View metadata, citation and similar papers at core.ac.uk brought to you by CORE
provided by Munich Personal RePEc Archive
Munich Personal RePEc Archive
Modeling Dutch Disease in the Economy of Iran: A Computable General Equilibrium Approach
Manzoor, Davood and Haqiqi, Iman and Aghababaei, Mohammad
Imam Sadiq University, University of Economic Sciences, University of Economic Sciences
2012
Online at https://mpra.ub.uni-muenchen.de/95821/ MPRA Paper No. 95821, posted 02 Sep 2019 05:46 UTC ﻓﺼﻞ ﻪﻧﺎﻣ ي ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻗﺘﺼﺎد اﻧﺮژي/ ﺳﺎل ﻫﺸﺘﻢ / ﺷﻤﺎر هي 31 / زﻣﺴﺘﺎن 1390/ ﺻﻔﺤﺎت 84- 59
ﻣﺪلﺳﺎز ي ﺑﯿﻤﺎري ﻫﻠﻨﺪ ي در اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان: روﯾﮑﺮد ﺗﻌﺎدل ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪﭘﺬﯾﺮ * * داود ﻣﻨﻈﻮر 1 اﺳﺘﺎدﯾﺎر داﻧﺸﮑﺪه ي اﻗﺘﺼﺎد داﻧﺸﮕﺎه اﻣﺎم ﺻﺎدق )ع( [email protected] اﯾﻤﺎن ﺣﻘﯿﻘﯽ داﻧﺸﺠﻮي دﮐﺘﺮي ﻋﻠﻮم اﻗﺘﺼﺎدي، ﻣﺪرس داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم اﻗﺘﺼﺎدي [email protected] ﻣﺤﻤﺪ اﺑﺮاﻫﯿﻢ آﻗﺎﺑﺎﺑﺎﺋﯽ داﻧﺸﺠﻮي دﮐﺘﺮي اﻗﺘﺼﺎد داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان [email protected] ﺗﺎرﯾﺦ درﯾﺎﻓﺖ : 89/11/23 ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﺬﯾﺮش 17/10/90: 17/10/90: ﭼﮑﯿﺪه ﻫﺪف اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﺪلﺳﺎزي و ﺗﺤﻠﯿﻞ اﺛﺮات اﻗﺘﺼﺎدي ﺣﺎﺻـﻞ از اﻓـﺰاﯾﺶ درآﻣـﺪﻫﺎي ﻧﻔﺘـﯽ اﺳﺖ. در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﯾﮏ ﻣﺪل ﺗﻌﺎدل ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﭘﺬﯾﺮ ، آﺛﺎر اﯾﻦ ﺷﻮك ﺑﺮ ﻗﯿﻤﺖ، ﺳﻄﺢ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ، ﺻﺎدرات و واردات ﺑﺨﺶ ﻫﺎي ﺗﻮﻟﯿﺪي اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان و ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺮ ﺷـﺎﺧﺺ رﻓـﺎه و ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺰﯾﻨ ﻪ ي ﺧﺎﻧﻮارﻫﺎ و دوﻟﺖ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿـﺮد . ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﻧﻘـﺶ ﺑﺨـﺶ ﻫـﺎي ﺮﻏﯿ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ در ﭘﺪﯾﺪ هي ﺑﯿﻤﺎري ﻫﻠﻨﺪي ، اﺑﺘﺪا ﺗﻮاﺑﻊ ﻋﺮﺿﻪ و ﺗﻘﺎﺿﺎي ﮐﺎﻻﻫـﺎ و ﺧـﺪﻣﺎت ﻏﯿـﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ( ﻫـﻢ ﭼـﻮن ﺑﺨـﺶ اﺟـﺎر هي ﻣﺴـﮑﻦ، ﺑﺨـﺶ ﺧـﺪﻣﺎت دوﻟﺘـﯽ و ﺑﺨـﺶ ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن ،) ،) ﺷﺒﯿﻪ ﺳﺎزي ﺷﺪه اﻧﺪ. از آنﺟﺎ ﮐﻪ ﺑﺨﺸﯽ از ﺗﻘﺎﺿﺎي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن، ﺗﻘﺎﺿﺎي ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اي اﺳﺖ، از اﯾﻦ رو در اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺎ ﻣﻌﺮﻓﯽ داراﯾﯽ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اي ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن در ﻣـﺪل ﺗﻌـﺎدل ﻋﻤـﻮﻣﯽ ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ ﭘـﺬﯾﺮ، ﺗﻘﺎﺿﺎي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑﻪ ﺗﻔﮑﯿﮏ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اي و ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻣﺼﺮﻓﯽ ﻣﻮرد ارزﯾـﺎﺑﯽ و ﺗﻮﺟـﻪ ﻗـﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد. در اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ، اﺛﺮات ﯾﮏ اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺮﺿﯽ ﺑﻪ ﻣﯿﺰان 30 درﺻﺪ ، در درآﻣﺪ ﻧﻔﺘـﯽ ﺳـﺎﻻﻧﻪ ﺷﺒﯿﻪ ﺳﺎزي ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺷﻮك ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﺳﻄﺢ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ در ﺑﺨﺶ ﻫﺎي ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ و ﮐﺎﻫﺶ ﺳﻄﺢ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ در ﺑﺨﺶ ﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟـﻪ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷﺪ. ﺑﺨﺶ ﻫﺎي ﺧﺪﻣﺎت و ﺻﻨﻌﺖ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺎ 24٪ و 22٪، ﺑﺎ ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ اﻓﺰاﯾﺶ در واردات ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ. ﺑﻪ ﺟﺰ ﺑﺨﺶ ﻧﻔﺖ و ﮔﺎز، ﻫﻤ ﻪي ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺗﻮﻟﯿﺪي ﮐﺎﻫﺶ ﺻﺎدرات را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ . ﺑﺨﺶ ﻫﺎي ﺧﺪﻣﺎت دوﻟﺘﯽ، آب و ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑـﺎﻻﺗﺮﯾﻦ اﻓـﺰاﯾﺶ ﻗ ﯿﻤـﺖ را ﺧﻮاﻫﻨـﺪ داﺷـﺖ . ﻧﺘـﺎﯾﺞ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﺸﺶ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﻧﺸﺎن ﻧﻤﯽ دﻫﺪ، در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﻧﺘـﺎﯾﺞ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﺸﺶ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ واردات و ﻣﺤﺼﻮل داﺧﻞ زﯾﺎد اﺳﺖ . . ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي Q33, Q34, Q43, F16, C68 :JEL. ﮐﻠﯿﺪواژه: ﺷﻮك درآﻣﺪ ﻧﻔﺘﯽ، ﮐﺎﻻي ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ، ﺑﯿﻤﺎري ﻫﻠﻨﺪي، ﺗﻘﺎﺿـﺎي ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ اي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن، ﺗﻌﺎدل ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪﭘﺬﯾﺮ
-* ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﻣﺴﺌﻮل 60 ﻓﺼﻞ ﻧﺎﻣﻪي ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻗﺘﺼﺎد اﻧﺮژي/ ﺳﺎل ﻫﺸﺘﻢ / ﺷﻤﺎره ي 31 / زﻣﺴﺘﺎن 1390
1 - ﻣﻘﺪﻣﻪ در ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﺑﻮدﺟ ﻪي دوﻟﺖ از ﻣﺤﻞ درآﻣﺪ ﺻـﺎدرات ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻃﺒﯿﻌـﯽ ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد، اﻓﺰاﯾﺶ درآﻣﺪ ﻧﺎﺷﯽ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺳﺒﺐ ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪن ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻻزم ﺑـﺮ اي ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻫﺎي اﻧﺒﺴﺎﻃﯽ دوﻟﺖ ﻣﯽﺷﻮد ، در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ دوﻟﺖﻫﺎ ﭘﺲ از اﻓﺰاﯾﺶ درآﻣـﺪﻫﺎ ﺑـﻪ ﯾﮏ ﺳﯿﺎﺳﺖ اﻧﺒﺴﺎﻃﯽ روي آورﻧﺪ ، ﺗﻘﺎﺿﺎي ﮐﻞ اﻗﺘﺼﺎد اﻓﺰاﯾﺶ ﺧﻮاﻫـﺪ ﯾﺎﻓـﺖ . در ادﺑﯿـﺎت اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن ، اﯾﻦ اﻓﺰاﯾﺶ در ﺗﻘﺎﺿﺎي ﮐﻞ اﻗﺘﺼﺎد ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﺳﻄﺢ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻗﯿﻤﺖ ﻫﺎ ﻫﺎ و اﻓﺰاﯾﺶ ﺳﻄﺢ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ اﻗﺘﺼﺎد ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ. اﻟﺒﺘﻪ آﺛﺎر اﻓﺰاﯾﺶ درآﻣﺪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻟﺰوﻣﺎ از ﮐﺎﻧـﺎل ﻫﺰﯾﻨﻪ در ﺑﻮدﺟ ﻪي دوﻟﺖ ﻋﻤﻞ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ. ﺣﺘﯽ اﮔﺮ در ﯾﮏ ﮐﺸﻮر، ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ در اﺧﺘﯿﺎر ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺎﺷﺪ، اﻓﺰاﯾﺶ در درآﻣﺪ ﺻﺎدرات ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻣـﯽ ﺗﻮاﻧـﺪ ﻣﻨﺠـﺮ ﺑـﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﮐﻞ اﻗﺘﺼﺎد ﺷﻮد و اﻓﺰاﯾﺶ در ﺳﻄﺢ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻗﯿﻤﺖ ﻫﺎ و اﻓﺰاﯾﺶ در ﺳـﻄﺢ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ. ﻫﺮ ﭼﻨﺪ اﺛﺮ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﮐﺮدن درآﻣﺪﻫﺎي ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ در اﻗﺘﺼﺎد، اﻓﺰاﯾﺶ ﺳـﻄﺢ ﻋﻤـﻮﻣﯽ ﻗﯿﻤﺖ ﻫﺎ و اﻓﺰاﯾﺶ ﺳﻄﺢ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ اﻗﺘﺼﺎد اﺳﺖ، وﻟﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﻗﯿﻤـﺖ و ﺳـﻄﺢ ﻓﻌﺎﻟﯿـﺖ در ﻣﻮرد ﻫﻤﻪ ﺑﺨﺶ ﻫﺎ و ﻣﺤﺼﻮﻻت ﯾﮑﺴﺎن ﻧﯿﺴﺖ. ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳـﯽ دﻗﯿـﻖ ﺗـﺮ اﯾـﻦ ﻣﺴـﺄﻟﻪ ﻻزم اﺳﺖ ﺑﺎ ﺳﻄﺢ ﮐﻢﺗﺮي از ﺗﺠﻤﯿﻊ ﺑﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﻧﮕﺎه ﮐﺮد. ﺑﺮﺧﯽ از ﮐﺎﻻﻫﺎ و ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺎ اﻓـﺰاﯾﺶ ﺑﯿﺶﺗﺮي در ﻗﯿﻤﺖ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪه و ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﮐﻢﺗﺮي در ﻗﯿﻤﺖ ﻣﻮاﺟﻪ ﻫﺴﺘ ،ﻨﺪ ،ﻨﺪ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﯾﮏ ﮐﺎﻻ ﯾﺎ ﺧﺪﻣﺖ، از ﻃﺮﯾﻖ اﻓﺰاﯾﺶ ﻋﺮﺿ ﻪي داﺧﻠﯽ و ﯾـﺎ اﻓﺰاﯾﺶ واردات ﭘﺎﺳﺦ داده ﻧﺸﻮد، ﺷﺎﻫﺪ اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﯿﺶﺗﺮي در ﻗﯿﻤﺖ آن ﮐﺎﻻ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺑـﻮد . از اﯾﻦ رو اﻧﺘﻈﺎر ﻣﯽ رود ﻫﺮ ﭼﻪ ﻋﺮﺿ ﻪي داﺧﻠﯽ ﯾـﮏ ﮐـﺎﻻ در داﺧـﻞ ﮐـﻢ ﮐﺸـﺶ ﺗـﺮ و ﯾـﺎ واردات آن ﺑﺎ ﻣﺎﻧﻊ ﺑﯿﺶﺗﺮي ﻫﻤﺮاه ﺑﺎﺷﺪ، ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻗﯿﻤﺖ ﺷﺪﯾﺪﺗﺮي ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﺎﺷـﺪ (اوﯾـﺎ و ﻣﻨﮕﺎل1، 2002). ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﺣﺘﻤﺎل اﻓـﺰاﯾﺶ در ﺷـﺎﺧﺺ ﻗﯿﻤـﺖ در ﻣـﻮرد ﮐﺎﻻﻫـﺎي ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺑﯿﺶ ﺗﺮ از اﻓﺰاﯾﺶ در ﻗﯿﻤﺖ ﮐﺎﻻﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ، ﻟـﺬا ﻓﻌﺎﻟﯿـﺖ ﺑﺨﺶ ﻫﺎي ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ2 اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﻓﻌﺎﻟﯿـﺖ ﺑﺨـﺶ ﻫـﺎي ﻗﺎﺑـﻞ ﻣﺒﺎدﻟـﻪ 3 ﮐـﻢ ﺗـﺮ ﺗـﺮ ﮐـﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد. اﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪه ﮐﻪ ﺑﺮ ﻧﺮخ ارز و راﺑﻄ ﻪي ﻣﺒﺎدﻟ ﻪي ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﻧﯿـﺰ ﺗـﺄﺛﯿﺮ ﻣـﯽ ﮔـﺬارد، ﺑـﻪ ﺑﯿﻤﺎري ﻫﻠﻨﺪي4 ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ . .
1- Oya and Mangal. 2- Non-Tradable. 3- Tradable. 4- Dutch Disease.
ﻣﺪل ﺳﺎز ي ﺑﯿﻤﺎري ﻫﻠﻨﺪ ي در اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان رو: ﯾﮑﺮد ﺗﻌﺎدل ﻋﻤﻮﻣﯽ ... 61
ﻫﺪف اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺷﺒﯿﻪ ﺳﺎزي و ﻣﺤﺎﺳﺒ ﻪي ﻣﯿـﺰان ﺗﻔـﺎوت در ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﻗﯿﻤـﺖ و ﺳـﻄﺢ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺑﺨﺶ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ، ﺑﺮ اﺛﺮ اﻓﺰاﯾﺶ در درآﻣﺪ ﻣﻨـﺎﺑﻊ اﺳـﺖ . ﺑـﺮاي ﻣﺤﺎﺳـﺒ ﻪي اﯾـﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮات از ﯾﮏ اﻟﮕﻮي ﺗﻌﺎدل ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪﭘﺬﯾﺮ1 ﯾﺎ CGE اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ ﺟﻮاﻧﺐ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﯿﻤﺎري ﻫﻠﻨﺪي ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑ. ﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦﮐـﻪ ﮐﺎﻻﻫـﺎي ﻏﯿﺮﻗﺎﺑـﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ در ﭘﺪﯾﺪ هي ﺑﯿﻤﺎري ﻫﻠﻨﺪي اﻫﻤﯿﺖ وﯾﮋه اي دارﻧﺪ، اﯾﻦ ﻣﺪل ﺑﺮ اﺳﺎس ﯾﮏ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ داده ﻫﺎي ﺧﺮد2 ﯾﺎ MCM ﮐﺎﻟﯿﺒﺮه ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺑﺮدارﻧـﺪ هي ﮐﺎﻻﻫـﺎي ﻗﺎﺑـﻞ ﻣﺒﺎ دﻟـﻪ و ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ اﺳﺖ. در اﯾﻦ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن، اﺟـﺎر هي ﻣﺴـﮑﻦ و ﺧـﺪﻣ ﺎت دوﻟﺘﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪي اﻗﺘﺼﺎد ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﺑﯿﺶ ﺗﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ .اﻧﺪ .اﻧﺪ اﻣﺎ ﺷﺒﯿﻪ ﺳﺎزي ﻋﺮﺿﻪ و ﺗﻘﺎﺿﺎي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن در اﻟﮕـﻮي ﺗﻌـﺎدل ﻋﻤـﻮﻣﯽ ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ ﭘـﺬﯾﺮ داراي ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ ﻫﺎي ﺧﺎص ﺗﮑﻨﯿﮑﯽ اﺳﺖ. ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﮐﺎﻻﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻢ ﻋﺮﺿ ﻪي داﺧﻠﯽ آن در ﮐﻮﺗﺎه ﻣﺪت ﮐﻢ ﮐﺸﺶ اﺳﺖ و ﻫﻢ ﻗﺎﺑﻞ ﻋﺮﺿﻪ از ﻃﺮﯾـﻖ واردات ﻧﯿﺴـﺖ ، ﻟـﺬا اﻧﺘﻈـﺎر ﻣﯽ رود، اﻓﺰاﯾﺶ درآﻣﺪﻫﺎي ﻧﻔﺘﯽ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﯿﺶﺗﺮي در ﻗﯿﻤﺖ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺷـﻮد . از . آنﺟﺎ ﮐﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻣﺼﺮﻓﯽ و ﺗﻘﺎﺿﺎي ﺳﺮﻣﺎﯾﻪاي اﺳﺖ، اﯾﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺳﺒﺐ ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ ﻫﺎﯾﯽ در ﺷﺒﯿﻪ ﺳﺎزي ﭘﺪﯾﺪه ﺑﯿﻤﺎري ﻫﻠﻨﺪي ﻣﯽ ﺷﻮد (ﻣـﻮﺋﻠ ﺮ و ﻫﻤﮑـﺎران 3، 2009). ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ ﮐﺸﺶ درآﻣﺪي ﮐﺎﻻي ﻣﺼﺮﻓﯽ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﭘﺎﯾﯿﻦ اﺳﺖ، اﻓـﺰاﯾﺶ در ﺗﻘﺎﺿﺎي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑﺮ اﺛﺮ اﻓﺰاﯾﺶ درآﻣﺪ ﻧﻔﺘـﯽ ﺑـﯿﺶ ﺗـﺮ ﻧﺎﺷـﯽ از ﺗﻘﺎﺿـﺎي ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ اي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑﻮده و ﮐﻢ ﺗﺮ از ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻣﺼﺮﻓﯽ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣﺘﺄﺛﺮ ﻣﯽﺷﻮد (ﻣﻬﺮآرا4، 2007). ﺑـﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻘﺎﺿـﺎي ﻣﺼـﺮﻓﯽ ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن از ﺗـﺎﺑﻊ ﺗﻘﺎﺿـﺎي ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ اي آن ﺗﻔﮑﯿﮏ ﺷﻮد. ﺑﺮاي ﺷﺒﯿﻪ ﺳـﺎزي ﺗﻘﺎﺿـﺎي ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ اي ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن ﻻزم اﺳـﺖ داراﯾـﯽ ﻫـﺎي ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪاي در ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﻫـﺎ وارد ﺷـ ﻮد. در روﯾﮑـﺮد ﻏﺎﻟـﺐ ﺑـﺮاي ﻣـﺪل ﺳـﺎزي داراﯾـﯽ ﻫــﺎي ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اي، اﯾﻦ داراﯾﯽﻫﺎ از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺪلﺳﺎزي رﻓﺘﺎر ﺑـﯿﻦ دور هاي ﻣﺼـﺮف ﮐﻨﻨـﺪه و اﻧﺘﺨـﺎب ﺑﯿﻦ ﻣﺼﺮف و ﭘﺲ اﻧﺪاز در ﯾﮏ ﻣﺪل ﭘﻮﯾﺎ ﺑﻪ ﻣﺪل اﺿﺎﻓﻪ ﻣـﯽ ﺷـﻮ ﻧ (ﺪ وﯾﺒﻠـﺖ 5، 2004). در اﯾﻦ روش ﻣﺴﯿﺮ ﭘﺲ اﻧﺪاز و ﻣﺴﯿﺮ ﻣﺼﺮف در ﻃﻮل زﻣﺎن ﺗﺎﺑﻌﯽ از ﻧﺮخﻫﺎي ﺑﻬـﺮه و ﺗـﺮﺟﯿﺢ زﻣﺎﻧﯽ ﻓﺮض ﺷﺪه و در ﯾﮏ ﺗﻌﺎدل ﭘﺎﯾﺪار ﺑﻠﻨﺪﻣﺪت ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ. اﻣﺎ در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﯾﮏ
1- Computable General Equilibrium. 2- Micro Consistent Matrix. 3- Mueller et.al. 4- Mehrara. 5 - Wiebelt.
62 ﻓﺼﻞ ﻧﺎﻣﻪ ي ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻗﺘﺼﺎد اﻧﺮژي/ ﺳﺎل ﻫﺸﺘﻢ / ﺷﻤﺎره ي 31 / زﻣﺴﺘﺎن 1390
روش ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﺑﺮاي ﻣﺪل ﺳﺎزي ﻣﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻗـﺮار ﻣـﯽ ﮔﯿـﺮد ﮐـﻪ در ﺑﺨـﺶ 3 ﺑـﻪ آن ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد. اﯾﻦ روش ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ، ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ورود زﻣﺎن و ﺷـﺒﯿﻪ ﺳـﺎزي ﭘﻮﯾـﺎ در ﻣـﺪل را ﺑﺮﻃﺮف ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و اﺟﺎزه ﻣﯽ دﻫﺪ داراﯾﯽ ﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ در ﻗﺎﻟﺐ ﯾﮏ ﻣﺪل اﯾﺴـﺘﺎ ﻧﯿـﺰ در ﻣـﺪل ﺗﻌﺎدل ﻋﻤﻮﻣﯽ وارد ﺷﻮﻧﺪ . . ﺑﺎ اﯾﻦ روﯾﮑﺮد در اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ اﺛﺮ اﻓﺰاﯾﺶ درآﻣﺪﻫﺎي ﻧﻔﺘﯽ ﺑﺮ ﻗﯿﻤـﺖ، ﺳـﻄﺢ ﻓﻌﺎﻟﯿـﺖ، ﺻﺎدرات و واردات ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺗﻮﻟﯿﺪي اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان ﺑﺎ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﺑﺮ ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟـﻪ و ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺮ ﺷﺎﺧﺺ رﻓـﺎه و ﺷـﺎﺧﺺ ﻫﺰﯾﻨـ ﻪي ﺧﺎﻧﻮارﻫـﺎ و دوﻟـﺖ ﻣـﻮرد ﺑﺮرﺳـﯽ ﻗـﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد. در ﺑﺨﺶ دوم ﻣﻘﺎﻟﻪ ادﺑﯿﺎت ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﻣﯽ دﺮﯿﮔ و ﺑﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت ﭘﯿﺸـﯿﻦ در اﯾﻦ ﺣﻮز ه ﻣﺮوري اﺟﻤﺎﻟﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ. در ﺑﺨﺶ ﺳﻮم، ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﺪل ﭼﻨﺪ ﺑﺨﺸﯽ ﺗﻌﺎدل ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﭘﺬﯾﺮ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در اﯾـﻦ ﻣﻘﺎﻟـﻪ ﺑـﺮاي اﻗﺘﺼـﺎد اﯾـﺮان اراﺋـﻪ ﻣـﯽ ﺷـﻮد، ﻫﻢﭼﻨﯿﻦ ﻧﺤﻮ هي ﺗﻔﮑﯿﮏ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻣﺼﺮﻓﯽ از ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اي و ﺿﺮورت آن ﻧﯿﺰ در اﯾـﻦ ﺑﺨـﺶ ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮔﺮدد. ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒ ﻪي اﺛﺮات ﻧﺎﺷﯽ از ﺷﻮك درآﻣﺪ ﻧﻔﺘـﯽ ﺑـﺮ ﺳـﻄﺢ ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﻗﯿﻤﺖ در ﺑﺨﺶ ﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎد ، ﺑﺎ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﺮ ﺑﺨﺶ ﻫﺎي ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ و ﺳـﻄﺢ رﻓـﺎه ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺧﺘﺼﺎص ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ. ﺑﻪ ﻋﻼوه ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿـﺮات ﮐﺸـﺶ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ واردات و ﻣﺤﺼﻮﻻت داﺧﻠﯽ ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ ﺑﺨﺶ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺑﺨﺶ ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ ﻧﯿـﺰ ﺑﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮي و اراﺋ ﻪي ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﺘﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ . .
-2 ﻣﺮوري ﺑﺮ ادﺑﯿﺎت و ﭘﯿﺸﯿﻨ ﻪي ﻣﻮﺿﻮع رﮐﻮد اﻗﺘﺼﺎدي در ﻫﻠﻨﺪ، ﺑﻪوﯾﮋه در ﺑﺨﺶ ﻫـﺎي ﺗﻮﻟﯿـﺪي و ﺻـﻨﻌﺘﯽ، ﭘـﺲ از اﻓـﺰاﯾﺶ درآﻣﺪﻫﺎي ﮔﺎز ﻃﺒﯿﻌﯽ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﮐﻪ از درﯾﺎي ﺷﻤﺎل اﺳﺘﺨﺮاج ﻣﯽ ﺷﻮد، ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﭘﯿﺪاﯾﺶ ﺑﺤﺚ ﻫﺎي زﯾﺎدي ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﺘﻔﺎوت درآﻣﺪﻫﺎي ﻧﻔﺘﯽ ﺑﺮ ﺳـﻄﺢ ﺗﻮﻟﯿـﺪ و ﻗﯿﻤـﺖ ﻫـﺎ در ﺑﺨﺶ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻗﺘﺼﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ (ﭘﮓ1، 2010). در ﺗﻔﺴﯿﺮ اﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪه ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﯿﻤـﺎري ﻫﻠﻨﺪي ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ، اﯾﻦﻃﻮر ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑـﻪ دﻧﺒـﺎل ﺳـﺮازﯾﺮ ﺷـﺪن درآﻣـﺪ ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﻪ داﺧﻞ ﮐﺸﻮر ، ﻧﺮخ ﺣﻘﯿﻘﯽ ارز ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑـﺮاي ﺧـﺪﻣﺎت و ﮐﺎﻻﻫـﺎي ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و ﺑﺎ ﻓﺸﺎر آوردن ﺑﺮ دﺳﺘﻤﺰدﻫﺎ ﺳﺒﺐ ﮐﺎﻫﺶ ﺗـﻮان رﻗﺎﺑـﺖ ﮐﺎﻻﻫﺎي ﻣﺒﺎدﻟﻪ اي در ﺑﺮاﺑﺮ واردات ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﯽﺷﻮد . اﯾﻦ اﺛﺮ ﻫﺰﯾﻨﻪ اي ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﯾـﮏ اﺛـﺮ
1 - Pegg.
ﻣﺪل ﺳﺎز ي ﺑﯿﻤﺎري ﻫﻠﻨﺪ ي در اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان رو: ﯾﮑﺮد ﺗﻌﺎدل ﻋﻤﻮﻣﯽ ... 63
ﺗﺨﺼﯿﺺ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺮاه ﺷ ﻮد. ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ، ﺑﺮاي ﺑﯿﻤﺎري ﻫﻠﻨـﺪي دو ﻧـﻮع اﺛﺮﮔـﺬاري در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد : اﺛﺮ ﻣﺼﺮﻓﯽ1 و اﺛﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ2. "اﺛﺮ ﻣﺼﺮﻓﯽ" از ﻃﺮﯾﻖ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﮐﻞ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد، ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻘﺎﺿـﺎي ﺟﺎﻣﻌـﻪ اﻋﻢ از ﮐﺎﻻﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ و ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ در اﺛﺮ اﻓﺰاﯾﺶ درآﻣﺪ، در ﮐﻮﺗﺎهﻣـﺪت ﻣـﺎزاد ﺗﻘﺎﺿﺎ اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد ، ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﺑ ﻪي ﺧﻮد ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ اﻓﺰاﯾﺶ ﻗﯿﻤﺖ ﻫﺎ را ﻣﻮﺟـﺐ ﺷـﻮد . ﻣـﺎزاد ﺗﻘﺎﺿﺎي ﮐﺎﻻي ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ از ﻃﺮﯾﻖ واردات ﺟﺒﺮان ﻣﯽﺷﻮد و در ﻧﺘﯿﺠـﻪ اﻓـﺰاﯾﺶ ﻗﯿﻤـﺖ ﮐﻢﺗﺮي در آن اﯾﺠﺎد ﻣﯽﺷﻮد . اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎزاد ﺗﻘﺎﺿـﺎ ﺑـﺮاي ﮐـﺎﻻي ﻏﯿﺮﻗﺎﺑـﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﺷﺪﯾﺪ ﻗﯿﻤﺖ را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه دارد ، ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺒﻊ آن اﻓـﺰاﯾﺶ ﺳـﻮدآوري و اﻧﺘﻘـﺎل ﻧﯿﺮوي ﮐﺎر و ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﺨﺶ را ﺷﺎﻫﺪ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺑﻮد . . ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ "اﺛﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ"، اﻓـﺰاﯾﺶ درآﻣـﺪ در ﺑﺨـﺶ ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻃﺒﯿﻌـﯽ ﺻـﺎدراﺗﯽ ﻣﻮﺟـﺐ اﻓﺰاﯾﺶ ﺳﻮدآوري اﯾﻦ ﺑﺨﺶ و اﻓﺰاﯾﺶ ﺟﺬب ﻧﯿﺮوي ﮐﺎر ﺗﻮﺳـﻂ آن از ﺳـﺎﯾﺮ ﺑﺨـﺶ ﻫـﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﯽﺷﻮد، ﮐﻪ ﺑﻪ آن "اﺛﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻣﻨﺎﺑﻊ " ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد. ﻫـﻢ ﭼﻨـﯿﻦ ، ﺑـﺎ اﻓـﺰاﯾﺶ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺮاي ﮐﺎﻻي ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ، ﺳﻮدآوري اﯾﻦ ﺑﺨﺶﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﯿﺶ ﺗﺮ ﻣﯽﺷـﻮد و ﺑـﺎز ﻫـﻢ ﻧﯿﺮوي ﮐﺎر و ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ از دﯾﮕﺮ ﺑﺨﺶﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎد ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺑﺨﺶ ﮐﺎﻻي ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟـﻪ ﺑـﻪ ﺑﺨﺶ ﮐﺎﻻي ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﺷﻮد، ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪه "اﺛﺮ ﻏﯿﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻣﻨﺎﺑﻊ " ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد. ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ، در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ اﻓﺰاﯾﺶ درآﻣﺪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ ﺑـﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﺰرﯾﻖ ﺷﻮد ، ﺳﺒﺐ اﻓﺰاﯾﺶ در ﺗﻘﺎﺿﺎي ﮐﻞ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﻮرم داﺧﻠـﯽ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷـﺪ . اﻓﺰاﯾﺶ ﺻﺎدرات ﮐﺸﻮر ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﭘﻮل ﻣﻠﯽ ﻣﯽ دﻮﺷ و ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ﻧـﺮخ ارز ﻣﺘﻨﺎﺳـﺐ ﺑـﺎ ﻧﺮخ ﺗﻮرم داﺧﻠﯽ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﻧﺸﻮد، اﻧﺘﻈﺎر ﻣﯽ رود ﻗﯿﻤﺖ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﮐﺎﻻﻫﺎ ﺑﺮاي ﻣﺼـﺮف ﮐﻨﻨـﺪﮔﺎن داﺧﻠﯽ ﮐﺎﻫﺶ .ﯾﺎﺑﺪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺗﺸﺪﯾﺪ واردات ﮐﺎﻻﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ را ﻣﻮﺟﺐ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ . . ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺘﻌﺪدي ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﯽ اﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪه در دﻧﯿﺎ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ . ﻟﯿـﻮ و ﯾﺎﻧـﮓ 3 (2000 ،) ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﺑﯿﻤﺎري ﻫﻠﻨﺪي در ﺗﺎﯾﻮان ﭘﺮداﺧﺘ ﻪ ﻧﺪا . در اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﺗـﺄﺛﯿﺮ اﻓـﺰاﯾﺶ درآﻣﺪﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﺮ رﺷﺪ ﻧﺎﻣﺘﻮازن اﻗﺘﺼﺎدي و ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻓﻌﺎﻟﯿـﺖ ﻫـﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺪل ﺗﻌﺎدل ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﭘﺬﯾﺮ ﺑﺎ 29 ﺑﺨﺶ ﺗﻮﻟﯿﺪي، ﻣﻮرد ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪ هي ﮐﺎﻫﺶ ﺳﻬﻢ ﺻﻨﻌﺖ، ﮐﺎﻫﺶ ﺻﺎدرات و اﻓـﺰاﯾﺶ واردات
1- Spending Effect. 2- Resource Effect. 3- Liu and Yang.
64 ﻓﺼﻞ ﻧﺎﻣﻪ ي ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻗﺘﺼﺎد اﻧﺮژي/ ﺳﺎل ﻫﺸﺘﻢ / ﺷﻤﺎره ي 31 / زﻣﺴﺘﺎن 1390
اﺳﺖ. ﻫﻮﻟﻤﻮي و ﻫﯿﺪ1 (2005 )، ﻧﯿﺰ ﺗﺄﺛﯿﺮ درآﻣﺪ ﻧﻔﺘﯽ ﻧﺮوژ ﺑﺮ رﺷـﺪ دﺳـﺘﻤﺰدﻫﺎ و ﺳـﻄﺢ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺻﻨﻌﺖ را در ﻗﺎﻟﺐ ﯾﮏ ﻣﺪل ﺗﻌﺎدل ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﭘﺬﯾﺮ ﭘﻮﯾـﺎ ﺑﺮرﺳـﯽ ﮐـﺮ ده اﻧـﺪ . ﮐﺎﻫﺶ در اﺷﺘﻐﺎل ﺑﺨﺶ ﺻﻨﻌﺖ در ﺑﻠﻨﺪﻣﺪت از ﻧﺘﺎﯾﺞ اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. در ﮐﻨﯿـﺎ ﻧﯿـﺰ ﭘﺪﯾﺪ هي ﺑﯿﻤﺎري ﻫﻠﻨﺪي ﺗﻮﺳﻂ ﮐﺎرﯾﻨﮕﯽ و ﺳﯿﺮﯾﻮارداﻧﺎ2 (2003 )، ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﯾﮏ ﻣـﺪل ﺗﻌﺎدل ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘـ ﻪ اﺳـﺖ . ﻧﺘـﺎﯾﺞ ﺑـﺎ ﺳـﻨﺎرﯾﻮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺗﻐﯿﯿـﺮات ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﺪل، ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪ هي ﺗﺄﯾﯿﺪ اﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪه در ﮐﻨﯿﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ . . در اﯾﺮان ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺤﺪودي در زﻣﯿﻨ ﻪي ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﺄﺛﯿﺮ درآﻣﺪﻫﺎي ﻧﻔﺘﯽ ﺑـﺮ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫـﺎي ﮐﻼن اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روﯾﮑـﺮد ﺗﻌـﺎدل ﻋﻤـﻮﻣﯽ ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ ﭘـﺬﯾﺮ اﻧﺠـﺎم ﺷـﺪه اﺳـﺖ . ﺧﻮشاﺧﻼق و ﻣﻮﺳﻮي ﻣﺤﺴﻨﯽ (1385 )، ﯾﮏ اﻟﮕﻮي 7 ﺑﺨﺸﯽ ﺗﻌﺎدل ﻋﻤـﻮﻣﯽ ﻃﺮاﺣـﯽ و آﺛﺎر ﺷﻮك ﻫﺎي ﻧﻔﺘﯽ را ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺮ ده اﻧﺪ. اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺿﺮاﯾﺐ اﺳﺘﺨﺮاج ﺷـﺪه ﺑـﺮاي اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻃﻼﻋﺎت 1380 ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﺎ وﻗـﻮع ﯾـﮏ ﺷـﻮك 50 50 درﺻﺪ اﻓﺰاﯾﺶ در درآﻣﺪﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ از ﻓـﺮوش ﻧﻔـﺖ ﺑﺨـﺶ ﻫـﺎي ﻗﺎﺑـﻞ ﻣﺒﺎدﻟـﻪ ﺑـﻪ وﯾـﮋه ﮐﺸﺎورزي و ﺻﻨﻌﺖ ﺗﻀﻌﯿﻒ ﺷﺪه و ﺑﺨﺶ ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﺑﺨـﺶ ﻏﯿﺮﻗﺎﺑـﻞ ﻣﺒﺎدﻟـﻪ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﯽ دﺷﻮ . ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد، ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﺘﺎﯾﺞ اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﺑﺮﺧﻼف اﻧﺘﻈﺎر اوﻟﯿﻪ ، اﻓـﺰاﯾﺶ ﻗﯿﻤﺖ در ﺑﺨﺶ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﭘﺲ از ﺷﻮك ﻧﻔﺘﯽ از ﺑﺨﺶﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﮐﻢ ﺗﺮ ﺑﺮآورد ﺷﺪه اﺳﺖ . . ﺑﻬﺒﻮدي (1387 ،) ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﻧﻘﺶ ﺣﺴﺎب ذﺧﯿﺮ هي ارزي در ﺛﺒﺎت درآﻣـﺪﻫﺎي دوﻟـﺖ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ. ﻣﺪل ﺗﻌﺎدل ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﭘﺬﯾﺮ در اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺳـﻪ ﺑﺨـﺶ ﻧﻔـﺖ، ﺑﺨﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ و ﺑﺨﺶ ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ اﺳﺖ. ﻧﺘﺎﯾﺞ اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﻧﺸـﺎن ﻣـﯽ دﻫـﺪ ﮐـﻪ وﺟﻮد اﯾﻦ ﺣﺴﺎب ﺳـﺒﺐ اﻓـﺰاﯾﺶ ﺛﺒـﺎت در درآﻣـﺪﻫﺎي دوﻟـﺖ و ﮐـﺎﻫﺶ ﺗﺒﻌـﺎت ﻣﻨﻔـﯽ ﺷﻮكﻫﺎي ﻧﻔﺘﯽ در اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان ﺷﺪه اﺳﺖ . .
3 - ﺳﺎﺧﺘﺎر اﻟﮕﻮي ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدي ﺑﺮاي ﺗﺤﻠﯿﻞ آﺛﺎر اﻓﺰاﯾﺶ درآﻣﺪ ﺻﺎدرات ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ در اﻗﺘﺼﺎد ، ﻣﯽ ﺗﻮان از روﯾﮑـﺮد ﺗﻌﺎدل ﺟﺰﺋﯽ ﯾﺎ روﯾﮑﺮد ﺗﻌﺎدل ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﻬﺮه ﮔﺮﻓﺖ. ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻫﺎي ﺗﻌـﺎدل ﺟﺰﺋـﯽ در ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻓﺮاﯾﻨﺪ اﺛﺮﮔﺬاري ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ در ﯾﮏ ﺑﺎزار ، ﻣﻔﯿﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ، اﻣﺎ ﺳﺎده ﺳﺎزي ﺑﯿﺶ از ﺣـﺪ در اﯾﻦ ﻣﺪل ﻫﺎ ﻣﺎﻧﻊ از اراﺋ ﻪي ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮐﺎﻣﻞ اﺳـﺖ . در اﯾـﻦ روﯾﮑـﺮد ﻓـﺮض "ﺛﺒـﺎت ﺳـﺎﯾﺮ
1- Holmøy and Heide. 2- Karingi and Siriwardana.
ﻣﺪل ﺳﺎز ي ﺑﯿﻤﺎري ﻫﻠﻨﺪ ي در اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان رو: ﯾﮑﺮد ﺗﻌﺎدل ﻋﻤﻮﻣﯽ ... 65
ﺷﺮاﯾﻂ" ﺳﺒﺐ ﻣﯽ ﺷﻮد اﯾﻦ ﻣﺪل ﻫﺎ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ دﻗﯿﻘﯽ در ﺗﺤﻠﯿﻞﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي اراﺋﻪ ﻧﺪﻫﻨﺪ. در ﺑﯿﺶﺗﺮ ﻣﻮارد ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﯾﮏ ﺑﺎزار ﺳﺎﯾﺮ ﺑﺎزارﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎد را ﻣﺘﺄﺛﺮ ﮐـﺮ ده و از اﯾﻦرو دﻗﺖ ﻣﺪل ﻫﺎي ﺗﻌﺎدل ﺟﺰﺋﯽ را زﯾﺮ ﺳﺌﻮال ﻣﯽ ﺑﺮد (ﺳﺮﯾﻨﺎ1، 2009). اﯾﻦ ﻣﺪل ﻫﺎ ﺑـﻪ دﻟﯿﻞ ﻧﺎدﯾـﺪه ﮔـﺮﻓﺘﻦ ارﺗﺒـﺎط و واﺑﺴـﺘﮕﯽ ﺑـ ﯿﻦ ﺑﺨـﺶ ﻫـﺎي اﻗﺘﺼـﺎد و ﻋـﺪم ﻟﺤـﺎظ آﺛـﺎر ﻏﯿﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﯾﮏ ﺳﯿﺎﺳﺖ، ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﮔﻤﺮاه ﮐﻨﻨﺪه ﺑﺎﺷـﻨﺪ . ﺑـﻪ ﻋـﻼوه ﮔـﺎﻫﯽ ﻣـﺪل ﻫـﺎي ﺗﻌﺎدل ﺟﺰﺋﯽ ﻓﺮض ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺷﻮك ﯾﺎ ﺳﯿﺎﺳﺖ، ﺗﻨﻬﺎ اﺛﺮات ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻗﯿﻤﺘـﯽ دارد و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺿﻤﻨﯽ اﺛﺮات درآﻣﺪي ﺷﻮك ﻫﺎ را ﻧﺎدﯾﺪه ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ . در ﻣﺠﻤﻮع، ﻣﺪل ﻫﺎي ﺗﻌﺎدل ﺟﺰﺋﯽ اﺑﺰارﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﯽ ﻫﺰﯾﻨﻪ - ﻓﺎﯾـﺪه و ﺗـﺄﺛﯿﺮ ات اﻗﺘﺼـﺎدي ﺳﯿﺎﺳـﺖ ﻫـﺎي دوﻟﺖ و ﺷﻮك ﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎد ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ (دوﻣﺎس2، 1993). در ﻣﻘﺎﺑﻞ در ﻣﺪل ﻫﺎي ﺗﻌﺎدل ﻋﻤﻮﻣﯽ، ﻓﺮض ﺛﺒﺎت ﺳﺎﯾﺮ ﺷﺮاﯾﻂ ﮐﻨﺎر ﮔﺬارده ﻣﯽ ﺷـﻮد . در اﻟﮕﻮﻫﺎي ﺗﻌﺎدل ﻋﻤﻮﻣﯽ ﭼﻨﺪ ﺑﺨﺸﯽ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺨـﺶ ﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ اﻗﺘﺼـﺎد ﺑـﻪ ﺻـ ﻮرت ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد، ﺑﻪ ﮔﻮﻧـﻪ اي ﮐـﻪ ﺗﻐﯿﯿـﺮ در ﻫـﺮ ﺑﺨـﺶ، ﺳﺎﯾﺮ ﺑﺨﺶ ﻫﺎ را ﻧﯿﺰ ﻣﺘﺄﺛﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ. ﻣﺪل ﻫـﺎي ﺗﻌـﺎدل ﻋﻤـﻮﻣﯽ از اﯾـﻦ ﻧﻈـﺮ ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﮐﻨـﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﻓﺮض ﺛﺒﺎت ﺳﺎﯾﺮ ﺷﺮاﯾﻂ، واﺑﺴﺘﮕﯽ ﻫﺎي ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ و ﭘﯿﭽﯿﺪه ﺑﯿﻦ ﺑﺨﺶ ﻫﺎ و ﻋﻮاﻣـﻞ را در ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ، ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺪل ﻫﺎي ﺗﻌﺎدل ﺟﺰﺋﯽ ﺑﺮﺗﺮي دارﻧـﺪ ، اﻣـﺎ ﭘﯿﭽﯿـﺪﮔﯽ ﻫـﺎي ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﯽ اﯾﻦ ﻣﺪل ﻫﺎ ﺳﺒﺐ ﮐﻢ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺗﺠﺮﺑﯽ ﺑﻪ ﻣﺪل ﻫﺎي ﺗﻌﺎدل ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ (ﻫﺮﺗﻞ3، 1985). ﻣﺪل ﻫﺎي ﺗﻌﺎدل ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﺑﺮرﺳﯽ ﺑﺎزارﻫـﺎي ﺗﻔﮑﯿـﮏ ﺷـﺪه را دارﻧﺪ ، اﻣﺎ ﺗﻔﮑﯿﮏ اﻧﻮاع ﺗﻘﺎﺿﺎ در ﯾﮏ ﺑﺎزار و ﺑﺮاي ﯾﮏ ﮐﺎﻻ در ﻣﺪلﻫـﺎي ﺗﻌـﺎدل ﻋﻤـﻮﻣﯽ، ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺗﮑﻨﯿﮏ ﻫﺎي ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﯽ دارد. ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ اي از اﯾﻦ ﺗﮑﻨﯿﮏ ﻫﺎ در ﺑﺨﺶ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﺨﺎرج ﺧﺎﻧﻮار و ﻧﻬﺎدﻫﺎ ، ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺨﺘﺼﺮ اﺷﺎره ﻣﯽﺷﻮد . . ﻣﺪل ﻫﺎي ﺗﻌﺎدل ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﻪ ﮔﻮﻧـﻪ اي ﮐـﺎﻟﯿﺒﺮه ﻣـﯽ ﺷـﻮﻧﺪ ﮐـﻪ وﯾﮋﮔـﯽ ﻫـﺎي رﻓﺘـﺎري و ﺳﺎﺧﺘﺎري ﯾﮏ اﻗﺘﺼﺎد را ﻣﻨﻌﮑﺲ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ. وﯾﮋ ﮔﯽ ﻫﺎي رﻓﺘـﺎري و ﺳـﺎﺧﺘﺎري ﻫـﺮ اﻗﺘﺼـﺎد ﺑﻪﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل در ﻗﺎﻟـﺐ ﻓـﺮوض ﻣﺨﺘﻠـﻒ، ﻓـﺮم ﺗـﺎﺑﻌﯽ ﻣﺘﻔـﺎوت، ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫـﺎي ﻣﺘﻔـﺎوت و ﮐﺸﺶ ﻫﺎي ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ ﺧﺎص ﻫﺮ ﺑﺨﺶ ﺗﻮﻟﯿﺪي در ﻫﺮ اﻗﺘﺼﺎد ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ. ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ اﯾﻦ ﺗﻔﺎوت در وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﺎري ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ، ﺗﺄﺛﯿﺮ ﯾـﮏ ﺷـﻮك در ﻣـﺪل ﻫـﺎي ﺗﻌﺎدل ﻋﻤﻮﻣﯽ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺘﻔـﺎوت ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد . در ﻣـﺪل ﺗﻌـﺎدل ﻋﻤـﻮﻣﯽ ﻣـﻮرد
1- Cerina. 2- Dumas. 3- Hertel.
66 ﻓﺼﻞ ﻧﺎﻣﻪ ي ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻗﺘﺼﺎد اﻧﺮژي/ ﺳﺎل ﻫﺸﺘﻢ / ﺷﻤﺎره ي 31 / زﻣﺴﺘﺎن 1390
اﺳﺘﻔﺎده در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ، اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان ﯾﮏ اﻗﺘﺼـﺎد ﺑـﺎز و ﮐﻮﭼـﮏ (ﻗﯿﻤـﺖ ﭘـﺬﯾﺮ در اﻗﺘﺼـﺎد ﺟﻬﺎﻧﯽ) ﻓﺮض ﻣﯽ ﺷﻮد. ﺗﻮاﺑﻊ ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﻣﺼﺮف از ﻧﻮع ﺗﻮاﺑﻊ داراي ﮐﺸﺶ ﺟﺎﻧﺸـﯿﻨﯽ ﺛﺎﺑـﺖ 1 (CES) و ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻻﯾﻪ اي2 در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷـ ﻮﻧﺪ. ﺳـﻪ ﻓـﺮض اﺳﺎﺳـﯽ در ﻣـﺪل ﻫـﺎي ﺗﻌﺎدل ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﺴﻮﯾ ﻪي ﺑﺎزار، ﺗﻮازن درآﻣﺪ و ﺷﺮط ﺳﻮد ﺻـﻔﺮ ﺑـﺮاي ﻫـﺮ ﺑﺨـﺶ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ3. در اﯾﻦ ﻣﺪل، اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان در ﻗﺎﻟﺐ 11 ﺑﺨﺶ ﺗﻮﻟﯿﺪي، در ﮐﻨـﺎر ﺧﺎﻧﻮارﻫـﺎي ﺷـﻬﺮي، ﺧﺎﻧﻮارﻫﺎي روﺳﺘﺎﯾﯽ، دوﻟﺖ، ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ، ﺻﺎدرات و واردات ﺳﺎزﻣﺎ ندﻫﯽ ﺷـﺪه اﺳـﺖ . در ﻣﺪل ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ، ﺑﺨﺶ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﻪ زﯾﺮﺑﺨﺶ ﻫﺎي ﻧﻔﺖ و ﮔـﺎز، ﮐﺸـﺎورزي و داﻣـﺪاري، ﺻﻨﻌﺖ، ﻣﻌﺪن، آب، ﺑﺮق، ﻣﺎﺷﯿﻦ آﻻت و ﺗﺠﻬﯿﺰات، ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن، اﺟﺎر هي ﻣﺴـﮑﻦ، ﺧـﺪﻣﺎت دوﻟﺘﯽ و ﺳﺎﯾﺮ ﺧﺪﻣﺎت ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﻣـﯽ ﺷـﻮد . در ﺑـﯿﻦ ﺑﺨـﺶ ﻫـﺎي ذﮐـﺮ ﺷـﺪه، ﺑﺨـﺶ ﻫـﺎي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن و ﻣﺎﺷﯿﻦ آﻻت داراي ﺗﻘﺎﺿﺎي ﺳﺮﻣﺎﯾﻪاي ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺒـﺎدﻻت ﺗﺠـﺎري در ﻣـﻮرد ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن، آب و ﺧﺪﻣﺎت دوﻟﺘﯽ ﻧﯿﺰ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ. از ﯾﮏ ﺳﻮ ﺑﺨﺶ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن در ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ در ﮐﺸﻮر ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﯽ دارد و از ﺳـﻮي دﯾﮕﺮ ﺑﺎ ورود درآﻣﺪﻫﺎي ﻧﻔﺘﯽ دﭼﺎر ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﯽﺷﻮد، ﻟـﺬا در ادﺑﯿـﺎت ﺑﯿﻤـﺎري ﻫﻠﻨﺪي ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺑﺨﺶ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن در ﻣﺮﮐﺰ ﺗﻮﺟﻪ ﻗـﺮار دارد ، ﻟـﺬا در اداﻣـﻪ اﺑﺘـﺪا ﺑـﻪ ﻧﺤـﻮ هي ه ﺗﻔﮑﯿﮏ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﺳﺮﻣﺎﯾﻪاي از ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻣﺼﺮﻓﯽ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺳﺎﺧﺘﺎر رواﺑﻂ اﺻﻠﯽ در ﻣﺪل ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدي ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد . .
ﺗﻔﮑﯿﮏ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﺳﺮﻣﺎﯾﻪاي از ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻣﺼﺮﻓﯽ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻋﺪم ﺗﻮﺳﻌ ﻪي ﺑﺎزارﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ و ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﺪاوم ﻗﯿﻤﺖ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺳـﺒﺐ ﺷـ ﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪه اي از ﺗﻘﺎﺿﺎي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن در اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان ﺗﻘﺎﺿـﺎي ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ اي ﺑﺎﺷـﺪ . ﺗﻔﮑﯿﮏ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻣﺼﺮﻓﯽ از ﺗﻘﺎﺿﺎي ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اي در ﺑﺨﺶ ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣﻮﺟـﺐ ﻣـﯽ ﺷـﻮد ﺗـﺎ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﺪل واﻗﻌﯽﺗﺮ و دﻗﯿﻖﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ. ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ در ﻣﻘﺪﻣ ﻪي ﻣﻘﺎﻟﻪ اﺷﺎره ﺷـﺪ، ﺗﻘﺎﺿـ ﺎي ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اي را ﺑﻪ دو ﺷﯿﻮه ﻣﯽ ﺗﻮان از ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻣﺼﺮﻓﯽ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺗﻔﮑﯿﮏ ﮐـﺮ د ﮐـﻪ در اﯾـﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﻣﯽﺷﻮد . .
1- Constant Elasticity of Substitution. 2- Nested Structure. -3 ﺑﺮاي اﻃﻼﻋﺎت ﺑﯿﺶ ﺗﺮ در زﻣﯿﻨﻪ ﻣﺪلﺳﺎزي اﻧﺮژي در ﭼﺎرﭼﻮب ﻣﺪلﻫﺎي CGE (ﺑﻪ ,Küster, Ellersdorfer Fahl, 2007 &) ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد . .
ﻣﺪل ﺳﺎز ي ﺑﯿﻤﺎري ﻫﻠﻨﺪ ي در اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان رو: ﯾﮑﺮد ﺗﻌﺎدل ﻋﻤﻮﻣﯽ ... 67
ﺷﯿﻮ هي ﻧﺨﺴﺖ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮدن داراﯾﯽ ﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اي ﺑﻪ ﻣﺪل ﺗﻌـﺎدل ﻋﻤـﻮﻣﯽ از ﻃﺮﯾـﻖ ﻣﺪل ﺳﺎزي رﻓﺘﺎر ﺑﻬﯿﻨﻪ ﯾﺎﺑﯽ ﺑﯿﻦ دورهاي ﻣﺼﺮفﮐﻨﻨﺪه و اﻧﺘﺨﺎب ﺑﯿﻦ ﻣﺼﺮف و ﭘﺲاﻧـﺪاز در ﯾﮏ ﻣﺪل ﭘﻮﯾﺎﺳﺖ (وﯾﺒﻠﺖ، 2004 .) در اﯾﻦ روش ﻣﺴﯿﺮ ﭘﺲ اﻧﺪاز و ﻣﺴﯿﺮ ﻣﺼﺮف در ﻃﻮل زﻣﺎن ﺗﺎﺑﻌﯽ از ﻧﺮخ ﻫﺎي ﺑﻬﺮه و ﺗـﺮﺟﯿﺢ زﻣـﺎﻧﯽ ﻓـﺮض ﺷـﺪه اﻧـﺪ و در ﯾـﮏ ﺗﻌـﺎدل ﭘﺎﯾـﺪار ﺑﻠﻨﺪﻣﺪت ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ. ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺎﯾﺪ اﺳﺘﻘﺮاض، ﺧﺮﯾﺪ اوراق ﻗﺮﺿﻪ، ﭘﺲ اﻧـﺪاز و ﺳﺎﯾﺮ داراﯾﯽ ﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺠﺰا در ﻣﺪل وارد ﺷﻮﻧﺪ (ﻓﺮاﺑﻮﻟﯽ و ﺗﺮﯾﻤﺒﻮرن1، 2008 .) .) ﮐﺎرﮔﺰاران ﺑﺨﺶ ﻣﺎﻟﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ. در اﯾﻦ روﯾﮑﺮد رﻓﺘﺎر ﺑﺎﻧﮏ ﻫﺎ، ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰي، ﺑﺎزار ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ، ﺻﻨﺪوق ﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاري و... ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﺗﺌـﻮري اﻗﺘﺼـﺎدي ﺷﺒﯿﻪ ﺳﺎزي ﺷﻮ (د ﺑﺎﯾﻠﻮر و ﻟﻮﯾﯿﺲ2، 2004 .) ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ ﻣﺪلﺳﺎزي ﭘﻮﯾﺎي ﺗﻌـﺎدل ﻋﻤـﻮﻣﯽ، ﺳﺒﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﭘﮋوﻫﺸﯽ از روشﻫﺎي ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد . . در ﺷﯿﻮ هي ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﺑﺮاي ﻣﺪل ﺳﺎزي داراﯾـﯽ ﻫـﺎي ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ اي در ﻣـﺪل ﻫـﺎي ﺗﻌـﺎدل ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﭘﺬﯾﺮ، ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ورود زﻣﺎن و ﺷﺒﯿﻪ ﺳﺎزي ﭘﻮﯾﺎ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد. در اﯾـﻦ ﺷـﯿﻮه در ﭼﺎرﭼﻮب ﯾﮏ ﻣﺪل اﯾﺴﺘﺎ، داراﯾﯽ ﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اي ﺑﻪ ﺗﺤﻠﯿﻞ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽ دﺷﻮ . ﺑـﺮاي ﺗﻔﮑﯿـﮏ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اي از ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻣﺼﺮﻓﯽ و ورود آن ﺑﻪ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻫـﺎي ﺗﻌـﺎدل ﻋﻤـﻮﻣﯽ، ﻓـﺮض ﻣﯽ ﺷﻮد ﺧﺎﻧﻮارﻫﺎ ﻗﺴﻤﺘﯽ از درآﻣﺪ ﺧﻮد را ﭘﺲ اﻧﺪاز ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﭘـﺲ اﻧـﺪاز ﺻـﺮف ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاري در داراﯾﯽ ﻫﺎي ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن و ﺳﺎﯾﺮ داراﯾـﯽ ﻫـﺎ ﻣـﯽ ﺷـﻮد . ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺧﺎﻧﻮارﻫﺎ ﻋـﻼوه ﺑـﺮ ﺗﻘﺎﺿـﺎي ﻣﺼـﺮﻓﯽ ﺑـﺮاي ﺧـﺪﻣﺎت ﻣﺴـﮑﻦ (اﺟـﺎره )، ﺗﻘﺎﺿـﺎي ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اي ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن و ﺳﺎﯾﺮ داراﯾﯽ ﻫﺎ ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ. اﯾﻦ ﺗﮑﻨﯿـﮏ ﭘـﺲ از ﺑﯿـﺎن ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺗﺸﺮﯾﺢ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ . .
ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺗﻮﻟﯿﺪ رﻓﺘﺎر ﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨﺪه در اﻗﺘﺼﺎد در ﻗﺎﻟﺐ ﻓﺮم ﻫﺎي ﺗﺎﺑﻌﯽ ﻻﯾﻪ اي ﺑﺎ ﮐﺸﺶ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ ﺛﺎﺑﺖ3 (NCES) در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨﺪه ، ﻧﯿﺮوي ﮐﺎر و ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ را ﺑﺎ اﻧـﺮژي و ﺳـﺎﯾﺮ ﻧﻬﺎده ﻫﺎي واﺳﻄﻪ اي ﺗﺮﮐﯿﺐ ﮐﺮده و ﻣﺤﺼﻮل ﯾﺎ ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﯽ را ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ. اﯾـﻦ ﺗﺮﮐﯿـﺐ ﺑﺎ ﮐﺸﺶ ﻫﺎي ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ و ﺳﻬﻢ ﻫﺮ ﻋﺎﻣﻞ در ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﯽ ﺷﻮد. ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻫﺮ ﺑﺨـﺶ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻬﺎده ﻫﺎي واﺳﻄﻪ اي ﻏﯿﺮاﻧﺮژي (M)، اﻧﺮژي (E)، ﻧﯿـﺮوي ﮐـﺎر (L) و ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ
1- Feraboli and Trimborn. 2- Baylor and Louis. 3- Nested-Constant Elasticity of Substitution.
68 ﻓﺼﻞ ﻧﺎﻣﻪ ي ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻗﺘﺼﺎد اﻧﺮژي/ ﺳﺎل ﻫﺸﺘﻢ / ﺷﻤﺎره ي 31 / زﻣﺴﺘﺎن 1390
(K) ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﺷﻮد. ﮐﺎﻻﻫﺎ و ﻣﻮاد واﺳﻄﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﮐﺎﻻﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ و ﮐﺎﻻﻫـﺎي ﻏﯿﺮﻗﺎﺑـﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪه اﻧﺪ. ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪه در ﻗﺎﻟﺐ ﯾـﮏ ﺗـﺎﺑﻊ داراي ﮐﺸـﺶ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺛﺎﺑﺖCET) 1) ﺑﻪ ﻋﺮﺿ ﻪي داﺧﻠﯽ و ﺻﺎدرات ﺗﻔﮑﯿﮏ ﻣﯽ ﻧﺷﻮ ﺪ ﻓـﺮم ﻻﯾـﻪ اي ﺑﺨـﺶ ﺗﻮﻟﯿﺪ در ﻣﺪل، در ﻧﻤﻮدار 1( ) اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ . . 2 در ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﺪل ﺗﻌﺎدل ﻋﻤﻮﻣﯽ در ﻗﺎﻟﺐ ﯾﮏ ﻣﺴﺄﻟ ﻪي ﻣﺮﮐﺐ ﻣﮑﻤﻞ ﯾـﺎ MCP ﺗﺪوﯾﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ. در اﯾﻦ اﻟﮕﻮ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎي درون زا ﺑﻪ دو دﺳﺘ ﻪي ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎي ﺳﻄﺢ ﻓﻌﺎﻟﯿـﺖ AL و ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎي ﺷﺎﺧﺺ ﻗﯿﻤﺖ P دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه اﻧـﺪ . ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫـﺎي اﻟﮕـﻮ ﻧﯿـﺰ در ﻗﺎﻟـﺐ ﮐﺸﺶ ﻫﺎي ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ در ﻻﯾﻪ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﺿﺮاﯾﺐ ﻓﻨﯽ (ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﺳﻬﻢ) ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﻧﺪ. اﻧﺪ ,, ,,,, در رواﺑﻂ آﺗﯽ ﮐﺸﺶ ﻫﺎي ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ ﺑﺎ و ﺿﺮاﯾﺐ ﻓﻨﯽ ﺑـﺎ ﻧﺸـﺎن داده ﺷﺪه اﻧﺪ . . اﻧﺪ
ﻣﺤﺼﻮﻻت
ﻣﺤﺼﻮل ﺑﺨﺶ S S
ﻻﯾﻪي ارزش اﻓﺰوده ﻻﯾﻪي ﮐﺎﻻﻫﺎ و ﻣﻮاد واﺳﻄﻪ
ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮐﺎﻻﻫﺎ و ﻣﻮاد ﮐﺎﻻﻫﺎ و ﻣﻮاد ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻧﯿﺮوي ﮐﺎر ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺧﺎص ﺑﺨﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ
اﻧﺮژي ﻏﯿﺮ اﻧﺮژي
ﺗﻮﻟﯿﺪ داﺧﻠﯽ وارداﺗﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ داﺧﻠﯽ وارداﺗﯽ
ﻧﻤﻮدار -1 ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺗﻮﻟﯿﺪ در اﻟﮕﻮي ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدي
1- Constant Elasticity of Transformation. 2- Mixed Complementary Problem.
ﻣﺪل ﺳﺎز ي ﺑﯿﻤﺎري ﻫﻠﻨﺪ ي در اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان رو: ﯾﮑﺮد ﺗﻌﺎدل ﻋﻤﻮﻣﯽ ... 69
ﻓﺮم ﮐﻠﯽ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﻫﺰﯾﻨ ﻪي ﻫﺮ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ اﻗﺘﺼﺎدي را ﻣﯽﺗﻮان اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ :داد 1 1 1 s 1klm,, s 1 klm s 1 1s AL P Pklm, s p 0, s KLsKLs,,,,,, MsMs isis i
1 1 1 1 1 s klm,, s klm s 1klm, s 1 s ALs0, KLsKLs,,,,,, P MsMs P isis p i CES unit cost function CET unit revenue function اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﭼﮕـﻮﻧﮕﯽ ﺗﺮﮐﯿـﺐ CES در ﻻﯾـ ﻪي اول ﻫﺰﯾﻨـﻪ و ﺗﺮﮐﯿـﺐ CET درﻻﯾـ ﻪي ﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻت را ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣﯽ دﻫﺪ. در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ اﻧﺪﯾﺲ s ﻧﻤﺎﯾﺎﻧﮕﺮ ﺑﺨﺶ ﻫﺎ و اﻧﺪﯾﺲ i ﻧﻤﺎﯾﺎﻧﮕﺮ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺗﻮﻟﯿﺪي اﺳﺖ. ﻫﻤﺎنﻃﻮرﮐﻪ ﻣﺸـﺎﻫﺪه ﻣـﯽ ﺷـﻮد ، ﻣﺴـﺄﻟ ﻪي MCP ﻣﺮﮐـﺐ از دو ﻧﺎﻣﻌﺎدﻟﻪ و ﯾﮏ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﻮده و ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺄﻟ ﻪي ﮐﺎن ﺗﺎﮐﺮ اﺳـﺖ . ﺷـﺎﺧﺺ ﻗﯿﻤـﺖ ﻻﯾـ ﻪي ﻪ
ارزش اﻓﺰوده ﺑﺎ PKL و ﺷﺎﺧﺺ ﻗﯿﻤﺖ ﻪﻻﯾ ي ﻣﻮاد واﺳﻄﻪ ﺑﺎ PM ﻧﻤﺎﯾﺶ داده ﺷﺪه اﺳﺖ . ﺑﻪ . ﻫﻤﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﯽ ﺗـﻮان ﺗﺮﮐﯿـﺐ CES از K و L را در ﻻﯾـ ﻪي ارزش اﻓـﺰوده اﯾـﻦ ﭼﻨـﯿﻦ
ﻧﻤﺎﯾﺶ داد: 1 1kl,s 1 kl,s 1 PKL,s k,s p k l,s p l kl,s
اﻣﺎ در ﻻﯾ ﻪي ﻣﻮاد واﺳﻄﻪ PM ﻻزم اﺳﺖ ﮐﺎﻻﻫﺎ و ﻣـﻮاد ﻗﺎﺑـﻞ ﻣﺒﺎدﻟـﻪ (tr) از ﮐﺎﻻﻫـﺎي ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ (ntr) ﺗﻔﮑﯿﮏ ﺷﻮﻧﺪ ، ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﯾﮏ ﺗﺮﮐﯿﺐ CES از اﯾـﻦ دو ﻃﺒﻘـ ﻪي ﮐـﺎﻻ ﻪﺑ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ : : 1 1m,s 1 m,s 1 PPPM,s tr,s tradable,s ntr,s non tradable,s m,s در ﻻﯾ ﻪي ﮐﺎﻻﻫﺎي ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ (g) ﻓﺮض ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺎﻻﻫﺎ در ﻗﺎﻟﺐ ﯾـﮏ ﺗﺎﺑﻊ CES و ﺑﺮ اﺳﺎس ﯾﮏ ﮐﺸﺶ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺷﺪه :اﻧﺪ :اﻧﺪ 1 1 1 ntr,s P p ntr,s non tradable,s g,s g g
70 ﻓﺼﻞ ﻧﺎﻣﻪ ي ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻗﺘﺼﺎد اﻧﺮژي/ ﺳﺎل ﻫﺸﺘﻢ / ﺷﻤﺎره ي 31 / زﻣﺴﺘﺎن 1390
اﻣﺎ در ﻣﻮرد ﮐﺎﻻﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ، ﺗﻔﮑﯿﮑﯽ ﺑﯿﻦ اﻧﺮژي E و ﻏﯿﺮاﻧﺮژي N ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪه اﯾـﻢ . در ﻪﻻﯾ ي اﻧﺮژي ، ﺣﺎﻣﻞ ﻫﺎي اﻧﺮژي ﺑﺎ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﺗﺮﮐﯿـﺐ ﻣـﯽ ﺷـﻮﻧﺪ . ﻫـﻢ ﭼﻨـﯿﻦ در ﻻﯾـ ﻪي ﻪ ﻏﯿﺮاﻧﺮژي ﻧﯿﺰ ﻣﻮاد واﺳﻄ ﻪي ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ در ﻗﺎﻟﺐ CES ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺷـﺪه اﻧـﺪ . اﯾـﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺗﻌﯿﯿ ﻦﮐﻨﻨﺪ هي ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺰﯾﻨ ﻪي ﮐﺎﻻﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ در ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ s اﺳﺖ . . 1 1tr,s 1 tr,s 1 PPPtradable,s e,s E,s n,s N,s tr,s
1 1 1 e,s P p en,s E,s en,s en en 1 1 1 n,s P p n,s N,s ne,s ne ne ﻧﮑﺘ ﻪي ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺰﯾﻨﻪ اي ﮐﻪ ﻫﺮ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺑـﺮاي ﮐﺎﻻﻫـﺎي ﻗﺎﺑـﻞ ﻣﺒﺎدﻟـﻪ ﺻﺮف ﻣﯽ ﮐﻨﺪ، ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ از ﻗﯿﻤـﺖ داﺧﻠـﯽ و ﻗﯿﻤـﺖ وارداﺗـﯽ ﮐﺎﻻﻫﺎﺳـﺖ . از ﺳـﻮي دﯾﮕـﺮ
ﮐﺎﻻﻫﺎي داﺧﻠﯽ PD و ﮐﺎﻻﻫﺎي وارداﺗﯽ PM ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﻧﺎﻗﺺ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ. اﯾﻦ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ ﻧﺎﻗﺺ ﺑﻪ ﺻﻮرت رواﺑﻂ ذﯾﻞ ﺑﺮاي اﻧﺮژي en و ﻏﯿﺮاﻧﺮژي ne ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ. 1 1en 1 en 1 PPPen d,en D,en m,en M,en en 1 1ne 1 ne 1 PPPne d,ne D,ne m,ne M,ne ne
ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﺨﺎرج ﺧﺎﻧﻮار و ﻧﻬﺎدﻫ ﺎ ﺎ ﺧﺎﻧﻮارﻫﺎ و ﻧﻬﺎدﻫﺎ درآﻣﺪ ﺧﻮد را ﺑـﻪ ﺧﺮﯾـﺪ ﮐﺎﻻﻫـﺎي ﻣﺼـﺮﻓﯽ و ﮐﺎﻻﻫـﺎي ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ اي اﺧﺘﺼﺎص ﻣﯽ دﻫﻨﺪ. ﮐﺎﻻﻫـﺎي ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ اي ﻋﻤـﺪﺗﺎ ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن، ﻣﺎﺷـﯿﻦ آﻻت و ﺗﺠﻬﯿـﺰات و ﻫﻢﭼﻨﯿﻦ زﯾﻮرآﻻت ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﮐﺎﻻﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اي ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﯾـﺎ ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﮐﺎﻻﻫﺎي ﻣﺼﺮﻓﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﯾﺎ ﻏﯿﺮﻗﺎﺑـﻞ ﻣﺒﺎدﻟـﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس ﻓﺮم ﻻﯾﻪاي ﻣﺨﺎرج ﺧﺎﻧﻮارﻫﺎ و ﻧﻬﺎدﻫﺎ در ﻧﻤﻮدار 2( ) اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ . .
ﻣﺪل ﺳﺎز ي ﺑﯿﻤﺎري ﻫﻠﻨﺪ ي در اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان رو: ﯾﮑﺮد ﺗﻌﺎدل ﻋﻤﻮﻣﯽ ... 71
ﻣﺨﺎرج ﺧﺎﻧﻮار
ﮐﺎﻻﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اي ﮐﺎﻻﻫﺎ و ﺧﺪﻣﺎت ﻣﺼﺮﻓﯽ
ﮐﺎﻻﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﯾﻪاي ﮐﺎﻻﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﯾﻪاي ﮐﺎﻻﻫﺎي ﻣﺼﺮﻓﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﮐﺎﻻﻫﺎي ﻣﺼﺮﻓﯽ ﻏﯿﺮ ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ
ﺣﺎﻣﻞ ﻫﺎي اﻧﺮژي ﺗﻮﻟﯿﺪ داﺧﻠﯽ وارداﺗﯽ ﻏﯿﺮ اﻧﺮژي
ﺗﻮﻟﯿﺪ داﺧﻠﯽ وارداﺗﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ داﺧﻠﯽ وارداﺗﯽ
ﻧﻤﻮدار -2 ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﺨﺎرج ﺧﺎﻧﻮار در اﻟﮕﻮي ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدي
ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻻﯾﻪ اي ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﺨﺎرج ﺧﺎﻧﻮار را در ﻗﺎﻟﺐ ﯾﮏ ﻣﺴـﺄﻟ ﻪي MCP ﻧﻤﺎﯾﺶ داد. در اﯾﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﯾﮏ ﺷﺎﺧﺺ ﻗﯿﻤﺘﯽ (PW) ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗـﺎ ﺑﻊ رﻓـﺎه ﻫﯿﮑﺴـﯽ ﻧﯿـﺰ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻫﺮ ﯾﮏ از ﮐﺎﻻﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﯾﻪاي و ﻣﺼﺮﻓﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ از ﮐﺎﻻﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ و ﮐﺎﻻﻫﺎي ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ . . 1 1h 1 h 1 WLh con,h P consumption,h inv,s P investment,h h PW h 0, 1 1 1 WL 0, Ph P h 1h PW h con,h consumption,h inv,s investment,h h Hicksian welfare CES unit expenditure function priceindex 1 1c,h 1 c,h 1 Pconsumption,h tr,h PC tradable,h ntr,h PC non tradable,h c,h
72 ﻓﺼﻞ ﻧﺎﻣﻪ ي ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻗﺘﺼﺎد اﻧﺮژي/ ﺳﺎل ﻫﺸﺘﻢ / ﺷﻤﺎره ي 31 / زﻣﺴﺘﺎن 1390
1 1 1 ntr,h PC p ntr,h non tradable,h g,h g g 1 1tr,h 1 tr,h 1 PCtradable,h e,h P E,h ne,h P NE,h tr,h 1 1i,h 1 i,h 1 Pinvestment,h tr,h PI tradable,h ntr,h PI non tradable,h i,h 1 1 1 ntr,h PI p ntr,h non tradable,h g,h g g 1 1tr,h 1 tr,h 1 PItradable,h e,h P E,h ne,h P NE,h tr,h
ﺷﺒﯿﻪﺳﺎزي ﺗﻘﺎﺿﺎي ﮐﺎﻻﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺗﻮاﺑﻊ ﻋﺮﺿﻪ و ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻫﺰﯾﻨﻪ و ﻣﺨﺎرج ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻓـﺮم NCES ﺗـﺪوﯾﻦ ﺷﺪه ، ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﺨﺮاج اﺳﺖ. در اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ رواﺑـﻂ ﻣـﺪل ﺗﻌـﺎدل ﻋﻤـﻮﻣﯽ ﺑـﺮ اﺳـﺎس روش ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺪه در ﻣﻄﺎﻟﻌ ﻪي ﺷﺎﻫﻤﺮادي و ﻫﻤﮑﺎران (1389) ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﮔﺴﺘﺮدﮔﯽ رواﺑﻂ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در اﯾﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺎ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﺑﺮ ﮐﺎﻻﻫﺎي ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺗﻼش ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﻬ ﻢ ﺗﺮﯾﻦ رواﺑﻂ ﻣﺪل ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﻮ د. ﺳﺎﯾﺮ رواﺑﻂ را ﻣﯽﺗﻮان ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﻣﻄﺎﻟﻌ ﻪي ﺷﺎﻫﻤﺮادي و ﻫﻤﮑﺎران (1389) اﺳﺘﺨﺮاج .دﮐﺮ .دﮐﺮ در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠﯽ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﯾﮏ ﮐﺎﻻ از ﺟﻤـﻊ ﺗﻘﺎﺿـﺎي ﺑﺨـﺶ ﻫـﺎي ﺗﻮﻟﯿـﺪي، ﺧﺎﻧﻮارﻫـﺎ و ﻧﻬﺎدﻫﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ. در ﻣﺪل ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺣﺎﺿﺮ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﮐﺎﻻﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ در ﻫﺮ ﺑﺨﺶ ﺗﺎﺑﻌﯽ از ﻗﯿﻤﺖ داﺧﻠﯽ ﻣﺤﺼﻮل (PD)، ﻗﯿﻤـﺖ وارداﺗـﯽ ﻣﺤﺼـﻮل (PM)، ﺳـﻄﺢ ﻓﻌﺎﻟﯿـﺖ ﺑﺨﺶ (AL)، ﻗﯿﻤﺖ ﮐﺎﻻﻫﺎي ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ (SUB)، ﺳـﻬﻢ ﮐـﺎﻻ در ﻫﺰﯾﻨـﻪ (α)، ﮐﺸـﺶ ﻫـﺎي ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ واردات و ﮐﺎﻻي داﺧﻠﯽ (β) و... ﻓﺮض ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺗﻘﺎﺿﺎي اوﻟﯿـﻪ ﺑـﺎ D ﻧﻤـﺎﯾﺶ داده ﺷﺪه اﺳﺖ . .
ﻣﺪل ﺳﺎز ي ﺑﯿﻤﺎري ﻫﻠﻨﺪ ي در اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان رو: ﯾﮑﺮد ﺗﻌﺎدل ﻋﻤﻮﻣﯽ ... 73
1 j 1j 1 j 1 j d,jD,jPP m,jM,j Dj,s j,s AL s D j,s SUB j,s PD, j PPPP klm,s m,s tr,s n,s SUB KLM,s M,s tradable,s N,s j,s PPPPM,s tradable,s NE,s j ﻫﻢﭼﻨﯿﻦ ﻓﺮض ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻣﺼﺮﻓﯽ اﯾﻦ ﮐﺎﻻﻫﺎ در ﻧﻬﺎدﻫﺎ و ﺧﺎﻧﻮارﻫـﺎ ﺗـﺎﺑﻌﯽ از ﻗﯿﻤﺖ داﺧﻠﯽ ﻣﺤﺼﻮل، ﻗﯿﻤﺖ وارداﺗﯽ ﻣﺤﺼﻮل، ﻗﺪرت ﺧﺮﯾﺪ ﺧﺎﻧﻮار، ﻗﯿﻤﺖ ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺎﻻﻫﺎي ﻣﺼﺮﻓﯽ (CSUB)، ﺳﻬﻢ ﮐﺎﻻ در ﻣﺨﺎرج، ﮐﺸﺶ ﻫﺎي ﺟﺎﻧﺸـﯿﻨﯽ واردات و ﮐـﺎﻻ ي داﺧﻠـﯽ ﺑﺎﺷﺪ. ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻣﺼﺮﻓﯽ اوﻟﯿﻪ ﺑﺎ CD ﻧﻤﺎﯾﺶ داده ﺷﺪه اﺳﺖ . . 1 j 1 1 j j 1 j d,jD,jPP m,jM,j CDj,h j,h WL h CD j,h CSUB j,h PD,j
c,h tr,h n,h Pconsumption,h PCP CSUB tradable,h N,h j,h PCPPtradable,h N,h j در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻓﺮض ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اي اﯾـﻦ ﮐﺎﻻﻫـﺎ در ﻧﻬﺎدﻫـﺎ و ﺧﺎﻧﻮارﻫـﺎ ﺗﺎﺑﻌﯽ از ﻗﯿﻤﺖ داﺧﻠﯽ ﻣﺤﺼﻮل، ﻗﯿﻤﺖ وارداﺗﯽ ﻣﺤﺼﻮل، ﻗﺪرت ﺧﺮﯾﺪ ﺧﺎﻧﻮار، ﻗﯿﻤﺖ ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺎﻻﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اي (ISUB)، ﺳﻬﻢ ﮐﺎﻻ در ﻣﺨﺎرج، ﮐﺸﺶ ﻫﺎي ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ واردات و ﮐﺎﻻي داﺧﻠﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ. ﺗﻘﺎﺿﺎي ﺳﺮﻣﺎﯾﻪاي اوﻟﯿﻪ ﺑﺎ ID ﻧﻤﺎﯾﺶ داده ﺷﺪه اﺳﺖ . . 1 j 1 1 j j 1j d,jD,jPP m,jM,j IDj,h j,h WL h ID j,h ISUB j,h PD,j PPIP i,h tr,h n,h ISUB investment,h tradable,h N,h j,h PIPPtradable,h N,h j
74 ﻓﺼﻞ ﻧﺎﻣﻪ ي ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻗﺘﺼﺎد اﻧﺮژي/ ﺳﺎل ﻫﺸﺘﻢ / ﺷﻤﺎره ي 31 / زﻣﺴﺘﺎن 1390
ﺷﺒﯿﻪﺳﺎزي ﺗﻘﺎﺿﺎي ﮐﺎﻻﻫﺎي ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺗﻮاﺑﻊ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﮐﺎﻻﻫﺎي ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺷﺒﯿﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﮐﺎﻻﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ اﺳـﺖ، ﺑـﺎ اﯾﻦ ﺗﻔﺎوت ﮐﻪ در ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﮐﺎﻻﻫﺎي ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻗﯿﻤﺖ وارداﺗﯽ وﺟـﻮد ﻧـﺪارد . ﺑـﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﮐﺎﻻﻫﺎي ﻏﯿـﺮ ﻗﺎﺑـﻞ ﻣﺒﺎدﻟـﻪ در ﻫـﺮ ﺑﺨـﺶ ﺗـﺎﺑﻌﯽ از ﻗﯿﻤـﺖ داﺧﻠـﯽ ﻣﺤﺼﻮل، ﺳﻄﺢ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺑﺨﺶ، ﻗﯿﻤﺖ ﮐﺎﻻﻫﺎي ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ، ﺳﻬﻢ ﮐﺎﻻ در ﻫﺰﯾﻨﻪ و ﮐﺸﺶﻫﺎي ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ واردات و ﮐﺎﻻي داﺧﻠﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد . .
klm,s m,s ntr,s PPP D AL D KLM,s M,s non tradable,s g,s g,s s g,s PPPM,s non tradable,s g ﻫﻢﭼﻨﯿﻦ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻣﺼﺮﻓﯽ اﯾﻦ ﮐﺎﻻﻫﺎ در ﻧﻬﺎدﻫﺎ و ﺧﺎﻧﻮارﻫﺎ ﻧﯿـﺰ ﺗـﺎﺑﻌﯽ از ﻗﯿﻤـﺖ داﺧﻠـﯽ ﻣﺤﺼﻮل، ﻗﺪرت ﺧﺮﯾﺪ ﺧـﺎﻧﻮار ، ﻗﯿﻤـﺖ ﺳـﺎﯾﺮ ﮐﺎﻻﻫـﺎي ﻣﺼـﺮﻓﯽ ، ﺳـﻬﻢ ﮐـﺎﻻ در ﻣﺨـﺎرج ، ﮐﺸﺶﻫﺎي ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ واردات و ﮐﺎﻻي داﺧﻠﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ . .
c,h g Pconsumption,h PC CDWLCD non tradable,h g,h g,h h g,h PCPnon tradable,h g ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﯽ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اي اﯾﻦ ﮐﺎﻻﻫﺎ در ﻧﻬﺎدﻫﺎ و ﺧﺎﻧﻮارﻫﺎ ﺗﺎﺑﻌﯽ اﺳﺖ از ﻗﯿﻤﺖ داﺧﻠﯽ ﻣﺤﺼﻮل، ﻗﺪرت ﺧﺮﯾﺪ ﺧﺎﻧﻮار، ﻗﯿﻤـﺖ ﺳـﺎﯾﺮ ﮐﺎﻻﻫـﺎي ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ اي، ﺳـﻬﻢ ﮐـﺎ ﻻ در ﻣﺨﺎرج، ﮐﺸﺶﻫﺎي ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ واردات و ﮐﺎﻻي داﺧﻠﯽ . .
i,h g P PI ID WL ID investment,h non tradable g,h g,h h g,h PIPnon tradable,h g
-4 ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻫﺎي ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﺪل ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدي ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ داده ﻫﺎي ﺧﺮد ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪه ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﺟـﺪول داده – ﺳﺘﺎﻧﺪ هي ﺳﺎل 1380 ﮐﺎﻟﯿﺒﺮه ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ در اﯾـﻦ زﻣﯿﻨﻪ، در ﺳﻨﺎرﯾﻮي ﻣﺮﺟﻊ ﮐﺸﺶ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ ﺑﯿﻦ واردات و ﺗﻮﻟﯿﺪ داﺧﻠﯽ ﺑﺮاﺑﺮ 2 و ﮐﺸـﺶ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﺮاﺑﺮ 1 در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ. اﺛﺮات ﯾﮏ اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺮﺿﯽ ﺑﻪ ﻣﯿـﺰان 30 30 درﺻﺪ در درآﻣﺪﻫﺎي ﻧﻔﺘﯽ ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ﻗﯿﻤﺖ، ﺳـﻄﺢ ﻓﻌﺎﻟﯿـﺖ، ﻣﯿـﺰان واردات و ﺻـﺎدرات و ﻫﻢﭼﻨﯿﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﻫﺰﯾﻨﻪ و رﻓﺎه دوﻟﺖ و ﺧﺎﻧﻮارﻫﺎ در ﻗﺎﻟﺐ ﻣـﺪل ﭘﯿﺸـﻨﻬﺎدي ﺷﺒﯿﻪﺳﺎزي ﺷﺪه اﺳﺖ . .
ﻣﺪل ﺳﺎز ي ﺑﯿﻤﺎري ﻫﻠﻨﺪ ي در اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان رو: ﯾﮑﺮد ﺗﻌﺎدل ﻋﻤﻮﻣﯽ ... 75
ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ، ﮐﺸـﺶ ﺟﺎﻧﺸـﯿﻨﯽ ﺗﻮﻟﯿـﺪ و ﮐﺸـﺶ ﺟﺎﻧﺸـﯿﻨﯽ واردات و ﻣﺤﺼـﻮﻻت داﺧﻠﯽ دو ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ ﻣﯿﺰان ﻗﯿﻤﺖ ﻫﺎ و ﺳﻄﺢ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺑﺨﺶ ﻫﺎ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﺑﺮ ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺎس در ﺳﻨﺎرﯾﻮي ﭘﺎﯾـﻪ ﻣﯿـﺰان ﮐﺸـﺶ ﺟﺎﻧﺸـﯿﻨﯽ در ﻻﯾـ ﻪي اول ﺗﻮﻟﯿـﺪ ، 1 و ﻣﯿـﺰان ﮐﺸـﺶ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ ﺑﯿﻦ واردات و ﻣﺤﺼﻮﻻت داﺧﻠﯽ 2 در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺑﻪ ﻋﻼوه، ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر ﺑﺮرﺳﯽ اﻋﺘﺒﺎر ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﺪل، ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﺳﻄﺢ ﻗﯿﻤﺖ و ﺳﻄﺢ ﻓﻌﺎﻟﯿـﺖ ﺑﺨـﺶ ﻫـﺎي ﺗﻮﻟﯿـﺪي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ اﯾﻦ دو ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﮐﺸﺶ ﻧﯿﺰ ﻣﻮرد ارزﯾﺎﺑﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ . .
آﺛﺎر ﺷﻮك درآﻣﺪ ﻧﻔﺘﯽ ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ﻗﯿﻤﺖ و ﺳﻄﺢ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺗﻮﻟﯿﺪي ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﯽ رﻓﺖ، اﻓﺰاﯾﺶ درآﻣﺪﻫﺎي ﻧﻔﺘﯽ ﺳﺒﺐ اﻓﺰاﯾﺶ ﺳﻄﺢ ﻗﯿﻤﺖ در ﺑﺨﺶ ﻫﺎي ﺗﻮﻟﯿﺪي ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻣﯿﺰان اﻓـﺰاﯾﺶ ﻗﯿﻤـﺖ در ﺑﺨـﺶ ﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ اﻗﺘﺼـﺎدي ﻣﺘﻔﺎوت ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. درﺻﺪ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻗﯿﻤﺖ در ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﺟﺪول 1( ) اراﺋـﻪ ﺷـ ﺪه اﺳﺖ . .
ﺟﺪول -1 ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺳﻄﺢ ﻗﯿﻤﺖ ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺗﻮﻟﯿﺪي ﻧﺎﺷﯽ از اﻓﺰاﯾﺶ 30 درﺻﺪي درآﻣﺪ ﻧﻔﺘﯽ ﺑﺨﺶ درﺻﺪ ﺑﺨﺶ درﺻﺪ ﮐﺸﺎورزي و داﻣﺪاري 4/8 آب 18/5 ﺻﻨﻌﺖ 2/10 ﺑﺮق 13/2 ﻣﻌﺪن 11 ﻣﺎﺷﯿﻦ آﻻت و ﺗﺠﻬﯿﺰات 5/6 ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن 4/13 اﺟﺎر هي ﻣﺴﮑﻦ 9/4 ﺧﺪﻣﺎت دوﻟﺘﯽ 9/19 ﺳﺎﯾﺮ ﺧﺪﻣﺎت 11/4 ﻣﻨﺒﻊ: ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺗﺤﻘﯿﻖ
ﻫ ﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد، ﺷﻮك درآﻣﺪ ﻧﻔﺘﯽ ﺳـﺒﺐ اﻓـﺰاﯾﺶ ﻗﯿﻤـﺖ در ﻫﻤـ ﻪي ﻪ ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺗﻮﻟﯿﺪي اﻗﺘﺼﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺑﺨﺶ ﻫﺎي ﺧﺪﻣﺎت دوﻟﺘﯽ ( 19/9ﺑﺎ درﺻﺪ اﻓﺰاﯾﺶ )، ) آب ( 18/5ﺑﺎ درﺻﺪ اﻓﺰاﯾﺶ) و ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ( 13/4ﺑﺎ درﺻـﺪ ،) ﺑـﺎﻻﺗﺮﯾﻦ اﻓـﺰاﯾﺶ ﻗﯿﻤـﺖ را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ. ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻣﺎﻫﯿﺖ ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺑﻮدن، در ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن و ﺧﺪﻣﺎت دوﻟﺘﯽ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺷﺪﯾﺪ ﻗﯿﻤﺖ ﻣﻮاﺟﻬﯿﻢ؛ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺻﻮرت در ﺑﺨﺶ آب ﻧﯿﺰ ﻣﯿـﺰان واردات و ﺻﺎدرات ﮐﺸﻮر ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺻﻔﺮ ﺑﻮده و از اﯾﻦ رو ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻗﯿﻤﺖ زﯾﺎدي روﺑﺮوﺳﺖ ﮐﻢ. ﺗـﺮ ﯾﻦ
76 ﻓﺼﻞ ﻧﺎﻣﻪ ي ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻗﺘﺼﺎد اﻧﺮژي/ ﺳﺎل ﻫﺸﺘﻢ / ﺷﻤﺎره ي 31 / زﻣﺴﺘﺎن 1390
ﻣﯿﺰان اﻓﺰاﯾﺶ ﻗﯿﻤﺖ ﻧﯿﺰ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﻣﺎﺷﯿﻦ آﻻت و ﺗﺠﻬﯿﺰات ﻣـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ، ﮐـﻪ ﻋﻤـﺪﺗﺎً اﻣﮑﺎن ﺻﺎدرات و واردات آن ﻫﺎ ﻓﺮاﻫﻢ اﺳﺖ. ﭼﻨﺎن ﭼﻪ اﻓﺰاﯾﺶ درآﻣﺪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﻪ ﻃـﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﺰرﯾﻖ ﺷﻮد ، ﺳﺒﺐ اﻓﺰاﯾﺶ در ﺗﻘﺎﺿﺎي ﮐـﻞ و در ﻧﺘﯿﺠـﻪ ﺗـﻮرم داﺧﻠـﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ . . ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﺳﻄﺢ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺑﺨﺶ ﻫﺎي ﺗﻮﻟﯿﺪي اﻗﺘﺼﺎد ﻧﯿﺰ در ﺟﺪول 2( ) اراﺋﻪ ﺷـﺪه اﺳﺖ اﻓ. ﺰاﯾﺶ درآﻣﺪﻫﺎي ﻧﻔﺘﯽ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﺻﺎدرات ﮐﺸـﻮر ﻣﻮﺟـﺐ ﺗﻘﻮﯾـﺖ ﭘـﻮل ﻣﻠﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ﻧﺮخ ارز ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻧﺮخ ﺗـﻮرم داﺧﻠـﯽ ﺗﻌـﺪﯾﻞ ﻧﺸـﻮد، اﻧﺘﻈـﺎر ﻣﯽ رود ﻗﯿﻤﺖ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﮐﺎﻻﻫﺎ ﺑﺮاي ﻣﺼﺮفﮐﻨﻨﺪﮔﺎن داﺧﻠﯽ ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﺑﺪ؛ ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺗﺸﺪﯾﺪ واردات ﮐﺎﻻﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ را ﻣﻮﺟﺐ ﺧﻮاﻫﺪ .ﺷﺪ .ﺷﺪ
ﺟﺪول -2 ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺳﻄﺢ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺑﺨﺶ ﻫﺎي ﺗﻮﻟﯿﺪي ﻧﺎﺷﯽ از اﻓﺰاﯾﺶ 30 درﺻﺪي درآﻣﺪ ﻧﻔﺘﯽ ﺑﺨﺶ درﺻﺪ ﺑﺨﺶ درﺻﺪ ﮐﺸﺎورزي و داﻣﺪاري 4/0 - آب 1/7 - ﺻﻨﻌﺖ 1/4 - ﺑﺮق 1/3 - ﻣﻌﺪن 1/7 - ﻣﺎﺷﯿﻦ آﻻت و ﺗﺠﻬﯿﺰات -6/6 ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن 6 اﺟﺎر هي ﻣﺴﮑﻦ 4/7 ﺧﺪﻣﺎت دوﻟﺘﯽ 7/0 ﺳﺎﯾﺮ ﺧﺪﻣﺎت 0/2 ﻣﻨﺒﻊ ﻣ: ﺤﺎﺳﺒﺎت ﺗﺤﻘﯿﻖ
ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ در ﺟﺪول 2( ) ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽ ﺷـﻮد، ﺑـﻪ دﻟﯿـﻞ اﻓـﺰاﯾﺶ ﺷـﺪﯾﺪ واردات در ﺑﺨﺶ ﻫﺎﯾﯽ ﭼﻮن ﺻﻨﻌﺖ، ﻣﻌﺪن و ﻣﺎﺷﯿﻦآﻻت و ﺗﺠﻬﯿﺰات، ﮐﺎﻫﺶ ﺳﻄﺢ ﻓﻌﺎﻟﯿـﺖ در اﯾـﻦ ﺑﺨﺶ ﻫﺎ ﺷﺪﯾﺪﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد. ﺳﻄﺢ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺑﺨﺶ ﻫﺎي ﻣﻌﺪن و ﻣﺎﺷﯿﻦ آﻻت و ﺗﺠﻬﯿﺰات ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺎ 7/1 6/6و درﺻﺪ، ﺑ ﯿﺶﺗﺮﯾﻦ ﮐﺎﻫﺶ را ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ . . در ﺑﺨﺶ ﻫﺎي ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺨﺶ ﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن، اﺟﺎر هي ﻣﺴﮑﻦ و ﺧﺪﻣﺎت دوﻟﺘﯽ، اﻓﺰاﯾﺶ درآﻣﺪ ﻣﻠﯽ اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻘﺎﺿﺎ را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل دارد و ﺑﺎ وﺟﻮد اﻓﺰاﯾﺶ ﻗﯿﻤﺖ در اﯾﻦ ﺑﺨﺶﻫﺎ، ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺳﻄﺢ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﮐﺎﻫﺶ ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ، ﺑﻠﮑﻪ در ﺑﺨﺸﯽ ﭼﻮن ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺷﺎﻫﺪ اﻓﺰاﯾﺶ 6 درﺻﺪي ﺳﻄﺢ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺴﺘﯿﻢ. اﯾﻦ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻓﺮﺿﯿ ﻪي وﺟﻮد ﺑﯿﻤﺎري ﻫﻠﻨﺪي در اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان و اﺛﺮات آن ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ﻗﯿﻤﺖ و ﺳﻄﺢ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ را ﺗﺄﯾﯿﺪ ﮐﺮ ده اﺳﺖ و ﺗﺎ اﻧﺪازه اي اﺑﻌﺎد و ﺷﺪت آن را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ . .
ﻣﺪل ﺳﺎز ي ﺑﯿﻤﺎري ﻫﻠﻨﺪ ي در اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان رو: ﯾﮑﺮد ﺗﻌﺎدل ﻋﻤﻮﻣﯽ ... 77
آﺛﺎر ﺷﻮك درآﻣﺪ ﻧﻔﺘﯽ ﺑﺮ ﻣﯿﺰان واردات و ﺻﺎدرات ﺑﺨ ﺶ ﻫﺎي ﺗﻮﻟﯿﺪي ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ درآﻣﺪﻫﺎي ﻧﻔﺘﯽ، واردات ﮐﺎﻻﻫـ ﺎ و ﺧـﺪﻣﺎت ﻗﺎﺑـﻞ ﻣﺒﺎدﻟـﻪ اﻓـﺰاﯾﺶ زﯾـﺎد ي ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ. ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﺎﺷﯽ از ﺷﻮك درآﻣﺪ ﻧﻔﺘﯽ ﺑﺮ واردات ﺑﺨﺶ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ در ﺟـﺪول 3( ) ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد. واردات ﺳﺎﯾﺮ ﺑﺨﺶ ﻫﺎي ﺗﻮﻟﯿﺪي در اﻗﺘﺼﺎد ﺻﻔﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ، ﺑـ ﻪ اﯾـﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻪ ﯾﺎ ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺑﻮده و ﯾﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ در ﻋﻤﻞ ، واردات آنﻫﺎ ﺻﻔﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ . .
ﺟﺪول -3 ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﻣﯿﺰان واردات ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺗﻮﻟﯿﺪي ﻧﺎﺷﯽ از اﻓﺰاﯾﺶ 30 درﺻﺪي درآﻣﺪ ﻧﻔﺘﯽ ﺑﺨﺶ درﺻﺪ ﮐﺸﺎورزي و داﻣﺪاري 17/2 ﺻﻨﻌﺖ 21/6 ﻣﻌﺪن 18/2 ﻣﺎﺷﯿﻦ آﻻت و ﺗﺠﻬﯿﺰات 18/6 ﺳﺎﯾﺮ ﺧﺪﻣﺎت 23/6 ﻣﻨﺒﻊ: ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺗﺤﻘﯿﻖ
ﺑﯿﺶﺗﺮﯾﻦ اﻓﺰاﯾﺶ در ﻣﯿﺰان واردات ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﻫﺎي ﺳﺎﯾﺮ ﺧـﺪﻣﺎت و ﺻـﻨﻌﺖ ﺑـﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺎ 23/6 21/6و درﺻﺪ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. ﺳﺎﯾﺮ ﺑﺨﺶ ﻫﺎ ﻧﯿﺰ رﺷﺪ ﺷﺪﯾﺪي در ﻣﯿﺰان واردات داﺷﺘﻪ اﻧﺪ. اﯾﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺳﺒﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ وﺟـﻮد اﻓـﺰاﯾﺶ ﺗﻘﺎﺿـﺎ، ﺳـﻄﺢ ﺗﻮﻟﯿـﺪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﮐﺎﻫﺶ ﻧﯿﺰ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ. از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ، ﺑﻪ ﺻـﺮﻓﻪ ﺑـﻮدن واردات و ﮔﺮان ﺗﺮ ﺷﺪن ﮐﺎﻻي ﺻﺎدراﺗﯽ ﻣﻮﺟﺐ ﮐﺎﻫﺶ ﺻﺎدرات ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻧﺘـﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻـﻞ از ﺗـﺄﺛﯿﺮ ﺷﻮك ﻧﻔﺘﯽ ﺑﺮ ﻣﯿﺰان ﺻﺎدرات در ﺟﺪول 4( ) اراﺋﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ . .
ﺟﺪول -4 ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﻣﯿﺰان ﺻﺎدرات ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺗﻮﻟﯿﺪي ﻧﺎﺷﯽ از اﻓﺰاﯾﺶ 30 درﺻﺪي درآﻣﺪ ﻧﻔﺘﯽ ﺑﺨﺶ درﺻﺪ ﮐﺸﺎورزي و داﻣﺪاري -6/6 ﺻﻨﻌﺖ -6/6 ﻣﻌﺪن 11/5 - اﺟﺎره ﻣﺴﮑﻦ 4/3 - ﺳﺎﯾﺮ ﺧﺪﻣﺎت 8/5 - ﻣﻨﺒﻊ: ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺗﺤﻘﯿﻖ
78 ﻓﺼﻞ ﻧﺎﻣﻪ ي ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻗﺘﺼﺎد اﻧﺮژي/ ﺳﺎل ﻫﺸﺘﻢ / ﺷﻤﺎره ي 31 / زﻣﺴﺘﺎن 1390
ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد، ﺑﺨﺶ ﻣﻌﺪن و ﺑﺨﺶ ﺳﺎﯾﺮ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺎ 5/11 5/11 8/5و درﺻﺪ ﺑﯿﺶﺗﺮﯾﻦ ﮐﺎﻫﺶ در ﺻﺎدرات را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮ د. ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه در ﻣﻮرد ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺻﺎدرات و واردات ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺧـﻮﺑﯽ ﻣ ﺆﯾـﺪ ﻓﺮﺿـﯿ ﻪي وﺟـﻮد ﺑﯿﻤـﺎري ﻫﻠﻨـﺪي در اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﺗﺎ ﺣﺪودي اﺑﻌﺎد و ﺷﺪت آن را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ . .
آﺛﺎر ﺷﻮك درآﻣﺪ ﻧﻔﺘﯽ ﺑﺮ ﻣﯿﺰان ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺰﯾﻨﻪ و رﻓﺎه ﺧﺎﻧﻮارﻫﺎ ﺷﻮك درآﻣﺪ ﻧﻔﺘﯽ ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺰاﯾﺶ ﻗﯿﻤﺖ ﻫﺎ، اﻓﺰاﯾﺶ واردات و ﮐـﺎﻫﺶ ﺻـﺎدرا ت ﺷـﺪه اﺳﺖ. اﻓﺰاﯾﺶ ﺳﻄﺢ ﻗﯿﻤﺖ در ﺑﺨﺶ ﻫﺎي ﺗﻮﻟﯿﺪي ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﺷـﺎﺧﺺ ﻫﺰﯾﻨـﻪ ﺑـﺮاي ﺧﺎﻧﻮارﻫﺎ ﻣﯽ دﺷﻮ . از ﺳﻮﯾﯽ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ درآﻣﺪ، ﻣﯿﺰان ﺗﻘﺎﺿﺎي ﺧﺎﻧﻮار ﻧﯿﺰ اﻓـﺰاﯾﺶ ﻣـﯽ ﯾﺎﺑـﺪ . ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺰﯾﻨﻪ و رﻓﺎه در ﺟﺪول 5( ) ﺗﺮﺳﯿﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ . .
ﺟﺪول -5 ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺰﯾﻨﻪ و ﺷﺎﺧﺺ رﻓﺎه ﻧﺎﺷﯽ از اﻓﺰاﯾﺶ 30 درﺻﺪي درآﻣﺪ ﻧﻔﺘﯽ درﺻﺪ ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﺷﺎﺧﺺ رﻓﺎه درﺻﺪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺧﺎﻧﻮار ﺷﻬﺮي 3/8 10/4 ﺧﺎﻧﻮار روﺳﺘﺎﯾﯽ 2/6 10/1 ﻣﻨﺒﻊ: ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺗﺤﻘﯿﻖ
ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد، ﺷﻮك درآﻣﺪ ﻧﻔﺘﯽ ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺰاﯾﺶ 10/4 درﺻـﺪي در ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺰﯾﻨ ﻪي ﺧﺎﻧﻮار ﺷﻬﺮي ﺷﺪه اﺳﺖ؛ اﯾـﻦ رﻗـﻢ ﺑـﺮاي ﺧـﺎﻧﻮار روﺳـﺘﺎﯾﯽ ﻧﯿـﺰ 1/10 1/10 درﺻﺪ رﺷﺪ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ. ﺑﺎ وﺟﻮد اﻓﺰاﯾﺶ در ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺰﯾﻨﻪ، اﻓﺰاﯾﺶ درآﻣـﺪ ﻧﻔﺘـﯽ و ﺗﻘﺎﺿﺎ در اﻗﺘﺼﺎد در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻓﺰاﯾﺶ رﻓﺎه ﺧﺎﻧﻮارﻫﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ . .
ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﻧﺘﺎﯾﺞ در اﻟﮕﻮﻫﺎي ﺗﻌﺎدل ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪﭘﺬﯾﺮ ﮐﺸﺶﻫﺎي ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﺮونزا ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﺪﻧﺷﻮ . ﺑﺮاي اﻃﻤﯿﻨﺎن از اﻋﺘﺒﺎر ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه، ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﮐﺸﺶ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ در ﻪﻻﯾ ي اول ﺗﻮﻟﯿﺪ (τ) و ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺸﺶ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ واردات و ﻣﺤﺼﻮل داﺧﻠﯽ ( ) ﻣﻮرد ارزﯾﺎﺑﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﺳﻄﺢ ﻗﯿﻤﺖ و ﺳﻄﺢ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺑﺨﺶﻫﺎ φدر ﺟﺪول 6( ) ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ . .
ﻣﺪل ﺳﺎز ي ﺑﯿﻤﺎري ﻫﻠﻨﺪ ي در اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان رو: ﯾﮑﺮد ﺗﻌﺎدل ﻋﻤﻮﻣﯽ ... 79
ﺟﺪول -6 ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﻗﯿﻤﺖ و ﺳﻄﺢ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﺸﺶ ﻫﺎ ﻫﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﺳﻄﺢ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﺷﺎﺧﺺ ﻗﯿﻤﺖ (8) (7) (6) (5) (4) (3) (2) (1) ﮐﺸﺶ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ() 0 1 0 1 0 1 0 1 ﮐﺸﺶ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ واردات و 1 1 2 2 1 1 2 2 ﻣﺤﺼﻮل داﺧﻞ ﮐﺸﺎورزي و داﻣﺪاري -0.15 -0.15 -0.38 -0.38 16.51 16.50 8.40 8.40 ﺻﻨﻌﺖ -2.90 -2.90 -4.09 -4.10 17.64 17.64 10.20 10.21 ﻣﻌﺪن -6.15 -5.97 -7.29 -7.13 19.24 19.50 10.87 10.98 ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن 5.36 5.35 5.97 5.97 21.95 21.95 13.41 13.42 ﺧﺪﻣﺎت دوﻟﺘﯽ 0.16 0.16 0.65 0.65 26.29 26.30 19.91 19.91 آب -0.85 -0.85 -1.65 -1.65 25.63 25.63 18.49 18.50 ﺑﺮق -0.85 -0.85 -1.33 -1.33 21.60 21.60 13.18 13.18 ﻣﺎﺷﯿﻦآﻻت و ﺗﺠﻬﯿﺰات -3.84 -3.84 -6.60 -6.60 9.90 9.90 5.61 5.61 اﺟﺎره ﻣﺴﮑﻦ 2.74 2.74 4.69 4.68 20.44 20.44 9.36 9.36 ﺳﺎﯾﺮ ﺧﺪﻣﺎت 0.14 0.14 0.23 0.23 19.93 19.93 11.37 11.37 ﻣﻨﺒﻊ: ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺗﺤﻘﯿﻖ
ﺑﺎ ﻣﻘﺎﯾﺴ ﻪي ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺳﺘﻮن 1( ) ﺑﺎ ﺳﺘﻮن 2( ) و ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺳﺘﻮن 3( ) ﺑﺎ ﺳـﺘﻮن 4( ) 4( ﮐﻪ در آن ﻫﺎ ﮐﺸﺶ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ واردات و ﻣﺤﺼﻮل داﺧﻠﯽ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﮕﻪ داﺷـﺘﻪ ﺷـﺪه و ﮐﺸـﺶ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ، ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺳﻄﺢ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﮐﺸﺶ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﻧﺪارﻧﺪ. ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟـﻮد ، ﻣﻘﺎﯾﺴـ ﻪي ﻧﺘـﺎﯾﺞ ﺳـﺘﻮن 1( ) ﺑﺎ ﺳﺘﻮن 3( ) و ﻧﯿﺰ ﺳﺘﻮن 2( ) ﺑﺎ ﺳﺘﻮن 4( ) ﮐﻪ در آن ﻫﺎ ﮐﺸﺶ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ ﺷﺪه و ﮐﺸﺶ ﺟﺎﻧﺸـﯿﻨﯽ واردات و ﻣﺤﺼـﻮل داﺧﻠـﯽ ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﻣـﯽ ﮐﻨـﺪ، ﻧﺸـﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﺸﺶ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ ﻣﯿﺎن واردات و ﻣﺤﺼﻮل داﺧﻠﯽ، ﺳـﻄﺢ ﻓﻌﺎﻟﯿـﺖ در ﺑﺨﺶ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ، ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﺧﻮاﻫـﺪ داﺷـﺖ . ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﮐﻠـﯽ ﻫـﺮ ﭼـﻪ ﮐﺸـﺶ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ واردات و ﻣﺤﺼﻮل داﺧﻠﯽ ﺑﯿﺶ ﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ، ﺗﻐﯿﯿـﺮ در ﺳـﻄﺢ ﻓﻌﺎﻟﯿـﺖ ﺑﺨـﺶ ﻫـﺎي ﺗﻮﻟﯿﺪي ﺑﯿﺶ ﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد، زﯾﺮا ﺑﺎ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ واردات و ﻣﺤﺼـﻮﻻت داﺧ ﻠـﯽ، ﻓﻌﺎﻟﯿـﺖ ﻫـﺎي داﺧﻠﯽ ﺑﯿﺶ ﺗﺮ ﺗﻀﻌﯿﻒ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ . .
80 ﻓﺼﻞ ﻧﺎﻣﻪ ي ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻗﺘﺼﺎد اﻧﺮژي/ ﺳﺎل ﻫﺸﺘﻢ / ﺷﻤﺎره ي 31 / زﻣﺴﺘﺎن 1390
ﻣﻘﺎﯾﺴ ﻪي ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺳﺘﻮن 5( ) ﺑﺎ ﺳﺘﻮن 6( ) و ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻘﺎﯾﺴـ ﻪي ﻧﺘـﺎﯾﺞ ﺳـﺘﻮن 7( ) ﺑـﺎ ﺳﺘﻮن 8( ) ﮐﻪ در آن ﻫﺎ ﮐﺸﺶ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ واردات و ﻣﺤﺼﻮل داﺧﻠﯽ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ ﺷـﺪه و ﮐﺸﺶ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ، ﺣﺎﮐﯽ از ﺛﺒﺎت ﺷﺎﺧﺺ ﻗﯿﻤﺖ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ﺗ ﻐﯿﯿـﺮ ﮐﺸﺶ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ در ﻪﻻﯾ ي اول ﺗﻮﻟﯿﺪ اﺳﺖ. ﻣﻘﺎﯾﺴ ﻪي ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺳـﺘﻮن 5( ) ﺑـﺎ ﺳـﺘﻮن 7( ) و ) 7( ﻧﯿﺰ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺳﺘﻮن 6( ) ﺑﺎ ﺳﺘﻮن 8( ) ﮐﻪ در آن ﻫﺎ ﮐﺸﺶ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺛﺎﺑـﺖ ﻧﮕـﻪ داﺷـﺘﻪ ﺷﺪه و ﮐﺸﺶ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ واردات و ﻣﺤﺼﻮل داﺧﻠﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ، ﻧﺸﺎن ﻣـﯽ دﻫـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﺸﺶ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ ﻣﯿﺎن واردات و ﻣﺤﺼـﻮل داﺧﻠـﯽ، ﺳـﻄﺢ ﻗﯿﻤـﺖ در ﺑﺨـﺶ ﻫـ ﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ، ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ. ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﻫﺮ ﭼﻪ ﮐﺸﺶ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ واردات و ﻣﺤﺼﻮل داﺧﻠﯽ ﺑﯿﺶ ﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ، ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﺳﻄﻮح ﻗﯿﻤﺖ ﻫﺎ ﮐﻢ ﺗـﺮ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد ، زﯾـﺮا ﻗﯿﻤـﺖ ﮐﺎﻻﻫﺎي وارداﺗﯽ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻮده و ﺑﺎ واردات ﺑﯿﺶ ﺗﺮ اﯾﻦ ﮐﺎﻻﻫﺎ، اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺮاي ﻣﺤﺼﻮﻻت داﺧﻠﯽ ﮐﻢ ﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد . .
5 - ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮي و ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﺘﯽ ورود ﻣﻨﺎﺑﻊ ارزي ﻧﺎﺷﯽ از ﺷﻮكﻫﺎي درآﻣﺪ ﻧﻔﺘﯽ ﺑﻪ ﭼﺮﺧ ﻪي اﻗﺘﺼـﺎد، ﺳـﺒﺐ اﻓـﺰاﯾﺶ ﺗﻘﺎﺿﺎ در اﻗﺘﺼﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد. اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﻪ وﯾﮋه ﺑـﺮاي ﮐﺎﻻﻫـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﻋﺮﺿـ ﻪي آن ﻫـﺎ در داﺧﻞ ﮐﻢ ﮐﺸﺶ ﺑﺎﺷﺪ و ﯾﺎ اﯾﻦﮐﻪ واردات آ نﻫﺎ ﺑﺎ ﻣﺎﻧﻊ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎﺷﺪ، ﺷـﺪﯾﺪﺗﺮ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد . در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﯾﮏ ﺷﻮك درآﻣﺪ ﻧﻔﺘﯽ ﺑﺮ ﺳـﻄﺢ ﻗﯿﻤـﺖ و ﻓﻌﺎﻟﯿـﺖ ﺑﺨـﺶ ﻫـﺎ، ﻣﯿـﺰان ﺻﺎدرات، واردات، ﺷﺎﺧﺺ رﻓﺎه و ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺰﯾﻨﻪ در ﭼﺎرﭼﻮب ﯾﮏ اﻟﮕـﻮي ﺗﻌـﺎدل ﻋﻤـﻮﻣﯽ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪﭘﺬﯾﺮ 11 ﺑﺨﺸﯽ ﺑﺮاي اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان ﻣﻮرد ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ . . ﭘﺲ از ﮐﺎﻟﯿﺒﺮه ﮐﺮدن ﻣﺪل، اﺛﺮات ﻧﺎﺷﯽ از ﺷﻮك درآﻣﺪ ﻧﻔﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﯿﺰان 30 درﺻـﺪ ﺑـﺮ ﺳﻄﺢ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ، واردات، ﺻﺎدرات و ﺳﻄﺢ ﻗﯿﻤﺖ ﺑﺨﺶ ﻫﺎي ﺗﻮﻟﯿﺪي و ﻫﻢﭼﻨﯿﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮ رﻓـﺎه ﺧﺎﻧﻮارﻫﺎ ﻣﻮرد ارزﯾﺎﺑﯽ ﻗﺮار ﮔﺮ ﺘﻓ ﻪ اﺳﺖ. ﺗﺄﮐﯿﺪ اﯾﻦ ﻣـﺪل ﺑـﺮ ﻧﺘـﺎﯾﺞ ﺑﺨـﺶ ﻫـﺎي ﻏﯿﺮﻗﺎﺑـﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺑﻪ وﯾﮋه ﺑﺨﺶ ﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن، ﺧـﺪﻣﺎ ت دوﻟﺘـﯽ و اﺟـﺎر هي ﻣﺴـﮑﻦ ﺑـﺮاي ارزﯾـﺎﺑﯽ ﺑﯿﻤﺎري ﻫﻠﻨﺪي در اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ. ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﮐﯽ از اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻘﺎﺿـﺎي ﺗﻤـﺎﻣﯽ ﮐﺎﻻﻫـﺎ در اﻗﺘﺼﺎد ﺑﻪ واﺳﻄ ﻪي اﻓﺰاﯾﺶ 30 درﺻﺪي در درآﻣﺪﻫﺎي ﻧﻔﺘﯽ اﺳﺖ. اﯾﻦ اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻘﺎﺿـﺎ ﺳﺒﺐ ورود ﮐﺎﻻﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ و ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ اﻓﺰاﯾﺶ واردات ﮐﺸﻮر ﺧﻮاﻫﺪ ﺷ ﺪ. ﺑﺎ وﺟـﻮد اﻓــﺰاﯾﺶ در واردات، ﻣــﺎزاد ﺗﻘﺎﺿــﺎي اﯾﺠــﺎد ﺷــﺪه در ﺑﺎزارﻫــﺎ ﺗﺴــﻮﯾﻪ ﻧﺸــﺪه و از اﯾــﻦ رو ﻗﯿﻤﺖﻫﺎي داﺧﻠﯽ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ . .
ﻣﺪل ﺳﺎز ي ﺑﯿﻤﺎري ﻫﻠﻨﺪ ي در اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان رو: ﯾﮑﺮد ﺗﻌﺎدل ﻋﻤﻮﻣﯽ ... 81
ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت ﺳﻄﺢ ﻗﯿﻤـﺖ و ﻓﻌﺎﻟﯿـﺖ در ﺑﺨـﺶ ﻫـﺎي اﻗﺘﺼـﺎدي ﺑـﻪ وﯾـﮋه ﺑﺨﺶ ﻫﺎي ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﭼﻮن ﺑﺨﺶ ﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن، ﺧﺪﻣﺎت دوﻟﺘﯽ و اﺟﺎر هي ﻣﺴﮑﻦ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت ﻗﯿﻤﺖ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﻧﻔﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﺑﻪ ﮔﻮﻧ ﻪي ﮐﺎرآﻣﺪي در اﻗﺘﺼﺎد ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺛﺒﺎت ﺑﯿﺶﺗﺮي ﺑﺮ رﻓﺘﺎر واﺣﺪﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﺣﺎﮐﻢ ﺷﻮد. ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳـﺎس، ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﺣﺴـﺎب ذﺧﯿﺮ هي ارزي ﺑﻪ ﺻﻨﺪوق ﺗﻮﺳﻌ ﻪي ﻣﻠﯽ ﺑﺮاي ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ اﺛﺮات ﺷﻮك ﻫﺎي ﻧﻔﺘﯽ در اﻗﺘﺼـﺎد اﯾﺮان ﯾﮏ اﻟﺰام ﻣﻨﻄﻘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ در ﻣﺎد هي 84 ﻗـﺎﻧﻮن ﺑﺮﻧﺎﻣـ ﻪي ﭘـﻨﺞ ﺳـﺎﻟ ﻪي ﻪ ﭘﻨﺠﻢ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﮐﺸﻮر ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺻﻨﺪوق ﺗﻮﺳﻌ ﻪي ﻣﻠﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺿﻤﻦ ﮐﻤﮏ ﺑـﻪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت اﻗﺘﺼﺎدي، درآﻣﺪﻫﺎي ﻧﺎﺷﯽ از ﺻﺎدرات ﻧﻔﺖ را ﺑﻪ ﻣﻨـﺎﺑﻊ و ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ ﻫـﺎي زاﯾﻨﺪ هي اﻗﺘﺼﺎدي ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺪﮐﻨ . ﮐﺎﻫﺶ اﺗﮑﺎ ﺑﻪ درآﻣـﺪﻫﺎي ﻧﻔﺘـﯽ و اﻋﻄـﺎي ﺗﺴـﻬﯿﻼت ﺑـﻪ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ، ﺗﻌﺎوﻧﯽ و ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻏﯿﺮدوﻟﺘﯽ در داﺧﻞ و ﺧﺎرج از ﮐﺸﻮر ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔـﺮﻓﺘﻦ ﺷﺮاﯾﻂ رﻗﺎﺑﺘﯽ و ﺑﺎزدﻫﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔـﺬاري در ﺑﺎزارﻫـﺎي ﻣـﺎﻟﯽ و ﭘـﻮﻟﯽ داﺧﻠـﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ و ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻮارد ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﺷﺪه در ﻗـﺎﻧﻮن، ﻣـﯽ ﺗﻮاﻧـﺪ ﺗﻀـﻤﯿﻦ ﮐﻨﻨـﺪ هي ﻋـﺪم ﺑـﺮوز ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎي ﻣﻨﻔﯽ ﻧﺎﺷﯽ از ﺷﻮك ﻫﺎي ﻧﻔﺘﯽ ﺑﺮ ﻗﺪرت رﻗﺎﺑـﺖ ﺑﺨـﺶ ﻫـﺎي ﺗﻮﻟﯿـﺪي، ﺳـﻄﺢ ﻗﯿﻤﺖﻫﺎ، ﻣﯿﺰان ﺻﺎدرات و واردات در ﮐﺸﻮر ﺑﺎﺷﺪ. اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫـﺪ در ﺻـﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻫﻤ ﻪي درآﻣﺪ ﻧﻔﺘﯽ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺷﻮد، ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎي ﺑﺨﺸﯽ اﻗﺘﺼﺎد ﭼﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮي ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﮐـﺮد . ﺗﺤﻠﯿــﻞ ﺗﻐﯿﯿــﺮات ﻣﺘﻐﯿﺮﻫــﺎي اﻗﺘﺼــﺎدي ﺑــﺎ وﺟــﻮد ﺻــﻨﺪوق ﺗﻮﺳــﻌ ﻪي ﻣﻠــﯽ و ﭘــﺲ از ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاريِ ﺗﻤﺎم ﯾﺎ ﻗﺴﻤﺘﯽ از اﯾﻦ درآﻣﺪ، ﻣﺴﺘﻠﺰم آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﻮﯾﺎﯾﯽ ﻫﺎي ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ در ﻃﻮل زﻣﺎن ﺷﺒﯿﻪ ﺳﺎزي ﺷﻮد و اﻟﮕﻮﻫﺎي ﭘﻮﯾﺎ و ﺑﯿﻦ ﻧﺴﻠﯽ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗـﺮار ﮔﯿﺮﻧـﺪ . اﯾـﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت آﺗﯽ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد . . ﻫﻢﭼﻨﯿﻦ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻞ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻓﺮض ﺑﻪ دﺳـﺖ آﻣـﺪه اﺳـﺖ ﮐـﻪ درآﻣﺪﻫﺎي ﻧﻔﺘﯽ ﺟﺪﯾﺪ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻣﺨﺎرج دوﻟﺖ را ﺑﺮ ﻫﻢ ﻧﺰده و ﻫﻤ ﻪي ﻣﺨﺎرج دوﻟﺖ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻧﺴﺒﺖ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﻨﺪ. ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻫﺰﯾﻨﻪ اي دوﻟﺖ دﭼﺎر ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﻤﯽ ﺷـﻮد . در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﯾﻦ ﻓﺮض ﺑﺮاي ﺳﺎدهﺳﺎزي واﻗﻌﯿﺖ و ﺳﻬﻮﻟﺖ در ﺗﺒﯿﯿﻦ آﺛﺎر ﺷﻮك ﻧﻔﺘﯽ ﺑـﻮده اﺳﺖ و ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻓﺮض ﺛﺒﺎت ﺳﺎﯾﺮ ﺷﺮاﯾﻂ در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻗﺘﺼﺎد ﺧﺮد اﺳﺖ ، اﻣﺎ در ﻋﻤﻞ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﭼﻨﯿﻦ اﺗﻔﺎﻗﯽ ﻧﯿﺎﻓﺘﺪ. ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺳﻨﺎرﯾﻮﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي از ﻧﺤﻮ هي ﻫﺰﯾﻨـﻪ ﺷﺪن درآﻣﺪ ﻧﻔﺘﯽ و ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺟﺪﯾﺪ ﻣﺨﺎرج دوﻟﺖ ﺷﺒﯿﻪﺳـﺎزي و ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﮐـﺮ د ﮐـﻪ ﻣﻤﮑـﻦ اﺳﺖ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ از ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﻗﯿﻤﺖ و ﺳﻄﺢ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺑﺨﺶ ﻫﺎ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ، اﻣﺎ ﺑﻪ ﻧﻈـﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺷﻮك ﺑﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑـﺮاي ﮐﺎﻻﻫـﺎي ﻏﯿﺮﻗﺎﺑـﻞ ﻣﺒﺎدﻟـﻪ ﻣﻨﺠـﺮ
82 ﻓﺼﻞ ﻧﺎﻣﻪ ي ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻗﺘﺼﺎد اﻧﺮژي/ ﺳﺎل ﻫﺸﺘﻢ / ﺷﻤﺎره ي 31 / زﻣﺴﺘﺎن 1390
ﺷﻮد، اﯾﻦ ﺳﻨﺎرﯾﻮﻫﺎ در ﻧﺘﯿﺠ ﻪي ﮐﻠﯽ ﺗﻔﺎوت ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ در ﻫﺮ ﺻﻮرت واردات ﮐﺎﻻﻫﺎي ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻏﯿﺮ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮده و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﯿﺶﺗﺮي در ﻗﯿﻤـﺖ و ﺳﻄﺢ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ، ﻟﺬا اﻓﺰاﯾﺶ در ﻗﯿﻤﺖ و ﺳﻄﺢ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﮐﺎﻻﻫـﺎي ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑـﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺑﯿﺶ ﺗﺮ اﺳﺖ. ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺳﻨﺎرﯾﻮﯾﯽ ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ در آن اﻓـﺰاﯾﺶ ﺗﻘﺎﺿـﺎ ﺑـﺮاي ﮐﺎﻻﻫﺎي ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﮐﻢ ﺑﺎﺷﺪ. در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت آﺗﯽ ﺑـﺮاي ﺑﺮرﺳـﯽ اﯾﻦ ﺳﻨﺎرﯾﻮﻫﺎ و آﺛﺎر آنﻫﺎ ﮔﺴﺘﺮش ﯾﺎﺑﺪ . .
ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﻬﺒﻮدي داود (، 1385 ) "ﻧﻘﺶ ﺣﺴﺎب ذﺧﯿﺮه ارزي در ﺛﺒﺎت درآﻣـﺪﻫﺎي دوﻟـﺖ در ﻗﺎﻟـﺐ ﻣﺪل ﺗﻌﺎدل ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪﭘﺬﯾﺮ." ﻣﺠﻠﻪي ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت اﻗﺘﺼﺎدي . . ﺑﻬﺒﻮدي داود (، 1384 ،) "ﻧﻘﺶ ﺻﻨﺪوق ﺗﻮﺳﻌ ﻪي ﻣﻠﯽ در ﺛﺒﺎت و اﺻﻼح ﺳﺎﺧﺘﺎر اﻗﺘﺼﺎدي اﯾﺮ (ان ﻣﺪل ﺗﻌﺎدل ﻋﻤـﻮﻣﯽ ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ ﭘـﺬﯾﺮ )." رﺳـﺎﻟ ﻪي دور هي دﮐﺘـﺮي داﻧﺸـﮕﺎه ﺗﺮﺑﯿـﺖ ﻣﺪرس. ﺧﻮش اﺧﻼق رﺣﻤﺎن و ﻣﻮﺳﻮ ي ﻣﺤﺴﻨﯽ رﺿـﺎ (، 1385 ،) "ﺷـﻮك ﻫـﺎ ي ﻧﻔﺘـ ﯽ و ﭘﺪﯾـﺪ هي ه ﺑﯿﻤﺎري ﻫﻠﻨﺪ ي در اﻗﺘﺼـﺎد ا ﯾـﺮان : ﯾـﮏ اﻟﮕـﻮ ي ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ ﭘـﺬ ﯾﺮ اﻗﺘﺼـﺎد ا ﯾـﺮان ." ﻣﺠﻠـ ﻪي ﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت اﻗﺘﺼﺎد ي، ﺷﻤﺎره ،77 117 .-97 .-97 ذواﻟﻨ ﻮر، ﺳﯿﺪﺣﺴﯿﻦ. "اﻟﮕﻮ ي ﺗﻌﺎدل ﻋﻤﻮﻣ ﯽ ﺑﺮا ي ﺗﺤﻠ ﯿﻞ اﺛﺮ وﺿـﻊ ﻣﺎﻟ ﯿـﺎت ﻫـﺎ در اﯾـﺮان ." ﻣﻌﺎوﻧﺖ اﻣﻮر اﻗﺘﺼﺎد ي، وزارت اﻣﻮر اﻗﺘﺼﺎد ي و داراﯾﯽ، 1382 . . ﺷﺎﻫﻤﺮادي اﺻﻐﺮ ، ﺣﻘﯿﻘﯽ اﯾﻤـﺎن ، زاﻫـﺪي راﺿـﯿﻪ و آﻗﺎﺑﺎﺑـﺎﺋﯽ ﻣﺤﻤـﺪ اﺑـﺮاﻫﯿﻢ ، (1388 )، ) "ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺳﯿﺎﺳﺖ يﻫﺎ ﻗﯿﻤﺘﯽ در ﺑﺨﺶﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﺎ( ﺗﻤﺮﮐـﺰ ﺑـﺮ آب و اﻧـﺮژي )" ، ، وزارت ﻧﯿﺮو، ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي و اﻣﻮر اﻗﺘﺼﺎدي. ﻣﺠﺎورﺣﺴﯿﻨﯽ ﻓﺮﺷ ﯿﺪ (، 1385 ،) "ﺑﺮآورد اﺛﺮات ﮐـﻼن اﻟﺤـﺎق ا ﯾـﺮان ﺑـﻪ ﺳـﺎزﻣﺎن ﺗﺠـﺎرت ﺟﻬﺎﻧ ﯽ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﯾﮏ اﻟﮕﻮ ي ﺗﻌﺎدل ﻋﻤﻮﻣ ﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ." ﻓﺼﻞ ﻪﻧﺎﻣ ي ﭘﮋوﻫﺶﻧﺎﻣـ ﻪي ﻪ ﺑﺎزرﮔﺎﻧ ﯽ، ﺷﻤﺎر هي .39 .39 Baylor, Maximilian, and Beauséjour Louis. (2004),"Taxation and Economic Efficiency: Results from a Canadian CGE Model." Working Papers- Department of Finance Canada. Department of Finance Canada.
ﻣﺪل ﺳﺎز ي ﺑﯿﻤﺎري ﻫﻠﻨﺪ ي در اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان رو: ﯾﮑﺮد ﺗﻌﺎدل ﻋﻤﻮﻣﯽ ... 83
Cerina, Fabio. "Marshall'S Ceteris Paribus in a Dynamic Framework." Metroeconomica, Blackwell Publishing, 60(1), (2009): 24-53. Dumas, Bernard. (1993), "Partial- Vs. General-Equilibrium Models of the International Capital Market." NBER Working Papers 4446, National Bureau of Economic Research, Inc. Feraboli, Omar, and Tim Trimborn. (2008)"Trade Liberalization and Income Distribution: A CGE Model for Jordan." International Trade and Finance Association Conference. International Trade and Finance Association. Hertel, Thomas W. "Partial vs. General Equilibrium Analysis and Choice of Functional form: Implications for Policy Modeling." Journal of Policy Modeling, Elsevier, 7(2), (1985): 281-303. Holmøy, Erling, and Kim Massey Heide. (2005), "Is Norway immune to Dutch Disease? CGE Estimates of Sustainable Wage Growth and De- industrialization". Discussion Papers 413, Research Department of Statistics Norway. Karingi, Stephen Njuguna, and Mahinda Siriwardana. "Sensitivity to Key Parameters of Short Run Simulation Results of Terms of Trade Shocks in a Kenyan CGE Model." Icfai University Journal of Applied Economics, Icfai Press, 0(6), (2007): 43-68. Küster, Robert, Ellersdorfer, Ingo, Fahl, Ulrich. (2007), "A CGE-Analysis of Energy Policies Considering Labor Market Imperfections and Technology Specifications". CCMP – Climate Change Modeling and Policy. Liu, Day-Yang, and Wen-Jui Yang. (2000), "A CGE Model of 'Dutch disease' economics in Taiwan." Journal of International Trade & Economic Development Taylor and Francis Journals, 9(1) (Taylor and Francis Journals, 9(1)). Mehrara, Mohsen. "Testing the purchasing power parity in oil-exporting countries." OPEC Review, Organization of the Petroleum Exporting Countries, 31(4), 2007: 249-260. Mueller, Julie, John Loomis, and Armando GonzÃlez. "Do Repeated Wildfires Change Homebuyers Demand for Homes in High-Risk Areas? A Hedonic Analysis of the Short and Long-Term Effects of Repeated Wildfires on House Prices in Southern California."( 2009). Oya, Celasun, and Goswami Mangal. (2002), "An Analysis of Money Demand and Inflation in the Islamic Republic of Iran". IMF Working Papers 02/205, International Monetary Fund.
84 ﻓﺼﻞ ﻧﺎﻣﻪ ي ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻗﺘﺼﺎد اﻧﺮژي/ ﺳﺎل ﻫﺸﺘﻢ / ﺷﻤﺎره ي 31 / زﻣﺴﺘﺎن 1390
Pegg, Scott. "Is there a Dutch disease in Botswana?" Resources Policy, 35 (1), (2010), 14-19. Wiebelt, Manfred. GEM-PIA: (2004), "A Real-Financial General Equilibrium Model for Poverty Impact Analysis". Kiel Working Papers 1230, Kiel Institute for the World Economy,