Arkusz ŁUBOWO (197)
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
PA Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY PA Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś RODOWISKA OBJAŚNIENIA DO MAPY GEOŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz ŁUBOWO (197) Warszawa 2009 Autorzy: Ewa Krogulec*, Joanna Trzeciak*, Jan Wierchowiec*, Krystyna Bujakowska**, Izabela Bojakowska***, Paweł Kwecko***, Anna Pasieczna***, Hanna Tomassi-Morawiec*** Główny koordynator MGŚP: Małgorzata Sikorska-Maykowska*** Plansza A – Redaktor regionalny: Olimpia Kozłowska*** Plansza B – Redaktor regionalny: Anna Gabryś-Godlewska*** Redaktor tekstu: Joanna Szyborska-Kaszycka*** * – Segi-AT, ul. Baletowa 30, Warszawa ** – Przedsiębiorstwo Geologiczne POLGEOL SA, ul. Berezyńska 39, 03-908 Warszawa *** – Państwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa ISBN........ Copyright by PIG and MŚ, Warszawa 2009 Spis treści I. Wstęp (E. Krogulec).......................................................................................................... 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza (E. Krogulec, J. Trzeciak) ........................ 3 III. Budowa geologiczna (E. Krogulec, J. Trzeciak)............................................................... 6 IV. ZłoŜa kopalin (J. Wierchowiec) ........................................................................................ 9 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin (J. Wierchowiec) ..................................................... 11 VI. Perspektywy i prognozy występowania kopalin (J. Wierchowiec)................................. 12 VII. Warunki wodne (E. Krogulec, J. Trzeciak)..................................................................... 14 1. Wody powierzchniowe........................................................................................... 14 2. Wody podziemne.................................................................................................... 15 VIII. Geochemia środowiska ................................................................................................... 17 1. Gleby (A. Pasieczna, P. Kwecko) .......................................................................... 17 2. Osady (I. Bojakowska)........................................................................................... 20 3. Pierwiastki promieniotwórcze (H. Tomassi-Morawiec) ........................................ 22 IX. Składowanie odpadów (K. Bujakowska) ........................................................................ 25 X. Warunki podłoŜa budowlanego (E. Krogulec, J. Trzeciak) ............................................ 31 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu (E. Krogulec, J. Trzeciak)............................................. 32 XII. Zabytki kultury (E. Krogulec, J. Trzeciak) ..................................................................... 38 XIII. Podsumowanie (E. Krogulec, J. Wierzchowiec, K. Bujakowska) ................................. 39 XIV. Literatura ......................................................................................................................... 41 I. Wstęp Arkusz Łubowo Mapy geośrodowiskowej Polski w skali 1:50 000 został sporządzony w 2008 roku przez firmę SEGI-AT Sp. z o.o. w Warszawie (plansza A) oraz Państwowym Instytucie Geologicznym i Przedsiębiorstwie Geologicznym POLGEOL (plansza B) na zlece- nie Ministerstwa Środowiska, zgodnie z Instrukcją (Instrukcja..., 2005). Mapa geośrodowiskowa zawiera informacje w pięciu warstwach informacyjnych: kopa- liny, górnictwo, wody powierzchniowe i podziemne, zagroŜenia powierzchni ziemi w tym: geochemia środowiska, składowanie odpadów, warunki podłoŜa budowlanego oraz ochrona przyrody i zabytki kultury. Mapa ta przeznaczona jest do praktycznego wspomagania regio- nalnych i lokalnych działań gospodarczych, planowania przestrzennego, szczególnie w zakre- sie wykorzystania i ochrony zasobów złóŜ oraz środowiska przyrodniczego. Adresowana jest ona przede wszystkim do instytucji oraz samorządów terytorialnych i administracji państwo- wej, zajmujących się racjonalnym zagospodarowaniem zasobów środowiska przyrodniczego. Mapa powstała w wyniku interpretacji i reinterpretacji materiałów publikowanych oraz informacji uzyskanych podczas wizji terenowych. Materiały potrzebne do wykonania mapy zebrano w: Centralnym Archiwum Geologicznym Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie, Regionalnym Zarządzie Gospodarki Wodnej w Szczecinie, Krajowym Ośrodku Badań i Dokumentacji Zabytków w Warszawie, Dyrekcji Drawskiego Parku Krajobrazowego w Złocieńcu, nadleśnictwach oraz urzędach gminnych. Mapa przygotowana jest w formie cyfrowej jako baza danych wykorzystując i uzupeł- niając inne bazy danych Państwowego Instytutu Geologicznego. Dane dotyczące złóŜ kopalin zostały zamieszczone w kartach informacyjnych opracowanych dla komputerowej bazy o zło- Ŝach. Do sporządzenia mapy wykorzystano dane z Mapy geologiczno-gospodarczej Polski w skali 1:50 000, arkusz Łubowo sporządzonej przez M. Karger w 1999 roku. II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Granice arkusza Łubowo Mapy geośrodowiskowej Polski wyznaczają współrzędne 16°15’–16°30’ długości geograficznej wschodniej oraz 53°30’–53°40’ szerokości geograficz- nej północnej. Powierzchnia arkusza wynosi 307 km2. Według podziału administracyjnego Polski arkusz Łubowo połoŜony jest na terenie wo- jewództwa zachodniopomorskiego, powiatów szczecińskiego (gminy: Borne Sulinowo, Bar- wice) oraz drawskiego (gmina Czaplinek). 3 Według regionalizacji fizyczno – geograficznej (Kondracki, 2002) północna część arku- sza naleŜy do mezoregionu Pojezierze Drawskie, część środkowa arkusza to fragment mezo- regionu Pojezierze Szczecineckie, natomiast południowa – Równina Wałecka (fig. 1). Pojezierze Drawskie to zalesiona, pagórkowata wysoczyzna, urozmaicona malowni- czymi jeziorami. Wysokości bezwzględne dochodzą do 206,3 m n.p.m., a deniwelacje prze- kraczają 70 m. Ze względu na wybitne walory przyrodnicze, utworzono tu Drawski Park Kra- jobrazowy. Pojezierze Szczecineckie rozciąga się na wschód od Pojezierza Drawskiego. Gra- nica między tymi mezoregionami pokrywa się z przebiegiem linii kolejowej relacji Szczeci- nek–Złocieniec. Dominuje tu wysoczyzna morenowa falista, miejscami płaska, ukształtowana na zewnątrz moren czołowych fazy pomorskiej. Maksymalna wysokość na tym terenie do- chodzi do 179,0 m n.p.m. Równina Wałecka powstała na szlaku odpływu wód rzecznych do Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej. Charakterystycznym elementem ukształtowania po- wierzchni są tu pola sandrowe. Powierzchnia sandru, połoŜona na wysokości około 160 m n.p.m., urozmaicona jest zagłębieniami wytopiskowymi i nielicznymi morenami mar- twego lodu. Zagłębienia wytopiskowe powszechnie wypełniają osady jeziorne i bagienno- torfowe. Cechą charakterystyczną krajobrazu są liczne jeziora, z których największymi są Pile i Komorze. Ze względu na unikatowe walory przyrodnicze funkcjonuje tu rozbudowany sys- tem ochrony przyrody. Obszar arkusza charakteryzuje niewielka gęstość zaludnienia. Największym ośrodkiem osadnictwa na terenie arkusza jest połoŜona centralnie wieś Łubowo, którą zamieszkuje około 1300 mieszkańców. Poza Łubowem na opisywanym obszarze nie ma większych miejscowości. Mieszkańcy wsi połoŜonych w obrębie obszaru arkusza znajdują zatrudnienie głównie w dobrze rozwijającym się przemyśle drzewnym związanym z pozyskiwaniem i przetwarza- niem drewna. Z uwagi na piękno krajobrazu liczne miejscowości połoŜone nad jeziorami peł- nią funkcję turystyczno – rekreacyjną (m.in. wsie: Komorze, Rakowo, Strzeszyn, Ostróg). Na terenie arkusza, z wapnistych glin zwałowych i piasków wykształciły się gleby bru- natne wyługowane. Na przemytych piaskach sandrowych powstały silnie zakwaszone gleby bielicowe i pseudobielicowe. Ponadto na obszarach podmokłych, głównie w sąsiedztwie cie- ków powierzchniowych i jezior wykształciły się gleby torfowe bądź murszowe. Tereny o cha- rakterze rolniczym zajmują niewielkie powierzchnie. Prowadzi się tu głównie uprawę Ŝyta, ziemniaków i buraków cukrowych. Obszar arkusza charakteryzuje duŜa lesistość (około 40% powierzchni); w północno – zachodniej części terenu są zlokalizowane zwarte kompleksy leśne nadleśnictwa Czaplinek, 4 które wschodzą w skład Drawskiego Parku Krajobrazowego. Południowo – wschodnia część terenu to zwarte lasy nadleśnictwa Borne Sulinowo. Lasy północnej części arkusza podlegają pod Nadleśnictwo Połczyn. Fig. 1. PołoŜenie arkusza Łubowo na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (2002) 1 – granice podprowincji, 2 – granice makroregionów, 3 – granice mezoregionów, 4 – jeziora Podprowincja PobrzeŜa Południowobałtyckie, makroregion PobrzeŜe Koszalińskie, mezoregion 313.42 – Równina Białogardzka Podprowincja Pojezierza Południowobałtyckie, makroregion Pojezierze Zachodniopomorskie, mezoregiony: 314.42 – Pojezierze Choszczeńskie, 314.44 – Wysoczyzna Łobeska, 314.45 – Pojezierze Drawskie makroregion Pojezierze Południowopomorskim, mezoregiony: 314.64 – Pojezierze Wałeckie, 314.65 – Rów- nina Wałecka, 314.66 Pojezierze Szczecineckie Przez obszar arkusza Łubowo przebiegają waŜne szlaki komunikacyjne: droga krajowa nr 20 Stargard Szczeciński – Szczecinek – Gdynia oraz połączenie kolejowe Szczecinek – Drawsko Pomorskie. Omawiany obszar naleŜy do pomorskiej dzielnicy klimatycznej, charakteryzującej się klimatem chłodnym o duŜej wilgotności (Woś, 1999). Temperatury stycznia wynoszą od -2° do 3°C, a lipca 17° do 18°C. Wzgórza morenowe, przecinające teren z południowego zachodu 5 na północny wschód sprawiają, Ŝe chłodniejsze i wilgotniejsze jest Pojezierze Drawskie, jako bardziej wystawione na ekspozycję powietrza