clár comórtha céad bliain Centenary Programme

An 2ú hEagrán / 2nd edition

uíbh fhailí / offaly clár comórtha céad bliain uíbh fhailí

The Seven Programme Strands Seacht Snáithe an Chláir 2nd edition / An 2ú hEagrán

State and Local Ceremonial Searmanais Stáit agus Áitiúla

Historical Reflection Machnamh ar an Stair

The Living Language An Teanga Bheo Youth and Imagination An Óige agus an tSamhlaíocht

Cultural Expression Léiriú Cultúrtha

Community Participation Rannpháirtíocht Phobail

Global and Diaspora Éireannaigh ar fud an Domhain agus an Diaspóra

2 the ireland 2016 centenary programme tá éire 2016: clár comórtha céad bliain is built on Seven Programme Strands which, taken bunaithe ar Sheacht Snáithe Cláir, agus nuair a together, reflect the themes of Remembering, thógtar iad sin i dteannta a chéile, léiríonn siad na Reconciling, Presenting, Imagining and Celebrating. téamaí Cuimhneamh, Athmhuintearas, Cur i Láthair, The programme will continue to grow and develop Samhlú agus Ceiliúradh. Leanfar ar aghaidh le fás over the coming months. To see the updated agus forbairt an Chláir sna míonna amach romhainn. programme, other county programmes and the national Leis an gclár nuashonraithe a fheiceáil, chomh programme for 2016, please visit www.ireland.ie maith le cláir chontaetha eile agus an clár náisiúnta le haghaidh 2016, téigh chuig www.ireland.ie

Formal commemorative events, focused on remembering Beidh imeachtaí foirmiúla comórtha ann a bheidh and honouring those who took part in the Easter dírithe ar na daoine a ghlac páirt in Éirí Amach na Rising, and especially those who gave their lives. Cásca, go háirithe iad siúd a thug a mbeatha lena linn, a thabhairt chun cuimhne agus a onórú.

A range of history-based activities and initiatives, Beidh réimse gníomhaíochtaí agus tionscnamh designed to deepen and broaden our understanding of staire ann a cheapfar chun ár dtuiscint ar the events of 1916 and that pivotal period in our history. imeachtaí 1916 agus an tréimhse ríthábhachtach sin inár stair a dhoimhniú agus a leathnú.

Reflecting on the central place of the Irish language in the Cuirfear clár ilghnéitheach imeachtaí ar siúl mar ideals of the Revolutionary Generation and celebrating léiriú ar áit lárnach na Gaeilge in idéil na glúine the language through a diverse programme of events. réabhlóidí agus chun an teanga a cheiliúradh.

Placing children and young people at the centre Cuirfear leanaí agus daoine óga i gcroílár Éire of the Ireland 2016 Centenary Programme 2016: Clár Comórtha Céad Bliain agus déanfar and integrating historical exploration with iniúchadh ar cheisteanna staire a chomhtháthú a range of imaginative activities. le réimse gníomhaíochtaí samhlaíocha.

Working with our creative community and arts Oibriú lenár bpobal cruthaitheach agus eagraíochtaí organisations to reflect on our past, our present ealaíon chun machnamh a dhéanamh ar an am and our future, with a focus on 1916. atá thart in Éirinn, ar an saol atá ann faoi láthair agus ar a bhfuil i ndán dúinn amach anseo, agus béim faoi leith ar eachtraí 1916.

Encouraging widespread citizen engagement in Saoránaigh a spreagadh le páirt a ghlacadh in 1916 related events, involving the broadest possible imeachtaí a bhainfidh le 1916, sa chaoi is go mbeidh an community and voluntary sector participation in rannpháirtíocht is mó is féidir ag na hearnálacha deonacha towns and villages throughout the country. agus pobail i mbailte agus i sráidbhailte ar fud na tíre.

Inviting the global Irish family and friends of Cuireadh a thabhairt do chlann na hÉireann ó gach Ireland from all over the world to join us in cearn den domhan agus do chairde na hÉireann remembering, reflecting and re-imagining. a bheith linn agus muid ag cuimhneamh, ag déanamh machnaimh agus ag athshamhlú.

3 clár comórtha céad bliain uíbh fhailí

Foreword Brollach

In July 2014 the members of Offaly County I mí Iúil 2014 bhunaigh comhaltaí Chomhairle Chontae Council established a sub-committee, comprising Uíbh Fhailí fochoiste, ina bhfuil comhaltaí tofa agus elected members and staff, to coordinate events to mark baill foirne, chun imeachtaí a chomhordú le ceiliúradh 1916 in Offaly and to be the link to Ireland 2016, the a dhéanamh ar 1916 in Uíbh Fhailí agus a bheith ar an national office in the Department of Arts, Heritage and nasc le Éire 2016, an oifig náisiúnta sa Roinn Ealaíon, the Gaeltacht. Oidhreachta agus Gaeltachta. The committee sought expressions of interest Lorg an coiste léirithe spéise ón bpobal, agus from the public, their ideas and suggestions, as to a gcuid smaointe agus moltaí, maidir le conas is féidir how 1916 can be remembered, reconciled, presented, linn cuimhneamh ar 1916, athmhuintearas a dhéanamh imagined and celebrated in Offaly. Thirty six uirthi agus í a chur i láthair, a shamhlú agus a cheiliúradh submissions were received and based on these a draft in Uíbh Fhailí. Fuarthas 36 aighneacht agus ullmhaíodh programme of commemoration was prepared. A Public dréachtchlár comórtha bunaithe orthu sin. Cuireadh Information meeting was held on 13 May 2015 in the cruinniú Faisnéise Poiblí ar siúl an 13 Bealtaine 2015 sa Court Hotel, to garner the public’s ideas and Court Hotel, Tulach Mhór chun smaointe agus tuairimí opinions. The large attendance - in excess of ninety an phobail a fháil. Chuir an slua mór a bhí i láthair – bhí people registered on the evening – warmly welcomed breis is nócha duine cláraithe ar an oíche – fáilte mhór the programme and the general feedback was that it roimh an gclár agus ba é an tuairim ghinearálta ina is extensive in its scope and appropriate in its subject measc ná go bhfuil an clár forleathan ó thaobh raoin de matter. The Offaly 2016 Commemoration Committee agus oiriúnach don ábhar atá i gceist. D’fhéach Coiste reviewed the comments and feedback received, both on Comórtha 2016 Uíbh Fhailí ar na tuairimí agus ar an the night and subsequently. A number of the proposals aiseolas a fuarthas ar an oíche sin agus ina dhiaidh sin. which emerged on the night have been incorporated Tá roinnt de na tograí a tháinig chun cinn ar an oíche san into the commemoration programme. The Committee áireamh sa chlár comórtha anois. Leanann an Coiste ag continues to liaise with various groups and individuals to obair le grúpaí agus le daoine éagsúla chun na tograí sin develop these proposals further. a fhorbairt tuilleadh.

the background in offaly an cúlra in uíbh fhailí The 1916 Rising had a profound impact on Offaly. Bhí tionchar thar cuimse ag Éirí Amach 1916 ar Its legacy is partly reflected in the name change from Uíbh Fhailí. Tá a oidhreacht léirithe ar bhealach amháin King’s County to Offaly, the GAA county colours, and san athrú a rinneadh ar ainm an chontae ó King’s County the several memorials and monuments in the midlands (Contae an Rí) go hUíbh Fhailí, i ndathanna CLG an chontae, inspired by the Rising and the ensuing Revolutionary agus i roinnt cuimhneachán agus séadchomharthaí i lár period. na tíre a fuair inspioráid ón Éirí Amach agus ón tréimhse On 20 March 1916 a fracas broke out between a Réabhlóideach a tháinig ina dhiaidh. large group of ‘separation’ women and boys and Irish An 20 Márta 1916 bhris scliúchas amach idir Volunteers in the Sinn Féin rooms in William Street, grúpa mór ban agus buachaillí ‘scartha’ agus Óglaigh Tullamore. Led by Peadar Bracken, the Volunteers na hÉireann i seomraí Shinn Féin ar Shráid Liam, Tulach resisted attempts by the RIC to disarm them. An RIC Mhór. Faoi stiúir Pheadair Bracken, fuair Óglaigh na Sergeant was shot in the arm and seriously wounded hÉireann an ceann is fearr ar iarrachtaí an RIC a n-arm a by Peadar Bracken. After hearing the news PH Pearse chur ó mhaith. Chaith Peadar Bracken urchar le Sáirsint de chuid an RIC agus gortaíodh go dona é. Tar éis dó an scéal a chloisteáil d’fhógair Pádraig Mac Piarais: ‘Rinneadh beart

4 declared: ‘A great deed was done last night at Tullamore, mór aréir i dTulach Mhór, nuair a doirteadh fuil ag cosaint when blood was shed in defence of the Volunteers’ right cheart na nÓglach arm a bheith ar iompar acu...’ Mheas to carry arms...’ Some perceived the incident as a prelude roinnt daoine go raibh an eachtra mar réamheachtra don to the Rising in Dublin. Éirí Amach i mBaile Átha Cliath. Eleven Offaly men were known to have fought in B’eol gur throid 11 fhear as Uíbh Fhailí san Éirí the Rising: Seamus Kenny, Belmont; James Carroll, Amach: Seamus Kenny, an Lios Dearg; James Carroll, Shannonharbour; Seamus O’Brennan, Tullamore; Caladh na Sionainne; Seamus O’Brennan, Tulach Mhór; Patrick McDonnell, Belmont; Patrick Doyle, ; Patrick McDonnell, an Lios Dearg; Patrick Doyle, an Seamus Kelly, Mucklagh; Joseph Doolan, ; Féar Bán; Seamus Kelly, an Muclach; Joseph Doolan, Kieran Kenny, Banagher; Eamonn Bulfin, Birr; Peadar Cill Achaidh; Kieran Kenny, Beannchar; Eamonn Bulfin, Bracken, Tullamore; and Michael Foley, . Biorra; Peadar Bracken, Tulach Mhór; agus Michael Ongoing research will identify more participants in the Foley, Éadan Doire. Sainaithneofar i dtaighde atá ag Rising with Offaly connections who have to date been dul ar aghaidh daoine eile a raibh baint acu le hUíbh inadvertently overlooked. Hitherto unexplored civilian Fhailí agus a bhí páirteach san Éirí Amach ach a ligeadh perspectives on the Rising’s impact on Offaly will also be i ndearmad de thimpiste. Dá bharr sin cuirfear béim emphasised. freisin ar dhearcthaí na sibhialtach nach ndearnadh The initial political reaction to the Rising in iniúchadh orthu go dtí seo maidir le tionchar an Éirí King’s County was one of dismay. Members of Tullamore Amach ar Uíbh Fhailí. Urban District Council condemned the Rising which Bhí guais ar dhaoine sa saol polaitiúil i they believed was ‘gravely detrimental to the real political gContae an Rí i dtús báire faoin Éirí Amach. Cháin and industrial interests of Ireland...’. Speaking at a comhaltaí Chomhairle Ceantair Uirbigh Thulach Mhór Tullamore Rural District Council meeting, E.J. Graham an tÉirí Amach a chreid siad ‘a rinne dochar ollmhór MP blamed the Unionist leader Edward Carson. In what do fíorleasanna polaitiúla agus tionsclaíocha na was a major turning-point, the executions of the Rising hÉireann...’. Ag labhairt dó ag cruinniú de Chomhairle leaders created bitterness and anger. The leaders of the Ceantair Thuaithe Thulach Mhór, chuir E.J. Graham MP Rising were transformed into martyrs. Many people an milleán ar cheannaire na nAontachtaithe Edward considered them idealists who fought bravely. A young Carson. Ag tráth a chuir casadh mór sa scéal, d’eascair nun with Offaly links, Rev. Mother Maria Columba searbhas agus fearg as an gcinneadh ceannairí an Gibbons, composed a popular patriotic ballad ‘Who Éirí Amach a chur chun báis. Rinneadh mairtírigh de Fears to Speak of Easter Week.’ cheannairí an Éirí Amach. Mheas go leor daoine gurbh idéalaithe a bhí iontu a throid go cróga. Chum an Mháthair Oirmhinneach Maria Columba Gibbons, bean rialta óg a rugadh i mBéal Átha Chomair bailéad tírghrá pobail ‘Who Fears to Speak of Easter Week’.

5 clár comórtha céad bliain uíbh fhailí

The issue of republican prisoners generated renewed Bhí trua arís ag daoine do na ceannaircigh mar gheall sympathy for the rebels. Tullamore Rural District ar scéal na bpríosúnach poblachtach. Ghlac Comhairle Council adopted a resolution from Cork Corporation Ceantair Thuaithe Thulach Mhór le rún ó Bhardas Chorcaí protesting against the harsh treatment of republican a bhí ag gearán faoin gcaoi a rabhthas ag caitheamh prisoners. The Irish National Aid Association was go dona le príosúnaigh phoblachtacha. Bunaíodh formed to assist hard-pressed families of slain and Cumann Náisiúnta Cúnaimh na hÉireann chun cuidiú interned republicans. The Midland Tribune reported le teaghlaigh na bpoblachtach a maraíodh agus a bhí i a large turnout in Tullamore to welcome home the bpríosún. Thuairiscigh an Midland Tribune gur tháinig prisoners. Banagher native Kieran Kenny, who fought in slua mór amach i dTulach Mhór chun fáilte abhaile a the Marrowbone Lane Distillery post during the Rising chur roimh na príosúnaigh. Fuair Kieran Kenny arbh died on 28 October 1922 from illness contracted while as Beannchar ó dhúchas dó, agus a throid i bPost interned in Frongoch. Drioglainne Lána Mhuire Mhaith i rith an Éirí Amach, Building on their success in the 1918 general election, bás an 28 Deireadh Fómhair 1922 ó thinneas a fuair sé republicans made further significant gains in the agus é á imtheorannú in Frongoch. local government elections in 1920. In June 1920 Ag tógáil ar an rath a baineadh amach in King’s County Council was officially renamed Offaly olltoghchán 1918, rinne poblachtaigh tuilleadh gaisce County Council. The Council pledged its allegiance to sna toghcháin rialtais áitiúil i 1920. I mí an Mheithimh Dáil Éireann. Eamonn Bulfin was appointed the first 1920 athainmníodh Comhairle Chontae an Rí go Chairman of the new council. In 1919 British authorities hoifigiúil mar Chomhairle Chontae Uíbh Fhailí. Gheall had deported him to Argentina, the country of his an Chomhairle a bheith faoi ghéillsine ag Dáil Éireann. birth. Bulfin was the Dáil’s representative in Argentina. Ceapadh Éamonn Bulfin mar chéad Chathaoirleach In Bulfin’s absence, prominent Edenderry resident Sean ar an gComhairle nua. I 1919 dhíbir údaráis na Breataine O’Kelly was elected Acting Chairman of Offaly County go dtí an Airgintín é, an tír inar rugadh é. Ba é Bulfin Council. On 1 September 1920 members of Tullamore ionadaí na Dála san Airgintín. Nuair a bhí Bulfin Rural District Council rescinded the resolution as baile, toghadh Seán O’Kelly, fear clúiteach as Éadan condemning the Rising. Doire, mar Chathaoirleach Gníomhach ar Chomhairle The programme will be updated on our Chontae Uíbh Fhailí. An 1 Meán Fómhair 1920 chealaigh Facebook page Offaly2016, our website www.offaly. comhaltaí Chomhairle Ceantair Thuaithe Thulach Mhór ie/2016 or please email [email protected] for an rún inar cáineadh an tÉirí Amach. further information. Déanfar nuashonrú ar an gclár ar leathanach Facebook Offaly2016, ar an suíomh gréasáin www.offaly. ie/2016 nó seol ríomhphost chuig offaly2016@offalycoco. ie chun tuilleadh eolais a fháil.

6 Programme An Clár

Ceremonial Searmanais

20.03.16 A Ceremony of Commemoration Beidh Searmanas Cuimhneacháin ar siúl Tullamore will be held in Tullamore on i dTulach Mhór Dé Domhnaigh, an 20 Tulach Mhór Sunday, 20 March 2016. This Márta 2016. Sin cothrom an ama ar tharla will be the anniversary of the Eachtra Thulach Mhór i 1916. Déanfar Tullamore Incident in 1916. The ceiliúradh ag an Searmanas ar an láthair Ceremony will mark the site of the inar tharla Eachtra Thulach Mhór agus Tullamore incident and finish at tabharfar chun críche é ag an searmanas the memorial at the Courthouse. cuimhneacháin ag Teach na Cúirte.

A number of ceremonial Beidh roinnt imeachtaí comórtha commemoration events will be searmanais ar siúl ar fud an chontae. held throughout the county.

06.03.16 Dr. Patrick Doyle – An Dr Patrick Doyle - Imeacht Comórtha. Shinrone Commemoration Event. Suí an Róin

24.04.2016 Edenderry – Commemoration Event. Éadan Doire – Imeacht Comórtha. Edenderry Éadan Doire

TBC 20 to 28.08.2016 Unveiling of the relocated Nochtadh na plaice athlonnaithe plaque at Clonmacnoise. ag Cluain Mhic Nóis. Cluain Mhic Nóis

20.03.16 Ceremony dedicating a 1916 Garden Searmanas ina dtiomnófar Gairdín Tullamore of Remembrance and unveiling Cuimhneacháin 1916 agus nochtadh phlaic Tulach Mhór of a 1916 commemorative plaque chuimhneacháin 1916 lena gcinnteofar go ensuring a physical legacy remains mbeidh oidhreacht fhisiceach le feiceáil following the centenary celebration. i ndiaidh an chomórtha céad bliain.

7 clár comórtha céad bliain uíbh fhailí

Historical Reflection Machnamh ar an Stair

quarter 1, 2016 There already exists a number of Tá roinnt cuimhneachán a bhfuil baint acu ráithe 1, 2016 memorials connected with 1916 and le 1916 agus lena hoidhreacht in Uíbh Fhailí Tullamore, , its legacy in Offaly, namely: at the cheana féin, is iad sin: ag Teach na Cúirte Edenderry, Clonmacnoise Courthouse and Columcille St in agus Sráid Cholm Cille i dTulach Mhór, Shinrone Tulach Mhór, Géisill, Tullamore, Rev Thomas Burbage in Séadchomhartha don Urramach Thomas Éadan Doire, Cluain Mhic Geashill, Edenderry, Clonmacnoise Burbage i nGéisill, Éadan Doire, Cluain Mhic Nóis, Suí An Róin and Shinrone. Many of these need Nóis agus Suí an Róin. Teastaíonn obair conservation work and to have their chaomhnaithe ó chuid mhaith díobh settings enhanced. The committee agus tá an áit timpeall orthu le feabhsú. has decided to focus on improving Tá sé socraithe ag an gcoiste díriú ar na these memorials rather than cuimhneacháin sin a fheabhsú seachas commissioning new memorials. cinn nua a choimisiúnú. commence in: The Offaly 2016 Commemoration Tabharfaidh Coiste Comórtha 2016 Uíbh quarter 4, 2015 ag tosú: Committee, in partnership with Fhailí, i gcomhar leis na cumainn staire, ráithe 4, 2015 the historical societies, will invite cuireadh don phobal earraí cuimhneacháin Library Network the public to record memorabilia a thaifeadadh sna míonna seo amach Líonra Leabharlainne in the coming months. This project romhainn. Cuirfear an tionscadal sin will be done with the assistance of i gcrích le cúnamh ó mhodheolaíocht and in line with Inspiring Ireland’s Inspiring Ireland agus ag teacht leis an methodology. The memorabilia modheolaíocht sin. Tógfar grianghraif de gathered will be photographed and na hearraí a bhaileofar agus uaslódálfar go digitally uploaded to the Digital digiteach iad chuig suíomh gréasáin Stór Repository Ireland (DRI) website. Digiteach Éireann (DRI). Ina dhiaidh sin, Thereafter, everyone will have beidh fáil ag gach duine ar na sonraí go léir access to all the data collected but a bhaileofar ach, rud ba thábhachtaí fós beidh significantly the public worldwide daoine ar fud an domhain mhóir in ann can search the DRI and see selected DRI a chuardach agus míreanna roghnaithe items uploaded in Offaly and a uaslódáladh in Uíbh Fhailí a fheiceáil also those items used in national chomh maith le míreanna a úsáideadh i and international exhibitions. dtaispeántais náisiúnta agus idirnáisiúnta. quarter 1, 2016 The Committee recognises the need Aithníonn an Coiste go bhfuil gá le taifid ráithe 1, 2016 to conserve important historical stairiúla thábhachtacha a chaomhnú Venue TBC records and accordingly is supporting agus dá réir sin tá sé ag tacú le caomhnú Le deimhniú the conservation of the film of the na scannánaíochta a rinneadh ar an Parade held in Tullamore in 1966. Mórshiúl a bhí i dTulach Mhór i 1966. february 2016 Tullamore Urban District Council’s Tá Leabhar Miontuairiscí 1916 Chomhairle feabhra 2016 1916 Minute Book is being conserved Ceantair Uirbigh Thulach Mhór á chaomhnú Áras an Chontae, Tullamore and digitised. It will be presented agus á dhigitiú. Cuirfear i láthair é ag caint Áras an Chontae, at a talk on aspects that it a thabharfar ar ghnéithe a dtarraingítear Tulach Mhór highlights in February 2016. aird orthu sa leabhar i mí Feabhra 2016.

8 18/19.03.16 The National Irish Volunteers Beidh Cumann Comórtha Náisiúnta Óglaigh Tullamore Commemorative Society will host na hÉireann i mbun taispeántais dhá lá i Tulach Mhór a two day exhibition in Tullamore dTulach Mhór ag a dtaispeánfar iarsmaí agus showing the artefacts and telling ag a n-inseofar scéal Óglaigh na hÉireann. the story of the Irish Volunteers.

Local Historical Societies are Tá Cumainn Staire Áitiúla i mbun preparing to host a number of ullmhúcháin chun roinnt léachtaí agus lectures and talks on various aspects cainteanna a óstáil ar ghnéithe éagsúla of 1916. Offaly Historical Society de 1916. Tá Cumann Staire Uíbh Fhailí is to publish a Journal focusing chun Iris a fhoilsiú ina ndíreofar ar na on the events associated with himeachtaí a bhain le 1916. Tacóidh 1916. The Committee will support an Coiste leis na tionscnaimh sin agus these initiatives and continue to leanfaidh sé dá chuid oibre leis na liaise with the Historical Societies. Cumainn Staire. I measc na léachtaí atá Lectures organised to date include: eagraithe go dtí seo tá siad seo a leanas:

26.08.15 “…hated; despised; degraded…”? “…hated; despised; degraded…”? and quarter 1, 2016 26.08.2015 agus The fate of Michael Foley, Cinniúint Michael Foley, Seansaighdiúir ráithe 1, 2016 Edenderry’s 1916 Rising Veteran, Éirí Amach 1916 as Éadan Doire, Edenderry Library & Dr Philip McConway. An Dr Philip McConway. Tullamore Central Library Leabharlann Éadan Doire & Lár-Leabharlann Thulach Mhór

04.12.15 “The Background of 1916”, Dr. Ruán “Cúlra 1916”, An Dr Ruán O’Donnell, Offaly Historical Society O’Donnell, University of Limerick. Ollscoil Luimnigh. Cumann Staire Uíbh Fhailí march/april 2016 “The Military Involvement of “An Rannpháirtíocht Mhíleata i 1916 márta/aibreán 2016 1916 – Tactics on the Irish side”, – Beartaíocht ar thaobh na hÉireann”, Offaly Historical Society Brigadier General James P. An Briogáidire-Ghinearál James P. Cumann Staire Uíbh Fhailí Cullen, Retired Judge Advocate Cullen, Ardabhcóide Breithiúnais General, American Army. ar Scor, Arm Mheiriceá. quarter 1, 2016 “The Offaly Republican “Rolla Onóra Poblachtach Uíbh Fhailí”, ráithe 1, 2016 Roll of Honour”, An Dr Philip McConway. Birr Library Dr Philip McConway. Leabharlann Bhiorra quarter 4, 2016 Offaly Historical Society, Ullmhóidh Cumann Staire Uíbh Fhailí, ráithe 4, 2016 with the support of the 2016 le tacaíocht ó Choiste Comórtha 2016, Offaly Historical Society / Commemoration Committee, foilseachán aistí ar Uíbh Fhailí agus 1916. 2016 Commemoration will prepare a publication of Committee Cumann Staire Uíbh Fhailí essays on Offaly and 1916. / Coiste Comórtha 2016

9 clár comórtha céad bliain uíbh fhailí

The Living Language An Teanga Bheo

october 2015 A resource pack is being prepared Tá pacáiste acmhainní á ullmhú ag deireadh fómhair 2015 by Tullamore Central Library to Lár-Leabharlann Thulach Mhór chun provide assistance to teachers and cúnamh a thabhairt do mhúinteoirí agus Tullamore Central Library students. Elements of the resource do scoláirí. Beidh gnéithe den phacáiste & distribution county-wide Seoladh: Lár-Leabharlann pack will be bilingual. acmhainní ar fáil i nGaeilge agus i mBéarla. Thulach Mhór & á scaipeadh ar fud an chontae tbc Local Comhaltas Ceoltóirí Beidh brainsí áitiúla de Chomhaltas le deimhniú Éireann branches will host events Ceoltóirí Éireann i mbun imeachtaí ar fud County-wide throughout the county in line an chontae ag teacht lena gclár náisiúnta. Ar fud an chontae with their national programme.

Youth and Imagination An Óige agus an tSamhlaíocht

october 2015 A resource pack is being prepared Tá pacáiste acmhainní á ullmhú ag Lár- Deireadh Fómhair 2015 by Tullamore Central Library to Leabharlann Thulach Mhór chun cúnamh provide assistance to teachers and a thabhairt do mhúinteoirí agus do scoláirí Tullamore Central Library students to understand and relate imeachtaí 1916 sa chontae a thuiscint agus & distribution county-wide Seoladh: Lár-Leabharlann the events of 1916 with the county. a insint. Cuirfear an pacáiste acmhainní Thulach Mhór & á scaipeadh This resource pack, which will seo, ina mbeidh leabharliosta, ar fáil ar fud an chontae include a bibliography, will be made ar líne agus eiseofar é chuig gach scoil go available on-line and will issue to luath i mí Eanáir 2016. all schools in early January 2016. quarter 1, 2016 A number of educational display Tá roinnt painéil taispeána oideachasúla ráithe 1, 2016 panels of events in the Edenderry d’imeachtaí i gceantar Éadan Doire á Edenderry Municipal District area are being developed by the bhforbairt ag Cumann Staire Éadan Doire Ceantar Bardasach Edenderry Historical Society and agus tabharfar thart chuig na scoileanna Éadan Doire these will be toured in schools i gceantar oirthear Uíbh Fhailí iad. in the east Offaly area.

Proclamations prepared in Déanfar forógraí atá á n-ullmhú i scoileanna schools throughout the county ar fud an chontae mar chuid de chlár na as part of the Department of Roinne Oideachais agus Scileanna a chur Education and Skills programme ar taispeáint ar fud líonra leabharlainne an will be exhibited throughout the chontae agus in oifigí poiblí na Comhairle. county library network and in the Council’s public offices.

10 15.03.16 Proclamation Day. Lá an Fhorógra. County-wide Ar fud an chontae

04–20.03.16 School Exhibitions, Proclamation Taispeántais Scoile, an Forógra do Civic Offices and for a New Generation, 1916 Ghlúin Nua, Tionscadal Shinsear 1916, library network Ancestry Project, Poetry, Art etc. Filíocht, Ealaín, etc. Oifigí Cathartha agus líonra leabharlainne

Cultural Expression Léiriú Cultúrtha

march 2016 Hello Camera are being supported Tá tacaíocht á cur ar fáil do Hello Camera márta 2016 in the making of “Offaly Rising”, chun “Offaly Rising”, clár faisnéise sainiúil, Premier location to be a unique film documentary about a dhéanamh faoi Pheadar Bracken agus finalised Peadar Bracken and Eamonn Éamonn Bulfin, beirt fhear as Uíbh Fhailí Suíomh an chéad léiriúcháin le deimhniú Bulfin, two men from Offaly who a bhí rannpháirteach san Éirí Amach i participated in the Rising following ndiaidh dóibh a bheith san Astráil agus san their travels to Australia and Airgintín sular fhill siad ar Uíbh Fhailí. Argentina before returning to Offaly. quarter 4, 2016 Acclaimed photographer Veronica Coimisiúnaíodh an grianghrafadóir ráithe 4, 2016 Nicholson is commissioned to clúiteach Veronica Nicholson chun léiriú a County-wide document the county during thabhairt ar an gcontae le linn 2015/2016 Ar fud an chontae 2015/2016 as the century of our ag casadh an chéid inár dtír. Foilseofar nation turns. 200 images will 200 íomhá agus seolfar taispeántas agus be published and an exhibition beidh sé ar siúl go mall in 2016. will be launched and held in the latter part of 2016.

20–28.08.16 Siobhan Bulfin, granddaughter of Coimisiúnaíodh Siobhán Bulfin, gariníon Áras an Chontae, Tullamore Eamonn Bulfin, who raised the Irish Éamoinn Bulfin, a d’ardaigh bratach Áras an Chontae, Republic green flag on the GPO ghlas Phoblacht na hÉireann ar Ard- Tulach Mhór during Easter Week and was the Oifig an Phoist i mBaile Átha Cliath le linn first Cathaoirleach of Offaly County Sheachtain na Cásca agus a bhí ar an gcéad Council, has been commissioned Chathaoirleach ar Chomhairle Chontae Uíbh to create a commemoration piece Fhailí, chun píosa comórtha a chruthú dá of her grandfather, Eamonn seanathair, Éamonn Bulfin. Seolfar é le linn Bulfin. It will be launched Sheachtain Oidhreachta 2016. during 2016 Heritage Week.

11 clár comórtha céad bliain uíbh fhailí

january 2016 A Public Arts Project, ‘Secrets of In 'Secrets of Offaly', Tionscadal Ealaíon eanáir 2016 Offaly’, (which is being organised Poiblí (atá á eagrú mar ócáid ar leith ó Áras an Chontae, Tullamore separate to the Offaly 2016 thionscadail Chomórtha Uíbh Fhailí Áras an Chontae, Commemorations projects), will 2016), tarraingeofar aird ar thrí phobal, Tulach Mhór highlight three communities, is iad sin, Cionn Eitigh, Cluain Bolg namely, , Clonbollogue agus Clóirtheach go luath sna 1900idí. and Clara in the early 1900s.

18.09.15 Culture Night 2016 will form Beidh sraith imeachtaí mar chuid a tapestry of remembering, d’Oíche Chultúir 2016 ina gcuimhneofar reflection and looking to siar, ina ndéanfar machnamh agus the future in music, theatre, ina mbreathnófar chun cinn i bhfoirm exhibitions, literature and film. ceoil, amharclannaíochta, taispeántais, litríochta agus scannáin. An element of the Arts Act Grants 2016 and Culture Night 2015 Cuirfear cuid de Dheontais Acht Ealaíon will be directed towards 2016 2016 agus Oíche Chultúir 2015 i dtreo themed projects and a number of tionscadal a mbeidh téama 2016 ag gabháil community groups are currently leo; tá roinnt grúpaí pobail ag obair leis liaising with the Arts Officer and an Oifigeach Ealaíon i láthair na huaire developing exciting programmes. agus tá cláir den scoth á bhforbairt. Events currently organised I measc na n-imeachtaí atá á n-eagrú includes a rehearsed reading faoi láthair tá léamh cleachta ar dhá of two new Offaly plays: dhráma nua as Uíbh Fhailí:

18.09.15 “Rising, Rebels and Rich Tea” “Rising, Rebels and Rich Tea” Tullamore Library by Christiane O’Mahoney. le Christiane O’Mahoney. Leabharlann Thulach Mhór

18.09.15 “Love in the Harbour” “Love in the Harbour” le Eddie Alford. Shannon harbour by Eddie Alford. Caladh na Sionainne throughout 2016 2016 Centenary Exhibition Is clár bliana é Clár Taispeántais Céad i rith 2016 Programme, Áras an Chontae, is a Bliain 2016, Áras an Chontae, de Áras an Chontae, Tullamore year round programme of exhibitions thaispeántais ina dtarraingeofar aird Áras an Chontae, highlighting Offaly’s response to ar fhreagra Uíbh Fhailí ar an saol atá Tulach Mhór remembering the past, reflecting on caite a chur i gcuimhne, ar mhachnamh our achievements and re-imagining a dhéanamh ar ár n-éachtaí agus ar ár our Republic for future generations. bPoblacht a athshamhlú le haghaidh na An invitation to participate and nglún amach anseo. Eisíodh cuireadh chun exhibit has been issued. bheith rannpháirteach sa taispeántas.

12 Community Participation Rannpháirtíocht Phobail

William Bulfin’s book ‘Rambles In 'Rambles in Éirinn', leabhar le William in Éirinn’ gives an account of Bulfin, tugtar cuntas den taisteal a rinne sé his travels by bicycle around ar rothar timpeall na hÉireann agus a chuir Ireland which contributed to leis an ngluaiseacht náisiúnach, agus a thug the nationalist movement, and spreagadh don imeacht seo atá á eagrú ag has inspired this event which is Irish Country Roads and Culture Trails. being organised by Irish Country Roads and Culture Trails. Bhíodh William Bulfin i mbun William Bulfin corresponded with comhfhreagrais le Pádraig Mac Piarais agus Padraig Pearse and sent his son, chuir sé Éamonn, mac leis, chuig a scoil. Eamonn, to his school. Eamonn Is é Éamonn Bulfin a d’ardaigh bratach Bulfin raised the Irish Republic green ghlas Phoblacht na hÉireann ar Ard-Oifig flag on the GPO during Easter Week. an Phoist le linn Sheachtain na Cásca.

29–30.08.15 William Bulfin Rambles William Bulfin Rambles in Éirinn Derrinlough, Co. Offaly to in Eirinn Derrinlough to – Rothaíocht ó Dhoirín an Locha Durrow, Co. Laois Durrow High Nelly Cycle. go Darú ar an High Nelly. Doirín an Locha, Co. Uíbh Fhailí go Darú, Co. Laoise

20–28.08.16 Offaly based High Nelly Cycle. Uíbh Fhailí: Rothaíocht ar High Nelly. To be confirmed Le deimhniú quarter 1, 2016 Three Public Arts Projects, I dtrí Thionscadal Ealaíon Poiblí, a chuirfear ráithe 1, 2016 initiated under the Per Cent for ar siúl faoin Scéim Céatadáin don Ealaín, Áras an Chontae, Tullamore Art Scheme, entitled Secrets of dar teideal Secrets of Offaly, tarraingeofar Áras an Chontae, Offaly, highlight an event or aird ar ócáid nó ar charachtar ó gach ceann Tulach Mhór character from each of the three de na trí phobal seo a leanas: Clóirtheach, communities of Clara, Clonbollogue Cluain Bolg agus Cionn Eitigh, go luath and Kinnitty in the early 1900s. sna 1900idí.

17.03.16 St. Patrick’s Day parades will Cuimseofar i mórshiúlta Lá Fhéile Towns and villages incorporate a theme that will Pádraig téama a spreagfaidh saoránaigh throughout the county encourage widespread citizen le páirt a ghlacadh in imeachtaí a Bailte agus sráidbhailte engagement in 1916 related bhainfidh le 1916, sa chaoi is go mbeidh ar fud an chontae events, involving the broadest an rannpháirtíocht is mó is féidir ag possible community and voluntary na hearnálacha deonacha agus pobail i sector participation in towns and mbailte agus i sráidbhailte ar fud na tíre. villages throughout the country.

20–28.08.2016 Heritage Week 2016 Programme Beidh Pobail agus Comóradh 1916 Countywide will be themed Communities mar théama ag Clár Sheachtain Ar fud an chontae and Commemorating 1916. Oidhreachta 2016.

13 clár comórtha céad bliain uíbh fhailí

Global and Diaspora Éireannaigh ar fud an Domhain agus an Diaspóra

22–23.03.2016 Offaly County Council has Thacaigh Comhairle Chontae Uíbh Fhailí Dublin and Offaly supported the Sister Cities Summit leis an gcruinniú Mullaigh den Chlár Baile Átha Cliath meeting and an invitation to the Comhchathracha agus tá cuireadh tugtha do agus Uíbh Fhailí Mayors of Chandler, Arizona and Mhéara Chandler, Arizona agus Baltimore, Baltimore, Maryland has been Maryland. Forbrófar clár imeachtaí áitiúil issued. A local programme of don ócáid sna míonna seo amach romhainn. events for the occasion will be developed in the coming months. commence in: Offaly 2016 Commemoration Tá Coiste Comórtha 2016 Uíbh Fhailí ag quarter 4 2015 ag tosú: Committee is working with obair le Inspiring Ireland lena chinntiú ráithe 4 2015 Inspiring Ireland to ensure that go mbaileofar earraí cuimhneacháin 1916 Library Network 1916 memorabilia will be collated in go héifeachtach. Déanfar taifeadadh Líonra Leabharlainne an effective manner. Memorabilia digiteach ar na hearraí cuimhneacháin will be digitally recorded and agus uaslódálfar iad ar shuíomh gréasáin uploaded to the Inspiring Ireland Inspiring Ireland. Beidh daoine ar fud an website. The public worldwide domhain in ann banc sonraí Inspiring will be able to search Inspiring Ireland a chuardach agus féachaint Ireland’s databank and see items ar mhíreanna a uaslódáladh in Uíbh uploaded in Offaly and also those Fhailí agus freisin ar mhíreanna as items from Offaly used in national Uíbh Fhailí a úsáideadh i dtaispeántais and international exhibitions. náisiúnta agus idirnáisiúnta.

14 offaly ireland 2016 committee coiste éire 2016 uíbh fhailí

Cllr. Sinead Dooley An Comh. Sinead Dooley Cllr. John Carroll An Comh. John Carroll Cllr. Declan Harvey An Comh. Declan Harvey Cllr. Brendan Killeavy An Comh. Brendan Killeavy Cllr. Peter Ormond An Comh. Peter Ormond Cllr. Liam Quinn An Comh. Liam Quinn Frank Heslin Frank Heslin Monica Cleary Monica Cleary Amanda Pedlow Amanda Pedlow Sinead O’Reilly Sinéad O’Reilly Mary Stuart Mary Stuart offaly ireland 2016 coordinator: comhordaitheoir éire 2016 uíbh fhailí:

For further information about this Programme Le haghaidh tuilleadh eolais faoin gClár seo déan please contact our 2016 Coordinator: teagmháil, lenár gComhordaitheoir 2016:

Monica Cleary Monica Cleary e: [email protected] r: [email protected] t: 057 93 46827 g: 057 93 46827 w: www.offaly.ie i: www.offaly.ie

15 Offaly County Council, Comhairle Contae Uíbh Fhailí, Áras an Chontae, Áras an Chontae, Charleville Road, Bóthar Charleville, Tullamore, Tulach Mhór, Co. Offaly Co. Uíbh Fhailí e: [email protected] r: [email protected] t: (057) 9346800 g: (057) 9346800 w: www.offaly.ie i: www.offaly.ie ireland.ie