Objaśnienia Do Mapy Geośrodowiskowej Polski 1
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY P A Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A OBJA ŚNIENIA DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz BARCZEWO (176) Warszawa 2012 Autorzy planszy A: Robert Formowicz*, Katarzyna Strzemi ńska* Autorzy planszy B: Izabela Bojakowska*, Paweł Kwecko*, Hanna Tomassi-Morawiec*, Małgorzata Marczak**, Jerzy Król, ** Główny koordynator MGP: Małgorzata Sikorska- Maykowska* Redaktor regionalny planszy A: Katarzyna Strzemi ńska* Redaktor regionalny planszy B: Olimpia Kozłowska* Redaktor tekstu: Joanna Szyborska-Kaszycka* *- Pa ństwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa **Przedsi ębiorstwo Geologiczna „PROXIMA” SA, ul. Kwidzy ńska 71, 51-415 Wrocław ISBN... Copyright by PIG-PIB and M Ś, Warszawa 2012 Spis tre ści I. Wst ęp (Robert Formowicz) ........................................................................................ 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza (Robert Formowicz) ........................... 4 III. Budowa geologiczna (Robert Formowicz) ................................................................. 6 IV. Zło Ŝa kopalin (Robert Formowicz) ............................................................................ 9 1. Kopaliny ilaste...................................................................................................... 11 2. Kruszywa piaskowo-Ŝwirowe. ............................................................................. 12 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin (Robert Formowicz) ......................................... 14 VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin (Robert Formowicz) ..................... 16 VII. Warunki wodne (Robert Formowicz) ........................................................................ 17 1. Wody powierzchniowe......................................................................................... 17 2. Wody podziemne.................................................................................................. 19 VIII. Geochemia środowiska ............................................................................................ 21 1. Gleby (Paweł Kwecko) ......................................................................................... 21 2. Osady (Izabela Bojakowska) ................................................................................ 23 3. Pierwiastki promieniotwórcze (Hanna Tomassi-Morawiec) ............................... 27 IX. Składowanie odpadów (Małgorzata Marczak, Jerzy Król) ..................................... 29 X. Warunki podło Ŝa budowlanego (Robert Formowicz) .............................................. 34 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu (Robert Formowicz, Katarzyna Strzemi ńska) ........ 35 XII. Zabytki kultury (Robert Formowicz, Katarzyna Strzemi ńska) ................................ 40 XIII. Podsumowanie (Robert Formowicz, Małgorzata Marczak, Jerzy Król) ................. 42 XIV. Literatura .................................................................................................................. 44 I. Wst ęp Arkusz Barczewo Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000 (MG śP) został wy- konany w Oddziale Górno śląskim Pa ństwowego Instytutu Geologicznego – Pa ństwowego Instytutu Badawczego w Sosnowcu (plansza A) oraz w Pa ństwowym Instytucie Geologicz- nym – Pa ństwowym Instytucie Badawczym w Warszawie i Przedsi ębiorstwie Geologicznym PROXIMA SA we Wrocławiu (plansza B) w latach 2011–2012. Przy jego opracowywaniu wykorzystano materiały archiwalne i informacje zamieszczone na arkuszu Barczewo Mapy geologiczno-gospodarczej Polski w skali 1:50 000 wykonanym w Oddziale Górno śląskim Pa ństwowego Instytutu Geologicznego (Formowicz, Strzemi ńska, 2006). Niniejsze opraco- wanie powstało zgodnie z „Instrukcj ą opracowania Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000” (Instrukcja..., 2005) na podkładzie topograficznym w układzie „1942”. Mapa składa si ę z dwóch plansz. Plansza A zawiera zaktualizowane tre ści Mapy geolo- giczno-gospodarczej zgrupowane w nast ępuj ących warstwach informacyjnych: kopaliny, gór- nictwo i przetwórstwo kopalin, wody powierzchniowe i podziemne, warunki podło Ŝa budow- lanego oraz ochrona przyrody i zabytków kultury. Dane i oceny geo środowiskowe zaprezentowane na planszy B zawieraj ą elementy wie- dzy o środowisku przyrodniczym, niezb ędne przy optymalnym typowaniu funkcji terenów w planowaniu przestrzennym poszczególnych jednostek administracji pa ństwowej. Wskazane na mapie naturalne warunki izolacyjno ści podło Ŝa s ą wskazówk ą nie tylko dla bezpiecznego składowania odpadów, lecz tak Ŝe powinny by ć uwzgl ędniane przy lokalizowaniu innych obiektów, zaliczanych do kategorii szczególnie uci ąŜ liwych dla środowiska i zdrowia ludzi, lub mog ących pogarsza ć stan środowiska. Informacje dotycz ące zanieczyszczenia gleb i osa- dów dennych wód powierzchniowych s ą u Ŝyteczne do wskazywania optymalnych kierunków zagospodarowania terenów zdegradowanych. Mapa adresowana jest przede wszystkim do instytucji, samorz ądów terytorialnych i administracji pa ństwowej zajmuj ących si ę racjonalnym zarz ądzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Analiza jej tre ści stanowi pomoc w realizacji postanowie ń ustaw o zagospo- darowaniu przestrzennym i prawa ochrony środowiska. Informacje zawarte w mapie mog ą by ć wykorzystywane w pracach studialnych przy opracowywaniu strategii rozwoju woje- wództwa oraz projektów i planów zagospodarowania przestrzennego, a tak Ŝe w opracowa- niach ekofizjograficznych. Przedstawiane na mapie informacje środowiskowe stanowi ą ogromn ą pomoc przy wykonywaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska oraz planów gospodarki odpadami. 3 Opracowanie wykonano na podstawie analizy materiałów archiwalnych, publikacji oraz konsultacji i uzgodnie ń dokonanych w archiwach Urz ędu Marszałkowskiego w Olsztynie i Starostwa Powiatowego w Olsztynie, Centralnym Archiwum Geologicznym Pa ństwowego Instytutu Geologicznego – Pa ństwowego Instytutu Badawczego w Warszawie oraz w Regio- nalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Olsztynie, i w Wojewódzkim Urz ędzie Ochrony Za- bytków w Olsztynie. Wykorzystane zostały równie Ŝ informacje uzyskane w siedzibach nadle- śnictw oraz w urz ędach gmin. Zebrane informacje uzupełniono zwiadem terenowym przeprowadzonym we lipcu 2011 roku. Mapa wykonana jest w wersji cyfrowej. II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Obszar obj ęty arkuszem Barczewo wyznaczaj ą współrz ędne geograficzne 53°40’– 53°50’ szeroko ści geograficznej północnej i 20°30’–20°45’ długo ści geograficznej wschod- niej. Administracyjnie omawiany obszar znajduje si ę w granicach województwa warmi ńsko- mazurskiego, na terenie powiatu olszty ńskiego, do którego nale Ŝą gminy: Barczewo, Dywity, Purda, Stawiguda oraz miasto Barczewo. Skrajna południowo-wschodnia cz ęść arkusza znaj- duje si ę w granicach powiatu szczycie ńskiego (gmina Pasym), a część zachodnia w granicach miasta Olsztyn. Zgodnie z podziałem fizycznogeograficznym (Kondracki, 2001) obszar arkusza Bar- czewo wchodzi w skład makroregionu Pojezierze Mazurskie nale Ŝą cego do podprowincji Pojezierzy Wschodniobałtyckich, b ędącej cz ęś ci ą prowincji NiŜu Wschodniobałtycko- Białoruskiego (fig. 1). Cały omawiany obszar znajduje si ę w granicach mezoregionu Poje- zierze Olszty ńskie s ąsiaduj ącego od północy z: Równin ą Orneck ą, Wzniesieniami Górow- skimi i Równin ą S ępopolsk ą, od wschodu z Pojezierzem Mr ągowskim, od południa z Rów- nin ą Mazurska i Garbem Lubawskim, a od zachodu z Pojezierzem Iławskim. Pojezierze Olszty ńskie rozci ąga si ę po obu brzegach górnego biegu Łyny, a jego całkowita powierzch- nia wynosi 3820 km 2. Obszar obj ęty arkuszem Barczewo znajduje si ę na bezpo średnim zapleczu moren czo- łowych górnego stadiału zlodowacenia wisły. Krajobraz jest zró Ŝnicowany – od falistych równin wysoczyzny polodowcowej i powierzchni sandrowych, poprzez pagórkowaty rejon kemów i plateau kemowych, do bardzo urozmaiconej rze źby w strefie moren czołowych. Maksymalne deniwelacje wynosz ą 81 m. Najwy Ŝsze wzniesienia na arkuszu stanowi ą wzgó- rza morenowe w jego południowej cz ęś ci z kulminacj ą na wysoko ści 181,5 m n.p.m. w okoli- 4 cach odsady Rykowiec. Najni Ŝej poło Ŝonym miejscem omawianego obszaru jest dolina rzeki Wad ąg na północ od Olsztyna – 98,0 m n.p.m. Fig.1. Poło Ŝenie arkusza Barczewo na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (2001) 1 – granica mezoregionu, Prowincja: NiŜ Wschodniobałtycko-Białoruski, Podprowincja Pojezierza Wschodniobałtyckie Mezoregiony Pojezierza Mazurskiego: 842.81 – Pojezierze Olszty ńskie; 842.82 – Pojezierze Mr ągowskie; 842.87 – Równina Mazurska Pod wzgl ędem klimatycznym obszar odwzorowany w granicach arkusza nale Ŝy do ma- zurskiej dzielnicy klimatycznej, która swym zasi ęgiem obejmuje Pojezierze Mazurskie i jest obok obszarów górskich najzimniejsz ą dzielnic ą klimatyczn ą Polski. Klimat ten cechuje si ę du Ŝą zmienno ści ą stanów pogody. Średnie roczne opady wynosz ą 500–600 mm, a wpływ jezior i lasów zaznacza si ę lokalnym wzrostem ich do 650 mm. Okres wegetacyjny trwa oko- ło 160–190 dni i znacznie ró Ŝni si ę w poszczególnych latach, nawet o kilka tygodni. Średnie roczne temperatury wynosz ą +7o C. Długo ść bezmro źnego okresu wynosi średnio 125 dni. Średnie sumy roczne opadów dla terenu gminy wynosz ą 550 mm, z przewag ą opadów półro- cza letniego. Okres wczesnowiosenny charakteryzuje si ę cz ęsto niedoborem opadów, co na glebach łatwo przepuszczalnych stwarza niedogodne warunki dla wegetacji ro ślin. Dominuj