Alfred Ost ( 1884-1945) Algemene informatie Gemeentelijk Museum van Herkomst van de Ostende. Je suis la reine des Archief en Museum van de Elsene illustraties plages (ontwerp) Socialistische Jean Van Volsemstraat 71, Archief en Museum van de 1913 Arbeidersbeweging 1050 Elsene Socialistische Arbeidersbeweging. 49x30cm Bagattenstraat 174. 9000 Gent (telefoon: 02/SI1.90.84 - Gent: blz. 98, I 06. I 15 (onder) /nventansnummer: 393/11 195128-6 (telefoon: 09/224.00.79 - fax: 02/647.66.72) Buytaert Rob: blz. 122 (onder) Antwerpen, Archief en Museum fax 09/233.67.1I) Open: maandag tot vrijdag Galerij De Zwarte Panter, voor het Vlaamse Cultuurleven Open: elke werkdag van van 13u tot 19u, zaterdag en Antwerpen: blz. 124 9u tot 12u en van 13u tot 17u zondag van I Ou tot 17u, Huysmans Bart: blz. 85, 86, 96 Toegang: gratis gesloten op maandag (onder links). 96 (onder rechts). Toegang: gratis (met 97 (onder), 97 (boven). I 0 I Archief en Museum voor het uitzondering van de tijdelijke (rechts boven), I OS (links) I 08 Vlaamse Cultuurleven tentoonstellingen) (rechts onder), I 09 (rechts), I 13. Minderbroederstraat 22, I IS (boven). 121 (links). 122 2000 Antwerpen Nationaal Jenevermuseum (boven), 125. 126, 128 (telefoon:03/232.5S.80 - Witte Nonnenstraat 19. Katholiek Documentatiecentrum, fax: 03/231.93.10) 3SOO Hasselt Leuven: blz. I 02. I 14 Open: leeszaal: elke werkdag (telefoon: 0 I 1/24.1 1.44 - Koninklijk In stituut voor het van 8.30u tot 16.30u; fax: 0 I 1/21.1 0.50) Kunstpatrimonium, Brussel: blz. 87 museum: dinsdag tot en met Open: dinsdag tot vrijdag (links) zondag van I Ou tot I 7u van IOu tot 17u, zaterdag en Konrnklijk Museum van het Leger Toegang: 7S.-BF. zondag van 14u tot 16u en van de Krijgsgeschiedenis. groepen (+ IS personen) Toegang: 90,-BF Brussel: blz. 99 (onder). I I 0 30.-BF. inwoners (boven) groot -Antwerpen gr-atis. Universiteitsbibliotheek Gent Luyten Joris: blz. 87 (rechts). 88, scholen gratis Rozier 9, 9000 Gent 91 (links), 91 (rechts), 92 (boven), (telefoon: 09/264.38.51 - 93 (links), 93 (rechts). 9S, 96 Katholiek fax: 09/264.41.96) (boven), 99 (boven). 104, 105 Documentatiecentrum Open: elke werkdag van (rechts), I07. I 08 (links) Vlamingenstraat 39. 9u tot 12u en van 14u tot 17u Mestdagh Luk: blz. 126-127 3000 Leuven Toegang: gratis Gemeentelijk Museum van (telefoon : 016/32.35.00 - Elsene: blz. 92 ( ond.er) fax: 016/32.35.0I) Donekers E.: blz. I I I Open: elke werkdag van Rijksdienst Beeldende Kunst, Den 9u tot 17.30u, Vo rmgeving Haag: I 0 I (rechts onder) Inhoudsopgave op zaterdag van 9u tot 12.30u. Rob Buytaert Rubens Pjerpol: blz. I 17 Toegang: gratis Annemie Vandezande Speldoorn E.: I 00-1 0 I, I 09 (links), I 12, I 18, I 19, 121 (rechts Affichekunst Koninklijke Musea voor Schone Correctie boven), 121 (rechts onder). 123 Kunsten Els Peeters Universiteitsbibliotheek Gent: blz. Woord vooraf blz. 87 Museumstraat 9, I 000 Brussel I 08 (rechts boven). I I 0 (rechts (telefoon: 02/508.32.1 I - Eindredactie en produktie onder) fax 02/508.32.32) Rudy Vercruysse De eeuwwisseling (ca. 1885- 1918) blz. 89 Open: Museum voor Marc Devos door Korf Scheerfinck Oude Kunst Geert Verstaen dagelijks van I Ou tot I 2u - Druk Het Interbellum ( 1919- 1940) blz. 100 13u tot 17u, gesloten op maandag Die Keure. Brugge door Korf Scheerfinck Museum voor Moderne Kunst Opbergband Van de Tw eede We reldoorlog tot vandaag blz. 116 Koninklijk Museum van het De Vooght b.v., Montfoort Leger· en van de door Rob ert Lucas Krijgsgeschiedenis De fotogravure Jubelpark 3. I040 Brussel voor dit nummer Besluit blz. 127 (telefoon: 021733.44.93 - werd vervaardigd door fax 021734.54.21) Open: dagelijks van 9u tot 16.45u, gesloten op maandag Toegang: gratis Auteursidentificatie Museum Vleeshuis Robert Lucas studeerde kunstwetenschappen en archeologie aan de Vleeshouwersstraat 40, Vrije Universiteit Brussel. Hij is als assistent werkzaam in het Archief 2000 Antwerpen Kortrijksesteenweg I 142A en Museum voor het Vlaamse Cultuurleven, waar hij verantwoordelijk (telefoon: 03/233.64.04) 9051 Sint-Denijs-Westrem is voor de affichecollectie. Open: dagelijks van I 0 tot 09/220.40.40 16.45u, gesloten op maandag Karl Scheerlinck is kunsthistoricus. Hij publiceerde diverse werken Toegang: 75.-BF, over de Belgische affichekunst en werkte mee aan de samenstelling groepen ( + I 5 personen) van affichetentoonstellingen als "Papieren herauten" ( 1991). "ISO jaar 30.-BF. inwoners groot-Antwerpen gratrs, il affiches voor de Antwerpse Zoo" ( 1993). "Antwerpen geplakt" li[J ( 1993) en "Jenever en likeur in kleur" ( 1994). scholen gratis Lid van de Unie van de Uitgevers vatl de Periodieke Pers Copyright OKV Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel �" van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook PIIOY\MCIEIESTUUII Provincie zonder voorafgaande ANTWERPEN + Oost-Vlaanderen PROVINCIE p o v in c e limburg VLAAMS • BRABANT toestemming van de uitgever. Woord vooraf Nogal wat kunstliefhebbers koppelen het begrip gesitueerd in haar nationale en internationale context. "affiche" automatisch aan Parijs en aan de namen van Daarnaast worden, afzonderlijk, werking en inhoud van Ju les Chéret, Henri de To ulouse-Lautrec en een negental van de belangrijkste openbare affiche­ Alphonse Mucha. De wieg van de affichekunst stond verzamelingen nader toegelicht. inderdaad in de toenmalige economische en culturele hoofdstad en het nieuwe genre kwam tot bloei in wat wij nu gemakshalve de "Belle Epoque" noemen. Nochtans heeft de affichekunst ook in België een hoge vlucht genomen. Anno 1900 nam onze jonge, maar economisch welvarende natie samen met Frankrijk zelfs Frans van Kuyck een vooraanstaande plaats in op het wereldtoneel. (1852-1915) Théo van Rysselberge Wereldtentoonstelling van In deze aflevering wordt een poging gedaan om aan de (1862-1926) Antwerpen hand van recente publikaties en bijkomend onderzoek La Libre Esthétique 1885 te velde, een stand van zaken op te maken. 1896 254xl 19cm Omdat men niet kan spreken van een typisch Belgische, 100x72cm Inventarisnummer: Inventarisnummer: AV 38.5. I 0. I 241637 laat staan Vlaamse affichekunstwordt in een bondig AV I 4.6. I I .231 I 500 Antwerpen, Museum Vleeshuis historisch overzicht de affichekunst in Vlaanderen Antwerpen, Museum Vleeshuis onder do hooee Bo.oberming V1lD z. M. d60 Koning va.n Balgie MEI- �aas- OCTOBER. EXPOSITION UNIVERSELLE D'ANVERS IOUS Ie h&ut Patnlnap de 8. M.. 1e Roi d• BeJs-.._ YJ��J��y��{{/tf$.MAl - 1885 - <Xn'OBRE. INTERNATIONAL EXHIBITION OF ANTWERP Wilier the IJl"&Ci.OUIIM. Patrooaguora the Kingorthe JHlaiaa. MA Y - 1885 - OCTOBER. 87 88 De eeuwwisseling (ca.1885-1918) Jean Ubaghs ( 1852- 1937) Van plakkaat tot affichekunst en in grote oplage verspreid werden. De echte Exposition d'affiches doorbraak kwam er pas in de jaren '90. Behalve het 1896 De reclame als dusdanig is veel ouder dan het economisch en cultureel gunstige klimaat droegen ook 104x72cm Inventarisnummer: affiche zoals we het hier bespreken. Van oudsher andere fa ctoren bij tot het succes: de kennismaking met AV 14.6. 1 0401 1500 hebben er geschreven of geschilderde aankondigingen de Franse affichisten op Belgische tentoonstellingen, de Antwerpen, Museum Vleeshws op groot fo rmaat bestaan. Met de uitvinding van de vernieuwingsdrang van de artistieke avant-garde, het boekdrukkunst rond 1450 werd het mogelijk een dynamisme van enkele drukkerijen en een groeiend en boodschap op grotere schaal te verspreiden. De eerste zich organiserend verzamelaarspubliek. "affiches" maakten reclame voor- hoe kan het ook anders - uitgevers en boekhandelaars. Overigens is het Vóór de jaren '90 waren, behalve de saaie oudste plakkaat dat ook een illustratie (in houtgravure) "letterbiljetten", ook de half-tekst-half-beeldaffiches in bevat, afkomstig uit Antwerpen: Gerhard Leeu voerde zwang. Op de typografisch gezette aanplakbiljetten er in 1491 publiciteit mee voor zijn uitgeverij. werd een prent geplakt die meestal lithografisch De duizenden aanplakbiljetten die daarna verschenen, vervaardigd was. Er verschenen ook passe-partout waren vooral typografisch en droegen zowel affiches met een kleurrijk kader waarin veelal nationale mededelingen van de overheid als van handelaars en of lokale heraldische motieven werden verwerkt; schouwburgen: alle illustreren ze op hun manier een binnen dat decoratieve raam kon telkens een andere boeiende brok geschiedenis. tekst worden gedrukt. Niet zelden werden diverse Eigen aan het moderne beeldaffichevan de jaren technieken gecombineerd, wat dan meervoudig I 870- 1880 is de lithografische uitvoering, een techniek samengestelde plakkaten opleverde. die rond 1796 werd uitgevonden door Aloïs Senefelder. Wilde een Belgische firma uitpakken met een kleurrijk De techniek berust op het gegeven dat vet en water beeldaffiche,dan deed zij doorgaans een beroep op de elkaar afstoten. Met vette inkt wordt op een poreuze Franse lithografen. kalksteen getekend. Daarna wordt die steen De twee oudste lithografische aanplakbiljetten die in natgemaakt en met vette drukinkt ingerold. Alleen de België werden ontworpen en gedrukt en die ook een betekende, vette partijen nemen de drukinkt aan. aanzienlijke verspreiding kenden, zijn die voor de Dit vlakdrukprocédé werd de volgende decennia Antwerpse We reldtentoonstelling van 1885. Ze waren verfijnd, onder andere wat het drukken in verschillende schatplichtig aan de opgesmukte tekstaffiches. kleuren betreft.Aanvank elijk waren het enkel Dat bewijzen het sobere kleurgebruik voor de tekening, uitgeverijen in Frankrijk die brood in het gekleurde de schikking en de verschillende korpsen van het beeldaffiche zagen. tekstgedeelte, maar vooral de iconografie die bol staat van de heraldische en allegorische motieven. Dat laatste Het affiche zou als kunstdiscipline pas hadden ze overigens gemeen met de historiserende bestaansrecht verwerven nadat een talentvol en trend in de architectuur en de toegepaste grafiek. gerenommeerd kunstenaar als Jules Chéret het als De ontwerper was Frans van Kuyck, een genre- en uitdrukkingsvorm ging hanteren. Zijn virtuoze voorbeeld portretschilder, etser en illustrator, die zich slechts een zette veel begenadigde kunstenaars, maar ook mindere enkele maal aan het affiche waagde.