Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych W Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009

ZAŁĄCZNIK Do uchwały nr XLVII/1308/10 Rady Miasta Gda ńska z dnia 25.03.2010 roku

„Zał ącznik uchwały nr XXIII/689/04 Rady Miasta Gda ńska z dnia 29 kwietnia 2004 roku”

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gda ńsku

LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI

Gda ńsk, marzec 2009

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009

Koordynator Zespołu ds. Rewitalizacji:

Grzegorz Sulikowski

Redakcja dokumentu:

Grzegorz Lechman

Koordynacja prac nad dokumentem Programu:

Grzegorz Sulikowski, Grzegorz Lechman, Adam Rodziewicz, Katarzyna Kownacka –Nowaczek,

Zespół autorów dokumentu Programu:

Grzegorz Sulikowski, Grzegorz Lechman, Piotr Lorens Katarzyna Kownacka – Nowaczek, Maria Piotrzkowska, Justyna Przybecka, Michał Kozłowski, Adam Rodziewicz, Marcin Star- czewski, Bogdan Grechuta, Ewa M ączka, Beata Ochma ńska, Sylwia Bilewicz, Liliana Ka- mi ńska, Jerzy Boczo ń, Jacek Kobiela, Sławomir Kruczkowski, Stanisław Piliczewski, Krzysz- tof Rudzi ński.

Wykonanie zał ączników graficznych:

Beata Ochma ńska, Adam Rodziewicz, Grzegorz Lechman

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009

Spis tre ści

Wprowadzenie 3

1. Charakterystyka obecnej sytuacji w mie ście 15 1.1. Środowisko zbudowane 15 1.2. Gospodarka 25 1.3. Sfera społeczna 29 1.4. Sektor organizacji pozarz ądowych 36 1.5. Tabelaryczne zestawienie podstawowych danych statystycznych Gda ńska 41 1.6. Analiza SWOT procesu rewitalizacji 44

2. Nawi ązanie do strategicznych dokumentów dotycz ących rozwoju prz e- 46 strzenno społeczno – gospodarczego miasta i regionu 2.1. Stra tegia R ozwoju Województwa Pomorskiego 46 2.2. Plan Z agospodarowania Przestrzennego Województwa Pomorski ego 49 2.3. Strategia rozwoju Gda ńska 53 2.4. Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego 58 Miasta Gda ńska

3. Główne zało Ŝenia Gda ńskiego Programu Rewitalizacji 64 3.1. Zało Ŝenia Programu Rewitalizacji, przyj ęte w dokumencie uchwal onym 65 29 kwietnia 2004 roku 3.2. Ewaluacja zało Ŝeń programowych z 2004 - aktualizacja Programu Rewital i- 69 zacji w roku 2009 3.3. Obszary najlepiej przygotowanie do obj ęcia procesami rewitalizacji 83 3.4. Cele rewitalizacji 149 3.5. Podział na projekty i typy zada ń inwestycyjnych 15 3 3.6. Podokresy planowania i kolejno ść realizacji 168 3.7. Oczekiwane wska źniki osi ągni ęć 17 0

4. Planowane działania wraz nakładami w latach 2008 -2015 i w latach n a- 175 st ępnych na obszarze rewitalizowanym 4.1. Plan działa ń inwestycyjnych (techniczno – materialnych) 176 4.2. Plan działa ń nieinwestycyjnych (społeczno – gospodarczych) 18 0

5. Źródła realizacji planu finansowego realizacji Programu na lata 2008 - 185 2015 i na lata nast ępne

6. System wdra Ŝania 187

7. Zasady programowania, wdra Ŝania, monitorowania, komunikacji sp o- 188 łecznej i ewaluacji 7.1. Programowanie i wdra Ŝanie 188 7.2. Uspołecznienie i komunikacja społeczna 193 7.3. Monitoring 195

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009

Wprowadzenie

Wiele dzielnic, a nawet całych miast w Polsce zagro Ŝonych jest całkowit ą degradacj ą społeczno-ekonomiczn ą, ze wzgl ędu na utrat ę dotychczasowych funkcji m. in.: administracyjnych, społecznych, gospodarczych oraz trendy migracyjne. Problem ten dotyczy wielu miast średniej i małej wielko ści oraz dzielnic historycznych lub robotniczych. Przejawami procesu degradacji społeczno-gospodarczej tych ośrodków jest post ępuj ąca dekapitalizacja zabudowy miejskiej i przestrzeni urbanistycznej, niszczenie obiektów o warto ściach kulturowych, ograniczanie działalno ści gospodarczej oraz niski poziom przedsi ębiorczo ści, wynikaj ący z niskiej mobilno ści zawodowej mieszka ńców czy wreszcie zagro Ŝenie przest ępczo ści ą. Brak endoge- nicznych czynników wzrostu w powi ązaniu z niewielkim zainteresowaniem inwesto- rów tymi obszarami, wywołuje nadmierne ró Ŝnicowanie statusu materialnego oraz patologie społeczne. Cz ęsto degradacji ulegaj ą ulice i budynki jednak, gdy problemy: techniczne, społeczne i gospodarcze zdominuj ą Ŝycie wi ększego fragmentu miasta, mo Ŝemy mówi ć o degradacji okre ślonego obszaru miasta. Procesy rewitalizacji ze wzgl ędu na rozległo ść i kompleksowo ść podejmowanych działa ń, powinny by ć prowadzone w odniesieniu do poprawy stanu całych dzielnic lub osiedli. Degradacja okre ślonej dzielnicy objawia si ę narastaniem problemów gospodarczych i społecznych. Z reguły jest ona poł ączona z nieustannym pogarszaniem si ę stanu środowiska zbudowanego, przestrzeni publicznych: ulic, placów, terenów zielonych, infrastruktury podziemnej i nadziemnej, a tak Ŝe budynków w całym obszarze problemowym dzielnicy. Gdy problemy osi ągaj ą takie rozmiary, Ŝe samoistna poprawa sytuacji nie jest ju Ŝ mo Ŝli- wa, a obszar dzielnicy ulega post ępuj ącej marginalizacji, sytuacj ę poprawi ć mo Ŝe jedynie wdro Ŝenie kompleksowych działa ń, maj ących na celu o Ŝywienie - rewitalizacj ę obszarów ulegaj ących degradacji. W przypadku małych miast, zwykle wyst ępuje jeden obszar dotkni ęty procesami degradacji. W przypadku du Ŝych miast, obszarów takich mo Ŝe by ć wi ęcej. W odniesieniu do obszaru zdegradowanego, mo Ŝna wdra Ŝać kilka lub wi ęcej kompleksowych projektów, których zasadniczym celem powinno by ć równoczesne o Ŝywienie społeczne, gospodarcze i przestrzenne. Warto zauwa Ŝyć, Ŝe w zdecydowanej wi ęk- szo ści problemy degradacji dotykaj ą zwłaszcza obszary historyczne, reprezentuj ące okre ślone warto ści kulturowe dla miasta i dla społecze ństwa. Niekiedy problemami dotkni ęte bywaj ą równie Ŝ obszary monofunkcyjnych struktur mieszkaniowych. Rozwój podobnej sytuacji zaobserwowa ć mo Ŝna tak Ŝe i w Gda ńsku – degradacji ulegaj ą istniej ące struktury miejskie, w tym – o wysokich walorach historyczno – kulturowych. Dzielnice te nierzadko są opuszczane przez zamo Ŝniejszych mieszka ńców, poszukuj ących bardziej bezpiecznych i lepiej wyposa Ŝonych w infrastruktur ę dzielnic, o znacznie lepszej sytuacji społecznej.

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 Prowadzi to do całkowitej degradacji poszczególnych fragmentów miasta, a w konsekwencji – do niekorzystnych zjawisk w dziedzinie rozwoju urbanistycznego i społeczno – ekonomicznego. W opracowaniach dotycz ących ochrony obszarów historycznych, które pojawiły si ę po roku 1945, wyst ąpiły postulaty rewaloryzacji obszarów staromiejskich, czyli poprawy stanu technicznego, przywrócenia utraconych walorów. Okres PRL charakte- ryzował si ę jednak marnotrawieniem przestrzeni, budowaniem jednofunkcyjnych osiedli-sypialni oraz nowoczesnych budynków w miejscu XIX i XX wiecznych kwarta- łów. Rozbite zostały historyczne układy miast, zdewastowano pozostałe zabytki, przeznaczone na mieszkalnictwo komunalne lub na siedziby instytucji publicznych. Gdy dostrze Ŝono, Ŝe zabytki kształtuj ą nie tylko przestrze ń, ale takŜe wpływaj ą na komfort Ŝycia lokalnej społeczno ści - zacz ęto z wi ększym rozmysłem wprowadza ć nowoczesn ą architektur ę w układy zabytkowe. Transformacje ustrojowe lat 90 - tych przyczyniły si ę do znacznego zró Ŝnicowania poziomu Ŝycia mieszka ńców poszcze- gólnych dzielnic. Gdy wi ększo ść mieszka ńców okre ślonego obszaru zatrudniona była w upadaj ącej gał ęzi przemysłu – upadek dotykał równie Ŝ obszaru, który zamieszki- wali. Celem „Programu Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gda ńsku – Lo- kalnego Programu Rewitalizacji” jest cykliczne diagnozowanie obszarów problemowych lub zagro Ŝonych wyst ępowaniem problemów degradacji, planowanie i wdra Ŝa- nie w kolejnych podokresach (2004-2006, 2007-2015, 2016-2025), działa ń maj ących na celu powstrzymanie owego procesu degradacji. Czas trwania Programu Rewitali- zacji, jego zakres i zadania b ędą okresowo weryfikowane i aktualizowane w celu osi ągni ęcia jak najlepszej efektywno ści podejmowanych działa ń, a przez to poprawy poziomu i jako ści Ŝycia mieszka ńców zamieszkuj ących zdegradowane lub zagro Ŝone degradacj ą obszary miasta.

„Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gda ńsku – Lokalny Program Rewitalizacji” powstał, jako realizacja – w odniesieniu do Miasta Gda ńska – polityki pa ństwa wyra Ŝonej w Narodowym Planie Rozwoju, odnosz ącej si ę do rewitalizacji obszarów miejskich. Plan ten został przyj ęty przez Rad ę Ministrów 11 stycznia 2003 roku, jako wytyczna do koordynacji i narz ędzie do wspomagania wysiłków samorz ądów i podmiotów gospodarczych w dziedzinie rozwoju ekonomicznego i spo- łecznego. Zapisy Narodowego Planu Rozwoju obj ęły odniesienia regionalne – w postaci Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego. Jego swoist ą kontynuacj ą był przygotowany przez Urz ąd Marszałkowski „Program Rozwoju Woje- wództwa Pomorskiego na lata 2001-2006”, oraz projekt „Programu Rozwoju Regio- nalnego województwa pomorskiego” z 2004 r.

Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego (ZPORR) był jednym z siedmiu programów operacyjnych, które posłu Ŝyły do realizacji Narodowego

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 Planu Rozwoju - Podstaw Wsparcia Wspólnoty w latach 2004-2006 (NPR/CSF). Program ten okre ślił priorytety, kierunki i wysoko ść środków przeznaczonych na realizacj ę polityki regionalnej pa ństwa, które były uruchamiane z udziałem funduszy strukturalnych, w pierwszym okresie członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Na etapie wdra Ŝania ZPORR był zarz ądzany na poziomie krajowym przez Ministerstwo Go- spodarki, Pracy i Polityki Społecznej, co zapewniało koordynacj ę i jednolite stosowanie ustalonych reguł. Jednocze śnie wi ększo ść zada ń realizacyjnych została powie- rzona podmiotom regionalnym tj. regionalnej administracji samorz ądowej (Urz ędom Marszałkowskim) w zakresie identyfikacji projektów - oraz regionalnym oddziałom administracji pa ństwowej (Urz ędom Wojewódzkim) w zakresie audytu, monitorowania, weryfikacji i potwierdzania płatno ści. Rozwi ązanie takie mało charakter przej- ściowy, tzn. do nabycia przez wszystkie podmioty do świadcze ń i sprawno ści admini- stracyjnej w realizacji działa ń współfinansowanych z funduszy strukturalnych w pierwszym okresie członkostwa Polski w UE.

Jednym z priorytetów działania zawartych, w ZPORR, był Priorytet 3: Rozwój lokalny . Realizacja działa ń w ramach tego Priorytetu współfinansowana była z Euro- pejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i ukierunkowana została na wspomaganie procesu restrukturyzacyjnego rozwoju lokalnego, poprzez wsparcie lokalnych projektów z zakresu infrastruktury technicznej, infrastruktury turystycznej i społecz- nej, a tak Ŝe infrastruktury słu Ŝą cej rozwojowi działalno ści gospodarczej oraz rewitalizacji zdegradowanych obszarów miejskich i poprzemysłowych, jak równieŜ rewitalizacji obiektów powojskowych. Celem tego priorytetu była aktywizacja społeczna i gospodarcza obszarów zagro Ŝonych marginalizacj ą i wł ączenie ich w procesy rozwojowe kraju i Europy. Cele cz ąstkowe obejmowały mi ędzy innymi:

• Wykorzystanie mo Ŝliwo ści zwi ązanych z realizacj ą inwestycji infrastrukturalnych i wsparcia dla zasobów ludzkich i przedsiębiorstw realizowanych w ramach Priorytetu 1 oraz 2 ZPORR, jak równieŜ działa ń realizowanych w ramach Sektorowych Programów Operacyjnych, • Wsparcie lokalnych i regionalnych centrów, które w znacz ący sposób wpływaj ą na sytuacj ę/atrakcyjno ść ekonomiczn ą i społeczn ą terenów je otaczaj ących, • Wykorzystanie potencjału turystycznego, kulturowego, historycznego i przyrodniczego poprzez rozwój i popraw ę stanu infrastruktury turystycznej, wypoczynkowej i obiektów kulturowych, • Zwi ększenie mo Ŝliwo ści zatrudnienia, edukacji i ochrony zdrowia dla społeczno ści lokalnych, poprzez popraw ę stanu infrastruktury, • Tworzenie środowiska przyjaznego dla rozwoju mikroprzedsi ębiorstw, • Popraw ę jako ści środowiska • Zapobieganie problemom społecznym.

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009

Aktywizacja obszarów znajduj ących si ę w najgorszej sytuacji społeczno- ekonomicznej została zaplanowana po to, by promowa ć udział i współprac ę partne- rów lokalnych - zarówno władz publicznych, jak i organizacji i zwi ązków społecznych, gospodarczych i organizacji pozarz ądowych przy rozwi ązywaniu problemów rozwojowych. Wyzwolenie lokalnego potencjału przedsi ębiorczo ści i zaanga Ŝowanie miejscowych instytucji i grup mieszka ńców zostało wskazane, jako daj ące szanse przezwyci ęŜ enia trudno ści i wła ściwego wykorzystania pomocy zewn ętrznej. Priorytet ten był wdra Ŝany za pomoc ą projektów aktywizuj ących społeczno ści lokalne i umo Ŝliwia- jących im rozwój instytucjonalnych oraz nieformalnych form współpracy i dialogu na temat problemów rozwojowych. Projekty te obejmowały działania inwestycyjne w miastach i ich dzielnicach.

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych powstał dla realizacji w latach 2004-2006 Działania 3.3.: „Zdegradowane obszary miejskie, poprzemysłowe i powojskowe” , będącego uszczegółowieniem zakresu Priorytetu 3: Rozwój lokalny. Projekty były realizowane w oparciu o: − Poddziałanie 3.3.1.: Rewitalizacja obszarów miejskich − Poddziałanie 3.3.2.: Rewitalizacja obszarów poprzemysłowych i powojskowych.

Powstałe na jego bazie projekty dotyczyły zmiany funkcji wykorzystania terenu, rozbudowy i modernizacji infrastruktury lokalnej oraz infrastruktury turystycznej i kulturalnej, w tym ochrony dziedzictwa kulturowego . W ramach Działania 3.3. przewi- dziane do realizacji były projekty, które miały wpływ na zwi ększenie atrakcyjno ści gospodarczej i inwestycyjnej obszaru obj ętego projektem oraz tworzyły warunki dla wzrostu zatrudnienia. Zasadniczym celem działania było o Ŝywienie gospodarcze i społeczne, a tak Ŝe zwi ększenie potencjału turystycznego i kulturalnego, w tym nada- nie obiektom i terenom zdegradowanym nowych funkcji społeczno-gospodarczych poprzez:

- rewitalizacj ę i odnow ę zdegradowanych obszarów miast i dzielnic mieszkaniowych w miastach;

- rewitalizacj ę obiektów i terenów poprzemysłowych i powojskowych, przez zmia- nę z przewa Ŝaj ącej dotychczas funkcji przemysłowej lub wojskowej na usłu- gowo-handlow ą, gospodarcz ą, społeczn ą, edukacyjn ą, zdrowotn ą, rekreacyj- ną i turystyczn ą.

Rewitalizacja urbanistyczna została zaplanowana, jako wsparcie kompleksowych działa ń technicznych, takich jak: remonty, modernizacja infrastruktury podstawowej oraz rewaloryzacja zabudowy, poprawa funkcjonalno ści ruchu kołowego i ruchu pieszego. Zwi ększenie funkcjonalno ści i estetyki przestrzeni publicznych, w tym

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 renowacja obiektów o warto ści architektonicznej i znaczeniu historycznym znajduj ą- cych si ę na terenach rewitalizowanych. Projekty obejmowały tak Ŝe działania na rzecz walki z patologiami społecznymi. Ich koncentracja na obszarach problemowych po- zwoliła na przeciwdziałanie zjawisku wykluczenia społecznego grup mieszka ńców, które w wyniku trudnej sytuacji na rynku pracy znalazły si ę na marginesie Ŝycia spo- łecznego. Socjologiczn ą miar ą powodzenia projektów rozwoju lokalnego był wzrost partycypacji mieszka ńców w działaniach podejmowanych w regionach na rzecz rozwoju gospodarczego, kultury i demokracji. Opracowanie i akceptacja Programu Re- witalizacji pozwoliły na pozyskanie środków z Europejskiego Funduszu Rozwoju Re- gionalnego, bud Ŝetu pa ństwa, bud Ŝetu samorz ądów terytorialnych oraz ze źródeł prywatnych.

Projekty dotycz ące rewitalizacji obszarów miejskich były wdra Ŝane w powi ązaniu z projektami z zakresu o Ŝywienia gospodarczego oraz rozwi ązywania problemów społecznych i ułatwiania przedsi ębiorstwom warunków prowadzenia dzia- łalno ści gospodarczej – poprzez dostarczenie im dogodniejszych warunków, uzupeł- niaj ąc tym samym działania podejmowane w ramach ZPORR Priorytetu 2 – „Wzmocnienie Regionalnych Zasobów Ludzkich” oraz Sektorowego Programu Ope- racyjnego (SPO) „Rozwój Zasobów Ludzkich” i Sektorowego Programu Operacyjne- go „Wzrost Konkurencyjno ści Przedsi ębiorstw”, a tak Ŝe Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL. Wdra Ŝanie pilota Ŝowych projektów rewitalizacji miast i dzielnic miast, w ramach tego działania, wpłyn ęło na stworzenie potencjału dla przyszłej realizacji w Polsce Inicjatywy Wspólnotowej URBAN (po 2006 r.).

W ramach Poddziałania 3.3.1. Rewitalizacja obszarów miejskich oraz Pod- działania 3.3.2. Rewitalizacja obszarów poprzemysłowych i powojskowych wspierane były zintegrowane projekty zwi ązane z tworzeniem oddolnych programów rewitalizacji społeczno-gospodarczej, przestrzennej i funkcjonalnej zdegradowanych dzielnic mieszkaniowych, zespołów mieszkaniowych w miastach, (szczególnie na obszarach zagro Ŝonych lub dotkni ętych zjawiskami patologii społecznej) oraz realizacj ą działa ń inwestycyjnych w ramach tych programów. Wa Ŝny element tego poddziałania stano- wiło pobudzenie aktywno ści środowisk lokalnych i stymulowanie współpracy na rzecz rozwoju społeczno-gospodarczego oraz przeciwdziałanie zjawisku wykluczenia spo- łecznego w zagroŜonych patologiami społecznymi obszarach miast. Zalecono, aby obszary miejskie poddawane rewitalizacji były wybrane na podstawie poni Ŝej poda- nych kryteriów oraz powinny spełnia ć przynajmniej jeden z nast ępuj ących warunków :

- wysoki poziom bezrobocia mieszka ńców

- niski poziom wykształcenia mieszka ńców

- niski poziom przedsi ębiorczo ści mieszka ńców,

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009

- wysoki stopie ń wykluczenia społecznego i biedy oraz trudne warunki mieszkaniowe

- wyra źnie zanieczyszczone środowisko naturalne

- du Ŝa ilo ść obiektów o warto ściach kulturowych lub poło Ŝenie w obszarze wpisanym do rejestru zabytków lub obj ętej ochron ą konserwatorsk ą

- zły stan techniczny istniej ącej zabudowy,

- obszary o niedostatecznym wyposa Ŝeniu w sieci lub złym stanie urz ądze ń infrastruktury technicznej

- obszary nieekonomicznie wykorzystywanej przestrzeni o du Ŝym potencjale gospodarczym – tereny poprzemysłowe i powojskowe.

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku – Lokalny Pro- gram Rewitalizacji został przewidziany, jako wieloletni, strategiczny program odnowy przestrzennej, społecznej i ekonomicznej zdegradowanych dzielnic miasta. Projekty realizowane zgodnie z nim mog ą by ć finansowane ze środków samorz ądu terytorial- nego, organizacji społecznych, inwestorów prywatnych itp. przy wsparciu Europej- skiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i innych podobnych źródeł. W ramach projektu mo Ŝna było uzyska ć dofinansowanie z ERDF (EFRR – Eu- ropejski Fundusz Rozwoju Regionalnego) do 75% całkowitego kwalifikuj ącego si ę kosztu – je śli beneficjent nie był przedsi ębiorc ą (zwłaszcza jednostki samorz ądu tery- torialnego i organizacje pozarz ądowe). Jednym z warunków uzyskania dofinansowania było obligatoryjne przygotowanie Lokalnego Programu Rewitalizacji Obszarów Miejskich . Program taki opracowało równie Ŝ Miasto Gda ńsk na podstawie zalece ń opublikowanych przez Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej w „Pod- ręczniku wdra Ŝania ZPORR”. Program ten został przyj ęty przez Rad ę Miasta Gda ń- ska Uchwał ą z dnia 29 kwietnia 2004 r., nr XXIII/689/04. Niniejszy dokument jest aktualizacj ą tego programu sporz ądzon ą w oparciu o obecnie obowi ązuj ące ustalenia i przepisy. Nale Ŝy wspomnie ć, Ŝe zgodnie przyj ętymi zało Ŝeniami, dokument Programu w latach 2004 - 2008 podlegał zmianom, które miały na celu jego bie Ŝą cą aktualizacj ę. Od roku 2006 prowadzone były prace przygotowawcze maj ące na celu jego całkowi- te zaktualizowanie, poprzez badanie wska źników na obszarach zdegradowanych oraz w skali całego miasta, przygotowywanie programów i wynikaj ących z nich pro- jektów rewitalizacji poszczególnych dzielnic. Wst ępna aktualizacja danych zawartych w Programie Rewitalizacji, nast ąpiła ju Ŝ w trakcie przygotowywania Studium Uwa- runkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego miasta Gda ńska, przyj ę-

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 tego uchwał ą Rady Miasta Gda ńska w dniu 20 grudnia 2008 r. Do dokumentu Pro- gramu wprowadzono w latach kolejnych nast ępuj ące zmiany:

1. Uchwała Nr 919 Rady Miasta Gda ńska, z dnia 30 wrze śnia 2004 roku, w sprawie zmian w zał ączniku do Uchwały Rady Miasta Gda ńska Nr XXIII/689/04 z dnia 29 kwietnia 2004 roku o przyj ęciu Programu Rewitaliza- cji Obszarów Zdegradowanych w Gda ńsku - Lokalnego Programu Rewitali- zacji. Przedmiotem uchwały było uj ęcie zmian tabel finansowych dla projektu Hewelia- num ubiegaj ącego si ę o dofinansowanie ze poddziałania 3.3.1 ZPORR

2. Uchwała Nr 1258 Rady Miasta Gda ńska, z dnia 28 kwietnia 2005 roku, w sprawie zmian w zał ączniku do Uchwały Rady Miasta Gda ńska Nr XXIII/689/04 z dnia 29 kwietnia 2004 r. o przyj ęciu Programu Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gda ńsku - Lokalnego Programu Rewitaliza- cji. Przedmiotem uchwały było uj ęcie w Lokalnym Programie Rewitalizacji Projektu rewitalizacji zespołu dworsko-parkowego ”Studzienka” przy ulicy Traugutta 94/94A, obejmuj ącego zabudowania dworu wraz ogrodem, poło Ŝonego w centrum dzielnicy Gda ńska – Wrzeszcz w rejonie ulicy Do Studzienki, w celu umo Ŝ- liwienia mu ubiegania si ę o dofinansowanie z Norweskiego Mechanizmu Finan- sowego i Europejskiego Obszaru Gospodarczego.

3. Uchwała Nr 1263 Rady Miasta Gda ńska, z dnia 19 maja 2005 roku w spr a- wie: zmian w zał ączniku do Uchwały Nr XXIII/689/04 Rady Miasta Gda ńska z dnia 29 kwietnia 2004r. o przyj ęciu Programu Rewitalizacji Obszarów Zde- gradowanych w Gda ńsku - Lokalnego Programu Rewitalizacji zmienionym Uchwał ą Nr XXVIII/919/04 Rady Miasta Gda ńska, z dnia 30 wrze śnia 2004r. Przedmiotem uchwały było uj ęcie zmian tabel finansowych dla projektu Hewelia- num ubiegaj ącego si ę o dofinansowanie ze poddziałania 3.3.1 ZPORR

4. Uchwała Nr 1806 Rady Miasta Gda ńska, z dnia 29 czerwca 2006 roku, w sprawie: zmiany Uchwały Nr XXIII/689/04 Rady Miasta Gda ńska z dnia 29 kwietnia 2004 roku w sprawie przyj ęcia programu rewitalizacji obszarów zdegradowanych w Gda ńsku - Lokalnego Programu Rewitalizacji. Przedmiotem uchwały było uj ęcie zmiany w zał ączniku graficznym nr 1, maj ącej na celu rozszerzenie obszaru rewitalizacji o obszar Lokatorskiej Spółdzielni Mieszkaniowej "Morena". Uchwała została przeprowadzona na wniosek radnych i przegłosowana, pomimo nie spełniania przez ww. obszar kryteriów degradacji zgodnie z zaleceniami poddziałania 3.3.1 ZPORR oraz zało Ŝeniami pierwotnego dokumentu LPR.

Aktualizacja Programu Rewitalizacji została sporz ądzona zgodnie z Wy- tycznymi PRO WP 3.2.1. w roku 2009 i została podyktowana: - wykonaniem zawartych w dokumencie z 2004 roku działa ń projektowych, które były współfinansowane ze środków zawartych w ZPORR 3.3.1.

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 - przygotowaniem do wdro Ŝenia w latach 2004 – 2009 nowych projektów mających na celu o Ŝywienie kolejnych zdegradowanych obszarów miejskich, które przygotowano na podstawie diagnozy zawartej w Lokalnym Programie Rewitalizacji w 2004 roku oraz jego weryfikacji w roku 2006. - mo Ŝliwo ści ą współfinansowania ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Wo- jewództwa Pomorskiego cz ęś ci zaplanowanych działa ń interwencyjnych w wybranych zdegradowanych obszarach miasta - szans ą na realizacj ę społecznych elementów działa ń rewitalizacyjnych w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Pomorskiego na lata 2007- 2013 (RPO WP), został przygotowany zgodnie z art. 32 ust. 1 rozporz ądzenia WE nr 1083/2006 w celu wykorzystania środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regio- nalnego w ramach celu Konwergencja polityki spójno ści Unii Europejskiej. RPO WP jest jednym z instrumentów realizacji Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia 2007-2013 (NSRO) za przygotowanie i wdro Ŝenie, którego odpowiedzialna jest Insty- tucja Zarz ądzaj ąca, której funkcj ę pełni Zarz ąd Województwa Pomorskiego.

Cel strategiczny Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Pomor- skiego na lata 2007-2013 jest powi ązany przede wszystkim z: - celem strategicznym zawartym w Narodowych Strategicznych Ramach Odniesienia 2007-2013, który brzmi: Tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjno ści gospodarki opartej na wiedzy i przedsi ębiorczo ści zapewniaj ącej wzrost zatrudnienia oraz wzrost poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej. - Wizj ą regionu zawart ą w Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego, która brzmi: Województwo pomorskie 2020 roku to znacz ący partner w Regionie Bałtyckim – region czystego środowiska, wysokiej jako ści Ŝycia, rozwoju opartego na wiedzy, umie- jętno ściach, aktywno ści i otwarto ści mieszka ńców; silnej i zró Ŝnicowanej gospodarki; partnerskiej współpracy; atrakcyjnej i spójnej przestrzeni; a tak Ŝe kultywowania wielokulturowego dziedzictwa oraz tradycji morskich i wolno ściowych. Wpisuj ący si ę w powy Ŝsze zapisy, a tak Ŝe wynikaj ący z przeprowadzonej diagnozy i analizy SWOT, Cel strategiczny Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Po- morskiego na lata 2007-2013 został okre ślony, jako:

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 Poprawa konkurencyjno ści gospodarczej, spójno ści społecznej i dost ępno ści przestrzennej województwa przy zrównowa Ŝonym wykorzystaniu specyficznych cech po- tencjału gospodarczego i kulturowego regionu oraz przy pełnym poszanowaniu jego zasobów przyrodniczych. Cel ten zostanie osi ągni ęty poprzez podniesienie konkurencyjno ści i innowacyjno ści gospodarki, popraw ę atrakcyjno ści inwestycyjnej o środków miejskich i usprawnienie powi ąza ń mi ędzy nimi, zwi ększenie atrakcyjno ści osiedle ńczej i turystycznej oraz przełamywanie barier strukturalnych na obszarach o ni Ŝszym potencjale rozwojo- wym. W ramach RPO WP planuje si ę działania zmierzaj ące do zwi ększenia konkurencyjno ści i innowacyjno ści gospodarki oraz podnoszenie kompetencji mieszka ńców. W ramach poprawy atrakcyjno ści inwestycyjnej o środków miejskich i usprawnienia powi ąza ń mi ędzy nimi, przewiduje si ę realizacj ę inwestycji w zakresie wzmacniania potencjału rozwojowego najwi ększych miast . Dotyczy to usprawnienia systemów transportowych w miastach (w tym transportu zbiorowego) oraz realizacji kompleksowych przedsi ęwzi ęć w zakresie rewitalizacji zdegradowanych obszarów i modernizacji przestrzeni publicznych . Przyczyni si ę to do wzmocnienia funkcji metropolitalnych i ponadlokalnych w głównych o środkach rozwojowych regionu. Działania rewitalizacyjne w ramach RPO WP b ędą głównie realizowane w ramach Trzeciej Osi Priorytetowej - Funkcje miejskie i metropolitalne,

Zgodnie z zapisami działania; 3.2. Wzrost atrakcyjno ści przestrzeni miejskiej i zawartego w nim poddziałania 3.2.1. Kompleksowe przedsi ęwzi ęcia rewitalizacyjne będą realizowane przedsi ę- wzi ęcia ukierunkowane na kompleksow ą rewitalizacj ę zdegradowanych obszarów miejskich (m.in. poprzemysłowych, powojskowych, pokolejowych, portowych i przyportowych, mieszkaniowych, usługowych).

Wsparcie uruchamiane w ramach Poddziałania 3.2.1 RPO WP, dotyczy wy- łącznie inwestycji wynikaj ących z programów rewitalizacji opracowanych dla zdegradowanych obszarów w miastach. Realizowane przedsi ęwzi ęcia b ędą ukierunkowane na rozwój społeczno-gospodarczy i podniesienie, jako ści Ŝycia społeczno ści lokalnych . Wszystkie projekty realizowane b ędą w sposób partnerski . Partnerami w projektach koordynowanych przez samorz ąd miejski b ędą m.in. organizacje pozarz ądowe, instytucje kultury, ko ścioły i zwi ązki wyznaniowe, wspólnoty i spółdzielnie mieszkaniowe, policja oraz inne podmioty, których udział jest istotny dla efektywnej realizacji programu rewitalizacji. Projekty te przyczyni ą si ę do zwi ększenia aktywno-

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 ści obywatelskiej i gospodarczej mieszka ńców, a tak Ŝe podniesienia, jako ści i atrakcyjno ści obszarów miejskich, zwłaszcza przestrzeni publicznych.

Celem głównym działania jest: Aktywizacja społeczna i gospodarcza zdegradowanych obszarów miejskich i podnoszenie atrakcyjno ści stref rozwojowych w miastach.

Przygotowane i realizowane b ędą projekty: - wykorzystuj ące wyniki inicjatyw i konsultacji społecznych, a tak Ŝe realizowane z zaanga Ŝowaniem społeczno ści lokalnych; - dotycz ące obiektów i obszarów obj ętych ochron ą konserwatorsk ą i/lub uwzgl ędnio- nych w gminnych programach opieki nad zabytkami; - w przypadku projektów dotycz ących Obszaru Metropolitalnego – wpisuj ące si ę w postanowienia Planu Zagospodarowania Przestrzennego Obszaru Metropolitalnego;

Przewiduje si ę, Ŝe w ramach Kompleksowej rewitalizacji – wył ącznie w ramach pro- gramów rewitalizacji, b ędą realizowane: 1) prace konserwatorskie, prace restauratorskie, roboty budowlane wraz z adaptacj ą historycznej zabudowy gospodarczej, przemysłowej oraz powojskowej na cele: edukacyjne, kulturalne, sportowe, rekreacyjne, gospodarcze i inne społeczne oraz towarzysz ące (np. mieszkalnictwo społeczne); wraz z zagospodarowaniem przyległego otoczenia; 2) prace konserwatorskie, prace restauratorskie, roboty budowlane zespołów historycznej zabudowy mieszkaniowej, z wył ączeniem remontów powierzchni wewn ątrz mieszkalnych; wraz z zagospodarowaniem przyległego otoczenia; 3) budowa nowej, rozbudowa i przebudowa istniej ącej publicznej infrastruktury zwi ą- zanej z rozwojem funkcji m.in. gospodarczych, edukacyjnych, społecznych, rekreacyjnych; 4) kompleksowe zagospodarowanie przestrzeni publicznych, w tym w szczególno ści budowa małej architektury, zakładanie parków i odnowa istniej ących terenów zielonych; 5) kompleksowe zagospodarowanie terenów śródmiejskich, frontów wodnych, ci ą- gów wzdłu Ŝ głównych tras komunikacyjnych, uwzgl ędniaj ące roboty budowlane, prace konserwatorskie, prace restauratorskie obiektów o szczególnym znaczeniu historycznym;

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 Ponadto w ramach ww. typów projektów konieczna jest realizacja systemów poprawy bezpiecze ństwa publicznego oraz programów walki z przest ępczo ści ą i patologiami społecznymi (w tym tworzenie stref bezpiecze ństwa i zapobiegania przest ępczo ści, zakup i instalacja zintegrowanych systemów monitoringu w miejscach publicznych); i/lub przedsi ęwzi ęć promocyjnych, doradczych, szkoleniowych, edukacyjnych, kulturalnych maj ących na celu przeciwdziałanie negatywnym zjawiskom społecznym. Wsparcie uruchamiane w ramach Poddziałania 7.2.1 POKL, dotyczy wył ącz- nie działa ń społecznych, wynikaj ących z programów rewitalizacji opracowanych dla zdegradowanych obszarów w miastach, dla których 2 października 2009 roku Mar- szalek Województwa Pomorskiego podpisał Not ę Intencyjn ą. Odbiorcami projektów mog ą by ć wył ącznie mieszka ńcy dzielnic/obszarów zdegradowanych. Projekty dotyczy ć maj ą integracji społeczno-zawodowej realizowanej m.in. poprzez: tworzenie klubów integracji społecznej, kursy i szkolenia umo Ŝli- wiaj ące nabycie, podniesienie lub zmian ę kwalifikacji i kompetencji zawodowych, sta Ŝe, poradnictwo, animacj ę lokaln ą, coaching, streetworking, aktywizacj ę osób nie- pełnosprawnych oraz osób z zaburzeniami psychicznymi, wsparcie wolontariatu, wsparcie pozaszkolnych form integracji społecznej młodzie Ŝy. Projekty dofinanso- wywane s ą w 100% przez DEFS tzn.: nie wymagaj ą wkładu własnego od organizacji pozarz ądowych. Projekty realizowane ramach poddziałania 7.2.1 stanowi ą uzupełnienie do cało ścio- wych programów rewitalizacji społecznej zaplanowanych do realizacji w poszczegól- nych dzielnicach. Projekty te powinny by ć zgodne z LPR oraz z notami intencyjnymi zawartymi pomi ędzy Prezydentem Miasta Gda ńska oraz Marszałkiem Województwa Pomorskiego. Zawarty w notach intencyjnych program rewitalizacji społecznej, stwo- rzony został w oparciu m.in. o: badanie potrzeb i zasobów poszczególnych dzielnic, badanie jako ści Ŝycia w tych dzielnicach oraz konsultacjach prowadzonych z mieszka ńcami, a tak Ŝe przedstawicielami instytucji oraz organizacji działaj ących w dzielnicach zdegradowanych.

Projekty wynikaj ące i realizowane w ramach Programu Rewitalizacji mog ą by ć realizowane bez wzgl ędu na wysoko ść wsparcia środkami Unii Europejskiej. Ich realizacja mo Ŝe by ć wówczas przesuni ęta lub rozci ągni ęta w czasie. Środki na realizacje kolejnych etapów rewitalizacji zawarte zostan ą w bud Ŝecie Miasta Gda ńska oraz Wieloletnim Planie Inwestycyjnym. Ich zaktualizowane warto ści dla obecnie wdra Ŝa- nych projektów, przedstawione zostały w rozdziale 5 niniejszego opracowania. Ponadto w aktualizowanym Programie Rewitalizacji, zostały zasygnalizowane tak Ŝe takie działania, dla których według obecnie obowiązuj ących zapisów progra- mów operacyjnych nie ma większych mo Ŝliwo ści uzyskania dofinansowania z EFRR. Są to takie działania jak: gminny program wsparcia wspólnot mieszkaniowych, programy humanizacji, przekształce ń czy rehabilitacji, skierowane do obszarów o nieco

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 innej charakterystyce problemów ni Ŝ obszary zdegradowane, wskazane do obj ęcia działaniami rewitalizacyjnymi.

Program rewitalizacji zdegradowanych obszarów Gda ńska – Lokalny Program Rewitalizacji został opracowany w oparciu o dokumenty „Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Gda ńska” uchwalone w 2001 i w 2007 roku, „Strategi ę rozwoju Gda ńska do 2010 r.”, oraz materiały, informacje i przy współpracy Miejskiego O środka Pomocy Społecznej, Biura Rozwoju Gda ńska, Regionalnego Centrum Informacji i Wspomagania Organizacji Pozarz ądowych, Wy- działów, jednostek i zakładów bud Ŝetowych Urz ędu Miejskiego oraz spółek miasta Gda ńska a tak Ŝe departamentów Urz ędu Marszałkowskiego Województwa Pomor- skiego i Parku Kulturowego Fortyfikacji Miejskich „Twierdza Gda ńsk”.

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009

1. CHARAKTERYSTYKA OBECNEJ SYTUACJI W MIE ŚCIE

Obecn ą sytuacj ę Miasta Gda ńska opisano w kategoriach przestrzennych, gospodarczych i społecznych – zgodnie ze strukturą zada ń do wykonania w ramach niniejszego projektu. Z uwagi na charakter programu nie jest to pełna diagnoza stanu miasta – raczej jej podsumowanie w odniesieniu do wybranych sfer, które odnosz ą si ę do działa ń rewitalizacyjnych. Opracowano j ą na podstawie dost ępnych źródeł, bada ń przeprowadzanych i studiów przeprowadzanych na potrzeby Programu a tak- Ŝe w oparciu o inne studialne i strategiczne dokumenty miejskie, które powstały wcze śniej b ądź tych, które uwzgl ędniały ju Ŝ specyfik ę interwencji obszarach zdegradowanych – w tym równie Ŝ innych danych b ędących w dyspozycji Urz ędu Miasta jak i Urz ędu Statystycznego.

1.1. ŚRODOWISKO ZBUDOWANE

Struktur ę środowiska zbudowanego Gda ńska determinuj ą uwarunkowania naturalne. Dolny taras, skupiaj ący do niedawna wszystkie tereny zainwestowania miejskiego, trzeba obecnie uzna ć za obszar ukształtowany i zainwestowany. Tu poło Ŝone jest Śródmie ście z zabytkowymi strukturami historycznymi, Wrzeszcz, Oliwa, a tak Ŝe zespół portowo-przemysłowy Nowego Portu i Portu Północnego. Hi- storyczne dzielnice zostały w latach powojennych dopełnione zabudow ą mieszkaniow ą o charakterze blokowym. W cz ęś ci południowo-wschodniej dolny taras obejmuje cz ęść śuław Gda ńskich i jest obszarem rolniczym. Górny taras to tereny wł ączone do miasta i zabudowywane w okresie powojennym. Znaczna cz ęść tego obszaru nie jest jeszcze zabudowana i stanowi główne tereny rozwojowe miasta.

1.1.1. Zagospodarowanie przestrzenne Rozwój przestrzenny miasta jest utrzymywany w granicach terenów przeznaczonych w planach zagospodarowania przestrzennego na cele budowlane. Punktem wyj ścia do kształtowania przestrzeni miasta jest system terenów zielonych i otwartych wynikaj ący z analizy struktury przyrodniczej miasta i stanowi ący rodzaj szkieletu struktury funkcjonalno-przestrzennej. Struktura funkcjonalno-przestrzenna zainwestowanej cz ęś ci miasta jest silnie zdefiniowana istniej ącym zagospodarowaniem i poza restrukturyzacj ą terenów poprzemy-

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 słowych 1 w Śródmie ściu i innych dzielnicach − wi ększych ani zasadniczych zmian nie przewiduje si ę. W obszarze Gda ńska, ze wzgl ędu na odmienny charakter zainwestowania, zagospodarowania, warto ści kulturowe wyodr ębnia si ę sze ść obszarów: Śródmie ście, Wrzeszcz, Oliw ę, Południe, Zachód oraz Port. Praktycznie na ka Ŝdym z tych terenów znajduj ą si ę obszary wymagaj ące przekształce ń, rehabilitacji, humanizacji b ądź rewitalizacji.

1.1.2. Zasoby dziedzictwa kulturowego

1.1.2.1. Pomnik historii Najwarto ściowsza cz ęść zasobu dóbr kultury podlega ochronie prawnej, wynikającej z przepisów Ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami . Obejmuje ona wszystkie te obiekty, ich zespoły oraz tereny, które zostały wpisane do rejestru za- bytków. Ponadto historyczne śródmie ście Gda ńska zostało uznane zarz ądzeniem Prezydenta RP z dnia 20 wrze śnia 1994 r. za pomnik historii.

1.1.2.2. Zasoby wpisane do rejestru zabytków Na obszarze Gda ńska znajduje si ę ponad 400 zespołów i ponad 600 obiektów zabytkowych, wpisanych do rejestru zabytków. W śród nich znajduj ą si ę układy urbanistyczne, ruralistyczne, militarne, zało Ŝenia dworsko – pałacowo – parkowe, parki i cmentarze, miejsca pami ęci narodowej, zespoły przemysłowe i składowe, obiekty in Ŝynierii wodnej, zespoły i obiekty architektury sakralnej, budynki u Ŝyteczno ści publicznej i budynki mieszkalne (192 budynki). Najwi ększa ich koncentracja znajduje si ę w najstarszych rejonach osadnictwa, a wi ęc w Śródmie ściu i Oliwie.

1.1.2.3. Dobra kultury niewpisane do rejestru zabytków Na terenie Gda ńska poza zabytkami wpisanymi do rejestru, znajduje si ę wiele zespo- łów i obiektów, posiadaj ących równie Ŝ znaczne warto ści kulturowe, a w nim nie- umieszczonych, są to m. in. zespoły zabudowy mieszkaniowej, przemysłowej, mili-

1 Du Ŝym problemem prowadzenia prawidłowej polityki przestrzennej s ą znajduj ące si ę na terenie miasta, ró Ŝne- go rodzaju obszary zdegradowane. S ą to tereny, na których zanikn ęła dotychczasowa funkcja przemysłowa, transportowa lub wojskowa, lub te Ŝ s ą to obszary tzw. kolonii, czyli zdegradowanej zabudowy mieszkaniowej itp. Program stanowi rozwini ęcie i przygotowanie do wdro Ŝenia idei zapisanych w dokumencie Studium Uwa- runkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego uchwalonego w 2007 r. których sformułowanie zosta- ło poprzedzone wielokierunkowymi analizami m.in.: nat ęŜ enia problemów społecznych w istniej ącej substan- dardowej zabudowy mieszkaniowej wraz z analizami efektywno ści jej rehabilitowania lub likwidacji i udost ępnienia pod now ą zabudow ę mieszkaniow ą.

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 tarnej, stanowiska archeologiczne, zespoły ruralistyczne i dworsko – parkowe, a tak Ŝe pojedyncze budynki oraz zwi ązane z nimi strefy ekspozycji. Historyczny rozwój przestrzenny Gda ńska spowodował, Ŝe na terenie miasta znajduje si ę wiele tego typu zespołów i obiektów. Wi ększo ść tych obiektów jest chroniona na mocy zapisów w planach zagospodarowania przestrzennego. Wielowiekowy proces powstawania współczesnego Gda ńska przyczynił si ę do stopniowego wł ączania w jego granice wielu niegdy ś samodzielnych jednostek osadniczych. Posiadały one lokaln ą tradycj ę i specyfik ę zagospodarowania terenu. Znajduje si ę w śród nich 15 zespołów urbanistycznych – w wi ększo ści s ą to ukształ- towane w XIX i XX w. przedmie ścia Gda ńska. Dewastacji ulega na tych terenach architektura zachowanych obiektów – szczególnie w wyniku Ŝywiołowej działalno ści remontowo – modernizacyjnej. Gda ńsk w ci ągu całej swojej historii był wa Ŝną twierdz ą – wielokrotnie modernizowa- ną i przebudowywan ą. W zwi ązku z tym na obszarze miasta znajduje si ę wiele obiek- tów militarnych reprezentuj ących praktycznie pełny przekrój rozwoju my śli fortyfikacyjnej od wczesnego średniowiecza a Ŝ po lata czterdzieste XX w. Nadaje to miastu wyj ątkowy charakter. W Gda ńsku ochrona dóbr kultury stanowi wa Ŝną determinant ę dla planowanych wszelkich ingerencji przestrzennych w ramach polityki rozwoju. Rewitalizacja środo- wiska zbudowanego, niejednokrotnie b ędącego cz ęś ci ą cennego zasobu dziedzictwa kulturowego jest niezwykle wa Ŝna dla rozwoju gospodarki turystycznej. Celem ochrony jest, wi ęc utrzymanie atrakcyjno ści i ró Ŝnorodno ści przestrzeni miejskiej poprzez utrzymywanie go w dobrym stanie lub przywracanie do odpowiedniego stanu z punktu widzenia zarówno u Ŝytkowego jak i historycznego.

1.1.2.4. Dobra kultury współczesnej Za dobro kultury współczesnej uznano w Gda ńsku 25 obiektów i zespołów zabudowy, które powstały po 1945 r., a które nie s ą zabytkami, ale stanowi ą pomniki i miejsca wa Ŝnych wydarze ń, stanowi ące uznany dorobek współcze śnie Ŝyj ących pokole ń, je Ŝeli cechuje je wysoka warto ść artystyczna, historyczna lub techniczna o nowator- skich rozwi ązaniach artystycznych lub technicznych, znacz ące w krajobrazie miasta. Świadomo ść istnienia obszarów czy budynków o szczególnych walorach estetycznych działa korzystnie na sposób gospodarowania terenami i decydowania o ich przeznaczeniu w planach miejscowych i innych opracowaniach urbanistyczno- architektonicznych. Wskazane w uchwalonym w 2007 roku SUiKZP, dobra kultury współczesnej zmuszaj ą do zachowania pow ści ągliwo ści w działaniach planistycz- nych i budowlanych na wyznaczonych terenach i przyczyniaj ą si ę do zachowania i poprawy istniej ących warto ści.

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009

1.1.3. Uwarunkowania ochrony środowiska

Gda ńsk poło Ŝony jest w obr ębie czterech silnie zró Ŝnicowanych jednostek fi- zyczno-geograficznych ( śuławy Wi ślane, Pobrze Ŝe Kaszubskie, Mierzeja Wi ślana i Pojezierze Kaszubskie), co powoduje du Ŝe zró Ŝnicowanie przestrzenne warunków środowiska przyrodniczego na jego terenie. Aktualny stan środowiska jest te Ŝ w znacznym stopniu efektem wielowiekowej historii nawarstwiania si ę skutków gospodarowania człowieka prowadz ących do powstania tzw. wtórnej struktury środowi- ska. Do najwa Ŝniejszych zasobów przyrodniczych miasta nale Ŝy du Ŝa powierzchnia zieleni (130,5 m 2/mieszka ńca), z czego 75% zajmują lasy (98,5 m 2/mieszka ńca), a ok. 25 %: parki spacerowo – wypoczynkowe, ogródki działkowe, ziele ń uliczna, ziele ń wewn ątrzosiedlowa i obiekty sportowe (32 m2/mieszka ńca). Niedostateczne jest powi ązanie terenów na wysoczy źnie z pasmem nadmorskim, wyj ątkiem jest ci ąg Potoku Oliwskiego. Miejska ziele ń publiczna, – jako sztucznie wprowadzony element środowiska przyrodniczego – jest bardzo podatna na wszelkiego rodzaju przekształcenia; jej niewielka powierzchnia i rozmieszczenie na obszarze miasta powoduj ą zbyt intensywne wykorzystywanie terenów łatwo dost ępnych i prowadz ą do ich degradacji oraz wzrostu kosztów utrzymania. Powierzchnia terenów o szczególnych walorach przyrodniczych (chronionych Ustaw ą o ochronie przyrody) wynosi ok. 6004 ha (w tym ok. 4500 ha lasów). W granicach miasta wyst ępuj ą liczne, szczególne formy ochrony przyrody: fragment Trójmiejskie- go Parku Krajobrazowego z otulin ą, 3 obszary chronionego krajobrazu (w tym 2 cz ęś ciowo poza granicami miasta), 3 rezerwaty przyrody, 2 u Ŝytki ekologiczne, 2 zespoły przyrodniczo – krajobrazowe (w tym 1 w trakcie ustanawiania), 146 pomni- ków przyrody. Rozmieszczenie obszarów przyrody chronionej na obszarze Gda ńska przedstawione zostały na mapie nr 1 „ Środowisko przyrodnicze – wybrane elementy” (po stronie 13).

1.1.3.1. Zanieczyszczenie środowiska W granicach miasta wyst ępuj ą obszary charakteryzuj ące si ę niezadowalaj ącym sta- nem czysto ści powietrza atmosferycznego, jako ści wód powierzchniowych, poziomu hałasu, przejawami degradacji powierzchni ziemi oraz zanieczyszczenia gleb. Jako ść wód powierzchniowych na terenie miasta jest zró Ŝnicowana. W zwi ązku ze wzrostem motoryzacji nast ąpił wyra źny wzrost st ęŜ eń dwutlenku azotu oraz gro źnych dla zdrowia substancji.

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 1.1.3.2. Średnioroczne normy zanieczyszcze ń powietrza Generalnie średnioroczne normy zanieczyszcze ń powietrza są dotrzymane na całym obszarze Gda ńska. Przekroczenia (tylko dla pyłu zawieszonego) norm średniodobo- wych wyst ępuj ą niekiedy w Nowym Porcie i Dolnym Wrzeszczu, przekroczenia war- to ści chwilowych – we wszystkich stacjach pomiarowych z wyj ątkiem Śródmie ścia. Pasmowy układ komunikacyjny miasta, przyczynia si ę do bardzo wysokiego nat ęŜ e- nia hałasu. Najbardziej nara Ŝone na uci ąŜ liwo ści s ą tereny w bliskim s ąsiedztwie krzy Ŝuj ących si ę ci ągów ulicznych o najwi ększym nat ęŜ eniu ruchu samochodów osobowych i du Ŝym ruchu ci ęŜ arowym w obr ębie, których przebiegaj ą linie komunikacji miejskiej (w tym tramwajowe). Za tereny o charakterze wielkoprzestrzennym, zagro Ŝone ponadnormatywnymi poziomami hałasu nale Ŝy uwa Ŝać: centrum Oliwy, centrum Przymorza; centrum Wrzeszcza, obrze Ŝe Głównego Miasta. Na najwa Ŝniej- szych ci ągach komunikacyjnych: al. Zwyci ęstwa, al. Grunwaldzkiej, al. Rzeczypospo- litej, ul. Chłopskiej, ul. Kołobrzeskiej, ul. Jana z Kolna oraz na pocz ątku al. Hallera wielko ść nat ęŜ enia hałasu mie ści si ę w przedziale 76–80 dB. Takie samo nat ęŜ enie hałasu wyst ępuje na trasach wylotowych: ul. Długie Ogrody i ul. Kartuskiej, Trakcie św. Wojciecha, ul. Elbl ąskiej oraz trasie w kierunku Gdyni. Wzajemne oddziaływania elementów i procesów środowiska przyrodniczego w mie ście i na terenach otaczających nie s ą silne. Wyj ątkiem jest system hydrogra- ficzny przenosz ący łatwo i szybko wszelkie zagro Ŝenia z terenów poło Ŝonych w bezpo średnim s ąsiedztwie i z gł ębi kraju. Generalny brak przekrocze ń norm zanieczyszcze ń powietrza na terenie miasta oznacza, Ŝe nie oddziaływuj ą one negatywnie na otaczaj ące obszary.

1.1.3.3. Środowiskowe warunki zamieszkiwania Pomimo, Ŝe stopie ń zainwestowania miejskiego jest wysoki - elementy i mechanizmy środowiska przyrodniczego nie przestaj ą oddziaływa ć na składniki tego zainwestowania, podlegaj ąc równocze śnie ró Ŝnorodnym procesom degradacji. Środowiskowe warunki zamieszkiwania s ą istotnym składnikiem, jako ści Ŝycia mieszka ńców miasta. Kompleksowa ocena środowiskowych warunków Ŝycia, w której wzi ęto pod uwag ę: stan zanieczyszczenia atmosfery, warunki akustyczne, zanieczyszczenie wód powierzchniowych, w tym morskich, wyst ępowanie obiektów szczególnie uci ąŜliwych dla środowiska, w tym głównych ci ągów komunikacyjnych, charakter oraz dost ęp- no ść terenów zielonych i rekreacyjnych – zarówno naturalnych, jak i sztucznie ukształtowanych − wykazała, Ŝe są one najgorsze na „dolnym tarasie”, w centralnej cz ęś ci obszaru miasta oraz w pobli Ŝu kompleksów przemysłowych (Przeróbka, Mły- niska-Letnica, Nowy Port, a tak Ŝe Śródmie ście, Wrzeszcz Dolny, Orunia, Olszynka i Stogi). W innych dzielnicach miasta niska ocena warunków Ŝycia wyst ępuje spora- dycznie (wewn ątrz terenów o przewa Ŝaj ącej funkcji przemysłowej i komunikacyjnej).

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 Sytuacj ę czynników wpływaj ących na środowisko przedstawiono na zał ącznikach graficznych przedstawiaj ących stopie ń zagro Ŝeń środowiska w Gda ńsku spowodowany m.in. przez metale ci ęŜ kie, zadymienie a tak Ŝe nadmierny poziom hałasu.

1.1.4. Własno ść gruntów i budynków

Sytuacja własno ściowa w mie ście przedstawia si ę, jako mozaika ró Ŝnych typów własno ści. Polityka gminy w zakresie gospodarki gruntami w ostatnich latach spro- wadza si ę do powolnego zbywania zasobu komunalnego gruntów i budynków, co powoduje wzrost własno ści typu mieszanego jak na przykład: wspólnoty mieszkaniowe o bardzo zró Ŝnicowanym procencie udziału wła ścicieli prywatnych i gminy, a tak Ŝe zbywanie gruntów pod inwestycje w wi ększo ści mieszkaniowe deweloperom i firmom budowlanym. Zakup gruntów przez gmin ę jest prowadzony tylko w zakresie niezb ędnych inwestycji publicznych. Sytuacja własno ściowa gminy przedstawiona została na zał ączniku mapowym.

1.1.5. Infrastruktura techniczna

1.1.5.1. Zaopatrzenie w wod ę Źródłem wody dla Gda ńska s ą głównie uj ęcia wody; składa si ę na nie: 8 uj ęć wód podziemnych, 1 uj ęcie powierzchniowe, 1 uj ęcie drena Ŝowe, 15 uj ęć lokalnych. Ist- nieje około 120 uj ęć zakładowych. Z wymienionych uj ęć zaopatrywanych jest w wod ę 99% mieszka ńców miasta, reszta – z indywidualnych źródeł. Układ wodoci ągowy podzielono na 3 strefy i 2 podstrefy ci śnieniowe, współpracuj ące z 3 pompowniami sieciowymi, 7 strefowymi, 12 hydroforniami i 14 zbiornikami wody wyrównuj ącymi wahania rozbioru, ale niezapewniaj ącymi dostawy wody w razie awa- rii uj ęcia wody lub magistrali dosyłowej. Jako ść wody spełnia wymogi okre ślone prawem. Sie ć i urz ądzenia wodoci ągowe s ą na ogół w dobrym stanie technicznym, poza fragmentami sieci wykonanymi z azbestocementu i ołowianymi przył ączami. Nieco gorzej przedstawia si ę na obszarach, które okre śli ć mo Ŝna, jako historyczne, gdzie zaniedbania remontowe i inwestycyjne s ą stosunkowo najwi ększe.

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009

1.1.5.2. Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków Kanalizacja w Gda ńsku funkcjonuje w systemie rozdzielczym. Układ miejski kanalizacji sanitarnej jest grawitacyjno–pompowy i pracuje w oparciu o 36 przepompowni ścieków i oczyszczalni ę mechaniczno – biologiczn ą (OMB) „Wschód”. Po oczysz- czeniu ścieki pompowane s ą kilka kilometrów w gł ąb Zatoki Gda ńskiej. Około 96,6% mieszka ńców miasta obsługuje kanalizacja sanitarna. Natomiast pozostałe ścieki odprowadzane s ą do zbiorników bezodpływowych. Tereny nieskanalizowane znajdu- ją si ę na terenie cz ęś ci dzielnic: Wyspa Sobieszewska Olszynka, Rudniki, Orunia Dolna, Klukowo, Łostowice, Św. Wojciech, Letnica, Kolonia Uroda, Barniewice i Ko- koszki.

1.1.5.3. Odprowadzanie wód opadowych i stosunki wodne Wody opadowe odprowadzane s ą grawitacyjnie i mechanicznie sieci ą kanalizacji deszczowej oraz rowami. Odbiornikami wód opadowych s ą wody powierzchniowe takie jak: potoki, rzeki, kanały oraz Zatoka Gda ńska. Około 20% kolektorów i kanałów deszczowych zbudowano jeszcze w okresie przed- wojennym. Obecny stan sieci nie jest zadowalający. Łączna długo ść cieków powierzchniowych wynosi ok. 206 km, w tym długo ść kana- łów podstawowych na polderach ok. 77 km. Kolektory deszczowe na tzw. dolnym tarasie nie s ą w stanie przyj ąć wód opadowych spływaj ących z górnego tarasu, który w latach siedemdziesi ątych i osiemdziesi ątych został intensywnie zabudowany osiedlami mieszkaniowymi. Problem ten jest najbardziej odczuwalny we Wrzeszczu ze wzgl ędu na brak zbiorników retencyjnych. Zagro- Ŝenie powodziami opadowymi wyst ępuje te Ŝ na Dolnym Mie ście przy wysokich sta- nach wody w Motławie.

1.1.5.4. Ochrona przeciwpowodziowa Na obszarze Gda ńska wyst ępuj ą tereny zalewowe i zagro Ŝone powodziami opadowymi, roztopowymi, sztormowymi, zatorowymi i b ędącymi wynikiem katastrof technicznych. Do terenów zagro Ŝonych powodzi ą nale Ŝą : – Orunia Dolnik, Olszynka, Rudniki, Błonia (na wschód od Traktu św. Wojciecha i południe od Opływu Motławy i ul. Elbl ąskiej), – południowa cz ęść Wyspy Sobieszewskiej (polder „Sobieszewo”), – cz ęść Krakowca, Stogów i Przeróbki,

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 – cz ęść Letnicy, Wrzeszcza i Nowego Portu. Istniej ące obiekty osłony przeciwpowodziowej nie gwarantuj ą pełnej ochrony przed powodzi ą zewn ętrzn ą.

1.1.5.5. Systemy energetyczne Istniej ące w mie ście systemy energetyczne: elektroenergetyka, gazownictwo, cie- płownictwo w zakresie ogrzewania pomieszcze ń i przygotowania ciepłej wody mog ą si ę wzajemnie zast ępowa ć. Korzystanie z któregokolwiek z nich jest ograniczone jedynie jego zasi ęgiem.

1.1.5.6. Ciepłownictwo System ciepłowniczy w Gda ńsku tworz ą: 3 elektrociepłownie 16 ciepłowni rejonowych, około 80 kotłowni lokalnych, kotłownie eta Ŝowe i piece opalane paliwami sta- łymi i olejem. Ogólnomiejski system ciepłowniczy rozprowadzaj ący ciepło wytwarza- ne w gospodarce skojarzonej zaspokaja około 45% potrzeb odbiorców na terenie miasta. Miejska sie ć cieplna dostarcza energi ę ciepln ą do obiektów poło Ŝonych w Oliwie, Przymorzu, Zaspie, Br ętowie, Wrzeszczu, Pieckach – Migowie, Letnicy, No- wym Porcie, Śródmie ściu Historycznym, Siedlcach, Chełmie i cz ęś ciowo Oruni. W źródle centralnym istnieje 20% nadwy Ŝki mocy, w ciepłowniach rejonowych 30– 70%. Około 30% potrzeb zaspakajanych jest przez lokalne kotłownie na ró Ŝne media i ciepłownie rejonowe, a pozostała cz ęść korzysta z indywidualnych palenisk (około 45 000 pieców i ogrzewa ń eta Ŝowych). Termorenowacja budynków mo Ŝe przy- nie ść oszcz ędno ści w zakresie zmniejszenia zapotrzebowania energii cieplnej do 15%, a modernizacja i automatyzacja w ęzłów o dalsze 10–15%. .

1.1.5.7. Gazownictwo Gda ńsk jest zaopatrywany w gaz ziemny z ogólnokrajowego systemu gazoci ągów wysokometanowych. Istniej ący układ gazoci ągów średniego ci śnienia zapewnia dostaw ę gazu do wi ększo ści dzielnic, z wyj ątkiem Błoni i Wyspy Sobieszewskiej. Układ rozdzielczy gazu jest w dobrym stanie technicznym. Sie ć gazowa średniego i niskiego ci śnienia dostarcza do ponad 95% mieszka ń.

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009

1.1.6. Systemy transportowe

1.1.6.1. Podsystem drogowy Gda ńsk jest w ęzłem dróg wojewódzkich i krajowych. Rozwój przestrzenny miasta spowodował, Ŝe historyczny pasmowy układ uliczny oparty na centralnym pa śmie komunikacyjnym rozwin ął si ę w kierunkach nowych dzielnic w pa śmie przymorskim na wschodzie oraz na wysoczy źnie – w kierunkach zachodnim i południowym. Roz- wój dzielnic zachodnich i południowych ułatwiła zbudowana w latach siedemdziesi ą- tych zachodnia Obwodnica Trójmiasta oraz o ś górnego tarasu. Rozwój terenów zurbanizowanych na dolnym tarasie w cz ęś ci zachodniej ułatwiła powstała w latach siedemdziesi ątych i osiemdziesi ątych uliczna o ś dolnego tarasu. Istniej ący układ uliczny Gda ńska charakteryzuje si ę: – brakiem układów obwodowych, co powoduje obci ąŜ enie układu ulicznego dodatkowo ruchem tranzytowym z du Ŝym udziałem ruchu towarowego, – przeci ąŜ eniem trasy średnicowej, co bardzo niekorzystnie przejawia si ę w Śródmie ściu, – brakiem ci ągu ulicznego odci ąŜ aj ącego tras ę średnicow ą w obr ębie centralnego pasma komunikacyjnego i umo Ŝliwiaj ącego omini ęcie Śródmie ścia, – brakiem sprawnego poł ączenia osi dolnego tarasu ze Śródmie ściem, – przeci ąŜ eniem skrzy Ŝowa ń trasy średnicowej z ci ągami układu poprzeczne- go: zani Ŝonymi parametrami technicznymi ci ągów ulicznych poprzecznych do trasy średnicowej. Wa Ŝnym problemem dotycz ącym szczególnie obszarów centralnych Śródmie ścia i Wrzeszcza jest brak miejsc parkingowych. W tej sytuacji niezb ędne staje si ę wprowadzenie odpowiedniej polityki parkingowej w mie ście, pozwalaj ącej na po Ŝą dane sterowanie i kontrol ę parkowania w rejonach nadmiernie przeci ąŜ onego ruchem ko- łowym układu ulicznego.

1.1.6.2. Podsystemy transportu zbiorowego miejskiego W skład podsystemów zbiorowego transportu pasa Ŝerskiego Gda ńska wchodz ą: – wydzielona szybka kolej miejska relacji Wejherowo – Gda ńsk z o śmioma przystankami pasa Ŝerskimi w obszarze Gda ńska, – podsystem komunikacji tramwajowej rozbudowanej dotychczas tylko na dolnym tarasie Gda ńska,

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 – podsystem miejskiej komunikacji autobusowej obsługuj ącej tereny zurbani- zowane pozostaj ące poza zasi ęgiem obsługi tramwaju i szybkiej kolei miejskiej. W latach dziewi ęć dziesi ątych nast ąpił ogólny spadek z 60% do 40% udziału transportu zbiorowego w podziale zada ń przewozowych, co trzeba oceni ć zdecydowanie negatywnie. Pozostałe istniej ące systemy infrastruktury technicznej nie stwarzaj ą problemów, któ- re miały by wpływ na działania podejmowane w ramach „Projektu rewitalizacji Miasta Gda ńska”.

1.1.7. Identyfikacja problemów

Stan środowiska zbudowanego przedstawia si ę nast ępuj ąco: obszary zabudowy sprzed II wojny światowej – obejmuj ą bardzo zró Ŝnicowane budynki, z których cze ść znajduje si ę w złym stanie technicznym. Cz ęściowo wynika to z powojennego zamysłu władz o ich całkowitej likwidacji i wymianie na now ą substancj ę (np. Dolne Miasto) lub te Ŝ przeznaczeniu cz ęś ci dzielnic mieszkaniowych na inne funkcje (np. Letnica), czy te Ŝ zmian ę warunków technicznych (np. zalanie powodziowe budynków we Wrzeszczu czy na Oruni). W lepszym stanie znajduje si ę zabudowa przedwojenna w dzielnicach uchodz ących za elitarne. - obszary zabudowy powojennej - W lepszym stanie s ą obiekty powojenne, chocia Ŝ w wi ększo ści obiektów nale Ŝy bra ć pod uwag ę konieczno ść przeprowadzenia niezb ędnych remontów oraz termomodernizacji. Innymi problemami środowiska zbudowanego s ą tak Ŝe: wysoki poziom zanieczyszcze ń i hałasu wzdłu Ŝ głównych ci ągów komunikacyjnych. Do szczególnie zagro Ŝo- nych zanieczyszczeniami środowiska mo Ŝna zaliczy ć takie obszary jak Nowy Port, Przeróbka i Stogi. Odr ębnym zagadnieniem jest zagro Ŝenie ze strony powodzi szczególnie na obszarach poło Ŝonych u podnó Ŝa wysoczyzny Gda ńskiej jak np.: Św. Wojciech, Orunia, Śródmie ście Historyczne i Wrzeszcz Dolny oraz na obszarach typu poldero- wego jak Olszynka, Orunia Dolnik i tereny Przeróbki i Stogów. Reasumuj ąc w zakresie zabudowy i infrastruktury technicznej najgorsza sytuacja panuje we wszystkich dzielnicach historycznych Gda ńska, ale stopniowo problem ten tez zaczyna dosi ęga ć obszary powojenne jak np.: Przymorze.

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 1.2. GOSPODARKA

W przemy śle miasta dominuj ą bran Ŝe tradycyjne: przemysł stoczniowy, petro- chemiczny, chemiczny i spo Ŝywczy. Coraz wi ększy jest jednak udział sektorów opartych na wiedzy takich jak elektronika, telekomunikacja, informatyka czy produkcja kosmetyków i farmaceutyków. Przoduj ące miejsce w śród portów bałtyckich zapewniły Gda ńskowi wzrastaj ące przeładunki portowe, szczególnie po uruchomieniu i rozbu- dowie Portu Północnego. Nie nale Ŝy te Ŝ zapomina ć o wzrastaj ącym znaczeniu wci ąŜ rozwijaj ącego si ę portu lotniczego im. Lecha Wał ęsy. Nale Ŝy równie Ŝ zwróci ć uwag ę na znacz ący, w chwili obecnej, spadek znaczenia przemysłu stoczniowego oraz przeładunków w tzw. „porcie wewn ętrznym” – wzdłu Ŝ Martwej Wisły. Gał ęzi ą gospodarki, z któr ą Gda ńsk wi ąŜ e du Ŝe nadzieje jest przemysł turystyczny; w chwili obecnej Gda ńsk jest najwa Ŝniejszym o środkiem turystycznym w Polsce północnej i w basenie południowego Bałtyku.

1.2.1. Główni pracodawcy - struktura i trendy

Najwa Ŝniejszymi pracodawcami w Gda ńsku s ą przedsi ębiorstwa działające na obszarze administrowanym przez Zarz ąd Morskiego Portu Gda ńsk S. A. Zasadnicz ą cz ęść przeładunków portów Gda ńska stanowi ą towary masowe, w tym paliwa płynne oraz kontenery obsługiwane przez Port Północny. Maleje wielko ść przeładunków towarów masowych suchych, a przede wszystkim w ęgla, rudy i siarki, które dawniej były specjalno ści ą portu gda ńskiego. Najwi ększe rezerwy zdolno ści przeładunkowej wyst ępuj ą w potencjale paliw płyn- nych (około 80%), drobnicy konwencjonalnej oraz suchych ładunków chemicznych i drewna. Trwa ci ągła rozbudowa – szczególnie w rejonie Portu Północnego – nowoczesnych, wyspecjalizowanych baz przeładunkowych. Na sektor przemysłu portowego składaj ą si ę ponadto przedsi ębiorstwa bran Ŝy stoczniowej, naftowo-gazowej i chemicznej. Na gda ńskim rynku przemysłu okr ętowego pierwszoplanow ą pozycj ę zajmuje Gda ń- ska Stocznia Remontowa, zatrudniaj ąca około 4 tys. pracowników. Spor ą aktywno ść wykazuje tak Ŝe Stocznia Północna. Odradza si ę równie Ŝ działalno ść produkcyjna Stoczni Gda ńskiej. Ponadto w latach dziewi ęć dziesi ątych powstało kilka mniejszych stoczni.

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 Grupa Lotos S.A. Gda ńsk – rafineria le Ŝą ca poza granicami portu, ale wchodz ąca w skład gda ńskiego kompleksu portowo - przemysłowego nale Ŝy do najnowocze- śniejszych zakładów petrochemicznych w Europie Środkowej. Przetwarza około 3,5 mln ton ropy naftowej, zatrudniaj ąc około 1,4 tys. pracowników. Zarówno w zakresie dostaw ropy naftowej, jak i eksportu produktów, obsługiwana jest przez terminale przeładunkowe paliw płynnych w Porcie Północnym. Poza rafineri ą działaj ą w mie ście dwa inne du Ŝe zakłady bran Ŝy chemicznej: Siarko- pol SA oraz Gda ńskie Zakłady Fosforowe "Fosfory" - licz ący si ę producent nawozów fosforowych. Znacz ącą pozycj ę zajmuje tak Ŝe spółka Fregata SA specjalizuj ąca si ę w produkcji środków ochrony ro ślin.

Struktury portowo-przemysłowe maj ą w Gda ńsku bardzo wyraziste rozmieszczenie przestrzenne. Główn ą i najwi ększ ą koncentracj ę tej działalno ści stanowi zachodnia cz ęść dzielnicy Port, po obu stronach Martwej Wisły. Zdecydowanie mniejsze zgrupowania funkcji przemysłowej wyst ępuj ą w innych jednostkach urbanistycznych miasta: w Kokoszkach Przemysłowych, Oliwie (wzdłu Ŝ linii kolejowej) oraz Oruni. Poje- dyncze zakłady zlokalizowane s ą tak Ŝe w innych jednostkach. Współcze śnie wszystkie te mniejsze koncentracje, oprócz Kokoszek Przemysłowych, znajduj ą si ę w fazie restrukturyzacji w kierunku zagospodarowania mieszkaniowo-usługowego. Tak Ŝe południowa cz ęść dzielnicy Port, obszar Młodego Miasta, dot ąd główna koncentracja produkcji stoczniowej, zmieniła swoj ą funkcj ę. Produkcja stoczniowa stopniowo wy- cofuje si ę na Wysp ę Ostrów, a Młode Miasto w strukturalizacji urbanistycznej zostało doł ączone do Śródmie ścia, jako przyszły obszar rozwojowy funkcji usługowych i mieszkaniowych.

1.2.2. Gospodarka turystyczna

Rozwój turystyki Gda ńska, jako wa Ŝnej gał ęzi gospodarczej miasta (a tak Ŝe i regionu) warunkuj ą korzystne poł ączenia transportowe: morskie, lotnicze i l ądowe, które ułatwiaj ą ruch turystyczny. W porcie morskim i na lotnisku w R ębiechowie, w roku 2000, odprawiono 125, 5 tys. osób, w tym 61,5 tys. z zagranicy. Miasto ma obecnie około 2500 miejsc noclegowych całorocznych. Wśród ró Ŝnych rodzajów turystyki zdecydowanie dominuje krótko pobytowa turystyka krajoznawcza, która wynika ze specyfiki lokalnych walorów turystycznych. Wa Ŝ- ną rol ę odgrywaj ą wczasy pobytowe oraz turystyka morska. Ten ostatni rodzaj nie tyle ze wzgl ędu na liczb ę turystów co, na jako ść i presti Ŝ. Atrakcje turystyczne Gda ńska układaj ą si ę w 4 kompleksy przestrzenne: – kompleks zabytkowy Śródmie ścia Historycznego,

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 – kompleks zabytkowy Oliwy, – kompleks nadmorski (pas nadmorski zachodni, wyspa Stogi, Wyspa Sobie- szewska), – kompleks parkowo-le śny lasów oliwskich. Zagospodarowanie turystyczne koncentruje si ę w trzech rejonach miasta: Śródmie- ściu Historycznym, gdzie znajduje si ę główna baza hotelowo-gastronomiczna i wi ęk- szo ść obiektów kultury oraz w pasie nadmorskim zachodnim i na Wyspie Sobie- szewskiej, w których dominuje baza wczasowa. Pojedyncze obiekty infrastruktury turystycznej rozproszone s ą we wszystkich dzielnicach dolnego tarasu miasta. Kom- pleks parkowo-le śny praktycznie pozbawiony jest obiektów obsługi ruchu turystycznego, a przedwojenne zagospodarowanie tych terenów uległo całkowitej degradacji. O atrakcyjno ści Gda ńska decyduje koncentracja walorów historycznych, przyrodniczych, krajobrazowych oraz współczesna aktywno ść kulturalno-naukowa i usługowa. Najwa Ŝniejsze s ą niew ątpliwie walory historyczne w postaci zgrupowania zabytków o randze mi ędzynarodowej oraz miejsc historycznych zwi ązanych z II wojn ą światow ą i powstaniem „Solidarno ści”. Specyfik ą Gda ńska jest bogata oferta terenów o walorach wypoczynkowych, rzadko spotykana w tak du Ŝych miastach. Atrakcyjno ść Gda ńska, jako celu wycieczek turystycznych wzmacnia s ąsiedztwo Malborka, a tak- Ŝe Sopotu i Gdyni. Dla turystyki wypoczynkowej atrakcyjne s ą znajduj ące si ę w granicach godzinnego dojazdu rejony pasa nadmorskiego z Mierzejami Helsk ą i Wi śla- ną, Pojezierze Kaszubskie, Kociewie, Wzniesienia Elbląskie.

1.2.3. Ilo ść podmiotów gospodarczych i osób zatrudnionych w danych sekto- rach – trendy

Na terenie Gda ńska znajduje si ę ok.180 ty ś miejsc pracy Gda ńsku. W tej liczbie ponad 70% miejsc pracy znajduje si ę w usługach 2. Zakłady produkcyjne daj ą nie wi ęcej ni Ŝ 25% miejsc pracy w Gda ńsku, a ok. 1% miejsc pracy stwarza rolnictwo, le śnictwo i rybołówstwo. Cze ść Gda ńszczan pracuje poza granicami gminy, z kolei do pracy do Gda ńska przyje ŜdŜaj ą mieszka ńcy okolicznych miast i gmin, w których na ogół jest wy Ŝsze bezrobocie. Na terenie miasta działa wiele firm zarejestrowanych poza miastem. Wszystko to utrudnia szacunek miejsc pracy w mie ście. Ocenia si ę jednak, Ŝe saldo dojazdów do pracy jest dodatnie.

2 W tym w du Ŝych obiektach handlowych ok. 9%

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 1.2.4. Identyfikacja problemów. Do podstawowych problemów gospodarczych Gda ńska nale Ŝy zaliczy ć wyst ępuj ące bezrobocie oraz bierno ść zawodow ą3. Liczba osób bezrobotnych i biernych zawodowo jest zmienna w czasie i zale Ŝy od pory roku i zwi ązanych z tym okresami zwi ększonego zapotrzebowania na prac ę w turystyce, budownictwie itp. Wg danych Powiatowego Urz ędu Pracy, w listopadzie 2009 roku, stopa bezrobocia w Gda ńsku wynosiła 4,2%. Jednak poziom bierno ści zawodowej, w Gda ńsku w tym samym okresie przekroczył 40% . Utrzymuj ący si ę poziom długotrwałego bezrobocia a zwłaszcza wysoka liczba osób biernych zawodowo oraz koncentracja tych zjawisk w niektórych dzielnicach, powoduje wzrost zagro Ŝeń społecznych. Do obszarów najbardziej zagro Ŝonych tym zjawiskiem zaliczy ć mo Ŝna: obszar Dolnego Miasta, Biskupiej Górki, Nowego Portu, Pod- wala Przedmiejskiego, Grodziska, Letnicy, Oruni. Nie du Ŝo lepiej przedstawia si ę sytuacja na innych obszarach, które zalicza si ę do obszarów historycznych miasta.

Rozwój funkcji turystycznej w Gda ńsku ogranicza wiele czynników jak: – niedostateczna liczba obiektów miejsc noclegowych w najpopularniejszych kategoriach, przeznaczonych dla masowego turysty, – słabo rozwini ęte zaplecze dla sportów wodnych i innych form aktywnego sp ę- dzania wolnego czasu, – brak zaplecza dla tzw. turystyki kongresowej, – mała liczba i niedostateczny poziom imprez kulturalnych, sportowych, gospodarczych, co wynika cz ęś ciowo z niedoskonało ści bazy dla takich przedsi ę- wzi ęć , – niewystarczaj ąco zagospodarowane tereny zielone i pla Ŝowe, – niedostateczna baza w porcie dla obsługi podró Ŝy turystycznych, – niewystarczaj ące rozwi ązania komunikacyjne wewn ątrz miasta i aglomeracji, w stosunku do potrzeb, – brak instytucji koordynuj ącej krajowe i mi ędzynarodowe projekty turystyczne.

3 Osoby bierne zawodowo to osoby bezrobotne nie poszukuj ące zatrudnienia. W Polsce to w głównej mierze: pozostaj ący na wcze śniejszej emeryturze i rencie, absolwenci szkół oraz osoby bierne zawodowo ze wzgl ędu na obowi ązki rodzinne i zwi ązane z prowadzeniem domu, osoby zniech ęcone bezskutecznym poszukiwaniem pracy i osoby poszukuj ące pracy, ale nie gotowe do jej podj ęcia w ci ągu dwóch tygodn i. Du Ŝą grup ą osób biernych zawodowo s ą osoby niepełnosprawne. Ich sytuacja jednak spowodowana jest cz ęsto nie własnym wyborem, a brakiem mo Ŝliwo ści zdobycia odpowiednich kwalifikacji oraz mał ą liczb ą ofert pracy skierowan ą do tej grupy osób.

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009

1.3 SFERA SPOŁECZNA

Według danych Urz ędu Statystycznego na koniec I półrocza 2009 r. w Gda ń- sku mieszkało 455,8 tys. osób, o 0,1 tys. osób więcej ni Ŝ przed rokiem. G ęsto ść za- ludnienia, tj. liczba osób przypadaj ących na 1 km2 powierzchni miasta, wyniosła 1742 osoby (analogicznie, jak w I półroczu 2008 r.). Kobiety stanowiły 52,7% populacji, a współczynnik feminizacji, okre ślaj ący liczb ę kobiet przypadaj ących na 100 m ęŜ- czyzn, nie zmienił si ę w stosunku do stanu sprzed roku i wyniósł 111. Przyrost naturalny od roku 2000 utrzymuje si ę na poziomie około 1 procenta.

Wyszczególnienie Ogółem MęŜ czy źni Kobiety

Ogółem w wieku: 455 581 215 624 239 957

Przedprodukcyjnym 74 564 38 323 36 241 Produkcyjnym 296 919 150 642 146 277 Poprodukcyjnym 84 098 26 659 57 439 Ludno ść osób w wieku nieprodukcyj- nym na 100 osób w wieku produkcyjnym 53,4 43,1 64,0 Źródło: Raport o stanie miasta 2008 tabela 2.1.3

Do ko ńca lat osiemdziesi ątych liczba mieszkańców Gda ńska wzrastała z malej ącą dynamik ą (tablogram poni Ŝej) ; w latach pi ęć dziesi ątych średnioroczne tempo wzrostu wynosiło prawie 4%, w latach osiemdziesi ątych ju Ŝ niecałe 0,5%, a w latach dziewi ęć dziesi ątych odnotowuje si ę lekki spadek.

Od ko ńca lat osiemdziesi ątych utrzymuje si ę tendencja spadkowa w napływie migra- cyjnym. Nie obni Ŝał si ę w tym okresie odpływ ludno ści. W rezultacie saldo migracji z dodatniego zmieniło si ę na ujemne (przewaga odpływu). Ujemne, ale bliskie zeru, saldo migracji utrzymuje si ę od połowy lat 90.

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 W I półroczu 2009r. do miasta przybyło 2178 osób (w tym 234 z zagranicy), a wyje- chały 2242 osoby (w tym za granic ę 169 osób), co w konsekwencji dało ujemne saldo migracji (minus 64 osoby, wobec minus 124 osoby w I półroczu 2008 r.). Ludno ść Gda ńska stanowiła 61,3% populacji zamieszkałej w Trójmie ście i 20,5% ludno ści województwa.

1.3.1. Struktura demograficzna i społeczna - trendy

Wśród mieszka ńców Gda ńska kobiety; stanowi ą ponad 52,7 % ludno ści miasta. Wzrastaj ący udział ludno ści w wieku poprodukcyjnym kosztem grup dzieci ęcych i młodzie Ŝowych jest przejawem starzenia si ę mieszka ńców Gda ńska. Ludno ść w wieku poprodukcyjnym stanowi ju Ŝ prawie 17% ludno ści Gda ńska, gdy grupa przed- produkcyjna 18,6%. Wg prognoz GUS-owskich liczba ludno ści Gda ńska b ędzie gwałtownie obni Ŝać si ę i w 2030 r. b ędzie wynosi ć ok. 362 tys. Jest to ocena kontrowersyjna; wg ekspertów Urz ędu Miasta spadek liczby ludno ści nast ąpi, ale nie b ędzie wi ększy ni Ŝ 40 tys. Tak drastyczny spadek liczby ludno ści spowoduje nasilenie procesu starzenia si ę ludno- ści; wkrótce liczba osób w wieku poprodukcyjnym przekroczy liczebno ść dzieci i mło- dzie Ŝy. Przewiduje si ę nadal wzrost liczby gospodarstw domowych; nast ępowa ć b ędzie, bowiem spadek przeci ętnej jego wielko ści. Na proces ten składa ć si ę b ędzie usamo- dzielnianie si ę młodych roczników oraz proces wdowienia. Do korzystnych zmian w strukturze społeczno ści gda ńskiej nale Ŝy zaliczy ć znaczn ą popraw ę struktury wykształcenia ludno ści; a Ŝ 17 % ludno ści w wieku 23 lat i wi ęcej ma wykształcenie wy Ŝsze, a 21% ma wykształcenie podstawowe lub ni Ŝsze.

Uczelnia Rok Akademicki W tym kobiety Dynamika og ółem 2006/2007 2007/2008 2007/2008 2007/2008 Uniwersytet Gda ński 6 245 8 187 5 752 131,1% Politechnika Gda ńska 2 487 2 539 1 002 102,1% Akademia Medyczna w 973 1 029 815 105,8% Gda ńsku Akademia Wychowania 79 116 79 146,8% Fizycznego i Sportu Akademia Sztuk Pi ęk- 1 084 1 085 491 100,1% nych w Gda ńsku Akademia Muzyczna w 206 218 157 105,8% Gda ńsku OGÓŁEM 11 074 13 174 8296 119,0% Źródło: Raport o stanie miasta 2008 tabela 2.5.9

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 1.3.2. Okre ślenie zasadniczych grup społecznych wymagaj ących wsparcia w ramach programu rewitalizacji

Przy opracowaniu materiału przyj ęto następuj ącą interpretacj ę poj ęcia problemu społecznego. Problemem społecznym okre ślamy zjawiska niekorzystne dla społeczności, w której wyst ępuj ą, oceniane przez t ą zbiorowo ść , jako zagra Ŝaj ące, niebezpieczne, konieczne do wyeliminowania. W rejonach Gda ńska, które zostały wskazywane, jako zdegradowane i które wymagaj ą przeprowadzenia procesów rewitalizacji, zdiagnozowali śmy nast ępuj ące problemy społeczne: - wysoki poziom bierno ści zawodowej lub bezrobocia mieszka ńców, - trudne warunki mieszkaniowe, - niski poziom wykształcenia mieszka ńców, - niski poziom przedsi ębiorczo ści mieszka ńców, - wysoki stopie ń wykluczenia społecznego i biedy, - du Ŝa liczba przest ępstw i wykrocze ń, - trudne warunki mieszkaniowe, - zanieczyszczone środowisko, du Ŝa liczba obiektów o warto ściach kulturowych będących w złym stanie technicznym, - zły stan techniczny istniej ącej zabudowy, - niedostateczne wyposa Ŝenie w sieci lub zły stan urz ądze ń infrastruktury technicznej.

Organizacj ą systemu pomocy społecznej w Gda ńsku zajmuje si ę Miejski O środek Pomocy Społecznej (MOPS). W 2008 roku MOPS kontynuował szereg zada ń zwi ą- zanych z realizacj ą „Strategii Rozwi ązywania Problemów Społecznych (SRPS) do roku 2015”. Osiem celów głównych zawartych w tym dokumencie zmierza do stworzenia warunków dla integracji społecznej poprawiającej jako ść Ŝycia wszystkich grup zagro Ŝonych wykluczeniem społecznym, we wszystkich obszarach Ŝycia spo- łeczno- gospodarczego. W 2008 roku realizowano zadania w ramach nast ępuj ących programów o zasi ęgu systemowym: 1. Gminny Program Profilaktyki i Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych w Gda ńsku na rok 2008 – finansowanie kolonii letnich oraz paczek świ ątecznych dla dzieci; 2. Pomoc Pa ństwa w Zakresie Do Ŝywiania – finansowanie obiadów w szkole dla dzieci oraz zasiłków celowych na Ŝywno ść ;

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 3. Koalicja Trze źwo ści – zwi ększanie dost ępno ści pomocy psychologicznej w zakresie diagnozy uzale Ŝnienia, wsparcie w leczeniu; 4. Powiatowy Program Działa ń Na Rzecz Osób Niepełnosprawnych w Gda ń- sku na lata 2006-2009 – upowszechnianie informacji o mo Ŝliwo ściach pomocy psychologicznej, prawnej dost ępnej osobom niepełnosprawnym; wsparcie w formie usług opieku ńczych; 5. Gda ński Program Rozwi ązywania Problemu Bezdomno ści i Łagodzenia Jej Skutków na 2008 rok – zabezpieczenie schronienia i praca socjalna z osobami i rodzinami dotkni ętymi problemem bezdomno ści; 6. Program Promocji Zdrowia i Przeciwdziałania Wybranym Chorobom Spo- łecznym w Gda ńsku na lata 2007-2010 – rozpowszechnianie informacji i ulotek o profilaktyce zdrowotnej; 7. Gminny Program Przeciwdziałania Narkomanii na 2008 rok

Korzystaj ący ze świadcze ń pomocy społecznej w latach 2006 – 2008

Rok Liczba mieszka ń- Liczba środowisk obj ę- Liczba osób w tych % mieszka ńców Gda ń- ców Gda ńska tych pomoc ą społeczn ą środowiskach ska obj ętych pomoc ą

2006 457 522 16 047 29 823 6,52

2007 455 717 15 179 27 147 5,96

2008 455 581 9 054* 17 357* 3,80

*w 2008r. MOPS wprowadził elektroniczny system ewidencji klientów umo Ŝliwiaj ący ustalenie rzeczywistej ich liczby

Liczba zarejestrowanych osób korzystaj ących ze świadcze ń pomocy społecznej spa- dła o ok. 40% w stosunku do roku poprzedniego. Zmniejszył si ę równie Ŝ odsetek mieszka ńców miasta obj ętych pomoc ą. Tak znaczny spadek nie wynikał ze zmniejszenia skali pomocy świadczonej przez t ę instytucj ę. Miał on zwi ązek z wprowadzo- ną w 2008 roku zmian ą metodologii ewidencji klientów MOPS, która umo Ŝliwia ustalenie ich rzeczywistej liczby. W I półroczu 2009 r. pomoc ą społeczn ą w Gda ńsku obj ęto 6,4 tys. rodzin. Pomoc społeczn ą przyznawano najcz ęś ciej ze wzgl ędu na: ubóstwo (3941 rodzinom), nie- pełnosprawno ść (3295 rodzinom), długotrwał ą chorob ę (2004 rodzinom), bezrobocie (1217 rodzinom), bezradno ść w sprawach opieku ńczo-wychowawczych i prowadzeniu gospodarstwa domowego (987 rodzinom). Rodziny korzystały przede wszystkim z pomocy w postaci zasiłku celowego (3491 rodziny) i zasiłku stałego (2293 rodziny), 1735 rodzin otrzymało posiłki, a 543 – schronienie. Wi ększo ść grup wymagaj ących wsparcia zamieszkuje w Gda ńsku obszary zdegradowane – przewa Ŝa tam stare budownictwo, trudne warunki lokalowe, niski

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 standard mieszka ń, bardzo podstawowe wyposa Ŝenie w sprz ęt gospodarstwa domowego, brak bie Ŝą cej, ciepłej wody, ogrzewanie piecami kaflowymi. W takich warunkach mieszka du Ŝa zbiorowo ść ludzi młodych długotrwale biernych zawodowo lub bezrobotnych, znajduj ących jedynie dorywcze zaj ęcie, zagro Ŝonych marginalizacj ą społeczn ą. Drug ą liczn ą grup ę stanowi ą osoby starsze, których gospodarstwa do- mowe znajduj ą si ę na niskim poziomie z powodu braku środków finansowych po- trzebnych na zaspokojenie nawet podstawowych potrzeb Ŝyciowych.

Na podstawie informacji pracowników socjalnych opracowywane s ą mapy aktualnych problemów społecznych i zasobów dla poszczególnych dzielnic. Okre ślone zostały równie Ŝ grup społeczne wymagaj ące wsparcia w ramach programu rewitalizacji: - długotrwale bierni zawodowo lub bezrobotni m ęŜ czy źni w wieku do 45 lat, członkowie rodzin, w których jest to kolejny przypadek bezrobocia (zjawisko dziedziczenia biedy); - bezrobotni okresowo, w tym kobiety pow. 30 roku Ŝycia, charakteryzuj ące si ę niskim poziomem wykształcenia i niskimi dochodami; - młodzie Ŝ w wieku szkolnym (15 – 19 lat), bierna w zakresie kontynuacji nauki, zagro Ŝona marginalizacj ą społeczn ą z powodu niskiego statusu społeczno – zawodowego; - rodziny zagro Ŝone bezdomno ści ą z powodu ubóstwa materialnego lub/i spo- łecznego; - członkowie rodzin romskich, zwłaszcza dzieci i młodzie Ŝ zagro Ŝona demoraliza- cj ą i patologi ą społeczn ą, bezrobociem z powodu braku wykształcenia.

1.3.3. Stan i zró Ŝnicowanie dochodowo ści gospodarstw domowych Poziom dochodów mieszka ńców Gda ńska mie ści si ę w tzw. średniej krajowej, a nawet jest miejscowo nieco wy Ŝszy. W porównaniu do 2007 r. średnia miesi ęczna płaca w Gda ńsku wzrosła o 9,5%. Jednak spora cze ść mieszka ńców, zwłaszcza z rejonów miasta okre ślanych mianem zdegradowanych lub zagro Ŝonych degradacj ą, Ŝyje na granicy ubóstwa.

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 Przykładowo: Średni miesi ęczny dochód na mieszka ńca Letnicy wynosi 426 zł netto i stanowi dochód mieszcz ący si ę w okolicach kryterium dochodowego Ustawy o pomocy społecznej Sytuacja taka, o ile nie zostaną podj ęte zdecydowane działania pomocowe, mo Ŝe si ę jeszcze pogorszy ć. Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowym Urz ędzie Pracy w Gda ńsku w ko ńcu czerwca 2009 r. wyniosła 6,9 tys. osób (w tym 3,5 tys. kobiet) i była o 1,9 tys. osób (39,1%) wy Ŝsza ni Ŝ w ko ńcu czerwca 2008 r. Bezrobotni w Gda ńsku stanowili 3,6% cywilnej ludno ści aktywnej zawodowo (w ko ńcu czerwca 2008 r. – 2,5%), podczas gdy w województwie stopa bezrobocia w analogicznym okresie wyniosła 10,0%. Bezrobocie w Gda ńsku przechodzi stopniowo w faz ę ukryt ą i przeradza si ę w bierno ść zawodow ą. Zjawisko bierno ści zawodowej staj ę si ę na przestrzeni ostatnich kilku lat powa Ŝnym problemem w skali całego kraju, a w najwi ększym stopniu dotyka du Ŝe miasta. Osoby bierne zawodowo to głównie: pozostaj ący na wcze śniejszej emeryturze i rencie, absolwenci szkół oraz osoby bierne zawodowo ze wzgl ędu na obowi ązki rodzinne i zwi ązane z prowadzeniem domu, osoby zniech ęcone bezskutecznym poszukiwaniem pracy i osoby poszukuj ące pracy, ale nie gotowe do jej pod- jęcia w ci ągu dwóch tygodni. Według danych Powiatowego Urz ędu Pracy w Gda ńsku mieszka 3,6% osób bezrobotnych oraz ponad 40% osób biernych zawodowo. Dane te wskazuj ą, Ŝe w praktyce na jednego pracuj ącego mieszka ńca miasta przypada jedna osoba niepracuj ąca. Dlatego na przyczyn ę wzrostu problemów społecznych, powi ązanych z rynkiem pracy, wskazuje si ę sytuacj ę na rynku pracy, ale równie Ŝ nieprzygotowanie wymienionych powy Ŝej grup osób do dostosowywania si ę do zmie- niającej si ę sytuacji na rynku pracy. Grupy społeczne wymagaj ące wsparcia zamieszkuj ą w zdecydowanej wi ększo ści obszary miasta, które dotychczas były powi ązane z likwidowanymi lub upadaj ącymi zakładami przemysłowymi. Tereny te opuszczaj ą, bowiem osoby mobilne o wy Ŝszych aspiracjach mieszkaniowych i dys- ponuj ące środkami do ich realizacji. Liczb ę miejsc pracy, ł ącznie z nieobj ętymi sprawozdawczo ści ą statystyczn ą, szacuje si ę w Gda ńsku na ok. 230 tys., z tego 152,6 tys. to miejsca pracy w usługach (66%).

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009

1.3.4. Identyfikacja problemów.

Spo śród wielu problemów, z jakimi borykaj ą si ę grupy społeczne zagro Ŝone problemami społecznymi wyodr ębni ć mo Ŝna nast ępuj ące grupy: - Zagro Ŝenie bezdomno ści ą z powodu braku mo Ŝliwo ści płacenia systematycznie świadcze ń mieszkaniowych, - Zagro Ŝenie poczucia bezpiecze ństwa fizycznego, zagro Ŝenie występowa- niem drobnych wykrocze ń skierowanych przeciwko osobom starszym i słab- szym; - Spadek przychodów w gospodarstwach rodzinnych, relatywnie wysoki poziom zadłu Ŝenia, - Niski poziom korzystania z dóbr kultury, niski poziom potrzeb, zwłaszcza w zakresie estetyki otoczenia; - Wzrost liczby rodzin charakteryzuj ących si ę wyuczon ą bezradno ści ą opieku ńczo – wychowawcz ą wobec dorastaj ącej młodzie Ŝy; - Zagro Ŝenie długotrwałym bezrobociem lub/i bierno ści ą zawodow ą ograni- czającym potencjał własny i środowiska lokalnego. Nale Ŝy przy tym zauwa Ŝyć, Ŝe odwlekanie zaj ęcia si ę tymi problemami powoduje ich intensyfikacj ę i pogł ębianie si ę, a koszty społeczne i finansowe ich likwidacji b ędą coraz wy Ŝsze.

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009

1.4. SEKTOR ORGANIZACJI POZARZ ĄDOWYCH

1.4.1. Działalno ści organizacji pozarz ądowych w Gda ńsku i mo Ŝliwo ści ich współpracy w procesach rewitalizacji

Na terenie miasta Gda ńska działa ponad 1600 ró Ŝnego typu organizacji pozarz ądowych. Jest to najwi ększa liczba organizacji pozarz ądowych w gminie w skali Polski, nie licząc miasta stołecznego Warszawy. S ą w śród nich organizacje dobrze znane i działaj ące o wielu lat jak np.: Polski Czerwony Krzy Ŝ, Caritas, Towarzystwo Pomocy Imienia św. Brata Alberta czy Liga Obrony Kraju, szeroko znane i działaj ące na wielu płaszczyznach problemowych, ale tak Ŝe takie, które powstały niedawno, w wyniku konkretnych potrzeb społeczno ści lokalnych, które działaj ą na terenie parafii, osiedla lub dzielnicy.

1.4.1.1. O świata - Edukacja - Wychowanie

Jako zasadnicze pole swojej aktywno ści ponad 300 organizacji zgłasza działania na rzecz o światy, edukacji i wychowania. Działania o tym profilu dotycz ą rozmaitych sfer Ŝycia społecznego. S ą to m.in. działania skierowane na bezpo średnie wsparcie konkretnych placówek (np. szkół społecznych, szkół o pewnym specyficznym profilu), na promowanie pewnych okre ślonych koncepcji pedagogicznych, podnoszenie poziomu wiedzy w pewnej konkretnej dziedzinie Ŝycia czy wspieranie systemu o światowego w ogóle.

1.4.1.2. Pomoc społeczna, działalno ść charytatywna, samopomoc

Pomoc ą społeczn ą, działalno ści ą charytatywn ą lub samopomoc ą zajmuje si ę 130 organizacji pozarz ądowych zarejestrowanych w Gda ńsku. Około połowy z nich stanowi ą organizacje typowo charytatywne, obejmuj ące swym zasi ęgiem całe miasto - wszystkie dzielnice i osiedla mieszkaniowe. Istnieją w tej grupie organizacje o wysokim profesjonali źmie działania, dostarczaj ące wielu nieosi ągalnych w sektorze publicznym, usług. Grupy samopomocowe natomiast, pomagaj ą odnale źć si ę ludziom, którzy dotkni ęci zostali tym samym problemem, np. Kluby Anonimowych Alkoholików, których jest ok. 50 udzielaj ą skutecznego wsparcia ludziom uzale Ŝnionym i ich rodzinom, a np. Sto- warzyszenie Pomocy Osobom z Upo śledzeniem Umysłowym, oprócz spełniania wy-

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 sokospecjalizowanych usług, skupia rodziców, którzy wychowuj ą swoje upo śledzone dzieci, daj ąc wielorakie wsparcie w tej trudnej dziedzinie.

1.4.1.3 Ochrona zdrowia - rehabilitacja

Ten zakres swego działania, jako zasadniczy, wskazuje 231 gda ńskich organizacji pozarz ądowych. Do tej grupy naleŜą zarówno organizacje działaj ące na rzecz placó- wek słu Ŝby zdrowia, jak i wspomagaj ące ludzi z rozmaitymi schorzeniami. Ich działa- nia skierowane s ą nie tylko na rzecz leczenia danej choroby i przywracania ludzi ni ą dotkni ętych do prawidłowego funkcjonowania, lecz przede wszystkim na zaspokojenie potrzeb, które s ą jej konsekwencj ą. Liczne s ą organizacje nastawione na zapobieganie powstawaniu pewnych negatywnych zjawisk zdrowotnych, promuj ąc zdrowy tryb Ŝycia. I w ko ńcu organizacje opie- kujące si ę lud źmi nieuleczalnie chorymi, umo Ŝliwiaj ąc im godn ą śmier ć, zarówno w ich własnych domach, jak równie Ŝ w specjalnie do tego przystosowanych stacjonar- nych o środkach.

1.4.1.4. Rodzina - dzieci - młodzie Ŝ

Znaczn ą sił ę stanowi ą organizacje prorodzinne. Ten profil działania deklaruje 155 organizacji z naszego miasta. S ą to działania o bardzo szerokim zakresie. Ruch na rzecz rodziny skupia bardzo wiele organizacji, które nie tylko jako cel bezpo średni swojej aktywno ści uznaj ą rodzin ę, ale równie Ŝ te, które uznaj ąc rodzin ę za warto ść nadrz ędn ą oddziaływuj ą na ni ą poprzez rozmaite formy aktywno ści.

1.4.1.5. Sztuka - kultura - ochrona zabytków

Ponad 150 organizacji pozarz ądowych działa w Gda ńsku na tym obszarze. S ą to zarówno stowarzyszenia i fundacje działaj ące na rzecz rozwoju kultury w ogóle, jak i inicjatyw dotycz ących bardzo konkretnej sprawy, takiej jak komitet budowy pomnika. Liczn ą grup ę stanowi ą tu organizacje podtrzymuj ące tradycje poszczególnych regio- nów, lub grup mniejszo ściowych, towarzystwa miło śników jakiego ś zak ątka, silnie zwi ązanego z miastem lub jego mieszka ńcami. Inicjatywy te dotycz ą równie Ŝ ochrony lub promocji pewnych grup twórców - młodych, niepełnosprawnych itp. Znaczn ą cz ęść stanowi ą organizacje profesjonalne, których członkowie „zawodowo” uprawiaj ą konkretn ą dziedzin ę sztuki. Bardzo wa Ŝne s ą równie Ŝ te, które poprzez nowatorskie pomysły o Ŝywiaj ą Ŝycie kulturalne.

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009

1.4.1.6. Ekologia - ochrona środowiska

Silny liczebnie, intelektualnie, organizacyjnie i finansowo jest ruch ekologiczny. 48 organizacji deklaruje t ę problematyk ę, jako główne pole swojego działania. Cz ęść tych działa ń ma charakter lokalny i jest odpowiedzi ą na bie Ŝą ce problemy. Zasadni- czo jednak działania ugrupowa ń ekologicznych maj ą charakter długofalowy wpływa- jący na zmian ę zarówno prawa, jak i uznawanych reguł post ępowania w Ŝyciu publicznym. Wiele struktur ekologicznych działaj ących w mie ście i województwie wchodzi w skład inicjatyw mi ędzynarodowych, zwi ększaj ąc swoj ą sił ę oddziaływania. Or- ganizacje ekologiczne aktywnie współdziałaj ą z przedstawicielstwami władzy lokalnej, podejmuj ąc prób ę wypracowania wspólnych rozwi ąza ń (np. w ramach „Agendy 21”). Pozostałe obszary aktywno ści organizacji pozarz ądowych - powy Ŝej 10%, to takie dziedziny jak: - problemy wsi i rolnictwa, - problemy poszczególnych grup zawodowych, - sport rekreacja i turystyka, - rozwój regionalny.

Sektor pozarz ądowy w Gda ńsku swoim zakresem działa ń obejmuje niemal Ŝe wszystkie kluczowe dziedziny Ŝycia społecznego, spełniaj ąc niezwykle wa Ŝną funkcj ę w pracy na rzecz społeczno ści lokalnej. Wprawdzie cz ęść istniej ących organizacji znajduje si ę jeszcze na do ść niskim poziomie organizacyjnym, co ogranicza ich skuteczno ść działania, lecz podejmowane s ą stale inicjatywy, maj ące na celu podniesienie ich sprawno ści organizacyjnej, jak i poziomu świadczonych przez nie usług. Oko- ło 30% organizacji działaj ących na terenie miasta jest stosunkowo dobrze przygotowanych do samodzielnego i skutecznego działania. S ą one dobrze zorganizowane, silne pod wzgl ędem merytorycznym i stabilne pod wzgl ędem finansowym. Dzi ęki swej aktywno ści i profesjonalizmowi, przyci ągaj ą na teren województwa znacz ące środki z ró Ŝnych źródeł zewn ętrznych. Wśród tych dojrzałych struktur znajduj ą si ę równie Ŝ organizacje infrastrukturalne, które ze wzgl ędu na swoje profesjonalne przygotowanie i bardziej pro środowiskowe działanie, wynikaj ące z charakteru zainteresowa ń, spełniaj ą rol ę swego rodzaju „bie- gunów wzrostu” sektora pozarz ądowego. Około 15% organizacji prowadz ących stał ą działalno ść mo Ŝe od zaraz podj ąć działa- nia polegaj ące na świadczeniu wysokospecjalizowanych usług, zast ępuj ąc cz ęsto mało wydolny w tych dziedzinach sektor publiczny. Kontraktowanie usług społecz-

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 nych świadczonych przez NGO’s wymaga wspólnej pracy nad standardami, ale za- równo w sensie merytorycznym jak i prawnym jest ju Ŝ mo Ŝliwe.

1.3.2. Sytuacja finansowa gda ńskich organizacji pozarz ądowych

Bardzo trudno okre śli ć kondycj ę finansow ą organizacji pozarz ądowych. Wia- domo, Ŝe jest on bardzo zró Ŝnicowany. Ok. 70% nie posiada ani jednego miejsca płatnego pracy, a ok. 50% nie dysponuje Ŝadnymi środkami finansowymi, wykorzystuj ąc jedynie potencjał w „naturze”. Mimo dobrej współpracy z samorz ą- dem, środki na działania organizacji pozarz ądowych nadal pochodz ą głównie ze źró- deł zewn ętrznych. S ą to środki rz ądowe lub pomoc organizacji z zagranicy. Ok. 30 % bud Ŝetów organizacji pochodzi z kasy sektora publicznego, reszt ę organizacje pozy- skuj ą z du Ŝym trudem od sponsorów prywatnych i programów pomocowych Unii Eu- ropejskiej czy zagranicznych organizacji wspieraj ących. Wszystkie aktywne organizacje pozarz ądowe, mogły w latach 2004 – 2006 czynnie uczestniczy ć w procesach rewitalizacji, współinicjowa ć je i by ć beneficjentami takich programów jak ZPORR, SPO KL czy EOG. Nie nale Ŝy te Ŝ zapomina ć o innych programach które oferuj ą pomoc w nawi ązywaniu kontaktów i wzajemnej wymianie do świadcze ń we współpracy z organizacjami pozarz ądowymi z innych krajów, nie tylko b ędących członkami Unii Europejskiej czy Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Obecnie otwieraj ą si ę przed nimi szersze perspektywy uzyskania dofinansowania na dziania rewitalizacyjne, zwłaszcza dzi ęki skierowaniu cz ęś ci środków na działania społeczne w obszarach rewitalizowanych w ramach RPO WP i POKL.

1.3.3. Wnioski

Sektor pozarz ądowy w Gda ńsku stanowi znacz ącą sił ę. W okresie kilku ostatnich lat udało si ę stworzy ć i utrzyma ć dobry klimat wokół jego działa ń i współpracy z innymi partnerami. Nadal nale Ŝy podsyca ć dobr ą atmosfer ę wokół aktywno ści obywatelskiej, uzbrajaj ąc j ą w niezb ędne środki finansowe, wiedz ę i umiej ętno ści oraz rozwi ązania instytucjonalne, umo Ŝliwiaj ące pełne wykorzystanie nagromadzonego potencjału. Gda ńskie środowisko pozarz ądowe dysponuje ogromnym potencjałem intelektual- nym, organizacyjnym i wykonawczym. Organizacje pozarz ądowe maj ą ogromne do- świadczenie w działaniach na rzecz rozwi ązywania bardzo trudnych problemów. Wy- kazały si ę równie Ŝ wielk ą odpowiedzialno ści ą w spełnianiu swej misji. Z cał ą pewno- ści ą s ą one gotowe do podejmowania licznych zada ń wyr ęczaj ąc, nie zawsze efek- tywnie działaj ące agendy miasta czy administracji rz ądowej. Jednak Ŝe rola organiza-

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 cji pozarz ądowych w demokratycznym systemie wykracza znacznie poza li tylko realizowanie usług. Niezwykle wa Ŝną funkcj ą niezale Ŝnych podmiotów jest identyfikacja potrzeb społeczno ści lokalnej, wyst ępowanie w obronie grup i środowisk, które same nie s ą w stanie si ę broni ć, czy wreszcie pomoc w ustalaniu priorytetów i udział w budowaniu strategii rozwoju. Oznacza to, Ŝe „najaktywniejsi obywatele” powinni by ć dopuszczani, a wr ęcz zapraszani do współrządzenia Miastem, nie tylko przy wykorzystaniu klucza aktywno ści politycznej. W sytuacji Gda ńska, gdzie zasady współpracy maj ą ju Ŝ swoj ą kilkunastoletni ą tradycj ę, wydaje si ę naturalne wykorzystanie tego potencjału. Niezwykle wa Ŝnym, ale i ogromnie trudnym jest proces budowania reprezentacji sektora pozarz ądowego. Najwa Ŝniejsze w tym procesie jest prawidłowe okre ślenie wspólnoty interesu i wiarygodno ść . Proces ten musi mie ć autentycznie charakter od- dolny, w innym wypadku zagro Ŝony jest manipulacj ą lub cho ćby zarzutem manipula- cji. Wymaga on wysokiej kultury i czasu. Dobrze przygotowany, doinwestowany silny autentycznym zaanga Ŝowaniem w inicjatywy na rzecz środowiska lokalnego sektor pozarz ądowy, nie da si ę nigdy skutecznie zast ąpi ć, nawet przez sprawnie działaj ące instytucje sektora publicznego czy bizne- su. Du Ŝa elastyczno ść działania organizacji, zdolno ść pod ąŜ ania za szybko zmienia- jącą si ę rzeczywisto ści ą i łatwe adaptowanie si ę do stawianych wymaga ń, jak rów- nie Ŝ niekonwencjonalno ść działa ń i spontaniczno ść ich realizacji – to cechy małych zespołów zadaniowych, które mog ą zadziwi ć profesjonalizmem niejedn ą instytucj ę czy firm ę. Wł ączenie organizacji pozarz ądowych w procesy rewitalizacji obszarów zdegradowanych, które b ędą przeprowadzane w poszczególnych dzielnicach mo Ŝe by ć korzystne z wielu powodów. Ich udział mo Ŝe wiele pomóc we wdra Ŝaniu ró Ŝnorakich działa ń, pomóc w przełamywaniu nieufno ści i uprzedze ń mieszka ńców, nawi ąza ć z nimi kontakt, a nawet współprac ę partycypacyjn ą przy tworzeniu poszczególnych programów czy projektów rewitalizacji dzielnic.

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009

1.5. Tabelaryczne zestawienie podstawowych danych statystycznych dotycz ących problematyki przestrzenno – gospodarczo – społecznej miasta Gda ńska

W niniejszym podrozdziale przedstawiono syntetyczne zestawienie podstawowych danych statystycznych dotycz ących analizowanych sfer funkcjonowania miasta. Da- ne te zestawiono w formie tabelarycznej, z pokazaniem zmian w kolejnych latach.

1.4.1. Gospodarka przestrzenna – grunty, mieszkania, u Ŝytkowanie, planowanie przestrzenne (dane zebrane przez Urz ąd Miejski w Gda ńsku)

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Mieszkania Mieszkania oddane do u Ŝytkowania Ogółem 782 1088 2939 2981 2115 2636 3099 3295 4550 spółdzielni mieszkaniowych 262 526 903 562 58 97 32 1 132 komunalne 0 6 101 3 0 1 0 0 165 społeczne w tym czynszowe 0 0 0 216 158 350 65 0 172 przeznaczone w na sprzed. lub tym wynajem 385 434 1 687 1 682 1 554 1 850 2 741 3060 3704 indywidualne 135 122 248 518 345 338 261 234 377 liczba izb w tys. 13,8 powierzchnia u Ŝytk. 206 238 176 229 311 mieszk. w m 2 62 685 75 782 089 423 181 201 172 226 095 781 693 Przeci ętna pow. u Ŝytko- wa mieszk. 80,2 69,7 70,1 80 83,3 76,3 73,0 69,7 68,5 Mieszkania wg stosunków własno ściowych ogółem w tys. 156,0 156,9 158,6 168,1 169,9 172,3 175,2 178,3 - osób fizycznych 19,8 21,5 40,1 45,1 45,3 50,8 51,0 67,7 - spółdzielni mieszk. 77,3 77,8 77,5 78,6 78,6 78,0 78,1 65,9 - w gminy 40,6 38,6 36,4 36,7 36,5 32,3 32,2 28,2 - tym w tys. Skarbu Pa ństwa 2,4 zakładów pracy 3,9 3,3 1,4 3,8 3,8 3,6 3,6 3,4 - pozostałych podmioty 0,8 Grunty przekazane pod budownictwo mieszkaniowe (w ha)* Charakterystyka u Ŝytkowania gruntów -ogółem uŜytki rolne 26 203 26 203 26 203 26 203 26 203 26 203 26 203 26 162 26 168 lasy i zadrze- wienia 8 768 9 448 9 421 9 843 9 822 9 788 9 865 9 865 9 498 w ha wody 4 739 4 756 4 756 4 759 4 850 4 855 4 857 4 854 4 869 w tym tereny 1 244 1 755 1 754 1 471 1 249 1 258 1 259 1 252 1 274 komunikacyjne 2 783 2 682 2 714 2 990 2 995 3 047 2 927 2 916 2 821 osiedlowe 2 012 2 060 3 318 2 125 2 376 nieu Ŝytki 1 025 1 002 1 002 1 442 1 444 1 458 1 399 968 930 % pokrycia Miasta miejscowymi planami 47,3 54,0 58,5 59,4

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009

1.4.2. Sytuacja gospodarcza – liczba podmiotów gospodarczych w Gda ńsku

(dane zebrane przez Urz ąd Miejski w Gda ńsku)

Rok 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Liczba podmiotów gospoda r- czych ogółem 54 581 56 938 57 853 59 411 58 222 58 631 58 849 59 076 60 122 w do 9 osób 52 284 54 395 55 283 56 703 55 517 55 868 56 071 56 234 57 228 tym: 10 - 49 1 750 1 980 2 011 2 185 2 186 2 243 2 257 2 310 2 338 50 - 249 440 453 452 423 420 424 429 441 468 od 250 osób 107 110 107 100 99 96 92 91 88 W sektorze publicznym 2 820 2 686 2 695 2 904 2 907 2 890 2 839 2 662 2 085 W sektorze prywatnym 51 761 54 252 55 158 56 507 55 315 55 741 56 010 56 414 58 037 Spółki ogółem 10 335 10 551 10 613 10 778 10 961 11 166 11 508 11 906 12 164 spółki handlowe 5 764 6 113 6 438 6 624 6 786 6 970 7 239 7 566 7 801 z udziałem kapitału za- w tym: granicznego 1 063 1 092 1 114 1 136 1 172 1 195 1 255 1 306 1 375 Spółki cywilne 4 569 4 436 4 173 4 152 4 173 4 194 4 267 4 338 4 361 Spółdzielnie 330 330 331 329 328 324 326 319 306 Fundacje 145 156 165 190 215 229 243 260 276 Zakłady osób fizycznych 38 318 40 150 40 821 41 820 40 279 40 346 40 096 39 782 40 484

1.4.2. Sytuacja gospodarcza – dynamika zmian na rynku pracy

(dane zebrane przez Urz ąd Miejski w Gda ńsku)

Rok 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Ludno ść ogółem 456 574 455 464 461 600 461 011 459 072 458 053 456 658 455 717 455 581 W wieku przedprodukcyjnym 91 803 88 335 83 900 81 015 78 725 77 209 75 919 74 904 74 564 w tym 292 293 302 303 303 302 300 296 W wieku produkcyjnym 394 280 300 564 002 570 695 298 928 919 W wieku poprodukcyjnym 72 377 73 849 75 400 76 432 77 345 78 274 80 044 81 885 84 098 w % Współczynnik zwolnie ń 21,09 19,29 17,86 19,1 17,9 w l. bez- wzgl. Bezrobocie ogółem 13 534 20 689 26 579 25 600 22 588 18 709 11 806 7 159 4 828 Udział bezrobotnych w liczbie ludno ści w wieku w % produkcyjnym. 4,6 7,1 8,8 8,4 7,5 6,2 3,9 2,4 1,6 Rejestrowana stopa bezr. r 6,7 10,2 13,1 12,7 11,5 9,6 6,2 3,7 2,5 Liczba bezrobotnych z prawem do zasiłku 2 424 2 881 2 762 2 526 2 265 2 361 1 748 1 182 925 Napływ bezrobotnych - liczba bezrobotnych zarejestrowanych w mie ście 19 116 19 624 20 036 20 942 20 337 20 805 21 708 16 818 16 260 Długotrwale bezrobotni wg wieku, poziomu wykształcenia, czasu pozostawania bez pracy oraz sta Ŝu pracy ogółem 2 843 8 126 13 554 12 707 11 243 10 716 6 456 3326 1437 wg czasu bycia bez pracy w tym w 12-24 miesi ęcy 2 339 5 972 7 456 6 281 4 391 2 919 1 416 1007 318 tym powy Ŝej 24 miesi ęcy 504 2 154 6 098 6 426 6 852 5 286 2 447 1073 340 Liczba osób wył ączonych z ewidencji 14 258 12 469 14 146 21 921 23 349 24 684 28 611 21 465 poszukuj ące pracy b.d. 241 174 203 165 196 158 98 80 liczba ofert pracy dla osób niepełnosprawnych 271 297 533 438 523 439 622 566 554 liczba podj ęć pracy przez osoby niepełnosprawne 67 113 151 173 255 306 289 244 240

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009

1.4.4. Sytuacja społeczno - demograficzna Gda ńska na tle Polski, województwa pomorskiego, Obszaru metropolitalnego, aglomeracji gda ńskiej i Trójmiasta 4

4 Tabela został zaczerpni ęta z dokumentu Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzen- nego miasta Gda ńska, uchwalonego 20 grudnia 2007 roku, sporz ądzonego przez Biuro Rozwoju Gda ńska pod kierunkiem Marka Piskorskiego.

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009

1.6. Analiza SWOT procesu rewitalizacji

1.5.1. Mocne i słabe strony procesu rewitalizacji

Mocne strony Słabe strony

- korzystne poło Ŝenie geograficzne, - niewystarczaj ący stan infrastruktury technicz- - znacz ący potencjał gospodarczy, nej miasta, w tym – komunikacyjnej, wolne tereny i obiekty do wykorzystania, - niewystarczaj ący poziom rozwoju infrastruktu- - potencjał naukowo – techniczny, ry turystycznej, - rozwini ęte szkolnictwo wy Ŝsze, - bezrobocie przechodz ące z czasem w bier- - znacz ące instytucje kultury, ność zawodow ą, - wysokie walory przyrodnicze i krajobra- - niewystarczaj ący stan bazy materialnej kultury zowe, i o światy i post ępuj ąca degradacja zasobów - wysokiej klasy zasoby dziedzictwa kultu- dziedzictwa kulturowego, szczególnie nie wpi- rowego, sanego do rejestru zabytków, - aktywno ść i przedsi ębiorczo ść mieszka ń- - zły stan techniczny cz ęś ci budynków komunal- ców, nych, - du Ŝa liczba organizacji pozarz ądowych i - nasilanie si ę problemów społecznych, ró Ŝnorodno ść podejmowanych przez nie - niewykorzystane uzbrojone tereny, w tym po- inicjatyw, przemysłowe i na terenach dzielnic zdegrado- - ogólnie dobry stan środowiska, wanych, - uporz ądkowana gospodarka ściekowa, - du Ŝy zakres ogrzewania indywidualnego, w - dobrze rozwini ęty układ komunikacji zbio- tym pieców w ęglowych, rowej, - ograniczenia prawne dla wypełnienia rezerw - unikalne enklawy przestrzeni publicz- terenowych, nych, - protesty środowisk ekologicznych i okolicznej ludno ści przeciw nowym inwestycjom, - mała liczebno ść urz ądzonych, nowoczesnych i „przyjaznych” przestrzeni publicznych miasta, - wyst ępowanie obszarów zdegradowanych , kumuluj ących problemy, „zara Ŝaj ących” obszary s ąsiednie - stosunkowo du Ŝa liczba obszarów zagro Ŝo- nych degradacj ą, które mog ą doł ączy ć do ob- szarów zdegradowanych (jak np. du Ŝa liczba monofunkcyjnych terenów mieszkaniowych) - pewna liczba opuszczonych, zaniedbanych, nieodpowiednio wykorzystywanych (do potencjalnych mo Ŝliwo ści) terenów powojskowych, poprzemysłowych, składowych czy zielonych

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009

1.5.2. Szanse – zagro Ŝenia dla procesu rewitalizacji

Szanse Zagro Ŝenia

- metropolizacja Aglomeracji Gda ńskiej, - brak współpracy w planowaniu rozwoju - wzrost koniunktury gospodarczej aglomeracji i regionu, - budowa autostrady A1, - ograniczanie kompetencji gmin, - rosn ąca atrakcyjno ść inwestycyjna regio- - konkurencja innych o środków, odpływ kapi- nu i Gda ńska, tału, - rozwój turystyki krajowej i zagranicznej, w - rozwój omijaj ących miasto szlaków trans- tym – biznesowej, portowych, - wykorzystanie tradycji i potencjału kultu- - marginalizacja pozycji miasta w regionie, ralnego, - obni Ŝanie si ę poziomu zamo Ŝno ści społe- - rozwój sektora małych i średnich przed- cze ństwa, si ębiorstw, - spontaniczna urbanizacja gmin o ściennych, - tworzenie warunków dla realizacji nowych - niekontrolowana „suburbanizacja” miasta, inwestycji (publicznych i niepublicznych), - niskie nakłady pa ństwa na rozwój sieci ko- - integracja europejska, munikacyjnej w mie ście i powi ązania aglo- - współpraca krajów basenu Morza Bałtyc- meracyjne, kiego, - konsekwentnie prowadzona polityka eko- logiczna, - wykorzystanie terenów niewła ściwie zagospodarowanych na potrzeby nowych inwestycji i inicjatyw - zmiana wizerunku obszarów zdegradowanych lub zagro Ŝonych degradacj ą poprzez wprowadzenie tam nowych funkcji i zainwestowania - organizacja Mistrzostw Europy w Pilce No Ŝnej EURO 2012 i innych imprez sportowych rangi mi ędzynarodowej - ubieganie si ę o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury w 2016 roku, - rozwój istniejących jednostek i imprez kulturalnych

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009

2. Nawi ązanie do strategicznych dokumentów dotycz ących rozwoju przestrzenno – społeczno – gospodarczego miasta i regionu

W niniejszym rozdziale przedstawiono analiz ę aktualnych dokumentów o charakterze strategicznym, wypracowywanych i przyjmowanych na poszczególnych szczeblach władz regionalnych. Dokumenty te wyznaczaj ą kierunek prowadzonej w regionie polityki, a co za tym idzie – priorytety rozwojowe regionu. Ma to bezpo średnie przeło Ŝenie na obecn ą i przyszł ą alokacj ę środków finansowych. Analiz ę t ę podzielono na cztery główne cz ęś ci. Kolejne rozdziały dotycz ą polityki na najbli Ŝsze lata, zawartej w dokumentach wypracowanych na poziomie regionalnym i lokalnym – w tym ze szczególnym uwzgl ędnieniem polityki przestrzennej. Analiza ta dowodzi, i Ŝ zagadnienie rewitalizacji struktur miejskich Gda ńska jest bezpo średnio powi ązane z zapisami dokumentów strategicznych zarówno na poziomie regionalnym jak i lokalnym.

2.1. Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego

Projekt zaktualizowanej Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego, który został przyj ęty przez Zarz ąd Województwa Pomorskiego w dniu 10 czerwca 2005 roku i przekazany pod obrady Sejmiku Województwa Pomorskiego, który Uchwał ą nr 587/XXXV/05 w dniu 18 lipca 2005 roku przyj ął Strategi ę Rozwoju Województwa Pomorskiego Dokument zaktualizowanej "Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego" zawiera:

• przesłanki aktualizacji Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego,

• opis otoczenia województwa pomorskiego,

• województwo pomorskie w roku 2005

• Wizja województwa pomorskiego w roku 2020, która został zdefiniowana nast ępuj ąco: "Województwo pomorskie 2020 roku to znacz ący partner w Regionie Morza Bałtyckiego - region czystego środowiska; wysokiej jako ści Ŝycia; rozwoju opartego na wiedzy, umiej ętno ściach, aktywno ści i otwarto ści mieszka ńców; silnej i zró Ŝnicowanej gospodarki; partnerskiej współpracy; atrakcyjnej i spój- nej przestrzeni, a tak Ŝe kultywowania wielokulturowego dziedzictwa oraz tradycji morskich i solidarno ściowych.",

• sformułowane trzy nowe Priorytety, a w nich cele strategiczne i ich kierunki działa ń dla realizacji okre ślonych celów, które obejmuj ą nast ępuj ące tematy:

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009

KONKURENCYJNO ŚĆ SPÓJNO ŚĆ DOST ĘPNO ŚĆ

1. Lepsze warunki dla przedsi ę- 1. Wzrost zatrudnienia i mobilno- 1. Efektywny i bezpieczny biorczo ści i innowacji ści zawodowej system transportowy

2. Wysoki poziom edukacji i 2. Silne, zdrowe i zintegrowane 2. Poprawa funkcjonowania nauki społecze ństwo systemów infrastruktury technicznej i teleinformatycznej

3. Rozwój gospodarki wykorzy- 3. Rozwój społecze ństwa obywa- 3. Lepszy dost ęp do infra- stuj ącej specyficzne zasoby telskiego struktury społecznej, zwłasz- regionalne cza na obszarach strukturalnie słabych

4. Efektywna sfera publiczna 4. Kształtowanie procesów spo- 4. Zachowanie i poprawa sta- łecznych i przestrzennych dla nu środowiska przyrodniczego poprawy jako ści Ŝycia

5. Silna pozycja i powi ązania 5. Wzmacnianie subregionalnych Obszaru Metropolitalnego Trój- ośrodków rozwojowych

miasta w układzie ponadregio- nalnym, głównie bałtyckim

• sposób realizacji Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego,

• schemat struktury Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego

W priorytecie II, zatytułowanym „Spójno ść ”, którego zasadniczym celem jest oddziaływanie na zmniejszenie zró Ŝnicowa ń wewn ątrz województwa w poziomie rozwoju społecznego, gospodarczego i przestrzennego, wskazano cele, których realizacja bezpo średnio lub po średnio dotyczy prowadzenia działa ń rewitalizacyjnych na obszarach zdegradowanych w wmie ście Gda ńsku. (wymieniono tylko te działania które bezpo średnio lub po średnio powi ązane są z o Ŝywianiem obszarów zdegradowanych)

We wspomnianym priorytecie, cel strategiczny nr 1 , zdefiniowano jako: „Wzrost zatrudnienia i mobilno ści zawodowej”. Jako mo Ŝliwe kierunki działa ń dla realizacji tego celu, wskazano m.in.: 2) aktywne formy wspomagania wzrostu zatrudnienia, zwłaszcza na obszarach dotkni ętych wysokim, strukturalnym bezrobociem; 3) wspieranie przedsi ębiorczo ści, promowanie pracy na odległo ść (telepraca) oraz elastycznych form zatrudnienia; 6) upowszechnienie, poprawa jako ści i zwi ększenie ró Ŝnorodno ści kształcenia ustawicznego, w tym inicjowanie i wspieranie programów edukacyjnych dostosowanych do trendów demograficznych i potrzeb rynku pracy;

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 7) tworzenie warunków dla wydłu Ŝania aktywno ści zawodowej oraz powrotów na rynek pracy absolwentów programów terapeutycznych i rehabilitacyjnych.

W ramach celu strategicznego nr 2, który zdefiniowano jako: „Silne, zdrowe i zintegrowane społecze ństwo”, jako po Ŝą dane kierunki działa ń nakierowanych na realizacj ę zało Ŝonego celu, wymieniono m.in.: 2) wspieranie działa ń na rzecz reintegracji wszystkich grup zagro Ŝonych wykluczeniem; 3) ograniczanie patologii społecznych, m.in. poprzez inicjowanie i wspieranie programów profilaktycznych oraz terapeutycznych; 4) kompleksowe wspieranie funkcjonowania rodziny, w tym tworzenie rozwi ąza ń słu Ŝą cych godzeniu pracy zawodowej z wychowywaniem dzieci oraz rozwija- nie innych usług społecznych na rzecz rodziny; 5) wspieranie ró Ŝnorodnych form aktywno ści, m.in. w odniesieniu do osób w wieku poprodukcyjnym i niepełnosprawnych; 7) rozwój profilaktyki prozdrowotnej; 8) wspieranie przedsi ęwzi ęć słu Ŝą cych promocji zdrowia i proekologicznemu sty- lowi Ŝycia; 9) poprawa bezpiecze ństwa publicznego;

W ramach celu strategicznego nr 3, który zdefiniowano jako: „Rozwój społecze ń- stwa obywatelskiego” jako mo Ŝliwe i po Ŝą dane kierunki działa ń wymieniono m.in.: 1) aktywizacja, wzmacnianie potencjału i stymulowanie powstawania sieciowych struktur organizacji pozarz ądowych; 3) umacnianie partnerstwa organizacji pozarz ądowych i samorz ądu terytorialne- go dla skutecznej realizacji zada ń publicznych, a tak Ŝe wspieranie wzrostu zaanga Ŝowania obywatelskiego w Ŝyciu publicznym; 4) promocja postaw obywatelskich i działalno ści prospołecznej;

W ramach celu strategicznego nr 4, który zdefiniowano jako: „Kształtowanie proce- sów społecznych i przestrzennych dla poprawy jako ści Ŝycia” , jako mo Ŝliwe kierunki działa ń wskazano m.in.: 1) rewitalizacja obszarów regresu społeczno-gospodarczego, zdegradowanych obszarów miejskich, poprzemysłowych i powojskowych, osiedli popegeerow- skich, obszarów cennych kulturowo oraz obszarów zdegradowanych przyrodniczo;

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 3) racjonalizacja procesów suburbanizacji w otoczeniu metropolii i subregionalnych o środków rozwojowych; 4) wspieranie tworzenia optymalnych warunków zaspokajania potrzeb mieszkaniowych, m.in. dla poprawy mobilno ści przestrzennej mieszka ńców.

Powy Ŝsze priorytety i wymienione cele, wskazuj ą na wag ę postawionych problemów i konieczno ść ich rozwi ązywania dzi ęki realizacji Programu Rewitalizacji. Umo Ŝliwiaj ą one równie Ŝ wyst ępowania przez podmioty realizuj ące wymienione działania, o wsparcie techniczne i finansowe na realizacj ę okre ślonych zamierze ń. Wynika to z faktu, Ŝe rewitalizacja struktur miejskich Gda ńska w sposób bezpo średni wspierana będzie przez samorz ąd województwa w ramach zapisów Strategii Rozwoju Województwa.

2.2. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Pomorskiego

Plan zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego (PZPWP) został przyj ęty przez Sejmik województwa pomorskiego w dniu 26.10.2009 r. uchwa łą Nr 1004/XXXIX/09 r. Jest on dokumentem wymaganym ustaw ą o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym i stanowi wyraz polityki przestrzennej na obszarze województwa. Stanowi tak Ŝe uszczegółowienie strategii rozwoju województwa w odniesieniu do zagadnie ń przestrzennych.

W dokumencie stwierdza si ę m.in.: Ŝe zagospodarowanie przestrzenne, jest efektem przyj ętej i prowadzonej polityki przestrzennej i zmiany w nim nie zachodz ą szybko, a jednocze śnie nat ęŜ enie i zasi ęg przestrzenny tych zmian, nie są równo- mierne. Ma to swoje szczególne odbicie w warunkach gospodarki rynkowej, w której zjawiskiem naturalnym jest tendencja do polaryzacji przestrzennej rozwoju. W efekcie pewne obszary rozwijaj ą si ę szybciej – zmiany zachodz ą dynamiczniej, a inne wolniej. Sytuacja ta jest charakterystyczna nie tylko dla województwa pomorskiego, które cho ć w wielu kategoriach i wska źnikach statystycznych rozwija si ę dynamicznie, to w swej strukturze jest regionem silnie wewnętrznie zró Ŝnicowanym. Odnosi si ę to zarówno do cech środowiska, form u Ŝytkowania, sposobów zagospodarowania i wyposa Ŝenia w urz ądzenia infrastruktury transportowej, technicznej i społecznej.

W dokumencie Planu Województwa, w cz ęś ci pt.: Cele i Zasady, stwierdzono, Ŝe wyzwaniem dla polityki przestrzennej województwa, jest akceptowanie naturalnych dla gospodarki rynkowej tendencji do polaryzacji przestrzennej rozwoju, jako drogi do uzyskania efektywno ści przez koncentracj ę aktywno ści społeczno-gospodarczej, w

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 miejscach najkorzystniejszych dla kapitału i najefektywniej zaspokajaj ących potrzeby społeczne. Winno to si ę odbywa ć przy jednoczesnym prowadzeniu takich działa ń zwi ązanych z kształtowaniem przestrzeni, które umo Ŝliwiaj ą zaspokojenie spo- łecznych oczekiwa ń dotycz ących równo ści w dost ępie do szans na odczuwal- ną popraw ę, jako ści Ŝycia poszczególnych wspólnot lokalnych i całej wspólno- ty samorz ądowej województwa.

Jako najbardziej wła ściwy kierunek rozwoju struktury przestrzennej województwa zdefiniowano polityk ę równowa Ŝenia rozwoju , która winna przejawia ć si ę kształ- towaniem o środków, pasm oraz stref aktywno ści, warunkuj ących rozwój przedsi ę- biorczo ści i innowacji w miejscach, które s ą i b ędą wybierane przez mechanizmy gospodarki rynkowej oraz aktywne inicjowanie i wspomaganie przedsi ęwzi ęć samorz ądów lokalnych i podmiotów publicznych, przy jednoczesnym zachowaniu cech, zasobów i walorów środowiska przyrodniczego, kulturowego i krajobrazu warunkuj ą- cych wysok ą, jako ść Ŝycia i zdrowie mieszka ńców.

Na obszarach zurbanizowanych jako kluczowe zadanie wskazano na kształtowanie relacji pomi ędzy środowiskiem przyrodniczym i środowiskiem zabudowanym, zapewniaj ących warunki harmonizacji rozwoju. W dokumencie PZPWP Stwierdzono Zgodnie z Kart ą Lipsk ą oznacza to konieczno ść jednoczesnego i w równym stopniu uwzgl ędniania wszystkich trzech wymiarów zrównowa Ŝonego rozwoju, czyli dobroby- tu ekonomicznego, równowagi społecznej oraz aspektów środowiskowych w polityce rozwoju miast . Polityka ta wymaga zintegrowanego podej ścia, którego celem ma by ć podnoszenie konkurencyjno ści miast, jako o środków wzrostu. Mo Ŝe by ć ono dokonywane przez: – tworzenie oraz zapewnianie wysokiej jako ści przestrzeni publicznej; – modernizacj ę sieci infrastruktury i podnoszenie efektywno ści energetycznej; – rozwój innowacji; – szczególn ą trosk ę o dzielnice zdegradowane; – podnoszenie jako ści środowiska przyrodniczego; – wzmocnienie gospodarki lokalnej oraz lokalnego rynku pracy; – aktywn ą polityk ę edukacji i szkolenia dla dzieci i ludzi młodych; – promocj ę wydajnego i dost ępnego transportu publicznego.

Zintegrowane podej ście do rozwoju obszaru aglomeracji Trójmiasta wskazuje na potrzeb ę jasnego okre ślenia strategicznego celu jego rozwoju, który powinien by ć

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 uwzgl ędniany i wdra Ŝany przez ró Ŝne podmioty publiczne zaanga Ŝowane w jego rozwój.

Cel strategiczny rozwoju obszaru aglomeracji sformułowano nastepujaco: Wykorzystanie unikatowego waloru nadmorskiego w celu zapewnienia trwałe- go, zrównowa Ŝonego rozwoju obszaru aglomeracji Trójmiasta przez wzrost jego konkurencyjno ści gospodarczej w Regionie Bałtyckim z jednoczesnym kre- owaniem wysokiej jako ści Ŝycia i środowiska przyrodniczego

W dokumencie Planu stwierdzono, Ŝe zrealizowanie celów polityki przestrzennej jest mo Ŝliwe pod warunkiem stosowania okre ślonych ogólnych zasad, rozwijaj ących zasad ę generaln ą: długookresowego równowa Ŝenia rozwoju. S ą to: 1. Stałe równowa Ŝenie struktury funkcjonalno-przestrzennej regionu, zró Ŝnico- wanej terytorialnie i warunkowanej dynamik ą rozwoju. 2. Stosowanie trójochrony (integralnej ochrony warto ści przyrodniczych, kulturowych i krajobrazu) dla utrzymania równowagi środowiska i poprawy warunków i jako ści Ŝycia. 3. Redukcja napi ęć i konfliktów w strukturach przestrzennych, d ąŜ enie do harmonijnego powi ązania potrzeb społecznych z cechami i funkcjono- waniem środowiska. 4. Poprawa i kształtowanie ładu przestrzennego. 5. Wykorzystywanie naturalnych predyspozycji środowiska w planowaniu przestrzennym dla zrównowa Ŝonego i wielofunkcyjnego rozwoju regionu. 6. DąŜ enie do poprawy stabilno ści i sprawno ści funkcjonowania struktur przestrzennych oraz zwiększanie ich odporno ści na czynniki zewn ętrzne. 7. Zrównowa Ŝone wykorzystanie zasobów naturalnych, oszcz ędno ść energii i ograniczenie ilo ści odpadów.

W kierunkach zagospodarowania przestrzennego dla obszaru województwa stwierdza si ę ponadto konieczno ść :

1. Tworzenia atrakcyjnych warunków osiedlania si ę przez m.in.: rozwój stref centralnych miast, w tym: rewitalizacj ę obszarów śródmiejskich , popraw ę dost ępno ści w układzie wewn ętrznym i zewn ętrznym oraz koncentracj ę w śródmie ściach funkcji dostosowanych charakterem do przestrzeni miejskich kreuj ących to Ŝsamo ść miast;

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 2. Stanowienie aktów prawa miejscowego zapewniaj ących: odpowiedni dla rangi ośrodków zestaw funkcji, warunki zachowania ładu przestrzennego oraz zrównowa- Ŝony rozwój przez m.in.: – łączenie form u Ŝytkowania terenu nie wywołuj ących konfliktów funkcjonalnych, na obszarze, których mieszka ńcy na miejscu mogliby mieszka ć, pracowa ć i zaspakaja ć potrzeby usługowe ; – adaptacj ę i rewitalizacj ę terenów zdegradowanych (poprzemysłowych, pokolejowych, składowych i innych) i zagospodarowanych ekstensyw- nie; obejmuj ące: uzupełnienie niekompletnej tkanki miejskiej i wielofunkcyjne dog ęszczenie, z wył ączeniem oraz likwidacj ą funkcji uci ąŜ liwych i selekcj ą wzajemnie kolidujących; – ukształtowanie terenów zielonych; obsługi przez transport publiczny;

Ponadto w kierunkach zagospodarowania przestrzennego, zdefiniowanych dla systemu osadniczego aglomeracji, jako jedno z zada ń wskazuje si ę konieczno ść kształ- towania atrakcyjnej i konkurencyjnej struktury osadniczej aglomeracji uwzgl ędniaj ą- cej zró Ŝnicowanie struktury przestrzennej pod wzgl ędem przyrodniczym, funkcjonalno-przestrzennym, społecznym i gospodarczym poprzez m.in.: rewitalizacj ę dzielnic zdegradowanych (m. in. poprzemysłowych, powojskowych, pokolejowych, portowych, przyportowych, mieszkaniowych, usługowych) podnosz ącą atrakcyjno ść i konkurencyjno ść zdegradowanych obszarów miejskich , poło Ŝonych na obszarach strategicznych rozwoju funkcji metropolitalnych lub w ich bezpo śred- nim otoczeniu;

Wskazuje si ę, te Ŝ na konieczno ść hamowania procesów suburbanizacji i rozlewania si ę miast poprzez krystalizowanie sieci osadniczej, obejmuj ące m.in.: rozwój i rewitalizacj ę obszarów śródmiejskich , w tym odtworzenie lub ukształtowanie tkanki miejskiej, popraw ę jej walorów architektonicznych (przez np. uwypuklenia warto ści historycznych) i urbanistycznych wraz z kształtowaniem przestrzeni publicznej;

W analizowanym dokumencie wśród najwa Ŝniejszych zagadnie ń wymieniono m.in.: rewitalizacji istniej ących osiedli i innych zespołów zabudowy (np. poprzemysłowych, powojskowych a jako jedne z najwa Ŝniejszych obszarów problemowych wskazano zdegradowane obszary miejskie (mieszkaniowe, usługowe, poprzemysłowe, powojskowe, pokolejowe, portowe i przyportowe oraz inne, w tym zdegradowane ekolo- gicznie) wymagaj ące rewitalizacji i nadania nowych funkcji społecznych i gospodarczych;

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 W ramach jednego z zada ń kluczowych, maj ącego na celu popraw ę warunków zamieszkania i osiedlania si ę, wskazano na konieczno ść tworzenia programów rewaloryzacji lub rewitalizacyjnych dla dzielnic o du Ŝym nasyceniu zasobu zabytkowego lub wybitnym znaczeniu historycznym, gdzie wykorzystanie potencjału obszaru wymaga kompleksowych działa ń rewitalizacyjnych. Wyró Ŝniono w szczególno ści obszary: – miasto Gda ńsk w zasi ęgu obwarowa ń z XVII wieku (m.in.: Dolne Miasto, Stare Przedmie ście, Biskupa Górka) ; – Wrzeszcz m.in.: Plac przed dworcem, okolice browaru, ul. Wajdeloty i przedwojenne struktury tworz ące kameraln ą przestrze ń publiczn ą; – Nowy Port wraz z Twierdz ą Wisłouj ście i Westerplatte w Gdańsku; Jako mo Ŝliwe typy działa ń w tego typu obszarach, wskazano na mo Ŝliwo ść przeznaczenia cz ęś ci obiektów mieszkalnych na funkcje usługowe lub biurowe, jako sposobu na ich rewaloryzacj ę lub wykorzystanie zasobów dziedzictwa kulturowego, jako po- tencjału dla rozwoju funkcji metropolitalnych np.: zwłaszcza w obszarach zrewitalizowanych np. partery usługowe w obszarach śródmiejskich.

Zagadnienia wyró Ŝnione zało Ŝenia i kierunki niniejszego planu wi ąŜą si ę bezpo śred- nio z celami Lokalnego Programu Rewitalizacji. Oznacza to wysoki stopie ń spójno ści zało Ŝeń dotycz ących kierunków rozwoju przestrzennego województwa z celami okre ślonymi w niniejszym programie. Tym samym mo Ŝna uzna ć, i Ŝ problem rewitalizacji struktur miejskich jest wa Ŝny z punktu widzenia kształtowania i zarz ą- dzania struktura przestrzenn ą województwa i jest ści śle powi ązany z kierun- kami polityki przestrzennej województwa .

2.3. Strategia rozwoju Gda ńska

Dnia 22 grudnia 2005 r. Rada Miasta Gda ńska przyj ęła Uchwał ę Nr XXXIII/1011/04 w sprawie przyj ęcia programu rozwoju gminy Gda ńsk zawartego w dokumencie „Strategia Rozwoju Gda ńska do roku 2015”. Dokument powstawał we współpracy z przedstawicielami środowisk reprezentuj ących wszystkie sfery Ŝycia miasta oraz z zainteresowanymi mieszka ńcami miasta. Strategia Rozwoju Gda ńska do roku 2015 opiera si ę na wskazaniu zasadniczych celów i kierunków rozwoju miasta na najbli Ŝsze 10 lat. Fundamentalnym zało Ŝeniem wyj ściowym strategii jest takie planowanie rozwoju miasta, które zgodnie z zasadami zrównowa Ŝonego rozwoju, stworzy podstawy do długofalowej poprawy koniunktury miasta.

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 Przyj ęta w dokumencie strategii Wizja rozwojowa Gda ńska: Gda ńsk atrakcyjnym miejscem zamieszkania o konkurencyjnej i nowoczesnej gospodarce.

2.3.1. Priorytety, cele strategiczne i szczegółowe: I. Mieszka ńcy 1.Rozwój społecze ństwa opartego na wiedzy – Unowocze śnianie systemu wielostopniowej edukacji – Rozwój nauki 2. Poprawa warunków zamieszkania – Poprawa warunków mieszkaniowych – Rozwój zró Ŝnicowanych form budownictwa mieszkaniowego – Poprawa stanu bezpiecze ństwa i porz ądku publicznego – Rozwój systemu komunikacji zbiorowej – Poprawa estetyki i optymalizacja wykorzystania przestrzeni miejskiej 3. Promocja zdrowego stylu Ŝycia – Edukacja prozdrowotna – Profilaktyka chorób społecznych 4. Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu – Zapewnienie równych szans rozwoju wszystkim mieszka ń- com – Wspomaganie rodzin z grup zagro Ŝonych wykluczeniem spo- łecznym 5. Ochrona środowiska przyrodniczego – Podnoszenie świadomo ści ekologicznej – Ochrona i odnawianie walorów przyrodniczych II. Gospodarka 1. Wspieranie rozwoju nowoczesnej gospodarki – Rozwój małych i średnich firm – Wspomaganie rozwoju zaawansowanych technologii – Wspieranie innowacyjno ści – Aktywizacja lokalnego rynku pracy

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 2. Rozwój gospodarki morskiej i logistyki – Wzrost potencjału portu morskiego – Wspieranie rozwoju funkcji logistycznych – Rozwój i modernizacja systemu komunikacyjnego 3. Rozwój turystyki, sportu i rekreacji – Kreowanie produktów turystycznych – Wzmacnianie roli Gda ńska jako światowej stolicy bursztynu – Tworzenie systemu spójnej promocji i informacji turystycznej – Wspieranie rozwoju infrastruktury sportowej, turystycznej i rekreacyjnej 4. Integracja Metropolii Gda ńskiej – Integracja komunikacyjna metropolii – Podejmowanie wspólnych przedsi ęwzi ęć rozwojowych – Wspólna promocja gospodarcza III. Kultura 1. Wzmacnianie roli Gda ńska jako centrum kulturowego – Wspieranie rozwoju instytucji i imprez kulturalnych – Ochrona kulturowego dziedzictwa Miasta Tym samym mo Ŝna uzna ć, i Ŝ program rewitalizacji zdegradowanych dzielnic w Gda ńsku stanowi realizacj ę celów przyj ętych w „Strategii Rozwoju Gda ńska do roku 2015”.

2.3.2. Programy operacyjne

W celu wdro Ŝenia Strategii w latach 2005 – 2009, przygotowano ró Ŝnorodne Programy operacyjne s ą cz ęś ci ą planowania strategicznego, wynikaj ącego z przyj ę- tej strategii rozwoju i zało Ŝonych celów. S ą one podstawowym narz ędziem, umo Ŝli- wiaj ącym realizacj ę celów strategicznych i szczegółowych Miasta. Ka Ŝdy z progra- mów realizuje co najmniej jeden z celów strategicznych, a zazwyczaj poszczególne programy wynikaj ą z wypełniania kilku celów. Przedstawione poni Ŝej programy operacyjne obejmuj ą okres 2005 - 2009, przy czym zakłada si ę, Ŝe wi ększo ść z tych programów b ędzie kontynuowana w latach nast ępnych. W dokumencie Strategii sformułowano 22 programy operacyjne, które odnosz ą si ę do wszystkich celów strategicznych.

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009

1. Zdrowy Gda ńszczanin 2. Wykształcony Gda ńszczanin 3. Gda ńska Nauka w Europie 4. Hewelianum 5. e-Gda ńsk 6. Sportowy Gda ńsk 7. Gda ńsk Równych Szans 8. Bezpieczny Gda ńsk 9. Gda ńsk Zielone Miasto 10. Lepiej Mieszka ć w Gda ńsku 11. Zdrowa Woda dla Gda ńska 12. Gda ński Program Rewitalizacji 13. Gda ńsk Morze Turystycznych Atrakcji 14. Gda ńsk Szerokiej Drogi 15. Metropolia Gda ńska 16. Inwestuj w Gda ńsku 17. Gda ńsk Przyjazny Przedsi ębiorcy 18. Gda ńsk Nowoczesnych Technologii 19. Gda ńsk Otwarty na Morze 20. Gda ński Bank Danych 21. Gda ńsk Mi ędzynarodowy 22. Gda ńsk Europejskie Centrum Kultury

2.3.3. Gda ński Program Rewitalizacji – zało Ŝenia strategii Zało Ŝone cele strategiczne realizowane przez program: – Poprawa warunków zamieszkania, – Rozwój turystki, sportu i rekreacji, – Umacnianie roli Gda ńska, jako centrum kulturowego, – Wspieranie rozwoju przedsi ębiorczo ści, – Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu.

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 Przewidywane korzy ści bezpo średnie: – OŜywienie Śródmie ścia Gda ńska, – OŜywienie innych rewitalizowanych dzielnic, – Poprawa jako ści Ŝycia i warunków zamieszkania, – Podniesienie atrakcyjno ści turystycznej i inwestycyjnej, – Lepsze wykorzystanie komunalnych zasobów mieszkaniowych, – Stworzenie konkurencyjnej oferty mieszkaniowej dla ka Ŝdej grupy popytu, – Poprawa estetyki Miasta, – Wzrost bezpiecze ństwa w rewitalizowanych dzielnicach.

Zaplanowane przedsi ęwzi ęcia realizacyjne – Program oŜywienia Śródmie ścia Gda ńska, – Uruchomienie nowych terenów pod inwestycje, – Uzupełnienie funkcji mieszkaniowej funkcja usługowa, – Drugi etap odbudowy Głównego Miasta, – Rewitalizacja Dolnego Miasta, – Rewitalizacja obszarów poprzemysłowych, – Podnoszenie atrakcyjno ści Śródmie ścia, – Rewitalizacja Oliwy, – Rewitalizacja Jelitkowa, Brzezna i Nowego Portu, – Rewitalizacja Wrzeszcza, – Rewitalizacja innych dzielnic – Iluminacja zabytków, – Poprawa estetyki Miasta, – Powołanie Rady Konserwatorskiej.

Przewidywane mierzalne rezultaty programu: – Poprawa wska źników mieszkaniowych – Wzrost liczby nowo wybudowanych budynków w rewitalizowanych dzielnicach – Wzrost liczby odnowionych budynków – Wzrost liczby turystów

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 – Wzrost wpływów z turystyki – Wzrost liczby miejsc pracy w rewitalizowanych dzielnicach

2.4. Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta Gda ńska

W odró Ŝnieniu od Strategii, dokument Studium jest dokumentem bardziej szczegółowym, odnosi si ę jednak głównie do kwestii zwi ązanych z rozwojem przestrzennym miasta. Zostało ono uchwalone przez Rad ę Miasta Gda ńska 21 grudnia 2007. W dokumencie Studium stwierdzono, Ŝe wci ąŜ trwaj ące procesy rozwojowe miasta wygenerowały i nadal generuj ą takie ukształtowanie przestrzeni i takie zjawiska przestrzenne, z których cz ęść nie spełnia oczekiwa ń i wymaga ń społeczno ści miasta. Wygenerowane w ten sposób problemy te maj ą rozmaity charakter: niektóre z nich s ą trwałe, strukturalne, inne s ą mo Ŝliwe do pokonania i wymagaj ą jedynie dzia- ła ń organizacyjnych, czasu i środków finansowych, które w znacznej cz ęś ci s ą w ge- stii władz miasta. S ą te Ŝ i takie, których skuteczne rozwi ązanie wymagałoby zmian obowi ązuj ących przepisów prawnych. Szczególne miejsce zajmuje grupa zjawisk, obecnie postrzeganych, jako ewidentne zakłócenie ładu przestrzennego, stanowi ą- cych jednak bardzo istotny potencjał rozwoju przestrzennego miasta. Chodzi o obszary zdegradowane, w tym rozległe tereny po likwidowanych funkcjach. Dlatego te Ŝ rozwi ązywanie tych problemów wymaga bardzo ró Ŝnorodnego podej ścia i zró Ŝnico- wanych kierunków i form działania.

2.4.1. Najistotniejsze problemy przestrzenne oddziaływuj ące, na jako ść Ŝycia miasta i jego mieszka ńców

W dokumencie Studium wymieniono najbardziej charakterystyczne i aktualne problemy, które powoduj ą post ępuj ąca degradacj ę ładu przestrzennego a tak Ŝe przyczyniają si ę do kumulacji negatywnych zjawisk w innych sferach Ŝycia miasta i jego mieszka ńców. Najcz ęś ciej wyst ępuj ące zjawiska maj ące negatywny wpływ, na jako ść Ŝycia w mie ście: – niedostateczny stan techniczny i u Ŝytkowy znacznej cz ęś ci starszej zabudowy mieszkaniowej, najcz ęś ciej skorelowany z niekorzystnymi zjawiskami spo- łecznymi, – zaniedbanie i niski standard zagospodarowania wi ększo ści terenów przydo- mowych w dawnych zasobach komunalnych, jako skutek m.in. prowadzonej w

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 ubiegłych latach bł ędnej polityki wydzielania działek do sprzeda Ŝy mieszka ń po obrysach budynków mieszkalnych, – powstawanie centrów usługowych na terenach poło Ŝonych na obrze Ŝach miasta i niezintegrowanych z zabudow ą mieszkaniow ą (np. przy Obwodnicy Trójmiasta, na terenach tanich, wolnych, łatwych do wyposa Ŝenia w rozległe parkingi i niezagro Ŝonych protestami mieszka ńców), stanowi ących form ę suburbanizacji, – rozwi ązania przestrzenne niekorzystne z punktu widzenia interesu publicznego, nierespektuj ące wymogów ochrony walorów przyrodniczych, krajobrazowych, czasem kulturowych (np. w zespołach przyrodniczo - krajobrazowych), a tak Ŝe potrzeb budowy infrastruktury technicznej i społecznej, wymuszane przez inwestorów prywatnych w celu maksymalizacji zysku, – du Ŝa „bezwładno ść ” form u Ŝytkowania i zagospodarowania terenów trudnych do zaakceptowania we współczesnym mie ście, zwłaszcza w atrakcyjnych in- westycyjnie lokalizacjach; wi ększo ść przypadków obszarów zdegradowanych nale Ŝy jednak traktowa ć, jako przyszłe wewn ętrzne, a wi ęc bardzo korzystnie poło Ŝone tereny rozwojowe miasta: – kolonie mieszkaniowe o niskim standardzie zabudowy i wyposa Ŝenia w infrastruktur ę techniczn ą oraz strukturze urbanistycznej uniemo Ŝliwiaj ącej prost ą modernizacj ę, – uwłaszczone ogrody działkowe z substandardow ą zabudow ą, samorzutnie wykorzystywane na cele mieszkaniowe, dodatkowo na ogół zarz ądzane w sposób roszczeniowy w stosunku do miasta niezale Ŝnie od rzeczywistego stanu uŜytkowania poszczególnych działek, – zdegradowane nieuporz ądkowane tereny przemysłowo-składowe i kolejowe, – ekstensywna, przypadkowo rozproszona i z reguły szpec ąca zabudowa uwłaszczonych gara Ŝy boksowych, – niedostateczne urz ądzenie przestrzeni publicznych poza najbardziej pryncy- pialnymi przestrzeniami w zabytkowych rejonach miasta – chaotycznie roz- mieszczone tymczasowe kioski i pawilony handlowo-usługowe, o nieciekawej, przypadkowej, wzajemnie nieskoordynowanej formie, wykonane z tandetnych materiałów, – przyci ąganie patologicznych grup społecznych, brak bezpiecze ństwa, – zawłaszczanie przez wła ścicieli nieruchomo ści, sąsiaduj ących fragmentów te- renów gminnych – niejednokrotnie przeznaczonych na cele komunikacyjne, nawet w sytuacjach uregulowanego stanu władania gruntami.

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009

2.4.2. Problemy i zagro Ŝenia obszarów śródmiejskich

Wśród typowych problemów mog ących generowa ć lub generuj ących zjawiska degradacji obszarów śródmiejskich, w dokumencie Studium wymienia si ę m.in.: – typowe dla centralnych dzielnic miast uci ąŜ liwo ści zamieszkiwania w starszych budynkach mieszkalnych, obecnie s ąsiaduj ących z przeci ąŜ onymi fragmentami podstawowego układu komunikacyjnego miasta oraz powstawanie na obszarach nieobj ętych planami miejscowymi nowych realizacji zabudowy mieszkaniowej, nierespektuj ących wymaganego dla terenów mieszkaniowych standardu akustycznego w warunkach świetnej koniunktury na mieszkania, – niski poziom nasycenia przestrzeni zaawansowanymi rozwi ązaniami technicznymi (wielopoziomowe rozwi ązania komunikacyjne, urz ądzenia ułatwiaj ące przemieszczanie si ę, intensywne formy parkowania, windy dla – niepełnosprawnych, kanały zbiorcze infrastruktury technicznej itp.) w stosunku do intensywno ści wykorzystania terenów, – wypieranie handlu z tradycyjnych ulic handlowych na rzecz siedzib banków i punktów obsługi telefonii komórkowej w poł ączeniu z koncentracj ą w pobli Ŝu funkcji handlowych zlokalizowanych w wielko powierzchniowych centrach usługowych (np. Manhattan, Madison), co obni Ŝa atrakcyjno ść śródmiejskich otwartych przestrzeni publicznych, utrwalonych w świadomo ści mieszka ńców i wymaga weryfikacji pogl ądów dotycz ących kształtowania tych przestrzeni, – zjawisko rozpraszania usług wy Ŝszego rz ędu poza obszar tradycyjnie śród- miejski w poł ączeniu z przenoszeniem aktywno ści handlowo-usługowej na obrze Ŝa miasta mo Ŝe ogranicza szanse na kreowania centrum miasta i metropolii.

2.4.3. Problemy osiedli powojennych

W dokumencie Studium wskazano powojenne blokowiska komunalne lub nale Ŝące do spółdzielni mieszkaniowych, które wyposa Ŝone zostały w schematyczne układy urbanistyczne i zuniformizowane formy architektoniczne, mog ące sta ć si ę generato- rami problemów, na co zasadniczy wpływ mie ć b ędzie: – sposób zagospodarowania i eksploatacji przestrzeni mi ędzyblokowych, zwłaszcza komunalnych utrudnia b ądź uniemo Ŝliwia wła ściwe wydzielenie po- szczególnych budynków (i terenów im przynale Ŝnych) w odr ębne wspólnoty mieszkaniowej,

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 – post ępuj ąca dekapitalizacja techniczna i degradacja społeczna blokowisk, – du Ŝe i kosztowne w usuwaniu braki w zaspokojeniu potrzeb parkingowych.

2.4.4. Problemy dzielnic historycznych i nowych mieszkaniowych

Zarówno historyczne dzielnice mieszkaniowe jak i nowe osiedla s ą lub mog ą by ć źródłem wielu problemów. Najwa Ŝniejsze z nich to m.in.: – zbyt bliskie poło Ŝenie niektórych terenów mieszkaniowych wzgl ędem przemy- słu, wpływaj ące, na jako ść warunków zamieszkiwania w aspekcie środowi- skowym, funkcjonalnym i społecznym, – nierównomierne i chaotyczne realizowanie zabudowy na nowych terenach, cz ęsto w formie wyspowych enklaw w krajobrazie rolniczym, spowodowane brakiem narz ędzi do etapowania urbanizacji (jedynym powodem uruchomienia nowych terenów budowlanych jest wola prywatnego właściciela terenu), – nienad ąŜanie z realizacj ą systemów transportowych i infrastruktury społecznej za dynamicznie rozwijaj ącą si ę zabudow ą, – zbyt intensywne parametry zabudowy i zagospodarowania terenu na obszarach peryferyjnych miasta, niemających planów miejscowych, – ignorowanie – na terenach niemaj ących planów miejscowych – istniej ących powi ąza ń ekologicznych, w tym naturalnych terenów zielonych, w sposobie zagospodarowania i zabudowy terenu, co powoduje nieodwracalne straty i obni Ŝa walory zamieszkiwania (wynika to cz ęsto z bł ędnego prze świadczenia o nieograniczonych zasobach obszarów zielonych na peryferiach miasta w sąsiedztwie lasów), – odczuwalny w krajobrazie brak zieleni wysokiej wokół nowej zabudowy mieszkaniowej i niedostateczne powierzchnie zieleni parkowej – rezygnacja z ustalania w planach ulic dojazdowych i wewn ętrznych, wynikaj ą- ca z obaw, co do skutków finansowych uchwalenia planu; jest to pewne zagro Ŝenie dla przyszłego ładu przestrzennego w wypadku osiedli budowanych na gruntach prywatnych.

2.4.5. Obszary zdegradowane krajobrazowo

W studium wskazano na wyst ępowanie wielu terenów zdegradowanych, które uległy przekształceniom lub dewastacji, jednak nadal zachowały swoj ą atrakcyjno ść lokali-

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 zacyjn ą w przestrzeni miejskiej i wymagaj ą rewaloryzacji krajobrazu. Wyodr ębniono je na podstawie kryteriów estetycznych i lokalizacyjnych, bior ąc równocze śnie pod uwag ę charakter zainwestowania i funkcj ę poszczególnych dzielnic Gda ńska oraz poło Ŝenie w presti Ŝowych bądź potencjalnie presti Ŝowych lokalizacjach (w ogólnym odbiorze miasta), np. w sąsiedztwie frontów wodnych. Wytypowano 15 terenów: – obszar byłego dworca kolejowego Kłodno, – tereny postoczniowe i poprzemysłowe (Stara Stocznia, Gazownia, Polski Hak, stocznia, rejon ulic Robotnicza – – Dyrekcyjna, była Fabryka Opakowa ń Blaszanych), – północny cypel Wyspy Spichrzów, – tereny po byłych Zakładach Mi ęsnych przy ul. Angielska Grobla, – teren na zapleczu parku Oliwskiego przy ul. Opackiej, – Osada Rybacka w Jelitkowie, – tereny dawnych dworów przy ul. Polanki, – składowisko złomu przy ul. Litewskiej, – sąsiedztwo twierdzy Wisłouj ście, – otoczenie dworca kolejowego w Gda ńsku Wrzeszczu i rejon ulic Dmowskiego i Ko ściuszki z tymczasow ą – zabudow ą, – tereny z istniej ącą napowietrzn ą sieci ą ciepln ą – wzdłu Ŝ torów kolejowych na odcinku Gda ńsk Stocznia–Gda ńsk – Politechnika, – teren pasa startowego byłego lotniska Zaspa, – teren po byłym o środku MON w pasie nadmorskim przy ci ągu pieszym na przedłu Ŝeniu al. Jana Pawła II, – ogrody działkowe w Dolinie Rado ści, – teren stadionu Lechii i jego otoczenie.

Ponadto wytypowano cztery typy funkcjonalne szczególnie cz ęsto przyczyniaj ące si ę do degradacji krajobrazu (bez wzgl ędu na lokalizacj ę): – tereny kolejowe i przykolejowe – których niski poziom estetyki wynika głównie ze wzgl ędów pozaplanistycznych;

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 – tereny przemysłowo-składowe – o zainwestowaniu powstałym w czasach, kiedy aspekty estetyczne zagospodarowania przemysłowo-składowego były marginalizowane – tereny ogródków działkowych; – tereny kolonii mieszkaniowych.

2.4.6. Post ępowanie wobec obszarów problemowych

W dokumencie studium zdiagnozowano ró Ŝnego rodzaju problemowe i zapro- ponowane odmienne sposoby post ępowania uzale Ŝnione od rodzaju wyst ępuj ących problemów oraz ich nat ęŜ enia. W dokumencie stwierdza si ę, Ŝe z zale Ŝno ści od charakteru obszaru konieczne jest inicjowanie odpowiednich działa ń naprawczych, ma- jących na celu likwidacj ę wyst ępuj ących problemów i podtrzymanie istniej ących funkcji lub wprowadzenie nowych. Interwencje w poszczególnych obszarach b ędą podejmowane przez prowadzenie odpowiedniej polityki miasta dostosowanej do charakteru okre ślonego obszaru i typu wyst ępuj ących problemów. Zidentyfikowane obszary problemowe w zale Ŝno ści od rodzaju planowanej polityki interwencyjnej podzielono na wymagaj ące przekształce ń lub rehabilitacji, a w pewnych sytuacjach rewitalizacji oraz humanizacji. Szczegółowo zasady post ępowania w stosunku do poszczególnych grup Ob- szarów problemowych oraz przesłanki dla ich stosowania, zostały przedstawione w w dalszej cz ęś ci niniejszego dokumentu, w pkt. 3.2. Ewaluacja zało Ŝeń programowych z 2004 - aktualizacja Programu Rewitalizacji w roku 2009 .

Zasady okre ślone mianem odpowiednich polityk, zostały w prawie niezmienio- nej formie przeniesione ze Studium do Programu Rewitalizacji, co wynika z faktu, Ŝe opracowaniu obydwu dokumentów przy świecały podobne cele i konstruowano je na podstawie tych samych zało Ŝeń. Oczywiste ró Ŝnice wynikaj ą z faktu, Ŝe dokument Studium zgodnie zało Ŝeniami ustawowymi 5 definiuje uwarunkowania i nakre śla kierunki rozwoju przestrzennego miasta. Inne aspekty rozwoju społecznego i gospodarczego s ą omawiane w tym dokumencie tylko w zakresie bezpo średnio oddziałuj ą- cym na problemy przestrzenne. Dokument Programu Rewitalizacji ma charakter wy- konawczy a jego konstrukcja została oparta na zaleceniach zawartych w ZPORR i RPO WP.

5 Dokument studium winien by ć sporz ądzany w oparciu o wymagania Ustawy z 23 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym,

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009

3. Główne zało Ŝenia Gda ńskiego Programu Rewitalizacji

Przyj ęto, Ŝe Gda ński Program Rewitalizacji realizowany jest etapami, które s ą realizowane w nast ępuj ących podokresach działania: Podokres I 2003 - 2004 Podokres II 2005 - 2007 Podokres III 2008 - 2015 Podokres IV 2016 – 2025

Przyj ęty podział na podokresy, odzwierciedla rzeczywiste zaanga Ŝowanie władz samorz ądowych miasta Gda ńska, w rozwi ązywanie problemów tych obszarów, które s ą dotkni ęte skumulowanymi problemami degradacji, w wielu sferach Ŝycia miasta.

Podokres I stanowił faz ę wst ępn ą, maj ącą na celu zapocz ątkowanie działa ń oŜywia- jących poprzez sformułowanie zało Ŝeń polityki rewitalizacyjnej, przygotowanie diagnozy stanu istniej ącego oraz projektów, których zadaniem było przeciwdziałanie degradacji i jako ściowa zmiana poziomu Ŝycia w zdiagnozowanych obszarach a tak- Ŝe przygotowania pierwszego Programu Rewitalizacji, Podokres II stanowił był faz ą realizacji projektu pilota Ŝowego na obszarze Grodzi- ska, zapocz ątkowania monitoringu zdiagnozowanych obszarów problemowych, a tak Ŝe weryfikacji przyj ętych zało Ŝeń rewitalizacyjnych. W wyniku ewaluacji przyj ętych zało Ŝeń i ich realizacji, powołano now ą struktur ę koordynuj ącą działania rewitalizacyjne w skali całego miasta - Referat Rewitalizacji. Podokres III stanowi kontynuacj ę działa ń zapocz ątkowanych w okresach poprzednich. Na pocz ątku tego okresu sformułowano zadania o Ŝywiaj ące w kolejnych dzielnicach: Dolne Miasto i Nowy Port - kontynuowano prace projektowe i wst ępne realizacyjne zaplanowane w podokresie II, Dolny Wrzeszcz i Letnica – przygotowano projekty o Ŝywienia tych dzielnic w zwi ązku z ewaluacj ą zało Ŝeń programu. W nast ęp- stwie działa ń projektowych i weryfikacji zało Ŝeń przygotowano aktualizacj ę Programu Rewitalizacji. W dalszej cz ęś ci podokresu planuje si ę realizacj ę przygotowanych pro- jektów – interwencji w obszarach problemowych a takŜe monitoring i weryfikacje przyj ętych zało Ŝeń. Podokres ten jest powi ązany czasowo z okresem realizacji RPO WP gdy Ŝ umo Ŝliwia sfinansowanie uzyskanie cz ęś ci dofinansowania projektów rewitalizacyjnych ze środków RPO WP 3.2.1 Podokres IV będzie stanowi ć kontynuacj ę polityki miasta w zakresie rewitalizacji zdegradowanych obszarów miejskich. Jego zało Ŝenia b ędą sformułowane po monitoringu i ewaluacji zało Ŝeń i realizacji Programu rewitalizacji pod koniec podokresu III.

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 3.1. Zało Ŝenia Programu Rewitalizacji, przyj ęte w dokumencie uchwalonym 29 kwietnia 2004 roku.

W dokumencie Programu Rewitalizacji uchwalonego w 2004 roku, zgodnego z zapisami Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego dla miasta z 2001 roku, do rewitalizacji wytypowano szeroko zakrojony fragment struktury miejskiej, obejmuj ący cały szereg obszarów szczególnie zdegradowanych, obejmuj ących równie Ŝ obszary zawieraj ące warto ści przyrodnicze i kulturowe. Jednocze śnie uznano, i Ŝ tak Ŝe znaczna cz ęść pozostałej struktury miasta wymaga działa ń rewitalizacyjnych.

3.1.1. Przyj ęte kryteria degradacji obszarów miasta

Dla okre ślenia obszarów zdegradowanych, które mog ą zosta ć obj ęte programami rewitalizacyjnymi na terenie Gda ńska przyj ęto nast ępuj ące kryteria (wszystkie dane w stosunku do średniej w mie ście) 6: a. wysoki poziom bezrobocia mieszka ńców, b. niski poziom wykształcenia mieszka ńców c. niski poziom przedsi ębiorczo ści mieszka ńców, wysoki stopie ń wykluczenia społecznego i biedy, d. wyra źnie zanieczyszczone środowisko naturalne, e. du Ŝa ilo ść obiektów o warto ściach kulturowych lub poło Ŝenie w obszarze wpisanym do rejestru zabytków lub obj ętej ochron ą konserwatorsk ą, f. zły stan techniczny istniej ącej zabudowy, g. obszary o niedostatecznym wyposa Ŝeniu w sieci i urz ądzenia infrastruktury technicznej – lub ich złym stanie technicznym, h. obszary nieekonomicznie wykorzystywanej przestrzeni o du Ŝym potencjale gospodarczym - tereny poprzemysłowe i powojskowe.

3.1.2. Zasi ęg terytorialny rewitalizowanego obszaru

W zwi ązku z zało Ŝonymi kryteriami wskazano, Ŝe Program Rewitalizacji Miasta Gda ńska uchwalony w 2004 roku obejmie, znaczn ą cz ęść obszaru zurbanizowanego miasta, w którego skład wchodz ą, nast ępuj ące dzielnice i tereny w Gda ńsku:

6 Kryteria zostały przyj ęte zgodnie z dost ępnymi z zapisami Uszczegółowienia Zintegrowanego Pro- gramu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego na lata 2004 - 2006

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 Aktyw tyw- Pato- no-ść Typ zabu- Okres powsta- lo-gie gos- Inne Lp. Nazwa obszaru dowy nia spo- podar- łeczne dar- cza 1. Biskupia Górka R+M XVII-XIX s u 2. Dolne Miasto M/P+R XVII-XIX s u 3. Polski Hak S XIX s w Rejon ul. Angielska Grobla 4. Teren „DAGOMY” i dawnych „Za- M+P XIX s w kładów Mi ęsnych” 5. Orunia Dolnik M/U XIX s w 6. Osiek M XVIII/XX S w 7. Stare Przednie ście M XVII/XX S w 8. Rejon ul. Robotniczej M pocz. XX S w Rejon ulic Goszczy ńskiego, Osiedle 9. M 1933– 1945 S w Skarpowej, Zakosy i Legnickiej socjalne Rejon ulic Kartuskiej Osiedle 10. M 1933– 1945 D n i Zakopia ńskiej socjalne 11. Wyspa Spichrzów Płn. S+P/N XV–XX b/d n 12. Wyspa Spichrzów Płd. S/M+P XV–XX b/d n 13. Czerwony Most M+O pocz. XX B w 14. Kolonia Zr ęby M+O pocz. XX B w subst. 15. Kolonia Wy Ŝyny M+O pocz. XX B w subst. Kolonia Jordana – Ochota i 16. M+O pocz. XX B w subst. Przybyszewskiego 17. Kolonia Post ęp i Przyszło ść M+O pocz. XX B w subst. 18. Rejon ul. Dyrekcyjnej M+U pocz. XX D w 19. Główne Miasto M +U XIV - XX D w 20. Grodzisko - Forty M +U XVII-XX S w 21. Suchanino M XX D w 22. Tereny postoczniowe P XIX-XX S n 23. Olszynka M XIX-XX S w 24. Rejon ulicy Wajdeloty M/U XIX D w 25. Kolonia śeńcy i Uroda M poł. XX B u 26. Brze źno – wioska rybacka M/U XIX S u ruralist. 27. Brze źno M 2 poł. XX b u subst. 28. Osiedle Abegga M/U XIX s w 29. Aniołki M XIX/XX d w (cz ęść 30. Rejon ul. Ko ściuszki i Lendziona M/U XX d n CPU) 31. Rejon ul. Do Studzienki M XIX/XX b/s n 32. Własna Strzecha M XIX/XX b/s n Rejon ulic Hallera 33. M XX s w i Kochanowskiego 34. Zielony Trójk ąt M/P/U XX d w 35. Rejon lasów Ja śkowej Doliny M/R XIX-XX s w 36. Strzy Ŝa Górna i Dolna M/R/U XIX-XX d w

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 37. Górny Wrzeszcz M/U XIX-XX d w 38. Jelitkowo – Osada Rybacka M/U XIX s w 39. Rejon ul. Kwietnej M XIX s u Przymorze – falowce, „blokowi- M + U XX s w 40. sko” 41. Stara Oliwa M + U XVIII-XX d w 42. Dolna Oliwa M + U XIX-XX s w 43. Zespół dworów na Polankach M/U/R XVII-XX s n 44. Szadółki R ębowo M/R XIX b W ruralist. 45. Uje ścisko – wie ś M XIX/XX s N ruralist. 46. Łostowice – ul. Świ ętokrzyska M XIX s N ruralist. 47. Ma ćkowy – ul. Przemian M XIX/XX b N ruralist. 48. Św. Wojciech M XIX b N 49. Lipce M XIX-XX s W 50. Orunia – Ptaszniki M XIX s U 51. Rejon ulicy Nowiny R/M XIV/XIX b U 52. Kolonia „Anielinki” M pocz. XX b W 53. Zespół starej cegielni P/M pocz. XX d W 54. Złota Karczma – ul. Mjr.Słabego M XX, lata 60. b w Owczarnia (wie ś – le śniczówka – 55. R XIX s N ruralist. folwark) 56. Stogi M/U pocz. XX b N 57. Nowy Port z Twierdz ą Wisłouj ście M XIX/XX s/d W 58. Letnica M XX s U 59. Przeróbka M+S XX s w 60. Rudniki M XX s/d n

Przyj ęte skróty i oznaczenia

M zabudowa mieszkaniowa P zabudowa przemysłowa S Hale, magazyny i składy U towarzysz ące usługi, rzemiosło Typy zabudowy R tereny rekreacyjne i zielone N nieu Ŝytki M+P obszar podzielony na dwie cz ęś ci funkcjonalne M/P wymieszanie funkcji b brak s słaba Aktywno ść gospodarcza d dobra bd bardzo dobra n Nie wyst ępuj ą Patologie społeczne w wyst ępuj ą w małym stopniu u wyst ępuj ą w stopniu uci ąŜ liwym subst. substandard Inne osiedle socjalne osiedla z okresu mi ędzywojennego, tzw. socjalne ruralist. pozostało ść dawnej osady wiejskiej

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 3.1.3. Uzasadnienie wyboru obszarów rewitalizacji

Wszystkie wymienione obszary spełniały przynajmniej jedno z wymienionych wy Ŝej kryteriów. Na wszystkich wymienionych obszarach stan zabudowy i infrastruktury technicznej był wg przyj ętych kryteriów (u średniaj ąc obszar), dostateczny lub nawet niedostateczny. W tabeli wskazano stopie ń nat ęŜ enie patologii społecznych i wielko ść aktywno ści gospodarcza na obszarze przewidywanym do rewitalizacji. W obszarze rewitalizacji uj ęto tak Ŝe obszary poprzemysłowe – np. znaczne fragmenty Stoczni Gda ńskiej, ZNTK na Przeróbce i powojskowe – np. koszary we Wrzeszczu i przy ul. Sadowej. Uj ęcie tych obszarów w Lokalnym Programie Rewitalizacji miało umo Ŝliwi ć wła ścicielom sporz ądzenie konkretnych projektów maj ących o Ŝywienie tych obszarów, równie Ŝ w oparciu o środki zewn ętrzne. Obszar rewitalizacji obejmował 3579 ha powierzchni (całe miasto ma 26. 508 ha). Na tym terenie znajdowały si ę 173 budynki mieszkalne wpisane do rejestru zabytków, z których 128 znajdowało si ę na terenie historycznego Śród- mie ścia Gda ńska.

3.1.4. Obszary „najlepiej przygotowane do procesu rewitalizacji”

W granicach terenu przeznaczonego do rewitalizacji wyznaczono 13 mniejszych obszarów , które dokument Programu przewidywał do obj ęcia polityk ą rehabilitacji istniej ącej zabudowy i infrastruktury technicznej – wymagających przygotowania i wdro Ŝenia kompleksowych programów rewitalizacji przestrzenno - społeczno - ekonomiczne w pierwszej kolejno ści. Były to tzw. obszary najlepiej przygotowane do procesów rewitalizacji . Obszarami tymi były: Biskupia Górka, Dolne Miasto , Oru- nia, Angielska Grobla – Długie Ogrody , Stare Przedmie ście , Wyspa Spichrzów , Dolny Wrzeszcz , Brze źno , Jelitkowo , Świ ęty Wojciech , Nowy Port , Grodzisko i Kolonia Abegga . Obszary te spełniały jednocze śnie po kilka kryteriów degradacji przyj ętych, jako wymagane w dokumencie Programu. Dla ka Ŝdego z wymienionych obszarów sporz ądzono charakterystyk ę przestrzenn ą i społeczno – gospodarcz ą.

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009

3.2. Ewaluacja zało Ŝeń programowych z 2004 - aktualizacja Progra- mu Rewitalizacji w roku 2009

W wyniku studiów i bada ń przyj ętych, w 2004 roku zało Ŝeń programowych, stwierdzono konieczno ść ich weryfikacji, w oparciu o pogł ębion ą analiz ę problemów, potrzeb i mo Ŝliwo ści zarówno obszarów wskazanych, jako zdegradowane jak i „najlepiej przygotowane do rewitalizacji” w 2004 roku. Pod uwag ę wzi ęto równie Ŝ realne mo Ŝliwo ści interweniowania samorz ądu te- rytorialnego na tych obszarach, a tak Ŝe w wi ększym stopniu wskazano na role miasta w odniesieniu do konkretnych przypadków. Ewaluacji zało Ŝeń dokonano w roku 2006 i zasadnicze wnioski z niej płyn ące, zawarto w dokumencie Studium Uwarun- kowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego uchwalonego w 2007 roku. W porównaniu do wcze śniejszych zało Ŝeń Programu Rewitalizacji, przyj ęto zało Ŝenie, Ŝe w zale Ŝno ści od charakteru obszaru i wyst ępuj ących na nim problemów konieczne jest inicjowanie odpowiednich działa ń naprawczych, maj ących na celu ich trwał ą likwidacj ę, podtrzymanie istniej ących funkcji lub wprowadzenie nowych. Inter- wencje w poszczególnych obszarach powinny by ć podejmowane przez prowadzenie odpowiedniej polityki miasta, dostosowanej do charakteru okre ślonego obszaru i typu wyst ępuj ących problemów. Zidentyfikowane obszary problemowe w zale Ŝno ści od rodzaju planowanej polityki interwencyjnej podzielono na wymagaj ące przekształce ń lub rehabilitacji, a w pewnych sytuacjach rewitalizacji oraz humanizacji.

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 3.2.1. Obszary wymagaj ące przekształce ń

Na obszarze Gda ńska zidentyfikowano tereny przemysłowe, wojskowe, skła- dowo- magazynowe i kolejowe, na których w wyniku przemian ekonomicznych i poli- tycznych osłabła lub zupełnie ustała wszelka aktywno ść gospodarcza. Spowodowało to ich przekształcanie si ę w obszary opuszczone, niezagospodarowane, cz ęsto w miejskie nieu Ŝytki. Tereny te wymagaj ą wprowadzenia nowych funkcji, a tym samym nowego zainwestowania. Cz ęść tych terenów jest zaj ęta jedynie przez obiekty infrastruktury technicznej (torowiska, ruroci ągi, instalacje podziemne i nadziemne, komi- ny, maszty itp.), zb ędne dla nowych u Ŝytkowników. Istniej ąca zabudowa ma niekiedy warto ści u Ŝytkowe lub kulturowe, które mog ą by ć przydatne dla nowych funkcji. Tak okre ślone tereny powinny by ć poddane polityce przekształce ń, która będzie obejmowa ć działania zmierzaj ące do zmiany istniej ących funkcji przy cz ęś ciowym zachowaniu lub całkowitej likwidacji istniej ącej zabudowy i innego zagospodarowania . W ramach tej polityki mieszcz ą si ę takie działania, jak likwidacja zb ędnych elementów infrastruktury technicznej, modernizacja lub wprowadzenie nowych systemów infrastruktury technicznej, likwidacja istniej ącej i wprowadzenie nowej zabudowy, a tak Ŝe remonty, renowacje, modernizacje lub rewaloryzacje zabudowy istniej ącej, zwłasz- cza maj ącej warto ści kulturowe.

3.2.1.1 Rodzaje obszarów wymagaj ących przekształce ń

W Gda ńsku wskazano nast ępuj ące typy terenów wymagaj ących przekształce ń: − tereny poprzemysłowe – przekształcane w kierunku funkcji usługowych i mieszkaniowych, a tak Ŝe na cele komunikacji, poł ączone z likwidacj ą wi ększo ści do- tychczasowego zainwestowania oraz z zachowaniem i adaptacj ą obiektów o war- to ściach kulturowych, − tereny powojskowe – przekształcane w kierunku funkcji usługowych i mieszkaniowych, z zachowaniem zabudowy o warto ściach kulturowych, − tereny pokolejowe – przekształcane w kierunku funkcji usługowo-mieszkaniowych i komunikacyjnych, − tereny po zb ędnych obiektach infrastruktury technicznej (oczyszczalnia Zaspa) – przekształcane na cele zieleni miejskiej i tereny produkcyjno-usługowe. Szczególnymi kategoriami terenów wymagaj ących przekształce ń s ą tereny kolonii mieszkaniowych i likwidowanych ogrodów działkowych.

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009

3.2.1.2. Zestawienie obszarów wymagaj ących przekształce ń

UŜytkowanie Przeznaczenie Powierzchnia Lp. Obszar dotychczasowe docelowe [ha]

mieszkaniowo- 1. Tereny postoczniowe, przemysłowe usługowe

mieszkaniowo- 2. Teren dawnej gazowni przemysłowe 63,7 usługowe

mieszkaniowo- 3. Elmor przemysłowe usługowe

mieszkaniowo- 4. dawne zakłady mi ęsne przemysłowe 6,2 usługowe

przemysłowo- 5. Polski Hak przemysłowe 34,5 usługowe

mieszkaniowo- 6. Polifarb Oliwa przemysłowe 5,3 usługowe

Dawne koszary przy ul. Słowac- mieszkaniowo- 7. wojskowe 28,5 kiego usługowe

mieszkaniowo- 8. Dawne koszary przy ul. Sadowej wojskowe 4,0 usługowe

Polana Le śna Srebrniki – dawne mieszkaniowo- 9. wojskowe 35,2 składy amunicji usługowe

Zakłady Naprawcze Taboru Kole- przemysłowo- 10. przemysłowe 30,0 jowego usługowe

Południowa cz ęść Wyspy Spi- przemysłowo- mieszkaniowo- 11. 19,2 chrzów z terenem dworca Kłodno kolejowe usługowe

12. Czerwony Most przemysłowe usługi 58,8

Oczyszczalnia „Zaspa” przy ul. 13. przemysłowe ziele ń 7,6 Hallera

Oczyszczalnia „Zaspa”, osadniki przemysłowo- 14. przemysłowe 6,0 przy ul. Uczniowskiej usługowe

mieszkaniowo- 15. Letnica – wysypisko popiołów przemysłowe 66 usługowe

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009

3.2.2. Obszary wymagaj ące rehabilitacji

Obszary wymagaj ące rehabilitacji to obszary post ępuj ącej dekapitalizacji zabudowy, przestrzeni urbanistycznej i infrastruktury technicznej, na których powinna by ć zachowana dotychczasowa funkcja. Na obszarach tych zauwa Ŝalne jest tak Ŝe ograniczanie działalno ści gospodarczej, niski poziom przedsi ębiorczo ści w śród mieszka ńców, nasilanie si ę problemów społecznych, obni Ŝenie bezpiecze ństwa mienia i ludzi.

3.2.2.1. Zało Ŝenia polityki rehabilitacji

Polityka rehabilitacji polega ć b ędzie na likwidacji zidentyfikowanych proble- mów. Bedzie prowadzona przede wszystkim w odniesieniu do problematyki technicznej, a takŜe społecznej, gospodarczej lub przestrzennej. Prowadzone działania naprawcze musz ą prowadzi ć do trwałej odnowy obszaru poprzez popraw ę, jako ści Ŝycia mieszka ńców, stanu środowiska i zabudowy. Najwa Ŝniejsza w procesie rehabilitacji jest poprawa warunków Ŝycia mieszka ńców oraz zachowanie zabudowy i funkcji głównej terenu nawet wtedy, gdy całkowite wyburzenie i wprowadzenie nowej zabudowy byłyby ta ńsze. Prowadzone działania musz ą mie ć na celu ochron ę i odnow ę warto ści kulturowych i ekologicznych przestrzeni miejskiej. Działania prowadzone w ramach tej polityki powinny powodowa ć wprowadzanie nowych aktywno ści wzmac- niaj ących baz ę ekonomiczn ą miasta, a przede wszystkim pobudza ć aktywno ść i samodzielno ść społeczno ści lokalnej zamieszkuj ącej dany obszar. Cz ęś ci ą tych działa ń mo Ŝe by ć tak Ŝe wprowadzanie nowych inwestycji stymuluj ących rozwój obszarów podlegaj ących interwencji. Do działa ń o charakterze rehabilitacyjnym zalicza si ę działania o bardzo zró Ŝnicowanym zakresie, takie jak rewaloryzacja zabudowy i tere- nów zielonych o warto ściach architektonicznych i znaczeniu historycznym, remonty, renowacje i modernizacje lub wyburzenia pozostałej zabudowy, poprawa funkcjonalno ści i estetyki przestrzeni publicznej, remonty i modernizacje infrastruktury technicznej, poprawa funkcjonalno ści ruchu kołowego i pieszego. W wypadku dzielnic mieszkaniowych zagro Ŝonych degradacj ą mog ą by ć prowadzone działania w zakresie odnowy społecznej lub gospodarczej.

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 3.2.1.2. Zestawienie obszarów wymagaj ących rehabilitacji

Powierzchnia Lp. Obszar [ha]

Obszar centralny miasta obejmuj ący tereny poło Ŝone wzdłu Ŝ osi ulic Trakt św. Wojciecha – Wały Jagiello ńskie – al. Zwyci ęstwa i al. Grunwaldzka, od Św. Wojciecha do Wrzeszcza. W skład obszaru wchodz ą: w ramach Śródmie ścia Historycznego m.in. Biskupia Gór- ka, Grodzisko, Angielska Grobla – Długie Ogrody, Stare Przedmie- 1. 2029,0 ście, Dolne Miasto, Olszynka. Poza Śródmie ściem Historycznym: Orunia i Ptaszniki, Św. Wojciech wraz z kalwari ą, Lipce, Siedlce, tereny stoczniowe, Aniołki, Królewska Dolina, Dolny i Górny Wrzeszcz wraz z Ja śkow ą Dolin ą, koloni ą Abegga we Wrzeszczu oraz zabudow ą wzdłu Ŝ al. Wojska Polskiego.

Obszar Oliwy Górnej wraz z ul. Polanki, Oliwy Dolnej wraz z Przy- 2. 347,0 morzem i Jelitkowem

3. Brze źno 79,4

4. Nowy Port wraz z twierdz ą Wisłouj ście 117,6

5. Przeróbka 46,5

6. Stogi 63,4

7. Rudniki 27,7

8. Ma ćkowy 15,8

9. Łostowice i Zakoniczyn 34,6

10. Szadółki R ębowo 16,1

11. Uje ścisko 20,0

12. Suchanino 50,9

13. Matarnia 8,5

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009

3.2.3. Obszary wymagaj ące rewitalizacji

Wśród obszarów wymagaj ących rehabilitacji wyst ępuje grupa obszarów szczególnie mocno dotkni ętych równocze śnie degradacj ą zabudowy i infrastruktury technicznej, zapa ści ą gospodarcz ą i problemami społecznymi. Podejmowanie frag- mentarycznych działa ń rehabilitacyjnych na takich terenach nie przyniesie oczekiwanych rezultatów. Dlatego konieczne jest wdro Ŝenie kompleksowych i skoordynowa- nych działa ń rewitalizacyjnych obejmuj ących równocze śnie wszelkie aspekty Ŝycia. Rewitalizacj ę wyodr ębniono, jako najbardziej kompleksowe działanie rehabilitacyjne obejmuj ące wszystkie sfery oddziaływa ń. W rejonach, które wymagaj ą przeprowadzenia procesów rewitalizacji, wyst ępuj ą takie problemy, jak: − wysoki poziom bezrobocia mieszka ńców, − niski poziom wykształcenia mieszka ńców, − niski poziom przedsi ębiorczo ści mieszka ńców, − wysoki stopie ń wykluczenia społecznego i biedy, − trudne warunki mieszkaniowe, − zanieczyszczone środowisko, − du Ŝa liczba obiektów o warto ściach kulturowych b ędących w złym stanie technicznym, poło Ŝonych w obszarze wpisanym do rejestru zabytków lub obj ętych ochron ą konserwatorsk ą, − zły stan techniczny istniej ącej zabudowy, − niedostateczne wyposa Ŝenie w sieci lub zły stan urz ądze ń infrastruktury technicznej.

3.2.3.1. Zało Ŝenia polityki rewitalizacji

W zwi ązku z przyj ętymi kryteriami stwierdzono, Ŝe polityka rewitalizacji obejmowa ć b ędzie prowadzenie kompleksowych i jednoczesnych działa ń naprawczych o charakterze przestrzennym, społecznym i gospodarczym, zmierzaj ących do pod- trzymania istniej ących funkcji i substancji budowlanej z dopuszczeniem wprowadzania nowych funkcji i uzupełniaj ącej zabudowy. W procesie rewitalizacji mog ą by ć zastosowane takie narz ędzia, jak: − działania prawne i organizacyjne uj ęte w Lokalnym Programie Rewitalizacji,

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 − dost ęp do wyspecjalizowanych funduszy unijnych, pa ństwowych i samorz ądo- wych, − programy pomocowe skonstruowane odpowiednio do potrzeb, skierowane do wła ścicieli nieruchomo ści, organizacji pozarz ądowych i najemców mieszka ń itp., − preferencje w dost ępie do ju Ŝ istniej ących programów pomocowych (np. programu inicjatyw lokalnych).

3.2.3.2. Zestawienie obszarów wymagaj ących rewitalizacji

Typ zaiwe- Okres po- Realizacja zada ń w ramach Pow. Lp. Opis obszaru stowania wstania rewitalizacji [ha] 1. Biskupa Górka M+W+U+R XVII/XIX - 46,5

Przebudowa ulic: Ł ąkowa [od Podwala Staromiejskiego do ul. Wróblej], Wróbla, Toru ńska 2. Dolne Miasto M+P+R XVII/XIX [fragment od Wróblej do Mo- 57,6 stu na rzece Nowej Motławie], Śluza, Kieturakisa, Radna, Kurza, Stare Przedmie- 3. M/U+N XVIII/XX - 36,5 ście

4. Orunia M/U XIX - 35,8

Angielska Grobla 5. M+P XV/XIX - 14,0 – Długie Ogrody Przebudowa i modernizacja ul. Dolny i Górny Wajdeloty oraz fragmentów 6. M/U XIX 253,7 Wrzeszcz ulic przyległych Aldony, Kon- rada Wallenroda i Gra Ŝyny

7. Brze źno Mn+U XIX – 31,1

8. Jelitkowo Mn+U XIX – 5,7

9. Św. Wojciech Mn XV/XIX – 18,7

10. Nowy Port M+U+P XIX Ła źnia, Plac Gustkowicza 42,0

11. Grodzisko R+N XVII–XIX Hewelianum 39,4

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009

Okres Typ zaiwe- Realizacja zada ń w ramach Pow. Lp. Opis obszaru powsta- stowania rewitalizacji [ha] nia Modernizacja i adaptacja budyn- ków mieszkalnych oraz dawnej 12. Letnica M XX 50,5 szkoły na cele Domu Otwartego, przebudowa i modernizacja ulic

13. Stara Oliwa M/U XIX – 102,9

14. Przeróbka M+P XIX/XX – 31,2

Kolonie śeńcy i 15. Mn XX – 23,6 Uroda

Przyj ęte skróty i oznaczenia

M, Mn zabudowa mieszkaniowa, zabudowa mieszkaniowa niska

P zabudowa przemysłowa

S hale, magazyny i składy

U towarzysz ące usługi, rzemiosło Typy R tereny rekreacyjne i zielone zainwestowania W tereny wojska lub policji

N nieu Ŝytki

M+P obszar podzielony na wyra źne cz ęś ci funkcjonalne

M/P wymieszanie funkcji

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 3.2.4. Obszary monofunkcyjnych osiedli mieszkaniowych wymagaj ące humanizacji

Wśród rejonów Gda ńska zagro Ŝonych lub dotkni ętych problemami degradacji znaj- dują si ę obszary powojennych monostruktur mieszkaniowych, cz ęsto okre ślane po- tocznie, jako „blokowiska”. Najwa Ŝniejsze problemy tych osiedli to: − brak zró Ŝnicowanej oferty mieszkaniowej, w tym równie Ŝ nowej, − jednolito ść strukturalna istniej ących mieszka ń, trudno ści w przekształceniach funkcjonalnych mieszka ń wynikaj ące z technologii budownictwa, − pogarszaj ący si ę stan techniczny budynków i jako ści przestrzeni, − brak identyfikacji mieszkańców z miejscem zamieszkania, − niewystarczaj ący dost ęp do terenów rekreacyjnych i usług wy Ŝszych szczebli, − brak miejsc parkingowych, − nieefektywne zarz ądzanie zasobem mieszkaniowym, − nieracjonalne podziały własno ściowe i pogł ębiaj ące si ę problemy zwi ązane z nowymi wydzieleniami gruntów przynale Ŝnych do istniej ących budynków.

Nale Ŝy zauwa Ŝyć ze pomimo pojawiaj ących si ę problemów, równocze śnie „blokowiska” charakteryzuj ą si ę pozytywnymi cechami zagospodarowania, stwarzaj ącymi szanse na humanizacj ę struktury funkcjonalno-przestrzennej: dobre poło Ŝenie w strukturze miasta, rozwini ęte systemy transportu publicznego, niskie intensywno ści zabudowy, dobre wyposa Ŝenie i znaczne rezerwy w istniej ących obiektach usług podstawowych.

3.2.4.1. Zało Ŝenia polityki humanizacji Przyj ęto, Ŝe polityka humanizacji b ędzie uruchamia ć mo Ŝliwo ści doinwesto- wania istniej ących monofunkcyjnych terenów mieszkaniowych, umo Ŝliwia ć wprowadzanie funkcji uzupełniaj ących, ró Ŝnicowanie oferty mieszkaniowej, popraw ę jako ści przestrzeni i zabudowy oraz uzyskanie bardziej zindywidualizowanego charakteru terenu osiedli. W zale Ŝno ści od potrzeb polityka humanizacji monofunkcyjnych osiedli mieszkaniowych powinna obejmowa ć: − remonty, modernizacje i estetyzacj ę istniej ącej substancji mieszkaniowej,

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 − wprowadzenie na tereny osiedli nowych usług o charakterze komercyjnym i spo- łecznym w celu zró Ŝnicowania zabudowy i funkcji terenu dla zindywidualizowania struktury obszaru, − popraw ę, uzupełnienie i zró Ŝnicowanie terenów zielonych i rekreacyjnych, − wydzielenie i urz ądzenie przestrzeni publicznych i półpublicznych, − doinwestowywanie niezagospodarowanych terenów osiedli nowymi zró Ŝnicowa- nymi formami zabudowy mieszkaniowej, − zapewnienie warunków dla realizacji zró Ŝnicowanych aspiracji mieszka ńców przez wspieranie działań buduj ących s ąsiedzkie wi ęzi społeczne.

3.2.4.2. Zestawienie obszarów wymagaj ących Humanizacji

Okres powstania Powierzchnia Lp. Opis obszaru [lata XX w.] [ha]

1. Piecki Migowo (Morena) 70–80 128,8

2. Przymorze (du Ŝe) 60 168,7

3. Zaspa 70 220,8

4. Suchanino 70–80 39,0

5. Chełm (nowy) 80 34,5

6. Złota Karczma (tzw. bloki pomilicyjne) 70 12,5

Kokoszki mieszkaniowe, rejon ul. Budowla- 7. 70 4,7 nych śabianka oraz rejon ul. Wejhera i południowej 8. 60–70 71,0 strony ul. Pomorskiej

9. Nowy Port, rejon ul. Wyzwolenia 70 25,0

10. Stogi, rejon ulic Niskiej i Rozłogi 70 22,0

11. Brze źno, os. Łozy 70 20,6

12. Brze źno, ul. Dworska 70 27,3

13. Wrzeszcz, rejon ul. Baczy ńskiego 70 10,0

14. Zielony Trójk ąt i rejon ul. Okr ąg 60–70 19,7

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009

3.3. Obszary najlepiej przygotowanie do obj ęcia procesami rewitalizacji

W aktualizowanej wersji Programu Rewitalizacji podtrzymano wi ększo ść zało- Ŝeń programowych przyj ętych w 2004 r. Wprowadzono niezb ędne zmiany maj ące na celu dostosowanie programu do bie Ŝą cych potrzeb polityki miejskiej, zmienionych regulacji prawnych itp. Uwzgl ędniono równie Ŝ zmiany będące efektem nowych inwestycji publicznych, zarówno o charakterze u Ŝytkowym, nakierowanych na popraw ę jako ści Ŝycia mieszka ńców poprzez dost ęp do okre ślonych usług o ró Ŝnym charakterze, jak i infrastrukturalnych maj ącym na celu popraw ę obsługi mieszka ńców. Zmiany wynikaj ą z zaostrzenia kryteriów oceny potrzeb obszarów problemowych jak i przygotowania okre ślonych projektów maj ących na celu o Ŝywienie najwi ększej mo Ŝliwej cz ęś ci obszarów zdegradowanych, przy zało Ŝeniu ze zaplanowane zmiany musza mie ć charakter trwały i spowodowa ć popraw ę odpowiednich wska źników monitoruj ą- cych. Przyj ęto, Ŝe wszelkie zaplanowane przedsi ęwzi ęcia powinny by ć ukierunkowane na rozwój społeczno- gospodarczy i podniesienie, jako ści Ŝycia społeczno ści lokalnych w obszarach zdegradowanych obj ętych interwencj ą. Wszystkie projekty musz ą by ć realizowane w sposób partnerski. Partnerami w projektach koordynowanych przez samorz ąd b ędą m.in. organizacje pozarz ądowe, instytucje kultury, wspól- noty i spółdzielnie mieszkaniowe, oraz inne podmioty, których udział jest istotny dla efektywnej realizacji programu rewitalizacji. Interwencja w obszarach zdegradowanych, dla których przygotowane zostały przedsi ęwzi ęcia rewitalizacyjne, będzie si ę opiera ć o działania kompleksowe. W zwi ązku z powy Ŝszym b ędą realizowane w formule projektów zintegrowanych ł ą- cz ących w sobie, dwa typy projektów: działania o charakterze inwestycyjnym i nieinwestycyjnym. Jako niezwykle wa Ŝne dla powodzenia procesu rewitalizacji przyj ęto budowanie projektów realizowanych w partnerstwie ( z podmiotami z sektora niepublicznego), z zachowaniem integralno ści i odpowiedzialno ści partnerów za poszcze- gólne przedsi ęwzi ęcia. Przedsi ęwzi ęcia składaj ące si ę na projekty rewitalizacyjne musz ą składa ć si ę z zada ń o charakterze przestrzennym, społecznym i gospodarczym. Zadania inwestycyjne, składaj ące si ę na projekt rewitalizacyjny mog ą by ć nakierowane na rozwój infrastruktury technicznej, rozwój transportu czy restrukturyza- cje przemysłu, działania remontowe i renowacj ę istniej ących zasobów mieszkaniowych, działania dotycz ące budowy nowych mieszka ń, rozwoju infrastruktury społecz- nej, kulturalnej i turystycznej, a tak Ŝe polegaj ące na zabezpieczeniu puli mieszka ń rotacyjnych i zamiennych. Zadania te musz ą prowadzi ć do poprawy stanu środowi-

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 ska zabudowanego, przestrzeni publicznych maj ąc na celu popraw ę, jako ści Ŝycia mieszka ńców. Zadania o charakterze nieinwestycyjnym, składaj ące si ę na elementy społecz- ne projektu rewitalizacyjnego to przede wszystkim: działania dotycz ące rozwoju za- sobów ludzkich, przeciwdziałanie ró Ŝnorodnym formom wykluczenia społecznego rozwi ązywanie problemów społecznych, realizacja polityki równych szans, zapobieganie bezrobociu, zapobieganie bezdomno ści. Oprócz wymienionych mog ą by ć rów- nie Ŝ realizowane działania maj ące na celu aktywizacj ę środowisk dzieci ęcych i mło- dzie Ŝowych, przekwaterowywanie mieszka ńców rewitalizowanych terenów oraz uru- chamianie systemu grantów celowych – maj ących na celu wspomaganie procesów rewitalizacji obszarach zdegradowanych, aktywizowanie mieszka ńców i budowanie społecze ństwa obywatelskiego poprzez wspieranie organizacji pozarz ądowych. Druga grupa działa ń nieinwestycyjnych to zadania składaj ące si ę na elementy działa ń gospodarczych projektu rewitalizacyjnego jak działania dotycz ące wspierania wychodzenia z bezrobocia i bierno ści zawodowej, rozwoju drobnej przedsi ębiorczo- ści, rozwoju drobnych sektorów gospodarki lokalnej, uruchamiania finansowych me- chanizmów wsparcia oraz inne działania wynikaj ące z programów pomocowych na rzecz rozwoju M ŚP, itp.

3.3.1. Charakterystyka i uzasadnienie wyboru obszarów najlepiej przygotowanych do rewitalizacji oraz okre ślenie głównych projektów inwestycyjnych:

W dalszej cz ęś ci Programu przedstawiono 13 obszarów dotkni ętych problemami degradacji. W porównaniu z poprzedni ą wersj ą programu, niektóre wymienione wtedy obszary zostały wskazane do obj ęcia innymi politykami miejskimi, ze wzgl ędu na specyfik ę problemów lub obj ęcie kompleksowymi działaniami inwestycyjnymi, niektó- re obszary zgrupowano w jeden du Ŝy obszar interwencji, co nie wyklucza realizacji mniejszych projektów kompleksowych na takim obszarze.. Wskazane w dalszej cz ęś ci opracowania obszary okre ślone, jako najlepiej przygotowane do prowadzenia działa ń oŜywiaj ące to takie, które wymagaj ą jak najszyb- szego przygotowania projektów ich o Ŝywienia a nast ępnie przeprowadzenia odpowiedniej interwencji gdy Ŝ są dotkni ęte wieloma ró Ŝnego rodzaju problemami, jak: - wysoki poziom ubóstwa i nasilenie wyklucze ń społecznych, - wysoka stopa długotrwałego bezrobocia lub bierno ści zawodowej, - wysoki poziom przest ępczo ści i wykrocze ń, - niski wska źnik prowadzenia działalno ści gospodarczej, - porównywalnie niski poziom warto ści zasobu mieszkaniowego,

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 Oprócz wymienionych kryteriów podstawowych brano równie Ŝ pod uwag ę:

- niski poziom edukacji, znacz ące braki w umiej ętno ściach i wysoki odsetek osób po- rzucaj ących szkoł ę, - zdegradowana infrastruktura techniczna uniemo Ŝliwiaj ąca modernizacj ę istniej ącej zabudowy a takŜe wprowadzanie nowego zainwestowania, - niski poziom wydajno ści energetycznej infrastruktury i budynków, - wysoki udział imigrantów, grup etnicznych i mniejszo ściowych oraz uchod źców.

Uwaga! Kolejno ść przedstawienia obszarów okre ślonych, jako najlepiej przygotowane nie determinuje kolejno ści obejmowania poszczególnych obszarów działaniami interwencyjnymi, wynika z kolejno ści prowadzonych bada ń maj ących na celu zdiagnozowanie problemów tych obszarów.

3.3.1.1. Biskupia Górka

Teren ten został wł ączony w obszar Gda ń- ska w okresie rozbudowy fortyfikacji nowo- Ŝytnych. Du Ŝy obszar terenu zaj ęty jest przez pozostało ści fortyfikacji, pełni funkcje terenu rekreacyjnego. Na tym terenie znajduj ą si ę pozostało ści dawnych Kolonii Ro- botniczych. Pozostał ą część zajmuje w znacznym stopniu dekapitalizowana zabudowa z XIX i pocz. XX wieku. Obszar jest zagro Ŝony patologiami społecznymi szcze- gólnie na obszarach zabudowy miejskiej oraz w najbli Ŝszym s ąsiedztwie.

A. Uzasadnienie wyboru obszaru:

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 Zabudowa tylko w niewielkim stopniu zniszczona w 1945 r. Znaczna wi ększo ść budynków posiada warto ści historyczne. Brak systematycznych i kompleksowych remontów budynków i infrastruktury technicznej. Standard mieszka ń – szczególnie w zabudowie przedwojennej niski. Wi ększo ść gruntów i budynków stanowi własno ść gminy Miasta Gda ńsk lub Skarbu Pa ństwa. Wspólnoty mieszkaniowe nie s ą liczne i w wi ększo ści z dominuj ącą własno ści ą gminy. Jednostka wydzielona ze struktury miasta przez główne linie komunikacyjne Gda ńska. Du Ŝa cz ęść obszaru stanowi ąca przez dziesi ęciolecia tereny zamkni ęte. Istotnym zagro Ŝeniem jest mo Ŝliwo ść osuwania si ę mas ziemnych ze wzgórz na budynki mieszkalne. Infrastruktura techniczna w wi ększo ści w złym stanie technicznym (przede wszystkim nawierzchnie ulic, wodoci ągi, kanalizacja deszczowa i sanitarna) Brak jest odwodnie ń skarp, co mo Ŝe by ć przyczyn ą osuwania si ę warstw ziemi. Istniej ą rezerwy terenowe pod realizacje nowej zabudowy o charakterze plombowym, jednak Ŝe na cz ęś ci z tych obszarów wyst ępuj ą słabono śne grunty, wymagaj ące zwi ększonych nakładów na posadowienie budynków. Na tym terenie bezrobocie jest prawie dwukrotnie wy Ŝsze ni Ŝ średnie dla Gda ńska. Wi ększe od średniej jest te Ŝ bezrobocie długotrwałe (powy Ŝej 12 miesi ęcy) oraz bezrobocie w śród ludzi młodych. Skutkiem tego jest du Ŝa w tej dzielnicy sfera ubóstwa, brak perspektyw na popraw ę warunków Ŝycia i co si ę z tym wi ąŜ e brak przedsi ębiorczo ści mieszka ńców. Panuje powszechna opinia, Ŝe jest to jedna z najniebezpieczniejszych dzielnic Gda ńska. Jedn ą z przyczyn tego stanu jest brak alternatywy sp ędzania wolnego czasu dla młodzie Ŝy. Jako granice obszaru przyj ęto od wschodu i północy istniej ące trasy komunikacyjne – stanowi ące barier ę wyró Ŝniaj ącą rejon Biskupiej Górki ze Śródmie ścia Historycznego. Od południa i zachodu za ś lini ę oddzielaj ącą tereny zabudowy jednorodzinnej od obszarów historycznych Biskupiej Górki. Powierzchnia obszaru przewidzianego do rewitalizacji 46,5 ha.

B. Środowisko kulturowe, stan istniej ący, zagro Ŝenia:

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 - ko ściół mennonitów – architektura sakralna, - relikty wie Ŝy ko ścioła Zbawiciela na Zaro ślaku – ruiny wie Ŝy adaptowane na sklep, - fragment zespołu bastionów Nowych Ogrodów – Zakos Piaskowy – architektura militarna, budowle ziemne. - Kanał Raduni wraz z groblami i urz ądzeniami technicznymi (most forteczny) – obiekt przemysłowy. Ponadto wzdłu Ŝ ulic Biskupiej, Na Stoku, Zaro ślak, Salwator, Mennonitów i Kazno- dziejskiej znajduje si ę zespół budynków mieszkalnych z II połowy XIX i pocz. XX wieku obj ętych ochron ą konserwatorsk ą. Ochron ą konserwatorska obj ęte s ą równie Ŝ relikty cmentarza przy ul. Na Stoku.

Obiekty wpisane do rejestru zabytków znajduj ą si ę w dobrym stanie technicznym, za wyj ątkiem niektórych elementów – przede wszystkim wałów - zespołu fortyfikacji Sza ńca Biskupiej Górki. W dostatecznym i złym stanie technicznym znajduj ą si ę natomiast obj ęte ochron ą konserwatorsk ą budynki mieszkalne.

Zagro Ŝeniem istnienia zabytkowego zespołu zabudowy jest w pierwszym rz ędzie brak remontów zabytkowych budynków mieszkalnych. Innym zagro Ŝeniem jest brak lub dewastacja drena Ŝy Biskupiej Górki, co powodowa ć mo Ŝe obsuni ęcia mas ziemi na dzielnice mieszkaniow ą. Zagro Ŝeniem dla fortyfikacji ziemnych jest niekontrolo- wany rozrost drzew i krzewów na wałach ziemnych.

C. Problematyka społeczna

Zasadniczy problem obszaru stanowi zagro Ŝenie bezdomno ści ą z powodu braku mo Ŝliwo ści płacenia systematycznie świadcze ń mieszkaniowych i długotrwale bezrobocie powoduje, Ŝe potrzeby bytowe s ą realizowane na poziomie podstawowym. Zagro Ŝenie poczucia bezpiecze ństwa fizycznego przez wyst ępowanie drobnych wykrocze ń skierowanych wobec osób starszych i słabszych. Spadek dochodów gospodarstw domowych oraz wysoki poziom zadłu Ŝenia wpływa na spadek korzystania z dóbr kultury i niski poziom potrzeb w zakresie estetyki otoczenia. Wzrost liczby rodzin charakteryzuj ących si ę „wyuczon ą” bezradno ści ą opieku ńczo – wychowawcz ą, brak pozytywnych wzorców wobec dorastaj ącej młodzie Ŝy. Zagro Ŝenie dłu- gotrwałym bezrobociem ograniczaj ącym potencjał własny i środowiska lokalnego. Najbardziej widoczni w dzielnicy s ą długotrwale bezrobotni lub bierni zawodowo m ęŜ czy źni w wieku do 45 lat, członkowie rodzin, w których jest to kolejny przypadek bezrobocia. Młodzie Ŝ w wieku szkolnym, bierna w zakresie kontynuacji nauki, zagro Ŝona marginalizacj ą społeczn ą z powodu niskiego statusu społeczno – zawo-

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 dowego. Rodziny zagro Ŝone bezdomno ści ą z powodu ubóstwa materialnego. Głów- ne problemy społeczne dzielnicy: ubóstwo, długotrwałe bezrobocie zwi ązane z niskimi kwalifikacjami – przewa Ŝa wykształcenie zawodowe i podstawowe, niepełno- sprawno ść – długotrwała choroba - dzieci i osób starszych, niezaradno ść w prowadzeniu gospodarstwa domowego, trudno ści po opuszczeniu zakładu karnego alkoholizm, nie ucz ąca si ę i niepracuj ąca młodzie Ŝ powy Ŝej 15 roku Ŝycia, wzrost przest ęp- czo ści i zadłu Ŝenia w opłatach komunalnych.

D. Zakładane korzy ści wynikaj ące z przeprowadzenia rewitalizacji

Dzielnica posiada bardzo du Ŝe potencjalne mo Ŝliwo ści rozwojowe – ze wzgl ędu na swoje poło Ŝenie w bezpo średnim s ąsiedztwie centrum miasta, wyj ątkowe walory przyrodnicze i kulturowe. Rozwój funkcji usługowych i rekreacyjnych w oparciu o istniej ącą zabudow ę zabytkow ą Sza ńca Biskupiej Górki – hotele, szkoły wy Ŝsze, inne usługi turystyczne, otwarte boiska sportowe, obiekty ekspozycyjne „Twierdzy Gda ńsk”. Zwi ększenie ilo ści miejsc pracy na terenie obj ętym rewitalizacj ą – spadek bezrobocia. Zaplecze rekreacyjne Śródmie ścia Gda ńska w oparciu o du Ŝą ilo ść zachowanych terenów zielonych, trasy spacerowe, tematyczne itp. Remonty i adaptacja istniej ących zasobów o warto ściach kulturowych. Integracja przestrzenna dzielnicy z reszt ą Śródmie ścia poprzez nowe poł ączenia piesze. Uporz ądkowanie istniej ącej tkanki urbanistycznej poprzez uzyskanie nowych terenów inwestycyjnych w zabudowie plombowej. Porz ądkowanie przestrzeni publicznych poprzez remonty ulic i terenów zielonych poło Ŝonych w istniej ącej zabudowie. Wzmocnienie funkcji (powi ększenie terenu, zwi ększenie ilo ści studentów itp.) szkoły wy Ŝszej na terenie dawnych koszar, jako „lokomotywy” rozwoju kulturowego dzielnicy, jej o Ŝywienia np. przez tworzenie nowych lokali, pubów, klubów studenckich itp.

E. Okre ślenie niezb ędnych priorytetów i projektów inwestycyjnych:

- przygotowanie i uchwalenie „szczegółowego programu rewitalizacji” (w oparciu o konsultacje społeczne i wnioski mieszka ńców), z którego wynika ć będą kolejne, szczegółowe projekty; plan ten stanie si ę tez podstaw ą okre ślenia kosztów rewitalizacji, - zagospodarowanie przestrzeni publicznych: ulic, placów, parków i skwerów, tworzenie placów zabaw dla dzieci itp., w tym dawnego cmentarza, rejonu historycznego ko ścioła Zbawiciela; jako kontynuacja rewaloryzacji ciągu Kanału Raduni, porz ądkowanie fortyfikacji Sza ńca Biskupiej Górki – budowa ście Ŝek i ci ągów pieszych, małej architektury i niezb ędnego zaplecza (toalety),

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 - renowacja budynków o warto ściach kulturowych lub wpisanych do rejestru zabytków – w tym adaptacja na cele gospodarcze, społeczne, turystyczne, kulturalne itp. przyczyniaj ące si ę do wzrostu ilo ści miejsc pracy lub integracji mieszka ńców; renowacja obejmowa ć b ędzie prace konserwatorskie, remonty instalacji wewn ątrz budynków, termoizolacje, wzmocnienie posadowienia budynków; w tym zespołu fortyfikacji Sza ńca Biskupiej Górki, budynków uŜytkowanych obecnie przez policj ę, - doko ńczenie adaptacji budynków dawnych „koszar pruskich” na wy Ŝsz ą uczelni ę; - porz ądkowanie podwórek, dziedzi ńców b ędących otoczeniem zabudowy mieszkaniowej – dotyczy całego obszaru; - przygotowanie terenów (w tym niezb ędne wyburzenia) na cele usługowe, kulturowe, edukacyjne, gospodarcze, turystyczne itp. – dotyczy całego obszaru; - remont i modernizacja ulic, m.in.: Biskupiej, Na Stoku, Zaro ślak, Salwator, Kolonia Post ęp, Kolonia Przyszło ść ; - budowa monitoringu ulic dla całego obszaru; - adaptacja i remonty budynków u Ŝyteczno ści publicznej – szkoła podstawowa nr 21 przy ul. Na Stoku, Wy Ŝsza Szkoła Humanistyczna na terenie dawnych koszar pruskich – w tym pozyskanie dawnego budynku oficerskiego, świetlice i kluby wielofunkcyjne dla mieszka ńców; - remont i przebudowa infrastruktury wodno – kanalizacyjnej i deszczowej – w tym odwodnienia skarp – dotyczy całej dzielnicy; - likwidacja istniej ącego jeszcze indywidualnego ogrzewania piecami węglowymi, zmiana sposobu ogrzewania budynków; - poprawa funkcjonalno ści ruchu kołowego i pieszego, remonty i budowa ulic, ci ągów pieszych, ście Ŝek rowerowych – dotyczy zwłaszcza ulic: Biskupiej, Na Stoku, Zaro ślak, Salwator, Kolonia Post ęp, Kolonia Przyszło ść , Kolonia Studentów;

3.3.1.2. Dolne Miasto

Geneza obszaru si ęga drugiej połowy XVI wieku, gdy wyko-

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 pano Now ą Motław ę a nast ępnie w latach 30-tych XVII wieku wzniesiono wokół Gda ńska, w tym równie Ŝ obszaru dzisiejszego Dolnego Miasta pier ście ń fortyfikacji ziemnowodnych. Przez pierwsze kilkadziesi ąt lat obszar ten był podmokły i nie był zainwestowany. Po wybudowaniu sieci kanałów odwadniaj ących, stał si ę najpierw terenem rekreacji i miejscem wznoszenia letnich rezydencji przez zamo Ŝnych Gda ńszczan a nast ępnie cz ęś ciowo był zainwestowywany przez przemysł i wojsko, by w ko ńcu XIX wieku, przekształci ć si ę w dzielnice czynszow ą, zło Ŝon ą w przewa- Ŝającej liczbie z budynków reprezentuj ących styl eklektyczny. W chwili obecnej Dol- ne Miasto jest jednym z najbardziej zdegradowanych obszarów pod wzgl ędem przestrzennym, gospodarczym i społecznym

A. Uzasadnienie wyboru obszaru:

Zabudowa tylko w niewielkim stopniu zniszczona w 1945 r. Znaczna wi ększo ść budynków posiada warto ści historyczne. Brak systematycznych i kompleksowych remontów budynków i infrastruktury technicznej. Standard mieszka ń – szczególnie w zabudowie przedwojennej niski. Charakterystyczne przemieszanie funkcji przemysłowych, magazynowych, usługowych i mieszkaniowych. Obecnie funkcja przemysłowa praktycznie wygasła - jednak Ŝe tereny te nie uzyskały nowej funkcji. Du Ŝe zró Ŝnicowanie własno ściowe – jednak Ŝe z przewag ą gruntów gminnych i skarbu pa ństwa. Liczne wspólnoty mieszkaniowe jednak Ŝe w wi ększo ści z dominuj ąca własno ści ą gminy. Pewna ilo ść budynków prywatnych. Cz ęść gruntów i budynków w zarz ądzie TBS „Motława”. Jednostka wydzielona ze struktury miasta przez wody Motławy i tranzytow ą tras ę komunikacyjn ą. Infrastruktura techniczna w wi ększo ści w złym stanie technicznym (przede wszystkim nawierzchnie ulic, wodoci ągi, kanalizacja deszczowa i sanitarna). Tragiczny stan kanalizacji deszczowej powoduje podtapianie prawie wszystkich piwnic na terenie dzielnicy. Istniej ą rezerwy terenowe pod realizacje nowej zabudowy o charakterze plombowym, jednak Ŝe na cz ęś ci z tych obszarów wyst ępuj ą słabono śne grunty, wymagaj ące zwi ększonych nakładów na posadowienie budynków. Na tym terenie bezrobocie wy Ŝsze ni Ŝ średnie dla Gda ńska – szczególnie du Ŝa ilo ść osób trwale bezrobotnych – powy Ŝej 24 miesi ęcy. Du Ŝa ilo ść ludzi starszych o niskich świadczeniach. Skutkiem tego jest du Ŝa w tej dzielnicy sfera ubóstwa, brak perspektyw na popraw ę warunków Ŝycia i co si ę z tym wi ąŜ e brak przedsi ębiorczo ści mieszka ńców. Znacz ącą grup ę mieszka ńców stanowi ą osoby starsze i niepełnosprawne, które z powodu długotrwałej choroby i wyst ępuj ących barier architektonicznych pozostaj ą w domach od wielu lat, korzystaj ąc z pomocy w formie usług opieku ńczych. Panuje powszechna opinia, Ŝe jest to jedna z najniebezpieczniejszych dzielnic Gda ńska. Brak na tym terenie komisariatu policji. Infrastruktura społeczna dobrze rozwini ęta. Znajduj ą si ę tu szkoła podstawowa i gimnazjum, przedszkole, o środek zdrowia, centrum kultury,

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 szpital, parafia. Pomimo poło Ŝenia w zasi ęgu 10 minut doj ścia pieszego od Długiego Targu obszar słabo skomunikowany z reszt ą Śródmie ścia. Jako granice obszaru przyj ęto od wschodu, południa i zachodu rzek ę Motław ę, od północy za ś ulic ę Podwale Przedmiejskie – siln ą przegrod ę komunikacyjn ą. Jest to obszar, na którym kumuluj ą si ę problemy społeczne. Powierzchnia obszaru przewidzianego do rewitalizacji 57,6 ha.

B. Środowisko kulturowe, stan istniej ący, zagro Ŝenia:

Ponadto wzdłu Ŝ ulic Ł ąkowej Wróblej, Chłodnej, Sempołowskiej, Królikarnia, Kietura- kisa, Reduta Dzik, Uła ńskiej, Reduta Mi ś, Reduta Wyskok, Szczygla, Kurza, Dolna, Śluza, Radna, Toru ńska, Polna, Wierzbowa, Przyokopowa, Fundacyjna, Zielona, Dobra, Jałmu Ŝnicza znajduj ą si ę zespoły budynków mieszkalnych z II połowy XIX i pocz. XX wieku obj ętych ochron ą konserwatorsk ą. Ochronie podlegaj ą tak Ŝe znajdu- jące si ę na terenie dzielnicy relikty zabudowy przemysłowej – dawne fabryki tytoniu i karabinów, młyn olejowy, relikty warsztatów artyleryjskich i zajezdni tramwajowej oraz stosunkowo liczne budynki u Ŝyteczno ści publicznej – ko ściół parafialny, gimnazjum, zespół szpitala boromeuszek. Po prowadzonych systematycznie pracach w najlepszym stanie znajduj ą si ę bastiony. Wymagaj ą one jedynie systematycznych prac piel ęgnacyjnych. W złym stanie jest Dworek Uphagenów – stanowi ący własno ść Uniwersytetu Medycznego, natomiast w stanie katastrofalnym znajduje sie budynek mieszkalny przy ul. Reduta Wyskok. Jest to tym bardziej przykre, Ŝe jest to najstarszy budynek mieszkalny na obszarze dzielnicy. Stan mieszkalnych obj ętych ochron ą konserwatorsk ą jest w przewa Ŝaj ącej mierze dostateczny, jednak Ŝe brak remontów powoduje dalsza degradacj ę tych obiektów. W stosunkowo najlepszym stanie znajduj ą si ę budynki u Ŝy- teczno ści publicznej.

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 Zagro Ŝeniem istnienia zabytkowego zespołu zabudowy jest w pierwszym rz ę- dzie brak remontów zabytkowych budynków mieszkalnych. Innym zagro Ŝeniem bardzo zły stan kanalizacji deszczowej, który powoduje praktycznie ci ągłe zalania piwnic i pogł ębiaj ąca si ę dewastacj ę murów piwnicznych i fundamentowych wi ększo ści bu- dynków. Zagro Ŝeniem dla budynków poprzemysłowych jest brak u Ŝytkowników po zaprzestaniu produkcji. Powoduje to przyspieszon ą ich dewastacj ę. W tego typu obiektach cz ęste jest zaprószenie ognia i po Ŝary. Podobne problemy mog ą wyst ąpi ć tak Ŝe w stosunku do budynków u Ŝyteczności publicznej o ile nie znajd ą nowych uŜytkowników (szpital przy ul. Kieturakisa z zapleczem).

C. Problemy społeczne:

Według danych Miejskiego O środka Pomocy Społecznej w Gda ńsku w dzielnicy Dolne Miasto 234 środowiska znajduj ą si ę pod opiek ą MOPS. Liczba osób we wszystkich tych rodzinach wynosi 463, co daje średni ą 2 osoby na środowisko. Od- setek mieszka ńców Dolnego Miasta korzystaj ących z pomocy MOPS wynosi 7, 9% przy 7,2% średniej dla Gda ńska. Udzielane przez Miejski O środek Pomocy Społecz- nej wsparcie obejmuje: świadczenia pieni ęŜ ne (zasiłek stały, zasiłek okresowy, zasi- łek celowy, specjalny zasiłek celowy itp.) oraz świadczenia niepieni ęŜ ne (praca socjalna, składki na ubezpieczenie zdrowotne, składki na ubezpieczenia społeczne, pomoc rzeczow ą, sprawienie pogrzebu, poradnictwo specjalistyczne, posiłek, niezb ędne ubranie, pobyt i usługi w domu pomocy społecznej i inne). Główn ą przyczyn ą wyst ępowania o pomoc do MOPS jest niepełnosprawno ść . Ponad połowa mieszka ńców Dolnego Miasta korzystaj ąca z systemu świadcze ń spo- łecznych otrzymuje wsparcie z tego powodu. Znaczny jest odsetek osób potrzebuj ą- cych pomocy ze wzgl ędu na zły stan zdrowia. Pracownicy socjalni Miejskiego O środ- ka Pomocy Społecznej wspieraj ą równie Ŝ rodziny niewydolne wychowawczo. Wg pracowników socjalnych MOPS główne problemy, to m.in.: złe warunki mieszkaniowe i bardzo zły stan infrastruktury technicznej, niski poziom bezpiecze ństwa, brak zagospodarowania czasu wolnego u dzieci i młodzie Ŝy. W opinii Zespołów Pracy Socjal- nej MOPS działania w tych trzech obszarach w znacznej mierze wpłyn ą na popraw ę istniej ącej sytuacji w dzielnicy. Około 80 osób na 1000 mieszka ńców Dolnego Miasta nie jest w stanie samodzielnie zabezpieczy ć utrzymania rodziny. Według danych Powiatowego Urz ędu Pracy w Gda ńsku poziom bezrobocia mierzony liczb ą osób bezrobotnych do liczby ludno ści w wieku produkcyjnym w śród mieszka ńców Dolnego Miasta wynosi 3,2%. Zarejestrowane osoby bezrobotne, to w przewa Ŝaj ącej cz ęś ci kobiety (63%). Bardzo du Ŝy odsetek (45,04%) osób pozostaj ą- cych bez pracy stanowi ą osoby bez kwalifikacji zawodowych (z wykształceniem gimnazjalnym i ni Ŝszym). 47,7% to bezrobotni, którzy nie maj ą pracy 3 miesi ące lub krócej. Bior ąc pod uwag ę poziom wykształcenia i czas pozostawania bez pracy przypuszcza ć mo Ŝna, Ŝe osoby te wypadaj ą z sytemu edukacji. Nie zdo-

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 bywaj ą kolejnych stopni wykształcenia i nie przygotowuj ą si ę do pracy zawodowej. Jest to najprawdopodobniej w znacznej mierze młodzie Ŝ, która nie kontynuuje edukacji i nie podejmuje zatrudnienia. Wśród bezrobotnych mieszka ńców Dolnego Miasta bardzo du Ŝy odsetek stanowi ą osoby z wykształceniem gimnazjalnym lub ni Ŝszym i bez kwalifikacji zawodowych. ‘Model osoby bezrobotnej’ przekazywany jest z pokolenia na pokolenie. Istnie- je zagro Ŝenie, Ŝe w śród młodzie Ŝy przerywaj ącej edukacj ę i ‘dziedzicz ącej’ brak aktywno ści zawodowej rozszerza problem bezrobocia. Stopa długotrwałego bezrobocia w dzielnicy Dolne Miasto nie przekracza 3,9% udziału osób długotrwale bezrobotnych w śród osób w wieku produkcyjnym. Problem bezrobocia w wi ększo ści dotyczy osób pozostaj ących bez zatrudnienia przez stosunkowo krótki okres czasu. Z danych II Komisariatu Policji w Gda ńsku przest ępczo ść w dzielnicy Dolne Miasto jest dosy ć powszechna. Sprawcy czynów karalnych w latach 2007 – 2008 to osoby w wieku 17 – 45 lat. Świadczy ć to mo Ŝe o tym, Ŝe na drog ę przest ępcz ą sprawcy wchodz ą ju Ŝ, jako nastolatki i przez wiele lat na niej pozostaj ą. Ilo ść przest ępstw i wykrocze ń ujawnionych w 2007 roku i pierwszej połowie 2008 roku w dzielnicy kształtuje si ę na poziomie 261. Średnia roczna ilo ść przest ępstw i wykrocze ń ujawnionych na 1000 mieszka ńców dzielnicy wynosi 28. Informacje o cz ęś ci z ujawnionych przest ępstw kierowane s ą do s ądu. Aktual- nie kuratorzy dla dorosłych przy S ądzie Rejonowym Gda ńsk Południe w Gda ńsku prowadz ą 65 spraw na terenie Dolnego Miasta. Główn ą przyczyn ą prowadzenia post ępowania wykonawczego wobec mieszka ńców tej dzielnicy jest popełnianie przest ępstw przeciwko mieniu, przeciwko rodzinie, a tak Ŝe wynikaj ących z problemów narkomanii. Diagnoza poziomu bezpiecze ństwa w dzielnicy Dolne Miasto oparta została tak Ŝe na opinii mieszka ńców dzielnicy. Mieszka ńcy Dolnego Miasta wskazuj ą wiele problemów swojej dzielnicy zarówno technicznych jak i społecznych. Wielu mieszka ńców definiuje swoj ą dzielnic ę, jako „mało bezpieczn ą”. Główne zagro Ŝenie dla poczucia własnego bezpiecze ństwa lokalizuje w problemach natury społecznej (wandalizm, chuliga ńskie zachowanie młodzie Ŝy, niszczenie mienia itp.). Jako głów- nego ‘sprawc ę’ zagro Ŝenia bezpiecze ństwa publicznego społeczno ść lokalna wskazuje młodzie Ŝ, jednocze śnie podkre ślaj ąc, Ŝe w szczególno ści do tej grupy nale Ŝy kierowa ć działania o charakterze profilaktycznym, resocjalizacyjnym itp.

Informacje uzyskane od mieszka ńców Dolnego Miasta potwierdzaj ą dane policji, które jako głównych sprawców przest ępstw tak Ŝe wskazuj ą osoby młode, w tym nieletnich. Przest ępstwa dokonywane na Dolnym Mie ście to głównie przest ępstwa przeciwko mieniu, ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii, rodzinie. Sprawcami przest ępstw s ą głównie osoby młode, w tym nieletni. Poziom przestępczo ści w dzielnicy

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 Dolne Miasto nie przekracza 41 stwierdzonych przestępstw na 1000 mieszka ńców Dolnego Miasta.

Działalno ść gospodarcza prowadzona przez przedsi ębiorców Dolnego Miasta to głównie handel i usługi. Liczne s ą tak Ŝe podmioty prowadz ące działalno ść w zakresie świadczenia usług medycznych, tzw. indywidualne praktyki lekarskie, ze wzgl ędu na zlokalizowan ą w dzielnicy dosy ć du Ŝą przychodni ę lekarsk ą. W ewidencji działalno ści gospodarczej osób fizycznych zarejestrowanych jest 387 podmiotów. Nie wszystkie podmioty gospodarcze prowadz ą działalno ść na terenie dzielnicy. Cz ęść przedsi ębiorców działa poza Dolnym Miastem podaj ąc w ewidencji działalno ści gospodarczej adres zamieszkania, jako adres firmy. Wska źnik prowadzenia działalno ści gospodarczej (liczba przedsi ębiorców na 100 mieszka ńców dzielnicy) wynosi 6,59. Powy Ŝsze dane oparte s ą tylko na ewidencji działalno ści gospodarczej osób fizycznych, gdy Ŝ Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru S ądowego odmówił udzielenia informacji o ilo ści zarejestrowanych podmio- tów gospodarczych w dzielnicy Dolne Miasto.

D. Zakładane korzy ści wynikaj ące z przeprowadzenia rewitalizacji:

Dzielnica posiada bardzo du Ŝe potencjalne mo Ŝliwo ści rozwojowe ze wzgl ędu na swoje poło Ŝenie w bezpo średnim s ąsiedztwie centrum miasta, wyj ątkowe walory kulturowe i dobre wyposa Ŝenie w infrastruktur ę społeczn ą. Rozwój funkcji usługowych, gospodarczych i rekreacyjnych w oparciu o istniej ącą zabudow ę zabytkow ą oraz tereny rekreacyjne wzdłu Ŝ Opływu Motławy – hotele, gastronomia, szkoły wy Ŝsze, inne usługi turystyczne, otwarte boiska sportowe, „inkubator przedsi ębiorczo ści”. Zwi ększenie ilo ści miejsc pracy na terenie obj ętym rewitalizacj ą – spadek bezrobocia. Zaplecze rekreacyjne Śródmie ścia Gda ńska w oparciu o zachowane tereny zielone dawnych fortyfikacji, trasy spacerowe, tematyczne itp. Remonty i adaptacja istniej ących zasobów o warto ściach kulturowych. Integracja przestrzenna dzielnicy z reszt ą Śródmie ścia poprzez nowe poł ączenia piesze i np. wodne – tramwaj wodny. Uporz ądkowanie istniej ącej tkanki urbanistycznej poprzez uzyskanie nowych terenów inwestycyjnych w zabudowie plombowej. W tym tak Ŝe dla osób lepiej sytuowanych – „spokojna dzielnica”. Porz ądkowanie przestrzeni publicznych poprzez remonty ulic, placów i terenów zielonych poło Ŝonych w istniej ącej zabudowie. Wzmocnienie funkcji usługowych poprzez przebudow ę ul. Łąkowej i stworzenie z niej „salonu dzielnicy”, stanowi ącego jakby przedłu Ŝenie „Drogi Królewskiej”. Wykorzystanie istniej ącej, bogatej infrastruktury społecznej dla budowy społecze ństwa obywatelskiego – przede wszystkim w oparciu o Centrum Kultury „Ła źnia” i działaj ące na terenie dzielnicy organizacje pozarz ądowe (klub Seniora „Nadzieja”, Środowiskowy Ochotniczy Hufiec Pracy, „Mrowisko”).

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009

E. Okre ślenie niezb ędnych priorytetów i projektów inwestycyjnych:

- Kontynuacja poprawy stanu i zagospodarowanie przestrzeni publicznych: ulic, placów, parków i skwerów, tworzenie placów zabaw dla dzieci itp., w tym bulwaru wzdłu Ŝ Nowej Motławy i w rejonie Redut - budowa ście Ŝek i ci ągów pieszych, małej architektury i niezb ędnego zaplecza (np. toalety), - renowacja budynków o warto ściach kulturowych lub wpisanych do rejestru zabytków – w tym adaptacja na cele gospodarcze, społeczne, turystyczne, kulturalne itp. przyczyniaj ące si ę do wzrostu ilo ści miejsc pracy lub integracji mieszka ńców; renowacja obejmowa ć b ędzie prace konserwatorskie, remonty instalacji wewn ątrz budynków, termoizolacje, wzmocnienie posadowienia budynków; - utworzenie dzielnicowego „inkubatora przedsi ębiorczo ści”, - porz ądkowanie podwórek, dziedzi ńców b ędących otoczeniem zabudowy mieszkaniowej – dotyczy całego obszaru; - przygotowanie i uruchomienie pod inwestycje terenów inwestycyjnych (w tym niezb ędne wyburzenia) na cele mieszkaniowe usługowe, kulturowe, edukacyjne, gospodarcze, turystyczne itp. – dotyczy całego obszaru, jednak Ŝe w szczególno ści terenów dawnej zajezdni tramwajowej, gdzie zlokalizowa ć mo Ŝna centrum usługowe dzielnicy i du Ŝy program mieszkaniowy, co przyczyni si ę do wzrostu ilo ści miejsc pracy; - remont i modernizacja o świetlenia ulic, rozpoczynaj ąc od: Ł ąkowej i Wróblej, Przyokopowej, Kamiennej Grobli, Śluzy, Toru ńskiej ci ągu Redut; - budowa pełnego systemu monitoringu ulic – dotyczy całego obszaru; - adaptacja i remonty budynków u Ŝyteczno ści publicznej – szkoły podstawowa nr 65 przy ul. Śluzy oraz s ąsiaduj ącego gimnazjum i Centrum Kultury „Ła źnia”; - adaptacja dawnego szpitala oraz dworu Uphagenów na nowe funkcje oraz zagospodarowanie terenu poszpitalnego z renowacj ą zielonego dziedzi ńca, - likwidacja istniej ącego jeszcze indywidualnego ogrzewania piecami węglowymi, zmiana sposobu ogrzewania budynków; - remont i przebudowa infrastruktury wodno – kanalizacyjnej i deszczowej – dotyczy całej dzielnicy oraz remonty i modernizacje obiektów pełni ących funkcje zaplecza sportowego i turystycznego, - budowa sytemu odwodnieniowego dla całego obszaru Dolnego Miasto wspomaganego system drena Ŝy,

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 - poprawa funkcjonalno ści ruchu kołowego i pieszego, remonty i budowa ulic, ci ągów pieszych, ście Ŝek rowerowych – dotyczy przede wszystkim przebudowy ul. Ł ąkowej i Wróblej, Jałmu Ŝniczej i Jaskółczej, poł ączenie ci ągu ulic: Reduta Wilk, Reduta Wyskok, Reduta Mi ś i Reduta Dzik. - kontynuacja realizacji projektu CWS „Ła źnia” - „Zewn ętrzna Galeria Sztuki Współczesnej” integruj ącego za pomoc ą sztuki poszczególne fragmenty historycznego śródmie ścia Gda ńska. 3.3.1.3. Orunia

Orunia – dawna wie ś, nast ępnie przedmie- ście, si ęgaj ąca swymi korzeniami XIV w. W ci ągu swej historii wielokrotnie niszczona, lecz zawsze odbudowywana. Na jej obszarze znajdowały si ę liczne dwory i rezydencje. W XIX wieku dynamiczny rozwój prze- mysłu – szczególnie po otwarciu linii kolejowej. Do pocz ątków XX wieku rozwój przestrzenny osady hamowany był ograniczeniami militarnymi twierdzy gda ńskiej. Obec- na historyczna zabudowa pochodzi w wi ęk- szo ści z XIX i pocz. XX wieku. Bardzo ucierpiała w trakcie powodzi 2001 r.

A. Uzasadnienie wyboru obszaru:

Fragment historycznego przedmie ścia Gda ńska w znacznym stopniu obj ęty stref ą ochrony konserwatorskiej. Zabudowa tylko w niewielkim stopniu zniszczona w 1945 r. Zabudowa powa Ŝnie ucierpiała w czasie powodzi w 2001 r. Znaczna cz ęść budynków posiada warto ści historyczne. Brak systematycznych i kompleksowych remontów budynków i infrastruktury technicznej. Standard mieszka ń – szczególnie w zabudowie przedwojennej niski. Charakterystyczne przemieszanie funkcji przemysłowych, magazynowych, usługowych i mieszkaniowych. Obecnie funkcja przemysłowa praktycznie wygasła - jednak Ŝe tereny te nie uzyskały nowej funkcji. Zró Ŝnicowanie własno ściowe – jednak Ŝe z przewag ą gruntów gminnych i skarbu pa ństwa. Wspólnoty mieszkaniowe jednak Ŝe w wi ększo ści z dominuj ąca własno ści ą gminy, sporo własno ści komunalnej. Obszar przeci ęty przez +tranzytow ą tras ę komunikacyjn ą, co sprawia, Ŝe warunki środowiskowe s ą raczej złe – szczególnie, je śli chodzi o klimat akustyczny. Infrastruktura techniczna w wi ększo ści w złym stanie

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 technicznym (przede wszystkim nawierzchnie ulic, wodoci ągi, kanalizacja deszczowa i sanitarna). Jest to główny wjazd do Gda ńska od strony południowej – sprawiaj ący obecne wra Ŝenie bardzo zaniedbanego. Istniej ą rezerwy terenowe pod realizacje nowej zabudowy o charakterze plombowym, jednak Ŝe na cz ęś ci z tych obszarów wyst ępuj ą słabono śne grunty, wymagaj ące zwi ększonych nakładów na posadowienie budynków. Na tym terenie bezrobocie wy Ŝsze ni Ŝ średnie dla Gda ńska – szczególnie du Ŝa ilo ść osób trwale bezrobotnych – powy Ŝej 24 miesi ęcy. Du Ŝa ilo ść ludzi starszych o niskich świadczeniach. Skutkiem tego jest du Ŝa w tej dzielnicy sfera ubóstwa, brak perspektyw na popraw ę warunków Ŝycia i co si ę z tym wi ąŜ e brak przedsi ębiorczo ści mieszka ńców. Panuje powszechna opinia, Ŝe jest to jedna z najniebezpieczniejszych dzielnic Gda ńska. Infrastruktura społeczna dobrze rozwini ęta. Znajduj ą si ę tu szkoła podstawowa i gimnazjum, przedszkole, o środek zdrowia, centrum kultury, parafia. Obszar dobrze skomunikowany z reszt ą miasta, tak Ŝe transportem publicznym (autobusy, kolej). Jako granice obszaru przyj ęto od wschodu lini ę kolejow ą, od południa granice posesji przy ul. Go ścinnej – „rynku” Oruni, od zachodu podnó Ŝe skarpy wysoczyzny ze star ą zabudow ą, od północy granic ę z historycznymi Starymi Szkotami. Powierzchnia obszaru przewidzianego do rewitalizacji 38,2 ha.

B. Środowisko kulturowe, stan istniej ący, zagro Ŝenia:

Na terenie obj ętym programem rewitalizacji znajduj ą si ę nast ępuj ące obiekty wpisane do rejestru zabytków: Kanał Raduni wraz z groblami i urz ądzeniami technicznymi – obiekt przemysłowy, ko ściół d. ewangelicki, p.w. Najświ ętszego Serca Pana Jezusa, ul. Go ścinna 15, dom wła ściciela Drukarni Gda ńskiej, obecnie dom mieszkalny przy ul. Św. Wojciecha 57 oraz dom podmiejski z ku źni ą, przy ul. Go- ścinnej 10. Ponadto wzdłu Ŝ ulic Św. Wojciecha, Podmiejska, Sandomierska, Rejtana, Dworcowa, Go ścinna znajduj ą si ę zespoły budynków mieszkalnych z II połowy XIX i pocz. XX wieku obj ętych ochron ą konserwatorsk ą. Ochronie podlegaj ą tak Ŝe znajdu- jące si ę na terenie dzielnicy relikty zabudowy przemysłowej oraz budynki u Ŝyteczno- ści publicznej. Ponadto na tym terenie znajduj ą si ę relikty parku przy dworze Scho- penhauerów oraz historycznego cmentarza. Stan obiektów wpisanych do rejestru zabytków jest zró Ŝnicowany. W bardzo złym stanie znajduje si ę ku źnia przy ul. Go ścinnej. W złym stanie jest Kanał Raduni – osłabiony dodatkowo powodzi ą z 2001 r. W stosunkowo najlepszym stanie s ą budynki u Ŝyteczno ści publicznej (szkoła muzyczna, komisariat itp.) Stan budynków mieszkalnych obj ętych ochrona konserwatorsk ą jest w przewa Ŝaj ącej mierze zły. Za- bytkowe relikty zieleni s ą zdewastowane i zaniedbane. Zagro Ŝenie stanowi tak Ŝe rozwój komunikacji. Rozbudowa ulic grozi wyburze- niami budynków o warto ściach kulturowych. Intensywny ruch uliczny i kolejowy przyczynia si ę do dewastacji budynków. Du Ŝym zagro Ŝeniem jest zły stan techniczny Ka-

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 nału Raduni, którego awaria w 2001 r. spowodowała zalanie cz ęś ci dzielnicy poło Ŝo- nej poni Ŝej kanału. C. Problematyka społeczna

Dominuje zagro Ŝenie marginalizacj ą społeczn ą i bezdomno ści ą. Wzrasta liczba osób posiadaj ących zadłuŜenie w opłatach za czynsz i media, a tak Ŝe osób maj ą- cych trudno ści w przystosowaniu si ę do Ŝycia społecznego z powodu opuszczenia zakładu karnego. Zagro Ŝenie poczucia bezpiecze ństwa fizycznego, zagro Ŝenie wyst ępowaniem drobnych wykrocze ń skierowanych do osób starszych, słabszych. Al- koholizm w śród młodzie Ŝy warunkuj ący pasywny stosunek do warto ści społecznych i aktywno ści zawodowej. Spadek dochodów gospodarstw domowych oraz wysoki poziom zadłu Ŝenia wpływa na spadek korzystania z dóbr kultury i niski poziom potrzeb w zakresie estetyki otoczenia. Brak pozytywnych wzorców wobec dorastaj ącej mło- dzie Ŝy, bezradno ść opieku ńczo – wychowawcza. Zasadniczy problem stanowi ą długotrwale bezrobotni m ęŜ czy źni w wieku do 45 lat, członkowie rodzin, w których jest to kolejny przypadek bezrobocia, poszukuj ą- cy pracy po opuszczeniu zakładu karnego, aresztu, bezrobotni okresowo, w tym kobiety, charakteryzuj ące si ę niskim statusem wykształcenia, niskimi dochodami oraz męŜ czy źni z średnim wykształceniem o niskich kwalifikacjach zawodowych. Młodzie Ŝ w wieku szkolnym bierna w zakresie kontynuacji nauki, zagro Ŝona marginalizacj ą społeczn ą z powodu niskiego statusu społeczno – zawodowego, maj ąca za sob ą wej ście w konflikt z prawem. Rodziny zagro Ŝone s ą bezdomno ści ą z powodu ubó- stwa materialnego, społecznego. Zauwa Ŝalny jest podwy Ŝszony poziom problemów społecznych - przest ępczo ść nieletnich, dziedziczenie ubóstwa. Osoby starsze wymagaj ące wsparcia w postaci całodobowych usług opieku ńczych oraz mo Ŝliwo ści zamieszkania w rodzinnych domach pomocy społecznej. Wyst ępuje du Ŝa liczba środowisk dysfunkcyjnych. Główne problemy społecz- ne dzielnicy to: ubóstwo, długotrwałe bezrobocie zwi ązane z niskimi kwalifikacjami – przewa Ŝa wykształcenie zawodowe i podstawowe, niepełnosprawno ść – długotrwała choroba - dzieci i osób starszych, niezaradno ść w prowadzeniu gospodarstwa domowego, uzale Ŝnienie od alkoholu, zadłu Ŝenia w opłatach komunalnych.

D. Zakładane korzy ści wynikaj ące z przeprowadzenia rewitalizacji: Dzielnica posiada du Ŝe mo Ŝliwo ści rozwojowe – przede wszystkim z uwagi na poło Ŝenie wzdłu Ŝ głównego ci ągu komunikacyjnego. Rozwój funkcji usługowych i gospodarczych w oparciu o istniej ącą zabudow ę zabytkow ą oraz wolne przestrzenie pod zabudow ę – w tym tereny poprzemysłowe. Zwi ększenie ilo ści miejsc pracy na terenie obj ętym rewitalizacj ą – spadek bezrobocia. Wykorzystanie rekreacyjne Kanału Raduni – ście Ŝka rowerowa, łódki. Remonty i adaptacja istniej ących zasobów o warto ściach kulturowych. Integracja przestrzenna dzielnicy. Uporz ądkowanie

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 istniej ącej tkanki urbanistycznej poprzez uzyskanie nowych terenów inwestycyjnych w zabudowie plombowej. Porz ądkowanie przestrzeni publicznych poprzez remonty ulic, placów i terenów zielonych poło Ŝonych w istniej ącej zabudowie. Wzmocnienie funkcji usługowych poprzez przebudow ę ul. Go ścinnej – „Rynku oru ńskiego” i stworzenie z niego „Salonu dzielnicy”. Wykorzystanie istniej ącej, bogatej infrastruktury społecznej dla budowy społecze ństwa obywatelskiego – przede wszystkim w oparciu o Gda ński Archipelag Kultury i działaj ące na terenie dzielnicy organizacje pozarz ądowe oraz kontynuacj ę realizowanych obecnie projektów pomocowych wdra Ŝanych na tym terenie .

E. Okre ślenie niezb ędnych priorytetów i projektów inwestycyjnych:

- przygotowanie i uchwalenie „szczegółowego programu rewitalizacji” (w oparciu o konsultacje społeczne i wnioski mieszka ńców), realizacja działa ń maj ących na celu przygotowanie dzielnicy do pełnej realizacji programu rewitalizacji (np. przebudowa kanalizacji deszczowej), - zagospodarowanie przestrzeni publicznych: ulic, placów, parków i skwerów, tworzenie placów zabaw dla dzieci itp., w tym przede wszystkim głównego ci ągu komunikacyjnego miasta Traktu Św. Wojciecha; budowa ście Ŝek rowerowych (przede wszystkim wzdłu Ŝ Kanału Raduni) i ci ągów pieszych, małej architektury i niezb ędnego zaplecza (np.: szalety publiczne), - renowacja budynków o warto ściach kulturowych lub wpisanych do rejestru, w tym adaptacja na cele gospodarcze, społeczne, turystyczne, kulturalne itp. przyczyniaj ące si ę do wzrostu ilo ści miejsc pracy lub integracji mieszka ńców; renowacja obejmowa ć b ędzie prace konserwatorskie, remonty instalacji wewn ątrz budynków, termoizolacje, wzmocnienie posadowienia budynków; - porz ądkowanie podwórek, dziedzi ńców b ędących otoczeniem zabudowy mieszkaniowej – dotyczy całego obszaru, lecz przede wszystkim wzdłu Ŝ linii kolejowej, - przygotowanie i uruchomienie terenów pod inwestycje na cele usługowe, kulturowe, edukacyjne, gospodarcze, turystyczne itp. – dotyczy całego obszaru, jednak Ŝe w szczególno ści terenów pomi ędzy Traktem Św. Wojciecha a Kanałem Raduni – gdzie zlokalizowa ć mo Ŝna funkcje turystyczne oraz na zapleczu zabudowy mieszkaniowej wzdłu Ŝ Traktu Św. Wojciecha, gdzie zlokalizowa ć mo Ŝna funkcje usługowe i gospodarcze, co przyczyni si ę do wzrostu ilo ści miejsc pracy; - remont i modernizacja o świetlenia ulic: Radu ńskiej, Go ścinnej, Dworcowej, Rejtana; - budowa monitoringu ulic – dotyczy całego obszaru;

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 - adaptacja i remonty budynków u Ŝyteczno ści publicznej – szkoła podstawowa nr 10 przy ul. Go ścinnej, gimnazjum oraz Gda ński Archipelag Kultury z rozbudow ą na tereny dawnej remizy stra Ŝackiej; - remont i przebudowa infrastruktury wodno – kanalizacyjnej i deszczowej – dotyczy całej dzielnicy oraz remont Kanału Raduni; - likwidacja istniej ącego jeszcze indywidualnego ogrzewania piecami węglowymi, zmiana sposobu ogrzewania budynków; - poprawa funkcjonalno ści ruchu kołowego i pieszego, remonty i budowa ulic, ci ągów pieszych, ście Ŝek rowerowych – dotyczy przede wszystkim przebudowy ul. Radu ńskiej, Dworcowej i Go ścinnej;

3.3.1.4. Angielska Grobla – Długie Ogrody

Obszar ten obejmuje północn ą cz ęść historycznej dzielnicy Długie Ogrody. Dzielnica powstała ju Ŝ w XIII wieku jednak Ŝe zabudowa na opracowywanym obszarze poja- wiła si ę dopiero pod koniec XVIII wieku i na pocz ątku wieku XIX. Znaczniejszy roz- wój tej cz ęś ci dzielnicy nast ąpił w II poło- wie XIX wieku. Powstało tu wówczas wiele obiektów przemysłowych i magazynowych. Zabudowa mieszkaniowa pojawiła si ę dopiero na przełomie XIX i XX wieku. Obszar nie był zniszczony w trakcie II wojny świa- towej. Upadek przemysłu spowodował bardzo szybka degradacj ę historycznej zabudowy przemysłowej i rabunek jej zachowanych elementów. W chwili obecnej ten rejon Długich Ogrodów jest jednym z najbardziej zdegradowanych obszarów miasta pod wzgl ędem przestrzennym, gospodarczym i społecznym.

A. Uzasadnienie wyboru obszaru:

100

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 Zabudowa tego obszaru w bardzo niewielkim stopniu zniszczona została w 1945 r. Znaczna wi ększo ść budynków posiada warto ści historyczne. Brak systematycznych i kompleksowych remontów budynków i infrastruktury technicznej. Trudne warunki lokalowe, szczególnie w okolicach ulic Angielska Grobla i Seredy ńskiego. Charakterystyczn ą cech ą jest niski, w wi ększo ści, standard mieszka ń. Brak ciepłej wody, ogrzewanie piecami kaflowymi, wysoki stopie ń degradacji substancji budowlanej spowodowany niedoinwestowaniem w poprzednich latach infrastruktury i remontów, a tak Ŝe słab ą kondycj ą finansow ą wspólnot mieszkaniowych Problemem jest pauperyzacja społecze ństwa i charakter dzielnicy zamieszkałej przez populacje społecze ństwa o niskich stosunkowo dochodach, która w wyniku likwidacji licznych kiedy ś w okolicy zakładów pracy straciła stał ą prac ę. Charakterystyczne przemieszanie funkcji przemysłowych, magazynowych, usługowych i mieszkaniowych. Obecnie funkcja przemysłowa praktycznie wygasła - jednak Ŝe tereny te nie uzyskały nowej funkcji. Du Ŝe zró Ŝnicowanie własno ściowe - najwi ększe potencjalne tereny inwestycyjne znajduj ą si ę w r ękach prywatnych. Liczne wspólnoty mieszkaniowe jednak Ŝe w wi ększo ści z dominuj ącą własności ą gminy. Infrastruktura techniczna w wi ększo ści w złym stanie technicznym (przede wszystkim nawierzchnie ulic, wodoci ągi, kanalizacja deszczowa i sanitarna). Tragiczny stan kanalizacji deszczowej powoduje podtapianie prawie wszystkich piwnic na terenie dzielnicy. Istniej ą niewielkie rezerwy terenowe pod realizacje nowej zabudowy o charakterze plombowym, jednak Ŝe na cz ęś ci z tych obszarów wyst ępuj ą słabono śne grunty, wymagaj ące zwi ększonych nakładów na posadowienie budynków. Na tym terenie bezrobocie wy Ŝsze ni Ŝ średnie dla Gda ńska – charakterystyczn ą cech ą była praca mieszka ńców w okolicznych zakładach (np. rze źnia, zakłady rybne), które upadły na pocz ątku lat 90-tych. Du Ŝa ilo ść ludzi starszych o niskich świadczeniach. Skutkiem tego jest du Ŝa w tej dzielnicy sfera ubóstwa, brak perspektyw na popraw ę warunków Ŝycia i co si ę z tym wi ąŜ e brak przedsi ębiorczo ści mieszka ńców. Ulice Seredy ń- skiego i Krowoderska uznane s ą za najniebezpieczniejsze w Gda ńsku. Brak na tym terenie komisariatu policji. Infrastruktura społeczna dobrze rozwini ęta. Znajduj ą si ę tu liceum zawodowe, szkoła zawodowa, przedszkole, klub, parafia. Jako granice obszaru przyj ęto od wschodu, południa i zachodu rzek ę Motław ę, od północy za ś ulic ę Podwale Przedmiejskie – siln ą przegrod ę komunikacyjną. Powierzchnia obszaru rewitalizowanego wynosi 21,3 ha. B. Środowisko kulturowe, stan istniej ący, zagro Ŝenia:

101

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 snych, przy ul. Angielska Grobla 19. Ponadto wzdłuŜ ulic Angielska Grobla, Długa Grobla, Seredy ńskiego, Dziewanowskiego, Na St ępce i Siennickiej znajduj ą si ę ze- społy budynków mieszkalnych z II połowy XIX i pocz. XX wieku obj ętych ochron ą konserwatorsk ą. Ochronie podlegaj ą tak Ŝe znajduj ące si ę na terenie dzielnicy relikty zabudowy przemysłowej, budynki u Ŝyteczno ści publicznej oraz relikty cmentarza Św. Barbary i parku nieistniej ącego pałacu Mniszchów. Stan obiektów wpisanych do rejestru zabytków jest zró Ŝnicowany . W bardzo dobrym stanie znajduje si ę ko ściół Św. Barbary. W stanie bardzo złym jest natomiast zespół dawnej rze źni. Wiele zabytkowych elementów tego zespołu uległo zniszcze- niu na skutek po Ŝarów oraz dewastacji przez poszukiwaczy złomu. Stan mieszkalnych obj ętych ochrona konserwatorsk ą jest zró Ŝnicowany. W stosunkowo dobrym stanie znajduje si ę zespół budynków osiedla socjalnego z lat 30-tych XX wieku przy ul. Siennickiej. W przewa Ŝaj ącej mierze zły jest natomiast stan starszych budynków przy ul. Angielska Grobla, Seredy ńskiego, Dziewanowskiego. W stosunkowo najlepszym stanie znajduj ą si ę budynki u Ŝyteczno ści publicznej. Tereny zielone – relikty parku i cmentarza s ą zdewastowane. Zagro Ŝeniem istnienia zabytkowego zespołu zabudowy jest brak remontów zabytkowych budynków mieszkalnych. Innym zagro Ŝeniem bardzo zły stan kanalizacji deszczowej, który powoduje praktycznie ci ągłe zalania piwnic i pogł ębiaj ąca si ę dewastacj ę murów piwnicznych i fundamentowych wi ększości budynków. Zagro Ŝe- niem dla budynków poprzemysłowych jest brak u Ŝytkowników po zaprzestaniu produkcji. Powoduje to nie tylko przyspieszon ą ich dewastacj ę, ale takŜe zasiedlanie ich przez margines społeczny. W tego typu obiektach cz ęste jest zaprószenie ognia i po Ŝary.

C. Problematyka społeczna

Na terenie obszaru nasila si ę zagro Ŝenie bezdomno ści ą z powodu braku mo Ŝ- liwo ści płacenia systematycznie świadcze ń mieszkaniowych i długotrwale bezrobocie powoduje, Ŝe potrzeby bytowe s ą realizowane na poziomie podstawowym. Zagro Ŝe- nie poczucia bezpiecze ństwa fizycznego przez wyst ępowanie drobnych wykrocze ń skierowanych wobec osób starszych i słabszych. Spadek dochodów gospodarstw domowych oraz wysoki poziom zadłu Ŝenia wpływa na spadek korzystania z dóbr kultury i niski poziom potrzeb w zakresie estetyki otoczenia. Bezradno ść opieku ńczo – wychowawcza wobec młodzie Ŝy i dzieci. Dominuj ą długotrwale bezrobotni m ęŜ czy ź- ni, członkowie rodzin, w których jest to kolejny przypadek bezrobocia, poszukujący pracy po opuszczeniu zakładu karnego. Ponadto wyst ępuj ą osoby bezrobotni okresowo, w tym kobiety z niskim statusem wykształcenia, niskimi dochodami. Młodzie Ŝ w wieku szkolnym bierna w zakresie kontynuacji nauki, zagro Ŝona marginalizacj ą

102

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 społeczn ą z powodu niskiego statusu społeczno – zawodowego, maj ąca za sob ą kontakt z prawem.

D. Zakładane korzy ści wynikaj ące z przeprowadzenia rewitalizacji

Dzielnica posiada bardzo du Ŝe potencjalne mo Ŝliwo ści rozwojowe ze wzgl ędu na swoje poło Ŝenie w bezpo średnim s ąsiedztwie centrum miasta, wyj ątkowe walory kulturowe i dobre wyposa Ŝenie w infrastruktur ę społeczn ą. Rozwój funkcji usługowych, gospodarczych i mieszkaniowych w oparciu o istniej ącą zabudow ę zabytkow ą oraz bezpo średnie s ąsiedztwo o środka kulturotwórczego miasta – Wyspy Ołowianka z filharmoni ą, muzeum i centrum biznesowym – hotele, gastronomia, szkoły wy Ŝsze, inne usługi turystyczne. Zwi ększenie ilo ści miejsc pracy na terenie obj ętym rewitalizacj ą – spadek bezrobocia. Remonty i adaptacja istniej ących zasobów o warto ściach kulturowych. Integracja przestrzenna dzielnicy z reszt ą Śródmie ścia poprzez nowe poł ączenia piesze i wodne – tramwaj wodny. Realizacja idei przedłu Ŝenia „Drogi Królewskiej” wzdłu Ŝ Długich Ogrodów. Uporz ądkowanie istniej ącej tkanki urbanistycznej poprzez uzyskanie nowych terenów inwestycyjnych, tak Ŝe na terenach prywatnych. W tym tak Ŝe dla osób lepiej sytuowanych – „nadwodna dzielnica ” – wzdłu Ŝ Motławy, w s ąsiedztwie niedalekiej mariny jachtowej. Porz ądkowanie przestrzeni publicznych poprzez remonty ulic, placów i terenów zielonych poło Ŝonych w istniej ącej zabudowie. Wzmocnienie funkcji usługowych poprzez przebudow ę ul. Długie Ogrody i stworzenie z niej „bulwaru spacerowo - usługowego dzielnicy”. Wykorzystanie istniej ącej, bogatej infrastruktury społecznej dla budowy społecze ństwa obywatelskiego – przede wszystkim w oparciu o szkoły, klub i parafi ę.

E. Okre ślenie niezb ędnych priorytetów i projektów inwestycyjnych:

- opracowanie zmian planu miejscowego w rejonie dawnej Rze źni Miejskiej, - przygotowanie i uchwalenie „szczegółowego programu rewitalizacji” (w oparciu o konsultacje społeczne i wnioski mieszka ńców), realizacja działa ń maj ących na celu przygotowanie dzielnicy do pełnej realizacji programu rewitalizacji (np. przebudowa kanalizacji deszczowej), - zagospodarowanie przestrzeni publicznych: ulic, placów, parków i skwerów, tworzenie placów zabaw dla dzieci itp., w tym bulwaru wzdłu Ŝ Kanału Na St ępce , budowa ci ągów pieszych, małej architektury i niezb ędnego zaplecza (toalety publiczne), - renowacja budynków o warto ściach kulturowych lub wpisanych do rejestru zabytków – w tym adaptacja na cele gospodarcze, społeczne, turystyczne,

103

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 kulturalne itp. przyczyniaj ące si ę do wzrostu ilo ści miejsc pracy lub integracji mieszka ńców; renowacja obejmowa ć b ędzie prace konserwatorskie, remonty instalacji wewn ątrz budynków, termoizolacje, wzmocnienie posadowienia budynków; - budowa centrum gospodarczego dzielnicy na terenie dawnej Rze źni Miejskiej, mo Ŝliwa tu tak Ŝe lokalizacja sporego programu mieszkaniowego – warunkiem jest zmiana planu miejscowego; - porz ądkowanie podwórek, dziedzi ńców b ędących otoczeniem zabudowy mieszkaniowej – dotyczy całego obszaru; - przygotowanie terenów (w tym niezb ędne wyburzenia) na cele usługowe, kulturowe, edukacyjne, gospodarcze, turystyczne itp. – dotyczy całego obszaru, jednak Ŝe w szczególno ści terenów poprzemysłowych i historycznej lokalizacji Pałacu Mniszków przy Długich Ogrodach, co przyczyni si ę do wzrostu ilo ści miejsc pracy; - remont i modernizacja o świetlenia ulic: Angielskiej Grobli, Św. Barbary, Krowoderskiej, Dziewanowskiego, Na St ępce i Długiej Grobli; - budowa monitoringu ulic – dotyczy całego obszaru; - adaptacja i remonty budynków u Ŝyteczno ści publicznej – Technikum Ekonomiczne przy ul. Seredy ńskiego, Szkoła Zasadnicza i klub przy ul. Św. Barbary, oraz przedszkole przy ul. Krowoderskiej; - remont i przebudowa infrastruktury wodno – kanalizacyjnej i deszczowej – dotyczy całej dzielnicy; - poprawa funkcjonalno ści ruchu kołowego i pieszego, remonty i budowa ulic, ci ągów pieszych, ście Ŝek rowerowych – dotyczy przede wszystkim przebudowy ul. Długie Ogrody z przywróceniem historycznej alei lipowej,

3.1.1.5. Stare Przedmie ście

Stare Przedmie ście – powstało w II połowie XIV wieku, jednak Ŝe dynamiczny rozwój dzielnicy nast ąpił od wieku XV. Stanowiło zaplecze stoczniowe Gda ńska. Znajdowały si ę tu (zachowane do dzisiaj) monumentalne załoŜenia sakralne. Znacznie zniszczone w 1945 r. Od- budowane, w odró Ŝnieniu od Głównego Mia- sta, w formach zdecydowanie odbiegaj ących od historycznych. W cz ęś ci południowej zachowane fortyfikacje z XVII wieku oraz zabu-

104

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 dowa mieszkaniowa z XIX i pocz. XX wieku – w wi ększo ści w złym stanie technicznym. „Odci ęte” od Głównego Miasta osi ą komunikacyjną Podwala Przedmiejskiego. Obszar – szczególnie w cz ęś ci południowej - jest zagro Ŝony patologiami społecznymi

A. Uzasadnienie wyboru obszaru:

Zabudowa w cz ęś ci północnej w znacznej wi ększo ści zniszczona w czasie wojny, w cz ęś ci południowej zabudowa nie była zniszczona. Wi ększo ść starej substancji budowlanej posiada warto ści historyczne. Stosunkowo du Ŝa liczba zabudowy „blokowej” z lat 60-tych XX wieku. Brak systematycznych i kompleksowych remontów budynków i infrastruktury technicznej. W starej zabudowie trudne warunki lokalowe, szczególnie w okolicach Placu Wałowego. Charakterystyczn ą cech ą jest niski, w większo ści, standard mieszka ń. Brak ciepłej wody, ogrzewanie piecami kaflowymi, wysoki stopie ń degradacji substancji budowlanej spowodowany niedoinwestowaniem w poprzednich latach infrastruktury i remontów, a tak Ŝe słab ą kondycj ą finansow ą wspólnot mieszkaniowych Problemem jest pauperyzacja społecze ństwa i charakter dzielnicy zamieszkałej przez populacje społecze ństwa o niskich stosunkowo dochodach. Charakterystyczne przemieszanie funkcji magazynowych, usługowych i mieszkaniowych. Obecnie funkcja magazynowa praktycznie wygasła - jednak Ŝe tereny te nie uzyskały nowej funkcji. Du Ŝe zró Ŝnicowanie własno ściowe - najwi ększe potencjalne tereny inwestycyjne znajduj ą si ę w r ękach prywatnych. Liczne wspólnoty mieszkaniowe jednak Ŝe w wi ększo ści z dominuj ąca własno ści ą gminy. Infrastruktura techniczna w wi ększo ści w złym stanie technicznym (przede wszystkim nawierzchnie ulic, wodoci ągi, kanalizacja deszczowa i sanitarna). Istniej ą rezerwy terenowe pod realizacje nowej zabudowy o charakterze plombowym, jednak Ŝe na cz ęś ci z tych obszarów wyst ępuj ą słabono śne grunty, wymagaj ące zwi ększonych nakładów na posadowienie budynków. Na tym terenie bezrobocie wy Ŝsze ni Ŝ średnie dla Gda ńska – charakterystyczn ą cech ą jest du Ŝo wy Ŝszy ni Ŝ średnia w mie ście udział bezrobotnych o wykształceniu wy Ŝszym ni Ŝ podstawowe. Du Ŝa ilo ść ludzi starszych o niskich świadczeniach. Skutkiem tego jest du Ŝa w tej dzielnicy sfera ubóstwa, brak perspektyw na popraw ę warunków Ŝycia i co si ę z tym wi ąŜ e brak przedsi ębiorczo ści mieszka ńców. Zwi ększona ilo ść przest ępstw - szczególnie w rejonie Placu Wałowego. Infrastruktura społeczna dobrze rozwini ęta. Znajduj ą si ę tu szkoła podstawowa, technikum, wydziały szkół wyŜszych, parafia, klub kajakowy, klub wysokogórski, muzeum. Jako granice obszaru przyj ęto od wschodu i południa Star ą Motław ę i Opływ Motławy, od zachodu linie kolejow ą, od północy ul. Podwale Przedmiejskie. Teren ten pokrywa si ę w cało ści z historyczn ą dzielnic ą Stare Przedmie ście. Powierzchnia obszaru przewidzianego do rewitalizacji wynosi 36,9 ha.

B. Środowisko kulturowe, stan istniej ący, zagro Ŝenia:

105

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009

Teren przewidziany do rewitalizacji znajduje si ę w obszarze uznanym decyzj ą. Prezydenta RP za pomnik historii i wpisany do rejestru zabytków decyzj ą nr 8 z dnia 11.10.1947 r. Zapisy chroni ą układ urbanistyczny dzielnicy w poł ączeniu z zespołami zabytkowych budynków ko ścielnych i świeckich. Na terenie znajduj ą si ę nast ępuj ące obiekty wpisane do rejestru zabytków: ko- ściół p.w. śś . Piotra i Pawła, ul. śabi Kruk 3 – łącznie z murem i bramami, ko ściół p.w. Św. Trójcy, dom galeriowy przy ko ściele Św. Trójcy – o funkcjach mieszkalno – usługowych, dawny klasztor franciszkanów – obecnie Muzeum Narodowe, Brama Nizinna – obecnie opuszczona, funkcje usługowe, - z kurtynami, Baszta Biała – funkcje usługowe, relikty Baszty Pod Zr ębem – w ruinie – mo Ŝliwo ść odbudowy, Bastion Św. Gertrudy – zabytek militarny murowano – ziemny, Mała Zbrojownia na Placu Wałowym – wydział Akademii Sztuk Pi ęknych, Laboratorium Forteczne przy Małej Zbrojowni –wydział Akademii Sztuk Pi ęknych, dawne Gimnazjum przy ul. Lastadia, budynek mieszkalny – ul. Pod Zr ębem 9 oraz zespół kamieniczek przy ul. Św. Trójcy. Wzdłu Ŝ ulic Rze źnickiej, Plac Wałowy, Pod Zr ębem, Dolna Brama, Lastadia, Okopowa znajduj ą si ę zespoły budynków mieszkalnych z II połowy XIX i pocz. XX wieku obj ętych ochron ą konserwatorsk ą. Ochronie podlegaj ą tak Ŝe znajdujące si ę na terenie dzielnicy relikty zabudowy koszarowej oraz budynki u Ŝyteczno ści publicznej. Po prowadzonych systematycznie pracach w najlepszym stanie znajduj ą si ę ziemne elementy bastionów. W bardzo złym stanie natomiast znajduj ą si ę ceglane ich oskarpowania. Równie Ŝ w złym stanie jest budynek Bramy Nizinnej. W stosunkowo najlepszym stanie jest Mała Zbrojownia. Stan budynków mieszkalnych obj ętych ochron ą konserwatorsk ą jest zró Ŝnicowany. W stosunkowo dobrym stanie znajduj ą si ę budynki przy ul. Okopowej. W przewa Ŝaj ącej mierze zły jest natomiast stan starszych budynków przy ul. Plac Wałowy, Pod Zr ębem i Rze źnickiej. W stosunkowo najlepszym stanie znajduj ą si ę budynki u Ŝyteczno ści publicznej. Zagro Ŝeniem istnienia zabytkowego zespołu zabudowy jest w pierwszym rz ędzie brak remontów zabytkowych budynków mieszkalnych. Problemem jest tak Ŝe du Ŝy ruch komunikacyjny w kierunku Olszynki przez Bram ę Nizinn ą. Powoduje on zagroŜenie zarówno dla tego zabytku jak i s ąsiednich budynków mieszkalnych.

C. Problematyka społeczna

Długotrwale bezrobocie i bierno ść zawodowa powoduj ą, Ŝe potrzeby bytowe są realizowane na poziomie podstawowym. Zagro Ŝenie poczucia bezpiecze ństwa fizycznego przez wyst ępowanie drobnych wykrocze ń skierowanych wobec osób starszych i słabszych. Spadek dochodów gospodarstw domowych oraz wysoki poziom zadłu Ŝenia wpływa na spadek korzystania z dóbr kultury i niski poziom potrzeb w zakresie estetyki otoczenia. Wzrost liczby rodzin charakteryzuj ących si ę wyuczon ą

106

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 bezradno ści ą opieku ńczo – wychowawcz ą, brak pozytywnych wzorców wobec dorastaj ącej młodzie Ŝy. Dominuj ą długotrwale bezrobotni m ęŜ czy źni w wieku do 45 lat, członkowie rodzin, w których jest to kolejny przypadek bezrobocia, poszukuj ący pracy po opuszczeniu za- kładu karnego. Ponadto wyst ępuje du Ŝa grupa bezrobotnych okresowo, w tym kobiet pow. 30 roku Ŝycia, charakteryzuj ące si ę niskim statusem wykształcenia, niskimi dochodami. Młodzie Ŝ w wieku szkolnym, zwłaszcza do 15 do 19 roku Ŝycia, jest bierna w zakresie kontynuacji nauki i przez to jest zagro Ŝona marginalizacj ą społeczn ą z powodu niskiego statusu społeczno – zawodowego, mająca za sob ą konflikt z prawem. Rodziny zagro Ŝone bezdomno ści ą z powodu ubóstwa materialnego, społecznego - wyst ępuje du Ŝa ilo ść problemów społecznych - przest ępczo ść nieletnich, dziedziczenie ubóstwa. Główne problemy społeczne dzielnicy: długotrwałe bezrobocie zwi ązane z niskimi kwalifikacjami – przewa Ŝa wykształcenie zawodowe i podstawowe, niepełnospraw- no ść – długotrwała choroba - dzieci i osób starszych, niezaradno ść w prowadzeniu gospodarstwa domowego, nie ucz ąca si ę i niepracuj ąca młodzie Ŝ powy Ŝej 15 roku Ŝycia, wzrost przest ępczo ści Mocn ą stron ą społeczno ści jest ch ęć wyj ścia z bezrobocia – aktywne poszukiwanie zatrudnienia oraz działaj ące na tym terenie organizacje pozarz ądowe.

D. Zakładane korzy ści wynikaj ące z przeprowadzenia rewitalizacji:

Dzielnica posiada bardzo du Ŝe potencjalne mo Ŝliwo ści rozwojowe ze wzgl ędu na swoje poło Ŝenie w bezpo średnim s ąsiedztwie centrum miasta, wyj ątkowe walory kulturowe i rekreacyjne (w cz ęś ci południowej) oraz dobre wyposa Ŝenie w infrastruktur ę społeczn ą. Rozwój funkcji usługowych, gospodarczych i mieszkaniowych w oparciu o istniej ącą zabudow ę zabytkow ą oraz znajduj ące si ę na terenie dzielnicy centrum administracyjne województwa pomorskiego – Urz ędy Wojewódzki i Marszałkowski – hotele, gastronomia, szkoły wy Ŝsze, inne usługi turystyczne, biura i urz ędy. Korzystne warunki rozwoju przemysłów nowych technologii w oparciu o infrastruktur ę byłych zakładów „Unimor”. Zwi ększenie ilo ści miejsc pracy na terenie obj ętym rewitalizacj ą – spadek bezrobocia. Remonty i adaptacja istniej ących zasobów o warto ściach kulturowych. Integracja przestrzenna dzielnicy z reszt ą Śródmie ścia poprzez nowe poł ączenia piesze i wodne – tramwaj wodny. Uporz ądkowanie istniej ącej tkanki urbanistycznej poprzez uzyskanie nowych terenów inwestycyjnych, tak Ŝe na terenach prywatnych. Porz ądkowanie przestrzeni publicznych poprzez remonty ulic, placów i terenów zielonych poło Ŝonych w istniej ącej zabudowie. Wykorzystanie istniej ącej, bogatej infrastruktury społecznej dla

107

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 budowy społecze ństwa obywatelskiego – przede wszystkim w oparciu o szkoły i kluby oraz działaj ące na terenie dzielnicy organizacje pozarz ądowe.

E. Okre ślenie niezb ędnych priorytetów i projektów inwestycyjnych:

- przygotowanie i uchwalenie „szczegółowego programu rewitalizacji” (w oparciu o konsultacje społeczne i wnioski mieszka ńców); - zagospodarowanie przestrzeni publicznych: ulic, placów, parków i skwerów, tworzenie placów zabaw dla dzieci itp., w tym bulwaru wzdłu Ŝ Starej Motławy i Opływu Motławy, budowa ście Ŝek rowerowych, ci ągów pieszych, małej architektury i niezb ędnego zaplecza (toalety), - renowacja budynków o warto ściach kulturowych lub wpisanych do rejestru zabytków – w tym adaptacja na cele gospodarcze, społeczne, turystyczne, kulturalne itp. przyczyniaj ące si ę do wzrostu ilo ści miejsc pracy lub integracji mieszka ńców; renowacja obejmowa ć b ędzie prace konserwatorskie, remonty instalacji wewn ątrz budynków, termoizolacje, wzmocnienie posadowienia budynków; - budowa centrum aktywizacji dla osób bezrobotnych i zagro Ŝonych wykluczeniem społecznym w oparciu o „Dom Kolpinga” przy parafii pw Św. Ap. Piotra i Pawła przy ul. Lastadia; - rozbudowa Muzeum Narodowego na placu przy ul. Rze źnickiej, - porz ądkowanie podwórek, dziedzi ńców b ędących otoczeniem zabudowy mieszkaniowej – dotyczy całego obszaru; - przygotowanie terenów (w tym niezb ędne wyburzenia) na cele mieszkaniowe, usługowe, kulturowe, edukacyjne, gospodarcze, turystyczne itp. – dotyczy całego obszaru, w szczególno ści rejonu Placu Wałowego i ul. Lastadia; - remont i modernizacja o świetlenia ulic: śabi Kruk, Lastadia, Kocurki, Św. Trójcy, Św. Piotra, Rze źnicka, Pod Zr ębem, Dolna Brama i rejon Placu Wałowego; - budowa monitoringu ulic – dotyczy całego obszaru; - adaptacja i remonty budynków u Ŝyteczno ści publicznej – szkoła podstawowa nr 67 przy ul. śabi Kruk, internat i historycznego gimnazjum przy ul. Lastadia, dawne gimnazjum polskie (obecnie CKUME) przy ul. Augusty ńskiego. - remont i przebudowa infrastruktury wodno – kanalizacyjnej i deszczowej – dotyczy całej dzielnicy; - poprawa funkcjonalno ści ruchu kołowego i pieszego, remonty i budowa ulic, ci ągów pieszych, ście Ŝek rowerowych – w tym rewaloryzacja Placu

108

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 Wałowego, jako parku, odtworzenie fontanny, stworzenie Otwartej Galerii Rze źby na plac; - współpraca ze środowiskami twórczymi na przygotowanie propozycji imprez, zdarze ń artystycznych (plastycznych, muzycznych, teatralnych, itp.); - lobbowanie w śród instytucji kultury dla realizacji wybranych projektów na Placu Wałowym.

3.3.1.6. Dolny Wrzeszcz

Jest to dawna wie ś, nast ępnie przedmie ście, si ęgaj ące swymi korzeniami XII w. Na jego obszarze znajdowały si ę liczne dwory i rezydencje, za ś wzdłu Ŝ potoków młyny i ku źnice. Ograniczenia budowlane twierdzy Gda ńsk przyczyniły si ę do dynamicznego rozwoju przedmie ścia w XIX wieku. Dodat- kowym impulsem rozwoju stała si ę budowa linii kolejowej oraz budowa wielkiego kompleksu koszarowego. Zachowana do dzisiaj zabudowa powstawała w dwóch etapach – na przełomie XIX i XX wieku oraz w latach 20 – tych i 30-tych XX wieku. Zró Ŝnicowany jest te Ŝ stan techniczny zabudowy. Zabudowa pochodz ąca XIX w., znacznie ucierpiała w trakcie powodzi 2001 r.

A. Uzasadnienie wyboru obszaru:

Dzielnica powstała w pierwszej połowie XX wieku – w znacznej cz ęś ci przed 1945 r. Zabudowa w znacznej wi ększo ści nie była zniszczona podczas wojny. Wi ększo ść starej substancji budowlanej posiada warto ści historyczne. Stosunkowo du Ŝa liczba zabudowy „socjalnej” z lat 30-tych i pocz. 40-tych XX wieku. Brak systematycznych i kompleksowych remontów budynków i infrastruktury technicznej. Do pogorszenia

109

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 tego stanu przyczyniła si ę powód ź z 2001 r. W starej zabudowie trudne warunki lokalowe, szczególnie w okolicach ul. Wajdeloty, Aldony, Wary ńskiego i s ąsiednich. Charakterystyczn ą cech ą jest niski, w wi ększo ści, standard mieszka ń w tej cz ęś ci dzielnicy. Brak ciepłej wody, ogrzewanie piecami kaflowymi, wysoki stopie ń degradacji substancji budowlanej spowodowany niedoinwestowaniem w poprzednich latach infrastruktury i remontów, a tak Ŝe słab ą kondycj ą finansow ą wspólnot mieszkaniowych. Nieco lepiej sytuacja przedstawia si ę na pozostałych fragmentach dzielnicy. Problemem jest pauperyzacja społecze ństwa i charakter dzielnicy zamieszkałej przez populacje społecze ństwa o niskich stosunkowo dochodach. Dominuje funkcja mieszkaniowa ze stosunkowo du Ŝym udziałem usług. Przemysł był reprezentowany przez nieistniej ący ju Ŝ browar. Du Ŝe zró Ŝnicowanie własno ściowe - najwi ększe potencjalne tereny inwestycyjne znajduj ą si ę w r ękach prywatnych. Liczne wspólnoty mieszkaniowe o dominuj ącej własno ści prywatnej. Infrastruktura techniczna w wi ększo ści w złym stanie technicznym (przede wszystkim nawierzchnie ulic, wodoci ągi, kanalizacja deszczowa i sanitarna). Dzielnica zagro Ŝona powodzi ą opadow ą. Istniej ą niewielkie rezerwy terenowe pod realizacje nowej zabudowy o charakterze plombowym. Na tym terenie bezrobocie jest zbli Ŝone do średniego dla Gda ńska – charakterystyczn ą cech ą jest du Ŝo wy Ŝszy ni Ŝ średnia w mie ście udział bezrobotnych o wykształceniu wy Ŝszym ni Ŝ podstawowe. Du Ŝa ilo ść ludzi starszych o niskich świadczeniach. Skutkiem tego jest du Ŝa w tej dzielnicy sfera ubóstwa, brak perspektyw na popraw ę warunków Ŝycia i co si ę z tym wi ąŜ e brak przedsi ębiorczo ści mieszka ńców. Stale z pomocy społecznej korzysta tu 255 osób. Dzielnica ma opinie niezbyt bezpiecznej. Infrastruktura społeczna dobrze rozwini ęta. Znajduj ą si ę tu szkoła podstawowa, gimnazjum, liceum, o środek zdrowia, wydziały szkół wy Ŝszych, klub sportowy, basen, dzienny dom pomocy społecznej itp. Jako granice obszaru przyj ęto od południa i zachodu linie kolejow ą, od wschodu ci ąg ulic Wyspia ńskiego - Rzeczpospolitej, od północy ul. Ko ściuszki. Powierzchnia obszaru przewidzianego do rewitalizacji wynosi 55 ha.

B. Środowisko kulturowe, stan istniej ący, zagro Ŝenia

Na terenie obj ętym programem rewitalizacji znajduj ą si ę nast ępuj ące obiekty wpisane do rejestru zabytków: zespół dworsko-parkowy „Ku źniczki”, zespół browaru przy ul. Kili ńskiego. Ochronie konserwatorskiej podlega układ przestrzenny –układ ulic i placów oraz zwi ązany z nimi układ zieleni i Potoku Strzy Ŝa. Ponadto wzdłu Ŝ ulic Białej, Waj- deloty, Gra Ŝyny, Wallenroda, Aldony, Danusi, Zawiszy Czarnego, Wary ńskiego, Wy- spia ńskiego, Lelewela, Legionów, Wybickiego, Pestalozziego, Goł ębiej, Kili ńskiego, Kościuszki znajduj ą si ę zespoły budynków mieszkalnych z II połowy XIX i pocz. XX wieku obj ętych ochron ą konserwatorsk ą. Ochronie podlegaj ą tak Ŝe znajduj ące si ę na

110

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 terenie dzielnicy relikty zabudowy, koszarowej (osiedle przy ul. Nad Stawem) oraz budynki u Ŝyteczno ści publicznej (szkoła przy ul. Pestalozziego). Stan obiektów wpisanych do rejestru zabytków jest stosunkowo dobry Stan budyn- ków mieszkalnych obj ętych ochron ą konserwatorsk ą jest zró Ŝnicowany. W stosunkowo dobrym stanie znajduj ą si ę budynki osiedla społecznego z lat 20-tych i 30-tych XX wieku przy ul.Kili ńskiego, Ko ściuszki, Legionów, Pestalozziego, Wybickiego i s ą- siednich. W przewa Ŝaj ącej mierze dostateczny lub zły jest natomiast stan budynków przy ul. Wajdeloty, Wallenroda, Aldony, Gra Ŝyny, Danusi, Zawiszy Czarnego. Ich stan techniczny szczególnie budynków poło Ŝonych przy ul. Wallenroda, Aldony, Gra- Ŝyny zdecydowanie pogorszył si ę po powodzi w 2001 r. Niebezpiecze ństwo powodzi zostało w znacznym za Ŝegnane przez remont koryta Potoku Strzy Ŝa płyn ącego przez dzielnic ę. Zagro Ŝeniem istnienia zabytkowego zespołu zabudowy jest w pierwszym rz ędzie brak remontów zabytkowych budynków mieszkalnych. Problemem jest tak Ŝe rozwój komunikacji i budowa nowych ulic – szczególnie tzw. „drogi czerwonej” wzdłu Ŝ torów kolejowych. Spowoduje ona wyburzenie kilku budynków mieszkalnych o warto ściach kulturowych.

C. Problematyka społeczna

Dzielnice zamieszkuje du Ŝa liczba osób biernych zawodowo. Poziom bezrobocia, mierzony liczb ą bezrobotnych odniesion ą do liczby ludno ści w wieku produkcyjnym) na obszarze Dolnego Wrzeszcza w 2006 roku wyniósł 10, 1%. Bezrobocie kobiet, tak samo jak w całym mie ście, było wy Ŝsze ni Ŝ bezrobocie m ęŜ czyzn. W 2003 r. poziom bezrobocia w Dolnym Wrzeszczu wynosił 11, 2%, zatem w 2006 r. odnotowano spadek o 1, 1 punktu procentowego. Po zmianie przepisów dotycz ących statusu osoby bezrobotnej przyznawanej przez PUP uniemo Ŝliwia okre ślenie fak- tycznej liczby osób bezrobotnych. W tej sytuacji osoby bierne zawodowo stanowi ą tzw. „szarą stref ę” na rynku pracy. Mieszka ńców Dolnego Wrzeszcza mo Ŝna podzieli ć na dwie grupy. Pierwsza to osoby w wieku produkcyjnym, dobrze wykształceni, tworz ący wspólnoty mieszkaniowe. Drug ą za ś stanowi ą osoby mieszkaj ące w lokalach miejskich lub socjalnych, gorzej wykształcone, cz ęsto bierne zawodowo lub uzale Ŝnione. W dzielnicy funkcjonuj ą szkoły o bardzo wysokim poziomie nauczania z bogatą, odpłatn ą ofert ą zaj ęć poza lekcyjnych, a tak Ŝe szkoły, które w rankingu Wydziału Edukacji wypadaj ą znacznie gorzej, a bezpłatna oferta zaj ęć poza lekcyjnych jest znikoma. Dzieci osób zamo Ŝniejszych ucz ęszczaj ąc do "lepszych" szkół, natomiast osób mniej zamo Ŝnych i ubogich do "tych gorszych". Podobnie sytuacja związana jest z mo Ŝliwo ści ą sp ę- dzenia czasu wolnego przez dzieci i młodzie Ŝ jak równie Ŝ przez dorosłych mieszka ń- ców Dolnego Wrzeszcza. Z bada ń oraz konsultacji przeprowadzonych w tej dzielnicy wynika, Ŝe mieszka ńcy s ą świadomi wyst ępuj ących w śród nich ró Ŝnic. Cz ęsto U Ŝy- wają sformułowa ń typu „lepsze dzieci chodz ą do tej lepszej podstawówki, a gorsze

111

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 do tej słabszej” lub „Ci z mieszka ń socjalnych” czy te Ŝ ostrzejszych opinii jak: „menele, pijaki, chuliganie”. Brak przeciwdziała ń temu zjawisku, mo Ŝe doprowadzi ć do nasilenia wyst ępowania negatywnych zjawisk społecznych a nawet ich zaostrzenia. Po- ziom przest ępczo ści w 2006 roku na obszarze Dolnego Wrzeszcza wynosił 328 zdarze ń, czyli na 1000mieszka ńców przypadały 42 zdarzenia przest ępcze . Sytuacja ta istnieje w dzielnicy od lat i stała si ę w codziennym Ŝyciu mieszka ńców dzielnicy zjawiskiem naturalnym, o którym mówi ą bez najmniejszego zawahania. Osoby "przypi- sane" do obu grup niech ętnie chodz ą ze sob ą w interakcje i niech ętnie podejmuj ą si ę działa ń maj ących wpłyn ąć np. na popraw ę wspólnie zamieszkiwanego otoczenia. Głównym celem działa ń prowadzonych w ramach społecznej cz ęś ci projektu, będzie zapobie Ŝenie zjawiska zró Ŝnicowania pomi ędzy mieszka ńcami dzielnicy. Niewielka cz ęść mieszka ńców jest zagro Ŝenie bezdomno ści ą z powodu braku mo Ŝ- liwo ści płacenia systematycznie świadcze ń mieszkaniowych i długotrwałego bezrobocia lub/i bierno ści zawodowej powoduje, Ŝe potrzeby bytowe s ą realizowane na poziomie podstawowym. Zagro Ŝenie poczucia bezpiecze ństwa fizycznego przez wyst ępowanie drobnych wykrocze ń skierowanych wobec osób starszych i słabszych. Spadek dochodów gospodarstw domowych oraz wysoki poziom zadłu Ŝenia wpływa na spadek korzystania z dóbr kultury i niski poziom potrzeb w zakresie estetyki otoczenia. Wzrost liczby rodzin charakteryzujących si ę wyuczon ą bezradno ści ą opieku ńczo – wychowawcz ą, brak pozytywnych wzorców wobec dorastaj ącej młodzie Ŝy. Zagro Ŝenie długotrwałym bezrobociem ograniczaj ącym potencjał własny i środowi- ska lokalnego. Alkoholizm i zagro Ŝenie eksmisj ą rodzin. Wysoki poziom patologii społecznej - przest ępczo ść nieletnich, dziedziczenie ubóstwa. Na liczne przejawy zakłócania porz ądku publicznego uskar Ŝa si ę 32, 7% mieszka ńców. Mieszka ńcy zgłaszaj ą takie problemy jak liczne przejawy chuliga ń- stwa, akty wandalizmu: „Wysoki stopie ń agresji, jak i niebezpiecze ństwa własnego mienia”, „Chuliga ństwo – czasami strach jest przej ść niektórymi ulicami wieczorem”. Mieszka ńcy wskazuj ą tak Ŝe, na nagromadzenie zjawisk patologicznych w obszarze swojej dzielnicy: „Stary Wrzeszcz to zapomniana dzielnica pełna patologii przechodz ącej z pokolenia na pokolenie”. Na opinie o stanie bezpiecze ństwa istotny wpływ ma funkcjonowanie słu Ŝb porz ądku publicznego

B. Zakładane korzy ści wynikaj ące z przeprowadzenia rewitalizacji

Dzielnica posiada bardzo du Ŝe potencjalne mo Ŝliwo ści rozwojowe ze wzgl ędu na swoje poło Ŝenie w bezpo średnim s ąsiedztwie centrum Wrzeszcza, wyj ątkowe walory kulturowe oraz dobre wyposa Ŝenie w infrastruktur ę społeczn ą. Rozwój funkcji usługowych, gospodarczych i mieszkaniowych w oparciu o istniej ącą zabudow ę zabytkow ą - gastronomia, edukacja, szkoły wy Ŝsze, inne usługi turystyczne, biura i urz ędy. Zwi ększenie ilo ści miejsc pracy przede wszystkim w usługach na terenie

112

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 obj ętym rewitalizacj ą – spadek bezrobocia. Remonty i adaptacja istniej ących zasobów o warto ściach kulturowych. Integracja przestrzenna dzielnicy z reszt ą Wrzeszcza poprzez nowe poł ączenia piesze. Uporz ądkowanie istniej ącej tkanki urbanistycznej poprzez uzyskanie nowych terenów inwestycyjnych, tak Ŝe na terenach prywatnych. Porz ądkowanie przestrzeni publicznych poprzez remonty ulic, placów i terenów zielonych poło Ŝonych w istniej ącej zabudowie. Wykorzystanie istniej ącej, bogatej infrastruktury społecznej dla budowy społecze ństwa obywatelskiego – przede wszystkim w oparciu o szkoły i kluby oraz działaj ące na terenie dzielnicy organizacje pozarz ądowe.

C. Okre ślenie niezb ędnych priorytetów i projektów inwestycyjnych: - zagospodarowanie przestrzeni publicznych: ulic, placów, parków i skwerów, tworzenie placów zabaw dla dzieci itp., budowa ście Ŝek rowerowych, ci ągów pieszych, małej architektury i niezb ędnego zaplecza (toalety); - renowacja budynków o warto ściach kulturowych lub wpisanych do rejestru zabytków – w tym adaptacja na cele gospodarcze, społeczne, turystyczne, kulturalne itp. przyczyniaj ące si ę do wzrostu ilo ści miejsc pracy lub integracji mieszka ńców; renowacja obejmowa ć b ędzie prace konserwatorskie, remonty instalacji wewn ątrz budynków, termoizolacje, wzmocnienie posadowienia budynków; - umo Ŝliwienie tworzenia miejsc pracy, to jest teren prywatny, wi ęc nie narzucajmy funkcji tym bardziej, Ŝe wiemy, Ŝe w wi ększo ści chc ą mie ć mieszkania - porz ądkowanie podwórek, dziedzi ńców b ędących otoczeniem zabudowy mieszkaniowej – dotyczy całego obszaru, - przygotowanie niezagospodarowanych jeszcze terenów na cele mieszkaniowe, usługowe, kulturowe, edukacyjne, gospodarcze, turystyczne itp. – dotyczy całego obszaru, remont i modernizacja o świetlenia ulic: Wajdeloty, Danusi, Aldony, Gra Ŝyny, Wallenroda; - budowa monitoringu ulic – dotyczy całego obszaru - adaptacja i remonty budynków u Ŝyteczno ści publicznej – szkoła podstawowa i gimnazjum przy Pestalozziego; - remont i przebudowa infrastruktury wodoci ągowej i deszczowej – dotyczy całej dzielnicy; - likwidacja istniej ącego jeszcze indywidualnego ogrzewania piecami węglowymi; - budowa kanału ulgi zapobiegaj ącego zalewaniu budynków i ulic pod ul. Wajdeloty,

113

3.3.1.7. Brze źno

Dawna osad rybacka istniejąca od XIV w. Ju Ŝ w pocz ątkach XIX w. Stało si ę pierwszym k ąpieli- skiem nad Zatok ą Gda ńsk ą. W XIX w przekształciło si ę w modne k ąpielisko morskie z Parkiem i Domem Zdrojowym, molem i łazienkami na pla Ŝy. Zacz ęły powstawa ć pensjonaty i restauracje. Na przełomie XIX i XX w na wy- dmach za parkiem zdrojowym zlokalizowano du Ŝą bateri ę artylerii nadbrze Ŝnej. Obecna historyczna zabudowa powstała w tym wła śnie okresie, znajduje si ę ona w znacznej cz ęś ci w złym stanie technicznym. W II połowie XX wieku dzielnica prze- kształciła si ę w jedn ą z „sypialni” Gda ńska. Zabudowa ta wymaga ju Ŝ obecnie rehabilitacji i termomodernizacji.

A. Uzasadnienie wyboru obszaru:

Wi ększo ść starej substancji budowlanej posiada warto ści historyczne. Brak systematycznych i kompleksowych remontów budynków i infrastruktury technicznej. W starej zabudowie trudne warunki lokalowe. Charakterystyczn ą cech ą jest niski, w wi ększo ści, standard mieszkań. Brak ciepłej wody, ogrzewanie piecami kaflowymi, wysoki stopie ń degradacji substancji budowlanej spowodowany niedoinwestowaniem w poprzednich latach infrastruktury i remontów, a tak Ŝe słab ą kondycj ą finansow ą mieszka ńców. Problemem jest pauperyzacja społecze ństwa i charakter dzielnicy zamieszkałej przez populacje społecze ństwa o niskich stosunkowo dochodach. Charakterystyczne przemieszanie funkcji, usługowych (turystycznych) i mieszkaniowych. Du Ŝe zró Ŝnicowanie własno ściowe - najwi ększe potencjalne tereny inwestycyjne znajduj ą si ę w r ękach prywatnych. Niezbyt liczne wspólnoty mieszkaniowe jednak Ŝe w wi ększo ści z dominuj ącą własno ści ą gminy. Infrastruktura techniczna w wi ększo ści w złym stanie technicznym (przede wszystkim nawierzchnie

114

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 ulic, wodoci ągi, kanalizacja deszczowa). Istniej ą niewielkie rezerwy terenowe pod realizacje nowej zabudowy o charakterze plombowym. Na tym terenie bezrobocie nieco wy Ŝsze ni Ŝ średnie dla Gda ńska – charakterystyczn ą cech ą jest wy Ŝszy ni Ŝ średnia w mie ście udział bezrobotnych o sta Ŝu krótszym ni Ŝ 12 miesi ęcy. Skutkiem tego jest du Ŝa w tej dzielnicy sfera ubóstwa, brak perspektyw na popraw ę warunków Ŝycia i co si ę z tym wi ąŜ e brak przedsi ębiorczo ści mieszka ńców. Infrastruktura społeczna słabo rozwini ęta. Jako granice obszaru przyj ęto od północy brzeg morski, od wschodu i południa granice dawnego Parku Zdrojowego oraz ul. Mazurska od zachodu ul. Hallera. Powierzchnia terenu przewidzianego do rewitalizacji wynosi 37,8 ha.

B. Środowisko kulturowe, stan istniej ący, zagro Ŝenia:

Znaczna cz ęść terenu obj ętego rewitalizacj ą poło Ŝona jest na obszarze wpisanym do rejestru zabytków decyzj ą nr 1090 z dnia 12.05.1993 r.. Obejmuje ona Dom Zdrojowy i park zdrojowy. Na tym terenie znajduje si ę tak Ŝe znacz ący zabytek militarny – relikty Baterii Zatokowej. Ochronie konserwatorskiej podlega układ przestrzenny historycznej osady rybackiej – układ ulic i placów. Ponadto wzdłu Ŝ ulic Pu- ławskiego, Północnej, Cichej, Oksywskiej, Brze źnie ńskiej znajduj ą si ę zespoły bu- dynków mieszkalnych z II połowy XIX i pocz. XX wieku obj ętych ochron ą konserwatorsk ą. Stan budynków wpisanych do rejestru zabytków jest zły. W nieco lepszym stanie jest cz ęść dawnego Parku Zdrojowego. Stan budynków mieszkalnych obj ętych ochron ą konserwatorsk ą jest zró Ŝnicowany – przewa Ŝa zły. Zagro Ŝeniem istnienia zabytkowego zespołu zabudowy – w cz ęś ci wpisanej do rejestru zabytków jest w pierwszym rz ędzie niewła ściwe wykorzystanie budynku oraz brak remontów zabytkowych budynków mieszkalnych. Do niszczenia zabytkowej substancji przyczynia si ę te Ŝ zmiana funkcji z mieszkaniowej na usługow ą poszczególnych obiektów. Nowe funkcje nie mieszcz ą si ę w starej substancji, dlatego jest ona chaotycznie rozbudowywana i traci swoje walory.

C. Problematyka społeczna

Potrzeby bytowe s ą realizowane na poziomie podstawowym. Zagro Ŝenie poczucia bezpiecze ństwa fizycznego przez wyst ępowanie drobnych wykrocze ń skierowanych wobec osób starszych i słabszych. Spadek dochodów gospodarstw domowych oraz wysoki poziom zadłu Ŝenia wpływa na spadek korzystania z dóbr kultury i niski poziom potrzeb w zakresie estetyki otoczenia. Wzrost liczby rodzin charakteryzuj ących si ę wyuczon ą bezradno ści ą opieku ńczo – wychowawcz ą, brak pozytywnych wzorców wobec dorastaj ącej młodzie Ŝy. Zagro Ŝenie długotrwałym bezrobociem ograniczaj ącym potencjał własny i środowiska lokalnego. Dominuj ą długotrwale bez-

115

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 robotni m ęŜ czy źni w wieku do 45 lat, członkowie rodzin, w których jest to kolejny przypadek bezrobocia. Bezrobotni okresowo, w tym kobiety, charakteryzuj ące si ę niskim statusem wykształcenia, niskimi dochodami. Młodzie Ŝ w wieku szkolnym bierna w zakresie kontynuacji nauki, zagro Ŝona marginalizacj ą społeczn ą z powodu niskiego statusu społeczno – zawodowego Rodziny zagroŜone bezdomno ści ą z powodu ubóstwa materialnego

D. Zakładane korzy ści wynikaj ące z przeprowadzenia rewitalizacji: Dzielnica posiada bardzo du Ŝe potencjalne mo Ŝliwo ści rozwojowe ze wzgl ędu na swoje poło Ŝenie nad morzem i wyj ątkowe walory rekreacyjne Rozwój funkcji usługowych, gospodarczych i mieszkaniowych w oparciu o istniej ącą zabudow ę zabytkow ą oraz walory rekreacyjne – hotele, gastronomia, inne usługi turystyczne. Zwi ększenie ilo ści miejsc pracy szczególnie w usługach na terenie obj ętym rewitalizacj ą – spadek bezrobocia. Remonty i adaptacja istniej ących zasobów o warto ściach kulturowych. Uporz ądkowanie istniej ącej tkanki urbanistycznej poprzez uzyskanie nowych terenów inwestycyjnych, tak Ŝe na terenach prywatnych. Porz ądkowanie przestrzeni publicznych poprzez remonty ulic, placów i terenów zielonych poło Ŝonych w istniej ącej zabudowie. Wykorzystanie istniej ącej, infrastruktury społecznej dla budowy społecze ństwa obywatelskiego – przede wszystkim w oparciu o szkoły i kluby oraz działaj ące na terenie dzielnicy organizacje pozarz ądowe.

E. Okre ślenie niezb ędnych priorytetów i projektów inwestycyjnych:

- przygotowanie i uchwalenie „szczegółowego programu rewitalizacji” (w oparciu o konsultacje społeczne i wnioski mieszka ńców); - zagospodarowanie przestrzeni publicznych: ulic, placów, parków i skwerów, tworzenie placów zabaw dla dzieci itp., - renowacja budynków o warto ściach kulturowych lub wpisanych do rejestru zabytków – w tym adaptacja na cele gospodarcze, społeczne, turystyczne, kulturalne itp. przyczyniaj ące si ę do wzrostu ilo ści miejsc pracy lub integracji mieszka ńców; renowacja obejmowa ć b ędzie prace konserwatorskie, remonty instalacji wewn ątrz budynków, termoizolacje, wzmocnienie posadowienia budynków; - porz ądkowanie podwórek, dziedzi ńców b ędących otoczeniem zabudowy mieszkaniowej – dotyczy całego obszaru; - uruchomienie inwestycji na cele usługowe, kulturowe, edukacyjne, gospodarcze, turystyczne itp. – dotyczy całego obszaru, remont i

116

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 modernizacja o świetlenia ulic: Cichej, Pułaskiego, Młodzie Ŝy Polskiej, Północnej, Łamanej Oksywskiej i Miłej oraz Parku Brze źne ńskiego; - adaptacja i remonty budynków u Ŝyteczno ści publicznej – szkoła podstawowa nr 20 przy ul. Łamanej; - remont i przebudowa infrastruktury wodno – kanalizacyjnej i deszczowej – dotyczy całej dzielnicy; - likwidacja istniej ącego jeszcze indywidualnego ogrzewania piecami węglowymi, zmiana sposobu ogrzewania budynków; - poprawa funkcjonalno ści ruchu kołowego i pieszego, remonty i budowa ulic, ci ągów pieszych, ście Ŝek rowerowych – dotyczy całego obszaru.

3.3.1.8. Jelitkowo

Pozostało ść dawnej osady rybackiej, istniejącej od XVI w., nad Potokiem Oliwskim. W sąsiedztwie od pocz. XVII w znajdowały si ę młyny i ku źni- ce. Pod koniec XIX i na pocz ątku XX wieku przekształci- ło si ę w k ąpielisko morskie z Parkiem i Domem Zdrojowym, molem i łazienkami na pla Ŝy. Zacz ęły powstawa ć pensjonaty i restauracje. Obecna historyczna zabudowa powstała w tym wła śnie okresie, znajduje si ę ona w znacznej cz ęś ci w złym stanie technicznym.

A. Uzasadnienie wyboru obszaru:

Dawna osada rybacka i letnisko nad Bałtykiem – w większo ści nie była zniszczona w trakcie działa ń wojennych. Wi ększo ść starej substancji budowlanej posiada warto ści historyczne. Niewielka ilo ść mieszka ńców. Brak systematycznych i kompleksowych remontów budynków i infrastruktury technicznej. W starej zabudowie trudne warunki lokalowe. Charakterystyczn ą cech ą jest niski, w wi ększo ści, standard mieszka ń. Brak

117

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 ciepłej wody, ogrzewanie piecami kaflowymi, wysoki stopie ń degradacji substancji budowlanej spowodowany niedoinwestowaniem w poprzednich latach infrastruktury i remontów, a tak Ŝe słab ą kondycj ą finansow ą mieszka ńców. Problemem jest pauperyzacja społecze ństwa i charakter dzielnicy zamieszkałej przez populacje społecze ństwa o niskich stosunkowo dochodach. Charakterystyczne przemieszanie funkcji, usługowych (turystycznych) i mieszkaniowych. Du Ŝe zró Ŝnicowanie własno ściowe - najwi ększe potencjalne tereny inwestycyjne znajduj ą si ę w r ękach prywatnych. Niezbyt liczne wspólnoty mieszkaniowe jednak Ŝe w wi ększo ści z dominuj ącą własno ści ą gminy. Infrastruktura techniczna w wi ększo ści w złym stanie technicznym (przede wszystkim nawierzchnie ulic, wodoci ągi, kanalizacja deszczowa). Istniej ą niewielkie rezerwy terenowe pod realizacje nowej zabudowy o charakterze plombowym. Na tym terenie bezrobocie wyŜsze ni Ŝ średnie dla Gda ńska. Du Ŝa ilo ść ludzi starszych o niskich świadczeniach. Skutkiem tego jest du Ŝa w tej dzielnicy sfera ubóstwa, brak perspektyw na popraw ę warunków Ŝycia i co si ę z tym wi ąŜ e brak przedsi ębiorczo ści mieszka ńców. Infrastruktury społecznej – brak. Jako granice obszaru przyj ęto od północy i wschodu brzeg morski i Potok Jelitkowski, od zachodu i południa ul. Piastowska. Powierzchnia obszaru wynosi 5,7 ha.

B. Środowisko kulturowe, stan istniej ący, zagro Ŝenia:

Teren obj ęty rewitalizacj ą poło Ŝony jest na obszarze wpisanym do rejestru zabytków decyzj ą nr 730 z dnia 14.09.1976 r. jako układ urbanistyczny Oliwy z zespołem Poto- ku Jelitkowskiego. Na terenie obj ętym programem rewitalizacji znajduj ą si ę ponadto nast ępuj ące obiekty wpisane do rejestru zabytków: zespół domów rybackich przy ul. Bałtyckiej 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 25, 26, 27, 28, 29, 30,31 i 32, Przy ulicy Morskiej i Bałtyckiej znajduj ą si ę budynki mieszkalne z pocz. XX wieku obj ęte ochron ą konserwatorsk ą. Stan obiektów wpisanych do rejestru zabytków jest zró Ŝnicowany – w wi ększo ści zły. Stan budynków mieszkalnych obj ętych ochron ą konserwatorsk ą jest zró Ŝnicowany, raczej zły. Zagro Ŝeniem istnienia zabytkowego zespołu zabudowy – w cz ęś ci wpisanej do rejestru zabytków jest brak remontów zabytkowych budynków mieszkalnych. Do niszczenia zabytkowej substancji przyczynia si ę te Ŝ zmiana funkcji z mieszkaniowej na usługow ą poszczególnych obiektów. Nowe funkcje nie mieszcz ą si ę w starej substancji, dlatego jest ona chaotycznie rozbudowywana i traci swoje walory.

C. Problematyka społeczna

118

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 Poczucie bezpiecze ństwa jest bardzo obni Ŝone z powodu zagro Ŝenia bezdomności ą z powodu braku mo Ŝliwo ści płacenia systematycznie świadcze ń mieszkaniowych i długotrwale bezrobocie powoduje, Ŝe potrzeby bytowe s ą realizowane na poziomie podstawowym. Spadek dochodów gospodarstw domowych oraz wysoki poziom za- dłu Ŝenia wpływa na spadek korzystania z dóbr kultury i niski poziom potrzeb w zakresie estetyki otoczenia. Du Ŝa przest ępczo ść , zagro Ŝenie poczucia bezpiecze ństwa w okresie letnim. Wysoki poziom patologii społecznej - przest ępczo ść nieletnich, dziedziczenie ubóstwa. Dominuje du Ŝa grupa długotrwale bezrobotnych męŜ czyzn w wieku do 40 lat o niskich kwalifikacjach zawodowych, oraz kobiety pow. 30 roku Ŝy- cia, charakteryzuj ą si ę niskim statusem wykształcenia. Młodzie Ŝ w szkolna jest bierna w zakresie kontynuacji nauki, zagro Ŝona marginalizacj ą społeczn ą z powodu niskiego statusu społeczno – zawodowego. Rodziny zagro Ŝone bezdomno ści ą z powodu ubóstwa materialnego. Osoby starsze wymagaj ące wsparcia w postaci całodo- bowych usług opieku ńczych oraz mo Ŝliwo ści zamieszkania w rodzinnych domach pomocy społecznej.

D. Zakładane korzy ści wynikaj ące z przeprowadzenia rewitalizacji:

Dzielnica posiada bardzo du Ŝe potencjalne mo Ŝliwo ści rozwojowe ze wzgl ędu na swoje poło Ŝenie nad morzem i wyj ątkowe walory rekreacyjne Rozwój funkcji usługowych, gospodarczych i mieszkaniowych w oparciu o istniej ącą zabudow ę zabytkow ą oraz walory rekreacyjne – hotele, gastronomia, inne usługi turystyczne. Zwi ększenie ilo ści miejsc pracy szczególnie w usługach na terenie obj ętym rewitalizacj ą – spadek bezrobocia. Remonty i adaptacja istniej ących zasobów o warto ściach kulturowych. Uporz ądkowanie istniej ącej tkanki urbanistycznej poprzez uzyskanie nowych terenów inwestycyjnych, tak Ŝe na terenach prywatnych. Porządkowanie przestrzeni publicznych poprzez remonty ulic, placów i terenów zielonych poło Ŝonych w istniej ącej zabudowie. Wymagane stworzenie minimalnej infrastruktury społecznej – np. klubu mieszka ńców.

E. Okre ślenie niezb ędnych priorytetów i projektów inwestycyjnych: - przygotowanie i uchwalenie „szczegółowego programu rewitalizacji” (w oparciu o konsultacje społeczne i wnioski mieszka ńców); - zagospodarowanie przestrzeni publicznych: ulic, placów, parków i skwerów, tworzenie placów zabaw dla dzieci itp., - renowacja budynków o warto ściach kulturowych lub wpisanych do rejestru zabytków – w tym adaptacja na cele gospodarcze, społeczne, turystyczne, kulturalne itp. przyczyniaj ące si ę do wzrostu ilo ści miejsc pracy lub integracji

119

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 mieszka ńców; renowacja obejmowa ć b ędzie prace konserwatorskie, remonty instalacji wewn ątrz budynków, termoizolacje, wzmocnienie posadowienia budynków; - porz ądkowanie podwórek, dziedzi ńców b ędących otoczeniem zabudowy mieszkaniowej – dotyczy całego obszaru; - przygotowanie terenów (w tym niezbędne wyburzenia) na cele usługowe, kulturowe, edukacyjne, gospodarcze, turystyczne itp. – dotyczy całego obszaru, jednak Ŝe w szczególno ści rejonu; - remont i modernizacja o świetlenia ulic: Bałtyckiej, Morskiej, Piatowskiej i Kaplicznej; - remont i przebudowa infrastruktury wodno – kanalizacyjnej i deszczowej – dotyczy całej dzielnicy; - likwidacja istniej ącego jeszcze indywidualnego ogrzewania piecami węglowymi, zmiana sposobu ogrzewania budynków, termorenowacja budynków; - poprawa funkcjonalno ści ruchu kołowego i pieszego, remonty i budowa ulic, ci ągów pieszych, ście Ŝek rowerowych – dotyczy całego obszaru.

3.3.1.9. Św. Wojciech

Św. Wojciech – tradycja wi ąŜ e miejscowo ść z poby- tem, a nast ępnie przywiezieniem zwłok Św. Wojcie- cha w 997 r. Ko ściół powstał ju Ŝ w XIII w. Ju Ŝ wtedy istniała tu osada zwana D ąb. Zachował do dnia dzisiejszego charakter wiejski z niewielk ą zabudową zgrupowan ą wzdłu Ŝ ulicy i Kanału Raduni. Na wzgó- rzu nad przedmie ściem kaplica pielgrzymkowa. Za- budowa w przewa Ŝaj ącej cz ęś ci z przełomu XIX i XX wieku. Bardzo ucierpiała w trakcie powodzi 2001 r.

A. Uzasadnienie wyboru obszaru:

120

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009

Zabudowa dawnej wsi powa Ŝnie ucierpiała w czasie powodzi w 2001 r. Znaczna cz ęść budynków posiada warto ści historyczne. Brak systematycznych i kompleksowych remontów budynków i infrastruktury technicznej. Standard mieszka ń – szczególnie w zabudowie przedwojennej niski. Charakterystyczne przemieszanie funkcji usługowych i mieszkaniowych. Zró Ŝnicowanie własno ściowe – jednak Ŝe z przewag ą gruntów prywatnych. Nieliczne wspólnoty mieszkaniowe jednak Ŝe w wi ększo ści z dominuj ąca własno ści ą gminy. Obszar przylega do tranzytowej trasy komunikacyjnej, co sprawia, Ŝe warunki środowiskowe s ą raczej złe – szczególnie, je śli chodzi o klimat akustyczny. Infrastruktura techniczna w wi ększo ści w złym stanie technicznym (przede wszystkim nawierzchnie ulic, wodoci ągi, kanalizacja deszczowa). Poło Ŝenie przy głównym wje ździe do Gda ńska od strony południowej – sprawiaj ący obecne wra Ŝenie bardzo zaniedbanego. Istniej ą niewielki rezerwy terenowe pod realizacje nowej zabudowy o charakterze plombowym, jednak Ŝe na cz ęś ci z tych obszarów wyst ępuj ą słabono śne grunty, wymagaj ące zwi ększonych nakładów na posadowienie budynków. Stosunkowo niewielka liczba mieszka ńców. Na tym terenie bezrobocie wy Ŝsze ni Ŝ średnie dla Gda ńska – szczególnie du Ŝa młodocianych bezrobotnych. Skutkiem tego jest du Ŝa w tej dzielnicy sfera ubóstwa, brak perspektyw na popraw ę warunków Ŝycia i co si ę z tym wi ąŜ e brak przedsi ębiorczo ści mieszka ńców. Infrastruktura społeczna do ść dobrze rozwini ęta. Znajduj ą si ę tu szkoła podstawowa, przedszkole, parafia. Obszar dobrze skomunikowany z reszt ą miasta, tak Ŝe transportem publicznym (autobusy, kolej). Jako granice obszaru przyj ęto od wschodu obwodnic ę przedmie ścia, od południa, zachodu i północy granice wpisu do rejestru zabytków. Powierzchnia obszaru do rewitalizacji wynosi 18,7 ha.

B. Środowisko kulturowe, stan istniej ący, zagro Ŝenia:

Teren obj ęty rewitalizacj ą poło Ŝony jest na obszarze wpisanym do rejestru za- bytków decyzj ą nr 964 z dnia 10.10.1986 r. jako zespół ruralistyczny historycznej wsi Świ ęty Wojciech z zespołem wzgórza pielgrzymkowego. Na terenie obj ętym programem rewitalizacji znajduj ą si ę ponadto nast ępuj ące obiekty wpisane do rejestru za- bytków: ko ściół parafialny pw. Św. Wojciecha z plebani ą, Kanał Raduni wraz z groblami i urz ądzeniami technicznymi – obiekt przemysłowy, Dom mieszkalny przy ul. Trakt Św. Wojciecha 437, Dom mieszkalny przy ul. Inspektorskiej 9, Dom mieszkalny przy ul. K ątowej 1 – obecnie u Ŝytkowany przez parafi ę na cele biblioteki. Przy ulicy Trakt Św. Wojciecha, Inspektorskiej i Rzecznej znajduj ą si ę budynki mieszkalne z II połowy XIX i pocz. XX wieku obj ęte ochron ą konserwatorsk ą. Stan obiektów wpisanych do rejestru zabytków jest zró Ŝnicowany. W złym stanie jest Kanał Raduni – osłabiony dodatkowo powodzi ą z 2001 r. W stosunkowo najlepszym stanie s ą budynki ko ścielne. Stan mieszkalnych obj ętych ochrona konserwatorsk ą jest w przewa-

121

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 Ŝaj ącej mierze zły. Zagro Ŝeniem istnienia zabytkowego zespołu zabudowy jest w pierwszym rz ędzie brak remontów zabytkowych budynków mieszkalnych. Zagro Ŝenie stanowi tak Ŝe rozwój komunikacji. Intensywny ruch uliczny przyczynia si ę do dewastacji budynków. Du Ŝym zagro Ŝeniem jest zły stan techniczny Kanału Raduni. Jego awaria w 2001 r. spowodowała zalanie cz ęś ci dzielnicy poło Ŝonej poni Ŝej kanału.

C. Problematyka społeczna

Długotrwale bezrobocie powoduje, Ŝe potrzeby bytowe s ą realizowane na poziomie podstawowym. Zagro Ŝenie poczucia bezpiecze ństwa fizycznego przez wyst ępowa- nie drobnych wykrocze ń skierowanych wobec osób starszych i słabszych. Spadek dochodów gospodarstw domowych oraz wysoki poziom zadłu Ŝenia wpływa na spadek korzystania z dóbr kultury i niski poziom potrzeb w zakresie estetyki otoczenia. Wzrost liczby rodzin charakteryzuj ących si ę wyuczon ą bezradno ści ą opieku ńczo – wychowawcz ą, brak pozytywnych wzorców wobec dorastaj ącej młodzie Ŝy. Zagro Ŝenie długotrwałym bezrobociem ograniczaj ącym potencjał własny i środowi- ska lokalnego. Alkoholizm w śród młodzie Ŝy warunkuj ący pasywny stosunek do war- to ści społecznych i aktywno ści zawodowej. Problem stanowi ą osoby bezrobotne okresowo, w tym kobiety pow. 30 roku, charakteryzujące si ę niskim statusem wy- kształcenia, niskimi dochodami oraz m ęŜ czy źni o niskich kwalifikacjach zawodowych. Młodzie Ŝ w wieku szkolnym 15-19 lat, jest bierna w zakresie kontynuacji nauki, zagro Ŝona marginalizacj ą społeczn ą z powodu niskiego statusu społeczno – zawodowego. Rodziny zagro Ŝone bezdomno ści ą z powodu ubóstwa materialnego. Osoby starsze wymagaj ące wsparcia w postaci całodobowych usług opieku ńczych oraz mo Ŝliwo ści zamieszkania w rodzinnych domach pomocy społecznej.

D. Zakładane korzy ści wynikaj ące z przeprowadzenia rewitalizacji:

Dzielnica posiada mo Ŝliwo ści rozwojowe – przede wszystkim z uwagi na poło Ŝenie wzdłu Ŝ głównego ci ągu komunikacyjnego. Rozwój funkcji usługowych, turystycznych (tzw. turystyka pielgrzymkowa w oparciu o Sanktuarium Św. Wojciecha) i gospodarczych w oparciu o istniej ącą zabudow ę zabytkow ą oraz wolne przestrzenie pod zabudow ę. Zwi ększenie ilo ści miejsc pracy na terenie obj ętym rewitalizacj ą – spadek bezrobocia. Wykorzystanie rekreacyjne Kanału Raduni – ście Ŝka rowerowa, ście Ŝka rekreacyjna. Remonty i adaptacja istniej ących zasobów o warto ściach kulturowych. Integracja przestrzenna dzielnicy. Uporz ądkowanie istniej ącej tkanki urbanistycznej poprzez uzyskanie nowych terenów inwestycyjnych w zabudowie plombowej. Porz ądkowanie przestrzeni publicznych poprzez remonty ulic, placów i terenów zielonych poło Ŝonych w istniej ącej zabudowie. Wzmocnienie funkcji

122

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 usługowych poprzez przebudow ę ul. Trakt Św. Wojciecha i stworzenie z niego „rynku dzielnicy”. Wykorzystanie istniej ącej, bogatej infrastruktury społecznej dla budowy społecze ństwa obywatelskiego – przede wszystkim w oparciu o parafi ę i działaj ące na terenie dzielnicy organizacje pozarz ądowe.

E. Okre ślenie niezb ędnych priorytetów i projektów inwestycyjnych:

- przygotowanie i uchwalenie „szczegółowego programu rewitalizacji” (w oparciu o konsultacje społeczne i wnioski mieszka ńców), - zagospodarowanie przestrzeni publicznych: ulic, placów, tworzenie placów zabaw dla dzieci itp., w tym przede wszystkim głównego ci ągu komunikacyjnego miasta Traktu Św. Wojciecha; budowa ście Ŝek rowerowych (przede wszystkim wzdłu Ŝ Kanału Raduni) i ci ągów pieszych, małej architektury i niezb ędnego zaplecza (toalety); - renowacja budynków o warto ściach kulturowych lub wpisanych do rejestru zabytków – w tym adaptacja na cele gospodarcze, społeczne, turystyczne, kulturalne itp. przyczyniaj ące si ę do wzrostu ilo ści miejsc pracy lub integracji mieszka ńców; renowacja obejmowa ć b ędzie prace konserwatorskie, remonty instalacji wewn ątrz budynków, termoizolacje, wzmocnienie posadowienia budynków; - porz ądkowanie podwórek, dziedzi ńców b ędących otoczeniem zabudowy mieszkaniowej – dotyczy całego obszaru, lecz przede wszystkim wzdłu Ŝ obwodnicy przedmie ścia; - przygotowanie terenów (w tym niezb ędne wyburzenia) na cele usługowe, kulturowe, edukacyjne, gospodarcze, turystyczne itp. – dotyczy całego obszaru, co przyczyni si ę do wzrostu ilo ści miejsc pracy, - remont i modernizacja o świetlenia ulicy Trakt Św. Wojciecha oraz budowa ci ągu spacerowego na koronie wału Kanału Raduni; - adaptacja i remonty budynków u Ŝyteczno ści publicznej – szkoła podstawowa nr 40 przy ul. Stromej; - likwidacja istniej ącego jeszcze indywidualnego ogrzewania piecami węglowymi, zmiana sposobu ogrzewania budynków; - poprawa funkcjonalno ści ruchu kołowego i pieszego, remonty i budowa ulic, ci ągów pieszych, ście Ŝek rowerowych – dotyczy przede wszystkim przebudowy ul. Trakt Św. Wojciecha; - budowa ekranów akustycznych od strony trasy tranzytowej.

123

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 3.3.1.10. Nowy Port

Osada portowa zało Ŝona przez rz ąd pruski pod koniec XVIII wieku, jako port konkurencyjny w stosunku do Gda ńska. Spowodowało to jej dynamiczny rozwój w pocz. XIX wieku. Wł ączona do Gda ńska ju Ŝ w 1817 r. rozwi- jała si ę dynamicznie, jako zaplecze portu. Kolejny etap rozwoju funkcji przemysłowych nast ąpił w II połowie XIX wieku po doprowadzeniu linii kolejowej. Do ko ńca XIX wieku rozwój przestrzenny osady hamowany było ograniczeniami militarnymi twierdzy gda ńskiej. Obecna historyczna zabudowa pochodzi w wi ększo ści z XIX i pocz. XX wieku oraz z lat 30-tych XX wieku. W znacznej wi ększo ści znajduje si ę w złym stanie technicznym.

A. Uzasadnienie wyboru obszaru

Historyczne przedmie ście Gda ńska wpisane do rejestru zabytków. Zabudowa tylko w niewielkim stopniu zniszczona w 1945 r. Znaczna cz ęść budynków posiada warto ści historyczne. Du Ŝą cz ęść zabudowy stanowi ą osiedla „socjalne” z lat 30-tych XX wieku. Brak systematycznych i kompleksowych remontów budynków i infrastruktury technicznej. Standard mieszka ń – szczególnie w zabudowie sprzed I wojny światowej - niski. Charakterystyczne przemieszanie funkcji usługowych, mieszkaniowych, przemysłowych i portowych. Zró Ŝnicowanie własno ściowe – jednak Ŝe z przewag ą gruntów gminnych. Dominuj ą wspólnoty mieszkaniowe w cz ęś ci z przewag ą własno ści gminy. Obszar przylega do terenów przemysłowo - portowych, co sprawia, Ŝe warunki środowiskowe s ą raczej złe. Infrastruktura techniczna w wi ększo ści w złym stanie technicznym (przede wszystkim nawierzchnie ulic, wodoci ągi, kanalizacja deszczowa). Istniej ą rezerwy terenowe pod realizacje nowej zabudowy o charakterze plombowym. Na tym terenie bezrobocie wy Ŝsze ni Ŝ średnie dla Gda ńska. Stosunkowo du Ŝa liczba osób w starszym wieku o niskich dochodach. Skutkiem tego jest du Ŝa w tej dzielnicy sfera ubóstwa, brak perspektyw na popraw ę warunków Ŝycia i co si ę z tym wi ąŜ e brak przedsi ębiorczo ści mieszka ńców. Dzielnica ma opini ę niebezpiecznej. Infrastruktura społeczna bardzo dobrze rozwini ęta. Znajduj ą si ę tu szkoła podstawowa, przedszkola, gimnazjum,

124

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 liceum, parafia, o środek zdrowia. Obszar dobrze skomunikowany z reszt ą miasta, tak Ŝe transportem publicznym (autobusy, kolej, tramwaje). Jako granice obszaru przyj ęto od północy tereny portowe, od wschodu kanał portowy (Martw ą Wisł ę), od południa, zachodu ul. Wyzwolenia i Kasztanowej; Powierzchnia obszaru do rewitalizacji wynosi 66,8 ha.

B. Środowisko kulturowe, stan istniej ący, zagro Ŝenia:

Teren obj ęty rewitalizacj ą poło Ŝony jest na obszarze wpisanym do rejestru za- bytków decyzj ą nr 846 z dnia 08.06.1982 r. jako zespół historycznej osady portowej. Na terenie obj ętym programem rewitalizacji znajduj ą si ę ponadto nast ępuj ące obiekty wpisane do rejestru zabytków: zespół ko ścioła parafialnego pw Św. Jadwigi, w skład, którego wchodz ą ko ściół, plebania, budynek gospodarczy, Morski Ko ściół Misyjny pw Niepokalanego Pocz ęcia NMP, Dawna karczma przy ul. Starowi ślnej – obecnie budynek mieszkalny oraz budynek dawnej ła źni miejskiej oraz socrealistyczny budynek dawnego Morskiego Domu Kultury. Ponadto wzdłu Ŝ ulic Marynarki Polskiej, Oliw- skiej, Na Zasp ę, Floria ńskiej, Władysława IV, Jana Długosza, Krzywej, Starowi ślnej, Wolno ści, Mylnej, Strajku Dokerów, Góreckiego, Wilków Morskich, Spokojnej, Rybo- łowców, Bliskiej i Placu Ks. Gustkowicza znajduj ą si ę zespoły budynków mieszkalnych z XIX i pocz. XX wieku obj ętych ochron ą konserwatorsk ą. Ochronie podlegaj ą tak Ŝe znajduj ące si ę na terenie dzielnicy budynki u Ŝyteczno ści publicznej (zespół szkolny przy ul. Strajku Dokerów z ła źni ą) oraz relikty Sza ńca Zachodniego Twierdzy Wisłouj ście. Stan obiektów wpisanych do rejestru zabytków jest zró Ŝnicowany. W najgorszym stanie znajduje si ę dawna karczma przy ul. Starowi ślnej. Stan budynków mieszkalnych obj ętych ochron ą konserwatorsk ą jest zró Ŝnicowany. W stosunkowo dobrym stanie znajduj ą si ę budynki osiedla społecznego z lat 20-tych i 30-tych XX wieku przy ul. Wyzwolenia, Krzywej, Marynarki Polskiej, Góreckiego, Placu Gustko- wicza. W przewa Ŝaj ącej mierze dostateczny lub zły jest natomiast stan starszych bu- dynków pochodz ącej z XIX wieku. Zagro Ŝeniem istnienia zabytkowego zespołu zabudowy jest notoryczny brak remontów zabytkowych budynków mieszkalnych. Za- gro Ŝeniem dla cz ęś ci budynków u Ŝyteczno ści publicznej jest brak u Ŝytkowników po zaprzestaniu u Ŝytkowania. Powoduje to nie tylko przyspieszon ą ich dewastacj ę, ale tak Ŝe zasiedlanie ich przez margines społeczny. W tego typu obiektach cz ęste jest zaprószenie ognia i po Ŝary. Zagro Ŝenie stanowi tak Ŝe rozwój komunikacji. Intensyw- ny ruch uliczny, zwłaszcza ci ęŜ kich samochodów ci ęŜ arowych [TIR] przyczynia si ę do dewastacji budynków.

C. Problematyka społeczna

125

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 Struktura wieku mieszka ńców Nowego Portu w 2006 roku była nieco młodsza od struktury wieku mieszka ńców całego Gda ńska. Udział ludno ści w wieku przedprodukcyjnym był wy Ŝszy o 2,6%, natomiast udział osób w wieku poprodukcyjnym był ni Ŝszy o 1,9 punktu procentowego od przeci ętnych udziałów w Gda ńsku. Wska źnik młodo ści demograficznej wyniósł 1, 23 - czyli tyle osób w wieku przedprodukcyjnym przypadało na jedn ą osob ę w wieku poprodukcyjnym. Zatem obci ąŜ enie gospodarstw domowych dzie ćmi wzrosło, co przeniosło si ę na sytuacj ę materialn ą gospodarstw domowych. Du Ŝa cz ęść społeczno ści lokalnej jest zagro Ŝona lub ju Ŝ dotkni ęta patologiami społecznymi. Wielu mieszka ńców dzielnicy to osoby bierne zawodowo lub bezrobotne, czasem uzale Ŝnione. Du Ŝą grup ę stanowi ą równie Ŝ osoby starsze. Wszystko to sprawia, Ŝe w dni robocze przed południem dzielnica t ętni Ŝyciem, ale jej mieszka ńcy to osoby w znacznej wi ększo ści bardzo ubogie, prowadz ące Ŝycie mało aktywne. Poziom bezrobocia w 2006 roku (mierzony liczb ą bezrobotnych odniesion ą do liczby ludno ści w wieku produkcyjnym) w śród mieszka ńców obszaru priorytetowego Nowy Port (11,4 %) ponad półtorakrotnie przekroczył poziom przeci ętny dla Gda ńska. W porównaniu do poziomu bezrobocia z 2003 r. zaobserwowano spadek wska źnika z 12,9% do 11,4%. W 2003 r. w Gda ńsku ogółem poziom bezrobocia wynosił 8,6%. W Nowym Porcie poziom bezrobocia w 2003 r. był wy Ŝszy w śród m ęŜ czyzn, natomiast w 2004 roku sytuacja si ę odwróciła i poziom ten był wy Ŝszy w śród kobiet. W Nowym Porcie odnotowano wy Ŝszy ni Ŝ w Gda ńsku odsetek bezrobotnych w wieku do 24 lat - 18,6% oraz powy Ŝej 45 lat - 38,1% W Nowym porcie wyst ępuje wysoki poziom przest ępczo ści - w 2007 roku odnotowywano średnio 22 zdarzenia na 1000 mieszka ńców. W 2008 roku wska źnik wzrósł i odnotowano ju Ŝ 28 zdarze ń na 1000 mieszkańców, Poziom przedsi ębiorczo ści w śród mieszka ńców nie był wysoki. Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych na 100 osób wyniosła średnio 9,4, co wynika z zarejestrowania 584 podmiotów gospodarczych na tym obszarze,

D. Zakładane korzy ści wynikaj ące z przeprowadzenia rewitalizacji:

Dzielnica posiada du Ŝe mo Ŝliwo ści rozwojowe – przede wszystkim z uwagi na poło Ŝenie w centrum portu gda ńskiego. Rozwój funkcji usługowych i gospodarczych w oparciu o istniej ącą zabudow ę zabytkow ą oraz wolne przestrzenie pod zabudow ę, a tak Ŝe bezpo średnie s ąsiedztwo zabytku o znaczeniu mi ędzynarodowym (Twierdza Wisłouj ście). Zwi ększenie ilo ści miejsc pracy na terenie obj ętym rewitalizacj ą przede wszystkim w sektorze usługowym oraz przemysłowym (Wolny Obszar Celny, który po wej ściu do Unii Europejskiej musi si ę przekształci ć z mo Ŝliwo ści ą stworzenia „inkubatora przedsi ębiorczo ści) – spadek bezrobocia. Wykorzystanie rekreacyjne nabrze Ŝy kanału portowego wył ączonych z eksploatacji – ście Ŝka rowerowa, łódki.

126

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 Remonty i adaptacja istniej ących zasobów o warto ściach kulturowych. Integracja przestrzenna dzielnicy. Uporz ądkowanie istniej ącej tkanki urbanistycznej poprzez uzyskanie nowych terenów inwestycyjnych w zabudowie plombowej. Porz ądkowanie przestrzeni publicznych poprzez remonty ulic, placów i terenów zielonych poło Ŝonych w istniej ącej zabudowie. Wzmocnienie funkcji usługowych poprzez przebudow ę ul. Wolno ści (o ś dzielnicy), stworzenie „bulwaru nadmorskiego” wzdłu Ŝ Wisły, budowa parku dzielnicowego na terenie dawnego Sza ńca zachodniego Twierdzy Wisłouj ście, ostatnio uŜytkowanego, jako teren przemysłowy. Atutem dzielnicy jest te Ŝ poło Ŝenie w bezpo średnim s ąsiedztwie Twierdzy Wisłouj ście – zabytku o wyj ątkowym znaczeniu. Rewitalizacja Twierdzy wpłynie znacz ąco na wzrost atrakcyjno ści dzielnicy I w zwi ązku z tym na wzrost liczby miejsc pracy. Wykorzystanie istniej ącej, bogatej infrastruktury społecznej dla budowy społecze ństwa obywatelskiego – przede wszystkim w oparciu o parafi ę i działaj ące na terenie dzielnicy organizacje pozarz ądowe np. Grup ę Koalicyjn ą „Promyk”, „Dom na skraju”, Towarzystwo Pomocy im Św. Brata Alberta koło gda ńskie, SOS „Bank Otwartych Serc” itp.

C. Okre ślenie niezb ędnych priorytetów i projektów inwestycyjnych:

- zagospodarowanie przestrzeni publicznych: ulic, placów, parków i skwerów, tworzenie placów zabaw dla dzieci itp., w tym przede wszystkim na terenie Placu Gustkowicza i odtworzenie w formie parku miejskiego, dawnego Sza ńca zachodniego Twierdzy Wisłouj ście; - budowa ście Ŝek rowerowych (przede wszystkim wzdłu Ŝ Kanału Martwej Wisły) i ci ągów pieszych, małej architektury i niezb ędnego zaplecza (toalety); - renowacja budynków o warto ściach kulturowych lub wpisanych do rejestru zabytków – w tym adaptacja na cele gospodarcze, społeczne, turystyczne, kulturalne itp. przyczyniaj ące si ę do wzrostu ilo ści miejsc pracy lub integracji mieszka ńców; renowacja obejmowa ć b ędzie prace konserwatorskie, remonty instalacji wewn ątrz budynków, termoizolacje, wzmocnienie posadowienia budynków; - adaptacja dawnej ła źni miejskiej na siedzib ę Centrum Edukacji Artystycznej - porz ądkowanie podwórek, dziedzi ńców b ędących otoczeniem zabudowy mieszkaniowej – dotyczy całego obszaru; - przygotowanie terenów (w tym niezb ędne wyburzenia) na cele usługowe, kulturowe, edukacyjne, gospodarcze, turystyczne itp. – dotyczy całego obszaru, co przyczyni si ę do wzrostu ilo ści miejsc pracy, - remont i modernizacja o świetlenia ulic: Wolno ści, Strajku Dokerów, Na Zasp ę, Wilków Morskich, Władysława IV; - budowa monitoringu ulic – dotyczy całego obszaru;

127

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 - adaptacja i remonty budynków u Ŝyteczno ści publicznej – szkoła podstawowa nr 55 przy ul. Mylnej – Wolno ści; - budowa infrastruktury wodno – kanalizacyjnej i deszczowej – dotyczy całej dzielnicy; - likwidacja istniej ącego jeszcze indywidualnego ogrzewania piecami węglowymi, zmiana sposobu ogrzewania budynków, termorenowacja budynków; - poprawa funkcjonalno ści ruchu kołowego i pieszego, remonty i budowa ulic, ci ągów pieszych, ście Ŝek rowerowych.

3.3.1.11. Grodzisko

Grodzisko – góruj ący nad starym miastem zespół fortyfikacji powstaj ących i rozbudowy- wanych od XVII do XIX wieku. Ci ągnie si ę on od Bramy Oliwskiej do ul. Nowe Ogrody. Jest to wyj ątkowy zabytek sztuki fortyfikacyjnej. U podnó Ŝa fortyfikacji wzniesiono w XIX wieku liczne reprezentacyjne budowle miejskie, a nieco pó źniej tak Ŝe zabudow ę mieszkaniow ą. Demilitaryzacja Gda ńska po I wojnie świato- wej spowodowała adaptacj ę fortyfikacji na cele parku miejskiego oraz cz ęś ci budynków powojskowych na cele mieszkaniowe. Obecnie obszar znajduje si ę w trakcie przekształce ń, jego cz ęść fortyfikacji ziemnych pokrytych zieleni ą została zrewaloryzowana i zaadaptowana do nowych funkcji, po- została zabudow ą mieszkaniowa znajduje si ę w złym stanie technicznym,.

A. Uzasadnienie wyboru obszaru:

Fragment historycznego Śródmie ścia Gda ńska – wpisany do rejestru zabytków oraz stanowi ący cz ęść Pomnika Historii. Zabudowa tylko w niewielkim stopniu zniszczona w 1945 r. Znaczna wi ększo ść budynków posiada warto ści historyczne. Brak systematycznych i kompleksowych remontów budynków i infrastruktury technicznej doprowadził do znacznej degradacji obszaru, jednak ju Ŝ

128

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 widoczne s ą efekty pierwszego etapu prac rewaloryzacyjnych. Standard zabudowy przedwojennej jest jeszcze niewystarczaj ący. Zlikwidowano przemieszane funkcje mieszkaniowe z administracj ą, komunikacj ą na rzecz rozwoju jako dominuj ącej funkcji turystyczno - rekreacyjnych. Znaczne obszary parkowe z du Ŝą ilo ści ą zieleni – w wi ększo ści obecnie są ju Ŝ uporz ądkowane. Infrastruktura techniczna w cz ęś ciowo w złym stanie technicznym (przede wszystkim nawierzchnie ulic, wodoci ągi, kanalizacja deszczowa i sanitarna). Istniej ą bardzo niewielkie rezerwy terenowe pod realizacje nowej zabudowy. Blisko ść dworca kolejowego oraz du Ŝe obszary zielone sprawiaj ą, Ŝe dzielnica nie była do chwili rozpocz ęcia działa ń rewitalizacyjnych bezpieczna – szczególne nasilenia narkomanii. Jako granice obszaru przyj ęto zasadniczo granice historycznych fortyfikacji Grodziska z cz ęś ci ą przedpola i rejonem ko ścioła Bo Ŝego Ciała. Powierzchnia obszaru przeznaczonego do rewitalizacji 31,2 ha.

B. Problematyka społeczna

Wi ększo ść mieszka ńców została przekwaterowana do innych dzielnic. W chwili obecnej obszar jest zamieszkiwany przez bardzo ograniczon ą ju Ŝ liczb ę ludno- ści. Obecnie problemy społeczne jak ubóstwo wykluczenie społeczne, bezrobocie, bierno ść zawodowa i zjawiska dziedziczenia biedy wyst ępuj ą jedynie w północnej cz ęś ci obszaru w zaniedbanej zabudowie mieszkaniowej w s ąsiedztwie ko ścioła Bo- Ŝego Ciała i terenów kolejowych.

C. Środowisko kulturowe, stan istniej ący, zagro Ŝenia:

Teren przewidziany do rewitalizacji znajduje si ę w obszarze uznanym decyzj ą Prezydenta RP za pomnik historii i wpisany do rejestru zabytków decyzj ą nr 8 z dnia 11.10.1947 r. Zapisy chroni ą układ urbanistyczny dzielnicy w poł ączeniu z zespołami zabytkowych budynków ko ścielnych i świeckich i militarnych. Na terenie znajduj ą si ę nast ępuj ące obiekty wpisane do rejestru zabytków: zespół poszpitalnego ko ścioła Bo Ŝego Ciała, w skład którego wchodz ą: budynek ko ścielny, plebania, domy mieszkalne przy ul. 3-go Maja 21 a, b, c, d, relikty cmentarza, Szaniec Grodziska z lunet ą – zabytek architektury militarnej murowano – ziemny, Reduta Napoleo ńska - zabytek architektury militarnej, Zespół północny bastionów Nowych Ogrodów z reliktami fosy – w przewa Ŝaj ącej mierze ziemny zabytek architektury militarnej, Ponadto wzdłu Ŝ ulic 3-go Maja i Strzeleckiej znajduj ą si ę budynki mieszkalne i u Ŝyteczno ści publicznej z II połowy XIX i pocz. XX wieku obj ęte ochron ą konserwatorsk ą. W obr ębie terenu znajduj ą si ę tez relikty historycznych cmentarzy. Stan obiektów wpisanych do rejestru zabytków jest zró Ŝnicowany. Po prowadzonych systematycznie pracach w najlepszym stanie znajduj ą si ę obiekty b ędące w

129

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 administracji Parku Kulturowego Fortyfikacji Miejskiej oraz parafii polsko – katolickiej. W stanie dostatecznym jest zespół budynków starej dyrekcji kolejowej. Natomiast w stanie złym i bardzo złym jest zespół budynków mieszkalnych przy kościele Bo Ŝego Ciała. Zagro Ŝeniem istnienia zabytkowego zespołu zabudowy jest w pierwszym rz ę- dzie brak remontów zabytkowych budynków mieszkalnych.

D. Zakładane korzy ści wynikaj ące z przeprowadzenia rewitalizacji

Dzielnica posiada bardzo du Ŝe potencjalne mo Ŝliwo ści rozwojowe ze wzgl ędu na swoje poło Ŝenie w bezpo średnim s ąsiedztwie centrum miasta, wyj ątkowe walory kulturowe i przyrodnicze oraz dogodne powi ązania komunikacyjne (blisko ść dworca). Rozwój funkcji usługowych, gospodarczych i rekreacyjnych w oparciu o istniej ącą zabudow ę zabytkow ą oraz tereny rekreacyjne – hotele, gastronomia inne usługi turystyczne i edukacyjne. Zwi ększenie ilo ści miejsc pracy w usługach i edukacji na terenie obj ętym rewitalizacj ą – spadek bezrobocia. Zaplecze rekreacyjne Śródmie ścia Gda ńska w oparciu o zachowane tereny zielone dawnych fortyfikacji, trasy spacerowe, tematyczne itp. Remonty i adaptacja istniej ących zasobów o warto ściach kulturowych. Integracja przestrzenna dzielnicy z reszt ą Śródmie ścia poprzez nowe poł ączenia piesze. Porz ądkowanie przestrzeni publicznych poprzez remonty ulic, placów i terenów zielonych poło Ŝonych. Konieczne wzmocnienie funkcji społecznych przy wsparciu przez działaj ące na terenie dzielnicy organizacje pozarz ądowe.

E. Okre ślenie niezb ędnych priorytetów i projektów inwestycyjnych: - kontynuacja zada ń maj ących na celu realizacj ę programu rewitalizacji - projekt „Hewelianum”, - kontynuacja porz ądkowania przestrzeni publicznych: ulic, placów, parków i skwerów, tworzenie placów zabaw dla dzieci itp., – budowa ście Ŝek i ci ągów pieszych, małej architektury i niezb ędnego zaplecza (toalety), - renowacja budynków i obiektów o warto ściach kulturowych lub wpisanych do rejestru zabytków – w tym adaptacja na cele gospodarcze, społeczne, turystyczne, kulturalne itp. przyczyniaj ące si ę do wzrostu ilo ści miejsc pracy lub integracji mieszka ńców; - rozwój zaplecza dla rozwoju małych i średnich przedsi ębiorstw w oparciu o działalno ść „Hewelianum”, - porz ądkowanie podwórek, dziedzi ńców b ędących otoczeniem zabudowy mieszkaniowej – w rejonie ko ścioła Bo Ŝego Ciała i ul. Nowe Ogrody, - remont i modernizacja o świetlenia ulic: Reduta Miejska, Gen. D ąbrowskiego;

130

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 - adaptacja i remonty kolejnych obiektów i budynków na rzecz uŜyteczno ści publicznej : Parku kultury i rozrywki Grodzisko na terenie dawnych fortyfikacji; - poprawa funkcjonalno ści ruchu kołowego i pieszego, remonty i budowa ulic, ci ągów pieszych, ście Ŝek rowerowych – dotyczy przede wszystkim przebudowy ul. Reduta Miejska, Gen. D ąbrowskiego, Strzeleckiej i Kurkowej;

131

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 3.3.1.12. Kolonia Abegga we Wrzeszczu

Pas zabudowy poło Ŝony pomi ędzy terenami kolejowymi a główna osi ą komunikacyjna Trójmiasta, przebiegaj ącą w tym miejscu przez Wrzeszcz. Osiedle to nale Ŝy do grupy osiedli mieszkalnych zało- Ŝonych przez fundacj ę dr Abegga. Głów- na idea budowy tych osiedli przeznaczonych dla robotników, rzemie ślników i drobnych kupców było takie skalkulowa- nie kosztów tej zabudowy, aby jej mieszka ńcy mogli szybko sta ć si ę jej wła ścicie- lami. Zabudowa pomimo zało Ŝonej od pocz ątku skromno ści posiada swój charakter, posiada nieliczne ozdoby w postaci ceglanych powtarzalnych detali, pilastrów i prostego, ale w zało Ŝeniu bardzo konsekwentnego rysunku elewacji. Układ osiedla podobnie prosty i konsekwentny, składa si ę z kilku równoległych ulic, przy których stoj ą pojedyncze domy cztero mieszkaniowe, wolno stoj ące na własnych działkach.

A. Uzasadnienie wyboru obszaru:

Dzielnica powstała w ko ńcu XIX wieku – w cało ści wpisana do rejestru zabytków. Zabudowa w znacznej wi ększo ści nie była zniszczona podczas wojny. Cało ść starej substancji budowlanej posiada warto ści historyczne. Brak systematycznych i kompleksowych remontów budynków i infrastruktury technicznej. W starej zabudowie trudne warunki lokalowe. Zró Ŝnicowany stopie ń degradacji substancji budowlanej spowodowany niedoinwestowaniem w poprzednich latach infrastruktury i remontów, a tak Ŝe słab ą kondycj ą finansow ą wspólnot mieszkaniowych. Obszar poło Ŝony pomi ędzy tranzytow ą tras ą komunikacyjn ą a lini ą kolejow ą, co sprawia, Ŝe warunki środowiskowe s ą raczej złe – szczególnie, je śli chodzi o klimat akustyczny i czysto ść powietrza. Infrastruktura techniczna w do ść dobrym stanie. Problemem jest ubo Ŝenie społecze ństwa. Dominuje funkcja mieszkaniowa ze stosunkowo niewielkim udziałem usług. Du Ŝe zró Ŝnicowanie własno ściowe - najwi ększe potencjalne tereny inwestycyjne znajduj ą si ę w r ękach gminy. Dominuj ą wspólnoty mieszkaniowe o przewadze wła ścicieli prywatnych. Istniej ą niewielkie rezerwy terenowe pod realizacje nowej zabudowy o charakterze plombowym. Niewielka ilo ść mieszka ńców.

132

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 Na tym terenie bezrobocie jest zdecydowanie wy Ŝsze do średniego dla Gda ńska. Skutkiem tego jest du Ŝa w tej dzielnicy sfera ubóstwa, brak perspektyw na popraw ę warunków Ŝycia i co si ę z tym wi ąŜ e brak przedsi ębiorczo ści mieszka ńców. Infrastruktura społeczna reprezentowana wył ącznie przez Klub „ śak”. Jako granice obszaru przyj ęto linie komunikacyjne wyra źnie wydzielaj ące obszar z reszty dzielnicy. Powierzchnia obszaru przewidzianego do rewitalizacji wynosi 6,6 ha.

B. Środowisko kulturowe, stan istniej ący, zagro Ŝenia:

Teren obj ęty rewitalizacj ą poło Ŝony jest na obszarze wpisanym do rejestru za- bytków decyzj ą nr 820 z dnia23.04.1979 r. jako kolonia domów robotniczych fundacji dr Abegga. Ponadto wzdłu Ŝ ulic Czarnej, Ceglanej, Gomulickiego, Pola, Syrokomli, Kolejarzy, Miedzianej znajduj ą si ę zespoły budynków mieszkalnych z II połowy XIX w. i pocz. XX wieku obj ętych ochron ą konserwatorsk ą. Stan obiektów wpisanych do rejestru zabytków jak i objętych ochron ą konserwatorską jest zró Ŝnicowany. Zagro- Ŝeniem istnienia zabytkowego zespołu zabudowy jest w pierwszym rz ędzie brak re- montów zabytkowych budynków mieszkalnych oraz intensywny ruch uliczny przyczyniaj ący si ę do dewastacji budynków.

C. Problematyka społeczna Poczucie bezpiecze ństwa mieszka ńców jest zachwiane w wyniku zagro Ŝenia bezdomno ści ą z powodu braku mo Ŝliwo ści płacenia systematycznie świadcze ń mieszkaniowych i długotrwale bezrobocie powoduje, Ŝe potrzeby bytowe s ą realizowane na poziomie podstawowym. Wyst ępuje zagro Ŝenie poczucia bezpiecze ństwa fizycznego przez wyst ępowanie drobnych wykrocze ń skierowanych wobec osób starszych i słabszych. Spadek dochodów gospodarstw domowych oraz wysoki poziom zadłu Ŝenia wpływa na spadek korzystania z dóbr kultury i niski poziom potrzeb w zakresie estetyki otoczenia. Wyst ępuje pewna liczba rodzin charakteryzuj ących si ę wyuczon ą bezradno ści ą opieku ńczo – wychowawcz ą, brak pozytywnych wzorców wobec dorastaj ącej młodzie Ŝy. Zagro Ŝenie długotrwałym bezrobociem ograniczaj ą- cym potencjał własny i środowiska lokalnego, alkoholizm.

Okre ślenie grup społecznych wymagaj ących wsparcia w ramach programu rewitalizacji. Długotrwale bezrobotni m ęŜ czy źni w wieku do 45 lat, członkowie rodzin, w któ- rych jest to kolejny przypadek bezrobocia. Młodzie Ŝ w wieku szkolnym/ 15-19 lat, bierna w zakresie kontynuacji nauki, zagro Ŝona marginalizacj ą społeczn ą z powodu niskiego statusu społeczno – zawodowego. Rodziny zagro Ŝone bezdomno ści ą z powodu ubóstwa materialnego. Bezrobotni okresowo, w tym kobiety pow. 30 roku Ŝy- cia, charakteryzuj ące si ę niskim statusem wykształcenia, niskimi dochodami. Osoby

133

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 starsze wymagaj ące wsparcia w postaci całodobowych usług opieku ńczych oraz mo Ŝliwo ści zamieszkania w rodzinnych domach pomocy społecznej. Wyst ępuj ą w dzielnicy Kolonia Abegga rodziny wielodzietne, niepełne (samot- ne matki wychowuj ące wi ęcej ni Ŝ czworo dzieci), zagro Ŝone patologi ą społeczn ą (zaburzenie roli matki lub ojca) osoby, które opu ściły zakład karny, inwalidzi wieku produkcyjnego. Główne problemy społeczne dzielnicy: ubóstwo, długotrwałe bezrobocie zwi ązane z niskimi kwalifikacjami – przewa Ŝa wykształcenie zawodowe i podstawowe, niepełnosprawno ść – długotrwała choroba - dzieci i osób starszych, niezaradno ść w prowadzeniu gospodarstwa domowego, zadłu Ŝenia w opłatach komunalnych.

D. Zakładane korzy ści wynikaj ące z przeprowadzenia rewitalizacji:

Dzielnica posiada potencjalne mo Ŝliwo ści rozwojowe ze wzgl ędu na swoje poło Ŝenie w bezpo średnim s ąsiedztwie centrum Wrzeszcza i walory kulturowe oraz tereny niezb ędne dla wprowadzenia nowych funkcji. Podtrzymanie funkcji mieszkaniowej i jej uzupełnienie przez rozwój funkcji usługowych, gospodarczych w oparciu o istniej ącą zabudow ę zabytkow ą oraz nieliczne tereny inwestycyjne - gastronomia, edukacja. Zwi ększenie ilo ści miejsc pracy przede wszystkim w usługach na terenie obj ętym rewitalizacj ą – spadek bezrobocia. Mo Ŝna zało Ŝyć stopniowa likwidacj ę funkcji mieszkaniowych – przede wszystkim ze wzgl ędu na stan środowiska. Remonty i adaptacja istniej ących zasobów o warto ściach kulturowych. Integracja przestrzenna dzielnicy z reszt ą Wrzeszcza poprzez nowe poł ączenia piesze i ście Ŝki rowerowe. Uporz ądkowanie istniej ącej tkanki urbanistycznej poprzez uzyskanie nowych terenów inwestycyjnych, tak Ŝe na terenach prywatnych. Porz ądkowanie przestrzeni publicznych poprzez remonty ulic, placów i terenów zielonych poło Ŝonych w istniej ącej zabudowie. Silne istniej ące wi ęzi społeczne ze wzgl ędu na charakter zabudowy (niewielkie domy mieszkalne). – gwarantuj ą prawidłowe prowadzenie procesu rewitalizacji. Wykorzystanie istniej ącej, infrastruktury społecznej dla budowy społecze ństwa obywatelskiego – przede wszystkim w oparciu o szkoły i kluby oraz działaj ące na terenie dzielnicy organizacje pozarz ądowe.

E. Okre ślenie niezb ędnych priorytetów i projektów inwestycyjnych:

- przygotowanie i uchwalenie „szczegółowego programu rewitalizacji” (w oparciu o konsultacje społeczne i wnioski mieszka ńców); - poprawa, jako ści przestrzeni publicznych i pułpublicznych, tworzenie placów zabaw dla dzieci itp.,

134

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 - stworzenie zaplecza gospodarczego przez wspieranie drobnej przedsi ębiorczo ści na terenach wzdłu Ŝ linii kolejowej; - porz ądkowanie podwórek, dziedzi ńców b ędących otoczeniem zabudowy mieszkaniowej – dotyczy całego obszaru – lecz w szczególno ści wzdłu Ŝ przelotowych tras komunikacyjnych; - przygotowanie terenów (w tym niezb ędne wyburzenia) na cele usługowe, kulturowe, edukacyjne, gospodarcze, turystyczne itp. – dotyczy całego obszaru; - remont i modernizacja ulic: Czarnej, Ceglanej, Gomulickiego, Pola, Syrokomli, Kolejarzy, Miedzianej; - likwidacja istniej ącego jeszcze indywidualnego ogrzewania piecami węglowymi, zmiana sposobu ogrzewania budynków, termorenowacja budynków; - poprawa funkcjonalno ści ruchu kołowego i pieszego, remonty ulic, ci ągów pieszych, ście Ŝek rowerowych – dotyczy całego obszaru;

135

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009

3.3.1.13. Letnica

Letnica, jako dzielnica mieszkaniowa zacz ęła kształtowa ć si ę na przełomie XIX i XX w., wcze śniej były to tereny rolnicze. Rozwój funkcji przemysłowych w Gda ńsku spowodował konieczno ść poszukiwania nowych obszarów rozwojowych. Dobre poł ączenia komunikacyjne zainicjowały rozbudow ę, stosunkowo drobnego przemysłu (pn odlewnia, huta szkła), w obr ębie Letnicy. Budowa zakładów przemysłowych poci ągn ęła za sob ą budow ę osiedla mieszkaniowego, a to z kolei przyczyniło si ę do budowy szkoły (ok. 1920 r.) i ko ścioła (lata 30-te XX w.). Dzielnica nie została zniszczona w trakcie działa ń wojennych i po wysiedleniu dotychczasowych mieszka ńców, została zasiedlona nieco ubo Ŝszymi nowymi mieszka ńcami pochodz ącymi w znacznej cz ęś ci z Kaszub i kresów. W latach 60-tych i 70-tych XX wieku nast ąpił gwałtowny rozwój funkcji przemysłowych na terenach otaczaj ących dzielnic ę.

A. Uzasadnienie wyboru obszaru:

Infrastruktura dzielnicy znajduje si ę w wi ększo ści w bardzo złym stanie technicznym, poniewa Ŝ przez dziesi ęciolecia wskazywana była ona, jako przeznaczona do likwidacji. Nie inwestowano w infrastruktur ę ani zabudow ę mieszkaniow ą. Praktycznie jedynie kanalizacja sanitarna jest w stanie dobrym i nie wymaga wymiany. Brak jest kanalizacji deszczowej - co przy stosunkowo wysokim poziomie wód gruntowych powoduje okresowe podtapianie ulic i centralnego ogrzewania. Cała zabudowa mieszkaniowa dzielnicy powstała przed 1939 r. Decyzje planistyczne i rozwojowe podj ęte w latach 70-tych XX wieku (zakładana likwidacja funkcji mieszkaniowej) spowodowały długotrwały brak remontów. W zwi ązku z powy Ŝszym (pomimo zmiany decyzji w latach 90-tych) wi ększo ść budynków mieszkalnych jest w złym i bardzo złym stanie technicznym. Budynki s ą cz ęś ciowo zagrzybione i nie spełniaj ą norm cieplnych. W cz ęś ci nie ma równie Ŝ odpowiednich

136

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 pomieszcze ń sanitarnych. Przestrzenie publiczne s ą zdewastowane. Praktycznie cała stanowi własno ść komunaln ą. Obszar s ąsiaduje (nie bezpo średnio) z bardzo atrakcyjnymi terenami inwestycyjnymi, turystycznymi (Pas Nadmorski, Park w Brze źnie), komunikacyjnymi (ul. Marynarki Polskiej, Droga Zielona – w budowie) oraz w niedalekiej przyszło ści ze stadionem piłkarskim, mog ącym pomie ści ć 44 ty ś widzów. Obszar, który ze wzgl ędu na stan istniej ący zabudowy, poziom zamo Ŝno ści mieszka ńców, okre śli ć mo Ŝna, jako jeden z najbardziej zaniedbanych na terenie Gda ńska. Dzielnica nie jest jak dotychczas w kr ęgu zainteresowa ń deweloperów mieszkaniowych, zapewne jest to efekt istnienia w pobli Ŝu składowiska popiołów EC. Jedyne inwestycje, prowadzone w jej s ąsiedztwie, to obiekty wznoszone na potrzeby drobnej przedsi ębiorczo ści jak biura, pomieszczenia warsztatowe, hale magazynowe i tereny składowe. Zabudowa mieszkaniowa i infrastruktura jest w złym stanie technicznym, na co zło Ŝyły si ę wieloletnie zaniedbania remontowe i modernizacyjne. Zasób mieszkaniowy w Letnicy, w do lat 80-tych XX wieku planowany był do zupełnego wyeksploatowania i likwidacji. Dopiero w latach 90-tych zacz ęto rozwa Ŝać pozostawienie tego kameralnego osiedla a nawet jego rozbudow ę, wskazuj ąc funkcje mieszkaniow ą, jako uzupełniaj ącą dla usług, przemysłu. Uchwalony w czerwcu 2009 roku plan zakłada funkcj ę mieszkaniowo - usługow ą, jako dominuj ącą. Z przeprowadzonych bada ń na temat, jako ści Ŝycia w Letnicy wynika, Ŝe: mieszka ńcy dzielnicy uwa Ŝaj ą Letnic ę za dzielnic ę gorsz ą od innych cz ęś ci Gda ńska.

B. Problemy społeczne – patologie

Na obszarze dzielnicy wyst ępuje du Ŝa liczba ro Ŝnego rodzaju przest ępstw, rozbojów, podpale ń i innych wykrocze ń. W roku 2007 policja odnotowała na tym terenie 129 przest ępstw, a 2008 ju Ŝ 162 przest ępstwa. Warto pami ęta ć, Ŝe spora cz ęść tego typu zdarze ń ma miejsce na terenie dzielnicy, ale policja nawet nie odnotowuje zgłosze ń, poniewa Ŝ mieszka ńcy nie widz ą sensu ich zgłaszania. Mieszka ńcy Letnicy s ą w bardzo wysokim stopniu dotkni ęci bezrobociem i bierno ści ą społeczn ą, pesymizmem oraz roszczeniowym podej ściem do Ŝycia. Bardzo trudno zaanga Ŝowa ć ich do wspólnych działa ń oraz rozbudzi ć w nich zainteresowania czy twórcze aktywno ści. Jednocze śnie s ą to osoby, bardzo gło śno i z du Ŝa cz ęstotliwo ści ą artykułuj ące swoje potrzeby, które w ich opinii powinny zostać zrealizowane przez władze miasta oraz podległe im instytucje. Nowy problem, który pojawił si ę w Letnicy w ostatnich latach to młodociana prostytucja zarobkowa, która zaistniała w zwi ązku ze zlokalizowaniem w pobli Ŝu dzielnicy hoteli dla zagranicznych pracowników. W kilku przypadkach stwierdzonych przez Policj ę, działania nieletnich miały akceptacj ę dorosłych.

137

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 C. Środowisko kulturowe, stan istniej ący, zagro Ŝenia:

Obszar ma historyczny charakter, w niewielkim stopniu przekształcony, którego najwi ększa warto ść odzwierciedla si ę w zachowanym kameralnym klimacie dawnego przedmie ścia robotniczego. Zabudowa dzielnicy cz ęś ciowo jest pozostało ści ą tzw. osiedla społecznego. W planach urbanistycznych miasta z tego okresu Letnica - jako dzielnica mieszkaniowa przewidziana była do likwidacji. Zaprzestano, wi ęc remontów zabudowy mieszkaniowej - przyczyniło sie to do ucieczki z dzielnicy ludzi bogatszych i aktywnych, za ś opuszczone przez nich mieszkania zasiedlano w znacznym stopniu mieszka ńcami socjalnymi. Pogł ębiało to degradacj ę dzielnicy. W latach 90-tych przywrócono funkcj ę mieszkaniow ą, rozpocz ęto remonty budynków mieszkalnych i budow ę kanalizacji sanitarnej. Lata 90-te to równie Ŝ upadek znacznej cz ęś ci przedsi ębiorstw w okolicy, w których pracowała znaczna cz ęść mieszka ńców. Decyzja o budowie stadionu na Letnicy i nowych powi ąza ń komunikacyjnych stała si ę szans ą rozwoju dzielnicy. Obszar, który ze wzgl ędu na stan istniej ący zabudowy, poziom zamo Ŝno ści mieszka ńców, okre śli ć mo Ŝna, jako jeden z najbardziej zaniedbanych na terenie Gda ńska. Dzielnica nie była w kr ęgu zainteresowa ń deweloperów mieszkaniowych, a jedyne inwestycje, prowadzone w jej s ąsiedztwie, to obiekty wznoszone na potrzeby drobnej przedsi ębiorczo ści jak biura, pomieszczenia warsztatowe, hale magazynowe i tereny składowe. Letnica jest typem małej dzielnicy mieszkaniowej bez wyra źnie wykształconego centrum. W dzielnicy brak jest miejsca naturalnie gromadz ącego mieszka ńców jak rynek czy główna ulica, które w sposób naturalny mogłyby by ć traktowane, jako miejsce spotka ń mieszka ńców. Brak takiego miejsca jest typowy dla małych zespołów zabudowy mieszkaniowej wznoszonych na przełomie XIX i XX wieku, na potrzeby ludno ści robotniczej zatrudnionej w zakładach przemysłowych. Brak miejsca spotka ń był i jest do dzisiaj cz ęś ciowo rekompensowany terenem przyko ścielnym parafii rzymsko-katolickiej znajduj ącej si ę na terenie dzielnicy.

D. Zakładane korzy ści wynikaj ące z przeprowadzenia rewitalizacji: Dzielnica posiada potencjalne mo Ŝliwo ści rozwojowe ze wzgl ędu na swoje poło Ŝenie w bezpo średnim s ąsiedztwie układu komunikacyjnego (cz ęś ciowo w budowie) i walory kulturowe oraz znajduj ące si ę w s ąsiedztwie tereny umo Ŝliwiaj ące wprowadzenie nowych funkcji. Mo Ŝliwy jest rozwój funkcji usługowych, gospodarczych w oparciu o istniej ącą zabudow ę zabytkow ą oraz tereny inwestycyjne - gastronomia, usługi turystyczne, biurowe, mieszkaniowe. Zwi ększenie ilo ści miejsc pracy przede wszystkim w usługach na terenie obj ętym rewitalizacj ą i w najbli Ŝszym sąsiedztwie umo Ŝliwi spadek bezrobocia i bierno ści zawodowej. Mo Ŝna zało Ŝyć stopniowa likwidacj ę funkcji składowych w s ąsiedztwie, głównie ze względu na zagro Ŝenia dla środowiska i ludzi. Remonty i adaptacja istniej ących zasobów o warto ściach kulturowych. Integracja przestrzenna dzielnicy z Nowym Portem poprzez

138

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 nowe poł ączenia piesze i ście Ŝki rowerowe. Uporz ądkowanie istniej ącej tkanki urbanistycznej poprzez uzyskanie nowych terenów inwestycyjnych. Porz ądkowanie przestrzeni publicznych poprzez remonty ulic, placów i terenów zielonych poło Ŝonych w istniej ącej zabudowie. Silne istniej ące wi ęzi społeczne ze wzgl ędu na charakter zabudowy (niewielkie domy mieszkalne). – gwarantuj ą prawidłowe prowadzenie procesu rewitalizacji. Wykorzystanie istniej ącej, infrastruktury społecznej dla budowy społecze ństwa obywatelskiego – przede wszystkim w oparciu o szkoły i kluby oraz działaj ące na terenie dzielnicy organizacje pozarz ądowe

E. Okre ślenie niezb ędnych priorytetów i projektów inwestycyjnych:

- zagospodarowanie przestrzeni publicznych: ulic, placów, parku i skwerów wewn ątrz kwartałów, tworzenie placów zabaw dla dzieci itp., budowa ci ągów pieszych, małej architektury i niezb ędnego zaplecza; - stworzenie zaplecza gospodarczego przez wspieranie drobnej przedsi ębiorczo ści, - adaptacja budynku dawnej szkoły przy ul. Uczniowskiej 22 o warto ściach kulturowych na cele kulturalne i społeczne przyczyniaj ąca si ę do integracji mieszka ńców; adaptacja obejmowa ć b ędzie prace konserwatorskie, remonty instalacji, termoizolacje, przebudow ę pomieszcze ń z przystosowaniem dla osób niepełnosprawnych, wzmocnienie stropów i posadowienia budynków; - zwi ększenie ilo ści miejsc pracy; - porz ądkowanie podwórek, dziedzi ńców b ędących otoczeniem zabudowy mieszkaniowej – dotyczy całego obszaru; - przygotowanie terenów (w tym niezb ędne wyburzenia) na cele mieszkaniowe usługowe, kulturowe, edukacyjne, gospodarcze, turystyczne itp. – dotyczy całego obszaru; - remont i modernizacja ulic: Uczniowskiej, Starowiejskiej, Sielskiej, Michny, Rybitwy , Szklanej Huty i in. - likwidacja istniej ącego jeszcze indywidualnego ogrzewania piecami węglowymi, zmiana sposobu ogrzewania budynków, termorenowacja budynków; - poprawa funkcjonalno ści ruchu kołowego i pieszego, remonty i budowa ulic, ci ągów pieszych, ście Ŝek rowerowych – dotyczy całego obszaru;

139

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 3.3.2. Podsumowanie

Niezale Ŝnie od odmiennej charakterystyki wszystkich wymienionych powy Ŝej obszarów, okre śli ć mo Ŝna zestaw cech charakterystycznych dla całego ich zbioru : – post ępuj ąca degradacja substancji materialnej – zarówno budynków jak i infrastruktury technicznej, – rozwijaj ące si ę problemy społeczne, prowadz ące do uznania tych dzielnic za obszary o niskiej atrakcyjno ści dla zamieszkania oraz prowadzenia działalno ści gospodarczej, – pogarszaj ące si ę wska źniki dotycz ące bezrobocia i ubóstwa społecz- no ści lokalnej, – narastaj ący problem wyklucze ń społecznych. – znacz ący potencjał rozwojowy, stosunkowo du Ŝa ilo ść własno ści komunalnej.

Ponadto obszary te maj ą najwi ęcej potencjału umo Ŝliwiaj ącego stosunkowo szybkie wdro Ŝenie procesów rewitalizacyjnych, a po ich realizacji zwi ększy ć si ę mo Ŝe znacz ąco ilo ść miejsc pracy. Du Ŝe znaczenie, dla powodzenia procesów rewitalizacji, na tych terenach ma tak Ŝe znacz ące zaanga Ŝowanie środowisk lokalnych w procesy rewitalizacyjne na tych obszarach.

Łącznie obszary najlepiej przygotowane do rewitalizacji obejmuj ą 500 ha, i s ą zamieszkane przez ok. 40 ty ś mieszka ńców.

3.3.3. Obszary obj ęte realizacj ą

Wśród obszarów najlepiej przygotowanych do obj ęcia działaniami rewitalizacyjnymi, które zostały scharakteryzowane w pkt. 3.3.1, cztery uznano za wymaga- jące podj ęcia działa ń w pierwszej kolejno ści. S ą to Dolne Miasto, Dolny Wrzeszcz, Nowy Port i Letnica.

Wyboru dokonano na podstawie istniej ących przesłanek merytorycznych, stopnia nasilenia zjawisk degradacji przestrzennej, społecznej i gospodarczej a takŜe wyra Ŝanej przez mieszka ńców woli zmiany wizerunku tych obszarów, poprzez skła- danie wniosków i propozycji do prowadzenia działa ń naprawczych, zgłaszanie ch ęci współuczestnictwa a takim procesie, udział w konsultacjach społecznych, zgłaszanie wniosków i pomysłów maj ących na celu wskazanie i rozwi ązanie okre ślonych pro- blemów.

140

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 Ponadto decyzja wyboru obszarów została podj ęta w oparciu o okre ślenie re- alnych mo Ŝliwo ści finansowych bud Ŝetu miasta i przeznaczenia cz ęś ci z nich na realizacj ę tego typu zada ń, poł ączona z zaistnieniem mo Ŝliwo ści wspomo Ŝenia środ- ków bud Ŝetowych przez fundusze pomocowe Unii Europejskiej. Bardzo wa Ŝnym czynnikiem uzasadniaj ącym wybór tych obszarów jest mo Ŝliwo ść wł ączenia do procesu rewitalizacji sektora niepublicznego na zasadach partnerskich, dzi ęki mo Ŝliwo- ści zastosowania przy realizacji projektów rewitalizacyjnych, zasad ich partnerskiej realizacji zapisanych w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Pomor- skiego w podziałaniu 3.2.1.

Wybór czterech wymienionych obszarów nie oznacza zaprzestania działa ń rewitalizacyjnych przygotowywanych od roku 2003 i realizowanych w latach nast ęp- nych na obszarze Grodziska. Program „Hewelianum” będzie kontynuowany i b ędzie realizowany w latach nast ępnych ze środków bud Ŝetowych i pomocowych UE.

Przesłanki merytoryczne dla podj ęcia decyzji wyboru obszarów wynikaj ą z nast ępuj ących przesłanek:

a. Post ępuj ąca w szybkim tempie degradacja wymienionych obszarów, wynikaj ąca ze znacz ących zaniedba ń infrastrukturalnych, w tym w szczegól- no ści podtapianie piwnic budynków w wyniku wysokiego poziomu wód gruntowych, braku mo Ŝliwo ści odprowadzenia nadmiaru wód deszczowych, wyst ępowania z brzegów pobliskich cieków wodnych, b. Zagro Ŝenie istnienia walorów kulturowych dzielnic, na skutek braku re- montów starej substancji budowlanej, c. Znacz ący rozwój sfer ubóstwa w śród społeczno ści lokalnej i ró Ŝnorodnych wyklucze ń społecznych, dotkni ęcie lub zagro Ŝenie miesza ńców bezrobociem lub bierno ści ą zawodow ą, d. Pogł ębiaj ący si ę niski poziom bezpiecze ństwa publicznego, e. Istnienie znacznej ilo ści przestrzeni, których odpowiednie zainwestowanie mo Ŝe sta ć si ę „lokomotywami ich rozwoju”, równie Ŝ przy zaanga Ŝowaniu środków prywatnych, f. Zainwestowanie przez miasto w latach poprzednich znacznych środków w tworzenie infrastruktury technicznej, rekreacyjnej, komunikacyjnej, usłu- gowej i in. w obszarze dotkni ętym degradacj ą lub w jego bezpo średnim sąsiedztwie g. Mo Ŝliwo ść rozwoju znacz ącego programu infrastruktury społecznej, kulturalnej i turystycznej, o znaczeniu ogólnomiejskim, a nawet regionalnym, h. Mo Ŝliwo ść powstania w obszarze lub jego s ąsiedztwie wielu nowych miejsc pracy, o zró Ŝnicowanym charakterze.

141

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 Jednocze śnie przy wyborze obszarów wymagaj ące przeprowadzenia działa ń rewitalizacyjnych brano pod uwag ę takie ich cechy jak: • lokalizacja miejskich zada ń inwestycyjnych; • wybór obszarów o kluczowym znaczeniu dla kształtowania przestrzeni publicznej miasta, w tym – jego oferty turystycznej i rekreacyjnej. Jest to szczególnie uzasadnione zapisami dokumentów programowych miasta i regionu; • potencjał umo Ŝliwiaj ący pozyskania partnerów społecznych do procesu rewitalizacji; • korzystne poło Ŝenie wzgl ędem systemu komunikacji publicznej, daj ące szanse na dalszy rozwój obszarów po zaprzestaniu polityki interwencji.

Uzasadnienie szczegółowe wyboru poszczególnych obszarów

1. Dolne Miasto – obszar przygotowywany był do podj ęcia działa ń rewitalizacyjnych ju Ŝ pod koniec XX wieku, gdy w 1998 roku podj ęto prace rewaloryzacyjne na obszarze fortyfikacji ziemno – wodnych na Opływie Motławy. Cho ć zabudowa Dolne- go Miasta nie została zniszczona w czasie działa ń wojennych II wojny światowej. Po jej zako ńczeniu kamienice dzielnicy stanowiły zaplecze mieszkaniowe dla robotników odbudowuj ących zniszczone Główne Miasto. Po zako ńczeniu odbudowy Głównego Miasta, Dolne Miasto przewidywano do wymiany zabudowy na nowoczesne bloki mieszkalne. Brak remontów w tej cz ęś ci Śródmie ścia, zbyt du Ŝe zag ęszczenie mieszka ńców, a tak Ŝe budowa Podwala Przedmiejskiego (trasa W-Z), odci ęła dzielnic ę od Głównego i Starego Miasta, doprowadzały do stopniowej degradacji Dolnego Miasta. Decyzje komunikacyjne z lat 80-tych odizolowały i zmarginalizowały dzielnic ę odcinaj ąc j ą od reszty śródmie ścia. Stopniowo pogarszał si ę stan techniczny zabudowy, co wpływa na coraz gorszy wizerunek dzielnicy. Równolegle post ępuje pauperyzacja społeczno ści lokalnej, wzrasta poziom przest ępczo ści, nasilaj ą si ę ró Ŝnora- kich wyklucze ń społecznych oraz zjawiska dziedziczenia biedy. Teren oprócz degradacji technicznej i społecznej jest n ękany ci ągłym podtapianiem piwnic i ulic ze wzgl ędu na nieuregulowane stosunki wodne, a tak Ŝe dewastacj ę (na skutek si ęgaj ą- cego 50 lat niedoinwestowania odpowiedniej infrastruktury w tym zakresie, co skutecznie utrudnia Ŝycie mieszka ńców i uniemo Ŝliwia zafunkcjonowanie rynkowych zasad gospodarowania nieruchomo ściami gruntowymi, samoistn ą wymian ę oraz na- pływ nowych mieszka ńców i inwestorów

2. Dolny Wrzeszcz – jest najstarszym przedmie ściem Gda ńska, si ęgaj ącym swymi korzeniami XII w. Na jego obszarze znajdowały si ę liczne dwory i rezydencje,

142

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 za ś wzdłu Ŝ potoków młyny i ku źnice. Ograniczenia budowlane twierdzy Gda ńsk przyczyniły si ę do dynamicznego rozwoju tego przedmie ścia w XIX wieku. Dodatko- wym impulsem rozwoju stała si ę budowa linii kolejowej oraz budowa wielkiego kompleksu koszarowego. Zachowana do dzisiaj zabudowa powstawała w dwóch etapach – na przełomie XIX i XX wieku oraz w latach 20 – tych i 30-tych XX wieku. Zró Ŝnico- wany jest te Ŝ stan techniczny zabudowy. Zabudowa dziewi ętnastowieczna cz ęś ciowo ucierpiała w trakcie powodzi 2001 r. Obecny kształt dzielnicy powstał w pierwszej połowie XX wieku – w znacznej cz ęś ci przed 1945 r. Zabudowa w znacznej wi ększo- ści nie była zniszczona podczas wojny. Wi ększo ść starej substancji budowlanej posiada warto ści historyczne. Stosunkowo du Ŝa liczba zabudowy „socjalnej” z lat 30- tych i pocz. 40-tych XX wieku. Brak systematycznych i kompleksowych remontów budynków i infrastruktury technicznej. Do pogorszenia tego stanu przyczyniła si ę po- wód ź z 2001 r. Mieszka ńców Dolnego Wrzeszcza mo Ŝna podzieli ć na dwie grupy. Pierwsza to osoby w wieku produkcyjnym, dobrze wykształceni, tworz ący wspólnoty mieszkaniowe. Drug ą za ś stanowi ą osoby mieszkaj ące w lokalach miejskich lub socjalnych, gorzej wykształcone, cz ęsto bierne zawodowo lub uzale Ŝnione. W dzielnicy funkcjonuj ą szkoły o bardzo wysokim poziomie nauczania z bogatą, odpłatn ą ofert ą zaj ęć poza lekcyjnych Cz ęsto U Ŝywaj ą sformułowa ń typu „lepsze dzieci chodz ą do tej lepszej podstawówki, a gorsze do tej słabszej” lub „Ci z mieszka ń socjalnych” czy te Ŝ ostrzejszych opinii jak: „menele, pijaki, chuliganie”. Brak przeciwdziała ń temu zjawisku, mo Ŝe doprowadzi ć do nasilenia wyst ępowania negatywnych zjawisk spo- łecznych a nawet ich zaostrzenia.

3. Nowy Port – jest pozostało ści ą osady portowej zało Ŝonej przez rz ąd pruski pod koniec XVIII wieku, jako port konkurencyjny w stosunku do Gda ńska. Spowodo- wało to jego dynamiczny rozwój w pocz. XIX wieku. Nowy Port został wł ączony do Gda ńska ju Ŝ w 1817 r. i prze kolejne lata rozwijał si ę dynamicznie, jako zaplecze portu. Kolejny etap rozwoju funkcji przemysłowych nastąpił w II połowie XIX wieku po doprowadzeniu linii kolejowej. Do ko ńca XIX wieku rozwój przestrzenny osady hamowany było ograniczeniami militarnymi twierdzy gdańskiej. Obecna historyczna zabudowa pochodzi w wi ększo ści z XIX i pocz. XX wieku oraz z lat 30-tych XX wieku. W znacznej wi ększo ści znajduje si ę ona w złym stanie technicznym Historyczne przedmie ście Gda ńska wpisane jest do rejestru zabytków. Zabudowa została tylko w niewielkim stopniu zniszczona w 1945 r. Znaczna cz ęść budynków posiada warto ści historyczne. Du Ŝą cz ęść zabudowy stanowi ą osiedla „socjalne” z lat 30-tych XX wieku. Brak systematycznych i kompleksowych remontów budynków i infrastruktury technicznej. Standard mieszka ń – szczególnie w zabudowie sprzed I wojny świato- wej - niski. Charakterystyczne przemieszanie funkcji usługowych, mieszkaniowych, przemysłowych i portowych. Zró Ŝnicowanie własno ściowe – jednak Ŝe z przewag ą gruntów gminnych. Dominuj ą wspólnoty mieszkaniowe w cz ęś ci z przewag ą własno- ści gminy. Obszar przylega do terenów przemysłowo - portowych, co sprawia, Ŝe warunki środowiskowe s ą raczej złe. Bardzo uci ąŜ liwe dla mieszka ńców jest fizyczne

143

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 „odci ęcie” obszaru od jej naturalnego najwi ększego atutu - przestrzeni nadwodnych. Infrastruktura techniczna w wi ększo ści w złym stanie technicznym (przede wszystkim nawierzchnie ulic, wodoci ągi, kanalizacja deszczowa). Wielu mieszka ńców dzielnicy Nowy Port to osoby bierne zawodowo lub bezrobotne, czasem uzale Ŝnione. Du Ŝą grup ę stanowi ą równie Ŝ osoby starsze. Wszystko to sprawia, Ŝe w dni robocze przed południem dzielnica t ętni Ŝyciem, ale jej mieszka ńcy to osoby w znacznej wi ększo ści bardzo ubogie, prowadz ące Ŝycie mało aktywne. Podobnie jak w przypadku Dolnego Miasta, teren oprócz degradacji technicznej i społecznej jest n ękany nieuregulowa- niem stosunków wodnych, a tak Ŝe brak odpowiedniej infrastruktury w tym zakresie, co skutecznie utrudnia Ŝycie mieszka ńców i uniemo Ŝliwia zafunkcjonowanie rynkowych zasad gospodarowania nieruchomo ściami gruntowymi, samoistn ą wymian ę oraz napływ nowych mieszka ńców i inwestorów pomimo istnienia du Ŝego potencjału niezabudowanych terenów inwestycyjnych

4. Letnica – jako dzielnica mieszkaniowa zacz ęła kształtowa ć si ę na przełomie XIX i XX w., Wcze śniej były to tereny rolnicze. Rozwój funkcji przemysłowych w Gda ńsku spowodował konieczno ść poszukiwania nowych obszarów rozwojowych. Dobre poł ączenia komunikacyjne zainicjowały rozbudow ę, stosunkowo drobnego przemysłu, w obr ębie Letnicy. Budowa zakładów przemysłowych poci ągn ęła za sob ą budow ę osiedla mieszkaniowego. Dzielnica nie została zniszczona w trakcie działa ń wojennych i po wysiedleniu dotychczasowych mieszka ńców, została zasiedlona nieco ubo Ŝszymi nowymi mieszka ńcami pochodz ącymi w znacznej cz ęś ci z Kaszub i kresów. W latach 60-tych i 70-tych XX wieku nast ąpił gwałtowny rozwój funkcji przemysłowych na terenach otaczaj ących dzielnic ę. Obszar, który ze wzgl ędu na stan istniej ący zabudowy, poziom zamo Ŝno ści mieszka ńców, okre śli ć mo Ŝna, jako jeden z najbardziej zaniedbanych na terenie Gda ńska. Dzielnica nie jest jak dotychczas w kr ęgu zainteresowa ń deweloperów mieszkaniowych, zapewne jest to efekt istnienia w pobli Ŝu składowiska popiołów EC. Jedyne inwestycje, prowadzone w jej s ąsiedztwie, to obiekty wznoszone na potrzeby drobnej przedsi ębiorczo ści jak biura, pomieszczenia warsztatowe, hale magazynowe i tereny składowe. Zabudowa mieszkaniowa i infrastruktura jest w złym stanie technicznym, na co zło Ŝyły si ę wieloletnie zaniedbania remontowe i modernizacyjne. Zasób mieszkaniowy w Letnicy, w do lat 80-tych XX wieku planowany był do zupełnego wyeksploatowania i likwidacji. Dopiero w latach 90-tych zacz ęto rozwa Ŝać pozostawienie tego kameralnego osiedla a nawet jego rozbudow ę, wskazuj ąc funkcje mieszkaniow ą, jako uzupełniaj ącą dla usług, przemysłu. Uchwalony w czerwcu 2009 roku plan zakłada funkcj ę mieszkaniowo - usługow ą, jako dominuj ącą. Z przeprowadzonych bada ń na temat, jako ści Ŝycia w Letnicy wynika, Ŝe: mieszka ńcy dzielnicy uwa Ŝaj ą Letnic ę za dzielnic ę gorsz ą od innych cz ęś ci Gda ńska. Wielk ą szanse dla ponownego „odkrycia” tego obszaru dla mieszka ńców gda ńska i

144

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 przedsi ębiorców i deweloperów stanowi lokalizacja w bliskim s ąsiedztwie stadionu piłkarskiego na 44 ty ś widzów.

3.4. Cele rewitalizacji

Inwestycje wdra Ŝane w ramach obszaru rewitalizacji, okre ślonego opisowo w rozdziale 3.1 i graficznie w zał ączniku przedstawiaj ącym obszar rewitalizacji, wynika ć będą z programów rewitalizacji sporz ądzanych dla poszczególnych obszarów rewitalizacji i mog ą to by ć poni Ŝsze projekty:

1. Aktywizacja społeczno ści lokalnej poprzez budowanie lokalnych koalicji na rzecz rewitalizacji społecznej, promowanie inicjatyw społeczno ści lokalnej, tworzenie nowych stowarzysze ń i wspieranie istniej ących lokalnych formalnych i nieformalnych zrzesze ń społeczno ści lokalnej nakierowanych na rozwi ązywanie bie Ŝą cych problemów i zaspokajanie ich potrzeb.

2. Realizacja przedsi ęwzięć o charakterze szkoleniowym, edukacyjnym, doradczym, a tak Ŝe kulturalnym i promocyjnym, maj ącym na celu przeciwdziałanie negatywnym zjawiskom społecznym.

3. Adaptacja i renowacja zabudowy na cele infrastruktury społecznej, zwłaszcza dla osób zagro Ŝonych lub dotkni ętych wykluczeniem społecznym, w celu realizacji przedsi ęwzi ęć o charakterze szkoleniowym, edukacyjnym, doradczym, a tak Ŝe kulturalnym i promocyjnym, maj ącym na celu przeciwdziałanie negatywnym zjawiskom społecznym.

4. Realizacja systemów poprawy bezpiecze ństwa publicznego oraz programów walki z przest ępczo ści ą i patologiami społecznymi Tworzenie stref bezpiecze ń- stwa i zapobiegania przest ępczo ści w zagro Ŝonych patologiami społecznymi obszarach miast.

5. Tworzenie w zdegradowanych dzielnicach warunków lokalowych i infrastrukturalnych do rozwoju małej i średniej przedsi ębiorczo ści, działalno ści kulturalnej i edukacyjnej, w tym maj ącej za zadanie podniesienie kwalifikacji mieszka ńców ww. terenów zagro Ŝonych wykluczeniem społecznym.

6. Porz ądkowanie „starej tkanki” urbanistycznej poprzez odpowiednie zabudowywanie pustych przestrzeni w harmonii z otoczeniem, w tym renowacja budyn-

145

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 ków o warto ści architektonicznej i znaczeniu historycznym znajduj ących si ę na rewitalizowanym terenie

7. Budowa i remonty publicznej infrastruktury zwi ązanej z rozwojem funkcji turystycznych, rekreacyjnych, kulturalnych i sportowych, poł ączonych z działalno- ści ą gospodarcz ą,

8. Modernizacja, rozbudowa i przebudowa infrastruktury technicznej oraz poprawa funkcjonalno ści struktury ruchu kołowego, ruchu pieszego i estetyki przestrzeni publicznych.

3.4.1. Okre ślenie niezb ędnych priorytetów i projektów inwestycyjnych na obszarze rewitalizacji

Inwestycje wdra Ŝane w ramach obszaru rewitalizacji wynikają będą z programów rewitalizacji sporz ądzanych dla poszczególnych najlepiej przygotowanych obszarów rewitalizacji i mog ą to by ć poni Ŝsze projekty: 1. Porz ądkowanie „starej tkanki” urbanistycznej poprzez odpowiednie zagospodaro- wywanie pustych przestrzeni w harmonii z otoczeniem, wykonanie izolacji prze- ciwwilgociowej budynków mieszkalnych, remont lub przebudowa fasad i dachów budynków oraz pomieszcze ń przeznaczonych na cele: gospodarcze, szkoleniowe lub kulturalne - za wyj ątkiem przeprowadzania prac budowlano-monta Ŝowych w indywidualnych mieszkaniach - w ramach działania wraz z zagospodarowaniem przyległego terenu, w tym: a) Remont, przebudowa instalacji w budynkach: grzewczych, elektrycznych, gazowych i wodno-kanalizacyjnych; b) Zagospodarowaniem przyległego terenu (budowa, remont, przebudowa małej architektury, ogrodze ń). 2. Renowacja budynków o warto ści architektonicznej i znaczeniu historycznym znajduj ących si ę na rewitalizowanym terenie w tym ich adaptacja na cele: gospodarcze, społeczne, edukacyjne, turystyczne lub kulturalne, przyczyniaj ąca si ę do tworzenia stałych miejsc pracy. Renowacja b ędzie składała si ę z nast ępuj ących dzia- ła ń: prace konserwatorskie, remonty budynków mieszkalnych w cało ści lub w zakresie poszczególnych ich elementów, (z wył ączeniem prac w indywidualnych mieszkaniach). 3. Prace konserwatorskie, odnowienie fasad i dachów budynków o warto ści architektonicznej i znaczeniu historycznym znajduj ących si ę w rejestrze zabytków wraz z

146

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 zagospodarowaniem przyległego terenu przyczyniaj ąca si ę do tworzenia stałych miejsc pracy, 5. Remont lub przebudowa infrastruktury publicznej zwi ązanej z rozwojem funkcji turystycznych, rekreacyjnych, kulturalnych, 6. Tworzenia stref bezpiecze ństwa i zapobiegania przest ępczo ści w zagro Ŝonych patologiami społecznymi obszarach miast, w tym: a) Budowa lub remont o świetlenia; b) Zakup i instalacja systemów monitoringu przyczyniaj ących si ę do realizacji działania. 7. Adaptacja, przebudowa i remonty budynków u Ŝyteczno ści publicznej wraz z przy- ległym otoczeniem na cele edukacyjno-społeczne znajduj ących si ę na terenie rewitalizowanym w tym m.in.: przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły ponadgimnazjalne, szkoły wy Ŝsze, szkolne stołówki, domy dziecka, o środki walki z patologiami społecznymi (np. walki z narkomani ą, alkoholizmem), poradnie psychologiczne, świetlice dla dzieci i młodzie Ŝy, domy kultury, Warsztaty Terapii Zaj ę- ciowej oraz obiekty słu Ŝą ce pomoc ą społeczn ą (np. dla samotnych matek z dzie ćmi, zapobiegania przest ępczo ści, punkty słu Ŝą ce pomoc ą i przekwalifikowy- waniem byłych wi ęź niów) – pomoc strukturom świadcz ącym usługi dla lokalnej społeczno ści - przyczyniaj ące si ę do tworzenia lub ochrony miejsc pracy i prze- ciwdziałania marginalizacji społecznej (za wyj ątkiem prac remontowo- instalacyjnych w indywidualnych mieszkaniach), w tym: a) Izolacja, remont, przebudowa fasad i dachów budynków; b) Remont, przebudowa i adaptacja pomieszcze ń na cele edukacyjno - spo- łeczne ; c) Budowa, remont, przebudowa instalacji w budynkach: grzewczych, wodno- kanalizacyjnych, gazowych, elektrycznych; d) Zagospodarowanie przyległego terenu (np. budowa, remont, przebudowa ogrodze ń i małej architektury). 8. Przebudowa, wymiana lub remont infrastruktury wodno-kanalizacyjnej, elektrycz- nej, grzewczej i gazowej w rewitalizowanych obiektach publicznych, usługowych, 9. Regeneracja, rehabilitacja i zabudowywanie pustych przestrzeni publicznych, w tym: a) remont lub przebudowa: placów, rynków, parkingów, placów zabaw dla dzieci, publicznych toalet miejskich, małej architektury (np. tarasy widokowe, fontanny, ławki, kosze na śmieci), miejsc rekreacji, terenów zielonych (ziele ń wysoka, niska i trawniki) oraz prace restauracyjne na terenie istniej ących parków. 10. Remonty i/lub przebudowa infrastruktury technicznej, szczególnie w zakresie ochrony środowiska na terenie zdegradowanych dzielnic miast, w tym:

147

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 a) budowa, remonty lub przebudowa kanalizacji deszczowej; b) wprowadzanie systemów segregacji odpadów. 11. Poprawa funkcjonalno ści ruchu kołowego, ruchu pieszego i estetyki przestrzeni publicznych rewitalizowanego terenu, w tym: a) remonty, przebudowa lub modernizacja dróg lokalnych (gminnych lub powiato- wych) i ulic prowadz ących do dzielnic mieszkalnych oraz komunalnych dróg osiedlowych (m.in.: wzmocnienie podbudowy jezdni, polepszenie stanu no śno- ści, wymiana i poszerzenie nawierzchni) oraz małych obiektów in Ŝynieryjnych, b) budowa, remonty i/lub przebudowa chodników i przej ść dla pieszych, jak rów- nie Ŝ wszelkie inne prace infrastrukturalne i/lub zakup wyposa Ŝenia pozwalaj ący zwi ększy ć bezpiecze ństwo pieszych, rowerzystów lub zwierz ąt, (np. budowa, przebudowa i/lub remont ście Ŝek rowerowych), 12. Remont lub przebudowa obiektów pełni ących funkcje zaplecza turystycznego, kulturalnego, 13. Remont, przebudowa lub przystosowanie budynków i kubatury dla potrzeb tworzenia inkubatorów przedsi ębiorczo ści, a) remont, przebudowa lub przystosowanie budynków i infrastruktury na cele turystyczne i kulturalne (wł ącznie z odnowieniem i konserwacj ą obiektów dziedzictwa kulturowego) prowadz ąca do zrównowa Ŝonego rozwoju i tworzenia miejsc pracy.

3.4.2. Okre ślenie niezb ędnych priorytetów i projektów nieinwestycyjnych na obszarze rewitalizacji

Przewiduje si ę realizacj ę projektów edukacyjnych, szkoleniowych, doradczych, terapeutycznych, a tak Ŝe sportowych, kulturalnych i artystycznych o ile maj ą na celu przeciwdziałanie negatywnym zjawiskom społecznym poprzez ich likwidacj ę, zapobieganie ich rozwijaniu oraz wskazywanie korzystnych społecznie wzorców zachowa ń i postaw. Mog ą by ć projekty mieszcz ące si ę w opisanych poni Ŝej:

1. Projekty szkoleniowe skierowane do osób dotkni ętych lub zagro Ŝonych bezrobociem lub bierno ści ą zawodow ą, maj ące na celu uzyskanie nowych umiej ętno ści zawodowych, uzyskanie nowego zawodu, podniesienie ju Ŝ posiadanych kwalifikacji, nakierowane na dostosowanie umiej ętno ści do wymaga ń rynku pracy 2. Projekty edukacyjne nakierowane na podnoszenie kompetencji dzieci i młodzie Ŝy ucz ącej si ę w szkołach podstawowych, gimnazjalnych i zawodowych pochodz ące z rodzin dotkni ętych lub zagro Ŝonych bezrobociem lub bierno ści ą zawodow ą w celu przeciwdziałania wyuczonej bezradno ści i dziedziczeniu biedy.

148

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 3. Projekty kulturalne nakierowane odpowiednio do dzieci, młodzie Ŝy z rodzin dotkni ętych lub zagro Ŝonych wykluczeniem społecznym, niepełnych oraz osób bezrobotnych lub biernych zawodowo, zagroŜonych bezrobociem i bierno ści ą zawodow ą w celu ich aktywizacji społecznej przez zaj ęcia kulturalne i artystyczne. 4. Projekty doradcze, terapeutyczne skierowane do osób i rodzin dotkni ętych problemami społecznymi, dotkni ętych lub zagro Ŝonych wykluczeniem społecznym, poprzez organizacj ę cyklicznych zaj ęć i spotka ń opartych na zindywidualizowanych programach, dostosowanych do problemów i potrzeb tych osób. 5. Projekty promuj ące i stymuluj ące aktywizacj ę zawodow ą, polityk ę samozatrudnie- nia poprzez działania edukacyjne, szkoleniowe, doradcze w tym równie Ŝ poprze wspieranie i organizacj ę stałych lub tymczasowych o środków szkoleniowych, cen- trów integracji społecznej, inkubatorów przedsi ębiorczo ści oraz spółdzielni społecz- nych w obszarach rewitalizowanych lub poza nimi o ile b ędą one nakierowane na osoby z obszarów zdegradowanych.

3.5. Podział na projekty i typy zada ń inwestycyjnych

Przyj ęto, i Ŝ w ramach Programu Rewitalizacji Miasta Gda ńska realizowane będą projekty i zadania inwestycyjne o charakterze przestrzennym (techniczno – ma- terialnym), gospodarczym i społecznym. W sposób szczegółowy opisano je w dal- szym dla obszarów najlepiej przygotowanych rewitalizacji, ze szczególnym uwzgl ęd- nieniem obszarów pilota Ŝowych.

3.5.1. Projekt rewitalizacji Dolne Miasto

3.5.1.1. Dolne Miasto - zadania inwestycyjne

W ramach przedsi ęwzi ęcia rewitalizacyjnego planuje si ę stworzenie efektywnej infrastruktury podziemnej zlokalizowanej w obr ębie pasów drogowych ulic: Dolnej, prof. Zdzisława Kieturakisa, Kurzej, Ł ąkowej, Radnej, Śluza, Toru ńskiej i Wróblej.

Przebudowa, budowa i modernizacja systemu kanalizacji deszczowej W ramach projektu przewidziano przebudow ę 4 kolektorów ze zmian ą średnic na wi ększe dymensje. Ponadto zaplanowano budow ę 3 pompowni wspomagaj ących dla wylotów kolektorów do Nowej Motławy wraz z wykonaniem studzienek typu Wapro

149

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 oraz komór z bocznym przelewem i odprowadzeniem od wspomnianych konstrukcji. Na ko ńcowych odcinkach kolektora przy kraw ędziach ulic zamiast wpustów deszczowych wykonane zostan ą korytka odpływowe.

Przebudowa i modernizacja systemów kanalizacji sanitarnej Przewiduje si ę napraw ę w sumie 19 odcinków sieci na ulicach: Dolnej i Ł ąkowej. Ro- boty b ędą obejmowały napraw ę p ękni ęć , rozsuni ęć , ubytków, zani Ŝenia i uskoków sieci i zostan ą wykonane metod ą tradycyjn ą wykopow ą b ądź w miar ę mo Ŝliwo ści metod ą bezwykopow ą punktow ą.

Modernizacja i przebudowa sieci wodoci ągowej W ramach projektu planuje si ę całkowit ą wymian ę istniej ącej infrastruktury wodoci ą- gowej wraz z przył ączami.

Poprawa stanu zabudowy mieszkaniowej Roboty budowlane przewiduj ą renowacj ę elewacji oraz przebudow ę elementów wej ść i partii podziemnych (głównie izolacja pionowa i pozioma) budynków przylega- jących do przebudowywanych ulic. Roboty obejm ą ł ącznie 34 budynki usytuowane przy ulicach: Dolnej (3 budynki), Fundacyjnej (1 budynek), Ł ąkowej (23 budynki), To- ru ńskiej (3 budynki) oraz Wróbla (4 budynki). Spo śród nich 30 budynków zgodnie z zapisami MPZP " Śródmie ście rejon Dolnego Miasta cz ęść mieszkaniowa" uznanych jest za budynki o warto ściach kulturowych. Realizacja obejmie zarówno budynki wspólnotowe jak i komunalne.

Poprawa, jako ści przestrzeni publicznej W ramach przedsi ęwzi ęcia rewitalizacyjnego planuje si ę stworzenie atrakcyjnej przestrzeni publicznej w obr ębie pasów drogowych ulic: Dolnej, prof. Zdzisława Kieturaki- sa, Kurzej, Ł ąkowej (fragment), Radnej, Śluza, Toru ńskiej(fragment) i Wróblej. Prace remontowe, rewaloryzacyjne i budowlane obejm ą: a) przebudow ę i wykonanie nowej nawierzchni ulic, ci ągów pieszo-jezdnych i stref postojowych, w tym realizacj ę w północnej jezdni ulic: Ł ąkowej i Wróblej strefy ruchu uspokojonego, b) przebudow ę alejek pieszych w pasach istniej ącej zieleni drogowej, c) uzupełnienie i rewaloryzacj ę zieleni niskiej i wysokiej, w tym nasadzenia kom- pensacyjne i wymian ę górnej warstwy gleby na now ą,

150

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 d) uzupełnienie i wprowadzenie nowego o świetlenia ulicznego i elementów małej architektury (ławki, słupy o świetleniowe, kosze, elementy nawi ązuj ące do dawnej obecności wody itp.) w formie mebli miejskich, e) likwidacj ę torowiska tramwajowego w jezdni południowej ulic: Ł ąkowej i Wró- blej oraz jego przebudow ę w jezdni północnej wspomnianych ulic na potrzeby sezonowego pojazdu szynowego,

Przygotowanie bazy lokalowej dla działa ń społecznych W ramach przedsi ęwzi ęcia pracami remontowymi i budowlanymi obj ęte zostan ą dwa budynki: przy ul. Dobrej 8A i 8B oraz przy ul. Jaskółczej 1 w celu ich przystosowania do prowadzenia działa ń społecznych. Zakres prac obejmie m.in. prace konserwatorskie na elewacji, wzmocnienie konstrukcji no śnej, przebudow ę układu pomieszcze ń oraz wykonanie izolacji. Obiekt przy ulicy Dobrej 8A i 8B, po pracach adaptacyjnych, zostanie udost ępniony Caritas Archidiecezji Gda ńskiej realizuj ącej działania w zakresie pomocy społecznej w ramach projektu "Dolne Miasto Otwarte". Budynek pełnił b ędzie funkcj ę Świetlicy Ucznia. Budynek przy ulicy Jaskółczej 1 pozostanie siedzib ą Centrum Sztuki Współczesnej "Ła źnia" b ędącej instytucj ą kultury działaj ącą w zakresie wieloletniego planu rewitalizacyjnego, poprzez organizacj ę spotka ń, paneli dyskusyjnych oraz warsztatów, pozostaj ących poza głównym nurtem wystawienniczym, skierowanych bezpo średnio do mieszka ńców Dolnego Miasta, Centrum wł ączy si ę aktywnie w proces transformacji społecznej i architektonicznej dzielnicy.

3.5.1.2. Dolne Miasto - zadania nieinwestycyjne

W ramach przedsi ęwzi ęcia rewitalizacyjnego planuje si ę realizacj ę zada ń społecznych maj ących na celu powstrzymanie i likwidacje negatywnych zjawisk społecznych.

Świetlica Ucznia Świetlica Ucznia to propozycja wsparcia, szeregiem zaj ęć pozalekcyjnych, 30 oso- bowej grupy dzieci w wieku 6 – 12 lat oraz ich rodzin. Działalno ść Świetlicy zaspokoi potrzeb ę środowiska lokalnego na opiek ę pozaszkoln ą nad dzie ćmi. Niski status spo- łeczno – ekonomiczny wielu rodzin Dolnego Miasta nie pozwala na zapewnienie dzieciom pomocy w nauce, organizowanie zaj ęć daj ących mo Ŝliwo ść rozwoju po- znawczego, emocjonalnego, fizycznego. Rodzice borykaj ący si ę z wieloma proble-

151

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 mami natury ekonomicznej oraz społecznej nie s ą w stanie zapewni ć wła ściwej opieki i warunków rozwoju swoim dzieciom. Program, realizowany przez wykwalifikowanych wychowawców (pedagogów, psy- chologów), zgodnie z zapotrzebowaniem środowiska lokalnego Dolnego Miasta, b ę- dzie miał charakter opieku ńczo-wychowawczy lub socjoterapeutyczny. Istotnym elementem programu b ędą zaj ęcia wychowawcze zmieniaj ące negatywn ą postaw ę dzieci do nauki i szkoły, agresywny sposób rozwi ązywania sporów, konfliktów, czy te Ŝ ograniczanie stosowania przemocy werbalnej i fizycznej. W ramach programu realizowane będą zaj ęcia edukacyjne wspieraj ące dzieci w nauce, jak i ró Ŝnorodne formy zaj ęć rozwijaj ących potrzeby poznawcze uczniów: zaj ę- cia j ęzykowe, przyrodnicze, itp. Rozwój kognitywny młodych mieszka ńców Dolnego Miasta jest bardzo wa Ŝnym elementem rozwoju osobowego, który ze wzgl ędu na status społeczno – ekonomiczny rodzin podopiecznych Świetlicy bardzo cz ęsto jest zaniedbywany. Wa Ŝnym aspektem działalno ści Świetlicy Ucznia b ędzie szereg działa ń promuj ących wśród dzieci aktywny, konstruktywny sposób sp ędzania czasu wolnego. B ędą to za- jęcia plastyczno – techniczne, sportowo – rekreacyjne, kulturalno – rozrywkowe, itp. Szeroka oferta zaj ęć i aktywno ści ma ujawni ć talenty i rozbudzi ć zainteresowania dzieci, tak aby w przyszło ści mogły samodzielnie organizowa ć swój czas wolny rozwijaj ąc posiadane ju Ŝ umiej ętno ści. Anga Ŝowanie dzieci w aktywno ść sportow ą, kulturaln ą, artystyczn ą wpłynie pozytywnie tak Ŝe na zmian ę dotychczasowych, społecz- nie nieaprobowanych, sposobów nawi ązywania relacji kole Ŝeńskich oraz form sp ę- dzania czasu wolnego. Dodatkowym wzbogaceniem oferty dla dzieci b ędzie organizacja zimowisk i obozów letnich. W czasie wspólnych wyjazdów dzieci b ędą mogły pozna ć ciekawe miejsca, rozwin ąć swoje umiej ętno ści w ramach sportów letnich i zimowych, pozna ć faun ę i flor ę odwiedzanych miejscowo ści, zacie śni ć przyja źnie, znajomo ści. W pracy z dzie ćmi przy świeca ć b ędzie indywidualne podej ście do ka Ŝdego uczestni- ka, ponadto du Ŝy nacisk kładziony b ędzie na kontakt i współprac ę z rodzin ą. Odbior- cami działa ń b ędzie nie tylko ścisłe grono bezpo średnich uczestników zaj ęć w świe- tlicy, ale i inni mieszka ńcy dzielnicy – tak dzieci, młodzie Ŝ, jak i osoby dorosłe, czy starsze. Wpłynie to korzystnie na budowanie wi ęzi rodzinnych, społecznych. Natural- na wielopokoleniowo ść rodzin, tak zachwiana obecnie, ma szans ę odbudowywa ć si ę tak Ŝe poprzez działania świetlicy. Istotnym komponentem programu b ędzie wsparcie udzielane rodzicom podopiecznych świetlicy. Wszelkiego rodzaju poradnictwo, pomoc w poszukiwaniu informacji, wsparcie specjalistów, a w miar ę mo Ŝliwo ści wsparcie materialne (np.: paczki świ ą- teczne, wprawka szkolna itp.), b ędzie systematycznie poprawiało funkcjonowanie rodziny, jako ść relacji dziecko – rodzic, czy relacji mi ędzy rodze ństwem.

152

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 Efekty realizacji programu Świetlicy Ucznia będą stale monitorowane. W procesie ewaluacji ocenione zostan ą wszystkie działania podejmowane w ramach realizacji projektu. Pozwoli to na dostosowywanie działa ń do potrzeb środowiska lokalnego oraz przygotowywanie indywidualnych planów pracy wychowawczej dla ka Ŝdego z podopiecznych świetlicy. W ostatecznym podsumowaniu ewaluacja pozwoli oceni ć jak i w jakim stopniu działalno ść Świetlicy Ucznia wpłyn ęła na funkcjonowanie dzieci uczestnicz ących w zaj ęciach oraz ich najbli Ŝszego otoczenia.

Centrum Aktywizacji Społecznej Młodzie Ŝy Centrum Aktywizacji Społecznej Młodzie Ŝy (Klub Młodzie Ŝy wraz z Poradni ą dla Ro- dziców), to propozycja wsparcia młodzie Ŝy i stworzenia jej warunków do rozwoju i swoistego „wybicia si ę” z trudnej sytuacji społecznej (szkolnej, rodzinnej itp.), w której si ę znajduje. Na terenie Dolnego Miasta nie ma w chwili obecnej Ŝadnego miejsca, w którym młodzie Ŝ mogłaby uzyska ć wsparcie psychologiczne, pomoc w nauce, mo Ŝli- wo ść sp ędzania czasu wolnego. Ze wzgl ędu na utrudniony dost ęp do edukacji, kultury, rekreacji, poradnictwa, terapii w znacznym stopniu graniczone s ą mo Ŝliwo ści rozwoju młodzie Ŝy. Grupa ta ma problemy szkolne, przerywa edukacj ę, nie podejmuje zatrudnienia, uzale Ŝnia si ę od środków psychoaktywnych, wchodzi na ście Ŝkę przest ępstw. Zauwa Ŝalny jest tak Ŝe problem zbyt wczesnego macierzy ństwa. Program realizowany przez wykwalifikowan ą kadr ę Centrum ma wspiera ć młodzie Ŝ zagro Ŝon ą wykluczeniem społecznym w d ąŜ eniu do rozwoju i integracji społecznej. Jednym z elementów programu jest wsparcie młodzie Ŝy w nauce i wyrównywanie szans edukacyjnych osób ze środowisk o niskim statusie ekonomicznym. Korepety- torzy pracuj ący z młodzie Ŝą (w porozumieniu ze szkoł ą) udziel ą pomocy w nauce, przygotowaniu do zaj ęć szkolnych, sprawdzianów, testów itp. Bardzo wa Ŝnym aspektem zaj ęć edukacyjnych, reedukacyjnych, jest ich nieodpłatna forma, gdy Ŝ do wszelkich odpłatnych korepetycji młodzie Ŝ Dolnego Miasta ma bardzo utrudniony dost ęp (niski status ekonomiczny rodzin). Wa Ŝnym modułem programu realizowanego w CASM będzie animacja aktywno ści społecznej. Wykwalifikowani animatorzy poprowadz ą szereg zaj ęć , warsztatów, któ- rych celem b ędzie zwi ększenie aktywno ści społecznej młodzie Ŝy. B ędą to zarówno zaj ęcia turystyczno – rekreacyjne, sportowe, artystyczne, przez warsztaty „małej przedsi ębiorczo ści”, majsterkowania i naprawiania samochodów, rowerów itp. a Ŝ po warsztaty edukacyjne dotycz ące zachowa ń ryzykownych. Dodatkowo przeprowadzone zostan ą treningi pracy dla młodzie Ŝy deklaruj ącej ch ęć podj ęcia zatrudnienia. Młodzie Ŝ przejawiaj ąca zaburzenia zachowania, uzale Ŝniaj ąca si ę od środków psychoaktywnych itp. obj ęta zostanie wsparciem wykwalifikowanych terapeutów. Zło Ŝo- ne problemy natury psychologicznej, z którymi boryka si ę tzw. ‘najtrudniejsza mło- dzie Ŝ’ wymagaj ą profesjonalnej terapii prowadzonej przez wysokiej klasy specjali- stów. Specjalistycznym poradnictwem obj ęci zostan ą równie Ŝ rodzice młodzie Ŝy

153

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 uczestnicz ącej w zaj ęciach w Centrum. Poradnictwo dorosłych słu Ŝyło b ędzie po- prawie relacji interpersonalnych w rodzinach borykaj ących si ę, na co dzie ń z problemami społecznymi, niewydolności ą wychowawcz ą itp.

Klub Seniora Klub Seniora to oferta wsparcia najstarszych mieszka ńców Dolnego Miasta. Ze wzgl ędu na stan zdrowia, niski status materialny i inne czynniki środowiskowe seniorzy maj ą bardzo ograniczone mo Ŝliwo ści utrzymywania własnej aktywno ści. W dzielnicy brakuje ofert sp ędzania czasu wolnego, którego osoby starsze maj ą bardzo du- Ŝo, dostosowanych do ich mo Ŝliwo ści i potrzeb. Z przyczyn ekonomicznych oraz od- legło ści, która dzieli Dolne Miasto od miejsc kultury, rekreacji (teatr, opera, pla Ŝa, Park Oliwski itp.) seniorzy nie uczestnicz ą w tzw. ‘ Ŝyciu miasta’ (spektaklach, koncer- tach, festynach, piknikach itp.). W swojej aktywno ści ograniczeni s ą do Dolnego Mia- sta, w którym niewiele si ę dzieje, a cz ęsto wr ęcz do własnego domu, w którym s ą osamotnieni. Zaj ęcia w Klubie Seniora, prowadzone przez profesjonalnego animatora, maj ą prze- ciwdziała ć dalszej marginalizacji i bierno ści osób starszych. Klub ma by ć miejscem, w którym seniorzy na miar ę swoich mo Ŝliwo ści, b ędą mogli aktywnie i ciekawie sp ę- dzi ć czas. Spotkania przy grach towarzyskich (planszowych, karcianych), robótkach ręcznych, wykonywaniu dekoracji i innych prac plastycznych oprócz efektu, którym jest wykonanie okre ślonej pracy, pozwol ą na nawi ązywane znajomo ści, budowanie wi ęzi społecznych, wzmacniane relacji mi ędzy uczestnikami zaj ęć . Ma to bardzo du- Ŝe znaczenie dla zachowania społecznej aktywno ści seniorów, gdy Ŝ w ten sposób poszerzaj ą oni ‘swój świat’. Wychodz ą z codzienno ści we własnym domu, gdzie z poczuciem osamotnienia popadaj ą w marazm i bezradno ść . Bardzo wa Ŝnym elementem poszerzaj ącym aktywno ść seniorów b ędą wszelkiego rodzaju wyj ścia kulturalno – rozrywkowe do teatru, kina, na koncert. Dzi ś jest to oferta niedost ępna dla seniorów Dolnego Miasta. Z przyczyn ekonomicznych nie s ą w stanie zakupi ć biletów, opłaci ć taksówki, natomiast ze wzgl ędu na ogólnie nisk ą sprawno ść fizyczn ą, niepełnosprawno ść nie s ą w stanie dojecha ć do teatru, opery itp. komunikacj ą miejsk ą. Umo Ŝliwienie wł ączenia si ę w wydarzenia kulturalne, któ- rych w Gda ńsku jest przecie Ŝ tak du Ŝo, a z uczestnictwa, w których seniorzy Dolnego Miasta s ą w znacznym stopniu wykluczeni, w sposób istotny przyczyni si ę do zwi ęk- szenia ogólnie rozumianej społecznej aktywno ści osób starszych.

Dotyk Sztuki Cykl warsztatów Dotyk Sztuki to forma zaj ęć artystycznych skierowanych do dzieci i młodzie Ŝy. W ramach prowadzonych zaj ęć uczestnicy zapoznaj ą si ę z ró Ŝnorodno- ści ą form sztuki współczesnej. Spotkania z artystami, którzy tworz ą swoje dzieła w ró Ŝny sposób i w ró Ŝnej materii pozwol ą dzieciom ma poznanie wielu uj ęć twórczo ści

154

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 artystycznej. U boku znanych na całym świecie artystów polskich uczestnicy warszta- tów b ędą mogli rozwija ć i realizowa ć swoje pomysły artystyczne. Zapraszani arty ści fotografowie, projektanci mody, malarze, rze źbiarze, muzycy, filmowcy wprowadz ą dzieci w świat, w którym sami tworz ą. Rozmowy o sztuce, twórczo ści artystycznej jak i wykonywanie własnych ‘dzieł sztuki’ uwra Ŝliwi dzieci na walory artystyczne i estetyczne w ich najbli Ŝszym otoczeniu (we własnym pokoju, klasie szkolnej, itp.). Ich dotychczasowa, nieukierunkowana aktywno ść mo Ŝe przerodzi ć si ę w działania artystyczne. W ramach warsztatów, dzieci we współpracy z artystami, b ędą mogły wykona ć rze źby z drewna, gliny i innych materiałów, nagra ć krótkie filmy, pozna ć tajniki fotografowania i zrobi ć ciekawe zdj ęcia, uszy ć codzienne ubrania jak i kreacje na ró Ŝne okazje, namalowa ć obrazy zarówno w tradycyjnych technikach malarskich jak i wykorzystuj ąc nowoczesne metody grafiki komputerowej. Forma pracy, rodzaje po- szczególnych prac artystycznych i materiały, z których b ędą wykonane b ędą zale Ŝały od prowadz ącego warsztaty artysty. Młodzie Ŝowa Dru Ŝyna Smoczych Łodzi – „Gda ńskie Lwy Dolne Miasto” Dru Ŝyna Smoczych Łodzi jest propozycj ą nowej aktywno ści dla młodzie Ŝy Dolnego Miasta. Cykl zaj ęć rekreacyjno – sportowych pozwoli jego uczestnikom poszerza ć umiej ętno ści i zainteresowania. Zaanga Ŝowanie w sport umo Ŝliwi uczestnikom realizowanie siebie i atrakcyjne sp ędzanie czasu wolnego. Projekt przewiduje cykl trenin- gów sportowych na wodzie, ergonometriach oraz na siłowni dla nowych adeptów wio ślarstwa na Smoczych Łodziach. Młodzie Ŝ uprawiaj ąca t ą dyscyplin ę sportu we źmie udział w szeregu zawodów w trakcie bie Ŝą cego sezonu. Praca treningowa z młodzie Ŝą oraz planowane zawody będą rozwijały podstawowe zasady post ępowa- nia sportowca: odpowiedzialno ść , punktualno ść , dyscyplin ę, poczucia solidarno ści z dru Ŝyn ą, zasady fair-play. Projekt zako ńczy si ę wewn ętrznym egzaminem sprawno- ściowym. Warto ści ą dodan ą zaj ęć sportowych Dru Ŝyny Smoczych Łodzi b ędzie promowanie turystycznych i krajobrazowych walorów Gda ńska, w szczególno ści Dolne- go Miasta.

3.5.2. Projekt rewitalizacji Dolny Wrzeszcz

3.5.2.1. Dolny Wrzeszcz - zadania inwestycyjne Przebudowa, modernizacja ulicy Wajdeloty oraz fragmentów ulic przyległych - Konrada Wallenroda, Gra Ŝyny i Aldony, poło Ŝonych pomi ędzy ulic ą Wajdeloty i Potokiem Strzy Ŝy wraz infrastruktura techniczn ą, ł ącznie z budow ą Kanału Ulgi dla Potoku Strzy Ŝy pod ulic ą Wajdeloty. Głównym zało Ŝeniem projektu jest odtworzenie zabytkowego charakteru ulic Dolnego Wrzeszcza. Dlatego te Ŝ przewidziano znaczne ograniczenie nat ęŜ enia ruchu kołowego oraz jego uspokojenie, z jednoczesnym zachowaniem zmniejszonej liczby miejsc postojowych. Poprzez wprowadzenie

155

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 jednego kierunku ruchu kołowego oraz zmniejszenie szeroko ści jezdni mo Ŝna b ędzie miedzy innymi poszerzy ć chodniki.

Ul. Wajdeloty Na odcinku od ul. Kili ńskiego do ul. Białej zaprojektowano ruch dwukierunkowy. Na odcinku od ul. Kili ńskiego do ronda zaprojektowano ruch jednokierunkowy – w kierunku ul. Kili ńskiego. Wzdłu Ŝ ulicy naprzemiennie wyznaczono miejsca postojowe równoległe. Pomi ędzy przej ściami dla pieszych uło Ŝone s ą progi zwalniaj ące wyspowe. Od ronda do ul. Wary ńskiego ulic ę Wajdeloty zaprojektowano, jako dwukierunkow ą. Pomi ędzy przej ściami dla pieszych w odległo ści około 27 m jest próg zwalniaj ący wyspowy. Na odcinku od ul. Kili ńskiego do ul. Wary ńskiego odtworzono stref ę ograniczonej pr ędko ści do 30km/h. W celu ochrony pieszych, oddzielenia ich od jezdni oraz uniemo Ŝliwienia im przekraczania jezdni w miejscach niedozwolonych (zwłaszcza w pobli Ŝu skrzy Ŝowania ulic: Kili ńskiego – Wajdeloty – Biała) zastosowano ogrodzenie ła ńcuchowe. W celu niedopuszczenia do parkowania pojazdów na chodniku zastosowano słupki blokuj ące oraz pachołki blokuj ące.

Ulica Gra Ŝyny Ruch odbywa ć si ę b ędzie jednokierunkowo od ul. Lelewela do ul. Wajdeloty. Po stronie zachodniej znajduj ą sie miejsca postojowe równoległe. W odległo ści około 20 m przed przej ściem dla pieszych na jezdni znajduje sie próg zwalniaj ący wyspowy. Na całej ulicy wprowadzono stref ę ograniczonej pr ędko ści do 30 km/h. W celu niedopuszczenia do parkowania pojazdów na chodniku zastosowano słupki blokuj ące oraz pachołki blokuj ące. Ulica Aldony Ruch jednokierunkowy odbywa ć si ę b ędzie w kierunku od ul. Lelewela do ul. Wajdeloty. Po stronie zachodniej znajduj ą sie miejsca postojowe równoległe. Na całej ulicy wprowadzono stref ę ograniczonej pr ędko ści do 30 km/h. W celu niedopuszczenia do parkowania pojazdów na chodniku zastosowano słupki blokuj ące oraz pachołki blokuj ące Ulica Wallenroda Ruch odbywa ć si ę b ędzie jednokierunkowo od ul. Wajdeloty do ul. Lelewela. Po stronie wschodniej znajduj ą sie miejsca postojowe równoległe. W odległo ści około 20 m od przej ścia dla pieszych na jezdni umieszczony jest próg zwalniaj ący wyspowy. Na całej ulicy wprowadzono stref ę ograniczonej pr ędko ści do 30 km/h. W celu niedopuszczenia do parkowania pojazdów na chodniku zastosowano słupki blokuj ące oraz pachołki blokuj ące.

156

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 Kanalizacja deszczowa Etap I budowy kanału ulgi obejmuje: - budow ę kolektora Φ 1,0 długo ści 424,50 m od zbiornika „Kili ńskiego” do poł ączenia z istniej ącym kolektorem deszczowym Φ 0,80 m w komorze rozdziału D4 przy budynku nr 25 ulicy Wajdeloty. - budow ę kolektora Φ1,20 długo ści 126,0 m od komory rozdziału D 4 do ulicy Wary ńskiego. Wlot do kolektora Φ 1,20 w komorze rozdziału nale Ŝy szczelnie zamkn ąć i zabezpieczy ć zastawkami drewnianymi. Odcinek kolektora od komory rozdziału do ulicy Wary ńskiego b ędzie posiada ć przelew kanałem Φ0,40 m w ul. Aldony do potoku Strzy Ŝa, do czasu zrealizowania drugiego etapu budowy kolektora ulgi. Odpływ wód opadowych dopływaj ących do komory rozdziału odbywa ć si ę będzie obecnie istniej ącym kanałem Φ 0,80 m do koryta Strzy Ŝa. Rewaloryzacja zieleni W ramach ochrony krajobrazu kulturowego ulicy Wajdeloty, nale Ŝy zadba ć o „zabytkowy krajobraz” ulicy, jako wspólne dzieło natury i człowieka. Nieliczne archiwalne zdj ęcia dowodz ą obecno ści nasadze ń drzew wzdłu Ŝ ulicy Wajdeloty. Nasadzenia zieleni pełni ć b ędą nie tylko funkcje estetyczn ą, ale nade wszystko klimatyczn ą i sanitarn ą. Proponowany układ alejowy niewielkich, dostosowanych wielko ści ą drzew głogu odm. „Paul’s Scarlet”, pozwoli złama ć sztywno ść krajobrazu zurbanizowanego ulicy. Nasadzenia krzewów ogranicza sie do dwóch miejsc: niewielkiego ronda u zbiegu ulic Wajdeloty z ulic ą Aldony oraz do partii wej ściowych parku. Mała architektura We wspomnianych pasach drogowych zaprojektowano 25 szt. ławek drewnianych, 9 ławek kamiennych, 43 latarnie, zdrój uliczny, kosze na śmieci oraz schody wej ściowe do budynków i usług, co wynika ze zmiany wysoko ści posadzki projektowanej ulicy w stosunku do stanu istniej ącego. Przebudowa i modernizacja elementów budynków (komunalnych i wspólnot mieszkaniowych) bezpo średnio przylegaj ących do remontowanych pasów drogowych. Elementem uzupełniaj ącym roboty drogowe b ędzie przebudowa elementów budynków (4 budynki komunalne i 19 budynków nale Ŝą cych do wspólnot mieszkaniowych) przylegaj ących bezpo średnio do przebudowywanych ci ągów komunikacyjnych. Zamysł wynika z faktu, Ŝe w czasie prowadzenia robót ziemnych, zwi ązanych z przebudow ą jezdni i chodników wzdłu Ŝ ulic Wajdeloty, Kili ńskiego, Gra Ŝyny, Wallenroda, Aldony, ściany budynków zostan ą odsłoni ęte. Wi ększo ść wła ścicieli budynków i wspólnot zamierza moment prowadzenia robót ziemnych wykorzysta ć na napraw ę a tak Ŝe ocieplenie i zaizolowanie ścian fundamentowych budynków.

157

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 Przygotowanie bazy lokalowej dla działa ń społecznych W ramach przedsi ęwzi ęcia pracami remontowymi i budowlanymi obj ęte zostan ą dwa lokale usługowe przy ul. Wajdeloty 11 i Pestalozziego 5, w celu ich przystosowania do prowadzenia działa ń społecznych. Zakres prac obejmie m.in. prace remontowe, adaptacyjne i wyposa Ŝeniowe, aby zapewni ć maksymalne wykorzystanie lokali na potrzeby zró Ŝnicowanej tematyki podejmowanych w nich zada ń społecznych. Lokal przy ul. Wajdeloty 11, po pracach adaptacyjnych, zostanie udost ępniony Towa- rzystwu, Św. Brata Alberta koło gda ńskie, który realizuje działania w zakresie aktywizacji społecznej w ramach projektu rewitalizacji społecznej Dolnego Wrzeszcza "Klub Mieszka ńca".. Lokal przy ulicy Pestalozziego 5, po pracach adaptacyjnych, zostanie udost ępniony Miejskiemu O środkowi Pomocy Społecznej na realizacje projektu pt.: ”Klub Młodego Wrzeszczaka”.

3.5.2.2. Dolny Wrzeszcz - zadania nieinwestycyjne

Projekt "Klub Mieszka ńca" W ramach działalno ści klubu realizowana b ędzie stała praca z rodzinami w celu wspierania rozwoju dzieci i młodzie Ŝy wychowuj ącej si ę w rodzinach dysfunkcyjnych oraz minimalizacji zjawiska dziedziczenia biedy. Te działania opiera ć si ę b ędą o innowacyjn ą metod ę pracy z rodzin ą Asystenta rodziny – osoby monitoruj ącej dziecko i rodziców opiekuj ącej si ę nimi. Asystowanie rodzinie to metoda pracy oparta na indywidualnym towarzyszeniu i wspieraniu rodzin w ich d ąŜ eniu do osi ągni ęcia wyznaczonych celów i samodzielno ści Ŝyciowej. Asystowanie b ędzie odbywało si ę poprzez: odbywanie regularnych spotka ń, poznanie środowiska lokalnego uczestników projektu, wspieranie w osi ągni ęciu zamierzonych celów (ucz ęszczanie na zaj ęcia aktywizuj ące i wł ączanie si ę w Ŝycie dzielnicy). Asystent ma równie Ŝ za zadanie monitorowanie rodzin bior ących udział w projekcie, czy w trakcie trwania projektu uczestnicz ą w proponowanych formach aktywizacji mieszka ńców. Wspiera ć prac ę asystenta b ędzie Psycholog - osoba maj ąca do świadczenie w pracy z osobami z wykluczonymi społecznie, porada b ędzie bezpłatna, przez co bardziej dost ępna dla osób niezamo Ŝnych. Psycholog b ędzie równie Ŝ słu Ŝył porad ą wszystkim zainteresowanym w ramach dy Ŝurów w klubie. Działalno ść klubu mieszka ńca b ędzie słu Ŝyła pobudzaniu aktywno ści społeczno ści lokalnej i organizacji czasu wolnego, rozwojowi i poszerzaniu zainteresowa ń. Ta oferta kierowana b ędzie do wszystkich zainteresowanych w tym osób w wieku emerytalnym. Działalno ść opiera ć si ę b ędzie na pracy Animatora Społecznego. Animator inspiruje oraz pobudza aktywno ści osób, grup promuj ąc aktywn ą postaw ę obywatelsk ą. To osoba, która ma najbli Ŝszy kontakt ze społeczno ści ą dzielnicy.

158

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 Poznaj ąc dzielnic ę i jej mieszka ńców szuka zasobów, które mog ą si ę przyda ć do podejmowanych działa ń rewitalizacyjnych i reintegracyjnych na rzecz tychŜe mieszka ńców. Poprzez bliski kontakt, cz ęsto „face to face” poznaje potrzeby społeczno ści lokalnej i anga Ŝuj ąc poszczególnych mieszka ńców szuka mo Ŝliwo ści ich zaspakajania. Równie wa Ŝnym elementem działalno ści klubu mieszka ńca b ędzie pobudzanie aktywno ści zawodowej mieszka ńców zwłaszcza biernych zawodowo czy długotrwale bezrobotnych, cz ęsto utrzymuj ących si ę ze środków pochodz ących z MOPS lub PUP. Dzi ęki bliskiemu kontaktowi asystenta i animatora z mieszka ńcami wyłonione zostan ą osoby potrzebuj ące tego typu wsparcia. Te osoby kierowane będą do Centrum Integracji Społecznej, którego oferta obejmuje min. szkolenia dla długotrwale bezrobotnych, doradztwo prawne, finansowe i poradnictwo zawodowe. CIS działa w oparciu o przepisy ustawy o zatrudnieniu socjalnym z dnia 13.06.2003r. Jego zadaniem jest reintegracja zawodowa i społeczna poprzez prowadzenie dla osób zagro Ŝonych wykluczeniem społecznym programów edukacyjnych, obejmuj ących m.in. nabywanie umiej ętno ści zawodowych, przekwalifikowanie lub podwy Ŝszanie kwalifikacji zawodowych oraz nabywanie innych umiej ętno ści niezb ędnych do codziennego Ŝycia. Osoby trafiaj ące do CIS przejd ą przez gruntowny proces aktywizacji społecznej i zawodowej o charakterze pro- gospodarczym, które b ędą realizowane siedzibie CIS przy ul. Floria ńskiej 3 , w Nowym Porcie Program ten w sposób szczególny zostanie skierowany do osób niepełnosprawny i uzale Ŝnionych, długotrwale bezrobotnych lub biernych zawodowo, które wymagaj ą specyficznego i specjalistycznego podej ścia. Osoby te wezm ą udział w zaj ęciach maj ących na celu pobudzenie zaanga Ŝowania obywatelskiego, integracj ę z lokaln ą społeczno ści ą, oraz aktywne zagospodarowanie czasu wolnego. Projekt "Klub Młodego Wrzeszczaka" Projekt zakłada utworzenie Klubu dla dzieci i młodzie Ŝy mieszkaj ącej w dzielnicy Dolny Wrzeszcz. W klubie prowadzone b ędą nast ępuj ące zaj ęcia: 1. Komputraki - zaj ęcia komputerowe maj ące na celu nauk ę obsługi komputera, Internetu, ale nastawionego na poszukiwanie informacji przydatnych zarówno w edukacji jak i rozwoju własnych zainteresowa ń. Młodzi poprowadz ą równie Ŝ własn ą stron ę internetow ą, na której "wydawa ć" b ędą internetow ą gazet ę dotycz ącą historii oraz bie Ŝą cych wydarze ń w dzielnicy. Na stronie zaistnieje równie Ŝ mo Ŝliwo ść prezentacji "ukrytych talentów" mieszka ńców dzielnicy, a tak Ŝe "giełda umiej ętno ści". 2. Filmówka - młodzie Ŝ stworzy filmy nagrywane za pomoc ą telefonów komórkowych oraz kamer z aparatów cyfrowych, które dokumentowa ć b ędą procesy rewitalizacyjne oraz sprawy najbardziej dokuczliwe i najpi ękniejsze w Ŝyciu młodego mieszka ńca Wrzeszcza 3. Dru Ŝyna siatkówki - skierowana przede wszystkim do młodzie Ŝy męskiej zamieszkuj ącej dzielnic ę. Celem działania b ędzie nauka gry w siatkówk ę, ale równie Ŝ wykształcanie w dzieciach pasji sportowych, rywalizacji, zasad fair-play. Dodatkowe godziny sp ędzone na sali gimnastycznej przyczyni ą si ę równie Ŝ do wzmocnienia procesu prawidłowego rozwoju fizycznego. 4. Zaj ęcia taneczne - skierowane głównie do dziewcz ąt. Uczestnicy zaj ęć zapoznani zostan ą z kilkoma

159

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 stylami tanecznymi: hip-hop, jazz, taniec nowoczesny. Po kilku miesi ącach b ędą miały mo Ŝliwo ść zdecydowania czy, który ś z proponowanych stylów zostanie rozwini ęty podczas zaj ęć . Utworzona grupa taneczna b ędzie wyst ępowa ć podczas imprez organizowanych w dzielnicy oraz innych cz ęś ciach Gda ńska 5. Poranek we Wrzeszczaku - działanie skierowane do małych dzieci w wieku lat 3-5, które z ró Ŝnych przyczyn nie korzystaj ą z opieki przedszkolnej. W tym samym czasie rodzice maluchów uczestniczy ć b ędą w zaj ęciach proponowanych przez Klub mieszka ńców. Wszystkie zaj ęcia realizowane w KMW skierowane zostan ą głównie do młodych osób pochodz ących z rodzin niezamo Ŝnych, dzieci klientów MOPS oraz PUP a tak Ŝe osób wskazanych przez pedagogów szkolnych, Policj ę lub Stra Ŝ Miejsk ą.

3.5.3. Projekt rewitalizacji Nowy Port

3.5.3.1. Nowy Port - zadania inwestycyjne

Adaptacja, rewaloryzacja i przebudowa budynku dawnej Ła źni na potrzeby CSW „Ła źnia” przy ul. Strajku Dokerów 5, na Hotel Sztuki oraz na potrzeby prowadzenia działa ń społecznych w śród mieszka ńców dzielnicy (parter budynku) oraz organizacje społeczne i mieszka ńców dzielnicy. Przedmiotem przedsi ęwzi ęcia jest: adaptacja zabytkowego budynku d. ła źni miejskiej (wpisany w 2009 r. do rejestru zabytków) na obiekt kulturowy – "Hotel Sztuki" – wprowadzenie funkcji wystawienniczych, „otwartych” pracowni, miejsc zakwaterowania dla artystów – rezydentów. W ramach realizacji projektu planowane jest wykonanie w budynku zabytkowej ła źni: prac konserwatorskich, zabezpieczaj ących, budowlanych, porz ądkowych, restauratorskich, remontowych i adaptacyjnych oraz prac wyko ńczeniowych, maj ących na celu przystosowanie budynku do potrzeb wystawienniczych, warsztatowych i hotelowych. W efekcie powstanie obiekt przystosowany do ww. funkcji. W wyniku realizacji projektu w przestrzeni dzielnicy Nowy Port powstanie obiekt, w którym b ędzie zlokalizowana działalno ść , kierowana wprost do wszystkich mieszka ńców dzielnicy oraz turystów poprzez artystyczne akcje społeczne i edukacyjne oraz imprezy okoliczno ściowe; wydarzenia kulturalne [por. analizy specyficzne dla projektu/sektora]. W wyniku realizacji przedmiotowego projektu b ędzie miało miejsce znacz ące wzbogacenie przestrzeni publicznej poprzez umiejscowienie w niej dzieł sztuki – w ramach realizacji projektu artystycznego: Festiwal Sztuki. Wpłynie to zarówno na mieszka ńców, dla których zwi ększy si ę dost ępno ść do oferty kulturalnej, jak i na ruch turystyczny, który b ędzie generowany dzi ęki realizacjom działa ń kulturalnych.

Przebudowa i modernizacja pl. Ks. Gustkowicza wraz z infrastruktura podziemn ą

160

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 Projekt stanowi element realizowanej przebudowy ulic Rybołowców, Wolno ści, Straj- ku Dokerów w ramach, której uwzgl ędniono plac Ks. Gustkowicza. Przestrzenie uliczne zostan ą zrealizowane w ramach projektu GPKM III a. Projekt rewaloryzacji placu Gustkowicza, zakłada kompleksowa przebudow ę lub modernizacje w zale Ŝno- ści od potrzeb posadzki placu w zakresie nawierzchni ulic, chodników, zieleni niskiej i wysokiej, placu zabaw, o świetlenia ulicznego, a tak Ŝe przebudow ę istniej ącej infrastruktury podziemnej w zakresie sieci wodoci ągowej i kanalizacji deszczowej. W projekcie przewiduje si ę wykonanie: 980 m2 nawierzchni ulicznej asfaltowej, 1015 m2 chodników, 2190 m2 zieleni urz ądzonej wyposa Ŝonej w plac zabaw dla dzieci i ławki parkowe, skwer b ędzie otoczony Ŝywopłotem o długo ści 220mb. Ponadto przestrze ń placu zostanie wyposaŜona w 10 lamp ulicznych. Oprócz zmiany posadzki placu przewiduje si ę wymian ę i modernizacj ę infrastruktury technicznej w zakresie sieci wodoci ągowej ok. 155 mb i kanalizacji deszczowej ok. 305 mb

3.5.3.2. Nowy Port - zadania nieinwestycyjne

Dom Aktywnego Mieszka ńca Dzielnicy Nowy Port Celem zadania jest wspieranie rozwoju społeczno ści lokalnych poprzez prowadzenie Domu Aktywnego Mieszka ńca, którego oferta b ędzie skierowana do mieszka ńców dzielnicy Nowy Port, obj ętej programem rewitalizacji przez Miasto Gda ńsk. Działalno ść Domu Aktywnego Mieszka ńca pozwoli na wi ększ ą integracj ę społeczno- ści lokalnej z dzielnicy Nowy Port, b ędzie wpływał aktywizacyjnie na mieszka ńców dzielnicy oraz wspierał partnerstwa lokalne w Nowym Porcie. Projekt zakłada stworzenie miejsca spotka ń dla mieszka ńców dzielnicy. Nowy Port jest dzielnic ą, w której mo Ŝliwo ści sp ędzania wolnego czasu oraz integracji mieszka ńców s ą bardzo ograniczone. Dom Aktywnego Mieszka ńca ma zmieni ć t ą sytuacj ę i da ć mieszka ńcom No- wego Portu miejsce spotka ń, w którym b ędą realizowali swoje zainteresowania i aktywnie uczestniczyli w wydarzeniach swojej lokalnej społeczno ści. Dom Aktywnego Mieszka ńca b ędzie czynny w godzinach popołudniowych, pi ęć dni w tygodniu oraz w soboty w zale Ŝno ści od wydarze ń skierowanych do mieszka ńców i organizowanych przez asystenta społecznego. W ramach działalno ści Domu Aktywnego Mieszka ńca, mieszka ńcy Nowego Portu uzyskaj ą miejsce spotka ń i realizacji własnych aktywno- ści. Ka Ŝdego dnia w Domu b ędzie mo Ŝna skorzysta ć z innego rodzaju oferty. Dzia- łalno ść Domu Aktywnego Mieszka ńca b ędzie opierała si ę na pracy Asystenta Spo- łecznego. Jest to osoba, która b ędzie miała najbli Ŝszy kontakt ze społeczno ści ą dzielnicy. Poznaj ąc dzielnic ę i jego mieszka ńców, poprzez bliski kontakt, cz ęsto „face to face” poznaje potrzeby społeczno ści lokalnej i anga Ŝuj ąc poszczególnych mieszka ńców szuka mo Ŝliwo ści ich zaspokajania. W ramach działalno ści Domu, mieszka ńcy dzielnicy b ędą mogli skorzysta ć z ró Ŝnych form sp ędzania wolnego czasu. Do dyspozycji uczestników b ędzie klub aktywno ści, gdzie mo Ŝna skorzysta ć z ró Ŝnych form aktywno ści(gry: szachy, warcaby, bryd Ŝ sportowy, scrable i inne gry planszowe;

161

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 dost ęp do codziennej prasy, mała biblioteczka itp.) Działania szkoleniowe i pro zawodowe b ędą realizowane w siedzibie CIS przy ul. Floria ńskiej 3.

Port Sztuki – równe szanse w edukacji artystycznej dzieci i młodzie Ŝy Projekt umo Ŝliwi dzieciom i młodzie Ŝy z dzielnicy Nowy Port, uczestnictwo w nie- odpłatnych, pozalekcyjnych zaj ęciach plastycznych. Taka propozycja twórczego sp ędzania wolnego czasu w przyjaznej atmosferze ustanowi doskonał ą alternatyw ę dla propozycji lokalnego środowiska rówie śników, które – z uwagi na znikom ą ilo ść podobnych inicjatyw – wi ąŜą si ę najcz ęś ciej z zachowaniami ryzykownymi, a w szer- szej perspektywie mo Ŝe doprowadzi ć do społecznych patologii. Projekt Portu zakłada przeciwdziałanie obu tym zagro Ŝeniom. Dzi ęki popołudniowym zaj ęciom dzieci nie będą pozostawione samym sobie – Port stanie si ę dla nich miejscem, do którego będą powraca ć z przyjemno ści ą. Zaj ęcia b ędą te Ŝ mie ć wymiar wychowawczy – oprócz rozwijania ich talentów, kontakt z ciekawymi osobowo ściami twórców i opie- kunów dostarczy im wzorców, których nierzadko brakuje w lokalnym środowisku. W dzielnicy nie ma domu kultury, w którym dzieci i młodzie Ŝ mogłyby rozwija ć swoje zainteresowania plastyczne pod okiem specjalistów, b ądź te Ŝ zainteresowa ć si ę pra- cą twórcz ą. Port Sztuki ma nie tylko ustanowi ć takie miejsce, ale równie Ŝ wychowa ć młodych odbiorców sztuki. Adresatami projektu s ą dzieci i młodzie Ŝ w wieku od 10 do 17 lat. Działania artystyczne s ą planowane do realizacji w siedzibie stowarzyszenia przy ul. Marynarki Polskiej 132.

Nowy Port – Pod lup ą wyobra źni Celem zadania jest kształtowanie poprzez sztuk ę świadomo ści mieszka ńców dzielnicy, dzieci, młodzie Ŝy i dorosłych, na temat praw człowieka i ich ochrony, jak równie Ŝ pomoc w nawi ązaniu kontaktów społecznych. Zadania prowadzone b ędą w budynku Centrum Sztuki Współczesnej Ła źnia w Nowym Porcie (dawna ła źnia miejska) oraz ulice i przestrzenie publiczne dzielnicy. Przewiduje si ę przeprowadzenie cyklu 10 warsztatów dla dzieci. Projekt zakłada równie Ŝ przeprowadzenie cyklu warsztatów skierowanych do osób dorosłych, które zwi ązane b ędą z problematyk ą płci, równo- uprawnieniem kobiet i m ęŜ czyzn oraz przeciwdziałaniem dyskryminacji pt.: „Prawa kobiet – prawami człowieka”. Zaj ęcia dla dorosłych prowadzone b ędą w formie warsztatów i ćwicze ń interaktywnych. Realizacja przedsi ęwzi ęcia b ędzie miała pozy- tywny wpływ na mieszka ńców dzielnicy, gdy Ŝ umo Ŝliwi atrakcyjne sp ędzanie czasu młodzie Ŝy i dorosłym, poszerzy ich wiedz ę na temat praw człowieka i rozwinie umie- jętno ści pracy w grupie. B ędzie to tak Ŝe doskonała metoda integracji lokalnej spo- łeczno ści, jak równie Ŝ jej aktywizacja. Uczestnicy warsztatów zyskaj ą wi ęcej pewno- ści siebie i rozwin ą w sobie umiej ętno ści wyra Ŝania swoich potrzeb i obaw. Nad cało- ści ą projektu b ędzie czuwał do świadczony zespół edukacyjny CSW Ła źnia oraz kuratorzy projektu Nowy Port ‐ Pod Lup ą Wyobra źni.

162

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009

Projekt Graffiti „Wiem – nie niszcz ę, tworz ę” Celem przedsi ęwzi ęcia jest promowanie w śród mieszka ńców graffiti, jako sztuki. Re- alizacja zadania przeprowadzona zostanie w formie konkursów, co zach ęci młodzie Ŝ do tzw. legalnego graffiti, które polega nie na niszczeniu i oszpecaniu budynków i przestrzeni miejskiej, lecz na tworzeniu estetycznych obrazów. Pomysłodawcami konkursu s ą Stra Ŝ Miejska w Gda ńsku, Centrum Sztuki Współczesnej "Ła źnia" oraz Gimnazjum nr 20 w Gda ńsku. Zało Ŝeniem przedsi ęwzi ęcia jest udział zespołów 5 osobowych, cho ć dopuszczalny jest równie Ŝ udział mniejszych grup. Podczas pierwszej edycji konkursu – przeprowadzonej w roku 2009, grupy uczniów ze szkół gimnazjalnych i średnich zamalowały wn ętrza tunelu Długie Ogrody z Podwalem Przed- miejskim. Efekty tego konkursu zaprezentowane zostan ą w przestrzeni Nowego Por- tu. Wyró Ŝnione zespoły b ędą mogły pokry ć swoim graffiti, którego projekt został na- grodzony przez jury, ściany wyznaczone przez organizatorów. Wernisa Ŝowi wystawy graffiti b ędzie towarzyszyło uroczyste wr ęczenie nagród i koncert zespołu hiphopo- wego. Realizacja zadania pozwoli młodym ludziom na wyra Ŝanie siebie poprzez sztuk ę i jednocze śnie pozwoli na zaprezentowanie swoich umiej ętno ści pod okiem profesjonalistów. Przyniesie korzy ści zarówno uczestnikom konkursu poprzez integracj ę społeczn ą, jak i mieszka ńcom Nowego Portu i całego Gda ńska, gdy Ŝ przeła- mie monotoni ę i szaro ść przestrzeni miejskiej, jednocze śnie pokazuj ąc, i Ŝ graffiti mo- Ŝe by ć form ą sztuki.

3.5.4. Projekt rewitalizacji Letnica

3.5.4.1. Letnica - zadania inwestycyjne

Remonty kapitalne 29 budynków mieszkalnych, Ze wzgl ędu na zły stan techniczny budynków przewiduje si ę remont i modernizacj ę cz ęś ci wspólnych 29 budynków mieszkaniowych b ędących własno ści ą komunaln ą. Interwencja b ędzie dotyczy ć elementów konstrukcyjnych budynków takich jak fundamenty, ściany no śne, stropy, wi ęź ba dachowa. Przewiduje si ę wymian ę stolarki okiennej i drzwiowej, wykonanie równie Ŝ izolacji poziomych i pionowych, remonty lub wymian ę pokrycia dachowego, wykonanie izolacji termicznej. Istotnym elementem prowadzonych działa ń b ędzie wymiana instalacji technicznych w budynkach, w tym likwidacja pieców i wyposa Ŝenie budynków w ogrzewanie gazowe. Wszystkie prace prowadzone b ędą w uzgodnieniu z miejskim konserwatorem zabytków.

Remont przestrzeni półpublicznych - wn ętrz kwartałów mieszkaniowych

163

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 Planowana jest likwidacja zabudowy tymczasowej i gospodarczej lub wykonanie nowej tam gdzie jest to niezb ędne budowa miejsc gromadzenia odpadów - przy zachowaniu segregacji, urz ądzenie małej architektury (miejsc wypoczynku dla mieszka ńców) i zieleni, budowa ci ągów pieszych, budowa ogródków dzieci ęcych, wprowadzenia o świetlenia parkowego.

Przebudowa i modernizacja pomieszcze ń biblioteki, czytelni, "Małego domu otwartego" (MDO) i sali gimnastycznej wraz w ęzłem sanitarnym przy sali gimnastycznej w budynku szkoły podstawowej nr 22 przy ul. Suchej 29 Inwestycje jest ści śle powi ązana z rozszerzeniem działa ń społecznych maj ących na celu aktywizacj ę mieszka ńców dzielnicy Letnica. Wy Ŝej wymienione pomieszczenia będą wykorzystywane na potrzeby prowadzenia zaj ęć dokształcaj ących, wyrównuj ących szanse rozwojowe dzieci, młodzie Ŝy a tak Ŝe i dorosłych w zakresie, rozwoju intelektualnego, zdobywania nowych kwalifikacji i rozwoju fizycznego, maj ących na w celu wspieranie rozwoju dzieci i młodzie Ŝy a tak Ŝe w celu rozpocz ęcia procesu pobudzania aktywno ści społeczno ści lokalnej. MDO ma słu Ŝyć, jako zast ępcza baza do prowadzenia aktywizuj ących działa ń społecznych do czasu realizacji "wła ściwego" "Domu Otwartego". Budowa nowych ścianek działowych wydzielaj ących poszczególne pomieszczenia, – budowa nowych przewodów kominowych, – całkowita wymiana stolarki okiennej i drzwiowej, – wymiana wszystkich instalacji wewn ętrznych, – tynki wewn ętrzne z malowaniem, – wykonanie podłóg i posadzek, – wyposa Ŝenie pomieszcze ń.

Adaptacja, rewaloryzacja i przebudowa budynku dawnej szkoły przy ulicy Uczniowskiej 22, na potrzeby prowadzenia działa ń społecznych w śród mieszka ńców dzielnicy -"Dom Otwarty". Powołanie do Ŝycia "Domu Otwartego”, jako formy pracy maj ącej na celu przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu, na drodze aktywizacji osób długotrwale bezrobotnych oraz aktywizacji społecznej pozostałych mieszka ńców poprzez: szkolenia dla osób długotrwale bezrobotnych, doradztwo prawne, finansowe, poradnictwo zawodowe oraz inne działania wspieraj ące aktywno ść zawodow ą w Letnicy. Ponadto przewiduje si ę realizowanie takich przedsi ęwzi ęć jak: zaj ęcia edukacyjne – w tym: koła zainteresowa ń, m.in. modelarstwo, koło czytelnicze, zespół muzyczny etc., organizacj ę grup samopomocowych, prowadzenie grup wsparcia, utworzenie świetlicy socjoterapeutycznej dla dzieci z rodzin dysfunkcyjnych,

164

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 utworzenie „Klubu Malucha” (dla najmłodszych dzieci, których rodzice uczestniczy ć będą w zaj ęciach szkoleniowych lub poszukiwaniu pracy), utworzenie klubu seniora, organizacja wolontariatu młodzie Ŝy i osób starszych, utworzenie centrum informacji i wsparcia dla osób niepełnosprawnych. „Dom Otwarty" b ędzie głównym przedsi ęwzi ęciem kierowanym do osób dorosłych – będzie głównym narz ędziem aktywizacji zawodowej i społecznej mieszka ńców. Zakres prac remontowych: ~ wykonanie izolacji poziomych i pionowych, cz ęś ciowa wymiana stropów, wymiana klatek schodowych, budowa windy dla osób niepełnosprawnych, budowa nowych ścianek działowych wydzielaj ących poszczególne pomieszczenia, cz ęś ciowa wymiana wi ęź by dachowej, wymiana pokrycia dachu, budowa nowych przewodów kominowych, całkowita wymiana stolarki okiennej i drzwiowej, wymiana wszystkich instalacji wewn ętrznych, poło Ŝenie tynków wewn ętrzne z malowaniem, wykonanie podłóg i posadzek, remont konserwatorski zabytkowej ceglanej elewacji.

Przebudowa, budowa i modernizacja odcinków ulic: Michny, Sielska, Niecała oraz fragmentów ulic: Uczniowska, Starowiejska, Szklana Huta, Stalowa, Sucha w Gda ńsku Letnicy wraz z wykonaniem nowej i remontem istniej ącej infrastruktury podziemnej oraz budowa nowych odcinków ulic Niecałej i Stalowej Zakres prac budowlanych: budowa kanalizacji deszczowej, remont instalacji wodoci ągowej, wymiana o świetlenia ulicznego, budowa nowej nawierzchni z kostki brukowej, budowa nowych chodników, budowa przedogródków (tam, gdzie jest to mo Ŝliwe) piel ęgnacja istniej ącej zieleni, Budowa fragmentu nowej ulicy o przekroju i wyposa Ŝeniu jak ulicy istniej ącej

3.5.4.2. Letnica - zadania nieinwestycyjne

Zadania nieinwestycyjne, o charakterze społecznym, które b ędą realizowane w ramach przedsi ęwzi ęcia pt.: Rewitalizacja Letnicy: działania edukacyjne, społeczne, kulturalne i artystyczne b ędą prowadzone w pomieszczeniach dawnej szkoły podstawowej przy ul. Sucha 29, a nast ępnie w budynku przy ul. Uczniowskiej 22. Zadania o charakterze pro-gospodarczym, które b ędą w budynku przy ul. Floria ńskiej 3, w Nowym Porcie.

„Od ulicy do Euro 2012! – rewitalizacja społeczna mieszka ńców dzielnicy Letnica” W trakcie trwania projektu, planowane jest stworzenie punktu konsultacji obywatelskich, dla dorosłych mieszka ńców dzielnicy oraz organizacji zaj ęć o charakterze sportowym aktywizuj ących najmłodszych mieszka ńców dzielnicy. Projekt „Od ulicy do Euro!” Zakłada kompleksow ą opiek ę nad rodzinami zagro Ŝonymi wykluczeniem społecznym. Oprócz wy Ŝej wymienionych działa ń projekt wprowadza innowacyjn ą metod ę pracy z rodzin ą „asystenta rodziny – osoby monitoruj ącej

165

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 dziecko i rodziców opiekuj ącej si ę nimi. Asystowanie rodzinie to metoda pracy oparta na indywidualnym towarzyszeniu i wspieraniu rodzin w ich d ąŜ eniu do osi ągni ęcia wyznaczonych celów i samodzielno ści Ŝyciowej. Asystowanie b ędzie odbywało si ę poprzez: odbywanie regularnych spotka ń, poznanie środowiska lokalnego uczestników projektu, wspieranie w osi ągni ęciu zamierzonych celów (ucz ęszczanie na zaj ęcia aktywizuj ące i wł ączanie si ę w Ŝycie dzielnicy oraz treningi sportowe). Asystent ma równie Ŝ za zadanie monitorowanie rodzin bior ących udział w projekcie, czy w trakcie trwania projektu uczestnicz ą w proponowanych formach aktywizacji mieszka ńców letnicy. Pomoc społeczna ma bardzo cz ęsto trudno ści w dotarciu do rodzin, które bezpo średnio nie zgłaszaj ą si ę do instytucji świadcz ących pomoc, b ądź, które z tej pomocy korzystaj ą dora źnie. Dlatego pierwszym kontaktem z dzie ćmi oraz z ich rodzicami, b ędą zajmowa ć si ę w projekcie asystenci. Ich praca polega na dotarciu do konkretnej grupy osób poprzez bezpo średnie spotkania w miejscach, w których najcz ęś ciej przebywaj ą. Dzi ęki takiej formie ich pracy, b ędą w stanie łatwo dotrze ć do dzieci i ich rodziców pozostaj ących poza zasi ęgiem pracowników o środka pomocy społecznej. Zadaniem asystentów w projekcie, b ędzie równie Ŝ rekrutacja rodzin do projektu. Asystenci s ą to do świadczeni pracownicy stykaj ący si ę, na co dzie ń z problemem wykluczenia społecznego. Zadaniem asystentów b ędzie bezpo średnia pomoc zarówno w sprawach formalno - prawnych jak i tych codziennych, z którymi beneficjenci nie potrafi ą sobie sami poradzi ć. Asystenci b ędą równie Ŝ nakłania ć poszczególnych członków rodziny na udział w przygotowanych zaj ęciach. Jednocze śnie, w pierwszych dwóch tygodniach projektu, asystenci rodzin będą prowadzi ć intensywn ą akcj ę informacyjn ą i promocyjn ą dotycz ącą projektu w dzielnicy Letnica. Planowane działania: Punkt Konsultacji Obywatelskich (PKO), Treningi piłki no Ŝnej (dla chłopców), Treningi ta ńca sportowego (dla dziewcz ąt), Asystent rodziny, Animator społeczny, Pracownicy PKO oraz Asystenci wraz z Animatorem Społecznym b ędą organizowa ć ró Ŝnego rodzaju imprezy towarzysz ące np. festyny, pikniki, wernisa Ŝe, konkursy na temat dzielnicy, spotkania z ciekawymi lud źmi, dopingowanie dzieciom podczas zaj ęć sportowych. W ramach projektu zakładane jest czterokrotne przebadanie stanu zdrowia dzieci ucz ęszczających na treningi. Przed przyst ąpieniem do grupy i po jej uko ńczeniu.

"Integracja w sztuce" Projekt zakłada, przygotowanie i przeprowadzenie cyklu rocznych warsztatów artystycznych dla dzieci i młodzie Ŝy. Wszystkie rozpisane warsztaty prowadzone zostan ą przez artystów i specjalistów maj ących do świadczenie w pracy z dzie ćmi jak i z osobami niepełnosprawnymi. Ka Ŝdy warsztat zostanie poprzedzony krótkim wprowadzeniem w omawiane zagadnienia w formie wykładu oraz zako ńczony prezentacj ą podsumowuj ącą cało ść dokona ń. Warsztaty dla dzieci i młodzie Ŝy z Letniewa, prowadzone przez znanych, polskich artystów o mi ędzynarodowej sławie. Projekt ma na celu przybli Ŝenie sztuki do Ŝycia. Postawione przed uczestnikami zadania w czasie warsztatów wprowadz ą do ich codziennego Ŝycia walory

166

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 artystyczne i estetyczne zamiast przemocy i agresji. Głównym zagadnieniem jest pytanie: na ile przemoc w Ŝyciu codziennym mo Ŝe zosta ć obrócona w pozytywne działania artystyczne. Projekt zakłada trzy warsztaty prowadzone przez polskich artystów dla dzieci i młodzie Ŝy. Arty ści przygotowuj ą autorski program, nawi ązuj ący do ich twórczo ści. Efektem zaj ęć plastycznych b ędą instalacje rze źbiarsko – plastyczne, umieszczane w przestrzeni miejskiej (np. Dworzec gda ński, przestrze ń wokół otwartego domu, urz ędy, hipermarkety). Poza tym projekt otwartej pracowni integracji w sztuce wprowadzi w Ŝycie zasadno ść działa ń edukacyjnych dotycz ących wprowadzania kultury odbioru dzieła sztuki przez osoby niepełnosprawne, które w wielu dziedzinach przez cały czas wył ączone s ą z Ŝycia społecznego. Warsztaty wzmocni ą pozycj ę i integracj ę grupy zagro Ŝonej wykluczeniem społecznym. Zaj ęcia w nowym środowisku społecznym sprzyjaj ą asymilacji osób niepełnosprawnych w Ŝyciu kulturalnym społecze ństwa. Uczestnictwo w wydarzeniach kulturalnych miasta Gda ńsk – wystawy, koncerty, projekcje filmów – umocni ą niepełnosprawnych uto Ŝsamianie si ę ze środowiskiem lokalnym. Prezentacja warsztatów w przestrzeni publicznej wpłynie na zmian ę postrzegania i odbioru osób niepełnosprawnych i ich problemów przez społecze ństwo.

"Nudo warsztaty lingwistyczno- taneczne " Projekt realizuje zarówno cele społeczne jak i edukacyjne. Zasadniczym celem jest stworzenie dzieciom warunków do rozwoju twórczo ści, podniesienia ich samooceny, szacunku do siebie. Celem jest równie Ŝ w podniesienie ich zdolno ści lingwistycznych i wyrównanie szans edukacyjnych. Projekt ma pomóc budowa ć relacje mi ędzy młodymi a reszt ą społeczno ści (poprzez publiczne pokazy dokona ń młodzie Ŝy oraz wł ączanie dorosłych w działania projektu). Celem pobocznym jest budzenie w uczestnikach warsztatów wiary we własne siły, ch ęci do samorozwoju, edukacji i uczestnictwa w kulturze. Resocjalizacja, aktywizacja i integracja społeczna uczestników; przełamywanie postawy wyuczonej bezradno ści, motywowanie do pracy nad sob ą, kształtowanie umiej ętno ści społecznych, promowanie postawy: „moje Ŝycie zale Ŝy ode mnie”. Projekt polega na przeprowadzeniu dwuletnich warsztatów z zakresu artoterapi, czyli terapii przez nauk ę i sztuk ę. B ędą to zaj ęcia z języków obcych (angielski, hiszpa ński), warsztaty ta ńca hip-hopu oraz ta ńca współczesnego, warsztaty nauki chodzenia na szczudłach dla dzieci z rodzin dysfunkcyjnych i zagro Ŝonych patologi ą społeczn ą z gda ńskiej letnicy. Projekt nudo w przyst ępny i przyjazny sposób pozwoli uczestnikom pozna ć zarówno j ęzyki obce jak i kultur ę innych pa ństw. Takowe zaj ęcia sprzyjaj ą wzrostowi samooceny, wiary we własny potencjał, umiej ętno ści. Mo Ŝliwo ść uczestnictwa w zaj ęciach j ęzykowych wyrównuje równie Ŝ szanse młodzie Ŝy z letnicy oraz przeciwdziała wykluczeniu społecznemu. Podczas warsztatów ob ędzie si ę praca nad elementami kultury, które są bliskie uczestnikom (np. Hip-hop) oraz takimi, które s ą dla nich zupełnie nowe (np. Taniec flamenco, teatr ta ńca, salsa, warsztat aktorski).

167

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009

3.6. Podokresy planowania i kolejno ść realizacji

Program Rewitalizacji Miasta Gda ńska obejmuje szereg zada ń o charakterze planistycznym i realizacyjnym. Z uwagi na szeroki zakres przestrzenny przewidzianego do rewitalizacji obszaru miasta konieczne jest podzielenie Programu na szereg podokresów w trakcie, których realizowane b ędą kolejne grupy zada ń.

Zrealizowane nast ępuj ące podokresy planowania, zwi ązane z realizacj ą kolejnych grup zada ń:

Podokres 2003- 2004 – Uszczegółowienie Programu Rewitalizacji Miasta w odniesieniu do obszarów pilota Ŝowych (Dolne Miasto, Grodzisko) – zako ńczenie prac przy projekcie planu miejscowego Dolnego Miasta i projektu adaptacji Grodziska na potrzeby „Hewelianum”. Przyj ęcie przez Rad ę Miasta Gda ńska „Programu rewitalizacji obszarów zdegradowanych w Gda ńsku – lokalnego programu rewitalizacji” (uchwała RMG nr XXIII/689/04 z dnia 29 kwietnia 2004 r.)

Podokres 2005 – 2007 – Uszczegółowienie Programu Rewitalizacji Miasta w odniesieniu do pozostałych obszarach najlepiej przygotowanych, przygotowanie realizacji projektów i zada ń inwestycyjnych na obszarach pilota Ŝowych, rozpocz ęcie realizacji wybranych projektów i zada ń inwestycyjnych na obszarach pilota Ŝowych i najlepiej przygotowanych – w zakresie programów realizowanych przez gmin ę (Dolne Miasto, Nowy Port, Letnica, Dolny Wrzeszcz).

W trakcie dwóch pierwszych podokresów planowania działania realizacyjne koncen- trowały się na obszarze Grodziska . Wynika to z najlepszego przygotowania tego obszaru pod wzgl ędem projektowym. Szczegółowy program rewitalizacji dla tego obszaru okre śli kolejno ść realizacji kolejnych zada ń inwestycyjnych i projektów. W tym samym okresie podj ęte zostały działania zmierzaj ące do uruchomienia procesu rewitalizacji Dolnego Miasta, jako drugiego z obszarów pilota Ŝowych. Opracowano i uchwalono miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, opracowano koncep- cję programu rewitalizacji, któr ą w trybie przeprowadzonej debaty publicznej uzgodniono z mieszka ńcami. Równolegle z przygotowywaniem projektu dla Dolnego Miasta, rozpocz ęto przygotowanie projektów dla rewitalizacyjnych dla obszaru Nowego Portu. Równie Ŝ dla No- wego Portu opracowano koncepcj ę programu rewitalizacji, która w trybie przeprowadzonej debaty publicznej uzgodniono z mieszka ńcami.

168

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009

Podokres 2008 – 2015 – Kontynuacja realizacji projektów i zada ń inwestycyjnych na obszarach rewitalizowanych, przygotowanie dokumentacji projektowej zwi ązanej z realizacj ą zada ń inwestycyjnych na pozostałych obszarach rewitalizacji - w zakresie programów realizowanych przez gmin ę. Oznacza to kontynuacj ę prac w obszarach Grodziska, a tak Ŝe rozpocz ęcie prac na obszarach Dolnego Miasta, Dolnego Wrzeszcza, Nowego Portu i Letnicy oraz rozpocz ęcie realizacji działa ń w pozostałych obszarach najlepiej przygotowanych.

Podokres 2015 – 2023 – sukcesywna realizacja projektów i zada ń inwestycyjnych na obszarach najlepiej przygotowanych i pozostałych obszarach przewidzianych do rewitalizacji, przygotowanie oceny realizacji programu i ew. jego rozszerzenie na kolejne obszary wyznaczone w Programie.

W trakcie czwartego podokresu planowania przewiduje si ę, zako ńczenie prac na obszarze Grodziska, a tak Ŝe kontynuowanie kolejnych działa ń (o ile prowadzony na bie Ŝą co monitoring i ewaluacja wykaŜą konieczno ść ich kontynuowania) w obszarach: Dolnego Miasta, Dolnego Wrzeszcza, Nowego Portu i Letnicy, główny nacisk projektowy w tym okresie b ędzie najprawdopodobniej (w odniesieniu zarówno do zada ń inwestycyjnych jak i pozostałych przedsi ęwzi ęć ) skierowany zostanie na obszary Biskupiej Górki, Oruni, Angielskiej Grobli – Długich Ogrodów, Starego Przed- mie ścia, Brze źna, Jelitkowa, Świ ętego Wojciecha, Nowego Portu i Kolonii Abegga.

W całym okresie planowania nie wyklucza si ę realizacji projektów i programów w obszarze rewitalizacji miasta przez inwestorów prywatnych i instytucjonalnych, niezwi ą- zanych z gmin ą, którzy mog ą realizowa ć projekty ze swoich środków jak i korzysta ć mog ących by ć beneficjentami programów pomocowych.

169

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009

3.7. Oczekiwane wska źniki osi ągni ęć

Opisane w poprzednim rozdziale działania będą skutkowały polepszeniem si ę sytuacji przestrzennej, społecznej i gospodarczej na rewitalizowanych obszarach. Znajdzie to swoje odbicie w warto ściach poszczególnych wska źników przyj ętych, jako mierniki powodzenia procesu. Na potrzeby programu Rewitalizacji Miasta Gda ń- ska przyj ęto nast ępuj ące zało Ŝenia dotycz ące warto ści poszczególnych wska źników w odniesieniu do trzech grup obszarów.

3.7.1. Wska źniki osi ągni ęć dla projektu rewitalizacji Dolnego Miasta

Kod Typ Je d- Charakter Nazwa wska źnika wska ź- wska źni- nostka Ilo ść wska źnika nika ka miary Liczba zrewitalizowanych 3.2.1.1 produktu obowi ązkowy szt. 1 obszarów Liczba obiektów poddanych 3.2.1.2 produktu uzupełniaj ący szt. 36 działaniom rewitalizacyjnym Powierzchnia obiektów pod- 12 danych działaniom rewitali- 3.2.1.3 produktu uzupełniaj ący m2 093,5m 2 zacyjnym Długo ść przebudowanych dróg na obszarach obj ętych 3.2.1.5 produktu uzupełniaj ący km 1,7 rewitalizacj ą Liczba zrealizowanych przedsi ęwzi ęć maj ących na celu przeciwdziałanie nega- 3.2.1.8 produktu uzupełniaj ący szt. 6 tywnym zjawiskom społecz- nym Liczba mieszka ńców obj ę- tych programami rewitaliza- 3.2.1.11 rezultatu obowi ązkowy os. 5868 cyjnymi Powierzchnia zrewitalizowa- 3.2.1.12 rezultatu obowi ązkowy ha 61,8 nych obszarów 10 705 średnio- Liczba osób korzystaj ących rocznie z obiektów poddanych rewi- 3.2.1.13 rezultatu uzupełniaj ący os. w czasie talizacji realizacji projektu Liczba nowych ofert programowych przygotowanych w 3.2.1.14 rezultatu uzupełniaj ący szt. 2 obiektach poddanych rewitalizacji 160 średnio- Liczba osób uczestnicz ących rocznie w przedsi ęwzi ęciach realizo- 3.2.1.16 rezultatu uzupełniaj ący os. w czasie wanych w ramach projektu realizacji projektu

170

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 3.6.2. Wska źniki osi ągni ęć dla projektu rewitalizacji Dolnego Wrzeszcza

Wska źniki produktu – obowi ązkowe

Powierzchnia rewitalizowanego obszaru [ha] 55

Wska źniki produktu – uzupełniaj ące

Liczba obiektów poddanych działaniom rewitalizacyjnym (23 budynki mieszkalne, których elementy zostan ą zmo- [szt.] 23 dernizowane w projekcie) Powierzchnia obiektów poddanych działaniom rewitalizacyjnym (do obliczenia wska źnika przyj ęto sum ę po- [m 2] 6321,5 wierzchni zabudowy 23 budynków mieszkalnych, któ- rych elementy zostan ą zmodernizowane w projekcie) Długo ść dróg, które zostan ą przebudowane w projekcie (Wska źnik wyliczono, jako sum ę długo ści przebudowy- [mb] 700 wanych ulic)

Liczba zrealizowanych przedsi ęwzi ęć maj ących na celu przeciwdziałanie negatywnym zjawiskom społecznym, [szt.] 2 (jako podstaw ę wyliczenia wska źnika przyj ęto dwa wieloelementowe projekty społeczne)

Wska źniki rezultatu – obowi ązkowe

Liczba mieszka ńców obj ętych projektami rewitaliza- [osób] 7733 cyjnymi (wszyscy mieszka ńcy obszaru)

Wska źniki rezultatu – uzupełniaj ące

Liczba osób korzystaj ących z obiektów poddanych rewitalizacji (przybli Ŝona liczba mieszkaj ących lub pracuj ą- cych w budynkach, których elementy zostan ą zmoderni- [osób] 828 zowane w projekcie - przyj ęto: 3 os na lokal przy zał. 2 lok na kond., x 3 kond. x liczba budynków)

Liczba nowych ofert programowych przygotowanych w obiektach poddanych rewitalizacji, (jako podstaw ę wyli- [szt.] 2 czenia wska źnika przyj ęto dwa wieloelementowe projekty społeczne)

Liczba osób uczestnicz ących w przedsi ęwzi ęciach realizowanych w ramach (osoby które b ędą brały udział w projektach społecznych, w skali projektu 80x2,5 (4 lata) [osób rocznie] 504 +203 x1,5 (2 lata), przyjmuj ąc Ŝe projekt TBA trwa dwa lata (304 osoby) MOPSU 4 lata projekt obejmie ł ącznie 200 osób)

171

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 3.6.3. Wska źniki produktu i rezultatu planowane do osi ągni ęcia w ramach projektu rewitalizacji Nowego Portu

Wska źniki produktu – obowi ązkowe

Powierzchnia rewitalizowanego obszaru [ha] 67

Wska źniki produktu – uzupełniaj ące

Liczba obiektów poddanych działaniom rewitaliza- [szt.] 1 cyjnym (Budynek d. ła źni)

Powierzchnia obiektów poddanych działaniom rewi- [m 2] 1164 talizacyjnym (Budynek d. ła źni)

Powierzchnia przebudowanych ulic na obsz. obj ę- tych rewitalizacj ą (powierzchnia placu Gustkowicza [m 2] 4185 obj ętego projektem rewitalizacyjnym)

Liczba zrealizowanych przedsi ęwzi ęć maj ących na celu przeciwdziałanie negatywnym zjawiskom spo- [szt.] 2 łecznym (2 projekty społeczne)

Wska źniki rezultatu – obowi ązkowe

Liczba mieszka ńców obj ętych projektami rewitalizacyjnymi (liczba wszystkich mieszka ńców zamieszku- [osób] 6165 jących dany obszar)

Wska źniki rezultatu – uzupełniaj ące Liczba osób korzystaj ących z obiektu poddanego rewitalizacji (rocznie po całkowitym otwarciu obiektu [osób] 1500 Ła źni dla mieszka ńców)

Liczba nowych ofert programowych przygotowanych w obiektach poddanych rewitalizacji (Projekt Stowa- rzyszenia Nowy Port Sztuki , b ędzie realizowany w pomieszczeniach CSW Ła źnia. Po cz ęś ciowym od- [szt.] 1 daniu obiektu do u Ŝytkowania w 2011 roku, nie wli- czono działa ń programowych Ła źni które b ędą realizowane z innych źródeł)

Liczba osób uczestnicz ących w przedsi ęwzi ęciach realizowanych w ramach programu rewitalizacji [liczba osób bior ących udział w przedsi ęwzi ęciach SNPSZ 24 osoby i TBA 328x1,5 osób(w ci ągu [osób] 492 dwóch lat )]

172

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 3.6.4. Wska źniki produktu i rezultatu planowane do osi ągni ęcia w ramach projektu rewitalizacja Letnicy

Wska źniki produktu – obowi ązkowe Powierzchnia rewitalizowanego obszaru [ha] 12 Wska źniki produktu – uzupełniaj ące

Liczba obiektów poddanych działaniom rewitaliza- 26+1+1=28 cyjnym [liczba budynków mieszkalnych poddanych [szt.] przebudowom + SP 22 + budynek dawnej szkoły

przy Uczniowskiej 22] Powierzchnia obiektów poddanych działaniom rewitalizacyjnym [powierzchnia budynków mieszkalnych 11077,28 + 940,30 + 414,9 = [m 2] + SP 22 + budynek dawnej szkoły przy Uczniow- 12 432 skiej 22]

Powierzchnia wn ętrz kwartałowych poddanych dzia- [m 2] 25789 łaniom rewitalizacyjnym Długo ść przebudowanych dróg na obszarze. obj ę- tych rewitalizacj ą [mb] 1310

W Długo ść przebudowanych dróg (ulic) [mb] 1164 tym: Długo ść nowych dróg (ulic) [mb] 146 Powierzchnia przebudowanych dróg (ulic) [m 2] 14167 Powierzchnia nowych dróg (ulic) [m 2] 1958 Powierzchnia ulic razem [m 2] 16125 Liczba zrealizowanych przedsi ęwzi ęć maj ących na celu przeciwdziałanie negatywnym zjawiskom spo- [szt.] 3 łecznym Wska źniki rezultatu – obowi ązkowe Liczba mieszka ńców obj ętych projektem rewit a- [osób] 1346 lizacyjnymi Wska źniki rezultatu – uzupełniaj ące Liczba osób korzystaj ących z obiektów poddanych [osób] 1346 + (150x3) = 2096 rewitalizacji [mieszka ńcy + nowi mieszka ńcy z TBS] Liczba nowych ofert programowych przygotowanych [szt.] 3 w obiektach poddanych rewitalizacji Liczba osób uczestnicz ących w przedsi ęwzi ęciach realizowanych w ramach programu rewitalizacji [liczba osób bior ących udział w zaj ęciach TBA (z liczby wył ączono osoby obj ęte dwoma elementami [osób] 420+20+14=454 projektu oraz uczestników imprez okazjonalnych) , PK i KA(przyj ęto Ŝe w czasie 2 letniego programu, ze wzgl ędu na jego specyfik ę w ka Ŝdym roku b ędzie bra ć udział inna grupa osób]

173

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 3.6.5. Wska źniki produktu i rezultatu planowane do osi ągni ęcia dla Programu Rewitalizacji

Tabela wska źników na poziomie programu rewitalizacji

Wska źniki produktu – obowi ązkowe Liczba zrewitalizowanych obsz arów [szt] 6 Powierzchnia zrewitalizow anych 151,6 obszarów [ha] Wska źniki produktu – uzupełniaj ące Liczba obiektów poddanych działaniom [szt] 96 rewitalizacyjnym Powierzchnia obiektów poddanych [m 2] 34060 działaniom rewitalizacyjnym Długo ść wybudowanych dróg na ob- [mb] 560 szarach obj ętych rewitalizacj ą Długo ść przebudowanych dróg na ob- [mb] 3800 szarach obj ętych rewitalizacj ą Liczba wdro Ŝonych programów walki z przest ępczo ści ą i patologiami społecz- [szt] 10 nymi Liczba zakupionych systemów monito- [szt] 6 ringu w miejscach publicznych Liczba zrealizowanych przedsi ęwzi ęć maj ących na celu przeciwdziałanie [szt] 27 negatywnym zjawiskom społecznym Wska źniki rezultatu – obowi ązkowe Liczba mieszka ńców obj ętych pr o- jektami rewitalizacyjnymi osoby [osób] 24560 obowi ązkowy Wska źniki rezultatu – uzupełniaj ące Liczba nowych przedsi ębiorstw zlokalizowanych na terenie obj ętym rewitali- [szt] 30 zacj ą Liczba osób korzystaj ących z obiektów [osób] 86540 poddanych rewitalizacji osoby Liczba nowych ofert programowych przygotowanych w obiektach podda- [osób] 18 nych rewitalizacji Liczba osób uczestnicz ących w przedsi ęwzi ęciach realizowanych w ramach [osób] 23680 rewitalizacji

174

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009

4. Planowane działania wraz z nakładami w latach 2008- 2015 i w latach nast ępnych na obszarze rewitalizowanym

W rozdziale niniejszym przedstawiono – w formie tabelarycznej – planowane działania powi ązane z celami szczegółowymi rewitalizacji, wraz z okre śleniem czasu ich realizacji, oczekiwanych rezultatów, instytucji i podmiotów wdra Ŝaj ących oraz przewidzianych do poniesienia nakładów. Okre ślono tak Ŝe podział na etapy działania. Zestawienie to wymaga jednak uszczegółowienia na drodze opracowania szczegółowych programów rewitalizacji dla poszczególnych obszarów najlepiej przygotowanych. Dopiero wówczas mo Ŝliwe b ędzie przedstawienie pełnego planu realizacyjnego poszczególnych przedsi ęwzi ęć . Równie Ŝ nakłady do poniesienia – z uwagi na długi okres planowania – nale Ŝy traktowa ć, jako szacunkowe.

Tabele – patrz strona nast ępna:

175

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 4.1. Plan działa ń inwestycyjnych (techniczno – materialnych) 4.1.1. Dolne Miasto – działania inwestycyjne

Instytucje i Czas podmioty Nakłady do Działanie Etapy działania Oczekiwane rezultaty realizacji uczestnicz ące we poniesienia wdra Ŝaniu

Przebudowa ulic Dolnego Miasta z infrastruktur ą Zlewnia I Uzyskanie nowoczesnej podziemn ą i zagospodarowaniem terenu. funkcjonalnej i estetycznej przestrzeni publicznej wraz z Dotyczy ulic: Ł ąkowa (od Podwala Zlewnia II 2011 – Zarz ąd Dróg i Zieleni 28.500.000,- Przedmiejskiego, do ul. Wróblej), Dolna, Wróbla, 2014 infrastruktura podziemn ą wraz z systemem odprowadzaj ącym Kieturakisa, Śluza, Kurza, Radna, Toru ńska (od Zlewnia III Wróblej do mostu na rzece Nowej Motławie) nadmiar wód do rz. Nowej Motławy

Modernizacja elementów fundamentów Zlewnia I Poprawa warunków zamieszkania poprzez poprawienie stanu Gda ński Zarz ąd budynków mieszkalnych (4 budynki komunalne i 2011 - technicznego elementów budynków Nieruchomo ści 2.000.000 19 budynków nale Ŝą cych do wspólnot Zlewnia II 2014 mieszkaniowych) przylegaj ących bezpo średnio mieszkalnych, zabezpieczenie Komunalnych do przebudowywanych ci ągów komunikacyjnych Zlewnia III przed zalewaniem piwnic Remont jest Powi ększenie przestrzeni Kapitalny remont i cz ęś ciowa przebudowa bu- Centrum Sztuki prowadzony 2008 - edukacyjno - wystawienniczej na dynku d. ła źni przy ul, Jaskółczej 1 dla potrzeb Współczesnej 2.000.000 równolegle z 2012 potrzeby działa ń społecznych, Centrum Sztuki Współczesnej „Ła źnia”. Wyre- „Ła źnia” montowany budek b ędzie miejscem. działalno ści ą kulturalnych i artystycznych

Obiekt przy ulicy Dobrej 8A i 8B, zostanie wyre- Gdański Zarz ąd Uzyskanie bazy lokalowej dla montowany i przebudowany oraz udost ępniony I etap 2011 Nieruchomo ści 1.500.000 potrzeb działa ń społecznych organizacjom pozarz ądowym realizuj ącym dzia- Komunalnych łania w zakresie pomocy społecznej. Razem 34 .000.000

176

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 4.1.2. Dolny Wrzeszcz – działania inwestycyjne

Instytucje i podmioty Czas Nakłady do Działanie Etapy działania Oczekiwane rezultaty uczestnicz ące we realizacji poniesienia wdra Ŝaniu

Przebudowa, modernizacja ulicy Wajdeloty Uzyskanie nowoczesnej oraz fragmentów ulic przyległych - Konrada funkcjonalnej i estetycznej Wallenroda, Gra Ŝyny i Aldony, poło Ŝonych przestrzeni publicznej wraz pomi ędzy ulic ą Wajdeloty i Potokiem Strzy Ŝy - 2011-2013 z infrastruktura podziemn ą Zarz ąd Dróg i Zieleni 16.500.000 wraz infrastruktura techniczn ą, ł ącznie z budo- oraz systemem zabezpie- wą Kanału Ulgi dla Potoku Strzy Ŝy pod ulic ą czaj ącym przy wylewaniem Wajdeloty. wód opadowych z Potoku Strzy Ŝy

Modernizacja elementów budynków (4 budynki komunalne i 19 budynków nale Ŝą cych do Zarz ąd Dróg i Zieleni Poprawa warunków za- wspólnot mieszkaniowych) przylegaj ących mieszkania poprzez popra- Wspólnoty Mieszkaniowe bezpo średnio do przebudowywanych ci ągów - 2011-2013 wienie stanu technicznego 1.700.000 komunikacyjnych takich jak, wzmocnienie, elementów budynków Gda ński Zarz ąd ocieplenie i zaizolowanie ścian mieszkalnych Nieruchomo ści Komunalnych fundamentowych budynków. Adaptacja i wyposa Ŝenie lokali usługowych na Uzyskanie wielofunkcyjnej potrzeby prowadzenia działalno ści społeczno – infrastruktury społecznej - 2010 Gda ński Zarz ąd 300.000 edukacyjnych Nieruchomo ści Komunalnych

Razem 18.500.000

177

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 4.1.3. Nowy Port – działania inwestycyjne

Instytucje i podmioty Czas Nakłady do Działanie Etapy działania Oczekiwane rezultaty uczestnicz ące we realizacji poniesienia wdra Ŝaniu

Prace dachowe i W wyniku realizacji projektu w Adaptacja zabytkowego budynku d. ła źni budowa stropu nad przestrzeni dzielnicy Nowy Port miejskiej (wpisany w 2009 r. do rejestru ostatni ą powstanie obiekt, w którym zabytków) na obiekt kulturowy – Centrum kondygnacj ą będzie zlokalizowana Edukacji Artystycznej. W ramach realizacji działalno ść kulturalna, projektu planowane jest wykonanie prac Prace adaptacyjne artystyczna i edukacyjna, konserwatorskich, zabezpieczaj ących, Centrum Sztuki oraz renowacja 2008-2011 kierowana wprost do 13.500.000 budowlanych, porz ądkowych, Współczesnej „Ła źnia” elewacji wszystkich mieszka ńców restauratorskich, remontowych i dzielnicy oraz turystów poprzez adaptacyjnych oraz prac wyko ńczeniowych, artystyczne akcje społeczne i maj ących na celu przystosowanie budynku edukacyjne oraz imprezy do potrzeb wystawienniczych, warsztatowych Wyposa Ŝenie okoliczno ściowe; wydarzenia i edukacyjnych. kulturalne

Projekt rewaloryzacji placu Gustkowicza, Uzyskanie nowoczesnej zakłada kompleksowa przebudow ę lub funkcjonalnej i estetycznej modernizacje w zale Ŝno ści od potrzeb przestrzeni publicznej wraz z posadzki placu w zakresie nawierzchni ulic, infrastruktura podziemn ą I etap 2012 -2013 Zarz ąd Dróg i Zieleni 5.500.000 chodników, zieleni niskiej i wysokiej, placu poprzez umiejscowienie w niej zabaw, o świetlenia ulicznego, a tak Ŝe dzieł sztuki w ramach realizacji przebudow ę istniej ącej infrastruktury projektu artystycznego CEA podziemnej w zakresie sieci wodoci ągowej i Ła źnia kanalizacji deszczowej. Razem 19.000.0 00

178

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 4.1.4. Letnica – działania inwestycyjne

Instytucje i Etapy Czas podmioty Nakłady do Działanie Oczekiwane rezultaty działania realizacji uczestnicz ące poniesienia we wdra Ŝaniu

Przebudowa, adaptacja i modernizacja 29 budynków 9 budynków mieszkalnych (fundamenty, ściany no śne, stropy, wi ęź ba Uzyskanie energooszcz ędnych 2008 - dachowa, wymiana stolarki okiennej i drzwiowej, izolacje, 10 budynków budynków mieszkalnych spełniaj ących Gda ński Zarz ąd 31.000.000 2012 remonty lub wymian ę pokrycia dachowego, wymiana nowoczesne standardy zamieszkania Nieruchomo ści instalacji technicznych w budynkach, likwidacja pieców i 10 budynków Komunalnych wyposa Ŝenie budynków w ogrzewanie gazowe.

2011 - Uzyskanie przyjaznych i estetycznych Remont przestrzeni półpublicznych - wn ętrz kwartałów - 4.100.000 mieszkaniowych 2012 przestrzeni półpublicznych

Przebudowa i modernizacja pomieszcze ń biblioteki, czytelni, Pozyskanie pomieszcze ń Dyrekcja 2008 - "Małego domu otwartego"(MDO) i sali gimnastycznej wraz - umo Ŝliwiaj ących rozpocz ęcie działa ń w Rozbudowy 600.000 2010 węzłem sanitarnym przy sali gimnastycznej w budynku sferze rewitalizacji społecznej Miasta Gda ńska d.szkoły podstawowej nr 22 Adaptacja, rewaloryzacja i przebudowa budynku dawnej Nowoczesna i przyjazne miejsce szkoły przy ulicy Uczniowskiej 22, na potrzeby prowadzenia - 2011 spotka ń mieszka ńców z i baza do GZNK 6.500.000 działa ń społecznych, edukacyjnych, kulturalnych i prowadzenia zaj ęć artystycznych Uzyskanie nowoczesnych Przebudowa, budowa i modernizacja odcinków ulic: funkcjonalnych i estetycznych 2011 - Zarz ąd Dróg i Uczniowska, Starowiejska, Szklana Huta, Stalowa, Sucha i - przestrzeni publicznych wraz z 26.000.000 2012 Zieleni in., w wraz z wykonaniem nowej i remontem istniej ącej zmodernizowan ą infrastruktura infrastruktury podziemnej oraz budowa nowych odcinków ulic podziemn ą Razem 68.000.000

179

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 4.2. Plan działa ń nieinwestycyjnych (społeczno – gospodarczych) 4.2.1. Dolne Miasto – działania nieinwestycyjne

Instytucje i Etapy Czas podmioty Nakłady do Działanie Oczekiwane rezultaty działania realizacji uczestnicz ące we poniesienia wdra Ŝaniu

Dotyk Sztuki to forma zaj ęć artystycznych skierowanych do dzieci i młodzie Ŝy. W ramach prowadzonych zaj ęć uczestnicy zapoznaj ą si ę z ró Ŝnorodno ści ą form sztuki współczesnej. U boku znanych na całym świecie artystów polskich uczestnicy warsztatów b ędą mogli rozwija ć i Umo Ŝliwienie rozwoju Centrum Sztuki realizowa ć swoje pomysły artystyczne. W ramach osobowo ściowego, osobom młodym 2011- warsztatów dzieci b ędą mogły wykona ć rze źby z - Współczesnej 100.000 2015 niezamo Ŝnym poprzez kontakt ze drewna, gliny i innych materiałów, nagra ć krótkie „Ła źnia” sztuka i jej twórcami filmy, pozna ć tajniki fotografowania i zrobi ć ciekawe zdj ęcia, uszy ć codzienne ubrania jak i kreacje na ró Ŝne okazje, namalowa ć obrazy zarówno w tradycyjnych technikach malarskich jak i wykorzystuj ąc nowoczesne metody grafiki komputerowej. Świetlica Ucznia program dla dzieci w wieku 6 – 12 lat szeregiem zaj ęć pozalekcyjnych. Program, realizowany przez wykwalifikowanych wycho- Przerwanie zjawiska dziedziczenia Caritas wawców b ędzie miał charakter opieku ńczo- 2011 - - biedy i wprowadzanie nowych 1.500.000 wychowawczy lub socjoterapeutyczny w powi ą- 2015 Archidiecezji zaniu z elementami edukacyjnymi. Działalno ść wzorców negatywnych Gdanskiej Świetlicy b ędzie rozwijała umiej ętno ści i zainteresowania dzieci prowadz ąc szereg działa ń w dziedzinie sportu, rekreacji, turystyki, kultury itp. Centrum Aktywizacji Społecznej Młodzie Ŝy (Klub 2011- Poprawa współczynnika solaryzacji Konkurs na Młodzie Ŝy wraz z Poradni ą dla Rodziców) – dla 3.600.000 2015 w dzielnicy wykonawc ę młodzie Ŝy, w oparciu o działania terapeutyczne, - psychokorekcyjne i edukacyjne, a tak Ŝe rekreacyj-

180

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 Instytucje i Etapy Czas podmioty Nakłady do Działanie Oczekiwane rezultaty działania realizacji uczestnicz ące we poniesienia wdra Ŝaniu ne, kulturalne, krajoznawcze, turystyczne itp. Be- dzie to forma wsparcia młodzie Ŝy w trudnej sytuacji psychospołecznej. Centrum b ędzie prowadziło dzia- łania poradnicze, profilaktyczne i doradcze dla do- rosłych wspieraj ące rodziców. Klub Seniora dla osób starszych, gdzie b ędą one mogły aktywnie i ciekawie sp ędzi ć czas jak i dowie- dzie ć si ę wiele nt.: profilaktyki narz ądów ruchu, 2011- Organizacja czasu wolnego dla Konkurs na - 300.000 dietetyki, kultury, itp. Seniorzy będą mogli nawi ązać 2015 osób starszych wykonawc ę znajomo ści, zbuduj ą wi ęzi społeczne, wzmocni ą relacje kole Ŝeńskie, co pomo Ŝe im zachowa ć aktywno ść społeczn ą. Dru Ŝyna Smoczych Łodzi jest skierowana do młodzie Ŝy Dolnego Miasta. Cykl zaj ęć rekreacyjno – sportowych, treningów na wodzie, ergonome- 2009 - Organizacja czasu wolnego dla - Gda ńskie Lwy 200.000 triach oraz siłowni pozwoli jego uczestnikom po- 2015 dzieci i młodzie Ŝy zna ć dyscyplin ę sportu, jak ą jest wio ślarstwo na smoczych łodziach oraz poszerza ć umiej ętno ści i zainteresowania. Razem 5.700.000

181

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 4.2.2. Dolny Wrzeszcz – działania nieinwestycyjne

Etapy Czas Instytucje i podmioty Nakłady do Działanie Oczekiwane rezultaty działania realizacji uczestnicz ące we wdra Ŝaniu poniesienia

Klub Mieszka ńca W ramach działalno ści klubu Aktywizowanie mieszka ńców, systemowa realizowana b ędzie stała praca z rodzinami w celu pomoc w wychodze- wspierania rozwoju dzieci i młodzie Ŝy wychowuj ącej niu z i trudnych sytu- si ę w rodzinach dysfunkcyjnych oraz minimalizacji acji Ŝyciowych, kory- zjawiska dziedziczenia biedy. Te działania opiera ć gowanie zachowa ń i Towarzystwo Pomocy im. Św. si ę będą o innowacyjn ą metod ę pracy z rodzin ą - 2010 - 2012 postaw, wyuczona 1.100.000 Asystenta rodziny – osoby monitoruj ącej dziecko i bezradno ść , bezrobo- Brata Alberta rodziców opiekuj ącej si ę nimi. Asystowanie rodzinie cie, wykluczenie spo- to metoda pracy oparta na indywidualnym łeczne maj ące na celu towarzyszeniu i wspieraniu rodzin w ich d ąŜ eniu do nawi ązanie pierwsze- osi ągni ęcia wyznaczonych celów i samodzielno ści go kontaktu z i po- Ŝyciowej. mi ędzy mieszka ńcami dzielnicy Klub Młodego Wrzeszczaka projekt zakłada Umo Ŝliwienie zindy- utworzenie Klubu dla dzieci i młodzie Ŝy mieszkaj ącej widualizowanego w dzielnicy Dolny Wrzeszcz. W klubie prowadzone rozwoju osobowo- będą m.in. zaj ęcia komputerowe maj ące na celu ściowego, osobom młodym niezamo Ŝnym nauk ę obsługi komputera, Internetu, ale Miejski O środek Pomocy nastawionego na poszukiwanie informacji 2010 - 2014 poprzez uczestnictwo 1.000.000 w zaj ęciach kompute- Społecznej przydatnych zarówno w edukacji jak i rozwoju rowych, współprace z własnych zainteresowa ń. Młodzi poprowadz ą własn ą innymi młodymi lu- stron ę internetow ą, na której "wydawa ć" b ędą dŜmi internetow ą gazet ę dotycz ącą historii oraz bie Ŝą cych wydarze ń w dzielnicy.. Razem 2.100.000

182

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 4.2.3. Nowy Port – działania nieinwestycyjne

Instytucje i podmioty Etapy Czas Nakłady do Działanie Oczekiwane rezultaty uczestnicz ące we działania realizacji poniesienia wdra Ŝaniu

Dom Aktywne go Mieszka ńca Dzielnicy Nowy Port. Projekt zakłada stworzenie miejsca spotka ń Aktywizowanie mieszka ńców, dla mieszka ńców dzielnicy. Nowy Port jest systemowa pomoc w dzielnic ą, w której mo Ŝliwo ści sp ędzania wolnego wychodzeniu z i trudnych sytuacji Ŝyciowych, Towarzystwo Pomocy czasu oraz integracji mieszka ńców s ą bardzo - 2010 - 2015 1.600.000 ograniczone. Dom Aktywnego Mieszka ńca ma korygowanie zachowa ń i im. Św. Brata Alberta zmieni ć t ą sytuacj ę i da ć mieszka ńcom Nowego postaw, wyuczona bezradno ść , Portu miejsce spotka ń, w którym b ędą realizowali bezrobocie, wykluczenie swoje zainteresowania i aktywnie uczestniczyli w społeczne wydarzeniach swojej lokalnej społeczno ści. Port Sztuki – równe szanse w edukacji artystycznej Umo Ŝliwienie rozwoju osobowo ściowego, osobom dzieci i młodzie Ŝy. Działanie na celu wyrównanie Stowarzyszenie Nowy - 2010 młodym niezamo Ŝnym poprzez 50.000 szans w dost ępie do pozalekcyjnych zaj ęć Port Sztuki rozwijaj ących uzdolnienia i zainteresowania dzieci i uczestnictwo w zaj ęciach młodzie Ŝy ze środowisk patogennych plastycznych Działania artystyczne maj ące na celu nawi ązanie pierwszego Centrum Sztuki - 2011 - 2015 350.000 Nowy Port pod lup ą wyobra źni kontaktu z mieszka ńcami Współczesnej „Ła źnia” dzielnicy

Działania edukacyjne w oparciu Centrum Sztuki Projekt Graffiti – Wiem nie niszcz ę – tworz ę - 2010 - 2014 o sztuk ę majce na celu rozwój 160.000 Współczesnej „Ła źnia” działania aktywizuj ące młodych mieszka ńców dzielnicy

Razem 1.650.000

183

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 4.2.4. Letnica – działania nieinwestycyjne

Instytucje i Etapy Czas podmioty Nakłady do Działanie Oczekiwane rezultaty działania realizacji uczestnicz ące poniesienia we wdra Ŝaniu

Projekt „Od ulicy do EURO!” zakłada kompleksow ą opiek ę nad Wielokierunkowa opieka nad rodzinami zagro Ŝonymi wykluczeniem społecznym. Oprócz wy Ŝej rodzinami zagro Ŝonymi lub Projekt wymienionych działa ń projekt wprowadza innowacyjn ą metod ę dotkni ętymi wykluczeniem Towarzystwo całoroczny, 2010 - pracy z rodzin ą „Asystenta rodziny – osoby monitoruj ącej dziecko społecznym, kierowana do Pomocy im. Św. 3.200.000 wielosezono 2015 i rodziców opiekuj ącej si ę nimi. Asystowanie rodzinie to metoda wszystkich członków rodziny, Brata Alberta wy pracy oparta na indywidualnym towarzyszeniu i wspieraniu rodzin dopasowana do wieku i w ich d ąŜeniu do osi ągni ęcia wyznaczonych celów i potrzeb beneficjentów w celu samodzielno ści Ŝyciowej. "Integracja w Sztuce" przeprowadzenie cyklu rocznych Umo Ŝliwienie rozwoju Projekt osobowo ściowego, osobom warsztatów artystycznych dla dzieci i młodzie Ŝy. 2010 - Fundacja Kolonia wielosezono młodym niezamo Ŝnym 250.000 Wszystkie rozpisane warsztaty prowadzone zostan ą przez 2015 Artystów artystów i specjalistów maj ących do świadczenie w pracy z dzie ćmi wy poprzez uczestnictwo w jak i z osobami niepełnosprawnymi. zaj ęciach artystycznych

"NUDO warsztaty lingwistyczno- taneczne " Zasadniczym Umo Ŝliwienie rozwoju osobowo ściowego, osobom Stowarzyszenie celem jest stworzenie dzieciom warunków do rozwoju twórczo ści, 2009 - - młodym niezamo Ŝnym Praktyków 30.000 podniesienia ich samooceny, szacunku do siebie. Celem jest 2011 równie Ŝ w podniesienie ich zdolno ści lingwistycznych i poprzez uczestnictwo w Kultury wyrównanie szans edukacyjnych. zaj ęciach plastycznych Nawi ązanie pierwszego 2010 - Klub kobiet Aktywnych – aktywizacja kobiet niepracuj ących, - kontaktu z rodzinami MOPS 160.000 2013 wykluczonych społecznie wykluczonymi

Razem 3.640.000

184

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 5. Źródła realizacji planu finansowego realizacji „Programu Rewita- lizacji Obszarów Zdegradowanych w Gda ńsku – Lokalnego Progra- mu Rewitalizacji” na lata 2008-2015 i na lata nast ępne

Źródłami finansowania „Programu Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gda ńsku – Lokalnego Programu Rewitalizacji” w latach 2008 – 2015 będą: • Bud Ŝet Miasta Gda ńska • Bud Ŝet pa ństwa, • Środki prywatne, • Środki UE, • Inne np. Gminny i Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska. W niniejszym rozdziale wykazano środki finansowe przeznaczone przez Mia- sto Gda ńsk na projekty (zdania) rewitalizacyjne w podziale na kategorie zwi ązane z kolejnymi etapami wieloletniego procesu rewitalizacji Gda ńska – omówionymi we wcze śniejszych rozdziałach „Programu Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gda ńsku – Lokalnego Programu Rewitalizacji”.

Środki finansowe przeznaczone na finansowanie projektów (zada ń) rewitalizacyjnych na rok 2010 i lata nast ępne zostały zapisane w uchwalonym przez Rad ę Miasta Gda ńska Wieloletnim Planie Inwestycyjnym Miasta Gda ńska (WPI)

Projekty (zadania) na lata 2008 - 2015 zostały zaplanowane w „Wieloletnim Planie Inwestycyjnym Miasta Gda ńska na lata 2010 – 2014”. Projekty te, ich zakres i wielko ść finansowania mog ą ulec zmianom – w przypadku np. zmniejszenia odcho- dów bud Ŝetu, przyznania dodatkowych środków z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (pod tym k ątem zadania zestawione zostały w niniejszym rozdziale) lub innych funduszy i środków celowych itp. „Wieloletni plan inwestycyjny” jest programem krocz ącym, modyfikowanym przez gmin ę. Dlatego tez opisy zawarte w ni- niejszej cz ęś ci opracowania nie mog ą by ć traktowane, jako obligatoryjne i niezmien- ne. Stanowi ą one wytyczn ą dla osi ągni ęcia celu rewitalizacji w pierwszym okresie planowania to znaczy na lata 2008 – 2015. W drugiej cz ęś ci rozdziału przedstawione zostały ogólne wnioski do przyszłych zmian w WPI wynikaj ących z „Programu Rewi- talizacji Obszarów Zdegradowanych w Gda ńsku – Lokalnego Programu Rewitalizacji”

185

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009

186

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009

6. System wdra Ŝania

Niniejszy program obejmuje cały szereg projektów i zada ń inwestycyjnych o bardzo zró Ŝnicowanym charakterze. Specyfik ą Programu Rewitalizacji Miasta Gda ńska jest wybór – w ramach szeroko zakrojonego obszaru rewitalizacji – trzynastu obszarów najlepiej przygotowanych, z których cztery obj ęto działaniami rewitalizacyjnymi (nie licz ąc obszaru Grodziska, które w tym podokresie programowani b ędzie realizowane w ramach innych działa ń ni Ŝ rewitalizacyjne) . Oznacza to du Ŝe rozrzucenie planowanych do rewitalizacji obszarów w przestrzeni miasta. Sytuacja ta czyni niemo Ŝliwym wybór jednolitego systemu wdra Ŝania wszystkich tych zada ń. W zwi ązku z powy Ŝszym przyj ęto, Ŝe w stosunku do kaŜdego z obszarów Prezydent Miasta podejmie decyzj ę, w drodze zarz ądzenia, co do sposobu realizacji poszczególnych zada ń i projektów, w szczególno ści – sposobu wyłaniania operatora rewitalizacji. Wykorzystywa ć przy tym b ędzie jedn ą z trzech mo Ŝliwych opcji, tj.: • przypisanie realizacji Programu lub jego cz ęś ci do zada ń istniej ącego lub specjalnie w tym celu powołanego Wydziału w strukturze Urz ędu Miasta, lub te Ŝ powierzenie ich realizacji specjalnemu pełnomocnikowi; • powołanie specjalnej jednostki bud Ŝetowej, zajmuj ącej si ę realizacj ą fragmentu lub cało ści programu; • powierzenie realizacji poszczególnych zada ń podmiotowi zewn ętrznemu, w tym – instytucji pozarz ądowej lub firmie prywatnej, koordynuj ącej realizacj ę zada ń.

Struktur ę systemu wdra Ŝania szczegółowo pokazano w nast ępnym rozdziale, pt.: „Programowanie, wdra Ŝanie, monitorowanie, komunikacja społeczna i ewaluacja programu rewitalizacji”.

Z uwagi na trwaj ący ju Ŝ proces rewitalizacji zespołu Grodzisko, i Ŝ instytucj ą wdra Ŝaj ącą program rewitalizacji w obr ębie tego kwartału b ędzie Park Kulturowy For- tyfikacji Miejskich „Twierdza Gda ńsk”.

187

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009

7. Zasady programowania, wdra Ŝania, monitorowania, komunikacji społecznej i ewaluacja programu rewitalizacji

W 2007 roku Prezydent Miasta utworzył w Wydziale Architektury, Urbanistyki i Ochrony Zabytków Urz ędu Miejskiego w Gda ńsku, Referat Rewitalizacji, który pełni funkcj ę jednostki koordynuj ącej prowadzone działania rewitalizacyjne. Zespól ten te Ŝ monitoruje realizacj ę Programu. Ocena jego realizacji b ędzie przedstawiana raz do roku w formie raportu przez Kierownika Referatu Rewitalizacji. Raporty te b ędą tak Ŝe podstaw ą do dokonywania ewentualnych zmian w dokumencie Programu.

7.1. Programowanie i wdra Ŝanie

Urz ąd Miasta Gda ńska posiada odpowiedni ą struktur ę organizacyjn ą i do świadczenie zebrane poprzez poszczególne jego jednostki i wydziały w przygotowaniu i realizacji inwestycji finansowanych ze środków europejskich. W celu usprawnienia przepływu dokumentów finansowych w zakresie rewitalizacji przyj ęto, Ŝe: 1. Referat Rewitalizacji Urz ędu Miejskiego w Gda ńsku sprawuje nadzór merytoryczny nad przygotowaniem i realizacj ą Projektów. 2. Nadzór nad rozliczaniem Projektu sprawuje Wydział Programów Rozwojowych Urz ędu Miejskiego w Gda ńsku. 3. Nadzór finansowy nad przepływem środków finansowych w Projekcie nadzoruje Wydział Finansowy Urz ędu Miejskiego w Gda ńsku. 4. Zmianami w rewitalizacyjnych projektach inwestycyjnych zarz ądza Komitet Steru- jący Projektów, usytuowany w Wydziale Programów Rozwojowych Urz ędu Miej- skiego w Gda ńsku.

188

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 7.1.1. Programowanie procesu rewitalizacji – struktura podejmowania decyzji 7.1.2. Wdra Ŝanie procesu rewitalizacji – realizacja zada ń

189

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 7.1.3. Wdra Ŝanie procesu rewitalizacji – struktura formalna jednostki zarz ądzaj ącej

190

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 7.1.4. Wdra Ŝanie procesu rewitalizacji – struktura zadaniowa w jednostce zarz ądzaj ącej (Referat Rewitalizacji)

191

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 7.1.5. Wdra Ŝanie procesu rewitalizacji – struktura kompetencyjna w jednostce zarz ądzaj ącej (Referat Rewitalizacji)

192

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009

7.2. Uspołecznienie i komunikacja społeczna

Poszczególne elementy Programu – planowane w odniesieniu do poszczegól- nych dzielnic – musz ą być konsultowane i realizowane w ścisłej współpracy ze spo- łeczno ści ą lokaln ą poprzez uspołeczniony sposób konsultowania i współpracy, w sposób ci ągły przez cały okres prowadzenia procesu od jego rozpocz ęcia a Ŝ do jego zako ńczenia.

7.2.1. Uspołecznienie procesu rewitalizacji – Koalicje na rzecz rewitalizacji spo- łecznej

W celu zintegrowania działa ń na rzecz rewitalizacji w zakresie sfery spo- łecznej, w obszarach obj ętych działaniami rewitalizacyjnym, pomi ędzy przedstawicielami sektora pozarz ądowego i sektora publicznego zawi ązywane s ą lokalne Koalicja na rzecz rewitalizacji społecznej dzielnic rewitalizowanych. Koalicje maja na celu wspólne działanie jej członków na rzecz poprawy sytuacji społecznej, poziomu i jako- ści Ŝycia, mieszka ńców dzielnicy. Zasadniczym celem zawi ązania koalicji jest wyrównywanie szans rozwoju mieszka ń- ców dzielnicy oraz minimalizacja i zapobieganie wszelkiego rodzaju wykluczeniom społecznym, na drodze wzajemnej współpracy. Działania te b ędą koordynowane przez Referat Rewitalizacji w Urz ędzie Miasta Gda ńska. W skład Koalicji na rzecz rewitalizacji społecznej dzielnic, wchodzi ć mog ą oprócz ch ętnych do udziału organizacji pozarz ądowych, lokalnych parafii, fundacji i stowarzysze ń równie Ŝ podmioty z sektora publicznego tak Ŝe Rady Dzielnic. W powinni uczestniczy ć wszyscy wyłonieni w ramach konkursów Partnerzy, bior ący udział w projektach, które b ędą dofinanso- wywane w ramach RPO WP 3.2.1. Koalicje mają charakter otwarty i jest mo Ŝliwe poszerzanie ich o nowe podmioty, równie Ŝ o przedsi ębiorców o ile ich działania b ędą zgodne z kierunkiem działa ń Ko- alicji. Działania poszczególnych dzielnicowych Koalicji na rzecz rewitalizacji społecz- nej, mog ą by ć finansowane zarówno w ramach RPO WP (tylko Partnerzy), POKL (wszyscy beneficjenci programu) jak i środków miejskich, projektów systemowych oraz środków własnych MOPS i budŜetu miasta.

193

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009

7.2.2. Kontrakt społeczny - zabezpieczenie skuteczno ści działa ń społecznych

Kontrakt socjalny b ędzie nowym elementem post ępowania, który pojawił si ę wraz z now ą ustaw ą o pomocy społecznej. B ędzie on przybierał ka Ŝdorazowo form ę pisemnej umowy zawartej z osob ą ubiegaj ącą si ę o pomoc, okre ślaj ąca uprawnienia i zobowi ązania stron umowy, w ramach wspólnie podejmowanych działa ń zmierzaj ą- cych do przezwyci ęŜ enia trudnej sytuacji Ŝyciowej osoby lub rodziny (ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, Dz.U.2004.64.593). Pracownik socjalny mo- Ŝe zawrze ć kontrakt z osob ą lub rodzin ą w trudnej sytuacji Ŝyciowej. Kontrakt b ędzie okre ślał zasady współdziałania tych osób z o środkiem pomocy społecznej. Odmowa zawarcia kontraktu socjalnego lub niedotrzymywanie jego postanowie ń, mog ą stanowi ć podstaw ę do odmowy przyznania świadczenia, uchylenia decyzji o przyznaniu świadczenia lub wstrzymania świadcze ń pieni ęŜ nych z pomocy społecznej. Kontrakt będzie stanowił element motywacyjno - dyscyplinuj ący beneficjentów projektu i powinien si ę przyczyni ć zwi ększenia skuteczno ści działa ń społecznych. Kontrakt b ędzie realizowany na podstawie umowy sporz ądzonej pomi ędzy Partnerem Wiod ącym - Miastem Gda ńsk a Miejskim O środkiem Pomocy Społecznej i Partnerami lub/i podmiotami realizuj ącym działania społeczne. Kontrakt b ędzie słu Ŝył realizacji działa ń rewitalizacyjnych, zarówno realizowanych w ramach RPO WP 3.2.1. jak i pozosta- łych.

7.2.3. Komunikacja społeczna w procesie rewitalizacji

W ramach szeroko rozumianej komunikacji społecznej musza by ć prowadzone konsultacje społeczno ści lokalnej, sesje warsztatowe, cykliczne badania oczekiwa ń społecznych i społecznego odbioru planowanej lub realizowanej interwencji, poprzez odpowiednio przygotowane, przeprowadzone i zanalizowane ankiety itp. Rozwi ąza- nia przyjmowane dla poszczególnych dzielnic zostan ą zaopiniowane i zweryfikowane przez społeczno ści lokalne a ich wyniki powinny by ć uwzgl ędniane w trakcie prowadzenia kolejnych etapów i procesów Równie Ŝ efekty realizacji programu w stosunku do poszczególnych obszarów zostan ą podane do publicznej wiadomo ści, zarówno poprzez publikacj ę na stronie internetowej Urz ędu Miasta jak i poprzez publikacje o charakterze ulotnym, przeka- zywane mieszka ńcom poszczególnych obszarów. Pozwoli to na uzyskanie opinii spo-

194

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 łeczno ści lokalnych o uzyskanych efektach programu, a tym samym przyczyni si ę do wypracowania ew. uzupełnie ń i zmian w programie.

Poni Ŝej przedstawiono wybrane sposoby konsultowania mieszka ńców stosowane w czasie przygotowania i realizacji Gda ńskiego Programu Rewitalizacji. Z zasady konsultacje prowadzone s ą na obszarze rewitalizowanym. Wybrane sposoby prowadzenia konsultacji: 1. Konsultowanie na etapie sporz ądzania miejscowego planu zagospodarowani przestrzennego w ramach procedury sporz ądzania planu. (ogłoszenie o przyst ą- pieniu do sporz ądzenia planu, przyjmowanie wniosków, wyło Ŝenie, dyskusja publiczna) 2. Badania ankietowe – sporz ądzanie mapy potrzeb, (co 2-4 lata) 3. Podawanie ocenie przygotowywanych zamierze ń, wariantów i projektów ocenie społeczno ści lokalnej w kluczowych momentach decyzyjnych. 4. Konsultacje z Radami dzielnic lub osiedli, lub innymi gremiami społecze ństwa obywatelskiego, (w zale Ŝno ści od potrzeb) 5. Konsultacje społeczne z mieszka ńcami poł ączone z ocen ą zamierzenia rewitalizacyjnego (max 1 raz w projekcie), 6. Cykliczne, ci ągłe konsultacje (co tydzie ń, co dwa tygodnie, co miesi ąc) prowadzone przedstawiciela Referatu Rewitalizacji z mieszkańcami w trybie indywidualnym. 7. Informowanie mieszka ńców o planowanych zamierzeniach, projektach oraz ich realizacj ą, postem prac za pomoc ą listów otwartych, ogłosze ń, ulotek, tablic infor- macyjno-ogłoszeniowych, spotka ń indywidualnych i grupowych.

7.3. Monitoring

Oprócz okre ślenia wska źników osi ągni ęć , ka Ŝdorazowo zostanie ustalona odpowied- nia metoda monitorowania realizacji projektu, poprzez ustalenie i zdefiniowanie: - źródeł danych dla wska źników (np. statystka pa ństwowa, zamawianie specjali- stycznych bada ń/ ankiet), - potrzeb przeprowadzania wst ępnych bada ń lub analiz dla ustalenia wielko ści ba- zowych na pocz ątku realizacji projektu,

195

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 - osób odpowiedzialnych za opracowanie wska źników i przygotowanie raportów monitoringowych, - cz ęstotliwo ści prowadzonych bada ń i pomiarów.

Poni Ŝej przedstawiono przykładowe wska źniki osi ągni ęć , na ró Ŝnych poziomach celów, które mog ą by ć wykorzystane do monitorowania efektów wdra Ŝanych i wdro Ŝonych projektów oŜywienia terenów zdegradowanych. Wska źniki monitoringu zdefiniowano na czterech zasadniczych poziomach:

A. Wska źniki wkładu Zasoby zaanga Ŝowane w trakcie wdra Ŝania danego projektu. - Środki finansowe (porównanie dokonywanych płatno ści z zobowi ązaniami) - Zasoby ludzkie (liczba osób/ organizacji zaanga Ŝowanych we wdra Ŝanie projektu) - Zasoby materialne (wykorzystane we wdra Ŝaniu projektu) Są to wska źniki o jednolitym charakterze dla wszystkich typów projektów/ działa ń.

B. Wska źniki produktu Konkretne przedsi ęwzi ęcia przeprowadzone w ramach danego projektu - wszystkie produkty materialne i usługi, otrzymane w trakcie realizacji projektu ze środków finansowych przeznaczonych na ten projekt.

C. Wska źniki rezultatu Bezpo średnie, natychmiastowe efekty realizacji projektu - zmiany, jakie nast ąpiły u bezpo średnich beneficjentów pomocy w wyniku wdro Ŝenia projektu.

D. Wska źniki oddziaływania Długofalowe konsekwencje realizacji projektu, wykraczaj ące poza natychmiastowe efekty dla bezpo średnich beneficjentów oraz osób i organizacji pozostaj ących poza bezpo średnim oddziaływaniem projektu.

196

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009

7.3.1 Przykładowe wska źniki osi ągni ęć słu Ŝą ce monitorowaniu projektów inwestycyjnych.

7.3.1.1 Wska źniki produktu

- Zrekonstruowana/ odnowiona/ zmodernizowana powierzchnia (m 2, ha) - Liczba zmodernizowanych/ odnowionych budynków, w tym: - budynków u Ŝyteczno ści publicznej w sektorze edukacyjnym, opieki społecznej i ochrony zdrowia, - budynków o warto ści architektonicznej i znaczeniu historycznym - Liczba wybudowanej/ zmodernizowanej infrastruktury na obszarze obj ętym projektem, - Liczba/ parametry zakupionego sprz ętu, - Liczba wspieranych projektów rewitalizacji terenów miejskich/ poprzemysłowych.

7.3.1.2. Wska źniki rezultatu

- Powierzchnia dost ępnych po zako ńczeniu procesu rewitalizacji obiektów do wykorzystania (m 2) – na cele społeczne, edukacyjne, kulturalne, itp - Parametry techniczne zmodernizowanych lub oddanych do u Ŝytku obiektów, - Liczba budynków zaadaptowanych na cele gospodarcze, społeczne, kulturalne, rekreacyjne, - Liczba nowej/ zmodernizowanej infrastruktury publicznej zwi ązanej z rozwojem funkcji kulturalnych, turystycznych, rekreacyjnych i sportowych, - Liczba wspieranych obiektów infrastruktury publicznej w sektorze edukacyjnym, opieki społecznej i ochrony zdrowia, - Poprawiona funkcjonalno ść struktury ruchu kołowego, ruchu pieszego i estetyki przestrzeni publicznych, - Stworzone strefy bezpiecze ństwa i zapobiegania przest ępczo ści na obszarze zagro Ŝonym patologiami społecznymi, - Wzrost powierzchni infrastruktury społecznej przypadaj ącej na 1 u Ŝytkownika,

197

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 - Wzrost liczby u Ŝytkowników obsługiwanych przez wspieran ą infrastrukturę (%), - Liczba osób korzystaj ących dziennie ze zbudowanej/ zmodernizowanej infrastruktury (w tym wzrost w %), - Liczba mieszka ńców w promieniu 1 km od realizowanego projektu, - Liczba utworzonych/ utrzymanych miejsc pracy na zrewitalizowanym obszarze bezpo średnio po zako ńczeniu projektu.

7.3.1.3. Wska źniki oddziaływania

- Liczba nowych/ utrzymanych miejsc pracy (stałych, czasowych) na zrewitalizowanym obszarze w ci ągu 2 lat po zako ńczeniu projektu - Liczba M ŚP powstałych na zrewitalizowanym obszarze w ci ągu 2 lat po zako ń- czeniu projektu - Liczba powstałych jednostek zajmuj ących si ę działalno ści ą kulturaln ą, edukacyj- ną, turystyczn ą, rekreacyjn ą, sportow ą na zrewitalizowanym obszarze w ci ągu 2 lat po zako ńczeniu projektu - Liczba imprez odbywaj ących si ę w odnowionych obiektach w okresie 1-2 lat po zako ńczeniu projektu, wraz z liczb ą uczestników - Dochody wygenerowane przez odnowione obiekty w okresie 1-2 lat po zako ńcze- niu projektu - Warto ść dodana generowana przez lokaln ą działalno ść gospodarcz ą w okresie 1- 3 lat po zako ńczeniu projektu (%) - Wzrost ceny gruntów i nieruchomo ści, jako miernik wzrostu atrakcyjno ści terenów - % mieszka ńców mieszkaj ących na wspieranym obszarze wyra Ŝaj ących ch ęć po- zostania tam przez nast ępne 5 lat

Projekty rewitalizacji obszarów powinny by ć kompleksowe i przyczynia ć si ę do tworzenia nowych lub utrzymania stałych miejsc pracy, zwłaszcza do tworzenia nowych miejsc pracy dla osób długotrwale bezrobotnych zamieszkałych na terenach rewitalizowanych. Działania inwestycyjne powinny by ć uzupełniane działaniami społeczno- gospodarczymi, realizowanymi na obszarze lokalizacji danego projektu, na rzecz walki z patologiami społecznymi i bezrobociem, przeciwdziałania zjawisku wykluczenia społecznego, podniesienia kwalifikacji mieszka ńców ww. terenów, szkole ń i wsparcia dla rozwoju M ŚP.

198

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009 . 7.3.2. Przykładowe wska źniki osi ągni ęć słu Ŝą ce monitorowaniu nieinwestycyjnych projektów społeczno- gospodarczych.

Zakres działa ń: aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu, przeciwdziałanie wykluczeniom społecznym, Rozwój szkole ń zawodowych, Działania na rzecz kobiet na rynku pracy,

7.3.2.1. Wska źniki produktu

- Liczba beneficjentów (w podziale na kategorie, np. kobiety, bezrobotni, absolwenci, osoby zagro Ŝone zwolnieniem, kadra M ŚP – nie u Ŝywa ć skrótu itp.), - Liczba projektów doradczych i informacyjnych (godz.), - Liczba zaoferowanych miejsc szkoleniowych (godz., dni), - Liczba zrealizowanych szkole ń (liczba godzin szkole ń), - Liczba lokalnych inicjatyw na rzecz zatrudnienia – tu pewnie b ędzie „0”, - Liczba zorganizowanych sta Ŝy pracowniczych.

7.3.2.2. Wska źniki rezultatu

- Liczba beneficjentów projektu w stosunku do całkowitej liczby potencjalnych be- neficjentów, - Liczba beneficjentów, którzy uzyskali dyplom lub certyfikat (w tym w % w stosunku do całkowitej liczby beneficjentów), - Liczba beneficjentów, którzy korzystaj ą z innych instrumentów pomocy po zako ń- czeniu projektu (w tym w % w stosunku do całkowitej liczby beneficjentów) - Procent beneficjentów pozytywnie oceniaj ących otrzyman ą pomoc, - Liczba partnerów społeczno- gospodarczych uczestnicz ących w lokalnych inicja- tywach na rzecz zatrudnienia, - Liczba utworzonych/ utrzymanych miejsc pracy bezpo średnio po zako ńczeniu projektu.

199

Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych w Gdańsku Lokalny Program Rewitalizacji - 2009

7.3.2.3. Wska źniki oddziaływania

- Liczba beneficjentów, którzy znale źli zatrudnienie w okresie 0,5-2 lat po zako ń- czeniu projektu (w tym w % w stosunku do całkowitej liczby beneficjentów) - Liczba beneficjentów, którzy podj ęli działalno ść gospodarcz ą w okresie 0,5-2 lat po zako ńczeniu projektu (w tym w % w stosunku do całkowitej liczby beneficjen- tów), - Redukcja bezrobocia w grupie docelowej (%) po okresie 2 lat po zako ńczeniu projektu, - Wzrost liczby kobiet wła ścicieli przedsi ębiorstw po okresie 2 lat po zako ńczeniu projektu, - Trwało ść lokalnych inicjatyw na rzecz zatrudnienia (% istniej ących po 1 roku po zako ńczeniu projektu), - Liczba nowych/ utrzymanych miejsc pracy w okresie 2 lat po zako ńczeniu projektu na obszarze rewitalizowanym, - Liczba nowych/istniej ących działalno ści gospodarczych w okresie 2 lat po zako ń- czeniu projektu na obszarze rewitalizowanym, - Liczba nowych/istniej ących przedsi ębiorstw o charakterze turystycznym w okresie 2 lat po zako ńczeniu projektu, na obszarze rewitalizowanym, - Liczba nowych/istniej ących stowarzysze ń, fundacji w okresie 2 lat po zako ńczeniu projektu, na obszarze rewitalizowanym.

Podane przykłady nie wyczerpuj ą listy wska źników, jakie mog ą by ć stosowane do monitorowania zada ń – w zale Ŝno ści od specyfiki konkretnych projektów będą opracowywane dodatkowe wska źniki, które pozwol ą na badanie jego efektów.

200