Jaarverslag lobby Twente 2019 Succes maken we samen! Jaarverslag lobby

In 2019 resulteerden onze Brusselse activiteiten in aanvragen Twente: voor nieuwe Europese projecten, kennis en subsidies. Het resultaat: in vijf jaar tijd (2014-juli 2019) is ruim 261 miljoen euro subsidie aangetrokken. Daar plukken gemeenten, bedrijven en succes maken kennisinstellingen in Twente de vruchten van.

Twentse overheden en partners waren dit jaar weer vaak in de Europese hoofdstad te vinden. De traditionele Europese “Open Days” we samen! in Brussel vonden in oktober plaats met een recorddeelname vanuit onze regio. Het bezoek leidde tot concrete samenwerkingsafspraken met diverse Europese partijen. Het bewijst maar weer: Europa heeft Nu het jaar 2019 op zijn einde loopt, blikken we terug op het afgelopen Maar er was meer. De eerste helft van 2019 stond natuurlijk ook Ook op de andere Haagse lobbydossiers van de strategische Twente veel te bieden en andersom evenzeer! En voor de komende lobbyjaar én kijken we vooruit. Wat waren de lobbyresultaten in 2019? in het teken van de onderhandelingen over de Regio Deal. Rijk, lobbyagenda Twente is de afgelopen maanden stevig ingezet en zijn jaren zit nog veel meer in de pijplijn… wordt vervolgd. En wat betekent dat voor de speerpunten in de lobby voor 2020? provincie en regio hebben in hoog tempo gezamenlijk gewerkt aan de de nodige stappen vooruit geboekt. De lobby van Twente in politiek totstandkoming van een stevig pakket aan investeringen in Twente. Den Haag heeft ook in 2019 geresulteerd in Kamervragen, moties Dit jaar hebben we net als eerdere jaren sterk geïnvesteerd in We begonnen het jaar met dubbelgoed nieuws: verkeersminister Van Voor de zomer werd dit bekroond met het afsluiten van de ‘Regio en werkbezoeken van Kamerleden aan Twente en een groeiende ons grensoverschrijdende netwerk. Contacten over de grens zijn Nieuwenhuizen maakte 13 maart bekend dat de verbreding van de A1 Deal Twente’ met het Rijk. Nu al levert de Regio Deal meerwaarde: zichtbaarheid van Twentse bestuurders in Den Haag. Onder andere uitgebouwd en nieuwe contacten zijn gelegd. Dit doen we niet Apeldoorn-Twente versneld van start gaat én dat het Rijk 72 miljoen doordat er met veel energie wordt samengewerkt, worden knelpunten door persoonlijke aanwezigheid bij Kamerdebatten en deelname als voor niets: de Atlas voor Gemeenten, die op 22 mei in Enschede euro extra beschikbaar stelt voor het project Twentekanalen. aangepakt en krijgt de brede welvaart in Twente een flinke impuls. De spreker bij hoorzittingen en rondetafelgesprekken. Werkbezoeken van werd gepresenteerd, onderstreept nog maar weer het belang van start van de Regio Deal in 2019 geeft veel vertrouwen voor een goede onder andere staatssecretaris Van Veldhoven (I&W) en diverse Tweede grensoverschrijdende samenwerking en laat zien dat dit kansen biedt uitvoering in 2020 en de jaren daarop. Kamerleden hebben ervoor gezorgd dat Twente goed op de kaart staat. om de aantrekkelijkheid van grensregio’s te vergroten.

2 3 Met trots presenteren we in dit jaaroverzicht de prestaties die we in het afgelopen jaar hebben geleverd. Niet geheel uitputtend, maar aan de hand van ‘highlights’. De lijst van resultaten is langer en dat zegt wat. Daarbij geldt: alles wat we in Twente voor elkaar krijgen, is de vrucht van samenwerking. Allemaal resultaten van én voor de 14 Twentse gemeenten. “Alles wat we in Twente En steeds vaker ook met én voor kennisinstellingen, bedrijfsleven en andere maatschappelijke organisaties. voor elkaar krijgen, is de In 2020 gaan we door op de ingeslagen weg. Samen met u willen we Twente in een stroomversnelling houden en blijven we ons vol inzetten voor deze vrucht van samenwerking.” groene, technologische topregio.

Allemaal resultaten van én voor de 14 Twentse gemeenten, bedrijven, kennis- en onderwijsinstellingen en andere partners.

4 5 Werkbezoek delegatie Europese Werkbezoek TK-lid Sienot (D66) Bezoek D-NL Parlementarier- AO Gezamenlijke werkagenda Werkbezoek ambassadeurs Werkbezoek Van Nieuwenhuizen (VVD): Commissie en Europees Verkiezingen aan de wijk Twekkelerveld in gruppe en Benelux-groep Internationaal mobiliteit Noordrijn-Westfalen- Duitsland en Nederland EU-ambassadeur De Groot vervroegde verbreding A1, Parlement in het kader van Provinciale Staten en Enschede inzake warmtetransities Bondsdag aan Enschede Spoor Nederland getekend aan Euregio aan Twente en Overijssel extra budget Twentekanalen Euregionale bereikbaarheid Waterschappen Koningsdagreceptie Dit gebeurde Düsseldorf

PV NL FEB MRT APR er in 2019 3 25 14 JAN 25 - 6 25 - 28 13 - 20 4 27 15 29

Hiernaast ziet u het lobbyjaar Werkbezoek Tweede 2019 in één oogopslag. Kamer-delegatie aan Motie Van Aalst (PVV) Europees Hof zet Afronding Asbestdakenverbod Presentatie Atlas Werkbezoek Op sommige mijlpalen proeftuin Aardgasvrije wijk c.s. over sluitende streep door Duitse INTERREG-project Nieuw coalitieakkoord verworpen Extra geld Verkiezingen Verkiezingen voor Gemeenten in (kandidaat)-Europarlementariërs Eerste Landrätekonferenz De Nijverheid in Hengelo financiering voor N35 tolheffing ‘Bereikbaarheid via de lucht’ Overijssel Eerste Kamer Jeugdzorg Eerste Kamer Europees Parlement Enschede aan Kennispark Twente Grenslandconferentie MEI kunt u klikken om direct in Münster het betreffende artikel te lezen. Wilt u het volledige jaaroverzicht lezen? Blader dan door naar pagina 8 en verder. 1 25 18 13 11 4 27 27 23 22 15 9 3 JUL JUN

Parlementaire Welcome Rondetafelgesprek 1 ,1 miljoen voor Back Borrel VNG, IPO, Regio Deal Voortbestaan ITEM EUROCITIES netcapaciteit, Akkoord bereikt Europees droneproject UvW en Proef het Start Die Rondetafelgesprek EWRC Twente Internationale School Wilddiner BO jaarconferentie jaarvergadering Convenant GIP aanbieding manifest Regio Deal Twente ‘Aerial Uptake’ Platteland van P10 Tolle Woche afvalimport Brussel Ondernemerscongres Twente gegarandeerd Den Haag MIRT in Enschede Praag getekend ‘File op het net’

7 21 21 15 29 3 28 1 - 29 5 20 21 - - 25 28 9 22 22 DEC AUG SEPT OKT NOV

6 7 Veel van onze inbreng zien we terug. De nieuwe coalitie geeft gehoor aan de oproep van Twente om fors te investeren in bereikbaarheid, een Provincie toekomstbestendige arbeidsmarkt en ondernemerschap en het aantrekken en binden van talent. Positief zijn verder de passages over wonen (“aansluitend op de opgave in de regio”), energietransitie (“noodzakelijk, realistisch en ruimtelijk inpasbaar”), grensoverschrijdende samenwerking (“samenwerking met Duitse Overijssel sluit coalitieakkoord, programma partners verder verstevigen”) en leefbaarheid en gezondheid (“het versterken van de sociale samenhang met investeringen in sport en gezondheid”). Twente blijft de biedt aanknopingspunten voor Twente komende tijd met het nieuwe college in gesprek over de nadere invulling van het akkoord en de manier waarop de doelen uit het akkoord kunnen worden bereikt. Overijssel heeft een nieuwe coalitie van CDA, VVD, CU, SGP en PvdA. Op 11 juni werden de plannen voor de komende vier jaar gepresenteerd bij Stadslab Indië in Almelo. Het coalitieakkoord ‘Samen bouwen aan Overijssel’ bevat ruim 305 miljoen euro aan extra investeringen in zeven hoofdopgaven van Overijssel: Krachtige economie, Goede Ludiek welkom voor bereikbaarheid, Hitte, droogte en wateroverlast, Energietransitie, Aantrekkelijk wonen en nieuw college GS in ruimte, Vitaal landelijk gebied en Samen leven in Overijssel. Het grootste bedrag gaat naar bereikbaarheid: 97 miljoen euro komt beschikbaar voor investeringen in wegen, spoor, Twentehuis fietspaden en verkeersveiligheid. Het nieuwe college van Gedeputeerde Staten Lobbybrieven van Overijssel werd afgelopen juni, voorafgaand Regio Twente en Twente Board stuurden dit voorjaar brieven aan de provincie met als doel aan de eerste GS-vergadering, op een ludieke om bij de coalitievorming en in het coalitieprogramma aandacht te hebben voor een aantal manier verwelkomd in het Twentehuis. De GS- opgaven en uitdagingen in de regio. Richting de informateur, de onderhandelaars en de leden kregen een miniatuur drone met een usb, fractievoorzitters in Provinciale Staten heeft Twente een duidelijke boodschap neergezet: met daarop allerlei informatie. Ook werd een blijf met ons investeren in de sociaal-economische structuurversterking van Twente. ‘placemat’ uitgereikt met facts en figures over Twente en Regio Twente.

8 9 Rijk trekt 72 miljoen extra uit voor Twentekanalen Minister van Nieuwenhuizen (I&W) stelde in maart 72 miljoen euro Den Haag extra beschikbaar voor de vervanging van 14 kilometer damwand en de aanpak van de grondwaterproblemen. Met het extra geld worden Inleiding naast het eerder geplande baggerwerk voor de verruiming van het De grootste lobbysuccessen in 2019, over de N35 en de Berlijn-lijn, werden aan het eind van het jaar behaald. Deze dossiers lieten zien dat kanaal, de damwanden van de Twentekanalen vervangen in plaats lobby een kwestie van lange adem is, maar ook van een krachtig en eendrachtig opereren met een duidelijke focus. De oog op de bal houden, van gerenoveerd. De planning is dat het project in de zomer van om het in voetbaltermen uit te drukken. Bij deze, maar ook bij veel andere onderwerpen bleek de steun van de provincie onontbeerlijk. 2020 wordt gegund. Naar verwachting zijn de werkzaamheden na de zomer van 2023 klaar. Met het verruimen van de Twentekanalen wordt de diepgang, en daarmee de belading van de schepen die over de Na de Provinciale Statenverkiezingen in maart 2019 kreeg Overijssel een nieuw college van Berlijn-lijn blijft via Twente rijden Twentekanalen varen, vergroot. Dit is naast een injectie in de regionale Gedeputeerde Staten, met daarin twee Twentse bestuurders: Roy de Witte uit Tubbergen De internationale treinverbinding tussen Amsterdam economie een duurzame stimulans voor het vervoer over water. en Gert Harm ten Bolscher uit Rijssen. De provinciale verkiezingen leidden tot een andere en Berlijn blijft in elk geval via Twente rijden. samenstelling van de Eerste Kamer, waardoor ook daar een ander speelveld ontstond. Hierover was enige onduidelijkheid ontstaan, omdat ook een route via Arnhem werd onderzocht. Eind Goederenvervoer per spoor Maar er werden niet alleen successen geboekt. Zo werd de deadline voor een 2019 maakte het ministerie van I&W bekend dat Dit najaar heeft staatssecretaris Van asbestdakenverbod, waarmee de Tweede Kamer in 2018 nog vrijwel unaniem had de huidige route over Twente in alle scenario’s Veldhoven (I&W) met inwoners en ingestemd, in 2019 door de Eerste Kamer verworpen. Ook kon het afgelopen jaar nog geen gehandhaafd blijft. Op deze verbinding zal de bestuurders uit Oost-Nederland zekerheid worden geboden over de financiering van de jeugdzorg op de langere termijn. komende jaren bovendien een flinke verkorting van gesproken over de hinder die Verder bleef het kabinet vasthouden aan een heffing op buitenlands afval, die negatief kan de reistijd worden geboekt, onder meer door de ondervonden wordt langs de uitpakken voor afvalverwerker Twence en de Twentse gemeenten, die aandeelhouder zijn. inzet van nieuw materieel. De Berlijn-lijn is belangrijk spoorlijnen Twentelijn en IJssellijn voor het vestigingsklimaat van Twente, en is daarom en maatregelen om die overlast te In 2020 gaat politiek Den Haag zich opmaken voor de volgende Tweede een van de speerpunten van de lobby, waarvoor beperken. Wethouder Gerard Gerrits Kamerverkiezingen, die in het voorjaar van 2021 zijn gepland. Den Haag zal het komend wethouder Gerard Gerrits (portefeuillehouder van Hengelo en burgemeester Gerard jaar dus veel met zichzelf bezig zijn. Er worden verkiezingsprogramma’s geschreven en Mobiliteit Regio Twente) en gedeputeerde Bert van den Hengel van Borne woonden kandidatenlijsten opgesteld. Ook daarop kan Twente de nodige invloed uitoefenen. Boerman zich sterk hebben ingezet. het bezoek bij.

10 11 Regio en provincie zetten alles op alles voor N35 Vanuit Twente is in 2019 vol ingezet op de lobby voor de N35, die Twente verbindt met Zwolle. De provincie Overijssel pleit al langer voor de opwaardering tot een 2x2-baans weg, waar 100 kilometer per uur gereden kan worden. Vooralsnog stuitte die ambitie op weerstand van het ministerie van I&W. Nota bene op haar verjaardag kreeg minister Van Nieuwenhuizen een motie cadeau van de Tweede Kamer, waarin de minister wordt opgeroepen ‘zo snel mogelijk uitvoering te geven aan de motie die de N35 tot prioriteit stelde en met de provincie Overijssel tot een sluitende financiering te komen’. Uitbreiding A1 Apeldoorn-Azelo versneld van start Minister Van Nieuwenhuizen (I&W) had begin maart goed nieuws voor de bereikbaarheid van Twente. De tweede fase van Ook bij het Bestuurlijk Overleg MIRT en het daaropvolgende Kamerdebat eind november werd de wens tot een betere de uitbreiding van de A1 - tussen Deventer en Deventer-Oost en tussen Rijssen en Azelo - begint al in 2020 in plaats van doorstroming op de N35 kracht bijgezet. De Tweede Kamer riep de minister op het aanbod van de provincie Overijssel in 2024. Dat betekent minder lang overlast voor omwonenden en automobilisten en een betere doorstroming op de A1. voor cofinanciering ‘zeer serieus’ te nemen. Onder andere wethouders Gerard Gerrits (portefeuillehouder Mobiliteit Regio Hiervoor wordt in de begroting van het ministerie 60 miljoen euro naar voren geschoven. Samen met de provincies Overijssel Twente) en Jelle Beintema (Hellendoorn) en gedeputeerde Bert Boerman woonden het debat bij. Begin 2020 wordt een en Gelderland investeert het Rijk ruim 400 miljoen euro in het verbreden van de A1: tussen Apeldoorn en Deventer naar 2x4 extra bestuurlijk overleg over de N35 ingelast, waar Rijk en provincie een gezamenlijk einddoel moeten afspreken voor de rijstroken en tussen Deventer en knooppunt Azelo naar 2x3 rijstroken. De werkzaamheden moeten in 2025 klaar zijn. verdere MIRT-planning van de N35.

12 13 Regio Deal Twente uit de startblokken Een brede ambtelijke afvaardiging vanuit de verschillende ministeries Eind 2018 selecteerde het kabinet het voorstel van Twente uit bezocht op 25 november XL Businesspark en Technology Base 88 inzendingen voor een Regio Deal. Rijk, regionale partners en Twente in het kader van de Regio Deal en ging in gesprek met direct provincie hebben na maanden onderhandelen in juli een akkoord betrokkenen over de regionale opgaven op het gebied van techniek, bereikt over de Regio Deal en dat betekent een investering van talent en vestigingsklimaat. 150 miljoen euro in de regio. Nu er een akkoord is gekomen op de specifieke invulling en financiering van de deal, kan Twente starten met de uitvoering. De Regio Deal is een meerjarig partnerschap tussen het Rijk, provincie Overijssel, Twentse gemeenten, ondernemers en onderwijs- en kennisinstellingen.

Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties, het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, het ministerie van Economische Zaken en Klimaat, het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en het ministerie van Sociale Zaken en

Werkgelegenheid zijn samen met het ministerie van Landbouw, Formele ondertekening Regio Deal. Op de foto: Regiovoorzitter Onno Natuur en Voedselkwaliteit medeondertekenaar van deze Regio van Veldhuizen en Marc Hameleers, manager regio portefeuille LNV. Deal. Het is de bedoeling dat de projecten in de Regio Deal binnen drie jaar tot concrete resultaten leiden.

Het volledige overzicht van projecten staat op: www.regiodealtwente.nl

14 15 Jeugdzorg: extra geld en systeem op de schop Het kabinet heeft in de Voorjaarsnota extra geld beschikbaar gesteld voor de jeugdzorg: in 2019 420 miljoen euro, en in 2020 en 2021 jaarlijks 300 miljoen. Dat is het resultaat van een intensieve lobby, die ook vanuit Twente (o.a. door wethouder Eelco Eerenberg van Enschede) krachtig werd ingezet. Ook komt er een onderzoek dat moet bepalen of, en zo ja in welke mate, gemeenten structureel extra middelen nodig hebben. De resultaten van het onderzoek dienen als zwaarwegende inbreng voor de volgende kabinetsformatie. Daarnaast wordt onderzocht op welke manier schommelingen in het accres kunnen worden gedempt of voorkomen. Het kabinet komt daarmee tegemoet aan een wens van D66 en het CDA, die Twente en provincie trekken gezamenlijk op voor onderwijs Ook het openblijven van de Internationale School Twente kan als hierover tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen Een dreigende korting van 4 miljoen euro per jaar op het budget van lobbysucces worden aangemerkt. De school dreigde te moeten sluiten, een motie indienden. Hierbij wordt ook gekeken naar de Hogeschool Saxion kon afgelopen jaar worden afgewend. Minister Van omdat het minimum aantal leerlingen niet zou worden gehaald. Eind mogelijkheid om geld naar voren te schuiven. Engelshoven (OCW) besloot het advies van de commissie Van Rijn over oktober gaf het ministerie van OCW de school nog tot 2023 de tijd voor een andere bekostigingssystematiek voor universiteiten en hogescholen het halen van de leerlingennorm. In november kondigde het kabinet aan de hele organisatie op dit punt niet over te nemen. Na publicatie van het advies van de van de jeugdzorg op de schop te willen nemen. Sommige commissie kwam vanuit Twente, gesteund door de provincie, een Aan de andere kant lukte het niet om het aangekondigde vertrek van zwaardere taken zullen, wat het kabinet betreft, in de stevige lobby op gang, die zijn vruchten heeft afgeworpen. Een ander Expertisecentrum Stichting Leerplan Ontwikkeling (SLO) uit Enschede toekomst weer worden weggehaald bij de gemeenten, en meer voorstel van de onderzoekscommissie werd door de minister wel naar Amersfoort tegen te houden. Minister Slob gaf de Tweede Kamer op regionaal niveau worden georganiseerd. De gemeenten, omarmd. Dit betreft het voorstel extra geld beschikbaar te stellen voor begin november te kennen dat hij hierop niet kan en niet wil ingrijpen. ook in Twente, hebben hier bezwaar aangetekend, waardoor de technische universiteiten, waaronder de UT. Het effect op de directe werkgelegenheid in de regio Twente is volgens dit ook in de Twentse lobby een punt van aandacht zal blijven. de minister nihil.

16 17 Geen verbod op asbesthoudende daken Op de laatste dag van de Eerste Kamer in de oude samenstelling is het wetsvoorstel waarmee een verbod op asbestdaken mogelijk zou worden Twente slaat alarm over krapte op elektriciteitsnetten gemaakt, begin juli verworpen. Ook een brief met allerhande toezeggingen die staatssecretaris Van Veldhoven (I&W) op het laatste moment nog naar De zorgen van Twente over de krapte op het stroomnet de Eerste Kamer stuurde mocht niet meer baten. In de brief bood de staatssecretaris aan de deadline uit te stellen tot 2028. Maar de Eerste Kamer bleef hebben afgelopen jaar ook de Tweede Kamer bereikt. Dankzij bezwaren en twijfels houden over de proportionaliteit, de haalbaarheid, de handhaafbaarheid en de financiële voorwaarden van een wettelijk verbod. de inzet van wethouder Martha van Abbema van de gemeente Twenterand werd in de Kamer het voorbeeld aangehaald In de Tweede Kamer was het wetsvoorstel vorig jaar nog met de steun van een aardappelboer in Vriezenveen, die weliswaar SDE- van 147 van de 150 Kamerleden aangenomen. Twente had zich zowel subsidie heeft gekregen om zonnepanelen te leggen op zijn bestuurlijk (met burgemeester Ellen Nauta van Hof van Twente als schuur, maar zijn stroom niet kwijt kan wegens gebrek aan bestuurlijk trekker) als ambtelijk sterk ingezet voor een duidelijke netcapaciteit. Dit praktijkvoorbeeld werd ook gebruikt in een deadline. Zo leverde Twente (vertegenwoordigd door wethouder filmpje dat IPO, VNG en UvW gezamenlijk aanboden aan de Harry Scholten van Hof van Twente) inbreng bij twee hoorzittingen Tweede Kamer. Het D66-Kamerlid Matthijs Sienot bracht een in de Tweede Kamer over dit onderwerp, werd een werkbezoek voor werkbezoek aan Vriezenveen, om zich ter plekke op de hoogte Kamerleden georganiseerd en werd ook via partijkanalen de druk op de te laten stellen van de problematiek. Tweede en Eerste Kamer opgevoerd. Het probleem rond de netcapaciteit komt overigens elders in Wel komt er een fonds waaruit eigenaren van gebouwen met het land ook voor. Het kabinet heeft besloten dat bij nieuwe asbestdaken geld kunnen lenen voor de sanering. Het fonds, samen aanvragen van SDE-subsidies voortaan vooraf zal worden met andere overheden en banken, moet in 2020 operationeel zijn. Het getoetst of er voldoende netcapaciteit voorhanden is. idee is dat leningen uit dit fonds tot en met 2028 worden verstrekt om realisatie van vrijwillige sanering maximaal te stimuleren. Na In aanloop naar het rondetafelgesprek op 28 november in de 2028 worden geen nieuwe leningen meer verstrekt, waardoor er toch Tweede Kamer is door IPO, VNG, en UvW het gezamenlijke enigszins sprake is van een deadline. Wel bestaat het risico dat het manifest ‘File op het net’ opgesteld. In het manifest wordt het tijdpad moeilijker vast te houden valt nu de wetgeving als sluitstuk en kabinet opgeroepen met oplossingen te komen voor de korte waarborg is vervallen. en lange termijn.

18 19 Proeftuin Nijverheid Aardgasvrij in Hengelo en pilotwijk Twente experimenteergebied voor kringlooplandbouw Twekkelerveld trekken aandacht Den Haag Minister Schouten (LNV) heeft Twente aangewezen als één van de vijf experimenteergebieden Een aantal Tweede Kamerleden (Ronnes van het CDA, Van Eijs van voor kringlooplandbouw. In deze gebieden mogen boeren afwijken van de huidige regelgeving D66 en Koerhuis van de VVD), ambtenaren van het ministerie van voor het uitrijden van dierlijk mest. Dit is belangrijk om de omslag te kunnen maken naar Binnenlandse Zaken, de vereniging van woningcorporaties Aedes en de kringlooplandbouw. Boeren die de omslag naar kringlooplandbouw willen maken, lopen soms VNG kwamen deze zomer naar Hengelo om zich te laten informeren tegen knellende wetten en regels aan. Schouten geeft - om innovatie een forse impuls te geven - in over de Proeftuin Nijverheid Aardgasvrij en om te zien en horen wat erbij eerste instantie in vijf gebieden agrariërs ruimte om tijdelijk af te wijken van bepalingen in wet- en komt kijken om een wijk aardgasvrij te maken. De gemeente Hengelo regelgeving. Het gaat naast Twente om de Peel, de Achterhoek, Flevoland en Noord-Nederland. kreeg in 2018 4.25 miljoen euro van het Rijk om zo’n 2.200 woningen Een omslag in de landbouw is extra hard nodig door de streep die de Raad van State door het in deze wijk van het aardgas af te halen. De Nijverheid is één van de Nederlandse stikstofbeleid heeft gezet. 27 Nederlandse wijken die dienen als proeftuin in het programma Realisatieplan #visieLNV ‘Aardgasvrije Wijken’ van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Het nieuwe college van Gedeputeerde Staten van Overijssel en de Overijsselse Tweede en Eerste Kamerleden werden op een kennismakingsbijeenkomst begin september door wethouder Wim Experimenteergebieden in Achterhoek, Eerder dit jaar bezocht D66-Tweede Kamerlid Sienot ook de Enschedese Meulenkamp van Hof van Twente geïnformeerd over Mineral Valley Twente. Binnen Mineral Valley Twente, De Peel, Noord Nederland en wijk Twekkelerveld. De gemeente heeft Twekkelerveld aangewezen als Twente worden 40 proeftuinen opgezet om vanuit de praktijk toe te werken naar circulaire landbouw. Flevoland. pilotwijk voor het opstellen van een warmteplan. Sienot sprak met lokale bestuurders over warmtenetten als relevante infrastructuur in de Programma om het gebruik van kunstmest terug te dringen en dierlijke mest te energietransitie en de rol van netbeheerders en decentrale overheden. bevorderen.

Aanpassen regelgeving om (voedsel) reststromen als veevoer te kunnen gebruiken.

Boer zoekt bos: voor boeren die hun bedrijf natuurinclusief willen maken maar onvoldoende grond hebben, stelt Staatsbosbeheer grond beschikbaar.

Presentatie Realisatieplan #visieLNV, ministerie LNV, 17 juni 2019

20 21 Twents verzet tegen heffing en verbod op import afval Pilot voor aanpak droogte in Twente Een week na een hoorzitting in de Tweede Kamer, waarin burgemeester Onno De Tweede Kamer wil dat de regering de mogelijkheid onderzoekt van pilots in Twente en de Achterhoek voor de aanpak van de droogte. Een motie van Veldhuizen van Enschede namens Twente had gepleit voor het schrappen daarover werd in november aangenomen in de Tweede Kamer. In het eerste kwartaal van 2020 moet minister Van Nieuwenhuizen (I&W) met haar van het verbod op de import van afval, trok staatssecretaris Van Veldhoven bevindingen komen. de maatregel in. In een brief aan de Tweede Kamer schreef zij dat er geen juridische basis meer bestond voor het in stand houden van het importplafond. Wilddiner Den Haag Maar de importheffing was daarmee nog niet van de baan. Voor de derde keer organiseerde de provincie Overijssel afgelopen november het Wilddiner in Burgemeester Van Veldhuizen was een van de sprekers bij het rondetafelgesprek Nieuwspoort, Den Haag. Ruim tachtig gasten dat de Tweede Kamer begin oktober rond dit onderwerp had georganiseerd. kwamen op het jaarlijkse event af, onder wie Hij was uitgenodigd namens de aandeelhouders van afvalverwerker Twence, minister Knops (BZK) en een groot aantal leden die rechtstreeks getroffen wordt door de importmaatregelen. Van Veldhuizen van de Eerste en Tweede Kamer. Ook Twente was noemde de voorgestelde maatregelen ‘een heel slecht idee’. Hij wees erop goed vertegenwoordigd. Voorafgaand aan het dat de publieke grensoverschrijdende samenwerking op het gebied van diner spraken de leden van GS, de voorzitters afvalverwerking gebaat is bij continuïteit en rechtszekerheid. De plannen voor van de regio’s Twente, Zwolle en Cleantech met de importheffing bleven evenwel gehandhaafd in het Belastingplan. Overijsselse Kamerleden. Daar ontstonden niet alleen verbindingen tussen Overijssel en Den Haag, maar ook tussen de Overijsselse regio’s onderling. Woonakkoord Oost Waarnemend minister van Wonen reageerde enthousiast op het Woonakkoord Oost, dat haar in november werd aangeboden. Met het Woonakkoord willen de provincies Overijssel en Gelderland middelen inzetten voor woningbouw in de steden in Oost-Nederland. Dankzij een amendement wordt geregeld dat ook woningcorporaties in Enschede van een hogere korting op de verhuurderheffing kunnen profiteren.

Burgemeesters Onno van Veldhuizen (voorzitter Regio Twente) 22 23 en Peter Snijders (voorzitter Regio Zwolle) met elkaars Regio-Atlas Brussel

EU-ambassadeur De Groot roemt ondernemerschap en mkb-cultuur bij werkbezoek aan Twente en Overijssel

Andries Heidema, commissaris van de Koning in Overijssel, en lokale bestuurders, ontvingen in februari Robert de Groot, de Nederlandse ambassadeur bij de Europese Unie, en zijn team voor een werkbezoek. De Groot is oog, oor en mond van het Nederlandse kabinet in Brussel.

In Almelo werden De Groot en zijn staf op het XL Businesspark bijgepraat over het belang van de Europese transportcorridor voor de regionale economie. Op de Twente Technology Base bezocht de delegatie Space53 (drones) en AELS Ter afsluiting noemde De Groot het werkbezoek bijzonder inspirerend. Niet enkel een (vliegtuigdemontage). Het werkbezoek eindigde in Enschede met een presentatie van reality check voor wat er in Brussel wordt besloten, maar de EU-ambassadeur neemt ook het INTERREG-project ‘grensoverschrijdend ambulancevervoer’, waar burgemeester veel waardevolle input mee terug naar Brussel ter onderbouwing van beleidsposities die Ellen Nauta van Hof van Twente nog eens de belangrijke bijdrage van INTERREG A Nederland inneemt bij de EU-onderhandelingen. De uitnodiging om verder te praten over aan de groei van grensregio’s heeft onderstreept. de verschillende onderwerpen wordt in 2020 opgepakt.

24 25 Europa maakt kennis met bereikbaarheidsambities Commissie opent consultatie TEN-T verordening: in de grensregio pleidooi voor opname spoorverbinding Zwolle-Münster in TEN-T netwerk Een Europese delegatie, met naast medewerkers van de Europese Commissie ook Europarlementariërs Annie Schreijer-Pierik (CDA) en De Europese Commissie is in mei een consultatie gestart over de (CU), bezocht op 14 en 15 maart de Euregio. Met TEN-T verordening. Hierin worden belanghebbenden gevraagd naar presentaties, een rondleiding bij logistiek dienstverlener Bleckmann hun standpunten over de voorgenomen herziening van de TEN-T op XL Businesspark, een boottocht over het Twentekanaal en een verordening. De EUREGIO, provincie Overijssel en de regio’s treinrit van Gronau naar Hengelo werden de Brusselse gasten Twente en Zwolle hebben op de openbare raadpleging gereageerd bijgepraat over de bereikbaarheidsopgaven in de Nederlands-Duitse en pleiten er gezamenlijk voor dat de grensoverschrijdende grensregio. treinverbinding Zwolle-Enschede-Münster wordt opgenomen in het TEN-T netwerk. Om in de toekomst succesvol aanspraak te maken De Brusselse delegatie liet zich informeren over de plannen en op Europese subsidie is het noodzakelijk dat dit tracé onderdeel wensen met betrekking tot de treinverbinding Amsterdam-Hengelo- wordt van dit Europese transportnetwerk.

Berlijn. Ook de wens voor een nieuwe, directe en duurzame Zwolle internationale spoorverbinding tussen Zwolle, Enschede en Münster, onderdeel van het INTERREG-project Euregio-Rail, werd besproken.

Volgens Jean-Louis Colson, hoofd van de unit TEN-T van de

Europese Commissie, is de Euregio voorloper inzake slimme Enschede mobiliteit: “De plannen en investeringen wijzen erop dat ze dat ook in de toekomst willen blijven. Dat neem ik mee naar Brussel”. Het INTERREG-project Euregio-Rail is op 10 oktober ook in Brussel gepresenteerd aan Herald Ruijters, directeur bij het Directoraat-

Generaal Mobiliteit van de Europese Commissie. Münster

26 27 (Kandidaat)-Europarlementariërs maken kennis met innovatieve kracht en ondernemerschap in Twente Verkiezingen EP: verkiezingsuitslag In aanloop naar de Europese verkiezingen waren VVD- en nieuwe commissies Europarlementariër en kandidaat- Malik Azmani (VVD) uit Dalfsen en Annie Schreijer- Europarlementariër van de VVD te gast in Pierik (CDA) uit Hengevelde zijn in mei officieel Twente. Zij bezochten het Mesa+ Instituut en de Twentse verkozen voor het Europees Parlement. Schreijer-Pierik startup 4Silence en gingen met Twentse mkb’ers in gesprek over haalde maar liefst ruim 113.000 voorkeurstemmen, de kansen en belemmeringen bij het ondernemen in Europa. De Azmani kreeg als lijsttrekker meer dan 365.000 VVD-delegatie was zeer onder de indruk van de innovatiekracht stemmen. Azmani is bovendien gekozen tot vice- en ambitie die duidelijk aanwezig was bij de ondernemers. voorzitter van , de fractie van de liberalen

in het Europees parlement, het voormalige ALDE. Annie Schreijer-Pierik Malik Azmani Uit handen van UT-bestuursvoorzitter Victor van der Chijs en Jeroen Diepemaat, wethouder gemeente Enschede, ontvingen De zetelwinst voor EU-kritische partijen bleef uiteindelijk achter bij de voorspellingen. In Nederland behaalde de PvdA een sterke winst de VVD’ers het eerste exemplaar van het pamflet ‘Th!nk East (6 zetels, was 3), VVD won ook (4 zetels, was 3), CDA verloor (4 zetels, was 5), Forum voor Democratie kwam binnen met 3 zetels, D66 ’ waarmee de schijnwerpers worden gericht op de verloor (2 zetels, was 4) en PVV en SP verdwenen uit het Europarlement. Na de Brexit krijgen drie partijen een (extra) zetel: Forum voor innovatieve kracht van Oost-Nederland: slimme, duurzame Democratie, VVD en PVV. maakindustrie en innovaties op het vlak van gezondheid en zorg. Twente heeft als één van de partners binnen Th!nk East Inmiddels zijn binnen het nieuwe Europees Parlement alle commissies ingevuld. Nederlandse Europarlementariërs zijn Netherlands de ambitie om Oost-Nederland te ontwikkelen vertegenwoordigd in voor Twente belangrijke commissies, waaronder Milieubeheer, volksgezondheid en voedselveiligheid (7 leden), tot en te profileren als een innovatieve regio die slimme Werkgelegenheid en sociale zaken (5), Industrie, onderzoek en energie (4), Vervoer en toerisme (4) en Regionale ontwikkeling (2). oplossingen ontwikkelt voor maatschappelijke opgaven. Daarbij is een internationale positionering van belang om talent en Annie Schreijer-Pierik heeft zitting in de commissie Landbouw en plattelandsontwikkeling en de commissie Internationale handel. Malik bedrijvigheid aan te trekken uit Nederland en daarbuiten. v.l.n.r. Jeroen Diepemaat, Bart Groothuis, Azmani heeft gekozen voor de commissie Burgerlijke vrijheden, justitie en binnenlandse zaken en de commissie Buitenlandse zaken. Met Het bezoek van de VVD-delegatie levert een bijdrage aan die Caroline Nagtegaal en Victor van der Chijs diverse (nieuwe) Europarlementariërs is ondertussen al kennisgemaakt. internationale positionering.

28 29 Europese Commissie zet in op “Green Deal”, circulaire economie en onderwijs Twente vindt prima haar weg in subsidievijver EU: EUROPESE SUBSIDIES Het Europees Parlement is in juli akkoord gegaan met de benoeming van Ursula von der Leyen ruim 261 miljoen Europese subsidies naar Twente als beoogd voorzitter van de Europese Commissie. In haar werkprogramma presenteerde ze 60 beleidsvoornemens. De voorstellen van Von der Leyen bieden kansen voor Twente op het In opdracht van de provincie Overijssel heeft ERAC in vlak van klimaat, milieu, circulaire economie en onderwijs. Een selectie van haar voorstellen: beeld gebracht waar de Europese euro’s in onze provincie terechtkomen. Van de 344 miljoen euro aan Europese € mln • In februari 2020 stelt de Europese Commissie in het kader van een “Green Deal” subsidiegelden in Overijssel komt ruim 261 miljoen in de regio een EU-klimaatwet voor. De CO2-reductiedoelen voor 2030 worden opgeschroefd Twente terecht. Projecten die bijdragen aan stimulering van Overijssel naar minstens 50% ten opzichte van 1990. De Europese Investeringsbank zal de regionale economie, arbeidsmarkt en innovatie kunnen klimaatgerelateerde investeringen verdubbelen naar 50% van zijn budget. rekenen op subsidies. De regio scoort met name goed op het gebied van high tech systemen en materialen. Horizon2020 is Twente • Ook komt de Europese Commissie in februari 2020 met een biodiversiteitsstrategie. het grootste programma in euro’s in de provincie. De meeste Landelijke gebieden krijgen speciale aandacht. financiering uit dit programma landt bij Universiteit Twente. € mln Ook voor thema’s als mobiliteit, milieu, landschap, natuur economie • Er wordt een investeringsplan voorgesteld voor een duurzaam Europa met 100 miljard en energie zijn bijdragen vanuit Europa belangrijk om de euro per jaar, met daarnaast een actieplan voor onder meer de textiel- en bouwsector. regionale ambities te realiseren. arbeidsmarkt innovatie • Met het Europees Sociaal Fonds wordt geïnvesteerd in opvang en onderwijs voor Het rapport laat zien dat organisaties in Twente in toenemende mobiliteit jonge kinderen. De succesvolle bestaande ‘EU-jongerengarantie’ wordt structureel mate profijt hebben van Europese subsidies en dat Europese milieu en energie met een groter budget. Grensoverschrijdende belemmeringen op het gebied van samenwerking loont. Deelname in Europese netwerken helpt Injectie high tech landschap en natuur onderwijs worden aangepakt. bij het verkrijgen van Europees geld. Uit het rapport blijkt dat systemen en een ruime meerderheid van Europees geld afkomstig is uit materialen De nieuwe Europese Commissie is op 1 december van start gegaan. Het Europees Parlement programma’s waarin samenwerking met andere partners tot heeft eind november groen licht gegeven. is als eerste vice-voorzitter de criteria behoort. Grensoverschrijdende samenwerking is speciaal belast met de Green Deal. daarmee onderdeel geworden van goed regionaal beleid.

30 31 Lidmaatschap POLIS werpt vruchten af, Twente partner in Horizon2020 project ‘Momentum’ Eind 2018 is Twente lid geworden van het Europese netwerk POLIS om kennis uit te wisselen en projecten te starten. Via het POLIS- lidmaatschap is Twente benaderd voor deelname aan Momentum, een project dat gefinancierd wordt door de Europese Unie vanuit het Horizon2020 programma. Binnen het project worden analysemethoden, verkeersmodellen en planningsinstrumenten ontwikkeld om de impact van nieuwe technologieën en vervoersdiensten (autonome voertuigen, mobiliteit als dienst (MaaS), deelsystemen) op de regio te kunnen voorspellen en bepalen. Dit alles om steden en omliggende regio’s te kunnen ondersteunen bij de keuze voor de juiste transport- maatregelenmix. Het project is gestart in mei 2019 en loopt drie jaar. De eerste workshop voor partners was afgelopen september bij het Civitas Mobiliteitsforum in Graz. De methoden en instrumenten kunnen gebruikt worden bij de uitvoering van projecten in het kader van de Agenda voor Twente. Een mooi voorbeeld van Europese samenwerking en ons EU-netwerk dat leidt tot concrete projecten.

Oost-Nederland presenteert zich in Europa met Th!nk East Netherlands Door de Oost-Nederlandse speerpunten internationaal in de etalage te zetten, wordt de regio zichtbaar Ook is in 2019 een start gemaakt met de ontwikkeling van een derde ICOON-PROJECTEN voor internationale kennisinstellingen, bedrijven en investeerders. Regio Twente is één van de 24 triple ICOON-project met het thema Food & Nutrition. In 2019 zijn vier helix partners die in Europa werken onder de vlag van Th!nk East Netherlands, met het doel het MKB aanvragen goedgekeurd voor zogenaamde “Cascade funding”, een en kennisinstellingen meer te laten profiteren van met name de Europese innovatie-subsidies. laagdrempelige manier van verwerven van Europese subsidie voor MKB bedrijven. Er is in 2019 met inzet van Oost NL gewerkt aan projectontwikkeling binnen de twee ICOON- projecten: TopFit (gericht op langer gezond leven) en Energystorage (gericht op het mogelijk maken Daarnaast is de website www.thinkeast.nl gelanceerd met alle informatie van de energietransitie). Het ICOON-project Energystorage is tijdens de Europese Week van Regio’s over concrete projecten in uitvoering. De nieuwe website biedt ook inzicht en Steden in Brussel gepresenteerd in een internationale workshop, waar bedrijven uit Oost-Nederland in de internationale events waar Oost-Nederland voor het voetlicht wordt konden matchen met Europese collega-bedrijven en stakeholders. Dit leverde concrete ideeën op voor gebracht en het resultaat van de gezamenlijke inzet, gerekend in euro’s

nieuwe Europese projecten in 2020 voor het Oost-Nederlands MKB. subsidie die vanuit Europa bij partners in Oost-Nederland terecht komen. TopFit Energystorage Food & Nutrition

32 33 1,1 miljoen euro Europese subsidie voor droneproject ‘Aerial Uptake’ Enschede krijgt van de Europese Commissie 1,1 miljoen euro subsidie om de ontwikkeling en toepassing van nieuwe Burgemeester Ellen Nauta nieuwe voorzitter Nederlandse drone-technologieën te stimuleren. Het stimuleringsprogramma heet ‘Aerial Uptake’. Ook moet uit het project blijken delegatie Europees Comité van de Regio’s, benoeming hoe het luchtruim veilig en geschikt gemaakt kan worden voor en met drones. Met ‘Aerial Uptake’ kan Twente een impuls wethouder Jeroen Diepemaat in VNG-Commissie Europa geven aan de regionale proeftuin voor onbemande systemen, zoals drones. & Internationaal Per 1 januari 2020 wordt burgemeester Ellen Nauta (Hof van De EUREGIO heeft zich eind vorig jaar als eerste grensoverschrijdende demonstratieregio aangesloten bij het Urban Air Mobility (UAM) initiatief Twente) de nieuwe voorzitter van de Nederlandse delegatie van het van de Europese Commissie. Het UAM-netwerk sprak afgelopen mei in Brussel met de toenmalig Eurocommissaris voor Transport Violeta Bulc Comité van de Regio’s voor 2,5 jaar. Tijdens haar voorzitterschap wil over de inzet en toepassing van drones in de grensregio’s. EUREGIO-voorzitter Rob Welten heeft de Eurocommissaris gevraagd om in nieuw beleid Nauta de verbinding met de overige EU-instellingen en met name aandacht te hebben voor de uitdagingen bij het grensoverschrijdend toepassen van drones. het Europees Parlement versterken.

Als voorzitter zal Ellen Nauta de VNG vertegenwoordigen tijdens EU- overleggen met het Rijk en de Tweede Kamer en deelnemen aan het Bestuurlijk Overleg Europa met de ministers van Buitenlandse Zaken en Binnenlandse Zaken en de koepelverenigingen. Nauta neemt het voorzitterschap over van de commissaris van de Koning van Noord- Brabant, Wim van de Donk. EU steunt challenged-based universiteit, UT partner in eerste Europese Universiteit Het Comité is een belangrijke instelling voor decentrale overheden in Afgelopen jaar heeft burgemeester Nauta in de NAT- Het Europees Consortium of Innovative Universities (ECIU), waarvan Brussel. Het fungeert voor hen als een spreekbuis. De Nederlandse commissie bij een debat over duurzaam toerisme een Universiteit Twente deel uitmaakt, heeft van de EU groen licht en een vertegenwoordiging bestaat uit twaalf bestuurlijk vertegenwoordigers hartstochtelijk pleidooi gehouden over plattelandstoerisme, miljoenensubsidie voor innovatie van het hoger onderwijs in Europa gekregen. In van provincies en gemeenten en twaalf plaatsvervangers. als kans voor het versterken van de leefbaarheid op het een pilotproject van drie jaar zijn de ECIU-universiteiten vanaf november aan het platteland. pionieren met een vorm van onderwijs die meer gericht is op ‘challenges’ dan op Naast haar rol als delegatie-voorzitter blijft Ellen Nauta lid van het behalen van een diploma. Deze EU-toekenning bevestigt dat het consortium de VNG-Commissie Europa en Internationaal en de commissie Wethouder Jeroen Diepemaat van Enschede is door het VNG- voorop loopt in het innoveren van het onderwijs en goed op weg is als het gaat Natuurlijke Hulpbronnen (NAT) van het Comité van de Regio’s, waar bestuur benoemd in de commissie Europa en Internationaal om het opnieuw uitvinden van verbindingen tussen universiteit en samenleving. zij zich onder meer inzet voor de leefbaarheid van het platteland. met de portefeuille duurzame stedelijke ontwikkeling.

34 35 Twente op Europees podium tijdens Europese Week van Regio’s en Steden (EWRC) EWRC in tweets In een regenachtig Brussel vond in oktober de Europese Week van Regio’s en Steden plaats. Dit jaar kwamen meer dan 9000 deelnemers uit heel Europa, waarvan meer dan 50 uit Twente, naar Brussel om kennis uit te wisselen, inspiratie op te doen en te netwerken. Twente was dit jaar uitzonderlijk goed vertegenwoordigd met veel verschillende activiteiten.

Samen met onze buurregio’s in Oost-Nederland, de EUREGIO en de provincies Overijssel en Gelderland lieten we een krachtig Oost-Nederlands geluid horen in Brussel. Gezamenlijk organiseerden we ook een aantal themadiners, die volop ruimte boden om te netwerken. Lees verder op pagina 38-40 voor een uitgebreid verslag van de verschillende EWRC-events.

 OKTOBER  Deelnemers EWRC EWRC 50 uit Twente

9.000 uit heel Europa

36 37 Bijeenkomst “De EUREGIO presenteert” Grote Europese Oost-Nederland EU-Innovatieregio kringlooplandbouw Voor het eerst organiseerde de EUREGIO dit jaar belangstelling voor Enthousiaste deelnemers, bevlogen sprekers en presentaties die samen met haar partners uit het grensgebied een eigen energieopslag initiatieven uitnodigden tot discussies bij de workshop “Oost koploper in programma. In de workshop “De EUREGIO presenteert” in Oost-Nederland kringlooplandbouw in Europa”. Oost-Nederland presenteerde zich presenteerden de EUREGIO en de deelgebieden Twente, Tijdens een groot aan Brussel als een innovatieregio met een perfecte infrastructuur Achterhoek, Coevorden, Kreis Borken, Landkreis internationaal evenement om verantwoord en effectief te kunnen experimenteren en Graftschaft Bentheim en Münsterland aan Brussel onder de vlag van Th!nk innoveren in kringlooplandbouw. Maar EU-regels zitten op dit op welke themagebieden zij in gezamenlijkheid aan East Netherlands over moment in de weg bij de implementatie van kringlooplandbouw. de slag zijn, zoals investeren in netwerken, werken in energieopslag hebben Oost- Onder andere een agrariër en de projectleiders van Mineral de grensregio’s en opleiden voor Europa. Ook werd Nederlandse bedrijven en Valley Twente en Kunstmestvrije Achterhoek toonden de gesproken over drempels en uitdagingen die hiermee kennisinstellingen, waaronder veelheid aan initiatieven in Oost-Nederland op het gebied van gemoeid zijn en welke extra ondersteuning van Brussel SoundEnergy uit Twente, op kringlooplandbouw en beschreven concreet welke Brusselse nodig is om deze uitdagingen de baas te zijn. Tevens de Nederlandse Permanente regels op dit moment in de praktijk in de weg zitten. De workshop spraken de EUREGIO-ambassadeurs met Brusselse Vertegenwoordiging hun trok veel agrariërs en geïnteresseerden in de agrarische sector, vertegenwoordigers over het toekomstige INTERREG VI innovaties op het gebied van de opslag van duurzame energie gepresenteerd. vertegenwoordigers vanuit de Europese Commissie en het Europees programma dat naar verwachting in 2022 van start zal SoundEnergy uit Enschede heeft een apparaat ontwikkeld dat gebouwen koelt Parlement en verschillende regio’s in Nederland. Dit resulteerde in gaan en van waaruit vele euregionale projecten kunnen met geluidsgolven. Event gemist en wilt u ook weten wat Oost-Nederland in een belangrijke stap voorwaarts, met een uitnodiging aan Brussel worden gefinancierd. Bij de bijeenkomst was een mooie huis heeft? Bekijk dan deze video én de aftermovie. voor een werkbezoek aan Oost-Nederland in 2020. opkomst vanuit alle delen van het EUREGIO-gebied en vanuit veel verschillende disciplines aanwezig. Naast Europese instellingen, zoals de Europese Commissie en de Europese Investeringsbank, bevonden zich onder de 165 aanwezigen een groot aantal bestuurders uit Twente en andere Oost -Nederlandse regio’s, vertegenwoordigers van (internationale) kennisinstellingen en het (regionale) bedrijfsleven. Als directe follow-up van het bezoek aan Brussel verkent SoundEnergy samen met Oost NL de mogelijkheden voor een EFRO- subsidieaanvraag.

38 39 Overijssel on the Move Het werkbezoek aan Brussel werd afgesloten in Autoworld met de bijeenkomst ‘Overijssel on the move’, georganiseerd door Regio Twente, provincie Overijssel en Regio Zwolle. Te midden van een indrukwekkende collectie van 300 voertuigen, van de oudste modellen uit een ver verleden tot hedendaagse auto’s, lieten maar liefst zestig deelnemers actief in de mobiliteitssector en logistieke sector zich inspireren door bevlogen sprekers, levendige discussies en verschillende thematafels. Zij spraken over de Overijsselse ambities op het gebied van slimme mobiliteit, logistiek en grensoverschrijdende bereikbaarheid, de ontwikkelingen in de sector en de bijdrage van Europa.

Het bezoek aan Brussel heeft weer geleid tot nieuwe inzichten over Europese mogelijkheden en interessante contacten voor Europese samenwerkingen. Het komende jaar werkt Twente EUROCITIES jaarvergadering levert waardevolle contacten op samen met provincie Overijssel, Regio Zwolle, Cleantech Regio, Burgemeester Sander Schelberg (Hengelo) heeft op uitnodiging van Regio Achterhoek, EUREGIO en de partners binnen Th!nk East de burgemeester van Praag op 21 en 22 november de EUROCITIES Netherlands verder aan het benutten van deze contacten en het jaarvergadering in Praag bezocht. Tijdens deze jaarconferentie heeft samenwerken met Europa om de ambities te realiseren. burgemeester Schelberg met verschillende Europese bestuurders constructieve en inspirerende gesprekken gehad over het stimuleren van sociaal ondernemerschap en slimme mobiliteit en over uitdagingen als de groei van toerisme en de energietransitie. Mogelijkheden om samenwerking aan te gaan in specifieke projecten worden in de komende periode verder verkend.

40 41 GRENSOVERSCHRIJDENDE SAMENWERKING

Bezoek Duits-Nederlandse Parlementariergruppe en Benelux-groep Bondsdag aan Enschede De Benelux-groep van de Duitse Bondsdag, bestaande uit leden van de Bondsdag en meerdere Nederlandse Tweede Kamerleden, hebben op 3 en 4 februari Enschede en Gronau bezocht. Ze werden daar op de hoogte gebracht van verschillende belangrijke thema’s in de grensoverschrijdende samenwerking. De parlementariërs kregen informatie over het project “Urban Air Mobility”, over het werk in het DesignLab van Universiteit Twente, over “Grenswerk” in Gronau en over de voor de grensregio zo belangrijke spoorverbindingen Amsterdam- Hengelo-Berlijn, Zwolle-Münster-Enschede en Enschede-Dortmund.

42 43 Uniek meerdaags werkbezoek ambassadeurs aan Euregio De Nederlandse ambassadeur in Duitsland, Wepke Kingma en De ambassadeurs spraken in Münster met studenten over kansen zijn Duitse collega Dirk Brengelmann, ambassadeur van Duitsland en belemmeringen die zij ervaren in grensoverschrijdend onderwijs. in Nederland, brachten in februari een succesvol meerdaags Kennisinstellingen aan weerszijden van de grens werken steeds werkbezoek aan de Euregio. Tijdens het driedaagse bezoek gingen de vaker en beter samen en studenten weten de weg naar opleidingen ambassadeurs, samen met een brede delegatie uit het grensgebied, aan de andere kant van de grens goed te vinden. Maar problemen langs bij diverse grensoverschrijdende projecten en activiteiten. worden nog altijd ervaren rond de wederzijdse erkenning van Het memorandum Oost-Nederland-Münsterland en de daaraan diploma’s, vooral in het beroepsonderwijs. Met Nederlandse en verbonden inhoudelijke thema’s (economie, arbeidsmarkt, onderwijs Duitse ondernemers werd gesproken over de stappen die gezet zijn en bereikbaarheid) stonden tijdens het bezoek centraal. over de grenzen heen om de markt te vergroten.

Tijdens de treinreis van Münster naar Enschede werd aandacht gevraagd voor een betere grensoverschrijdende bereikbaarheid voor maximale benutting van economische kansen. Verder maakten beide ambassadeurs kennis met Technology Base Twente en werden zij bijgepraat over het onderzoek naar de inzet van drones in het monitoren en bestrijden van crisissituaties in het Nederlands-Duitse grensgebied. De ambassadeurs waren onder de indruk van de mate waarin in dit deel van het grensgebied intensief grensoverschrijdend wordt samengewerkt. Afgesproken is dit bezoek om de twee jaar te herhalen.

44 45 Succesvolle eerste Grenslandconferentie Op 9 mei vond in Venlo de eerste Grenslandconferentie met Noordrijn-Westfalen plaats. Hieraan namen circa 300 vertegenwoordigers uit de grensregio deel. De Grenslandconferentie vindt vanaf nu jaarlijks plaats en is een initiatief van staatssecretaris Knops (BZK), Europaminister Holthoff-Pförtner van Noordrijn-Westfalen en commissaris van de Koning Bovens (namens de grensprovincies en gemeenten). De conferentie maakt onderdeel uit van de hernieuwde structuur voor de grensoverschrijdende samenwerking, Grensoverschrijdende werkagenda mobiliteit de zogenoemde GROS-Governance, waarin een belangrijke rol voor de regio’s is en verkeer ondertekend weggelegd. De provincies Gelderland, Overijssel, Limburg, Zuid-Holland en Brabant en het ministerie van Verkeer van Noordrijn- Het doel van de conferentie was een grensland-agenda op te stellen met thematische Westfalen ondertekenden op 25 februari in Zwolle de prioriteiten voor de toekomstige grensoverschrijdende samenwerking en om te overleggen gezamenlijke werkagenda mobiliteit en verkeer en maakten hoe deze samenwerking resultaatgericht kan plaatsvinden. De grenslandagenda voor 2020 de weg vrij voor een nog betere samenwerking op deze is inmiddels uitgewerkt en door de betrokken bewindspersonen vastgesteld. Voor het terreinen. Hoofdthema´s zijn onder meer de verbetering van komende jaar worden de volgende onderwerpen opgepakt: het grensoverschrijdend openbaar vervoer, de ontwikkeling van snelfietsroutes, smart mobility, logistiek, wegverkeer, • Arbeidsmarkt (transparantie rondom diploma-erkenning, inrichting servicepunten corridorontwikkeling en binnenscheepvaart. grensoverschrijdende arbeidsbemiddeling). • Onderwijs (buurtaalonderwijs in het middelbaar beroepsonderwijs en Zowel de verhoging van de frequentie van de verbinding van grensoverschrijdende stagemogelijkheden eveneens in het middelbaar Dortmund naar Enschede als de elektrificatie en doortrekking beroepsonderwijs). van de lijn van Münster naar Enschede en Zwolle staan • Mobiliteit (grensoverschrijdend semesterticket, e-ticketing en reizigersinformatie). hierin genoemd. Op de lange afstand wordt onder meer de verbetering van de treinverbinding tussen Amsterdam- Voor elk onderwerp is een werkgroep ingericht, die ervoor moet zorgen dat het komende Hengelo-Osnabrück-Berlijn genoemd. jaar voor de genoemde actiepunten concrete resultaten geboekt worden. De eerstvolgende Grenslandconferentie vindt plaats op 28 mei 2020 in Duisburg.

46 47 Naar een stevige samenwerkingsagenda met Nedersaksen In de aanbevelingen noemen Sinds 2017 heeft commissaris van de Koning Paas van Groningen als Rijksheer het voortouw genomen voor het ontwikkelen van de onderzoekers vooral de een goede samenwerkingsstructuur tussen Noordoost-Nederland en Nedersaksen. Dat doet hij als voorzitter van de Stuurgroep bereikbaarheid per openbaar GROS NL-NdS in nauwe samenwerking met zijn ambtgenoten in de overige grensprovincies en in afstemming met staatssecretaris vervoer en de verlaging van Mielke van Nedersaksen en staatssecretaris Knops. Aan de de parkeertarieven op de Stuurgroep GROS NL-NdS nemen burgemeesters van een aantal grensgemeenten, bestuurders van de EUREGIO’s en de ministeries luchthavens als belangrijke van BZK en BuZa (Consulaat Generaal) deel. Vanuit Overijssel nemen de burgemeesters van Enschede (namens Regio Twente), punten. Zwolle (namens Regio Zwolle) en Hardenberg aan de Stuurgroep deel. Vanuit deze Stuurgroep is in nauwe samenwerking met Nedersaksen een Samenwerkingsagenda opgesteld waarin Memorandum Landrätekonferenz in uitvoering INTERREG-project “Bereikbaarheid via de lucht” afgerond de voor Overijssel en Twente belangrijke thema’s goed tot Na de ondertekening van het memorandum op 12 december 2018 De resultaten van het INTERREG-project “Bereikbaarheid via lucht” zijn op 13 juni in Enschede gepresenteerd aan een brede groep belangstellenden uitdrukking komen. De Samenwerkingsagenda gaat vooral in op de in Warendorf, stond 2019 in het teken van de omzetting van dit en partners. Het project is onder leiding van de EUREGIO uitgevoerd, Regio Twente was één van de partners. Het project deed onderzoek naar samenwerkingsstructuren en geselecteerde thema’s. Het betreft de programmatisch memorandum Oost-Nederland - Münsterland. Op het gebruik en de bereikbaarheid van luchthavens in de omgeving van Twente en de Duitse grensregio. De onderzoekers namen 13 luchthavens thema’s Economie & Handelsbevordering, Arbeidsmarkt, Onderwijs 3 juli kwamen de tien partners (waaronder Regio Twente en provincie onder de loep, in een straal van 2,5 uur rijden vanaf deze regio. Ook zijn duizenden inwoners ondervraagd over hun luchthavengebruik en zijn & Taal, Energie & Klimaat, Infrastructuur & Bereikbaarheid en Overijssel) bijeen bij het Bezirk Münster om de voortgang van de 18 luchtvaartspecialisten geïnterviewd over de toekomst van de luchtvaart en -havens. Water & Natuur. Op 8 januari heeft het kabinet van Nedersaksen projectinitiatieven binnen de themagebieden arbeidsmarkt, onderwijs, ingestemd met de Samenwerkingsagenda. Ook staatssecretaris economie en mobiliteit te bespreken. In september is een fulltime In de aanbevelingen noemen de onderzoekers vooral de bereikbaarheid per openbaar vervoer en de verlaging van de parkeertarieven op de Knops heeft namens de Nederlandse regering ingestemd met de programmamanager bij de EUREGIO aangetrokken om namens de luchthavens als belangrijke punten. De aanleg van een groter aantal directe, ook grensoverschrijdende, snelbussen, wordt als aanbeveling gedaan. Samenwerkingsagenda. In 2020 wordt de Samenwerkingsagenda partners de algehele coördinatie van de projectinitiatieven van de Het ambtelijk overleg MONT beraadt zich nu over vervolgstappen voor dit onderwerp en de gegeven aanbevelingen en zal in 2020 een voorstel doen formeel ondertekend en verder omgezet. samenwerkingsagenda op zich te nemen. aan de bestuurders.

48 49 Convenant Grensinformatiepunten getekend Ter bevordering van de grensoverschrijdende arbeidsmobiliteit is in 2014 gestart met de ontwikkeling van een informatiestructuur voor grensgangers tussen Nederland, België en Duitsland. Deze bestaat uit frontoffices dichtbij de burger voor eerstelijnsdienstverlening, de Europees Hof steekt stokje voor Duitse tolheffing zogenoemde GrensInfoPunten of wel GIP’s. In het kader van de uitvoering Het Europees Hof van Justitie heeft in juni een streep gezet door een van de ‘Actieagenda Grensoverschrijdende Economie & Arbeid’ is begin plan voor tolheffing op personenauto’s op de Duitse snelwegen. Het 2018 in een evaluatie van deze informatiestructuur, getiteld ‘Eenheid in Hof oordeelde dat de zogenoemde ”Pkw-Maut” discriminerend is voor verscheidenheid, evaluatie informatiestructuur voor grensgangers tussen buitenlandse automobilisten en daarmee in strijd is met het Europees Nederland, Duitsland en België’, geconstateerd dat er sprake is van een recht. De zaak was aangespannen door Oostenrijk en kreeg steun van werkende en sluitende structuur die meerwaarde heeft. Nederland. Het oordeel van de Europese rechters is goed nieuws voor de Euregio. De tolheffing kreeg veel tegenstand vanuit deze en andere Tegelijkertijd vormde de afhankelijkheid van Europese subsidies - grensregio. Onder andere burgemeesters Welman (Oldenzaal), Van de GIP’s worden momenteel medegefinancierd op basis van een Veldhuizen (Enschede) en EUREGIO-voorzitter Welten toonden zich bijdrage vanuit het INTERREG-programma Duitsland-Nederland - een een fel tegenstander van de Duitse plannen. kwetsbaarheid. Na een succesvolle gemeenschappelijke lobby heeft het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) in 2019 op grond van de evaluatie het initiatief genomen om samen met betrokken grensprovincies, grensgemeenten en EUREGIO’s afspraken omtrent de structurele financiering van de GIP’s en de kwalitatieve doorontwikkeling en vermindering van de kwetsbaarheid van het GIP-netwerk te maken. Voor de GIP EUREGIO Gronau is dit op 25 november vastgelegd in een convenant tussen staatssecretaris Van Ark van SZW, provincies Overijssel en Gelderland, Arbeidsmarktregio’s Twente en Achterhoek, Gemeente Hardenberg en de GIP Euregio. Namens de Arbeidsmarktregio Twente heeft wethouder Arjan Kampman van Enschede het convenant getekend.

50 51 Jubileumeditie ITEM jaarconferentie in de meest Duitse stad van Nederland Doorkijk 2020 Enschede was dit najaar gaststad van de ITEM- jaarconferentie met het thema ‘Bouwen aan een kennisplatform voor grensoverschrijdende Regio Twente blijft zich in Den Haag, Brussel en Duitsland inspannen samenwerking’. Voorafgaand aan de jaarconferentie voor een beter bereikbaar, economisch en sociaal sterk Twente met een vond op 21 november een seminar plaats over ‘grensoverschrijdende zorg en veiligheid’, waar gezond leefmilieu. 2020 wordt een jaar vol kansen. verschillende best practices, waaronder het euregionale project PrePare werden gepresenteerd. 2021 verkiezingen: nu tijd voor actie Universiteit Twente was vertegenwoordigd waar het Uiterlijk maart 2021 zijn de volgende Tweede Kamerverkiezingen. Het komend jaar worden ging over grensoverschrijdende gezondheidszorg verkiezingsprogramma’s geschreven en kandidatenlijsten opgesteld. Ook daarop kan Twente en governance. In panel- en informatiesessies [Foto volgt na 21 november] de nodige invloed uitoefenen. In 2020 zal de lobby erop gericht zijn de Twentse opgaven in de werden onderwerpen als grensstatistiek, verkiezingsprogramma’s te krijgen. grensoverschrijdende arbeidsbemiddeling en het bestuur van grensoverschrijdende regio’s in de Meekoppelkansen toekomst behandeld. Tijdens de jaarconferentie werd Verder staat 2020 in het teken van de uitvoering van de Regio Deal Twente, waarbij ook gelet wordt ook de grenseffectenrapportage 2019 gepresenteerd. op de zogenoemde meekoppelkansen – andere Rijksprogramma’s, EU-subsidies, Duitse fondsen – om zoveel mogelijk van de Twentse ambities gerealiseerd te zien.

Miljardenfonds Het kabinet maakte in 2019 bekend dat het een Investeringsfonds opricht. Begin 2020 wordt duidelijk hoeveel geld er exact in dat fonds komt en wanneer het geld beschikbaar komt. Naar verwachting zal het Investeringsfonds zich richten op het stimuleren van kennisontwikkeling, research & development, innovatie en infrastructuur. Op al deze terreinen liggen ook kansen voor Twente.

52 53 Brussel komt op stoom 2020 belooft in meerdere opzichten ook in Brussel een interessant jaar te worden. In Brussel draait de Europese onderhandelmachine over de nieuwe generatie subsidieprogramma’s op volle toeren. En verder zijn de diverse diensten van de Europese Commissie bezig met het uitdenken en uitwerken van nieuwe voorstellen voor de De Twente mok schittert in de Statenpassage van de Tweede Kamer nieuwe ploeg Eurocommissarissen. In die zin is 2020 hét moment om nieuwe beleidsconcepten en -oplossingen vanuit Twente onder Laat dit jaarverslag gerust een aanleiding de aandacht te brengen in een poging deze (hoger) op de Europese agenda te krijgen. zijn om contact met ons te leggen.

En daar komt het vertrek van de Britten uit de EU - en alle Team lobby onzekerheden die dit met zich meebrengt, ook voor onze regio - Hans Verbeek, lobbyist Den Haag nog bij. 31 januari 2020 is de (voorlopig) nieuwe uiterste ‘Brexit- [email protected], +31(0)620227964 dag’. Wij houden voor u de vinger aan de pols. Ullrich Schroder, EU-vertegenwoordiger Brussel [email protected] , +31(0)610671865 Uitvoering Nederlands-Duitse samenwerkingsagenda’s En verder... Samen sterk 2020 staat in het teken van de verdere uitwerking en concretisering ...blijven we uiteraard actief in Europese netwerken, onderhouden De bundeling van krachten in Oost-Nederlands en euregionaal verband Ingrid Groenewegen, Duitslandvertegenwoordiger van de samenwerkingsagenda’s met Noordrijn-Westfalen en we contacten met ministeries, Kamerleden, het kabinet, de Kreisen, is bij dit alles een troef die maakt dat we een goede informatiepositie [email protected] , +31(0)610785185 Nedersaksen en de verdere uitwerking van de Oost-Nederland - het Bezirk, de Länder, Berlijn en Europese stakeholders, bereiden we hebben en samen meer invloed kunnen uitoefenen op de Münsterlandagenda. Samen met de nieuwe vertegenwoordiger van werkbezoeken vanuit Twente aan Den Haag en Brussel voor (en vice beleidsprocessen waar het onze (eu)regionale belangen raakt. Annet Horstman, senior public affairs adviseur de provincie Overijssel in Düsseldorf en de programmacoördinator versa) en spelen we een actieve rol in het Comité van de Regio’s. Ook [email protected] , +31(0)621105180 voor het Oost-Nederland-Münsterland memorandum gaan we hier zullen we ons komend jaar opnieuw stevig manifesteren met op het mee aan de slag. Haagse en Brusselse netwerk gerichte evenementen. Ayke van Bloem, public affairs adviseur [email protected] , +31(0)650067237

54 55 BEZOEKADRES Twentehuis Nijverheidstraat 30 7511 JM Enschede

POSTADRES Postbus 1400 7500 BK Enschede

TELEFOON 053 487 65 43

EMAIL [email protected]

regiotwente.nl