Załącznik nr 1 do uchwały nr X / 60 / 07 Rady Gminy Kamienica z dnia 23.10. 2007 r.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KAMIENICA NA LATA 2007-2013

Kamienica, 2007

1 SPIS TREŚCI

WSTĘP______2 CZĘŚĆ I. DIAGNOZA______3 ROZDZIAŁ 1 .INFORMACJE OGÓLNE O GMINIE______3 1.1 RYS HISTORYCZNY______3 1.2 POŁOŻENIE GMINY, UWARUNKOWANIA KLIMATYCZNE I ZASOBY NATURALNE GMINY.....4 ROZDZIAŁ 2. UWARUNKOWANIA DEMOGRAFICZNE______5 2.1 LUDNOŚĆ I JEJ STRUKTURA______5 ROZDZIAŁ 3. BEZROBOCIE I RYNEK PRACY______6 PROBLEM BEZROBOCIA______6 ROZDZIAŁ 4 ROLNICTWO I OCHRONA ŚRODOWISKA NATURALNEGO______7 4.1 CHARAKTERYSTYKA ROLNICTWA NA TERENIE GMINY______7 Wyszczególnienie______9 Liczba gospodarstw______9 Powierzchnia w ha______9 Gruntów ogółem______9 w tym użytków rolnych______9 Prowadzące wyłącznie działalność rolniczą______9 866______9 4 374______9 2 313______9 Prowadzące wyłącznie działalność pozarolniczą______9 36______9 61______9 31______9 Prowadzące działalność rolniczą i pozarolniczą______9 72______9 353______9 174______9 Nie prowadzące działalności rolniczą i pozarolniczą______9 194______9 397______9 236______9 RAZEM______9 1 168______9 5 185______9 2 753______9 Z powyższych danych wynika, że znaczna część gospodarstw rolnych szuka dodatkowych źródeł dochodów prowadząc pozarolniczą działalność. Z pewnością w tej części ujęte są gospodarstwa agroturystyczne, świadczące sezonowe usługi dla przyjeżdżających turystów.______9 4.2 OCHRONA ŚRODOWISKA NATURALNEGO______9 ROZDZIAŁ 5. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA______9 5.1 DROGI______9 5.2 UZBROJENIE ENERGETYCZNE______11 5.3 ZAOPATRZENIE W WODĘ______12 5.4. KANALIZACJA SANITARNA______12 Łączna długość sieci kanalizacyjnej wynosi 48 km. Ilość podłączeń- 1000 domów i gospodarstw jednorodzinnych oaz ok. 30 podmiotów gospodarczych co stanowi ok. 55% wszystkich potrzeb._12 5.5 GOSPODARKA ODPADAMI______12 ROZDZIAŁ 6. INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA I DZIEDZICTWO ______13 KULTUROWE______13

2 ROZDZIAŁ 7 ______15 BAZA TURYSTYCZNA GMINY KAMIENICA______15 CZĘŚĆ II______16 STRATEGICZNE KIERUNKI ROZWOJU GMINY______16 ANALIZA SWOT______16 WIZJA ROZWOJU GMINY______18 CEL STRATEGICZNY ROZWOJU GMINY______19 Realizacja tak postawionego celu pozwoli na zmianę struktury dochodów budżetu gminy i mieszkańców (marginalizacja dochodów uzyskiwanych z rolnictwa przy trwałym i realnym wzroście dochodów uzyskiwanych z obsługi ruchu turystycznego) - a co za tym idzie poprawę sytuacji bytowej mieszkańców i wzrost zdolności gminy do generowania dochodów własnych..19 CELE OPERACYJNE PROGRAMU ROZWOJU GMINY______19 UWAGI KOŃCOWE______23 UWAGI KOŃCOWE ______23

3 WSTĘP

Strategia Rozwoju Gminy Kamienica” została opracowana na bazie ekspertyzy wykonanej przez zespół badawczy z Małopolskiej Szkoły Administracji Publicznej Akademii Ekonomicznej w Krakowie opartej na ankietach i wywiadach przeprowadzonych z przedstawicielami władz samorządowych, przedstawicielami szkół i podmiotów gospodarczych oraz społeczności lokalnej. Materiały te dostosowano do aktualnej sytuacji społeczno-gospodarczej. Wykorzystano także informacje udostępnione przez Powiatowy Urząd Pracy w Limanowej Urząd Statystyczny w Krakowie oraz dane Urzędu Gminy w Kamienicy.. Strategia Rozwoju Gminy Kamienica” jest opracowaniem wskazującym strategiczne kierunki rozwoju społeczno-gospodarczego gminy na bazie mocnych stron gminy, która ciągle posiada niewykorzystane walory mogące stanowić szansę rozwoju. Strategia wskazuje też na zagrożenia które mogą ograniczyć rozwój gminy i przyczynić się do niekorzystnych zjawisk. Ekspertyza składa się z dwóch zasadniczych części: konstatacyjnej oraz programowej. Część II określa kierunki rozwoju gminy wskazując na kluczowe dla jej rozwoju dziedziny aktywności społeczno-gospodarczej.

2 CZĘŚĆ I. DIAGNOZA

ROZDZIAŁ 1 .INFORMACJE OGÓLNE O GMINIE

1.1 RYS HISTORYCZNY

Kamienica zgodnie z tradycją lokowana była w 1297 roku przez wdowę po Leszku Czarnym, księżnę Gryfinę. Jednak pierwsza wzmianka źródłowa pochodzi z dokumentu lokacyjnego z 1330 roku, wystawionego przez ksienię klasztoru klarysek w Starym Sączu Katarzynę Odolany. Przez 452 lata osada była włączona w dobra klasztoru sądeckich klarysek. Po pierwszym rozbiorze Polski wieś znalazła się w austriackim obszarze wpływów. W okresie pierwszej wojny światowej Kamienica nie została objęta bezpośrednimi działaniami wojennymi, chociaż w jej okolicy toczone były liczne potyczki. W okresie międzywojennym, na mocy ustawy unifikacyjnej z 23 marca 1933 wprowadzającej tzw. gminy zbiorowe, w skład gminy weszły okoliczne wsie: Zbludza, Zalesie, Zasadne oraz Szczawa. W tym więc okresie wykształciła się gmina w obecnym kształcie. W okresie drugiej wojny światowej Kamienica została podporządkowana prawom okupanta, obowiązującym na terenie Generalnej Guberni - w myśl których samorząd wiejski praktycznie przestał istnieć, natomiast wójtowie byli osobiście odpowiedzialni za wykonywanie zarządzeń okupanta. Będąca silnym ośrodkiem i zapleczem oddziałów partyzanckich, Kamienica doświadczyła kilkunastu obław i pacyfikacji. Na lata powojenne a szczególnie lata 60 przypada dynamiczny rozwój infrastruktury, czego dowodem są budowane w tym okresie obiekty użyteczności publicznej, czy tez przeprowadzona w roku 1960 elektryfikacja. Jednocześnie wraz ze zamianami ustawodawstwa Kamienica, wchodząca po wojnie w skład Powiatu Limanowskiego, podobnie jak inne jednostki administracyjne przechodzi kolejno: rozwiązanie w 1954 roku gmin zbiorowych i powołanie Gromadzkich Rad Narodowych (powołano wówczas na terenie gminy trzy odrębne jednostki), scalenie gromad w 1958 roku oraz reformę terytorialną w 1975 roku w wyniku której Kamienica znalazła się w nowoutworzonym województwie nowosądeckim oraz została podporządkowana Urzędowi Rejonowemu w Limanowej. Po reformie administracyjnej od 1.01. 1998 r należy do powiatu limanowskiego i województwa małopolskiego. W swym obecnym kształcie, funkcjonującą na mocy ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie terytorialnym, gminę Kamienica tworzy pięć sołectw: Kamienica Górna, Kamienica Dolna, Szczawa, Zalesie, Zasadne oraz Zbludza.

3 1.2 POŁOŻENIE GMINY, UWARUNKOWANIA KLIMATYCZNE I ZASOBY NATURALNE GMINY

Gmina Kamienica jest jedną z najbardziej malowniczo położonych gmin powiatu limanowskiego i województwa małopolskiego. Położona jest w dolinie rzeki o tej samej nazwie, która otrzymała ją zapewne od potężnych głazów, urozmaicających jej dno i brzeg. Długość rzeki od źródeł znajdujących się pod Turbaczem, do ujścia do Dunajca w Zabrzeży, wynosi ok. 32 kilometry. Obszar gminy należy do dwóch subregionów klimatycznych, czyli Beskidu Wyspowego i Gorców, które zaś należą do strefy klimatycznej regionu gór średnich. W obrębie każdego z tych subregionów można wyróżnić mezoregiony tj. obszary ciepłych południowych zboczy i chłodnych wierzchowin. Najmniej korzystne warunki klimatyczne będą występowały w dolinie wzdłuż samej rzeki, gdzie wahania temp. sięgają od -31 C do +35 C. Na okolicznych polach i łąkach rosną okazy flory tj.: krokusy, storczyki czy lilia złotogłów. W lasach żyją okazy fauny typowej dla Beskidów, m.in. : sarny, jelenie, dziki, rysie, borsuki i wilki. Jest to gmina typowo rolnicza. Na terenie wsi przeważają gleby bielicowe o niewykształconym profilu, przeważnie umiarkowanie wilgotne. W dolinie zaś zdarzają się mady górskie, brunatne, wyługowane i brunatne kwaśne. Kamienica jest małą ale niezwykle malowniczo położoną gminą. Panują tu doskonałe warunki do wypoczynku - zarówno zimowego (wyciąg orczykowy dla narciarzy, kuligi szlakami Gorczańskiego Parku Narodowego ), jak również letniego (szlaki dla wędrowców). Występuje tu szczególnie łagodny mikroklimat, w którym wspaniale czują się osoby z dolegliwościami powikłań wieńcowych i chorób serca. W miejscowości Szczawa znajdują się źródła wód mineralnych szczawo-siarczanych o uniwersalnym zastosowaniu w leczeniu różnych dolegliwości. Poza tym jest tam wyjątkowo czyste powietrze, o specyficznym aromacie lasów i łąk górskich.

4 ROZDZIAŁ 2. UWARUNKOWANIA DEMOGRAFICZNE

2.1 LUDNOŚĆ I JEJ STRUKTURA Na obszarze gminy Kamienica na 31.12. 2006 r. zameldowanych było 7 481 osób. Rozkład liczby mieszkańców z rozbiciem na poszczególne sołectwa przedstawia tabela 2.1. Tabela 2.1 Liczba mieszkańców i ich rozmieszczenie - stan na 31 grudnia 2006 r. Miejscowość Powierzchnia Liczba Ludność [ km² ] mieszkańców na km² Kamienica 22,4 3 182 142 Szczawa 26 1 965 76 Zalesie 13,3 999 75 Zasadne 27,1 644 24 Zbludza 7,2 691 96 Ogółem 96 7 481 80 Źródło: Dane Urzędu Gminy w Kamienicy.

Największą liczbą mieszkańców i największą gęstością zaludnienia charakteryzuje się Kamienica 142 osoby na km² przy 3 182 mieszkańcach. W Szczawie zamieszkuje 1 965 osób. Trzecią pod względem liczby mieszkańców jest Zalesie. Liczba mieszkańców Zbludzy i Zasadnego nie przekracza 700 osób, choć dużą dynamiką wzrostu liczby mieszkańców odznacza się Zasadne.

Tab. 22. Liczba mieszkańców poszczególnych miejscowości gminy Kamienica wg stanu z roku 1996 i 2006

Rok 1996r. 2006 r. Różnica Miejscowość Kamienica 2855 3 182 327 Szczawa 1873 1 965 92 Zalesie 947 999 52 Zbludza 649 644 -5 Zasadne 597 691 94 RAZEM 6921 7 481 560

Tab. 2.3 Struktura procentowa ludności wg grup wiekowych w gminie Kamienica według stanu na 31 XII 2002 r.

Przedziały Wiekowe 0- 5-9 10-14 15-19 20- 25- 30- 35- 40- 45-49 50-54 55-59 >60

5 4 24 29 34 39 44 7, 8,8 9,2 8,9 8,1 7,5 7,1 7,3 7,2 5,3 4,7 3,4 11,2 6 Dane źródłowe z Urzędu Statystycznego w Krakowie. Kraków 2003 r.

Największą grupą ludności są osoby w wieku 10-14 lat. Procentowo duża liczba mieszkańców jest również w wieku do 9 lat oraz w przedziale 15-24 lat. Jest to pozytywny wskaźnik, chociaż z powyższych danych widać, że wskaźnik demografii u najmłodszych mieszkańców gminy do 4 lat jest niższy w porównaniu ze wskaźnikami do 24 roku życia co świadczy o mniejszym przyroście naturalnym w ostatnich latach.

ROZDZIAŁ 3. BEZROBOCIE I RYNEK PRACY

PROBLEM BEZROBOCIA Problemami bezrobocia w gminie zajmuje się Powiatowy Urząd Pracy w Limanowej. Według stanu na 31.12. 2006 r. liczba bezrobotnych w gminie Kamienica wynosiła 637 osób

Struktura bezrobotnych w gminie Kamienica na tle powiatu limanowskiego. Tab. 3.1. Struktura bezrobotnych Wyszczególnienie Ogółem Kobiety Bezrobotni z prawem bez pracy w wieku do zasiłku powyżej 12 18-24 mies. Gmina Kamienica 637 378 142 69 386 Udział % 100 59,3 22,3 10,8 61,0 Powiat 8 701 5 162 2285 1044 4 916 Limanowski Udział % 100 59,3 26,3 12,0 56,5

Tabela 3.2 Liczba bezrobotnych w latach 1990, 1996,2006 Gmina Kamienica Powiat Limanowski Udział gminy

1990 r. 206 4142 4,97% 1996 r. 741 9580 7,73% 2006 r. 637 8 701 7,32%

6 Źródło: Dane Powiatowego Urzędu Pracy w Limanowej

Należy stwierdzić, że w ostatnim czasie obserwuje się zmniejszenie bezrobocia na terenie gminy i powiatu limanowskiego, szczególnie po wejściu Polski do Unii Europejskiej. Otwarcie rynków pracy w części krajów UE doprowadziło do wyjazdu wielu młodych ludzi do pracy w zamożniejszych krajach europejskich co znacznie poprawiło sytuację na lokalnym rynku pracy, W niektórych zawodach obserwuje się wręcz brak rąk do pracy, szczególnie w budownictwie. Sytuacja na rynku pracy zdecydowanie się poprawia, choć mieszkańcy gminy Kamienica w zdecydowanej większości muszą korzystać z rynków pracy w większych miastach, szczególnie Krakowa a także rynków zagranicznych

ROZDZIAŁ 4 ROLNICTWO I OCHRONA ŚRODOWISKA NATURALNEGO

Kamienica jest gminą typowo rolniczą, podobnie jak dwie sąsiednie: Ochotnica i Łącko. Tylko 1/3 całkowitej powierzchni gminy stanowią użytki rolne, najwięcej w Kamienicy bo ok. 1100 ha, reszta to głównie lasy tj. ok. 6100 ha. Połowę ogólnej powierzchni użytków rolnych gminy zajmują grunty orne wykorzystywane głównie jako kompleks zbożowo-pastewny lub owsiano- ziemniaczano-górski. Okres wegetacji roślin jest krótszy niż średni dla Polski i wynosi tutaj ok. 180 dni. Dla Polski 200 dni.

4.1 CHARAKTERYSTYKA ROLNICTWA NA TERENIE GMINY Na terenie gminy przeważają bardzo słabej jakości, w przeważającej większości V i VI klasy bonitacyjnej a więc najmniej urodzajne w Polsce.

Tabela 4.1 Struktura gleb wg klas bonitacji

Wyszczególnienie Udział poszczególnych klas bonitacyjnych w % I II III IV V-VI Kamienica - 0,01 - 9,1 90,8 Polska 19,6 27,5 52,9 Źródło: Urząd Statystyczny w Krakowie, Kraków 2003 r.

W klasie V i VI jest około 90% gleb. Jest to typowy stan dla gmin powiatu limanowski. Tylko niecałe 10% to gleby pozwalające osiągnąć względnie dobre plony. Związane jest to ze specyfiką górskiego położenia oraz z siecią hydrograficzną (parowy, wąwozy, jary).

Struktura użytków rolnych i wielkość gospodarstw

7 Na 9 611 hektarów ogólnej powierzchni gminy grunty rolne zajmują 1 295 ha, co stanowi prawie 25% wszystkich użytków rolnych.. Lasy i grunty leśne zajmują łącznie 6 011 ha to jest 63% ogólnej powierzchni gminy z tego 2 268 ha Tabela 4.2 Struktura użytków rolnych

Wyszczególnienie W hektarach W % użytków rolnych grunty orne 1 295 25,0 Odłogi 322 6,2 ugory 53 1,0 sady 40 0,8 łąki 1 212 23,4 pastwiska 207 4 Lasy i grunty leśne 6 011 - Pozostałe grunty 163 3,2 Źródło: Urząd Statystyczny w Krakowie, 2003 r.

Po wejściu Polski do Unii Europejskiej właściciele gospodarstw rolnych korzystają z przysługujących dopłat rolniczych. Wiele gospodarstw przekwalifikowała się na gospodarstwa ekologiczne uzyskując dodatkowe dopłaty. Gospodarstwa są coraz bardziej zmechanizowane co powoduje zmniejszenie ilości zatrudnionych przypadających na 1 gospodarstwo. Wiele gospodarstw szuka dodatkowych źródeł dochodów dostosowując swoje gospodarstwa na usługi agroturystyczne. Poniższa tabele pokazuje strukturę gospodarstw uwzględniającą prowadzenie dodatkowej działalności.

Tabela 4.3 Struktura gospodarstw rolnych z uwzględnienie pozarolniczej działalności.

8 Wyszczególnienie Liczba Powierzchnia w ha gospodarstw Gruntów ogółem w tym użytków rolnych

Prowadzące wyłącznie 866 4 374 2 313 działalność rolniczą

Prowadzące wyłącznie 36 61 31 działalność pozarolniczą

Prowadzące działalność 72 353 174 rolniczą i pozarolniczą

Nie prowadzące działalności 194 397 236 rolniczą i pozarolniczą

RAZEM 1 168 5 185 2 753

Z powyższych danych wynika, że znaczna część gospodarstw rolnych szuka dodatkowych źródeł dochodów prowadząc pozarolniczą działalność. Z pewnością w tej części ujęte są gospodarstwa agroturystyczne, świadczące sezonowe usługi dla przyjeżdżających turystów.

4.2 OCHRONA ŚRODOWISKA NATURALNEGO Woda: Na terenie gminy uruchomiono dwie biologiczno-mechaniczne oczyszczalnie ścieków w Szczawie i w Kamienicy i skanalizowano ok. 55 % gminy, w większości osiedla w Szczawie i Kamienicy. Łączna długość kolektorów wynosi ok. 50 km. W planach na lata 2007-2012 jest budowa kanalizacji sanitarnej w Zbludzy, Zasadnem i Zalesiu oraz uzupełnienie kanalizacji w Szczawie i Kamienicy w związku z rozwijającym się budownictwem mieszkaniowym. Gleba. W 2000 r. zlikwidowano na terenie gminy niezalegalizowane wysypisko śmieci, zaś w 2006 r. wprowadzono regulamin utrzymania porządku i czystości na terenie gminy. Powietrze - zanieczyszczane jest tylko z budynków mieszkalnych i placówek usługowo- handlowych. W większości budynkach komunalnych zmieniono kotłownie węglowe na ekologiczne kotłownie olejowe, gazowe i ekologiczny węgiel „eko-groszek”. Środowisko naturalne na terenie gminy nie jest skażone, dlatego tym większa troska powinna towarzyszyć staraniom o utrzymanie tego stanu rzeczy.

ROZDZIAŁ 5. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA 5.1 DROGI

9 Na terenie gminy Kamienica występują trzy kategorie dróg: wojewódzkie, powiatowe, gminne oraz osiedlowe Drogi wojewódzkie oraz powiatowe zaliczane są do dróg o znaczeniu ponadlokalnym natomiast gminne i dojazdowe - o znaczeniu lokalnym. Stan nasycenia dróg jest dobry, Stan techniczny drogi wojewódzkiej 968 jest zróżnicowany. W 2000 r odcinek drogi Szczawa Białe –Kamienica na długości ok. 11 km był remontowany, jednak obecnie droga w większości wymaga generalnego remontu. Droga powiatowa 25 225 w 2005 r była całkowicie przebudowa i jest stan techniczny należy określić jako dobry. Brak jest jednak chodników na odcinkach: Kamiencia – Zbludza, Zbludza do os. Poręby oraz Zalesie do starej remizy. Stan dróg gminnych i dojazdowych w ostatnich 6 latach zdecydowanie się poprawił. Na długości ok. 40 km wykonano nawierzchnię asfaltową co stanowi ok. 50% potrzeb. Do modernizacji dróg gminnych i osiedlowych pozostało ok. 40 km dróg

Tabela 5.1 Struktura dróg publicznych w Gminie Kamienica Drogi Długość na terenie gminy Udział Wojewódzka 968 16,415km 6,7% Powiatowa 25 225 10,288km 3,7% gminne i dojazdowe 249,000km 89,6% Razem 275,803km 100% Źródła: Dane Zarządu Dróg Wojewódzkich w Krakwie, Powiatowy Zarząd Dróg w Limanowej

 Droga wojewódzka nr 968 Lubień-Zabrzeż jest drogą o znaczeniu regionalnym. Na terenie gminy przebiega ona przez miejscowości: Szczawa-Kamienica, długość tego odcinka wynosi 16,415 km co stanowi 6,7% wszystkich dróg na terenie gminy. Stan techniczny drogi – zróżnicowany. Droga wymaga generalnego remontu.  Droga powiatowa nr 25225 Limanowa-Kamienica. Na terenie gminy przebiega przez: Kamienicę i Zbludzę, długość tego odcinka to 8,878km – stan techniczny – dobry. Droga powiatowa nr 25226 Zamieście-Słopnice-Zalesie. Na terenie gminy przebiega przez Zalesie. Długość tego odcinka to 1,410km. Stan techniczny zły. Wymaga modernizacji poprzez położenie nawierzchni bitumicznej. Łączna długość odcinków dróg powiatowych przebiegających przez gminę wynosi: 10,288km co stanowi 3,7% ogółu dróg.

DROGI O ZNACZENIU LOKALNYM Gmina Kamienica posiada 25 odcinków dróg gminnych. Pozostałe drogi stanowią drogi dojazdowe. dojazdowych.

10 Tab.5.1.1Drogi gminne L.p. Numer drogi Nazwa drogi 1. 2526001 Zbludza –Zagorzyn 2. 2526002 Kamienica –Zasadne 3. 2526003 Szczawa-Uszczki 4. 2526004 Szczawa-Kuźle-Wąchały 5. 2526005 Kamienica-Klenina 6. 2526006 Kamienica-Niwa-Zawiersze 7. 2526007 Kamienica-Saturn 8. 2526008 Kamienica-Stadion 9. 2526009 Kamiencia-Majery 10. 25260010 Kamienica-Strzeltów 11. 25260011 Szczawa-Zarównię 12. 25260012 Szczawa-ZaworyI 13. 25260013 Szczawa-ZaworyII 14. 25260014 Szczawa-Białe 15. 25260015 Szczawa-Gardonie 16. 25260016 Zasadne-FAronówka 17. 25260017 Zasadne-Gorcowiaki 18. 25260018 Zbludza-Zawodzie 19. 25260019 Zbludza-Kosarzyska 20. 25260020 Zalesie-Wąchały 21. 25260021 Zalesie-Pod Modyń 22. 25260022 Zalesie-Wyrębiska 23. 25260023 Kamienica-Pierzgi 24. 25260024 Kamienica-Parysz 25. 25260025 Kamienica-Syjudy

5.2 UZBROJENIE ENERGETYCZNE Podstawowym źródłem zasilania dla Gminy Kamienica jest linia 15kV z GPZ (Główny Punkt Zasilania) Łosina-Kamienica. W przypadku awarii istnieje możliwość zasilania drugostronnego tj. z linii wychodzącej z GPZ Łosina-Mordarka lub z rozdzielni 30kV/15kV Mszana Dolna -Lubomierz. Jednak w przypadku zasilania awaryjnego, z uwagi na długość ciągów, przekroje przewodów oraz ilość stacji-parametry napięcia ulegają obniżeniu. Łączna długość linii średniego napięcia wynosi 58km i jest wyposażona w przewody AFL o przekroju 70mm², 35mm², 25mm². Elektryfikacja gminy przebiegała w latach 1959-1963. Powstało wówczas 13 stacji transformatorowych. Do 1975r wybudowano dodatkowo 16. Na dzień dzisiejszy na terenie gminy znajdują się 55 stacji.. Gmina Kamienica jest zelektryfikowana w 100%, mimo niekorzystnego ukształtowania terenu i rozproszonej zabudowy.

11 5.3 ZAOPATRZENIE W WODĘ

Podstawowym źródłem zaopatrzenia gminy w wodę są: wody powierzchniowe oraz infiltracyjne potoków. Mieszkańcy zaopatrują się w wodę za pomocą wodociągów grawitacyjnych. Działają one na zasadzie spadku wody z góry. Nie są one wyposażone w pompy ani też stacje uzdatniania wody. Elementy składowe tego wodociągu to rury i zbiorniki wyrównawcze. Na terenie gminy znajduje się ok. 52 wodociągów małych i 5 większych (z nich w wodę zaopatruje się ok. 50 gospodarstw). Łącznie ok.98% gospodarstw zaopatruje się w ten sposób w wodę. Wodociągi zbudowane są przez indywidualnych, prywatnych użytkowników, na ich własny koszt i bez nadzoru technicznego. Wodociągi te nie posiadają uregulowania prawnego, brak jest również ich dokumentacji i dokładnej ewidencji. • Ogólnie na trenie gminy nie ma większych problemów z wodą. Deficyty pojawiają się najczęściej w okresie dużej suszy i są raczej krótkotrwałe. W gminie występuje dodatkowo kilkanaście studni kopanych. Ogólnie ich stan techniczny jest dobry. Samorząd Gminy w planach inwestycyjnych na lata 2007-2013 planuje wykonanie wodociągu gminnego Szczawa-Kamiencia-Zbludza.

5.4. KANALIZACJA SANITARNA Na terenie gminy Kamienica znajdują się dwie oczyszczalnie ścieków w Szczawie i Kamienicy. Oczyszczalnia ścieków w Szczawie została ona wybudowana w latach 1994-1995, natomiast oczyszczalnia w Kamienicy w latach 2001-2002. Kamienica. Łączna długość sieci kanalizacyjnej wynosi 48 km. Ilość podłączeń- 1000 domów i gospodarstw jednorodzinnych oaz ok. 30 podmiotów gospodarczych co stanowi ok. 55% wszystkich potrzeb. Na lata 2008-2009 planuje się budowę kanalizacji sanitarnej w Zbludzy i Zasadnem. Budowa kanalizacji dla Zalesia planowana jest do realizacji w latach 2009-2010.. Należy stwierdzić, że w latach 2002-2004 wykonano ok. 35 km sieci kanalizacyjnej co znacznie poprawiło czystość rzek na terenie gminy.

5.5 GOSPODARKA ODPADAMI Po likwidacji wysypiska śmieci w Kamienicy w 2000 r. uruchomiono wywóz odpadów stałych poza teren gminy na legalne wysypisko śmieci. Na terenie gminy w 2006 r wprowadzono regulamin utrzymania czystości o porządku na terenie gminy Kamienica który reguluje wszystkie sprawy w tym zakresie. Co roku zawierane są umowy z przewoźnikami koncesjonowanymi odbierającymi 1 raz w tygodniu odpady stałe. Na terenie gminy są wyznaczone miejsca do składowania odpadów w

12 dniu wywozu. Dwa razy w roku organizowane są akcje sprzątania gminy z udziałem młodzieży szkolnej co zdecydowanie poprawia czystość w gminie. Lokalnie pojawiają się w terenie małe składowiska odpadów. Samorząd gminy opracowuje plan rozwiązania tego problemu.

ROZDZIAŁ 6. INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA I DZIEDZICTWO KULTUROWE 6.1 EDUKACJA Na terenie gminy Kamienica znajduje się : • 7 Szkół Podstawowych • 2 Gimnazja • 2 Przedszkole publiczne. • 1 Przedszkole Niepubliczne Zestawienie placówek oświatowych zawarto w poniższej tabeli

Tabela 6.1 Zestawienie placówek oświatowych Lp. Nazwa Szkoły Ilość dzieci Infrastruktura sportowa 2004/05 2006/07 1. Szkoła Podstawowa nr 1 w 233 217 Sala gimnastyczna 22x11 Kamienicy Zespół boisk przyszkolnych 2. Szkoła Podstawowa nr 2 w 76 70 Trawiaste boisko przyszkolne Kamienicy 3. Szkoła Podstawowa nr 1w 148 136 Sala gimnastyczna 22x11 Szczawie Zespół boisk przyszkolnych 3. Szkoła Podstawowa w 109 100 Boisko przyszkolne Zalesiu 4. Szkoła Podstawowa w 66 68 Boisko przyszkolne, bała salka Zasadnem gimnastyczna 5. Zespół Szkoły Podstawowej 77 69 Sala gimnastyczna 22x11, kort i Przedszkola w Zbludzy tenisowy, boiska przyszkolne 7. Szkoła Podstawowa nr 2 w 54 52 Boisko przyszkolne Szczawie 8. Gimnazjum w Kamienicy 303 316 Infrastruktura wspólna z SP 1 w Szczawie 9. Gimnazjum w Szczawie 108 107 Infrastruktura wspólna z SP 1 w Kamienicy RAZEM 1 174 1 135

Na terenie gminy 3 szkoły wyposażone są w sale gimnastyczne o wymiarach boisk ok.11x22 m. Większość szkół ma pracownie komputerowe. Należy stwierdzić, że baza szkolna systematycznie się poprawia. W planach inwestycyjnych na lata 2008-2009 jest budowa nowej szkoły w Zalesiu. Niepokojącym jest fakt zmniejszania się ilości dzieci w ostatnich latach.

13 Na terenie gminy funkcjonują dwa publiczne przedszkola i 1 niepubliczne co na obecną sytuację jest wystarczające.

6.2. SŁUŻBA ZDROWIA Na terenie gminy funkcjonują dwa niepubliczne zakłady podstawowej opieki zdrowotnej. Zakład opieki zdrowotnej w Szczawie prowadzony jest w budynku Ośrodka Zdrowia wybudowanego przez samorząd gminy w Kamienicy przy udziale Społecznego Komitetu Budowy. Budynek Ośrodka Zdrowia w Kamienicy został przejęty przez gminę od byłego ZOZ-u (Zakładu Opieki Zdrowotnej j w Limanowej po reformie służby zdrowia w 2000 r. Budynek w Kamienicy jest niedostosowany do obowiązujących przepisów i wymaga rozbudowy. Rozbudowa planowana jest na lata 2008-2009.

6.3. DZIEDZICTWO KULTUROWE Działalnością związaną z kultywowaniem regionalnej kultury i organizowaniem uroczystości zajmuje się Gminny Ośrodek Kultury w Kamienicy. W GOK-u mieści się Biblioteka Gminna , która posiada dwie filie : w Szczawie i Zbludzy. Księgozbiór liczy 30.117 książek, z którego korzysta 1357 zarejestrowanych czytelników. Oprócz tego biblioteka organizuje liczne konkursy recytatorskie i plastyczne. Wiele imprez estradowych organizowanych jest w amfiteatrze „Saturn”. Przy GOK otwarto Izbę Regionalną, czyli małe muzeum tej ziemi., którym opiekuje się Biblioteka Gminna. Zgromadzono tam unikalne już dziś stare narzędzia rolnicze i pasterskie, sprzęty domowe, naczynia, różne urządzenia potrzebne dawniej pasterzom w górach, oraz fotografie, dokumenty i oczywiście dawne stroje, które nosili przodkowie na początku XX w. Poza tym w Izbie Regionalnej znajdują się eksponaty: Lokalny folklor i obyczaje oddają charakter regionu, natomiast funkcjonujące w tym zakresie instytucje stanowią o stopniu ich upowszechnienia. Zespoły regionalne • Zespół Regionalny „Gorce” Zespół „Gorce” przez wiele lat istniał przy G.S-ie Kamienica, a obecnie opiekuje się nim GOK. W ciągu długoletniej działalności brał udział w Festiwalu Ziem Górskich w Zakopanem tzw. „Jesieni Tatrzańskiej”. Występował również w Danii, Szwecji i na Węgrzech. Zespół pielęgnuje gwarę, dawne stroje, tańce, pieśni i obrzędy regionalne. • Dziecięcy Zespół Regionalny „Gronicki” Zespół działa przy Szkoła Podstawowa nr 1 w Kamienicy, ma na swoim dorobku dwie „Jodły” : srebrną i brązową zdobyte w Kielcach na II i IV Festiwalu Kultury Młodzieży Szkolnej,

14 nagranie w P.R i TV, występy w wielu miastach Polski, zbiorową Odznakę Tysiąclecia Państwa Polskiego za czynny udział w obchodzie tej rocznicy, oraz wiele dyplomów i nagród Promocja gminy Na terenie gminy odbywają się liczne imprezy, które mają jednak charakter regionalny i nie stanowią dużej atrakcji dla turystów. Są to: • Dni Gorczańskie, • Odpust partyzancki w Szczawie

ROZDZIAŁ 7 BAZA TURYSTYCZNA GMINY KAMIENICA

Zespoły zabytkowe Z zabytków Kamienicy należy wymienić przede wszystkim: • pałacyk-dworek, z początku XIX w., z piętrowymi skrzydłami po bokach i parterową częścią w środku ozdobioną kolumnadą z lat 1830-40 • spichlerz-warownia • sekretarzówka i leśniczówka Na cmentarzu znajduje się zabytkowa kaplica grobowa rodziny Szalayów oraz płaskorzeźba ludowa z XIX w. Przedstawiająca Św. Antoniego. Na tym cmentarzu został pochowany organista Jan Kanty Andrusikiewicz, przywódca słynnego Powstania Chochołowskiego w 1846 roku. Znajduje się tez tam grób Maksymiliana Marszałkowicza, jednego z dawnych właścicieli osady. Nowy kościół w Kamienicy, wybudowany w latach 1932-37, stoi na miejscu dawnego drewnianego, który został podmyty przez wezbraną rzekę, oraz jeszcze wcześniejszego, spalonego od uderzenia pioruna w 1646 roku. W kościele znajduje się zbiorowy grób 13 ofiar hitlerowskiej pacyfikacji w 1944 roku. W Kamienicy przetrwał jako jedyny, nie zniszczony przez okupanta pomnik, wykonany z okazji 500-letniej rocznicy bitwy pod Grunwaldem. W Szczawie przy kościółku parafialnym jest muzeum I Pułku Strzelców Podhalańskich. Baza noclegowa Na terenie gminy znajdują się następujące obiekty noclegowe: • w Kamienicy: Ośrodek Szkoleniowo - Turystyczny „Gorce”, Hotel „Osada” Willa „Tulipan” • w Szczawie: Pensjonaty „Gorce”, „Głębieniec” „Gawra”, Pensjonat „Kuziel Eugeniusz” Agroturystyka

15 Na terenie powiatu działalność prowadzi Stowarzyszenie Agroturystyczne, wspierające rozwój gospodarstw agroturystycznych. Na terenie gminy zarejestrowano kilkanaście gospodarstw agroturystycznych oferujących zakwaterowanie, wyżywienie ekologiczne i wiele atrakcji na zróżnicowanym poziomie. Gospodarstwa agroturystyczne są skategoryzowane w zależności od poziomu świadczących usług. Ten rodzaj turystyki bardzo dynamicznie się rozwija na terenie gminy co jest uzupełnieniem bazy noclegowej.

CZĘŚĆ II STRATEGICZNE KIERUNKI ROZWOJU GMINY

ANALIZA SWOT

Przeprowadzona poniżej analiza mocnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń ma dwa zasadnicze cele:  podjęcie strategicznych dla rozwoju gminy decyzji w zakresie wieloletnich programów inwestycyjnych  ocenę możliwości wdrożenia programowanych działań.

16 Tabela II.1 Analiza SWOT dla gminy Kamienica Mocne strony Słabe strony Możliwości rozwojowe Zagrożenia rozwojowe

1) atrakcyjne położenie gminy 1) rozproszony charakter 1.Wykorzystanie wód 1) Migracja zarobkowa młodych 2) walory środowiskowe, zabudowy mineralnych w Szczawie wykształconych osób. występowanie źródeł wód 2) brak inwestora strategicznego 2.Rozwój inwestycji 2) Postępowanie procesu leczniczych dla inwestycji związanych z proekologicznych na bazie rozdrobnienia gospodarstw 3.infrastruktura techniczna : powstaniem uzdrowiska. energii odnawialnych oraz brak specjalizacji. -dostępność komunikacyjna, 3) Niskie dochody gminy. 3. Rozwój turystyki 3.Zahamowanie procesu połączenie drogi 968 z 4) Niewielka ilość podmiotów agroturystyki poprzez gazyfikacji gminy. autostradą w Lubniu. gospodarczych oferujących stworzenie ofert inwestycyjnych -uzbrojenie teleenergetyczne miejsc pracy na lokalnym w sferę usług turystycznych i -kanalizacja sanitarna rynku. uzdrowiskowych

17 WIZJA ROZWOJU GMINY

Podstawą rozwoju gminy Kamienica - mającego na celu poprawę i utrzymanie wysokiego poziomu życia mieszkańców - będzie jego oparcie o spełnianie przez gminę funkcji ośrodka turystyczno-uzdrowiskowego z funkcją leczniczą. Taką wizję uzasadnia szczególnie atrakcyjne położenie gminy - a dodatkowo miejsca o szczególnych walorach krajobrazowo - przyrodniczych. Zarówno warunki topograficzne jak i klimatyczne gminy predysponują ją do rozwoju różnych typów turystyki i to nie tylko sezonowej lecz całorocznej. Szczególny potencjał gminy tkwi w rozwoju turystyki kwalifikowanej oraz agroturystyki. W tych obszarach szczególnie należy podkreślić konieczność zintegrowanych i ukierunkowanych działań a w dalszej kolejności także podjęcie wynikających z nich działań o charakterze inwestycyjnym, szczególnie w zakresie atrakcji turystycznych przyciągających turystów i kuracjuszy. Jednocześnie wraz z podjęciem kompleksowych działań w zakresie rozwoju produktu turystycznego równolegle należy uwzględniać wymogi rozwoju jednostki w oparciu o zasady zrównoważonego rozwoju. Należy też pamiętać o zrównoważonym rozwoju komplementarnych dziedzin życia społeczno gospodarczego - co w konsekwencji pozwoli na zachowanie równowagi pomiędzy projektowaną funkcją turystyczną i profilaktyczno - leczniczą a pozostałymi funkcjami w tym głównie z funkcjami wiodącymi i nadrzędnymi gminy jakimi są funkcje ekologiczne i ochronne. Zgodnie z tymi założeniami został opracowany przedstawiony w dalszej części zapis celu strategicznego celów operacyjnych i szczegółowych dla gminy Kamienica.

18 CEL STRATEGICZNY ROZWOJU GMINY

Wobec przeprowadzonej analizy SWOT oraz założonej wizji rozwoju gminy za cel strategiczny przyjęto:

STAŁĄ POPRAWĘ JAKOŚCI I WARUNKÓW ŻYCIA MIESZKAŃCÓW POPRZEZ ROZWÓJ TURYSTYKI I FUNKCJI UZDROWISKOWEJ

Realizacja tak postawionego celu pozwoli na zmianę struktury dochodów budżetu gminy i mieszkańców (marginalizacja dochodów uzyskiwanych z rolnictwa przy trwałym i realnym wzroście dochodów uzyskiwanych z obsługi ruchu turystycznego) - a co za tym idzie poprawę sytuacji bytowej mieszkańców i wzrost zdolności gminy do generowania dochodów własnych.

CELE OPERACYJNE PROGRAMU ROZWOJU GMINY

Cel I Rozwój infrastruktury i pełniejsze zaspokojenie potrzeb mieszkańców w zakresie usług komunalnych przy zachowani stanu i charakteru środowiska przyrodniczego gminy

Cel II Poprawa poziomu edukacji wśród dzieci i młodzieży.

Cel III Poprawa ochrony zdrowia Cel IV

Stymulowanie i wspieranie procesu wielofunkcyjnego rozwoju obszaru gminy poprzez rozwój turystyki i funkcji uzdrowiskowej

Cel V

Rozwój infrastruktury rekreacyjno -sportowej

19 Cel nr I Rozwój infrastruktury i pełniejsze zaspokojenie potrzeb mieszkańców w zakresie usług komunalnych przy zachowani stanu i charakteru środowiska przyrodniczego gminy

Cele szczegółowe: 1.1. Rozwój sieci kanalizacyjnej 1.2 Poprawa sieci dróg lokalnych 1.3. Rozwój sieci dróg spacerowych i ścieżek rowerowych

Cel II Poprawa poziomu edukacji wśród dzieci i młodzieży.

Cele szczegółowe: 2.1. Poprawa bazy edukacyjnej 2.2. Rozwój szkolnictwa ponad gimnazjalnego 2.3 Dostępność do Internetu w każdej szkole

Cel III Poprawa ochrony zdrowia Cele szczegółowe 3.1. . Rozwój podstawowej opieki zdrowotnej 3.1 Rozwój opieki specjalistycznej

Cel IV

Stymulowanie i wspieranie procesu wielofunkcyjnego rozwoju obszaru gminy poprzez rozwój turystyki i funkcji Cele szczegółowe 4.1 Rozwój bazy turystycznej 4.2. Rozwój funkcji uzdrowiskowej 4.3 Promocja walorów turystycznych.

Cel V

Rozwój infrastruktury rekreacyjno –sportowej Cele szczegółowe 5.1. Rozwój infrastruktury sportowej 5.2. Rozwój infrastruktury rekreacyjnej

20 Tab.II.2 Cele strategiczne, szczegółowe i zadania dla realizacji poszczególnych celów. Cele Cele szczegółowe Zadania Organ odpowiadający za realizację zadań 1. Rozwój infrastruktury i 1.1Rozwój sieci kanalizacyjnej Budowa kanalizacji sanitarnej w Wójt i Rada Gminy pełniejsze zaspokojenie potrzeb Zbludzy, Zasadnem, Zalesiu i w Kamienicy mieszkańców w zakresie usług uzupełnienie w Kamienicy i w komunalnych przy zachowani Szczawie stanu i charakteru środowiska 1.2 Poprawa sieci dróg lokalnych Modernizacja dróg lokalnych: Wójt i Rada Gminy przyrodniczego gminy gminnych, osiedlowych i w Kamienicy rolniczych 1.3. Rozwój sieci dróg Budowa dróg spacerowych i Wójt i Rada Gminy spacerowych i ścieżek rowerowych ścieżek rowerowych w Kamienicy 2. Poprawa poziomu edukacji 2.1. Poprawa bazy edukacyjnej 1.Budowa nowej szkoły w Wójt i Rada Gminy wśród dzieci i młodzieży. Zalesiu. Dyrektorzy placówek 2. Modernizacja placówek oświatowych oświatowych 2.2. Rozwój szkolnictwa ponad Utworzenie szkoły Wójt i Rada Gminy gimnazjalnego ponadgimnazjalnej. w Kamienicy 2.3 Dostępność do Internetu w Utworzenie pracowni Dyrektorzy placówek każdej szkole komputerowych i sal oświatowych audiowizualnych. 3. Poprawa ochrony zdrowia 3.1. Rozwój podstawowej opieki Rozbudowa Ośrodka Zdrowia w Wójt i Rada Gminy zdrowotnej Kamienicy w Kamienicy 3.2. Rozwój opieki specjalistycznej Uruchomienie poradni Kierownicy ZPOZ specjalistycznych

21 4. . Stymulowanie i wspieranie 4.1 Rozwój bazy turystycznej 1. Budowa kąpielisk otwartych Wójt i Rada Gminy procesu wielofunkcyjnego 2. Modernizacja amfiteatru w Kamienicy rozwoju obszaru gminy poprzez „Saturn” rozwój turystyki i funkcji uzdrowiskowej 4.2. Rozwój funkcji uzdrowiskowej 1. Budowa pijalni wód Wójt i Rada Gminy mineralnych w Szczawie w Kamienicy 2. Budowa zakładu przyrodoleczniczego. 3. Uzyskanie statusu uzdrowiska 4.3 Promocja walorów 1. Publikacja broszur i folderów. Wójt i Rada Gminy turystycznych. 2. Udział w targach w Kamienicy turystycznych. Właściciele podmiotów 3. Współpraca krajowa i gospodarczych związanych międzynarodowa. z turystyką i agroturystyką 5. Rozwój infrastruktury 5.1. Rozwój infrastruktury 1. Budowa hali sportowej z Wójt i Rada Gminy rekreacyjno -sportowej sportowej zapleczem w Kamienicy w Kamienicy 2. Budowa zespołu boisk sportowych Budowa basenu otwartego.

22 UWAGI KOŃCOWE

Opracowanie „Strategii Rozwoju Gminy Kamienica” ma na celu przede wszystkim wskazanie kierunków rozwoju gminy Kamienica, dających największe szanse na podniesienie poziomu życia mieszkańców oraz stworzenie zachęt dla potencjalnych inwestorów oraz dla osób zamierzających się osiedlać na obszarze gminy. Celem strategii jest wdrożenie działań zmierzających do ogólnego, szeroko rozumianego rozwoju społeczno-gospodarczego gminy. Strategia stanowi narzędzie dla lokalnego samorządu przy ustalaniu dalszych planów inwestycyjnych i winna mieć znaczący wkład w podnoszeniu jakości świadczonych usług oraz poprawy warunków życia mieszkańców. Jednocześnie należy pamiętać, iż jedynie powstanie społecznie akceptowanych projektów, których realizacja pozwoli nie tylko na podniesienie efektywności podejmowanych przedsięwzięć lecz również na stworzenie nowej jakości funkcjonowania samorządu. O sukcesie wdrożenia niniejszej strategii zadecyduje w znaczącym zakresie stopień społecznej akceptacji dla szczegółowych przedsięwzięć oraz decyzyjność organów gminy. Komunikacja z lokalną społecznością nie powinna polegać tylko na informowaniu o pracach nad przygotowywanymi programami aplikacyjnymi. Należy uwzględnić postulaty i propozycje zgłaszane przez mieszkańców gminy. Postulaty te powinny być ujęte dodatkowo w Planach Odnowy poszczególnych miejscowości gminy Kamienica, które będą odrębnie opracowane na bazie niniejszej strategii.

23