Luka W Kalendarzu
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
3/2016 (783) ukazuje się od 1920 r. Tom LXXXVII Cena 12,90 zł w tym 5% VAT www.urania.edu.pl Zderzenia czarnych dziur Luka w kalendarzu ISSN 1689-6009 indeks 401323 POLFAR — pierwszy kwazar 3/2016 Urania 1 SKLEP INTERNETOWY URANII www.sklep.pta.edu.pl – prenumerata „Uranii” i ciekawe książki – numery bieżące i archiwalne „Uranii” – niezwykły parasol, dzięki któremu możesz mieć rozgwieżdżone niebo nad sobą, nawet gdy pada deszcz – praktyczna czapka z latarką, do wyboru światło czerwone lub białe –sierpień DLA PRENUMERATORÓW: „OSIĄGANIE NOWYCH 4/2015 GRANIC(778) lipiec W ASTRONOMII” ukazuje się od 1920 r. Tom LXXXVI Cena 12,90 zł w tym 5% VAT www.urania.edu.pl Którędy do czarnej dziury? Tajemniczy świat Plutona 1 ISSN 1689-6009 indeks 401323 Komu potrzebne Urania 4/2015 ciemne niebo? wygodny sposób zakupów – częste promocje i rabaty – możliwość płatności kartą oraz przelewem Cyfrowe wersje naszych wydawnictw na tablety, smartfony, laptopy www.urania.edu.pl/cyfrowa Almanach GRATIS! URANIA – NASZA MUZA dla szkół, uczelni oraz miłośników astronomii i amatorów nocnego nieba (PL ISSN 1689-6009) Dwumiesięcznik poświęcony upowszech- czerwca w Toruniu pani minister Zalewska ogłosiła nowy porządek w systemie nianiu wiedzy astronomicznej. Czasopismo powstałe w roku 1998 z połączenia „Uranii” edukacji narodowej. Powrócić mają 8-klasowe szkoły powszechne i 4-letnie (ISSN 0042-0794) — dotychczasowego licea. Z jednej strony strasznie nie lubię wszelkich zmian, zwłaszcza jak miesięcznika Polskiego Towarzystwa Mi- 27 łośników Astronomii, ukazującego się od w pobliskim sklepie przekładają wszelkie towary na zupełnie inne miejsca i na nowo 1920 r. i „Postępów Astronomii” (ISSN muszę tworzyć ścieżki pamięci, by znaleźć ulubione produkty, z drugiej, mam 0032-5414) — dotychczasowego kwartal- pełną świadomość zmienności otaczającego nas świata jako naturalnego porządku nika Polskiego Towarzystwa Astronomicz- nego, wychodzącego od 1953 r. Zachowana rzeczy. Warto więc poszukać czegoś pozytywnego w tym nieuchronnym novum. zostaje dotychczasowa numeracja „Uranii”. Na przykład, dla młodego człowieka wkraczającego w dorosłość niesłychanie ważne Pismo częściowo finansowane przez: jest budowanie relacji i wydłużenie czasu przebywania w tym samym gronie ludzi tylko pomoże temu procesowi. Oprócz budowania relacji miedzyludzkich, bardzo ważne jest budowanie w świadomości człowieka właściwych relacji z otaczającym go światem. Także w tym jego najszerwszym znaczeniu — Wszechświata, Kosmosu. Nie do przecenienia w tym Nakład: 3000 egz. rola astronomii jako nauki i pozostaje mi tylko żywić nadzieję, że znajdzie to swoje odbicie Zespół Redakcyjny: w nowej podstawie programowej. Tak jak niemowlak szybko odkrywa, że jest coś więcej poza Krzysztof Czart (serwis www, redaktor) Jan Desselberger (kalendarz astronomiczny) kołyską, tak uczeń szkoły podstawowej uświadamia sobie, że świat nie kończy się na planecie Jacek Drążkowski (red. techniczny, skład) Ziemia i dobrze byłoby, żeby szkoła pomagała mu zaspokoić tę naturalną ciekawość. Mateusz Krakowczyk (kącik olimpijczyka) Maciej Mikołajewski (redaktor naczelny) A od jakiegoś czasu daje się odczuć w kraju wręcz swego rodzaju boom Marek Muciek (redaktor) na organizowanie masowych pokazów astronomicznych czy tworzenie nowych Sebastian Soberski (sekretarz redakcji) Roman Schreiber (redaktor) obserwatoriów społecznych. Momentami mam wrażenie, że mamy jakąś analogię do końca Marek Substyk (z-ca red. naczelnego) lat 50. i całych 60. minionego stulecia, kiedy to zainteresowanie astronomią ogarniało Bożena Wyrzykowska (korekta językowa) szerokie rzesze społeczeństwa za sprawą gwałtownie rozwijającej się astronautyki Karolina Zawada (orion.pta.edu.pl) i wyścigowi w Kosmos dwóch ówczesnych potęg światowych: USA i ZSRR. Dodatkowo, Współpraca: Tadeusz Figiel, Sylwester Kołomański, w bloku państw komunistycznych, popularyzację Michał Kusiak, Robert Szaj, Adam Toma- astronomii wspierały reżimowe władze, widząc szewski, Janusz Wiland, Łukasz Woźniak, w niej oręż do walki z Kościołem i religią. Przemysław Żołądek Źródło: NASA Odkrycia astronomiczne, poszerzając granice Adres Redakcji: Urania, Centrum Astronomii UMK poznania Wszechświata, niejako odbierały ul. Gagarina 11, 87-100 TORUŃ równocześnie miejsce dla Boga i jego niebiańskich tel. 509 44 17 17 zastępów. Gdy Gagarin wzbił się ponad umowną fax. (56) 611 30 08 e-mail: [email protected] granicę ziemskiej atmosfery i Kosmosu, dostał jako Adres WWW: jedno z pierwszych pytań — Czy widział tam Boga? http://www.urania.edu.pl — Niet, nicziewo nie widieł — brzmiała odpowiedź. Dystrybucja, marketing, sekretariat: Teraz, gdy loty na orbitę wokółziemską są Ernest Świerczyński, tel. 698 55 61 61 e-mail: [email protected] czymś tak powszechnym jak dostawy cytrusów do pobliskich sklepów (a w czasach mego Cena Uranii w prenumeracie 10 zł dzieciństwa było to wydarzenie tej rangi, że informowała o nim ogólnopolska prasa Prenumerata roczna 60 zł i telewizja!), oprócz garstki pasjonatów i specjalistów mało kto podnieca sie faktem, że coś Bank Millennium S.A. o/Toruń tam znowu poleciało w przestrzeń kosmiczną. Ba! Nawet odkrycia kolejnych nowych Nr 44 1160 2202 0000 0000 5530 5241 ziem przy odległych gwiazdach już mało kogo kręcą, bo liczba nowo odkrywanych idzie Wydawcy: w tysiące. Tylko w tym roku teleskop Keplera odkrył już ponad 1200 egzoplanet! Skąd Polskie Towarzystwo Astronomiczne więc ten boom? Czy to jest po prostu naturalna konsekwencja myśli wypowiedzianej kiedyś ul. Bartycka 18, przez naszego rodaka Konstantego Ciołkowskiego, iż Ziemia jest kolebką ludzkości, ale jak 00-716 Warszawa tel. (0-22) 329 61 45 długo można żyć w kolebce? A może to efekt rekompensaty za… cywilizacyjne koszta w postaci e-mail: [email protected] okradania nas z naturalnego dla naszych przodków obcowania z gwieździstym niebem? WWW: www.pta.edu.pl Ponoć już 1/3 ludzkości nie ma szans na zobaczenie, tam, gdzie mieszka, Drogi Mlecznej! Polskie Towarzystwo Miłośników Astronomii Tak czy siak, wciąż aktualne jest, a wręcz pogłębia się odczucie, że pomimo tej ul. Miodowa 13a m. 35, niewyobrażalnej wielości światów przy miriadach obserwowanych gwiazd, nasza Ziemia 31-055 Kraków tel. (0-12) 422 38 92 jest czymś wyjątkowym i wyjątkowym jest fenomen życia na niej. Im bardziej szukamy tej e-mail: [email protected] drugiej, bliźniaczo podobnej, tym bardziej uświadamiamy sobie jej fenomen. A ze swej WWW: www.ptma.pl natury człowiek jest istotą społeczną i nie jest stworzony do samotności. W tym wymiarze * MATERIAŁÓW NIE ZAMÓWIONYCH REDAKCJA kosmicznym chyba również. Może w tym tkwi siła nowego boomu na astronomię? NIE ZWRACA * ZASTRZEGA SIĘ PRAWO DO REDA- GOWANIA I SKRACANIA TEKSTÓW * PRZEDRUK Jacek Drążkowski MATERIAŁÓW TYLKO ZA ZGODĄ REDAKCJI * w Lidzbarku Warmińskim, 19/20 czerwca 2016 r. OPINIE I POGLĄDY FORMUŁOWANE PRZEZ REDAKCJĘ I AUTORÓW NIE REPREZENTUJĄ OFICJALNEGO STANOWISKA WYDAWCÓW * Kolejka do teleskopów ustawionych na Wałach Chrobrego podczas pokazów astronomicznych w Szczecinie. Fot. R. Biernikowicz 3/2016 Urania 3 Dawno temu w… „Uranii” W AKTUALNYM NUMERZE Astrofotografia amatorska: Tranzyt Merkurego 2 Dawno temu w… „Uraniiˮ 4 Kronika luty — marzec 2016 6 8 Krzysztof Belczyński, Wojciech Gładysz Zderzenia czarnych dziur Kiedy 14 września 2015 r. amerykańskie obserwatorium LIGO zanotowało zde- rzenie dwóch czarnych dziur, odebraliśmy echa zdarzenia, w którym, w mgnie- niu oka, została wyemitowana energia przyćmiewająca cały widzialny Wszech- świat. Zespół badawczy prof. Belczyńskiego przewidział to wcześniej! Jeszcze jedna hipoteza Einsteina Ciekawa statystyka komet ostatecznie potwierdzona 14 W ostatnich czasach daje się zauważyć zmniejszenie się ilości zjawisk jasnych komet Przeczytane w Nature i Science widocznych gołem okiem. Zachodzi pytanie, Ślady po (nie tak) dawnych supernowych 15 czy mamy tu do czynienia z systematycznym, czy tylko perjodycznym zanikiem jasnych komet. Odpowiedź na to daje statystyka Wiesław Krajewski L. Andrenki (Leningrad), według którego 18 najwięcej jasnych komet obserwowano w wiekach: III, IX i XV po Chr., a więc Jak przepadło 10 dni? w odstępach 600-letnich, podobnie najmniej „Oddajcie nam nasze 11 dni!” — krzyczał tłum oburzonych reformą kalenda- komet w w. XIII i XIX. Jeżeli statystyka rza. Artykuł wyczerpująco opowiada o tym, w jakich bólach powstawał i był ta jest słuszna, to w w. XXI można się wprowadzany w życie obowiązujący dziś kalendarz gregoriański. spodziewać pojawienia się 40 jasnych komet, widocznych gołem okiem. Będą to mogły sprawdzić dopiero przyszłe generacje. European Rover Challenge 2016 28 Masowe odkrywanie nowych planetoid W kraju Dzięki zastosowaniu fotografji ilość odkryć 32 nowych planetoid zwiększa się coraz bardziej. Obrazy kwazara z polskiego LOFAR-a Gdy w r. 1891 pierwsza planetoida odkryta tą metodą przez prof. M. Wolfa nosiła numer porządkowy 323, to oficjalny wykaz tych Ciemne niebo objektów, znanych po r. 1932, zamyka się liczbą Światło i cień w krajobrazie miasta 36 1219. Obecnie najwięcej odkryć w tej dziedzinie dokonywa były współpracownik prof. Wolfa, K. Reinmuth, obserwator w Heidelbergu, który Astronawigacja ostatnio odkrywał po kilka tych obiektów jednej nocy. Oczywiście dysponuje on doskonałemi Józef Gawłowicz środkami technicznemi, bo lunetą fotograficzną 38 o średnicy 40 cm. W r. 1932 uzyskał on tym narzędziem ogółem 98 zdjęć małych Chronometr planet, o ogólnej ekspozycji 96.2 godzin. W r. 1933 dn. 24 lipca odkrył on i metoda długościowa w gwiazdozbiorze Wodnika na jednej kliszy W XVIII wieku pojawił się sekstant — przyrząd, który wraz