Ontwikkelingsvisie Middengebied - Zuidplaspolder

Ontwikkelingsvisie

Zuidplaspolder - Middengebied De Zuidplaspolder en het Middengebied (plangebied)

4 - BoschSlabbers landschapsarchitecten INHOUDSOPGAVE

Samenvatting ...... 6 Een volhoudbaar en integraal ontwikkelperspectief

1.Inleiding ...... 9 1.1 Aanleiding ...... 10 1.2 Tijdlijn beleidscontext ...... 12

2. Visie ...... 15 2.1 Zuidplaspolder in zijn omgeving ...... 16 2.2 Historische ontwikkeling ...... 18 2.3 Dragers voor toekomstige ontwikkeling 20

3.Ambities ...... 23 3.1 Landschap ...... 24 3.2 Wonen ...... 28 3.3 Bereikbaarheid en mobiliteit ...... 32 3.4 Duurzaamheid ...... 34 3.5 Werkgelegenheid en voorzieningen ..... 36

4.Opmaat naar strategie ...... 39 4.1 Van ambitie naar realisatie ...... 40 4.2 Strategische keuzes ontwikkeling ...... 44 4.3 Financieringsstrategie ...... 46 4.4 Juridisch en planologisch kader ...... 48 Recreëren op/ aan de Rottemeren 4.5 Participatie en consultatie ...... 50

Ontwikkelingsvisie Zuidplaspolder - 5 Een volhoudbaar en integraal ontwikkelperspectief

Met deze visie voor het Middengebied maken we zetten om verschillen te maken in woongebieden, op verschillende plekken de mogelijkheid voor een ontwikkeling mogelijk die een aantrekkelijk ontstaat een divers en aantrekkelijk woonmilieu. werkvoorzieningen. Ook zal werken aan huis een leefgebied oplevert en geënt is op het landschap. Dit woonmilieu zal uitzonderlijk dorps zijn, maar belangrijke input voor de levendigheid in de wijk De dragers vanuit de Zuidplaspolder en zijn wijde wel helemaal van nu. Een modern dorp heeft een vormen. omgeving vormen de basis voor de ontwikkeling. plek waar mensen natuurlijk samen komen of Dat maakt dat men zich hier van meet af aan thuis elkaar kunnen ontmoeten. Gebruik, locatie en Door in te zetten op de verschillen in ondergrond weet en dat het een plek met een eigen identiteit inrichting van deze plek zou moeten uitnodigen tot zijn we in staat zo optimaal mogelijk in te spelen op wordt. het natuurlijk ontmoeten. Door het clusteren van verschillende manieren van bouwen en funderen. de belangrijkste centrumfuncties en het toevoegen Zo kunnen we robuust en volhoudbaar bouwen op De linten vormen belangrijke ruimtelijke structuren van “moderne” centrumfuncties, ontstaat de één van de laagste plekken van Nederland. Verder waar een divers programma zich kan ontwikkelen behoefte deze ruimte te gebruiken. zorgen we er met hernieuwbare energiebronnen voor dat ten dienste staat aan de woongebieden. De dat het woongebied in haar eigen energiebehoefte dragers vormen ook een goede aanleiding om de Van de woningen wordt ca. 30% sociale huur, dat voorziet. Deze nieuwe woongebieden houden het wijk optimaal te ontsluiten. Via de dragers kan je voor een groot deel gestapeld vormgegeven zal water vast in het gebied en laten het beschikbaar met de fiets in minder dan 10 minuten naar een worden. Het ligt voor de hand om op de meest zijn voor tijden wanneer er minder regen valt. hoogwaardig OV knooppunt. Via de dragers wordt draagkrachtige grond het zwaarste programma te Hiermee ontstaan wetlandachtige situaties, het gebied deels ontsloten, zo ligt de vrij liggende positioneren. Langs de rand aan het open landschap moerasachtige gebieden die weer een prachtige busbaan bv. parallel aan de Zuidelijke dwarsweg. worden de “dunnere” woonmilieus gepositioneerd. onderlegger vormen voor woningbouw. Door het Met de auto kan je via twee aansluitingen op de De gemiddelde woningbouw dichtheid ligt rond water op te vangen, voldoende groen toe te voegen N219 en vanaf één aansluiting op de N457 de de 30 woningen per hectare, een dichtheid waar in de woongebieden, ontstaat een klimaat adaptief snelwegen A20 en A12 goed bereiken. goed een dorps beeld mee gerealiseerd kan landschap dat goed bestand is tegen hitte-stress worden. Het wonen wordt ondersteund door en wateroverlast. Tevens wordt onderzocht hoe De kreek is een bijzondere drager, die minder voldoende voorzieningen. Op de kruising tussen de de wijk zo circulair mogelijk ontwikkeld kan zichtbaar, toch aanwezig is in het landschap en Zuidelijke Dwarsweg en de Bredeweg/ Middelweg worden. Al met al voorziet de ontwikkelingsvisie identiteit geeft aan deze ontwikkeling. Door de is een logisch condensatiepunt in het gebied Middengebied Zuidplaspolder in een integraal verschillen in de bodem, kreek, klei, veen, in te om voorzieningen te clusteren. Verder komt er beeld, waar het goed toeven wordt.

6 - BoschSlabbers landschapsarchitecten

Abraham Kroes Gemaal

8 - BoschSlabbers landschapsarchitecten

1.1 Aanleiding

Zuidplas is ruim tien jaar geleden aangewezen aan de dorpen, zoals voorzien in de Structuurvisie werkmilieu wordt uitgebreid. Meer mensen als één van de weinige ontwikkellocaties om Zuidplas 2030. Deze wordt aangevuld met een krijgen de kans om in de Zuidplas in de te voorzien in de bovenregionale vraag naar ontwikkeling in het Middengebied welke een nabijheid van een aantal grote steden te wonen woningbouw. In 2004 is daarom de Grondbank startomvang telt van 4.000 woningen tot 2030. en te werken. Daarmee is sprake van een uniek opgericht die vervolgens gronden heeft Dit is afgestemd en wordt gesteund door de aanvullend woonmilieu in de Zuidvleugel; aangekocht. Ook grote investeringen in infra zijn bestuurlijke partners verenigd in de Grondbank en • Bij de ontwikkeling van de Zuidplaspolder blijft inmiddels gedaan met het oog op de ontwikkeling overige gemeenten van de regio Midden-Holland. de dorpse en eigen identiteit van de bestaande in het Middengebied van de Zuidplaspolder. De Zuidplas biedt met de Zuidplaspolder ruimte dorpen behouden; ontwikkeling in de Zuidplaspolder kan, naast een aan een gezond en aantrekkelijk woon-, leef- en • Door stevige groene buffers tussen de kwantitatieve bijdrage, vooral een kwalitatieve vestigingsklimaat voor de gehele regio en de bestaande dorpen en de ontwikkellocatie in de bijdrage betekenen voor de inrichting van de huidige gemeente. Zuidplaspolder voorkomen we dat de dorpen polder en de groengebieden. aan elkaar groeien en borgen we een groen Deze ambitie is ook benoemd in het Bidboek, structuur die ook buurgemeenten bediend; Met de ontwikkeling beoogt de gemeente Zuidplas welke in december 2017 door gemeente Zuidplas • Een aanzienlijk deel van het woonprogramma een evenwicht tussen woningbouw en bedrijvigheid, is aangeboden aan de Provincie. Het Bidboek heeft wordt gerealiseerd in en aan de dorpen een optimale afstemming tussen de verstedelijking gediend als vertrekpunt voor nadere uitwerking en levert een bijdrage aan het behoud en en de water-, bodem- en groenopgave, maar ook met de bestuurlijke partners, zoals nu in het proces versterking van de bestaande dorpen; het behoud van voldoende mogelijkheden voor om te komen tot de ontwikkelingsvisie is gebeurd. • De ontwikkeling geeft een impuls aan ontwikkeling van het landbouwgebied en de In de ontwikkelingsvisie is een nadere uitwerking bestaande groen-recreatieve gebieden en glastuinbouw. Een andere belangrijke motivatie is van de uitgangpunten opgenomen zoals in het voegt een nieuwe groenbeleving toe in de het opruimen en tegengaan van de verrommeling in Bidboek vastgelegd: polder. de polder. Ook ambieert Zuidplas een balans tussen uitbouw van de bestaande dorpen en nieuwbouw • Zuidplas levert een bijdrage aan een duurzame In de zomer van 2018 is een procesmanager in het Middengebied. leefomgeving en neemt zijn aandeel in de lokale aangesteld om in afstemming met andere en boven regionale verstedelijkingsopgave; (overheids)partijen een nieuw traject in te gaan Zuidplas zet als basis in op 5.000 woningen in en • Het in Zuidplas bestaande dorpse woon- en om te komen tot een intern en extern gedragen

10 - BoschSlabbers landschapsarchitecten ontwikkelingsvisie voor de bouw van minstens 4000 woningen in het Middengebied. Een reeks inhoudelijk ingestoken ateliers heeft ervoor gezorgd dat het een goed onderlegde, integrale visie is geworden. Hierbij is aangesloten op de thema’s uit het Bidboek om zo de rode draad te waarborgen. Het streven is om deze ontwikkelingsvisie voor de zomer van 2019 aan de raad voor te leggen.

Recreatiegebied Hitland

Ontwikkelingsvisie Zuidplaspolder - 11 1.2 Tijdlijn beleidscontext

Een vijfde dorp in het Middengebied van de opgaven zoals klimaatadaptatie en duurzaamheid. Zuidplaspolder is niet een plan dat van de ene Ten tijde van de crisis hebben de plannen voor op de andere dag is ontstaan. Hier gaat een lang deze ontwikkeling stil gelegen, eind 2017 heeft proces aan vooraf welke wordt begeleid door de gemeente Zuidplas als start voor nieuwe verschillende beleidsstukken. De afbeelding gesprekken met de partners een Bidboek laat een beknopt overzicht van de belangrijkste opgesteld. Bij de vaststelling van het Bidboek zijn stukken en gebeurtenissen zien; uitgangspunten genoemd ter afstemming met de partijen in het gebied. De nu voorliggende Zoals de tijdlijn laat zien is de Zuidplaspolder ontwikkelingsvisie is in afstemming met de al in een vroeg stadium – 2004 – aangewezen belangrijkste partners in het gebied, om zo te als ontwikkellocatie voor een grootschalige komen tot een gedragen stuk. woningbouwopgave. Door beleidsmatig inzicht en maatschappelijke ontwikkelingen zijn de uitgangspunten die in 2006 samen met de regio zijn vastgelegd in het ISP langzamerhand gewijzigd. Gelijk gebleven is de ambitie om de polder met de gebiedsontwikkeling in te zetten voor een aan het landschap gekoppelde woon- en werkomgeving met bijbehorende groene verbindende structuren. Ook de voorgenomen uitbreiding aan de bestaande dorpen is in 2014 in gang gezet. In de loop van de jaren is het programma voor de woningbouwopgave voor het Middengebied naar beneden bijgesteld en is meer ingezet op het realiseren van een aantrekkelijk omliggend landschap en nieuwe

12 - BoschSlabbers landschapsarchitecten Ontwikkelingsvisie Zuidplaspolder - 13 Molenviergang aan de Rotte

14 - BoschSlabbers landschapsarchitecten

2.1 Zuidplaspolder in zijn omgeving

OMGEVING De stedelijke context van de Zuidplaspolder Binnen de gemeente zelf gaat het om de andere Het huidige landschap van Zuidplas en haar wordt allereerst gekenmerkt door een vijftal (woningbouw)ontwikkelingen aan de dorpen, de omgeving kenmerkt zich naast verstedelijking dorpen gevestigd aan de ringvaart: Moerkapelle, transitie van het restveen en de (door)ontwikkeling ook door een diversiteit aan landschappen Moordrecht, Waddinxveen, Zevenhuizen en van de recreatieschappen. Op regionaal vlak met verschillende kwaliteiten. Deze hebben Nieuwerkerk. In het oosten ligt de middelgrote stad wordt met de partners in de regio Midden-Holland een natuurlijke en ecologische waarde, sterke Gouda met haar historische stadscentrum. In de ruimtelijk gezamenlijk ingezet op een bereikbare belevingswaarde en zorgen voor openheid in het tweede helft van de 20e eeuw is Zoetermeer erbij regio, een duurzame verstedelijking en een goede landschap. gekomen als middelgrote stad ten noordwesten benutting van groen en water. Met name in de Noordelijke rand van Rotterdam van de Zuidplaspolder. Ook zijn de drie steden Ontwikkeling van groenstructuren kan vanuit het bevinden zich polderlandschappen, plassen en Rotterdam, Den Haag en Utrecht aanzienlijk belang voor meerdere regio’s voor een aantrekkelijk bossen; Midden Delfland, Recreatiegebied de gegroeid waardoor open ruimte in dit deel van de en gezond woon- en leefklimaat als bovenregionaal Rottemeren (als onderdeel van de bredere Rottewig) Randstad schaars is geworden. Deze verstedelijking worden gezien. en compactere gebieden als de Kralingse plas. In is ook terug te zien in de ontwikkeling van de Bij de volgende stap in het traject zullen we met Zuidplas ligt ook het recreatiegebied Hitland en de infrastructuur tussen de drie grote steden met de onze partners in de regio moeten blijven kijken Hollandse IJssel. Aan de oostkant liggen de Gouwe Zuidplaspolder in het midden. hoe deze opgaven in elkaar haken en hoe zich en de polder Bloemendaal en voorbij Gouda de die verhouden tot de (woningbouw)ontwikkeling Reeuwijkse plassen. REGIONALE OPGAVEN van het Middengebied. Het kan daarbij nodig zijn De Zuidplaspolder zelf wordt letterlijk omringd De ontwikkeling van het Middengebied kan niet dat sommige onderdelen meer integraal worden door de Ringvaart en deels een kleidijk, waarvoor los worden gezien van de ruimtelijke opgaven opgepakt. Denk daarbij bijvoorbeeld aan het in de structuurvisie van Zuidplas het uitgangspunt in de gemeente zelf, binnen de regio – zowel gehele watersysteem van de Zuidplaspolder, maar ligt om deze als parkzone te ontwikkelen. Dit is de regio Midden-Holland als de regio MRDH – ook aan de ontwikkeling van de landschappelijke ten dele gerealiseerd, met name in de bestaande en zelfs bovenregionaal. Hieronder vallen ook en groene structuren. Vanuit de regio Midden- dorpen. Een kwaliteit in Zuidplas is de hoeveelheid projecten of opgaven waar overheidspartijen Holland wordt binnenkort een strategische agenda aan water, de zogenoemde ‘blauwe structuren’, zoals het Hoogheemraadschap van Schieland en opgesteld, waarin de gezamenlijke thema’s verder waarlangs in de loop der tijd waardevolle Krimpenerwaard of Rijkswaterstaat bij betrokken worden uitgewerkt. groenstructuren zijn ontwikkeld. zijn.

16 - BoschSlabbers landschapsarchitecten Ruimtelijke (boven)regionale opgaven

Ontwikkelingsvisie Zuidplaspolder - 17 2.2 Historische ontwikkeling

GESCHIEDENIS verder uit de polder in. Naast de ontwikkeling van Zoals vele plassen in Nederland, is ook de Zuidplas het Middengebied, zijn er nog meer uitbreidingen ontstaan door veenafgravingen. De plas werd in de polder gepland. De impact hiervan is goed echter steeds groter en ging een bedreiging te zien in het ‘toekomst’ kaartbeeld. Al deze vormen voor de omliggende dorpen. Het was nieuwe ontwikkelingen vergroten de druk op inmiddels de grootste en diepste plas van Zuid- de beschikbare ruimte in de polder en vormen Holland geworden, waardoor hij pas in de 19e eeuw daarmee ook een belangrijk afwegingskader voor drooggelegd kon worden middels financiering het te ontwikkelen Middengebied. Het laatste nog door de staat. De kaarsrechte ontginningsstructuur significant ‘open’ deel van de Zuidplaspolder. met tochten, -sloten en langgerekte kavels haaks op deze structuur zijn typerend voor de polder, evenals de nog steeds aanwezige ringvaart en kleidijk. Daarbij herinnert de aanwezigheid van het ‘laagste punt van Nederland’ (6,76m -NAP) ook nog steeds aan deze bijzondere historie. BODEM

ONTWIKKELING De historische kaarten laten de landschappelijke en stedelijke ontwikkeling goed zien: van veenafgraving in de Zuidplas, naar droogmakerij de Zuidplaspolder met een groeiende intensivering van menselijk gebruik. Goed zichtbaar is de steeds grotere druk van de infrastructuur en van de verstedelijking op het ruimtegebruik in de polder, maar ook op de groengebieden in en om de polder. Omliggende dorpen en steden breiden steeds

18 - BoschSlabbers landschapsarchitecten TOEKOMST

Geplande ontwikkelingen

Ontwikkelingsvisie Zuidplaspolder - 19 2.3 Dragers voor de toekomstige ontwikkeling

MARKANTE STRUCTUREN Deze weg, de Middelweg/ Bredeweg, heeft, DRAGERS In de polder en met name het Middengebied zijn ten aanzien van het stramien van relatief smalle Langs of op de kruising van een of meerdere structuren, oftewel dragers, zichtbaar die in het polderlijnen, een breed profiel en geeft vanwege dragers ontstaan vanzelfsprekend plekken van verleden zijn ontstaan en het verhaal vertellen zijn geschiedenis i.c.m. oude(re) bebouwing ook samenkomst en/of ontmoeting. Hier kan later in van de ontstaansgeschiedenis. Naast hun huidige identiteit aan de ontwikkeling in het Middengebied. het proces invulling aan worden gegeven d.m.v. esthetische functie hebben zij ook nog steeds een Dwars daarop liggen de smallere sloten en in het sociaal maatschappelijke functies in de vorm van gebruiksfunctie. Middengebied, als enige ontsluiting dwars op de een gebouw of inrichting van de openbare ruimte. Denk hierbij aan de Ringvaart, welke onmisbaar linten, ligt de Zuidelijke Dwarsweg. was in het ontstaan van de polder en nog steeds Minder zichtbaar maar wel kenmerkend Om een nieuwe ontwikkeling goed te verankeren een belangrijke functie heeft in het gehele voor de ontwikkelingsgeschiedenis is de in het landschap, zijn heldere dragers cruciaal. watersysteem voor de Zuidplaspolder en visueel bodemsamenstelling. Deze bestaat uit slappe Deze dienen als basis om op voort te bouwen. Een een duidelijke begrenzing vormt. veengronden in het zuidoosten en stevige zeeklei in basis die logisch in het landschap verankerd is en Dit geldt ook voor het Abraham Kroesgemaal, wat het noordwesten. De overgang hiertussen bestaat op die manier voor een vanzelfsprekende inpassing het centrale punt in het watersysteem voor de uit ‘katteklei’. kan zorgen. Het karakter van het landschap wordt afvoer van polderwater naar de Hollandse IJssel. Bijzonder is de nog aanwezige kreekrug, die in versterkt en de rijke historie geborgd. De daarop volgende ontginningsstructuur is ook oost-west richting door het gebied kronkelt, min nog goed terug te zien in orthogonale lijnen in of meer parallel aan de Zuidelijke Dwarsweg. Opgesomd zijn dit de belangrijkste dragers voor het landschap. Dit bestaat uit een regelmatig Ook deze structuur heeft een historische lading een nieuwe ontwikkeling in het Middengebied van stramien van de zes tochten met langs vier tochten die de ontwikkeling identiteit kan geven. De de Zuidplaspolder: kenmerkende lintbebouwing. Door de ruime maat iets verhoogde ligging van de kreekrug vormt van 800 meter tussen de tochten, ontstaat tevens vervolgens een kenmerkend contrast met het • Kreekrug het gevoel van weidsheid dat zo kenmerkend is nabijgelegen ‘laagste punt van Nederland’ welke • Landschappelijke schakel (verbinding met voor een polder. zeker niet vergeten mag worden. Groene Waterparel + Restveengebied) Tussen de vierde en vijfde tocht ligt een oude • Vierde Tocht (+ overige tochten en sloten) provinciale weg die gelegen is tussen twee kerken, • Middelweg/ Bredeweg (+ andere linten) namelijk die van Moordrecht en Moerkapelle. • Zuidelijke Dwarsweg

20 - BoschSlabbers landschapsarchitecten Dragers totaalbeeld

Kreekrug Landschappelijke schakel

Tochten Linten en Zuidelijke Dwarsweg

Ontwikkelingsvisie Zuidplaspolder - 21 Vogelvlucht impressie van een toekomstig Middengebied

22 - BoschSlabbers landschapsarchitecten

3.1 Landschap

LANDSCHAPPELIJKE SCHAKEL namelijk een veelvoud van 800 meter, ofwel KREEKRUG De Randstad wordt steeds verder verdicht en “een slag”. Voor een robuuste landschappelijke De nu onzichtbare Kreekrug, zou in de toekomst groene open gebieden verdwijnen geleidelijk en verbinding is een breedte van 1,5 tot 2 slagen nodig. opnieuw betekenis kunnen krijgen dankzij een onomkeerbaar. Ook komt er op de bestaande Hierbij ervaar je het landschap als landschap en ligt inrichting die iets onderscheidend is dan die recreatiegebieden zoals bijvoorbeeld Rottemeren, het bebouwd gebied op voldoende afstand. Voor van de rest van de landschappelijke verbinding. een steeds grotere druk te liggen door de de invulling en vormgeving van de landschappelijke Naast het open polderlandschap biedt de oudere toenemende woningbouw in en rondom Rotterdam. schakel is het goed om te definiëren voor wie en Kreekrug door haar kronkelige structuur en Dit is een signaal voor de omgang met een van de voor welk gebruik deze schakel is en welk type andere bodem een aanleiding om een contrast in laatste grote open groengebieden in de Randstad, landschap daar bij hoort. het landschap aan te brengen. De Kreekrug kan de Zuidplaspolder. Een robuuste landschappelijke in het landschap bijdragen aan de afwisseling schakel in het Middengebied van de Zuidplaspolder GROENBLAUW tussen open en half verdicht landschap. Waar de kan ervoor zorgen dat er een verbinding ofwel De opgave voor de transitie van het Restveengebied Kreekrug zich in bebouwd gebied bevindt, zal deze schakel ontstaat tussen deze groenblauwe kan niet los worden gezien van de totale te herkennen zijn aan de manier van bouwen en de landschappen in (de omgeving van) Zuidplas. Zuidplaspolderontwikkeling en de landschappelijke stedenbouwkundige verkaveling in combinatie met Denk aan het recreatiegebied Rottemeren, schakel. Een gecombineerde ontwerpopgave met een onderscheidende inrichting van de openbare Bentwoud, de Krimpenerwaard, maar ook aan de ontwikkeling van de landschappelijke schakel ruimte. de Groene Waterparel en het Restveengebied. met de overige (groenblauwe) opgaven in het Versteviging van het agrarische open Hiermee wordt voorgesorteerd op de toekomstige gebied, zoals de Groene Waterparel, maar ook de polderlandschap vraagt om koesteren en vraag en behoefte naar groen in de buurt van de aantakking op de NNN zone langs de Vierde Tocht ontwikkelen tot een duurzame agrarische woonomgeving. biedt een kans om meerwaarde te creëren voor bedrijfsvoering die wederkerig is aan haar Tevens kan in deze schakel het karakter van de zowel de nieuwe als de bestaande woningbouw omgeving. polder tot uiting komen. Met andere woorden, m.b.t. de ruimtelijke kwaliteit, recreatieve een verbinding die landschappelijk van aard is, mogelijkheden, beleefbaarheid van het gebied en gekenmerkt wordt door weidsheid en het “niet een robuust watersysteem. Deze mogelijkheden bebouwd” zijn. De maatvoering is gebaseerd op de dienen verder te worden verkend samen met o.a. verkavelingsstructuur van het bestaande landschap, de provincie en het Hoogheemraadschap.

24 - BoschSlabbers landschapsarchitecten Noodzaak landschappelijke schakel i.r.t. Groene Hart, stedelijke druk en nieuwe ontwikkelingen

Ontwikkelingsvisie Zuidplaspolder - 25 Voor een verdere ontwikkeling van de Naast de waterhuishoudkundige taak en de te ontwikkelen gebied vallen, ze als ‘stedelijk’ lint landschappelijke schakel zijn de volgende ruimtelijke structurering, zullen ze een toekomstige worden ontwikkeld. ruimtelijke aspecten gekozen als uitgangspunt: rol krijgen t.b.v. klimaatadaptatie en leefbaarheid Het tegenovergestelde geldt voor linten die in in het gebied. Behoud en versterking is daarom landelijk gebied vallen. Ze liggen hiermee in de • Het is echt een landschap op te bewegen, zeer gewenst. openheid van de Zuidplaspolder en zullen dus ook fietsen en wandelen; De Vierde Tocht is de breedste en de enige vanuit deze benadering ontwikkeld worden. Hier • Het cultuurlandschap (verkaveling 1840) vormt waarlangs geen weg loopt. De tocht maakt landen functies die goed passen bij agrarische, de onderlegger voor de schakel; onderdeel uit van het Natuurnetwerk Nederland recreatieve, landschappelijke en natuurlijke • De invulling per kavel volgt de ondergrond, (NNN), heeft een belangrijke functie in het functies. de bodem bepaald gebruik en de vorm van de watersysteem en langs de tocht ligt een belangrijke natuur; buisleidingzone waarmee bebouwing in de De Zuidelijke Dwarsweg is de enige dwarsstructuur • De grote maat van het landschap moet omgeving beperkt wordt rondom de leiding. Met in dit deel van de polder. Er staan op onregelmatige ervaarbaar blijven; deze uitgangspunten is deze tocht een belangrijke afstand enkele woningen langs deze weg waardoor • Het lint en aanpalende kavels bieden de kans drager die kansen biedt voor waterberging en het minder sterk oogt als een lint. Wel is het voor andere ruimtelijke beleving van het -zuivering, de inrichting van de beleidsmatig een mooie echo van het verleden, die alle lange gebied; vastgelegde ecologische verbindingszone en om lijnen haaks doorsnijdt. Het is een route die • De locatie van de kreekrug is herkenbaar aan te wonen en te recreëren. naadloos aansluit op het recreatief gebied van dankzij het type gebruik en beplanting; de Eendragtspolder en aan de andere zijde op • De schakel wordt ontwikkeld in relatie met LINTEN EN WEGEN het station Triangel. In de plannen wordt deze de overige groenblauwe opgaven in de In de modellen krijgen de linten een speciale functie structuur dan ook ingezet als een structurerend Zuidplaspolder. waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen het element, toegankelijk voor fietsers en wandelaars. ‘stedelijke’ lint, namelijk de Bredeweg/ Middelweg De precieze ligging en inrichting van de en de overige meer ‘landelijke’ linten. landschappelijke schakel zal onderdeel zijn In alle drie de modellen valt het ‘stedelijke’ lint in van vervolgonderzoek. Ditzelfde geldt voor het het te ontwikkelen deel aan de noordoostkant. Dorpspark van 15 ha. Door zijn formaat, vormgegeven door de functie die het eerder heeft vervuld als provinciale weg TOCHTEN EN SLOTEN tussen Moordrecht en Moerkapelle, vormt het een Het regelmatige slotenpatroon waar vooral vier van goede basis voor de hoofdontsluiting van dit deel. de zes tochten eruit springen, vormen de basislijnen Ook fungeert het als karakteristieke entree voor voor de verkaveling van de Zuidplaspolder. toekomstige bewoners en geeft het identiteit aan De tochten en daarmee ook het Abraham de plek door zijn historische waarde. Kroesgemaal, vervullen vandaag de dag nog steeds Door het lint de ruimte te geven laat deze zich lezen een belangrijke rol in de waterhuishouding. Langs als royale groenstructuur van ongeveer 150 meter deze tochten, maar ook langs de smallere sloten breed waarin gewoond, gerecreëerd, geleefd, die er dwars op staan, kun je vaak kilometers ver gewerkt en verbleven kan worden. kijken. Ook voor de andere linten geldt dat, wanneer ze in Fotoschrift op de foto

26 - BoschSlabbers landschapsarchitecten De Vierde Tocht is een ecologische drager voor de Zuidplaspolder. Het polderkarakter spat van de lange lijn af. Water, riet, wetlands bepalen hier het beeld. Kinderen kunnen de natuur ontdekken en vangen hun eerste kikkervisjes op deze plek. Een ideaal decor om aan te wonen. Visie Landschap

Recreëren en wonen bij de Vierde Tocht

Ontwikkelingsvisie Zuidplaspolder - 27 3.2 Wonen

UITGANGSPUNTEN WOONPROGRAMMA de buurgemeenten in Midden-Holland een grote • Woningzoekenden uit de Randstad op zoek Landelijk en zeker in de provincie Zuid-Holland is vraag van buiten de regio en zelfs van buiten de naar een plek in de driehoek Gouda - Den Haag een grote vraag naar woningen met tegelijkertijd Randstad naar wonen nabij groen en water in een - Rotterdam. achterblijvend aanbod. Met de ontwikkeling van dorps- en landelijk woonmilieu. het Middengebied tot een gezond en aantrekkelijk Bereikbare woningen voor de minder DORPS- EN LANDELIJK WOONMILIEU woon-, leef- en vestigingsgebied voor Zuidplas zelf, draagkrachtigen is tevens een belangrijke Het te ontwikkelen woonmilieu met bijbehorend de regio en ook ver daarbuiten, speelt de gemeente doelgroep. Daarvoor wordt ingezet op ca. 30% programma sluit aan op verschillende doelgroepen Zuidplas in op die behoefte. sociale woningbouw. Daarbij wordt aangesloten op en leeftijden, waardoor zij een volledige Daarnaast sluit ontwikkeling van het Middengebied woonbeleid van de gemeente. Dit beleidsmatige wooncarrière kunnen doorlopen binnen het gebied. aan bij de al lang bestaande bestuurlijke afspraken uitgangspunt wordt gedeeld door Rotterdam, de Gezien de woonwensen van de benoemde o.a. met de provincie Zuid-Holland over de buurgemeenten in de regio Midden-Holland en de doelgroepen zetten we voor het Middengebied bovenregionale woonbehoefte. lokale corporaties. in op gedifferentieerde en onderscheidende Voor de uitwerking van het sociale programma woonmilieus met nadruk op landschappelijk en De daadwerkelijke (door)ontwikkeling van het zoeken we vanaf het begin de samenwerking met dorps wonen. gebied zal afhankelijk zijn van nadere afspraken de corporaties. Zij kennen hun doelgroepen het en marktontwikkelingen. Verwacht wordt dat de best en weten het best welke woningen (typen, We leggen in het Middengebied nadruk op ontwikkeling van 4000 woningen tussen de 10 en prijs/kwaliteit) moeten worden gebouwd. de ontwikkeling van een woongebied voor 15 jaar zal vragen. huishoudens die gesteld zijn op rust, ruimte, De belangrijkste doelgroepen voor het privacy en landschappelijke kwaliteit. DOELGROEPEN Middengebied zijn: De landschappelijke kwaliteit (open ruimte, groen, In de aanloop naar de woonvisie in 2018 is er via • De huidige inwoners van Zuidplas; water, riet) van het woongebied en de omgeving het inwonerspanel een online-enquête gehouden • Vitale ouderen op zoek ‘naar wat anders’; staat voorop: je woont in of in directe nabijheid onder de inwoners van Zuidplas naar hun • Hun kinderen en kleinkinderen: jongeren van het omliggende landschap. En tegelijkertijd is woonwensen. Belangrijke uitkomst is dat zij zich in en starters die bewust kiezen voor dorps en door goede verbindingen de grote stad niet heel hoge mate verbonden voelen met hun dorp en met landelijk wonen; ver weg. dorps wonen. Tegelijkertijd zien we in Zuidplas en • Woningzoekenden uit de regio;

28 - BoschSlabbers landschapsarchitecten Het woonprogramma van het Middengebied ziet er kruising van wegen zijn en een daaraan gekoppelde globaal als volgt uit: ontmoetingsplek (marktplaats of moderne variant van een kerk of buurthuis, zie dragers). Dit uit zich De vaste grond van de Kreekrug is te ervaren in de • Grotendeels woningen voor gezinnen met in een hoge mate van afwisseling van gevelbeelden wijk. Hier is de bebouwing wat dichter en is het toegang tot (groene) buitenruimte; en zorgt voor variëteit. gehele beeld iets “verharder”, je moet immers daar • Zo veel mogelijk levensloopbestendige bouwen waar de zetting het minste is. Het karakter is woningen met ruime plattegronden (indachtig uitermate dorps en doet denken aan de sferen die je Woonkeur); woningen waar mensen prettig en proeft in de dorpskernen van rondom. zelfredzaam oud kunnen worden en waar goed zorg aan huis kan worden geleverd; • Woningen voor één- en tweepersoons huishoudens; • Woningen voor jongeren en starters; • Nadruk op het hogere segment, maar ook in de midden categorie huur en (betaalbare) koop.

UITSTRALING EN IDENTITEIT De betekenis van dorps wonen is niet in één beeld te vangen. Maar de associatie met een kleine gemeenschap (community) met sociale verbanden komt er het dichtste bij. De ruimtelijke opbouw van een dorp refereert aan een ogenschijnlijk organische en stapsgewijze groei die vanuit een natuurlijk middelpunt of centrum tot stand is gekomen. Dat kan op een Dorps wonen op de kreekrug

Ontwikkelingsvisie Zuidplaspolder - 29 Op hoofdlijn zijn de volgende kenmerken te Verder wordt er gebruik gemaakt van bestaande Daarnaast ook commerciële voorzieningen voor de abstraheren voor de identiteit van een modern betekenisvolle structuren om te zorgen voor de dagelijkse benodigdheden en horeca. Vervolgens dorp: herkenbaarheid en gevoel van betekenis. Het vormt bevordert de ruimtelijke inrichting het actief • Een betrekkelijke mate van zelfvoorzienendheid ook aanleiding om de openbare ruimte op te zoeken gebruik van de openbare ruimte en brengt daarmee (op enige afstand tot de stad) door verbinding met in die structuren aanwezige levendigheid op straat. Deze is toegankelijk voor • Een heldere en overzichtelijke opbouw en functies. Een modern dorp heeft een plek waar alle doelgroepen en gericht op ontmoeten. Een sociaal leven; mensen natuurlijk samen komen of elkaar kunnen voorbeeld hiervan is het markante Dorpspark van • Leefbaarheid uit zich in de identiteit van de ontmoeten. Heden ten dagen kunnen dit plekken 15 hectare dat een plek zal krijgen in het dorpse openbare ruimte (brink of centraal plein, zijn met een sociaal/maatschappelijke functie zoals weefsel. Het verkeer past zich aan op deze waaraan de voorzieningen liggen) schoolplein, multifunctionele voorzieningen met ruimtelijke inrichting. een culturele, medische of gemeenschapsfunctie.

Op een historische kruising van doorgaande lange polderlijnen ontstaat een nieuw centrum voor een nieuwe wijk. Hier zijn de voorzieningen geconcentreerd rond een dorpsplein. Oude robuuste agrarische schuren vloeien naadloos over in nieuwe gebouwen. Het geheel geeft een levend dorpsplein met winkels, wonen en verblijf.

Het Dorpsplein op de kruising van Middelweg en Zuidelijke Dwarsweg

30 - BoschSlabbers landschapsarchitecten Wonen, werken en leven in de Zuidplaspolder ervaar je hier misschien wel het sterkst. Met zicht over het land loop je zomaar de wijk uit het landschap in. Je buren zijn net met elkaar de oogst naar binnen aan het halen. Mooi dat je Visie Wonen zomaar door het landschap heen naar de Rottemeren kunt en naar de Krimpenerwaard.

Wonen aan de landschappelijke schakel

Ontwikkelingsvisie Zuidplaspolder - 31 3.3 Bereikbaarheid en mobiliteit

De locatie van het Middengebied is gunstig verkeer (en betrouwbare reistijd) naar het verkeerswegen. Ook de bereikbaarheid van de gelegen tussen de steden Rotterdam, Den Haag hoofdwegennet. Iedere ontwikkeling zal door huidige dorpen zal aandacht blijven vragen en en Utrecht. De bereikbaarheid per auto vanaf de minimaal twee hoofdontsluitingen worden – waar mogelijk en nodig – verbeterd worden noordkant is goed, met ontsluitingsmogelijkheden ontsloten, twee aansluitingen op de N219 om de bereikbaarheid van alle dorpen op niveau via de A12 en de A20. (zuidwestelijke ontwikkeling) of (in geval van te houden. In de opzet van de ontwikkeling De bestaande OV-opstappunten Nieuwerkerk a/d noordoostelijke ontwikkeling) één op de N219 in het Middengebied worden ook de huidige IJssel, Nesselande en Triangel zijn op acceptabele en één in noordoostelijke richting op de N457 linten ontzien. Deze krijgen vooral een functie fietsafstand (circa 10 – 15 minuten) gelegen. (Moordrechtboog). Via beide provinciale wegen zijn voor langzaam en recreatief verkeer en dienen Om het OV nog concurrerender te laten zijn ten de A12 en de A20 goed bereikbaar. Bij ontsluiting uitsluitend als ontsluiting van de bebouwing die opzichte van de auto, wordt ingezet op het verlagen op de N219 zal daarvoor eerst de capaciteit van aan de linten is gelegen. Dit met uitzondering van van de reistijd richting de OV-opstappunten deze weg moeten worden vergroot om de extra de Middelweg/ Bredeweg, deze route kent een door realisatie van een busverbinding tussen de aanvoer goed te kunnen verwerken. Een eerste breder profiel en kan een goede basis bieden als punten Nesselande en Gouda en mogelijk ook fase van de noordoostelijke ontwikkeling kan naar entree van het gebied. Zoetermeer-Lansingerland en Gouda. alle waarschijnlijkheid op basis van bestaande Tevens wordt aangehaakt op het bestaande infrastructuur starten. OPENBAAR VERVOER provinciale fietsnetwerk door realisatie van (snel) Doorgaand verkeer in het te ontwikkelen gebied Passend bij het adagio eerst bewegen dan bouwen, fietsverbindingen. Om het openbaar vervoer te wordt voorkomen. Dit doen we door de aanleg is het gewenst om in een vroeg stadium goede versterken, dienen fietsroutes goed aan te sluiten van een soort ringstructuur die het gebied OV verbindingen te realiseren. De goede ligging op de genoemde openbaar vervoer punten. intern ontsluit. Ook wordt de landschappelijke ten opzichte van A12 en A20 maakt nodig dat dit Waar mogelijk wordt ingezet op nieuwe schakel ten allen tijde ontzien voor doorgaand een aantrekkelijke keuze is. In de visie streven mobiliteitsoplossingen. autoverkeer. Alleen een eventuele busbaan kan wij naar een logisch openbaar vervoer systeem deze landschappelijke schakel doorsnijden. Bij dat slim gebruik maakt van de omgeving. Een AUTO calamiteiten kan deze route eventueel worden openbaar systeem dat je brengt naar de openbaar Door aanleg van voldoende capaciteit opengesteld. vervoer stations of haltes in de omgeving, zoals aan ontsluitingswegen in het gebied, Op deze manier zal een rustig dorps woonmilieu station Nieuwerkerk aan den IJssel, metrostation ontstaat een gelijkmatige verdeling van het worden verkregen zonder drukke doorgaande Nesselande, station Gouda centraal, station

32 - BoschSlabbers landschapsarchitecten Visie Bereikbaarheid

Triangel, station Lansingerland-Zoetermeer Essentieel voor het stimuleren van fietsgebruik vraagt om een fijnmazig fietsnetwerk in en rondom en in de toekomst mogelijk een station bij is een aantrekkelijke en comfortabele inrichting, het Middengebied. In dit fietsnetwerk kunnen de Moordrecht/Gouda-west. Vanaf deze stations/ waardoor het vanzelfsprekend wordt om de bestaande linten een belangrijke rol vervullen. Ook haltes kan worden overgestapt op de lijnen naar fiets te pakken. Het gaat dan om comfortabele zal worden aangesloten bij het Provinciaal netwerk Rotterdam, Utrecht, Leiden en Den Haag. Om de fietspaden die aansluiten op de omgeving en de en het Regionaal Fietsplan. bereikbaarheid van deze stations/ haltes vanuit het plekken waar men wil zijn. Maar ook routes die Middengebied te verbeteren, wordt voorgesteld dichtbij huis al genomen kunnen worden. Dat een buslijn door het te ontwikkelen gebied aan te leggen die de genoemde stations/ haltes ontsluit. Dit kan een buslijn zijn van resp. Lansingerland- Zoetermeer, Nieuwerkerk aan den IJssel of Nesselande naar Gouda. Op deze manier is het voor een ieder mogelijk om binnen ongeveer 1 kilometer op een OV voorziening te stappen. De genoemde buslijn zal op of in de nabijheid van de Zuidelijke Dwarsweg komen te liggen. Ter hoogte van de landschappelijke schakel zal de buslijn over een vrij liggende busbaan gaan rijden. Als voorwaarde geldt dat in een goede fietsbereikbaarheid, van de belangrijkste stations- en overstappunten in de omgeving, wordt voorzien.

FIETS Met de fiets zijn de Krimpenerwaard, het recreatiegebied van de Rottemeren, het Bentwoud of de binnenstad van Rotterdam, goed bereikbaar. Centraal gelegen t.o.v. drie grote steden

Ontwikkelingsvisie Zuidplaspolder - 33 3.4 Duurzaamheid

VOLHOUDBAAR geïntegreerd in geluidsschermen en wellicht te gaan met verharding of door het toepassen Dit is het Zuid Afrikaanse woord voor ‘duurzaam’, zelfs zonnecellen geïntegreerd in het wegdek. van open-verharding zal waterinfiltratie worden maar spreekt meer tot de verbeelding. Daarnaast worden de kansen verkend voor bevorderd. Een andere duurzame maatregel is Duurzaamheid is een belangrijk onderwerp in alternatieve bronnen voor hernieuwbare warmte het hergebruik van drinkwater om zodoende de gebiedsontwikkelingen. Maar duurzaamheid is en -elektriciteit. afvalstroom te verkleinen. een complex en veelomvattend begrip. Dit is een De katteklei in dit gebied bevat pyriet wat ontwikkelstrategie, zodat er een ‘volhoudbaar’ bijzondere watervegetaties met zich mee brengt. gebied ontstaat dat alles is wat de komende KLIMAATADAPTATIE WATER EN BODEM De ambitie is om de potentie en diversiteit aan generaties graag erven, willen gebruiken en Woningen bouwen op ‘het laagste puntje van ecosystemen te behouden en versterken. kunnen onderhouden. Nederland’ kan alleen als er gebouwd wordt met de ondergrond en het watersysteem als leidraad. Om het systeem van de gehele Zuidplaspolder ENERGIE EN WARMTE Dit is een uitdaging maar biedt ook kansen voor het robuuster te maken, streeft het Hoogheemraadschap Het Middengebied van de Zuidplaspolder wordt gehele gebied. Door het Hoogheemraadschap zijn naar een ontsnippering van de peilgebieden en een energieneutraal gebied dat voldoende energie daarom een aantal ambities en aandachtspunten een flexibel waterpeil. Op deze manier ontstaan opwekt om in eigen energiegebruik te voorzien. Er meegegeven. er grotere peilvakken die beter beheersbaar zijn. zal zorg worden gedragen voor de noodzakelijke Uitzondering hierop is de Groene Waterparel waar infrastructuur m.b.t. de energievraag, met name om Een van de ambities is om het water zoveel mogelijk een klein en geïsoleerd peilvak de waterkwaliteit de pieken in vraag en levering op te kunnen vangen. vast te houden waar het valt. Dit om waterschaarste, juist zal bevorderen. Een flexibel waterpeil De opslag en distributie van deze hernieuwbare wateroverlast en afwentelen op andere kan echter wel nadelig zijn voor (traditioneel energie vergt echter ruimte en dat is een niet te watersystemen te voorkomen en de waterkwaliteit gebouwde) woningen met kruipruimtes, dus daar onderschatten aspect. te verbeteren. Vasthouden van (regen)water moet zorgvuldig mee om worden gegaan. Tot kan in bestaande watergangen, maar ook in de slot wordt het graven in de bodem, om plassen In de nieuwe ontwikkeling streven we naar zo veel openbare ruimte, denk hierbij aan wadi’s, greppels, of hele brede watergangen te creëren, afgeraden mogelijk meervoudig ruimtegebruik en gebruik waterpleinen etc. Zichtbare waterafvoer van in verband met de sterke kwel, verzilting van het van bestaande landschappelijke structuren. hemelwater zal namelijk ook het waterbewustzijn grondwater en het risico op opbarsting van (water) Dus geïntegreerde zonnecellen in het dakvlak, bij mensen versterken. Door terughoudend om bodems.

34 - BoschSlabbers landschapsarchitecten Visie Duurzaamheid

Gemeente Zuidplas stuurt op een innovatieve en CIRCULAIR van het woongebied tot (rijks)wegen en bedrijven. adaptieve manier van bouwen die slim inspeelt op Gemeente Zuidplas stuurt op een circulaire Op gebiedsniveau draagt het verplaatsen van de huidige bodemkwaliteiten zodat er nog lang ontwikkeling en realisatie van het gebied waar afval overlast gevende bedrijven en realiseren van en prettig gewoond kan worden. De diversiteit en tot een minimum wordt gereduceerd en kringlopen voldoende groen hier aan bij. Door keuzes in de lage ligging van de bodem zal in de manier van waar mogelijk gesloten worden door hergebruik. stedenbouwkundige inrichting van het gebied bouwen uitdagingen met zich mee brengen, maar Zuidplas heeft de ambitie om in 2050 circulair kan overlast beperkt worden en kan overlast kan tevens een kans zijn om zich te onderscheiden. te zijn. In een circulaire economie behouden voor gevoelige bestemmingen zoals scholen Ook speelt er het issue van bodemdaling waar in de grondstoffen, onderdelen en producten hun geminimaliseerd worden. Zuidplas zal inzetten op ontwikkeling van het Middengebied rekening mee waarde. Het circulaire model gaat er namelijk vanuit ruimtelijke maatregelen die bijdragen aan schone gehouden zal worden. dat de producten van nu, de grondstoffen zijn voor lucht. later. De bouwsector is verantwoordelijk voor een KLIMAATADAPTATIE HITTE EN DROOGTE groot deel van het gebruik van grondstoffen in Tevens zal er gestuurd worden op een minimum De verwachting is dat er in de toekomst langere Nederland. Het beperken en minimaliseren van het aan geluidsoverlast. Het effect en de gevolgen van periodes met hogere temperaturen zullen zijn. gebruik van nieuwe grondstoffen dient prioriteit te geluid op de volksgezondheid en het algemeen Voldoende groen en water in de wijk is dan een zijn. Ook zal er in bouwprojecten gestuurd worden welzijn wordt steeds duidelijker. Geluidbelasting effectieve maatregel tegen hittestress. Denk hierbij op lokaal gebruik van materialen en een gesloten op woongebieden en gevoelige functies zoals aan groene daken, singels, voldoende bomen in de grondbalans. scholen en kinderdagverblijven kunnen grote straten en een patchwork van groene parkjes. effecten hebben. Ook droogte is een klimaatvraagstuk. Ondanks dat voor Zuidplas water de grootste uitdaging is, LEEFOMGEVING: LUCHT EN GELUID moeten we desalniettemin zorg dragen voor de Een goede luchtkwaliteit levert een grote bijdrage benodigde maatregelen om droogte en inklinking aan de kwaliteit van de leefomgeving. Onderdeel van de bodem tegen te gaan. van een goede leefomgeving is ook de beperking van geluidsoverlast en het voorzien in een goede luchtkwaliteit. Dat betekent dat er goede keuzes moeten worden gemaakt ten aanzien van afstanden

Ontwikkelingsvisie Zuidplaspolder - 35 3.5 Werkgelegenheid en voorzieningen

Om de vitaliteit van Moerkapelle, Zevenhuizen, belangrijke pijlers voor Zuidplas. Werkgelegenheid Voor het andere deel bieden die plaats aan de meer Moordrecht en – in mindere mate – Nieuwerkerk voor huidige en toekomstige inwoners ligt voor een individueel gerichte sportbeoefenaar, die flexibel voor de toekomst te behouden en te versterken goed deel ook buiten de gemeente. gebruikmaakt van een trimbaan of een grasveld is gekozen voor uitbreiding van woningbouw De nog lopende onderzoeken en de eerder in de nabijheid van zijn woning. Ook zet Zuidplas aan deze dorpen. Een onderzoek naar de kracht gemaakte afspraken voor werkgelegenheid in op aangename routes tussen de omliggende van vitale kernen door de provincie Zuid- moeten nader invulling geven aan de ambitie om groen- en recreatiegebieden, als tegenhanger Holland geeft aan dat de kleinere dorpen zoals ook werkgelegenheid in nabijheid van de nieuwe van het aaneengesloten stedelijk netwerk. Moerkapelle, Zevenhuizen en Moordrecht het in ontwikkeling een plek te geven. Daarnaast bieden de recreatiegebieden zelf levensvatbaarheid op veel vlakken beter doen dan Om precies te weten welke voorzieningen sportieve recreatieve mogelijkheden, waaronder kleine kernen in bijvoorbeeld de Hoeksche Waard. voor een dorp met 4.000 woningen nodig zijn, verschillende watersportmogelijkheden op of in de Het basisvoorzieningenniveau is hier in principe dient nader onderzoek te worden gedaan. nabijheid van de Rotte. op orde en door de nabijheid van goed openbaar Voor maatschappelijke voorzieningen zullen de vervoer en (snel)wegen kan goed gebruik gemaakt normen vanuit beleid hiervoor uitgangspunt zijn. worden van grootstedelijke voorzieningen elders. Aanvullend hierop zal voor de ontwikkeling van Voor een nieuwe kern is in potentie een zelfde mate het Middengebied een nader onderzoek moeten van vitaliteit te realiseren. Het is wel nodig om uit volgen naar wat passend is op het gebied van te zoeken wat hier precies voor nodig is. maatschappelijke en commerciële voorzieningen.

Uitgangspunt vanuit het beleid voor de bestaande SPORT en nieuwe kern in het Middengebied zijn tot nu Zuidplas wil voldoende ruimte creëren toe ook dorpen die voldoende vitaal zijn voor de voor sportvoorzieningen. Deels zullen die toekomst. Doel van het versterken van de dorpen in georganiseerd verband plaatsvinden in is ook het op peil houden van o.a. de commerciële de sportverenigingen die kenmerkend en voorzieningen. verbindend zijn voor dorpen. Daar waar nieuwe Op dit moment wordt onderzoek gedaan naar zowel sportvoorzieningen (velden) nodig zijn zullen deze bedrijvigheid als glastuinbouw in de regio. Twee opgenomen worden in de te bebouwen gebieden.

36 - BoschSlabbers landschapsarchitecten

referentie: Ypenburg De Bres: Dorps wonen 30 wo/ha referentie: Villa’s Zuidhorn: landschappelijk wonen 5-10 wo/ha

referentie: Herenboeren als mogelijke functie voor landschappelijke schakel Linten als drager voor nieuwe (openbare) functies (referentie: zorgboerderij Oentsjerk)

38 - BoschSlabbers landschapsarchitecten

4.1 Van ambitie naar realisatie

De haalbaarheid van de ambities uit hoofdstuk deze schakel bestempeld als (boven)regionale Ecologische zone Vierde Tocht en Dorpspark 3 zijn financieel verkend, zowel onderling als landschappelijke schakel. De schakel bedraagt De landschappelijke inrichting binnen de in samenhang. De financiële verkenning is een circa 1,5 tot 2 slagen van de polderverkaveling bebouwde omgeving kent een hoge ambitie met de eerste stap richting een ontwikkelstrategie en heeft een omvang van circa 300 hectare (1/3 realisatie van een groene ecologische verbindende en financieringsstrategie om de ambities te van de polder). Deze landschappelijke schakel is structuur ter plaatse van de Vierde Tocht en de realiseren. Allereerst wordt ingegaan op de aanvullend op de NNN-zone langs 4e tocht en het hier lopende leidingen met hun vrijwaringszones. uitgangspunten van de financiële verkenning Dorpspark die onderdeel worden van het vijfde Realisatie van deze structuur is deels een opgave per ambitie thema. Vervolgens wordt toegelicht dorp. De landschappelijke schakel valt hier buiten. van de provincie, omdat de zone is aangewezen als hoe de ambitie (nader) bijgesteld kan worden NNN gebied. en wordt ingegaan op de bevindingen uit de De ontwikkeling van de landschappelijke schakel ruimtelijke en financiële verkenning. betreft een lange termijn transitie die het beste in De landschappelijke inrichting dient enigszins relatie met de andere groenblauwe ontwikkelingen vooruit te lopen op de woningbouwontwikkeling LANDSCHAP in het gebied kan worden gebracht. Voor de om zo volwassenheid en identiteit te geven richting De landschappelijke inrichting wordt gekenmerkt realisatie moet samenwerking worden gezocht de toekomst. Het dient het visitekaartje te zijn voor door drie grote groen-blauwe opgaven: met o.a. provincie en Hoogheemraadschap. De de afzet. Om de eerste bewoners een aantrekkelijke 1. Landschappelijke schakel Zuidplaspolder ontwikkeling vraagt om een eigen aanpak en woonomgeving te bieden draagt, naast OV en 2. Ecologische zone Vierde Tocht uitvoering waarmee wordt geborgd dat op termijn basisvoorzieningen, ook een vroege inrichting van 3. Dorpspark het gewenste landschappelijke beeld ontstaat. het groen bij. Vanuit de cashflow wordt aandachtig gekeken wanneer investeringen plaatsvinden. Open landschappelijke schakel Zuidplaspolder Uit de financiële verkenning blijkt dat de aankoop De landschappelijke schakel door de Zuidplaspolder en ontwikkeling van deze landschappelijke zorgt voor een open ruimtelijke relatie met schakel niet gedekt kan worden vanuit de huidige Keuzes ambitieniveau de landschappelijke/recreatieve gebieden in businesscase. Het is echter wel van belang voor de • Het wel/niet verwerven van de gronden die de omgeving. Vanwege dit open karakter en ontwikkeling en vraagt om inzet van alle partijen. onderdeel uitmaken van de landschappelijke haar verband met de andere groenblauwe schakel; ontwikkelingen in de Zuidplaspolder, wordt • Het inrichten van de landschappelijke schakel;

40 - BoschSlabbers landschapsarchitecten • De omvang en het inrichtingsniveau van de nieuwe sociale structuur en onderlinge verbanden. woningbouw om zodoende de bouwproductie op ecologische zone langs de Vierde Tocht; Daardoor krijgt het Middengebied een eigen gang te houden. • Het Dorpspark; identiteit dat via een gehucht en buurtschap kan Het advies is om hier niet voor te kiezen mocht • De fasering van de (investerings)maatregelen; groeien en bloeien tot een zelfstandige woonkern dit dilemma op enig moment in de toekomst • Het optimaal benutten van subsidie- naast de bestaande dorpen. opdoemen. Een sterk en evenwichtig samengesteld mogelijkheden door de basis uitgangspunten en ‘geworteld’ dorp kan veel hebben. Een dorp uit te werken en investeringen te doen zodra De ontwikkeling van duurdere vrijstaande (eco) in wording in het buitengebied met een scheve subsidie beschikbaar is. woningen in lagere dichtheden aan de rand van het verhouding tussen koop en (sociale) huur is Middengebied geeft een stevige eerste impuls om daarentegen kwetsbaar. WONEN het gewenste woonimago van dorps- en landelijk Zorgvuldige fasering cruciaal voor vestigen imago wonen nabij groen en water te vestigen. Ongeveer Geadviseerd wordt een evenwichtige Voor een blijvend aantrekkelijk, duurzaam en tegelijkertijd starten we met de ontwikkeling van planontwikkeling waarbij de verhouding (dure) gedifferentieerd woonmilieu in het Middengebied andere segmenten rond het beoogde centrum, koop en huur geborgd blijft. Ook op lange is het zaak om vanaf het prille begin sterk te sturen inclusief de opbouw van voorzieningen. Op dit termijn. Beter is het om de totale productie op het gewenste imago van dorps en landelijk fundament voegen we vervolgens de (sociale) (tijdelijk) terug te schroeven en vast te blijven wonen. huurwoningen toe aan het programma. houden aan de kwalitatieve uitgangspunten (ruimtelijk en programmatisch). De kwaliteit van De eerste bewoners van het gebied zijn pioniers. Stip op de horizon vasthouden het Middengebied moet toekomstwaarde hebben En juist dat biedt kansen om het gebied een ‘eigen’ De ontwikkeling van het Middengebied gaat vele waar de toekomstige bewoners met plezier kunnen gezicht en identiteit te geven. Door meer ruimte jaren duren. In die tijd kan er veel veranderen. Er en willen wonen. Een eventuele economische crisis te bieden voor zelfbouw en bijvoorbeeld collectief kan bijvoorbeeld een nieuwe economische crisis gaat voorbij en op enig moment kan de productie particulier opdrachtgeverschap, krijgen de uitbreken en/of de hypotheekrente kan sterk gaan weer worden opgevoerd. Al dan niet met een toekomstige bewoners een belangrijke rol bij het stijgen. Dat betekent dat de afzet van de (dure) gewijzigd programma, maar nog steeds passend (letterlijk) vormgeven van dit nieuwe woongebied koopwoningen op enig moment kan stagneren. In om de beoogde duurzame kwaliteit te realiseren. en ‘hun’ nieuwe leefgemeenschap. Niet alleen in de dat geval kan er voor worden gekozen om geplande hardware (de ‘stenen’) maar ook in de software; een koopwoningen om te zetten naar extra sociale Het aspect wonen staat in nauw verband met de

Ontwikkelingsvisie Zuidplaspolder - 41 overige ambities, maar heeft hierin wel een volgend de bestaande hoofdstructuur aan de orde zijn. voorzieningen zoals zorg en scholen vooraf karakter: aanwezig zijn en verder meegroeien met de • Landschappelijke inrichting en bodemsituatie Keuzes ambitieniveau woningbouwontwikkeling. Dit houdt ook in dat is leidend voor dichtheid en de wijze waarop • De aanleg van de (snel) fietsverbindingen; gekeken wordt welke voorzieningen aanvullend zijn gebouwd wordt; • Parkeernorm; op de bestaande kernen om concurrentie op dit vlak • De mate waarin invulling gegeven kan worden • Wel/niet benutten van bestaande infra; te voorkomen. De kern van het voorzieningencluster aan sociale woningbouw is mede afhankelijk • Planning/fasering van nieuw te realiseren infra ligt rond de Bredeweg/Middelweg. De mate waarin van de wijze waarop al invulling is gegeven aan commerciële voorzieningen nodig zijn, aanvullend de OV-bereikbaarheid en of het imago van het DUURZAAMHEID op de bestaande kernen verdient nader onderzoek, gebied voldoende robuust gevestigd is; De wijze waarop precies invulling gegeven wordt mede in relatie tot toekomstige ontwikkelingen • Technologische ontwikkelingen en regelgeving aan duurzaamheid vraagt nadere uitwerking en zoals online bestellen etc. op gebied van duurzaamheid zijn leidend onderzoek. In hoofdstuk 3 zijn de uitgangspunten voor de wijze waarop gebouwd gaat worden. en randvoorwaarden voor verdere ontwikkeling Binnen de wijk ligt de nadruk qua werkgelegenheid Circulair en energieneutraal bouwen is hierbij toegelicht. Leidraad voor verdere ontwikkeling op werken aan huis. In de landschappelijke schakel de ambitie. zijn in ieder geval het optimaal benutten en worden initiatieven die het landschappelijk gebruik gebruikmaken van de gebiedseigen kenmerken op bevorderen zoveel mogelijk gefaciliteerd, zoals: Keuzes ambitieniveau: het vlak van: • Agrarische functies • De programmaverdeling, waaronder het • Bodem(gesteldheid) en daarmee • Sportieve functies percentage sociale woningbouw en de samenhangende draagkracht; • Recreatieve functies invulling hiervan; • Waterhuishouding; • Landschappelijke functies • De wijze waarop invulling gegeven wordt aan • (klimaatadaptief) Circulair bouwen. de kansrijke doelgroepen in de markt; Aan de randen van de A12 en A20 is bedrijfsmatige • De fasering in de tijd waarbij de ‘branding’ van Op gebied van energie dient de woningbouwopgave en/of logistieke invulling mogelijk. Deze functies de locatie voor een bovengemiddeld dun en minimaal te voorzien in eigen energie, maar liefst is dienen tevens als geluidswerende invulling voor duur programma veel aandacht behoeft. de ontwikkeling na realisatie energieleverend. de woningbouwontwikkeling. De bedrijfsmatige functies en voorzieningen zijn nog geen onderdeel BEREIKBAARHEID EN MOBILITEIT Keuzes ambitieniveau geweest van de financiële verkenning. De De afwikkeling van het autoverkeer volgt de • Ambitie hoger inzetten dan Bouwbesluit; ruimtelijke verkenning laat zien dat hiervoor realisatie van de woningbouwontwikkeling met • Energetische maatregelen binnen het gebied voldoende ruimte aanwezig is. als credo: “Eerst bewegen dan bouwen”. Concreet realiseren. betekent dit dat de bestaande ontsluiting Bredeweg/ Keuzes ambitieniveau Middelweg benut wordt als hoofdontsluiting WERKGELEGENHEID EN VOORZIENINGEN • Bedrijfsmatige bebouwing aan de randen richting A12 en A20 met de Moordrechtboog (N457) Voor de ontwikkeling van het Middengebied wordt zorgt voor extra opbrengsten mits deze als verbinding tussen beide snelwegen. De huidige aangesloten bij de mate van vitaliteit die de overige geen beperking vormt voor de naastgelegen verkeerskundige doorrekeningen laten zien dat dorpen van Zuidplas nu ook hebben. De nieuwe woningbouw; deze voldoet tot circa 500 woningen. Daarna zullen kern dient voldoende toekomstbestendig te zijn. • Voorzieningen de woningbouw laten volgen in nieuwe ontsluitingen en zo nodig aanpassingen in Concreet betekent dit dat de basis maatschappelijke plaats van andersom.

42 - BoschSlabbers landschapsarchitecten Zicht op Moordrecht

Ontwikkelingsvisie Zuidplaspolder - 43 4.2 Strategische keuzes ontwikkeling

In deze paragraaf wordt kort ingegaan op de Daarentegen is er ook een aantal kanttekeningen: noordoosten het meest kansrijk. Op basis van bevindingen uit de ruimtelijke en financiële • Een nieuw bestemmingsplan is nodig; een marktonderzoek lijkt de realisatie van deze verkenning en de strategische keuzes voor • Wegnemen hindercontouren noodzakelijk. ontwikkeling binnen een planperiode van 10 tot 15 (verdere) ontwikkeling van het gebied jaar haalbaar. Het zuidwesten is minder geschikt als startlocatie. RUIMTELIJKE EN FINANCIELE VERKENNING Wel is hier gedeeltelijk al voorzien in een ruimtelijk VERVOLG ONTWIKKELING Gedurende de totstandkoming van deze visie zijn planologisch kader voor woningbouw. Er is nog De wijze waarop de ontwikkeling een vervolg vier modellen ruimtelijk en financieel verkend. Bij wel een uitwerking van de bestemmingsplannen krijgt, is mede afhankelijk van de keuzes voor model 1A, 1B en 2B start de ontwikkeling van de nodig. Echter is deze mogelijkheid er nu al en het ambitieniveau. Deze hangen samen met eerste 4.000 woningen in het noordoosten. Bij is de ontwikkeling tot heden nog niet van de de financiële dekking uit de businesscase model 2A start de ontwikkeling in het zuidwesten grond gekomen. Dit komt (mede) door een aantal – die nodig is om de ambities te realiseren (oranje vlekken). aanvullende voorwaarden die noodzakelijk zijn om vanuit woningbouw(aantallen) – en overige te kunnen ontwikkelen: dekkingsmiddelen, waaronder bijdragen van Uitkomst van de financiële verkenning is dat het overige partijen en subsidieregelingen. Tevens beste gestart kan worden met een ontwikkeling in • Om het gebied te kunnen ontsluiten dient spelen de bestuurlijke keuzes van de publieke het noordoosten. Daar is een snellere start van de capaciteit van de N219 te worden vergroot partijen binnen de Grondbank een rol. ontwikkeling mogelijk met als argumenten: of aangevuld, hiervoor moeten ook nog • Bestaande infrastructuur voldoet voor eerste (particuliere) gronden verworven worden; Vanuit de ruimtelijke en financiële verkenning begin van de ontwikkeling, geen grote • Wegnemen van hindercontouren is nodig; kan een vervolgontwikkeling plaats vinden op voorinvesteringen noodzakelijk; • Overeenstemming nodig met de GOM of verschillende plekken: • Ontsluiten via Bredeweg/Middelweg naar A20/ aanvullend gronden verwerven. 1. Doorontwikkeling van de ingezette en bestaande aansluiting Moordrechtboog ontwikkeling waarmee een ‘vijfde dorp’ naar A12; START IN NOORDOOSTHOEK ontstaat van meer dan 4.000 woningen • Minder grond verwerving nodig; Op basis van de bevindingen uit de ruimtelijke (modellen 1A en 1B) • Betere bodemgesteldheid dan de zuidwesthoek en financiële verkenning lijkt starten met de 2. Gescheiden ontwikkeling met een vitaal ontwikkeling van circa 4.000 woningen in het ‘vijfde dorp’ van minimaal 4.000 woningen

44 - BoschSlabbers landschapsarchitecten

4.3 Financieringsstrategie

De conclusie van de financiële verkenning is dat • Ingrepen Hoofdinfrastructuur een ontwikkeling van 4.000 woningen slechts • Aanleg fietsnetwerk onder voorwaarden haalbaar is. In paragraaf 4.1 • Sociale woningbouwopgave is nader ingegaan op invulling van de ambities en de wijze waarop deze ingevuld kunnen worden. Voor de voorgenoemde investeringsmaatregelen wordt naast dekking vanuit de grondexploitatie ook De basis voor de financieringsstrategie is een koppeling gelegd met ruimtelijke ontwikkelingen volgordelijk: buiten het plangebied die hiervan profiteren. Tevens ligt de (bestuurlijke) verantwoordelijkheid 1. De (verkeerskundige) maatregelen waarin al voor een aantal investeringsmaatregelen bij andere geïnvesteerd is, worden eerst benut; overheidspartijen, bijvoorbeeld voor de provinciale 2. Investeringen in maatregelen die bijdragen hoofdinfrastructuur voor auto en fiets. Voor de aan de unieke identiteit van de ontwikkeling open ruimtelijke relatie zal een beroep worden hebben prioriteit maar we doen dit zorgvuldig. gedaan op Rotterdam, provincie Zuid Holland en We richten ons primair op de maatregelen die het Rijk. tijd nodig hebben om volwassen te worden zoals In lijn met de Nota Kostenverhaal wordt een groen en water; gebiedsfonds ingesteld dat als ‘spaarpot’ dient 3. Een solide basis aan voorzieningen dient als voor de investeringsmaatregelen. trekker voor de bewoners; 4. Investeringen volgen zoveel mogelijk de woningbouwontwikkeling.

De volgende investeringsmaatregelen kennen een bovenwijks of zelfs bovenregionaal karakter: • Landschappelijke schakel Zuidplaspolder • Ecologische zone Vierde Tocht

46 - BoschSlabbers landschapsarchitecten Totaalvisie Middengebied Zuidplaspolder

Ontwikkelingsvisie Zuidplaspolder - 47 4.4 Juridisch en planologisch kader

Met het ontwikkelen van een visie is het goed een gemeenten (Wvg). Maar in de Noord-Oostelijk doorkijk te geven wanneer en wat voor stappen er deel van de Zuidplaspolder heeft de grondbank moeten worden genomen om realisatie mogelijk voldoende gronden in eigendom voor de te maken. voorgestelde ontwikkeling. Een eerste stap is het opstellen van een ontwikkelingsstrategie. Tevens rijst de vraag Wanneer het wel gewenst of noodzakelijk is welk planologisch kader – een bestemmingsplan om hierover beslissingen te nemen, zal in het of omgevingsplan- nodig is voor de gewenste vervolgtraject aan de orde komen. ontwikkeling. Omdat de ontwikkelingsvisie nog een visie op hoofdlijnen is, is het in dit stadium nog te vroeg om te starten met een planologisch kader. Naast de ontwikkelingsstrategie is uitwerking van de visie in een masterplan of stedenbouwkundig plan nodig en zijn duidelijke afspraken met partners (andere overheden en marktpartijen) vereist.

Omdat naar verwachting nog niet binnen een jaar wordt gestart met een planologisch kader is er onvoldoende basis voor het nemen van een voorbereidingsbesluit, dat soms, vooruitlopend op een bestemmingsplan, wordt gebruikt om ongewenste ontwikkelingen tegen te houden. Wanneer onvoldoende gronden in handen zijn van overheidspartijen, zou dit aanleiding kunnen geven om een besluit te nemen tot vestiging van voorkeursrecht op basis van de Wet voorkeursrecht

48 - BoschSlabbers landschapsarchitecten Vierde Tocht en weidsheid van de polder gezien vanuit het zuiden (A20)

Ontwikkelingsvisie Zuidplaspolder - 49 4.5 Participatie en consultatie

De concept Ontwikkelingsvisie wordt na onderwerpen liggen namelijk al vast in de concept 2030: onszelf, de kinderen en de kleinkinderen. De behandeling in de raad voor consultatie aangeboden Ontwikkelingsvisie - ingegeven door het door de sessies staan open voor iedereen: ook omliggende aan inwoners, ondernemers en maatschappelijke raad vastgestelde bidboek - en veel onderwerpen gemeenten, potentiele inwoners en raadsleden instellingen van Zuidplas en haar omgeving (de spelen op een ander bestuursniveau. De worden uitgenodigd hieraan deel te nemen. samenleving). belangrijkste uitgangspunten bij de consultatie zijn Deze consultatiefase los staat van alle formele verrijken, versterken en verdiepen. De sessies en/of publieksmanifestatie resulteren inspraakprocedures, die in de toekomst nog aan de in een consultatiedocument, dat gebruikt wordt orde komen. SESSIES EN PUBLIEKSMANIFESTATIE om de concept Ontwikkelingsvisie te verrijken, In september/oktober 2019 worden sessies en/of versterken en verdiepen tot een definitieve een publieksmanifestatie georganiseerd over de Ontwikkelingsvisie. Hierdoor wordt ook zichtbaar AANPAK thema’s uit het raadsvoorstel van december 2017. wat er met de input van de samenleving is gedaan. De concept Ontwikkelingsvisie wint aan kracht, De thema’s zijn ook aan de orde geweest in het Bovendien dient dit consultatiedocument als input kwaliteit en draagvlak als er breed een bijdrage consultatietraject rond het Bidboek: voor de Ontwikkelingsstrategie, die daarna wordt geleverd wordt vanuit de samenleving. De opgesteld. consultatie bouwt voort op de hoofdthema’s, 1. Identiteit en woonmilieus die in het Bidboek staan genoemd en ook in het 2. Landschap raadsvoorstel van december 2017 terugkomen. 3. Duurzaamheid Daardoor vormt de consultatie over de concept 4. Bereikbaarheid/Mobiliteit Ontwikkelingsvisie onderdeel van een logisch proces: er is al eens eerder een consultatietraject De thema’s voorzieningen en werkgelegenheid geweest met de samenleving en nu komt dit een worden integraal meegenomen en de sessies/ stap verder. Het college neemt de input mee in de publieksmanifestatie worden vanuit de persoonlijke overwegingen, toetst of de juiste wegen worden beleving en gebruik ingericht. Daarmee wordt ingeslagen en de juiste keuzes zijn gemaakt. Wel het beste aangesloten bij de belevingswereld van moeten de kaders goed worden vastgesteld, de inwoners, maatschappelijke instellingen en waarbinnen de consultatie plaatsvindt: veel ondernemers. Er is een focus voor de toekomst tot

50 - BoschSlabbers landschapsarchitecten Zuidelijke Dwarsweg in bloei Tweede Tochtweg/ Bierhoogtweg Fietspad door Restveengebied

Zuidelijke Dwarsweg Vierde Tocht Waterparel

Ontwikkelingsvisie Zuidplaspolder - 51 © Dit werk is auteursrechtelijk beschermd.

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de opdrachtgever en Bosch Slabbers Tuin- en Landschapsarchitecten B.V. (hierna: “Bosch Slabbers”).

Bosch Slabbers heeft bij haar werkzaamheden de zorgvuldigheid in acht genomen die van haar kan worden verwacht. Aan de getoonde informatie in deze publicatie kunnen geen rechten worden ontleend. Op onze werkzaamheden zijn de voorwaarden van toepassing zoals vastgelegd in De Nieuwe Regeling 2005 (DNR 2005).

Bosch Slabbers heeft met zorgvuldigheid de beelden in deze publicatie geselecteerd. Het kan voorkomen dat niet alle rechthebbenden van de gebruikte beelden zijn achterhaald. Belanghebbenden worden verzocht contact op te nemen met Bosch Slabbers. boschslabbers.nl Zevenhuizen

Ontwikkelingsvisie Zuidplaspolder - 53 Den Haag 1e Sweelinckstraat 30 2517 GD Den Haag T 070 3554407 [email protected]

Middelburg Oude Vlissingseweg 1 4336 AA Middelburg T 0118 592288 [email protected]

Maarn Landgoed Plattenberg – Het Koetshuis Amersfoortseweg 38 3951 LC Maarn T 0118 592288

boschslabbers.nl