﺳﻄﺢ ﺗﻨﻮع آﻟﻔﺎ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﺗﻌﺪاد ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد و ﻓﺮاواﻧﻲ آن ﻫﺎ در ﻳﻚ ﻣﺤﺪوده ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻘﺪار آن ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻌﺪاد ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد، اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ. ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﻨﻮع ﻳﻜﻲ از روش ﻫﺎي ﺑﺮرﺳﻲ و ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ . اﻧﻮاع ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي آﻟﻔﺎ (Alpha Diversity) ﺷﺎﺧﺺ ﺷﺎﻧﻮن- وﻳﻨﺮ (Shannon-Wiener Index) اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ، ﻣﺘﺪاوﻟﺘﺮﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺮاي اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺳﺎل 1949 ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪ. ﻣﻘﺪار اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺮاي داده ﻫﺎي اﻛ ﻮﻟﻮژﻳﻚ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻴﻦ 1/5 3/5و و ﻧﺪرﺗﺎ 4/5 ﻗﺮار دارد. ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﻘﺪار ا ﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﺑ ﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﺗﻨﻮع ﺑ ﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ (Shannon-Wiener, 1949). Sobs )$ H = − p log p ͤ͝ Ɣ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ( )i e 1 ∑ i−1 H : ﺷﺎﺧﺺ ﺗﻨﻮع ﺷﺎﻧﻮن Pi: ﻓﺮاواﻧﻲ ﻧﺴﺒﻲ ﻫﺮ ﻳﻚ از ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﻳﻌﻨﻲ ﻧﺴﺒﺖ اﻓﺮاد ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﻛﻞ اﻓﺮاد آن ﺟﺎﻣﻌﻪ S : ﺗﻌﺪاد ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت ﺑﻬﺘﺮ ﻏﻨﺎي ﮔﻮﻧﻪ اي (Species richness) ni : ﺗﻌﺪاد اﻓﺮاد در ﮔﻮﻧﻪ i ام. N : ﻛﻞ اﻓﺮاد در ﻧﻤﻮﻧﻪ. ﺷﺎﺧﺺ ﺳﻴﻤﭙﺴﻮن (Simpson's Index) اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ در واﻗﻊ اﺣﺘﻤﺎل اﻳﻦ ﻛﻪ ﻓﺮد دوم ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه از ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ اول ﺑﺎﺷﺪ را ﺑﻴﺎن ﻣﻲ ﻛﻨﺪ. در اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﻓﺮض ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﻠﻴﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﺟﺎﻣﻌﻪ در ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﺟﻤﻊ آوري ﺷﺪه ﺣﻀﻮر دارﻧﺪ و ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﺟﻤﻊ آوري ﺷﺪه ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﺧﻮﺑﻲ ﺑﺮاي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ. اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻓﺮ اوان ﺗﺮ ﺣﺴﺎس اﺳﺖ. ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺎﺧﺺ ﺷﺎﻧﻮن، ﻫﺮﭼﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه ا ﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﻧﻴﺰ ﺑ ﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ يا ﺑ ﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ (Simpson,1949) . ﺷﺎﺧﺺ Simpson ﻳﻜﻲ از ﻣﻌﻨﻲ دارﺗﺮﻳﻦ و ﻗﻮي ﺗﺮﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ يا يا اﺳﺖ (ﻣﻌﺎدﻟﻪ .)2 Sobs 2 ni (ni −1) (Magurran, 1998) ﻣﻌﺎدﻟﻪ (C = ∑ pi pi = ( 2 i N()N −1 ٥٢ ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺣﺸﺮه ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﻠﺪ 9 ، ﺷﻤﺎره 1 ، ﺳﺎل 1396، (76-51) S : ﺗﻌﺪاد ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪه ni : ﺗﻌﺪاد اﻓﺮاد در ﮔﻮﻧﻪ i ام. N : ﻛﻞ اﻓﺮاد در ﻧﻤﻮﻧﻪ. ﺑﺮاي اﻳﻦﻛﻪ از ﺷﺎﺧﺺ ﺳﻴﻤﭙﺴﻮن ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻘﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﺰرگ ﺗﺮ ﺷﺪن ﺷﺎﺧﺺ، ﺗﻨﻮع ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﻮد از ﺷﺎﺧﺼﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم D اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﻣﻌﺎ دﻟﻪ آن ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﻜﻞ اﺳﺖ: 1 D = C D : ﺷﺎﺧﺺ ﺗﻨﻮع ﺳﻴﻤﭙﺴﻮن ﺷﺎﺧﺺ ﻣﺎرﮔﺎﻟﻒ (Margalef) اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﺗﻌﺪاد ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ اﻓﺮاد در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ، ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎ ﻳﺴﻪ ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪاي ﺑﻴﻦ دو ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮداري اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد: (S − 1) ﻣﻌﺎدﻟﻪ (D = ( 3 ln N S : ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ N: ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ اﻓﺮاد ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. ln : ﻟﮕﺎرﻳﺘﻢ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻫﺮﭼﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﺑ ﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪاي ﺑ ﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ(Clifford & Stephenson,1975) . ﺷﺎﺧﺺ ﻣﻜﻴﻨﺘﺎش (McIntosh) اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﺗﻮﺳ ﻂ ( McIntosh (1967 اراﻳ ﻪ ﺷﺪ، ﻣﻘﺪار اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﺑﻴﻦ 0-1 ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ و زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ﻧﺰد ﻳﻚ ﺷﻮد ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ از ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪاي ﻛﻤﺘﺮي ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ. N −U ﻣﻌﺎدﻟﻪ (D= ( 4 N − N 2 U = ∑ ni N : ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ اﻓﺮاد در ﻧﻤﻮﻧﻪ ni : ﺗ ﻌﺪاد اﻓﺮاد در ﮔﻮﻧﻪ i ام U : ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ اﻓﺮاد ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻳﻚ ﮔﻮﻧﻪ ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺮﻳﻠﻮﺋﻴﻦ (Brillouin) ﺑﻪ ﻋﻘﻴﺪه ﭘﻴﻠﻮ اﻛﺜﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﺑﺮداﺷﺖ ﺷﺪه از اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت را ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻫﺎ و ﻧﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﺗﺼﺎدﻓﻲ از اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت ﺑﺰرگ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ. در ﻣﻮاردي ﻛﻪ داده ﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻫﺎي ﻣﺤﺪودي ﻣﺮﺑﻮ ط ﺑﺎﺷﻨﺪ، ﺑﺮاي اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﺗﻨﻮع از ﻓﺮﻣﻮل ﺑﺮﻳﻠﻮﺋﻴﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد. اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺎﺧﺺ ﺷﺎﻧﻮن – وﻳﻨﺮ ﺑﻪ ﻓﺮاواﻧﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻧﺎدر در اﺟﺘﻤﺎع ﺣﺴﺎس ﺗﺮ اﺳﺖ. ﻣﻘﺪار اﻳﻦ ٥٣ دﻫﻘﺎن دﻫﻨﻮي و ﻫﻤﻜﺎران: ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪاي زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﮔﺮده اﻓﺸﺎن ﺧﺎﻧﻮاده ... ﺷﺎﺧﺺ ﺑﻪ ﺷﺎﺧﺺ ﺷﺎﻧﻮن ﺧﻴﻠﻲ ﻧﺰدﻳﻚ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻧﺪرت از 4/5 ﺗﺠﺎوز ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد. ﺷﺎﺧﺺ Brillouin ﺗﻨﻮع ﻳﻚ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ (Peet, 1974) ﻧﻤ ﻮﻧﻪ ﺑﺮداري را اﻧﺪازهﮔ ﻴﺮي ﻣﻲ ﻛﻨﺪ، وﻟﻲ ﺷﺎﺧﺺ ﺷﺎﻧﻮن ﺗﻨﻮع ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮداري را اﻧﺪازهﮔ ﻴﺮي ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ . Sobs ln N!−∑ln ni! ﻣﻌﺎدﻟﻪ (HB = i−1 ( 5 N N : ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ اﻓﺮاد در ﻧﻤﻮﻧﻪ ni : ﺗﻌﺪاد اﻓﺮاد ﮔﻮﻧﻪ i . HB : ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺮﻳﻠﻮﺋﻴﻦ ﻫﺮﭼﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﺑ ﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪاي ﺑ ﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ (Peet, 1974) . ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ (Species Evenness) ﭼﻬﺎرده روش اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي Equitability ﻳﺎ Evenness ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ SDR اراﻳ ﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ . در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺷﺎﺧﺺ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ، ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺗﻮزﻳﻊ ﻓﺮاواﻧﻲ اﻓﺮاد را ﺑﻴﻦ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ. ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت د ﻳﮕﺮ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﺑ ﻴﺎﻧﮕﺮ ﻣ ﻴﺰان ﺗﻌﺎدل در ﻓﺮاواﻧﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ اﺳﺖ. در ﺑﻴﻦ ﺟﻮاﻣﻌﻲ ﻛﻪ داراي ﻏﻨﺎي ﮔﻮﻧﻪاي ﻳﻜﺴﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪاي ﻛﻪ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﺗﺮ (ﺗﻮزﻳﻊ ﻳﻜﺴﺎن اﻓﺮاد ﺑﻴﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ) ﺑﺎﺷﺪ از ﻫ ﻮﻣﻮ ژﻧ ﻴﺘﻲ ﻳﺎ ﺗﻨﻮع ﺑ ﻴﺸﺘﺮي ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ و ﺟﻮاﻣﻌﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻫ ﺘﺮو ژن (ﺗ ﻮزﻳﻊ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺘﻔﺎوت ﻓﺮاوﻧﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ) ﺑﺎﺷﻨﺪ از ﺗﻨﻮع ﭘﺎ ﻳﻴﻦ ﺗﺮي ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ. ﺷﺎﺧﺺ ﭘﻴﻠﻮ (Pielou (All Sample در ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ از ﺷﺎﺧﺺ ﺷﺎﻧﻮن- وﻳﻨﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد. ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻣﻘﺪار اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﻣﺴﺎوي ﺑﺎ (log ( S اﺳﺖ. ﻣﻘﺪار اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﺑﻴﻦ 0-1 ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﺑﻪ ﻳﻚ ﻧﺰد ﻳﻚ ﺷﻮد ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ زﻳﺎد ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﺴﺒﺖ ﻓﺮاواﻧﻲ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﺸﺨﺼﻲ در ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﺑ ﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ (Pielou, 1969). ﻣﻌﺎدﻟﻪ (J = H / log (S) ( 6 J : ﺷﺎﺧﺺ ﭘﻴﻠﻮ H : ﺷﺎﺧﺺ ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي Shannon-wiener S : ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ ﮔﻮ ﻧﻪﻫﺎ ﺷﺎﺧﺺ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﻣﻜﻴﻨﺘﺎش (McIntosh) اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﺷﺎﺧﺺ ﻏﺎﻟﺒﻴﺖ ﻣﻜﻴﻨﺘﺎش (McIntosh dominance index) ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ: N −U ﻣﻌﺎدﻟﻪ (D = ( 7 N − N S N : ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ اﻓﺮاد در ﻫﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ S : ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ در ﻧﻤﻮﻧﻪ ni : ﺗﻌﺪاد اﻓﺮاد در ﮔﻮﻧﻪ i ام. ٥٤ ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺣﺸﺮه ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﻠﺪ 9 ، ﺷﻤﺎره 1 ، ﺳﺎل 1396، (76-51) ﻣﻘﺪار اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﺑﻴﻦ 0-1 اﺳﺖ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﺑﻪ ﻳﻚ ﻧﺰد ﻳﻚ ﺷﻮد ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ زﻳﺎد دارﻧﺪ و ﻧﺴﺒﺖ ﻓﺮاواﻧﻲ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﺸﺨﺼﻲ در ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﺑ ﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ (Heip & Engels, 1974) . ﺷﺎﺧﺺ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﻫﻴﭗ (Heip) اﻳ ﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﺗﻮﺳﻂ (Heip (1974 ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲ ﺷﻮد: (eH −1) ﻣﻌﺎدﻟﻪ (E = ( 8 ()S −1 H : ﺷﺎﺧﺺ ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪ اي Shannon S : ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ ﮔﻮﻧﻪ e : ﻋﺪد ﻧﭙﺮﻳﻦ ﻣﻘﺪار اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﺑﻴﻦ 0-1 ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ و زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺷﺎﺧﺺ ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ﻧﺰد ﻳﻚ ﺷﻮد ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ ﻳﻌﻨﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﻓﺮاواﻧﻲ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﺸﺨﺼﻲ در ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﻛﻤﺘﺮ اﺳﺖ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﻛﻤﺘﺮي دارد.