The Max Steiner Music So- Samen Een Boeiende En Soms Ciety – Kunt U Op De Volgende Hilarische Afspiegeling Van De Acht Pagina’S Lezen

Score 200

Januari 2019 48ste jaargang ISSN-nummer: 0921- 2612

Het e-zine Score is een uitgave van de stichting FILMMUZIEKMAGAZINE Cinemusica, het Neder- lands Centrum voor

Filmmuziek REDACTIONEEL Informatienummer: +31 050-5251991 Op uw scherm of op uw telefoon ziet u Score 200. Inderdaad, nummer 200 van het Nederlandse filmmuziekmagazine Score, E-mail: uitgegeven door de stichting Cinemusica. We hebben van de- [email protected] ze bijzondere uitgave een jubileumnummer gemaakt. Rode

draad door deze editie is het jaar 1971, het jaar waarin The

Kernredactie: Paul Max Steiner Music Society, de voorloper van het huidige Sco- Stevelmans en Sijbold re, haar eerste nummer uitbracht. Op de volgende pagina’s Tonkens leest u meer over de roerige en boeiende geschiedenis van het magazine dat vandaag de dag als digitale uitgave wordt uit- Aan Score 200 werkten gebracht. Daarna volgt een interview met een vaderlandse mee: Henk Maassen, Albert Pouw, Paul componist die in datzelfde jaar 1971 zijn debuut maakte als Stevelmans, Sijbold filmcomponist. Ruud Bos is zijn naam en hij vertelt in een Tonkens, Julius lang interview uitgebreid over de omstandigheden waaronder Wolthuis een filmcomponist destijds moest werken. Francis Lai is de andere filmcomponist waaraan we aandacht schenken. Hij Eindredactie: Paul overleed onlangs en bereikte in 1971 een hoogtepunt in zijn Stevelmans loopbaan met het winnen van een Oscar. Wij wensen u veel Vormgeving: Paul leesplezier met deze unieke Score, nog steeds het oudste nog Stevelmans bestaande filmmuziekmagazine ter wereld.

Ontwerp cover en prijsvraag: Albert Pouw INHOUDSOPGAVE

Met dank aan: Ruud 3 Terugblik op 48 jaar Score Bos, Jan Swinkels 12 Ruud Bos - Interview

20 Francis Lai – In memoriam

26 Recensies

Prijsvraag 32

200 EDITIES VAN SCORE jaar 2019 waarin we net zijn aanbeland. Wat stond er alle-

maal in Score? Wat waren op- … zijn sinds het begin van het vallende trends uit die lang ver- magazine in 1971 verschenen. vlogen jaren? Hoe beleefde men 48 jaar lang kwam elke drie vroeger filmmuziek en hoe ont- maanden een nieuwe editie uit wikkelde deze liefhebberij zich en met ingang van 2008 – toen door de jaren heen? Dit zijn en- we digitaal gingen – zelfs vijf- kele van de vele vragen die de maal per jaar. Wat er allemaal te schrijvers van deze terugblik op lezen viel in die 199 nummers 48 jaar Score zichzelf hebben van Score – in 1971 begonnen gesteld. Hun bijdragen vormen als The Max Steiner Music So- samen een boeiende en soms ciety – kunt u op de volgende hilarische afspiegeling van de acht pagina’s lezen. inhoud van het filmmuziekmagazine Score.

Het eerste nummer van Score uit 1971, toen nog The Max Steiner Music Society geheten. Vier (oud)redacteuren blikken elk terug op een decennium van het magazine, vanaf het bijzondere ontstaan in 1971 tot het Score nr. 100, september 1996.

SCORE IN DE JAREN ’70: HOE ALLES BEGON

In september 1971 verscheen het allereer- Albert Pouw. De Belgische componist Pie- ste nummer van The Max Steiner Music ter Verlinden stond centraal in nummer 11. Society (MSMS), een acht pagina’s gesten- Hij maakte onder meer de muziek voor de cild informatiebulletin over filmmuziek, tv-serie Een mens van goede wil. In num- dat geheel gewijd was aan Max Steiner, de mer 12 een overzicht van alle abonnees op “vader” van de filmmuziek. En dat bleef het blad met hun persoonlijke gegevens en die eerste nummers zo. Het aantal abon- adressen. Vandaag de dag zou dat onmoge- nees voor dit blaadje groeide langzaam. In lijk zijn! In nummer 16 een artikel over het tweede nummer konden lezers al componist Ruud Bos. Op 11 oktober 1975 soundtracks kopen tussen de 8 en 16 gul- werd er voor abonnees van het blad een den (!). In deel 3 de eerste buitenlandse ad- meeting georganiseerd in Utrecht. Hier vertentie: van Bongiovanni, een platen- kwamen voor het eerst de echte sound- zaak in Bologna, Italië. Giù la testa en trackverzamelaars bijeen. Maddalena van Morricone waren spik- splinternieuw te koop voor 3300 lires (rond 20 gulden). Vaste rubrieken deden zijn en- tree: over Oscars, nieuwe soundracks. Jerry Goldsmith werd het hoofdartikel in nummer 4, Elmer Bernstein in het vijfde nummer, Franz Waxman in deel 6. Op 12 januari 1973 waren leden van de redactie aan- wezig bij een VPRO-programma van Rik Zaal waarvoor de filmmuziek werd ver- zorgd. In MSMS nummer 7 voor het eerst aandacht voor een Nederlandse componist: Otto Ketting. Die was destijds de vaste componist voor de films van Bert Haanstra en kreeg een plek in dit nummer vanwege zijn muziek voor Bij de beesten af. En er was een interview met Rogier van Otter- loo: op 19 maart had hoofdredacteur Julius Wolthuis een gesprek met hem in zijn mooie huis in Tienhoven aan de Loos- Rond kerst 1975 overleed Bernard Herr- drechtse Plassen. Van Otterloo kon niet mann, vaste componist van Alfred Hitch- geloven dat er iemand geïnteresseerd was cock. In nummer 18 werd daaraan aan- in zijn filmmuziek voor Turks fruit. In het dacht besteed. In maart 1976 was er op- volgende nummer aandacht voor Erich nieuw een meeting: hier werden plannen Wolfgang Korngold en de muziek op de gesmeed voor de toekomst om nog meer verzamelalbums van het RCA Red Seal abonnees te werven, nog meer naar buiten label (The Sea Hawk etc.). Met nummer 10 te treden en om een stichting op te richten. verscheen er een nieuwe voorkant van het De soundtrack van One Flew over the blad, bedacht door filmmuziekkenner Cuckoo’s Nest werd in nummer 19 aan-

4 geboden voor 22 gulden. Filmbladen als beroemde soundtrackserie The Classic Filmfan, Kijk Uit en Get It kwamen, maar Filmscores of van RCA in nummer 23. verdwenen weer even snel. Dan nummer Willem Duys maakt in zijn radioprogram- 20: een grote verandering, er kwam een ma Muziekmozaïek van 29 januari 1978 nieuwe naam: Score. Het aantal pagina’s voor de zoveelste keer een blunder. Hij ging van 8 naar 20. Er verschenen nieuwe kondigt de muziek aan van de film Close rubrieken als Pas verschenen, In première Encounters of the Third Kind, gecompo- en In productie. Er was een Commissie neerd en uitgevoerd door gitarist (!) John van Aanbeveling bestaande uit componist Williams. In februari 1978 zaten enkele Ruud Bos, regisseur Bert Haanstra, compo- leden in het Spant te Bussum bij een tv- nist Otto Ketting, regisseur Wim Verstap- uitzending van Willem Duys’ Voor de pen en filmproducent P. Hans Frankfur- vuist weg. Ennio Morricone kreeg een ther. Vooral deze laatste bracht veel ideeën platina plaat uitgereikt voor 400.000 en suggesties in. Platenzaak Only Yester- verkochte elpees van Het gebeurde in het day uit Den Haag kwam met een adverten- westen (Nederlandse versie van Once Upon a Time in the West). In april 1978 verscheen voor het eerst een “special”, gewijd aan componist Ennio Moricone. Dat sloeg in, er kwamen veel positieve reacties. Maurice Jarre stond centraal in de nummers 25 en 26. A Patch of Blue van Jerry Goldsmith wordt te koop aangeboden voor $7. Score 27 wordt memorabel: de start van een Soundtrack Encyclopedie, een overzicht van alle verschenen soundtracks in alfabetische volgorde, samengesteld door redactielid en filmmuziekkenner Robert Valkenburg. Soldaat van Oranje staat nummer 1 in de top 20 van best bezochte films. In nummer 28 wordt met trots vermeld dat Ennio Morricone 50 (!) extra nummers van de Morricone special heeft besteld. Platenzaak Le Disque d’Or aan het Gelderlandplein in Amsterdam tie in Score, een samenwerking die jaren komt met een advertentie. Ook aandacht zou aanhouden. Jerry Goldsmith sierde de voor John Barry. Dan weer een “special”, voorkant van nummer 21. Hoofdredacteur nu geheel gewijd aan Miklós Rózsa, sa- Julius Wolthuis startte een column in het mengesteld door redactielid en filmmu- filmtijdschrift Skoop die precies tien jaar ziekkenner Albert Pouw (april 1979). Een zou duren (1976-1986). Ook aandacht voor interview met jazzmusicus Willem Breuker componist Jaap Dekker en zijn muziek over zijn muziek voor Twee vrouwen siert voor Een stille liefde. En alweer een ad- Score 31. Willem Breuker en Otto Ketting vertentie: Soundtrack and General uit Lon- keren terug in Score 33. den. Novecento van Morricone was hier voor 17,25 (gulden) te koop. David Shire Julius Wolthuis kwam aan bod in het 22ste nummer. En de

SCORE IN DE JAREN ’80: EEN NIEUWE GENERATIE KOMT ERAAN

Het eerste nummer van Score dat in de ja- de eerste thuiscomputers en alle tekst werd ren ‘80 uitkwam was nr. 34 (maart 1980), nog op een floppydisk gepropt, maar het nog steeds gestencild. Het blad opent met werkte. Score nr. 50 (maart 1984) was een de zin dat er steeds veel kopij is en er dus jubileumnummer: 12½ jaar Score met een nog altijd veel blijft liggen, waardoor we top 10 van de toen meewerkende redactie- toen al keuzes moesten maken. We zijn bij leden. Score 60 (november 1986) bevatte de H van de Soundtrack Encyclopedie (4 een special over Jerry Goldsmith door pagina’s). Er staat een regelmaat aan vaste Cees Eyk, Robert Valkenburg en Henk artikelen en rubrieken in het magazine zo- Korevaar. Score 64 was het eerste nummer als Film & Televisie (een kort overzicht dat bij een drukker vandaan kwam, de lay- wat er de afgelopen maanden op de buis out was vanaf deze editie van Ton Werk- verscheen), Pas verschenen (toen al), Film- man. In nr. 65 (december 1987) stond een muziek in productie, Soundtrack Encyclo- groot, exclusief interview met Paul Ver- pedie, interviews, artikelen over componis- hoeven, dat in het volgende nummer (66) ten en plaatbesprekingen. werd voortgezet, met als titel: Alles draait om geld. In nr. 68 (september 1988) stond een exclusief interview met Ennio Morri- cone dat eerder (gedeeltelijk) verscheen in De Groene Amsterdammer. Het volledige interview staat in MSV nummer 42 van juli 1988. Nr. 69 (december 1988) bevatte een exclusief interview met Philip Glass. Een uitgebreid artikel over Henny Vrienten verscheen in Score 71 (juni 1989). In december 1989 verscheen het laatste nummer (73) van de jaren ՚80.

Van oud naar jong

Begin jaren ՚80 voltrok zich een wisseling van de wacht. Miklós Rózsa (1907-1995) componeerde zijn laatste score: Dead Men Don’t Wear Plaid (1982). Jerry Fielding schreef zijn laatste scores in 1980: Cries in the Night en Below the Belt. Korte tijd later overleed hij op 57-jarige leeftijd. Een oudgediende als Alex North was nog volop bezig met scores als Dragonslayer, Under the Volcano en Good Morning, Vietnam. Hans Een greep uit de vele lezenswaardige bij- J. Salter componeerde zijn laatste twee dragen uit die jaren: in januari 1983 ver- scores niet voor een speelfilm maar voor scheen een special over Nino Rota door de televisieserie The West That Never Was Sijbold Tonkens. 1985 was het jaar dat de en een tv-film over regisseur Budd Boet- Soundtrack Encyclopedie werd voltooid ticher. door Robert Valkenburg. De encyclopedie werd toen nog samengesteld met een van

Nieuwe jonge componisten stonden aan het 80 scores, een hele prestatie. Een oudge- begin van hun carrière. Basil Poledouris diende als Elmer Bernstein was nog steeds (1945-2006) die in de jaren ՚70 al compo- actief en scoorde hits als Heavy Metal, neerde werd pas echt bekend met zijn score Ghostbusters en Spies Like Us. Ook op- voor The Blue Lagoon (1980). Zijn mees- merkelijk was dat Jerry Goldsmith in mijn terwerk was wel Conan the Barbarian ogen zijn beste werken toen componeerde (1982) met Arnold Schwarzenegger. Ook zoals Masada, Poltergeist, First Blood, maakte hij de muziek voor Flesh+Blood Under Fire, Gremlins, Supergirl, Legend (1985) en Robocop (1987), beide films van en Lionheart. Paul Verhoeven. Ook Alan Silvestri stond Het meest opvallende was wel de overgang van elpee naar cd halverwege de jaren ՚80, hoewel de allereerste cd al in 1979 werd gefabriceerd. Sommigen vinden het geluid van de elpee mooier klinken dan de cd, maar mij viel toen het grote verschil in geluidskwaliteit op van de soundtrack The Ghost and Mrs. Muir uit de Elmer Bern- stein collectie. De elpeepersing was (net als trouwens alle persingen uit de hele serie) niet optimaal met veel ruis en oneffen- heden, de cd was een verademing. Ook werden er op cd veel oude soundtracks opnieuw uitgebracht, maar dan vaak met meer muziek en meestal in een betere geluidskwaliteit. Op elpees stond circa 40-45 minuten muziek, terwijl de cd bijna de dubbele speeltijd had.

Jaren ՚80 in Nederland

In Nederland waren Henny Vrienten, Ro-

gier van Otterloo (1941-1988), Ruud Bos, aan het begin van zijn loopbaan. James Rainer Hensel, Loek Dikker en Willem Horner (1953-2015) was een veelzijdig Breuker, zij het in minder mate, actief. De componist die in de jaren ՚80 opzien baar- vierde man van Loek Dikker gooide ook in de met een van zijn eerste scores: Huma- het buitenland hoge ogen. noids from the Deep (1980). Verder scoorde hij er vrolijk op los met Battle Beyond De jaren ՚80 waren een overgang van de the Stars, Star Trek II: The Wrath of Khan, oude naar de nieuwe generatie componis- Krull, Cocoon, Willow en Aliens. Hans ten. Vele nieuwe namen die nu heel be- Zimmer begon in 1982 met de korte film kend zijn, stonden aan het begin van hun Superhero. Verder was hij in die jaren ac- carrière. De cd was in opmars en verdrong tief als componist voor onder meer Rain geleidelijk de elpee. Het blad Score ging Man, maar pas in de jaren ՚90 werd hij echt over van analoog naar digitaal zonder dat bekend. Componisten als Trevor Jones en de inhoud van het blad in die jaren veel James Newton Howard componeerden be- verandering heeft ondergaan; het aantal gin jaren ՚80 ook hun eerste scores. items bleef stabiel.

Ennio Morricone was nog steeds een druk Albert Pouw bezet man, hij schreef in deze jaren ruim

SCORE IN DE JAREN ’90: MUZIEK VAN EN DOOR NEDERLANDERS

Het Filmmuseum was nog gehuisvest in volgde een mooi antwoord: ‘Vriendschap. het gebouw dat nu Vondel CS heet (in het Dat is een onderscheiding die ik met liefde Amsterdams Vondelpark); we gingen nog opspeld. En daar moet je zuinig mee op ‘Platensafari’ naar Londen waar we pla- omspringen’, zei Weisz. En Nijland: ‘Ik ten- en cd-winkels afliepen op zoek naar werk voor mijn gevoel ook harder voor zeldzame en minder zeldzame scores; we Frans dan voor een ander. Komt door een schreven over laserdiscs en beeldplaten (de emotioneel gevoel van weerskanten.’ toekomst, dachten we ....), en we maakten specials over grootheden als John Barry en Henry Mancini – allemaal onderwerpen die je tegenkomt als je de Scores van de jaren negentig doorbladert. Het lijkt en het is ook allemaal lang geleden: het Filmmu- seum heeft een veel fraaier onderkomen gekregen, de komst van muziekstreaming- diensten als Spotify, Deezer en Qobuz heeft ervoor gezorgd dat de cd-markt is verpieterd tot een niche, de beeldplaat bleek een dood spoor en Barry en Mancini zijn niet langer onder ons.

Dick Maas

Opmerkelijk was het interview dat we een jaar eerder hadden met Dick Maas die zich tot op de dag van vandaag mag rekenen tot het illustere gezelschap van filmmakers als Charles Chaplin, John Carpenter, Satyajit Ray, Mike Figgis en Tom Tykwer die hun eigen muziek schrijven. Hij toonde zich oprecht verbaasd: ‘Jullie zijn de eersten die Weisz hecht weliswaar groot belang aan me ooit hebben geïnterviewd over mijn goede muziek, zo bleek, maar zijn collega muziek’. Die muziek bleek hij behoorlijk Paul Verhoeven gaat nog wel wat stappen serieus aan te pakken: ‘Ik bestudeer allerlei verder. Op de verschillende momenten dat films om erachter te komen hoe daarin we hem spraken (in 1987, 1992 en 1997 – muziek wordt gebruikt.’ En: ‘Ik heb een waarvan we een compilatie publiceerden in ontzettende hekel aan films waarin iemand 1998) manifesteerde hij zich niet alleen als halverwege zomaar een nummertje gaat een regisseur voor wie filmmuziek allesbe- zingen. Dat heeft niets met filmmuziek te halve een artistieke sluitpost is, maar ook maken.’ Later, in 1995, kwamen Frans als een man met een uitgesproken muzika- Weisz en Theo Nijland aan het woord. De le smaak. Er zijn maar weinig regisseurs eerste bleek voor het eindexamen van de die met zoveel animo kunnen vertellen Filmacademie gezakt op het vak muziek. over hun muzikale voorkeuren, die bij Maar zijn verbintenis met Nijland was Verhoeven geworteld bleken in zijn vroege desondanks een vruchtbare. Op de vraag kennismaking met het werk van twintigste- wat hun samenwerking zo goed maakte, eeuwse grootheden als Igor Stravinsky, 8

Maurice Ravel en Arnold Schönberg. Ver- stichting Cinemusica (tevens de uitgever hoeven is steeds weer in diepgaand overleg van Score) uitgegeven dubbel-cd met met zijn componisten, op zoek als hij is boekwerkje, omvattende een staalkaart van naar het juiste muzikale idioom voor zijn de Nederlandse filmmuzikale output. Van films. Zijn interviews in Score lezen daar- Jurriaan en Louis Andriessen via Loek om nog altijd als een soort lessen in de om- Dikker en Otto Ketting tot Henny Vrienten gang met componisten. en Bob Zimmerman. De presentatie vond plaats op een warme junidag in 1995, in Dirk Brossé het Filmmuseum (jazeker, nog in het Von- delpark), onder grote belangstelling van Maar wat achteraf vooral opvalt in dat de- onder meer een hele stoet Nederlandse cennium is onze aandacht voor filmmuziek componisten. Onder anderen componist gecomponeerd en/of uitgevoerd door musi- Jurre Haanstra toonde zich zeer verheugd ci uit de Lage Landen, meer speciaal Ne- en kwalificeerde de cd’s als een belangrijk derland. Hilarisch was in dat opzicht de initiatief: ‘(..) juist om te voorkomen dat aanvang van onze ontmoeting, ergens hal- filmmuziek op den duur gewoon ver- verwege 1993, met de zeer bevlogen dwijnt.’ Ook de pers was uitermate lovend Vlaamse componist en dirigent Dirk Bros- over het unieke initiatief en sprak van een sé. Score zat in een wegrestaurant, tussen ‘monumentale dubbel-cd’ en van ‘een Roosendaal en Antwerpen; Brossé ook, mooi exposé van wat de Nederlandse toon- want was naar eigen zeggen ‘altijd op tijd’ kunst vermag’. – alleen: hij zat aan de overzijde van de snelweg. In een tijd zonder mobiele tele- foons duurde het even voordat we elkaar hadden gevonden, maar toen het eenmaal zover was, bleek Brossé niet te stuiten. Hij had net zijn veel geroemde score voor Daens afgerond. Voor Brossé bleek het maken van filmmuziek een jeugddroom die was uitgekomen, zo vertelde hij ons. Zijn credo laat zich het best samenvatten in twee zinnen uit het interview. Ten eerste: ‘Ik vind weliswaar dat muziek bij een film een complementaire werking moet hebben, maar dat ze ook een eigen leven moet kunnen leiden’. En ten tweede: ‘Ik componeer, orkestreer, dirigeer en produceer. En zo nu en dan speel ik trompet. Voor mij is het geen business, for me it’s fun. ’t Is een Een paar jaar later zetten we ook één van beetje zakgeld verdienen, hè.’ Met die de voornaamste uitvoerenden van Neder- twee opvattingen kom je ver, Brossé heeft landse filmmuziek in het zonnetje: het Me- het bewezen. tropole Orkest. Score sprak met de toenma- lige dirigent en artistiek leider Dick Bak- The Alphabet of Dutch Filmmusic ker, waarbij goed duidelijk werd dat het orkest een belangrijk stempel heeft gedrukt Onbetwist hoogtepunt van hele decennium op de Nederlandse filmmuziekproductie. was de lancering – na een zes jaar durende productietijd – van de cd The Alphabet of Henk Maassen Dutch Filmmusic – een fraaie, door de

SCORE IN DE JAREN ’00 EN ’10: FILMMUZIEK IN HET DIGITALE TIJDPERK

landse bodem. In elke uitgave van Score kwam tenminste één iemand aan het woord die had bijgedragen aan het creëren van Nederlandse filmmuziek. Dat was in vrij- wel alle gevallen een componist, maar een enkele keer kwam ook een regisseur aan het woord om zijn of haar visie op deze discipline te verwoorden. Sinds eind jaren ’90 van de vorige eeuw is de hoeveelheid Nederlandse films jaarlijks flink gestegen. Dat betekent dat veel scores moesten worden geschreven. Gaandeweg de jaren ’00 dienden zich gestaag nieuwe filmmuziekta- lenten aan die in Score alle ruimte kregen hun ervaringen te delen. Een enkele keer

stond een oudgediende in de schijnwerpers Met nummer 114 gingen we de nieuwe die in de regel kon bogen op veel wapen- eeuw en het nieuwe millennium in. Het feiten. gedrukte magazine Score verscheen als altijd viermaal per jaar. In dit eerste num- Naast vaderlandse schonken we ook aan- mer van het digitale tijdperk werd op de dacht aan buitenlandse filmcomponisten. cover meteen duidelijk dat sprake was van Die kwamen uit verschillende landen in een nieuwe trend: vrouwelijke filmcompo- Europa, maar ook uit Noord- en Zuid- nisten. Vooral in Engeland zijn veel vrou- Amerika, Zuid-Afrika, Japan en Nieuw- wen in dit metier actief. 114 zou niet de Zeeland. Vanaf 2001 was er de jaarlijkse enige editie met een vrouw op de cover Oscaranalyse waarin de vijf genomineerde zijn. Later zouden de Hongaarse Zsófia scores tegen het licht worden gehouden. Tallér (176, maart 2014) en de Nederland- Filmcomponisten uit vervlogen tijden se harpiste Anne Vanschothorst (190, ja- passeerden ook met grote regelmaat de nuari 2017) de voorpagina sieren. Maar revue, vaak naar aanleiding van een uit- ook andere ontwikkelingen volgden we op gebrachte cd met hun werk. Ook was er de voet, zoals gamemuziek, de gewilde op- nog steeds aandacht voor een lezenswaar- namestudio’s in Londen, het belang van dig boek dat werd besproken. De keuze geluid en geluidseffecten in de hedendaag- werd steeds groter, want het onderwerp se filmmuziek, muziek voor documentaires filmmuziek mag zich onder wetenschap- en tv-series en digitale mogelijkheden zo- pers heugen in een grote aandacht en het als downloads in plaats van fysieke ge- lijkt erop dat hierin geen verandering zal luidsdragers. komen in de toekomst. Onder de huidige generatie wetenschappers bestaat een grote Nederland voorliefde voor film in al zijn facetten en zodoende ook voor muziek. Speerpunt van de stichting Cinemusica bleef aandacht voor filmmuziek van vader-

Recensies beslag toen Cinemusica haar eigen website lanceerde. Het magazine Score dat sinds Een ontwikkeling die door menig lezer met 2002 een nieuwe vormgever had en nu de lede ogen werd aanschouwd was de lang- voor- en achterkant in kleur drukte, zou zame teloorgang van de cd als primaire ge- nog tot eind 2007 in gedrukte vorm bestaan luidsdrager na het nagenoeg geheel ver- naast een onlineversie. Met ingang van dwijnen van de langspeelplaat eind vorige nummer 146 (februari 2008) kon Score eeuw. Het digitale luisteren deed vlak vóór enkel als e-zine op de website worden ge- de millenniumwisseling zijn intrede en die download en zo kwam er helaas een einde trend was niet meer te stuiten. Gelukkig aan het gedrukte magazine. Enkele vaste waren en zijn er labels die speciaal gericht rubrieken zoals Nieuws uit Nederland, Eu- zijn op de release van filmmuziek, oude en ropa en Amerika, Coming soon en Pas ver- nieuwe. En dus sloten we elke uitgave van schenen verhuisden definitief naar de web- Score af met gemiddeld een dozijn recen- site. Het e-zine richtte zich derhalve meer sies van recent uitgebrachte scores. De af- op eenieder die interesse heeft in filmmu- gelopen jaren werden ook scores bespro- ziek en minder op verzamelaars die op de ken die op vinyl verschenen. Uiteraard website beter terecht konden. werd naarmate de nieuwe eeuw vorderde een cd met Nederlandse filmmuziek met Redactie name onder de loep genomen, maar het Sinds 1971 was Julius Wolthuis onafgebro- ziet er slecht uit voor dit soort cd’s. Mede ken hoofdredacteur van Score en voorzitter daarom werd steeds vaker een score als van de stichting Cinemusica. Begin 2004 download gerecenseerd. De recensies richt- trad hij in beide functies terug en nam on- ten zich dan ook nagenoeg uitsluitend op dergetekende beide taken van hem over. werk uit het buitenland, waarbij Holly- Zowel in het stichtingsbestuur als in de wood onvermijdelijk een groot aandeel redactie hebben gedurende de afgelopen heeft, maar alles wat de moeite waard was twee decennia enkele verschuivingen kreeg van ons de aandacht, of het nou ging plaatsgevonden. Naast de vaste redactiele- om een score uit Europa, Zuid-Amerika, den hebben enkele gastschrijvers een of Afrika of Azië. Tot slot vermelden we met meer bijdragen geleverd aan Score. Wat in trots de in 2005 door Cinemusica en het alle achter ons liggende jaren ongewijzigd Nederlands Film Festival samengestelde cd is gebleven zijn de idealen die door de Filmliedjes uit Nederlandse films. Voor het stichting worden uitgedragen: Filmmuziek eerst werden de beste Nederlandse film- onder de aandacht brengen van zowel lief- liedjes van 1966 tot en met 2005 verza- hebbers als het grote publiek. De nadruk meld op één cd. ligt hierbij zowel op Nederlandse filmmu- Internet en website ziek als filmmuziek uit het buitenland. Die idealen willen we ook in de toekomst on- Al rond de millenniumwisseling heerste in verminderd nastreven. de redactie de behoefte om online te gaan. Die move vond op 1 november 2005 zijn Paul Stevelmans

VEELGEVRAAGD COMPONIST IN DE JAREN ՚70 Ruud Bos over zijn beginjaren als filmcomponist

Nederland, 1971. Vier films van eigen bodem zien het daglicht: Mira, Blue Movie, Wat zien ik!? en Daniël. Ons land beleeft in de loop van de jaren ’70 een wonderbaarlijke opleving in de filmproductie die twee jaar later met Turks fruit een enorme vlucht neemt. In 1975 verschijnen liefst zestien films van eigen bodem in de bioscoop en in 1979 staat de teller op vijf- tien. Geen filmcomponist was in dat voorspoedige decennium zo actief als Ruud Bos, al zal menigeen Rogier van Otterloo aanmerken als de grote man op filmmuziekgebied in die jaren (hij zou slechts zes films doen tegen Bos dertien). Voor dit jubileumnummer sprak Ruud Bos onlangs uitgebreid met Score over zijn beginjaren als filmcomponist. publiek beleefde hij in 1968 met het liedje Hallo meneer de Uil uit De Fabeltjeskrant. De klassiek geschoolde Bos verdiende zijn sporen daarnaast ruimschoots in het jazz- genre. ‛Ik ben altijd liefhebber van jazz geweest en gebleven. Dat waren mijn eerste uitingen, want het eerste orkestje dat ik op- richtte was het Gooiland Sextet. Ik was toen helemaal weg van West Coast jazz: die muzikanten maakten gebruik van instrumenten die tot dan toe nog niet zo ge- bruikelijk waren in de jazz zoals Franse hoorn, fluit en hobo. Dat sprak me ontzettend aan; in het Gooiland Sextet zat een fagot en een fluit.՚ In dat laatste genre debuteerde hij als componist voor enkele korte films zoals Een vreemde vogel (1967) en De baby in de boom (1969). De eerste lange film die hij van een score Ruud Bos, eind jaren ’70. Foto: Jan Swinkels. voorzag was Daniël van regisseur Erik Terpstra, wiens tweede en meteen laatste Anno 1971 was Ruud Bos (Amsterdam, film dit was na diens debuut De verloede- 1936) al aardig bekend als componist op ring van de Swieps uit 1967. ‛Dat was echt velerlei gebied. Bos over zijn begintijd: ‛Ik in de begintijd van de Nederlandse film. ben in 1959 het vak in gerold en werd door Als ik die muziek nog eens terugluister, allerlei mensen gevraagd om samen te wer- denk ik: het is allemaal nog zo puur en ken. Dat was deels de cabaretkant (Lurelei) onbevangen en met geen regel rekening en daarnaast televisieshows, waarvoor Bob houdend en gewoon maar uit de losse pols. Rooyens mij vanaf 1965 vroeg. Ik maakte Vanuit dat helemaal in de jazzsferen ver- verder de musical De stunt en veel muziek toevende heb ik die muziek voor Daniël voor radio.՚ Zijn doorbraak naar het grote

12 geschreven en later ook nog voor andere beeldjes te tellen. Ik had er dan ontzettend films.՚ de pest in als ik dacht dat ik iets passends had gemaakt, het opnam waarna in de snij- Een jaar later volgde De inbreker van kamer een aantal beeldjes sneuvelde waar- Frans Weisz. ‛Voor mij was De inbreker door de muziek weer niet klopte. Tegen- de eerste volwaardige klus. Ik hoor die mu- woordig is dat met één druk op de knop te ziek nog wel eens terug en dan denk ik: herstellen, dus die vooruitgang heeft voor nou, dat is dik in orde. Muziek moet niet de componist een enorm gemak teweegge- alleen passen bij de film, hoewel dat na- bracht. In mijn tijd betekende dat een hoop tuurlijk een eerste vereiste is, maar het geploeter, waardoor je er vaak heel lang moet ook de moeite van het later terugluis- teren waard zijn. Naar een heleboel op effect gestoelde filmscores kun je wel luisteren, maar dat is eendimensionaal. Zonder beeld heeft het weinig zeggingskracht, terwijl een aantal van mijn scores die ik nog wel eens terughoor ook zonder beeld heel erg de moeite van het beluisteren waard zijn. Ook omdat ze staan voor een bepaalde tijdgeest en iets zeggen over mijn ontwikkeling als componist.՚ Voor deze indertijd populaire film met Rijk de Gooyer in de titelrol schreef Bos een veelzijdige score met een pakkend hoofdthema, actiemu- ziek, een liefdesthema en dat allemaal ver- pakt in orkestrale jazzklanken. ‛Muziek waarbij een heel scala van emoties en in- termenselijke gebeurens tot stand komt,՚ aldus de componist. Dat pakkende hoofdthema is het thema van Glimmie, de door De Gooyer gespeelde inbreker, een nummer dat dankzij het opmerkelijke gefluit uit duizenden herkenbaar is. ‛Ik fluit zelf. Dat heb ik waarschijnlijk een keer ergens ge- over deed. Een filmcomponist kan nu me- hoord en ik dacht: wat een leuk effect. En teen aan de regisseur op beeld laten zien daar was Frans het mee eens.՚ hoe hij erover denkt. Ik moest vroeger altijd wachten tot het moment dat de muziek Zolderkamertje was opgenomen en je ermee naar de mon- Hoe werkte je in die beginjaren ’70 aan je tagekamer ging. Toen bleek pas of het wel scores? ‛Ik heb bijna altijd alleen op mijn of niet klopte, of er wel of niet nog iets ge- zolderkamertje zitten zwoegen, waarover daan moest worden. En dus liep je eigen- ik mij niet wil beklagen. Ik zegen de voor- lijk altijd achter de feiten aan, vandaar dat uitgang, als ik zie hoe filmcomponisten te- ik al heel vroeg tegen regisseurs heb ge- genwoordig werken: die hebben thuis een zegd: laat mij nou een pakket muziek ma- installatie staan waar ze split second de ken in de geest van de film en dan ga je muziek gelijk op de film kunnen leggen. Ik maar verder in de snijkamer je gang met de zat vroeger met een stopwatch maten en filmcutter en dan maak je het zoals je het

13 hebben wil. Daar wilden ze nooit van ho- van componeren die als een soort bouwste- ren, dat vonden ze niet artistiek of ik weet nen door de hele film lopen.՚ Hoe kijk je niet wat ze voor argumenten gebruikten.՚ tegen elektronica aan? ‛Elektronica kan wel prachtige effecten opleveren, want je kunt zo geluiden maken die heel onheil- spellend of pakkend zijn, maar ik vind het altijd een aanvulling op. Ik houd van een film met een heel duidelijk thema, of het nou een liefdesthema is of gericht op per- sonen of op actie of wat dan ook. Als een film afsluit, vind ik het heerlijk om nog een keer dat mooie thema terug te krijgen bij de aftiteling.՚ De scores waarmee Bos begin jaren ’70 zijn opwachting maakte in de vaderlandse filmwereld waren alle jazzscores. Een opleiding op het gebied van filmmuziek heeft hij nooit gekend. Wat voor zijn studenten Bos over de muziekmontage van Naakt aan het Rotterdams Conservatorium gold, over de schutting, een film van Frans waar hij als docent een tijd werkzaam was, Weisz die hij in 1973 deed: ‛Ik herinner gold ook voor hemzelf in zijn jonge jaren me dat je op de ’s-Gravelandseweg in Hil- als componist: ‛Altijd luisteren, je open- versum een filmstudio had waar ook films stellen voor anderen. Luister naar voor- werden gemonteerd. Ik had heel goed op- beelden. Hoe hebben anderen het gedaan? gelet als ik in zo’n montagekamer was hoe Probeer je te identificeren, kijk naar parti- de cutter de film en het geluid inlegde. Ik turen. Schrijf, maak fouten, leer daar weer was er zelf al een beetje bedreven in, dus van en probeer op die manier je eigen mu- op gegeven ogenblik heb ik tegen Frans zikale handtekening te ontdekken.՚ Waar Weisz gezegd: laat mij nou maar zelf even haalde je in die beginjaren je inspiratie aan de slag gaan, dan komt het wel goed. vandaan? ‛Ik bewonderde een aantal Ame- Toen heb ik zelf stukjes uit het beeld ge- rikaanse filmcomponisten en daar heb ik knipt en de geluidsmontage zitten maken ongetwijfeld van geleerd of iets van over- om een bepaalde scène helemaal kloppend genomen.՚ Een van die componisten was te krijgen. Zo waren we in die tijd bezig.՚ Lalo Schifrin, andere waren Quincy Jones Je was al een beetje de music editor. ‛Ja, en Henry Mancini. ‛Ja, Mancini! Gewel- een vak dat ik heel interessant vond. Ik ben dig, ook omdat hij in staat was om allerlei dol op een combinatie van film en muziek genres te mixen. Er zitten hippe dingen in, en vooral als het dan ook klopt. Ik zie vaak er zitten jazzdingen in en er zitten serieuze genoeg films waarbij ik denk: waar zijn ze stukken in zijn composities. Ook was hij in godsnaam mee bezig geweest? Ik moet een goede arrangeur. Ongetwijfeld zal ik zeggen, terugkijkend als filmcomponist door hem beïnvloed zijn.՚ Met vakgenoten was ik toen meer een melodist dan een il- uit eigen land waren de contacten in die ja- lustrator. Ik merk dat de laatste decennia ren beperkt. ‛Van elkaars werk op de hoog- de filmmuziek steeds meer op geluidseffect te zijn en daarnaar luisteren wel, maar met is gebaseerd en niet meer op wat ik toen filmcomponisten zelf heb ik eigenlijk heel deed: een hoofdthema met afgeleide daar- weinig contact gehad. Rogier van Otterloo

14 leerde ik later heel goed kennen, maar hij tegen omdat dit mensen waren waar ik mu- was niet zo’n extraverte figuur om mee te zikaal in ieder geval honderd procent op praten. Met Loek Dikker heb ik later ook kon vertrouwen.՚ Je orkestreerde en arran- contact gehad. Nee, ik heb toch veel uit geerde ook zelf? ‛Ja, en ik dirigeerde. Van mezelf gehaald.՚ het begin tot het eindproduct was ik verantwoordelijk.՚ Opnamen Heel veel filmmuziek heeft Bos in Londen Was er indertijd veel aandacht in de pers opgenomen. Collega’s Dick Bakker en Ro- voor de muziek van films? ‛Ik vind dat de gier van Otterloo waren hem hierin voor- aandacht voor muziek sowieso in de pers gegaan. ‛Het systeem was zo: er was een altijd onderbelicht is. De muziek hangt er contractor in Londen die een lijst met mu- altijd maar een beetje bij, het gaat zelfs zo- zikanten onder zijn hoede had. Ik belde ver dat in een recensie over een musical – hem of schreef hem een brief: ik wil die en let op: musical – geen woord wordt besteed die bezetting en dat en dat is de sfeer van aan de muziek of aan de begeleiding, de de muziek en ik denk zo- en zoveel tijd arrangeur of de componist. Ik heb me er daarvoor nodig te hebben. De orkesten altijd heel erg kwaad over gemaakt. En ik werden daar per drie uur ingehuurd. Als je heb er ook wel eens op geageerd middels nog niet klaar was met opnemen, dan tel- ingezonden stukken of gesprekken met den de volgende drie uur. Dus niet het vol- mensen. Maar nogmaals, het geldt niet al- gende uur maar de drie volgende uren. Je leen voor de recensenten, muzikaal gevoel moest ontzettend nauwkeurig plannen en ontbreekt bij heel veel mensen of staat van tevoren weten in hoeveel tijd je iets maar op een heel laag pitje. Ook bij produ- kon opnemen. Daarnaast regelde ik de centen, de muziek is qua budget meestal meest geschikte studio. Ik ging vervolgens een sluitpost. Aan alles wordt gedacht: de met het vliegtuig naar Londen, nam de on- chauffeur, de toiletjuffrouw, de catering dergrondse en kwam de studio binnen: het en: o ja, we moeten ook nog muziek erbij orkest zat klaar, een kwartier van tevoren, hebben. Wie zullen we daar eens voor vra- de microfoons waren door de technicus al gen? Is hij niet te duur? Nee, wil je het ingesteld, dus ik hoefde bijna niet te daarvoor doen? Enfin, dat soort gesprek- soundchecken, ik liet even een klein stukje ken. Verschrikkelijk.՚ horen van alle secties, geluid in orde en Waarover niet te onderhandelen viel waren opnemen maar. Daar was ik dus heel wei- de opnamen. ‛Daar stond ik op, anders be- nig tijd mee kwijt.՚ Heel anders ging het gon ik er niet eens aan. Ik heb altijd ge- eraan toe in Nederland in die jaren ’70 en zegd: luister, wat verder ook het budget is ’80. Bos vertelt: ‛Ik had een opname voor en wat er voor mij overblijft, een eerste een televisiemusical met André van Duin. vereiste is een professionele studio met een Om tien uur zou de opname beginnen. Ik professionele technicus en professionele kom om half tien de studio binnen: er muzikanten. Ik heb mijn hele leven geput stond nog geen stoel en nog geen lessenaar uit een pool van muzikanten waar ik goede klaar, de technicus was er nog niet, er was ervaringen mee had. Het waren heel vaak nog geen muzikant. Ik moest met mijn auto dezelfde, want het voordeel daarvan is dat naar een andere studio om lessenaars op te je precies weet wat de capaciteiten van halen, want die waren er niet genoeg. Een iemand zijn en waar je iemand voor kunt uur later dan gepland kon ik pas beginnen inzetten. Dus op heel veel elpees, cd’s, met spelen. Dat kost geld, begrijp je? In filmaftitelingen kom je dezelfde namen die tijd verkeerden de muzikanten hier in

15 een luxe positie. De gebraden duiven opnameleiders gelukkig positief ontwik- vlogen hen bij wijze van spreken in de keld.՚ mond, want ze waren van ’s morgens Een productief jaar was 1973. Bos werkte vroeg tot ’s avonds laat bezig met muziek voor Naakt over de schutting van Frans maken: voor de radio, voor de televisie, Weisz en Because of the Cats van Fons voor grammofoonplaten, voor films, voor Rademakers. De scores voor deze films commercials. Die lui waren ontzettend verschenen vier jaar geleden samen met verwend, dus die werden een beetje lui, die van Daniël en De inbreker op de dub- vandaar dat ze niet op tijd kwamen: sorry, bel-cd Naked Plus. Ook was er in 1973 de ik heb mijn trein gemist; sorry, ik had auto- komedie Op de Hollandse toer, de laatste pech. De gekste smoezen, daar had ik op film van Wim Sonneveld. Met zijn op Na- gegeven ogenblik zo ontzettend de balen ked Plus verschenen jazzscores was Bos van. Niet alleen omdat het me enorm irri- zijn tijd vooruit. ‛Ja, dat heb ik zelf ook teerde, maar ook omdat het geld kostte en ervaren. Tijdens een interview voor Radio het mij beperkte in mijn opnametijd.՚ Beverwijk draaide ik onlangs muziek uit Naakt over de schutting en De stunt en toen dacht ik: de manier waarop ik dat aan- pakte, dat was toch een soort vooruitlopen op en dat heb ik in de afgelopen jaren met terugwerkende kracht ook van mensen als Frank Jochemsen gehoord die de cd heeft samengesteld. Hij zei: je was op dat moment toch al iets verder dan de rest. Waar- schijnlijk ook omdat ik heel erg naar Ame- rikaanse voorbeelden luisterde en onwille- keurig neem je daar dingen van over. Veel van mijn scores wortelden in de jazz en met Jos Stelling heb ik bij Mariken van Intussen is de situatie verbeterd in ons Nieumeghen (1974) en Elckerlyc (1975) land, met dank ook aan het Metropole daarmee gebroken, toen ik meer de klas- Orkest. ‛Jazeker. Maar ook de kwaliteit sieke kant opging. Elckerlyc heb ik opge- van de muzikanten en de studio’s is in nomen met het Nederlands Blazers Ensem- veertig jaar natuurlijk enorm vooruitge- ble, aangevuld met Vera Beths op viool en gaan. Die hebben gelukkig gelijke tred een cellist. Vanaf die tijd ben ik als het wa- gehouden met de ontwikkelingen.՚ Waar re meerdere genres gaan combineren.՚ In heeft het aan gelegen dat de studio’s hier een interview met Jos Stelling indertijd net zo goed werden? ‛Ik denk in de aller- valt te lezen dat hij buitengewoon tevreden eerste plaats aan de studio-eigenaren en de was over de muziek van Mariken van technici. Ik heb altijd ontzettend graag met Nieumeghen en Elckerlyc. ‛Ik denk dat ik Dick Bakker gewerkt. Omdat hij zelf ook dan ben geslaagd, als ik het zelf mooi vind muzikant was, kende hij het klappen van en de regisseur ook nog.՚ de zweep. Als ik hem iets uitlegde, dan be- Ook 1975 was een druk jaar met drie films. greep hij waar ik het over had. Daarnaast Naast de op klassieke leest geschoeide sco- had hij ook de oren om met verschillende re voor Elckerlyc werkte Bos voor het galmpjes en met effectjes te werken. Dus vooroorlogs volksdrama Rooie Sien van zo heeft zich de kwaliteit bij studio’s en Frans Weisz in weer een ander genre. ‛Dat 16 had met het gegeven te maken. Er zat heel week of twee tot de finale montage, denk veel bestaande muziek in die film, allemaal je dat je binnen die tijd nog iets op een an- liedjes van toentertijd en mijn muziek dere manier kunt componeren? Hij wilde moest daarbij aansluiten.՚ Het door Willeke namelijk country. Country! Waar hij dat Alberti gezongen slotlied Telkens weer – vandaan haalde, mag God weten.՚ op tekst van Friso Wiegersma – is een van Met enige tegenzin werkte Bos ’s nachts de meest bekende composities van Bos en door aan de nieuwe score die door de band geldt inmiddels als een Nederlandse ever- CCC Inc. werd opgenomen in de Cinetone green. Studio in Amsterdam. ‛De grote frustratie Afgekeurd voor mij was – en daar ben ik nu wel over heen – dat ik nooit heb kunnen bewijzen En dan was er in datzelfde jaar nog een aan hem en aan de buitenwereld dat de tweede film die Bos deed voor Frans muziek die ik gemaakt had passend was Weisz, de komedie Heb medelij, Jet! De voor de film. Want die muziek is er nooit ervaring die hij hier opdeed was nieuw en onder gelegd.՚ Gelukkig is de originele onthutsend. Rob du Mée, producent van de score bewaard gebleven. Over de stijl er- vier films van Frans Weisz waarvoor Bos van vertelt Bos: ‛Dat was toch meer de se- de muziek schreef, keurde de hele score rieuze kant op, met een strijkersgroep en van Heb medelij, Jet! af op de avond dat de een fagot. Er zit een hele mooie fagotsolo muziek in de studio was opgenomen. Bos: in en het had niets met country te maken en ‛De muzikanten waren al de studio uit, ook niet met jazz.՚ Wie weet zal deze origi- sommige stonden met de jas aan in de nele muziek ooit nog eens op geluidsdrager gang. Toen kwam Rob de controlekamer verschijnen en kunnen we vaststellen dat uit en zei: ik keur deze muziek af, want die die oorspronkelijke compositie beter past past niet bij de film. Dat is natuurlijk een bij deze film die overigens de laatste pro- enorme slag: A. voor je ego, B. voor de ductie in de carrière van Du Mée was. mening die je zelf over dat product hebt gevestigd. Ik was er honderd procent van overtuigd dat de ziel van mijn muziek aan- sloot bij het onderwerp van de film. Ik had mij heel erg geïdentificeerd met de twee hoofdpersonen, Piet Römer en Johnny Kraaykamp, en de tragische band tussen die twee. Dat is psychologisch gezien het belangrijkste onderdeel van de film, dus daar heb ik mijn muziek op toegesneden. Rob du Mée was het daar totaal niet mee eens, hij had heel andere ideeën. Toen heb ik gezegd: maar waarom heb je me dat niet van tevoren duidelijk gezegd? Dan had ik er rekening mee kunnen houden. Ik kon toen twee kanten uit: je bekijkt het verder Meer plezier in de samenwerking met ie- maar met je muziek. Maar aan de andere mand achter de schermen beleefde Bos in kant ga je toch ook hechten aan je product 1981 bij Het verboden bacchanaal. ‛Ik her- en ik ben ook niet iemand die de boel in de inner me dat er eenstemmigheid over de steek laat, waarop ik heb gezegd: heb je muziek was in het geval van Wim Ver- een alternatief? Hij zei: we hebben nog een 17 stappen bij Het verboden bacchanaal. Ik dat hij een hit wilde, toen hij mij de op- heb nog een brief teruggevonden waarin ik dracht gaf. Waarop ik zei: Joop, dat kun je hem voorstelde om het in de stijl van Pou- niet van mij eisen, want dat kan ik nooit lenc te doen. Ik ben altijd een liefhebber garanderen. Niemand kan garanderen dat van Poulenc geweest en op een bepaalde als je iets maakt, het een hit wordt; dat manier vond ik dat erg passen bij die film. moet blijken. Ik had twee thema’s bedacht Poulenc heeft een suite geschreven, Les en ik kon daar niet uit kiezen en toen heb biches, die gaat over een feest in een villa ik mijn familie bij elkaar geroepen om de met dansende mensen en ik zag een paral- piano en heb ik allebei die thema’s ge- lel met het onderwerp van de film. Van- speeld en gezegd: ik weet het niet, zeggen daar dat ik dat aan hem heb voorgesteld en jullie het maar. Eenstemmig viel toen – en hij het daar heel erg mee eens was. Maar daar ben ik ze nog steeds dankbaar voor – verder is het met een aantal regisseurs toch de keuze op de uiteindelijke tune. Nog altijd tobben geweest, want ik ben van me- steeds komen de mensen naar mij toe: dat ning dat de meeste filmregisseurs waarmee is het mooiste wat je ooit gemaakt hebt. ik gewerkt heb net zoveel muzikaliteit be- Geweldig is dat.՚ Is het in die tijd wel eens zaten als het achterwerk van mijn groot- voorgekomen dat je op straat werd aange- moeder, om het maar even ondiplomatiek klampt door mensen die je om een handte- uit te drukken.՚ kening vroegen? ‛Het is wel eens gebeurd. Ik kom natuurlijk ook veel door het land, want ik treed nog steeds op. En ik verbaas me dan altijd dat er mensen zijn die soms meer van mij weten dan ikzelf. Nog niet zo lang geleden werd ik benaderd door iemand die alles, maar dan ook alles wat ik ooit gemaakt heb op spreadsheets heeft. Ik zei: hoe kom je daar dan aan? Hij: via Bu- ma kun je heel veel opvragen. Dat is leuk maar ook goed, want op die manier krijgt alles wat de moeite waard is om bewaard te blijven de aandacht, niet alleen wat mijn eigen werk betreft.՚ Volgens Bos wordt er veel te weinig Nederlandse muziek op de radio gedraaid. Sinds anderhalf jaar toert Televisie hij met Maaike Widdershoven en Tony Neef door het land met het programma Gaandeweg de jaren ’80 verlegde Bos zijn Weet je nog wel … ‛We putten veelal uit werkterrein steeds meer naar de televisie. het Nederlandstalig cabaretrepertoire. Vo- Vooral de langlopende serie Zeg ‘ns Aaa rig jaar hebben we vijftig keer gespeeld en die in 1981 van start ging, hield hem meer omdat mijn collega’s nu allebei met andere dan een decennium bezig. Zijn grootste hit producties bezig zijn, gaan we dit jaar vanuit die tijd was ongetwijfeld de tune van de af september weer een aantal maanden toe- inmiddels legendarische tv-serie De fa- ren. Dan doen we Friso Wiegersma, Robert briek (1981-1982). Over die bewuste tune Long, Wim Sonneveld, Toon Hermans, vertelt hij: ‛Dat is een toevalstreffer. De Benny Nijman en alle mensen die toch anekdote is zo langzamerhand wel bekend. verankerd moeten zitten in het collectieve Producent Joop van den Ende zei tegen mij

Ruud Bos in 2018. onbewuste. Die moeten weer op een leuke jaren op het gebied van filmmuziek? ‛Ik manier ten tonele worden gevoerd.՚ vind de tijd toen ik Het verboden bacchanaal in Londen opnam en Elckerlyc in Zijn laatste filmopdracht kreeg Bos in Dureco qua filmmuziek de mooiste jaren. 2001. Nouchka van Brakel, met wie hij in De tijd dat ik ook een beetje de ruimte 1969 had samengewerkt voor de korte film kreeg om een wat volwaardiger orkest De baby in de boom, vroeg hem voor wat samen te stellen en iets meer budget had, tot op heden haar laatste speelfilm zou waardoor ik wat meer armslag had qua blijken, De vriendschap. ‛Daarna ben ik muzikanten en qua studiotijd.՚ niet meer gevraagd. Misschien was men uitgekeken op mijn schrijven, op mijn Dit jaar zit Ruud Bos zestig jaar in het vak. klanken, dat kan. En kwamen er andere Zijn grootste successen waren Hallo me- stijlen, van jongere mensen. Dat is ge- neer de Uil, Telkens weer, Zeg ‘ns Aaa, De woon, dat beschouw ik als een heel natuur- fabriek en de muziek voor De Efteling. lijke ontwikkeling.՚ Heb je je in de jaren Onlangs ging een hedendaagse, digitaal ’70 vooral als filmcomponist gevoeld? geanimeerde versie van De Fabeltjeskrant ‛Nee, ik heb me nooit in een hokje laten met als ondertitel De Grote Dierenbos- duwen. Het was een van de bezigheden spelen in de Nederlandse bioscopen draai- van mijn stiel. Ik heb altijd geprobeerd mij en met – hoe kan het ook anders – Hallo zo breed mogelijk op te stellen. Van kind meneer de Uil in de muzikale hoofdrol. af aan was ik geïnteresseerd in klassieke Dat mag gerust een passend eerbetoon muziek en in jazz, later ben ik in het caba- worden genoemd voor een reus onder de ret gerold, in de bigband, in de theater- vaderlandse componisten die met zijn toer muziek, in films; het is een soort sneeuw- met Nederlandstalig repertoire van geen bal die heel klein begon en daarna is gaan ophouden weet, ondanks zijn nu 82 jaar. rollen en allerlei genres met zich mee heeft PS genomen.՚ Wat waren voor jou de mooiste

… CHA BA DA BA DA, DA BA DA BA DA … Het ongekende succes van Francis Lai

Hollywood, 15 april 1971. De Oscar voor de beste score gaat naar de zoetsappige tranen- trekker Love Story van Arthur Hiller die dat jaar in de Verenigde Staten veruit de meest succesvolle film aan de kassa is. Het thema uit de film is te horen in diverse uitvoeringen. Onder de titel Where Do I Begin wordt het een hit voor Andy Williams. De soundtrackelpee bereikt die dagen de tweede plaats van de album top 200 van Billboard. Componist van de populaire score is een Fransman van nog geen veertig jaar. Zijn naam: Francis Lai. Nog maar vijf jaar eerder debuteerde hij met zijn net zo populaire muziek voor de Franse film Un homme et une femme van Claude Lelouch. Lai overleed op 7 november vorig jaar op 86- jarige leeftijd. in de muziek deed hij al in zijn tienerjaren ervaring op in uiteenlopende muziekgezel- schappen. Via Marseille, waar hij de jazz ontdekte, trok hij naar Parijs waar hij spoe- dig zijn plek vond tussen muzikanten en chansonvertolkers waaronder Yves Mon- tand en Édith Piaf die hij zowel als muzikant begeleidde en waarvoor hij chansons zou componeren. Het was het begin van een carrière die tientallen jaren zou duren en onder meer 600 liedjes zou opleveren. Via Pierre Barouh, een van de tekstdichters met wie hij nauw samenwerkte, kwam hij in 1965 in contact met Claude Lelouch. De nog weinig bekende regisseur vroeg de op het filmvlak onervaren componist de muziek te schrijven voor zijn volgende film, Un homme et une femme. De muziek die Lai zou schrijven was een perfect voor- beeld van de mix van easy listening en Francis Lai. chanson die medio jaren ’60 in Frankrijk opgeld deed. Het hoofdthema werd gezon- Francis Lai was met Maurice Jarre, Michel gen door Barouh en Nicole Croisille en Legrand en Georges Delerue een van de schreef geschiedenis door de onnavolgbare vele Franse filmcomponisten die in de loop woordklanken cha ba da ba da, da ba da van de jaren ’60 internationaal doorbraken ba da die beiden zongen. Naast originele met zowel films in eigen land als daarbui- muziek was er een andere chanson, L’a- ten. De in 1932 in Nice geboren Lai begon mour est bien plus fort que nous, gezon- op 6-jarige leeftijd met het bespelen van de gen door hetzelfde koppel naast het door accordeon en zonder een formele opleiding Barouh gezingzegde Samba saravah, een

20 coole bossanova. De gehele muzikale om- Delannoy uit hetzelfde jaar was een mix in lijsting droeg enorm bij aan het succes van dezelfde stijl. Interessanter was Vivre pour de film uit 1966, vooral ook in het buiten- vivre waarvoor Lai – net als voor voorgan- land waar alleen al in de Verenigde Staten ger Un homme et une femme – weer een meer dan een miljoen exemplaren werden onweerstaanbaar hoofdthema schreef als- verkocht van de soundtrackelpee (de eer- mede enkele liedjes waaronder Des ronds ste soundtrackelpee van een film niet in de dans l’eau (op tekst van de vorige maand Engelse taal). Lelouch en Lai waren plots- overleden Norman Gimbel). Voor liedje en klaps allerwegen het gesprek van de dag. score ontving Lai in 1968 een nominatie voor de Golden Globe net als voor Un homme et une femme een jaar eerder. Geen van de scores uit 1967 kon tippen aan het overweldigende succes van Un homme et une femme, maar de goed in het gehoor liggende en vakkundig gecreëerde scores van Lai vergrootten zijn faam aanzienlijk. De gezongen versies van veel van zijn hoofdthema’s verraden de oorsprong van zijn schrijverschap: lied of chanson; en dat zou feitelijk altijd zo blijven. De aanbie- dingen stroomden binnen en Lai nam misschien wel teveel opdrachten aan: in de pe- riode 1967-1969 verschenen jaarlijks gemiddeld vijf films met zijn muziek. In Tandem 1970 waren het er zelfs tien. En wat doe je dan als veelbelovend com- Met de Engelse regisseur Michael Winner ponist die net zijn eerste score heeft afgewerkte Lai in 1967 samen bij diens kome- leverd? Lai toog binnen de kortste keren die I’ll Never Forget What’s’isname en aan het werk voor opvolger Vivre pour twee jaar later aan Hannibal Brooks; in vivre (1967) van Lelouch en daarmee ont- beide films speelde Oliver Reed de hoofd- stond een nieuw regisseur-componist-tan- rol. Voor de Amerikaanse, in Europa ge- dem dat tot aan de dood van de componist draaide productie House of Cards (1968) zou voortduren. In totaal zouden beiden van John Guillermin schreef Lai een werken aan 35 gezamenlijke speelfilms krachtig thema dat ook – op tekst van over een tijdsbestek van ruim vijftig jaar. Barouh – als liedje werd uitgevoerd. Een Een andere slimme zet van Lai was de vele lastiger klus volgde met de gelijktijdig uitnodigingen uit binnen- en buitenland te uitgebrachte Brits-Franse coproductie accepteren op basis van zijn pas verworven Mayerling van Terence Young. Dit was internationale status. The Bobo (1967) van een grote productie met veel grote namen Robert Parrish was een Hollywoodproduc- vóór en achter de camera en derhalve een tie die ondanks de hoge commerciële status enorme uitdaging voor de jonge compo- van hoofdrolspeler Peter Sellers behoorlijk nist. Nu volstond een op chansons geba- flopte. De muziek was orkestrale easy lis- seerde score niet en aldus pakte de prag- tening met weidse sound, enkele bossano- matische Lai het anders aan: hij schreef vaversies van de thema’s en jazzy piano- een symfonische score gebaseerd op enkele spel. Le soleil des voyous van nestor Jean pakkende melodieën waaronder een wer-

21 velende ouverture voor dit tragische lief- een geschikte componist. In zijn boek Torn desverhaal dat eind 19de eeuw plaatsvond. Music beschrijft Gergely Hubai ² hoe men Als een nieuweling in een voor hem rela- mee wilde liften met de heersende trend: tief onbekend muzikaal universum pakte een jonge componist die een pakkend hij misschien hier en daar iets teveel uit, liedje kan schrijven waaromheen een hele maar het resultaat was een romantische score wordt gecomponeerd. Derhalve werd score pur sang die de componist tevreden Jimmy Webb gevraagd, leverancier van re- stelde en hem een flinke dosis zelfver- cente hits als MacArthur Park, By the Time trouwen gaf in dit voor hem onbekende I Get to Phoenix en Wichita Lineman, een genre. ¹ Hierbij ontving hij volop steun van score met een prominent liedje te schrij- Christian Gaubert die de orkestraties deed ven. Webb kwam echter op de proppen met een liedje dat werd gespeeld met be- hulp van claxongeluiden voor een gevoelige scène. Exit Webb en ruim baan voor vervanger Francis Lai die een popscore schreef die enorm populair en invloedrijk zou worden in die beginjaren ’70. Niet alleen werd de score die praktisch geheel draaide om dat overrompelende hoofdthema onderscheiden met een Oscar, ook commercieel gezien was de soundtrackelpee buitengewoon populair. Het liedje werd op tekst van Carl Sigman onder de titel Where Do I Begin in 1971 een grote hit voor Andy Williams waarna talloze coverversies het daglicht zouden zien. en als dirigent de opnamen leidde. In de komende decennia zou Gaubert steun en toeverlaat van Lai blijven, ook als arrangeur en een enkele keer als cocomponist. Als een muzikale kameleon betrad Lai datzelfde jaar nieuwe muzikale wegen: voor de Franse film La leçon particulière van Michel Boisrond schreef hij een popscore die een jeugdig publiek diende aan te spreken, ditmaal met een Engels liedje, Where Did Our Summers Go, op tekst van Don Black en gezongen door Nicole Croi- sille. Opnieuw bewees Lai zijn kunnen als melodisch componist van liedjes, nu voor een nieuwe doelgroep. Opeens wilde elke producent zo’n liedje Dat laatste zou de Franse componist goed voor zijn of haar film. Ook waren Franse van pas komen. De producenten van Love filmcomponisten korte tijd hevig in de Story (1970), naar de bestseller van Erich mode, want niet alleen schreven zij aan- Segal die ook verantwoordelijk was voor trekkelijke scores, ook wonnen zij Oscars het script, waren rond die tijd op zoek naar bij de vleet zoals Maurice Jarre (Lawrence

22 of Arabia en Doctor Zhivago) en Michel optrad. Een groot succes beleefden beiden Legrand (The Windmills of Your Mind en met het drie uur durende epos Les uns et een jaar na Lai Summer of ’42) reeds had- les autres (1981). De film deed het een jaar den bewezen. later in Nederland zo goed dat hij het schopte tot meest bezochte film van het Eigen land jaar. Ondanks enkele bestaande muzikale Hollywood zou in de volgende jaren stukken zoals een opzienbarende uitvoe- nauwelijks een beroep doen op Lai, die ring van Ravels Boléro was de score die heel erg last van vliegangst had en mede Lai samen met Michel Legrand schreef daarom zijn werkterrein hoofdzakelijk in wederom een doorslaand succes, al werd eigen land en soms elders in Europa zou hun gezamenlijke nominatie voor een Cé- leggen. Allereerst was er Claude Lelouch. sar niet verzilverd (beiden wonnen deze Na het overweldigende succes van hun prijs evenmin op eigen kracht voor andere films Un homme et une femme en Vivre films). De minstens zo ambitieuze opvol- pour vivre vervolgden regisseur en com- ger, Édith et Marcel (1983), bereikte ons ponist hun innige samenwerking. Opval- land pas twee jaar later en kende natuurlijk lend waren Concerto pour la fin d’un veel liedjes van Lai’s voormalige collega amour in de stijl van een pianoconcert van Édith Piaf. Toen Lelouch steeds meer werd Rachmaninov voor Un homme qui me plaît verweten meer een gladde mooifilmer te (1969), het door orkest begeleide accor- zijn dan een echte auteur en zijn films in de deonwalsje voor Smic, Smac, Smoc (1971) loop van de jaren ’80 steeds minder te zien en het romantische thema van La bonne waren in Nederland werkte Lai gestaag année (1973), ook in een gezongen versie verder met hem. De reüniefilm Un homme door Mireille Mathieu. Dit was een van de et une femme, 20 ans déjà (1986) werd hier betere films van Lelouch en ook Lai werd bijvoorbeeld nooit vertoond en anders dan geprezen voor zijn muziek middels een het origineel was er dit keer een groots or- BAFTA-nominatie. Opvolger Toute une kestraal hoofdthema. Net zo groots pakte vie (1974) deed het ook verrassend goed, al Lai uit met een heldhaftige mars voor Iti- néraire d’un enfant gâté (1988), de film die Jean-Paul Belmondo een César (en Lai een nominatie) opleverde en in Frankrijk een groot succes beleefde, maar hier niet werd uitgebracht. Ontroerend was zijn thema voor het drie uur durende Les Miséra- bles (1995), een eigentijdse variatie op de roman van Victor Hugo, die Nederland wel haalde. Voor deze monumentale productie stonden nog vier componisten op de credits waaronder Legrand. In totaal zouden Le- louch en Lai 35 films samen doen. Bij het overlijden van de componist stond hij inge- roosterd voor Les plus belles années, maar onlangs werd de naam van componist Ca- kreeg Lai voor dit tweeënhalf uur durende logero toegevoegd. De film wordt later dit epos concurrentie van enkele liedjes van jaar verwacht. En Lelouch (81) moet nu onder meer Gilbert Bécaud die in de film zonder zijn trouwe componist verder.

Daniel Olbrychski, Francis Lai, Claude Lelouch en Michel Legrand in Cannes in 1981. Foto: AFP. In de jaren ’70 vond Lai een nieuwe niche pee met de muziek van Le passager de la in de filmmarkt: softporno. In 1975 ging de pluie (1970) van René Clément over- opvolger van het populaire Emmanuelle schreed de grens van een miljoen exem- (1974) in roulatie: Emmanuelle: L’anti- plaren, mogelijk ook omdat dit de film was vierge (ook wel Emmanuelle 2 geheten) waarmee hoofdrolspeler Charles Bronson met wederom Sylvia Kristel in de titelrol. in Frankrijk een superster werd. De muziek klonk als dertien in een dozijn: Vijftig jaar een dromerige mix van orkestraal en synthesizer met soms een vleugje jazz (sax) en De laatste decennia van zijn carrière als nu en dan zwoele vrouwenzang. Dit recept componist verliepen zonder verrassingen. herhaalde Lai twee jaar later voor de de- Les ripoux (1984) van Claude Zidi deed buutfilm van de in die jaren populaire En- het in Frankrijk goed en was bij ons nog te gelse fotograaf David Hamilton. Bilitis zien, maar opvolger Ripoux contre ripoux heette de film en Lai’s zoetgevooisde mu- (1990) bereikte Nederland al niet meer. ziek – met een absolute hoofdrol voor de Met de teloorgang van de commerciële synthesizer – zou vooral buiten de film een Franse film die in de loop van de jaren ’80 extreem populair leven gaan leiden. Ver- zijn beslag kreeg verdween ook Lai die kocht de soundtrack van Emmanuelle 2 bijna uitsluitend voor vaderlandse films meer dan een miljoen exemplaren, Bilitis werkte bij ons haast ongemerkt van de ra- haalde naar verluidt uiteindelijk de zeven dar. Een van de laatste keren dat een film miljoen. Op basis van deze verkoopsucces- met zijn muziek de Nederlandse bioscopen sen mag Lai zonder meer gerekend worden aandeed was in 1987 Oci ciornie van Niki- tot de commercieel meest succesvolle film- ta Mikhalkov, waarvoor de componist componisten ooit, zeker binnen Frankrijk. alom lof oogstte, in het bijzonder voor zijn Naast beide softpornosoundtracks verkoch- beklemmende hoofdthema. De Lifetime ten Un homme et une femme, Vivre pour Achievement Award die hem tijdens de vivre, Love Story, Les uns et les autres et- World Soundtrack Awards in 2014 in Gent telijke miljoenen exemplaren. Ook de el-

Francis Lai ontvangt uit handen van Bruno Coulais de Lifetime Achievement Award tijdens de World Soundtrack Awards in Gent in 2014. Foto: Luk Monsaert. ten deel viel was een mooie bekroning van acteur, daar speelden we dus mee. Dat een lang leven vol liedjes en scores die alle maakte hem gelukkig en mij nog meer om- feitelijk bewezen wat algemeen bekend dat het me veel vrijheid gaf. Er is geen werd verondersteld: dat Francis Lai meer strakke timing zoals bij traditionele op- een bekwaam liedjesschrijver dan een namen waar je een afgewerkte film krijgt grensverleggend filmcomponist was. Aan en waar de muziek al ingepland is en je de vele van zijn scores lagen liedjes ten ene keer 35 seconden muziek hebt en de grondslag en dat verklaart in hoge mate de andere keer drie minuten. Bij hem was ik aantrekkelijkheid van zijn muziek en de hierin vrij en dat gaf mij heel veel moge- daarmee gepaard gaande verkoopsucces- lijkheden.՚ Daags na het heengaan van de sen. Dat mag gerust ook een blijk van vak- componist, op 8 november, twitterde Le- manschap worden genoemd. De samen- louch: ‛Francis Lai was de man van mijn werking met Claude Lelouch die anno leven! Een engel in de gedaante van een 2014 bijna vijftig jaar had geduurd en nog accordeonspeler. We hebben samen 35 een paar jaar zou voortduren werd bij ge- films gedaan en we beleefden zo een lief- legenheid van de ereprijs in Gent nog eens devolle samenwerking die meer dan vijftig aangehaald in een begeleidend filmpje van jaar heeft geduurd. Zijn muziek was het Bent van Looy waarin de componist over kloppend hart van al mijn films … Dankzij die vruchtbare samenwerking met Lelouch hem kregen mijn films vleugels.՚ vertelde: ‛Voor alle films van Lelouch werd de muziek op voorhand opgenomen. ¹ Interview met Stéphane Lerouge naar Hij liet de muziek tijdens het filmen horen, aanleiding van de release van Mayerling ook al was het niet de definitieve versie, op Universal France in 2003. maar zo spoorde hij de acteurs aan en zorgde hij voor een sfeer op de set. De mu- ² Torn Music. Gergely Hubai. Silman- ziek staat steeds tegenover het beeld, ze zet James Press, Los Angeles, 2012. de effecten green kracht bij. Ze speelt haar PS eigen rol en hij zag de muziek ook als een

RECENSIES

COLETTE Lakeshore Records download 26 tracks, 40:16

Dit is de eerste score die de vermaarde Britse componist Tho- mas Adès (1971) schreef. Voor de biografie over het leven van de Franse schrijfster Colette – in de film van regisseur Wash Westmoreland gespeeld door Keira Knightley – componeerde Adès een bijkans symfonische score die in grote lijnen traditio- neel van aard is met hier en daar een modernistische zijsprong zoals in Anger by the Seine. Adès arrangeerde drie bestaande klassieke stukken voor deze film en ondanks het korte aandeel originele muziek (35 minuten) horen we een veelzijdige score met een thema voor het titelpersonage, Oriëntaalse muziek (Dream of Egypt), muziek voor de ups en downs in Colette’s leven en helemaal aan het begin weerklinkt de Valse du Salon, een knap staaltje authentieke walsmuziek uit het fin de siècle afgewisseld met passages orkestrale filmmuziek. Die korte speelduur noopte Adès tot muzikale kwinkslagen in plaats van lang uitgerekte vormexperimenten. Aldus biedt hij de luisteraar speelse uptempoklanken in Clau- dine à L’École Print en een ludieke fanfare aan het begin van Polaire’s Arrival. Prachtig ook hoe de componist achter de piano gezeten de langste track (slotnummer Colette) speelt als ware het een deel van een pianoconcert. Hopelijk horen we in de toekomst meer van Adès. PS MARY SHELLEY Universal Music Classics/Decca Gold download 19 tracks, 38:44

Met haar tweede score breekt de Engelse actrice Amelia War- ner als componiste door naar een groot publiek. Voor de film van Haifaa Al-Mansour over het leven van de Engelse schrijfster Mary Shelley, schepper van het verhaal over het monster van Frankenstein, schreef Warner een betrekkelijk korte score die een dromerige wereld, rijk aan geesten, verklankt en die goed past bij het hoofdpersonage. Dat doet Warner middels een uitgekiend samenspel van synths enerzijds en strijkers anderzijds, aangevuld door veelvuldige vrouwenzang. Deze dromerige sfeer versterkt zij in enkele heftige sequenties wanneer Mary begint aan het horrorver- haal: we horen naast unheimische zangstemmen dissonante strijkers (Mary’s Nightmare) en een track later (The Book) vervolgt Warner deze aanpak, ditmaal toewerkend naar een lichtjes aanzwellende climax. Een ander hoogtepunt is Bloomsbury, een prachtmelodie in orkestrale sferen. Andere tracks ademen een aangename levendigheid uit (Mary Meets Percy) of levens- lust (My Sanctuary). Deze in aanleg symfonische score weet knap de wereld van de schrijfster te begeleiden en vormt daarmee een veelbelovend visitekaartje van de zoveelste vrouwelijke filmcomponist die Engeland momenteel rijk is. PS

OTTO E MEZZO Quartet Records QR330 Cd 1: 29 tracks, 65:55 Cd 2: 21 tracks, 64:01

In 1963 kwam de film Otto e mezzo (8½) in de bioscoop, de 8½-ste film van Federico Fellini met in de hoofdrollen Marcel- lo Mastroianni, Anouk Aimée en Claudia Cardinale en muziek van Nino Rota. Er verscheen destijds een elpee in diverse landen met twaalf tracks en ruim veertig minuten muziek die speciaal voor de plaat waren opgenomen. Ook de eerdere cd-versies hebben deze muziek. Maar nu is er na jaren de complete versie op twee cd’s, de score zoals die in de film te horen was. De tapes zijn door Claudio Fuiano teruggevonden in de CAM-archieven en opgepoetst voor een mooie uitgave. Het bijzondere is dat het om de originele ruim tachtig minuten aan muziek van Rota gaat die nu voor het eerst te horen zijn los van de film. De oude, nu geremasterde plaatversie is ook weer te horen. Carlo Savina dirigeerde het orkest, terwijl Nino Rota de pianopartijen zoals altijd zelf speelde. En in de score is Rota’s speelse vingervlugheid op de piano goed te horen net zo goed als dat er kwaliteit in de compositie en uitvoering zit. De variaties in de tracks die we van de oude plaatversie kennen voegen veel toe. Ook doen nieuwe thema’s het goed en we praten hier over een pre-elektroni- caperiode waar nog echte instrumenten te horen zijn, wat een feest voor het oor is. Het leuke is ook dat de meeste thema’s wel bekend zijn bij iedereen omdat ze vaak op tv achter diverse programma’s worden gebruikt als Italië in beeld komt. Of het nou om swing, lounge of een circusmuziekje gaat, zoals in La passerella d’addio, Nino Rota is van alle markten thuis. Voor alle fans van Rota is deze uitgave een must. En als je Rota nog niet kent, dit is een mooie start met mooie vrolijke thema’s in prachtige orkestraties.

EDIE Silva Screen Records SILCD1556 13 tracks, 45:31

Edie is een Britse film van Simon Hunter. Voor deze tragiko- medie over een 83-jarige vrouw (innemend gespeeld door Sheila Hancock) die een Schotse berg wil beklimmen schreef Debbie Wiseman een intieme, warme score die wordt voortge- dreven door een onverwoestbaar thema. We horen het in Trai- ning Day, waarmee deze cd opent en waaruit de urgentie spreekt om eropuit te trekken, om los te breken uit de grauwe sleur zoals Edie die dagelijks beleeft. Om dit thema draait een groot deel van de score. Wiseman zet de gitaar als leidend instrument in waardoor in veel stukken een breekbare klankkleur weerklinkt. Op een delicate, welhaast weifelende manier construeert Wiseman haar compositie, wat met name blijkt uit enkele lange, uitgesponnen stukken aan het eind van deze cd waaruit de innerlijke strijd van Edie en haar Schotse begeleider straalt wanneer zij haar barre tocht naar de top eindelijk on- derneemt. Als afsluiter horen we Edie waarin het hoofdthema een laatste maal terugkeert, ditmaal in een verdiende overwinnaarsmodus. Dankzij het sterke hoofdthema is deze score zowel ontroerend als bemoedigend en mede geholpen door een loepzuivere productie het beluisteren waard. PS

UNGA ASTRID LINDGREN Sony Classical download 23 tracks, 43:28

In deze biografische film over de jonge jaren van jeugdboe- kenschrijfster Astrid Lindgren leren we al gauw dat het leven op het Zweedse platteland in de jaren ’20 zwaar was. Thuis en in de kerk golden strenge leefregels die de ondernemende, le- venslustige Astrid zwaar vielen. De Deense filmcomponist Nicklas Schmidt schreef een intieme, overwegend orkestrale score die steunt op enkele thema’s die Astrids worsteling als ongewenst zwangere adolescent en uiteindelijk evenwichtige alleenstaande moeder treffend begeleiden. In Leaving Blomberg komt het thema van de naar vrijheid snakkende Astrid prachtig beheerst naar voren, terwijl andere ontroerende thema’s steeds ook binnen de perken blijven wanneer piano, viool en orkestrale achtergrond opstijgen. Voor de vele momenten van tegenspoed plaatste Schmidt zijn composities in een slepend tempo met enkel piano en krijsende strijkers als instrumenten. Minstens zo effectief zijn enkele korte stukken aan het begin waaronder Haircut waar felle vioolpartijen de onstuimige puberteit van Astrid benadrukken. We gaan ongetwijfeld meer horen van deze getalenteerde Deen, die al bijna twee decennia lang muziek schrijft voor films, tv-series en documentaires. PS THE NUTCRACKER AND THE FOUR REALMS Universal Music 17 tracks, 66:37

The Nutcracker and the Four Realms van Lasse Hallström en Joe Johnston is geen meesterwerk, al biedt de film veel kijk- plezier. Qua muziek valt er meer te beleven, want wie valt niet voor de charme van Tsjajkovski’s betoverende balletmuziek? De score van de fantasiefilm is doorspekt met stukken van zijn originele muziek en de openingstrack is zelfs een geheel nieuwe bewerking ervan. Aan veteraan James Newton Howard de toch wat ondankbare taak om in de schaduw van dit meesterstuk een originele score te schrijven die het merendeel der verwikkelingen mag ondersteunen. Na zijn opmerkelijk symfonische score voor de vorig jaar uitgebrachte spionagefilm Red Sparrow kan Howard naar lieve lust verder op deze weg. De onvermijdelijk levendige stukken voor de actiemomenten overtuigen dan minder, met uitzondering van het prachtig georkestreerde Clara Finds the Key. Het zijn vooral enkele magische nummers zoals Presents From Mother dat in de vorm van een kleine symfonie betovering van de kinderen paart aan treurnis om de overleden moeder. Een ander opvallend stuk is Sugar Plum and Clara dat een knappe opbouw kent en na een meeslepend middenstuk naar een gevoelige climax voert. Misschien ligt wat Howard heeft geschreven allemaal iets te dichtbij of teveel in het verlengde van Tsjajkovski’s unieke kunstwerk, maar al met al valt van deze score binnen en zeker ook buiten de film best te genieten. PS

MUJERES AL BORDE DE UN ATAQUE DE NERVIOS Quartet Records QR345 15 tracks, 28:23

De Spaanse regisseur Pedro Almodóvar maakte in 1988 de film Mujeres al borde de un ataque de nervios. De muziek voor deze dramatische komedie met onder meer Antonio Ban- deras werd gecomponeerd door de Spaanse componist Bernar- do Bonezzi (1964–2012). Buiten Spanje is deze componist vrij onbekend gebleven. Hij heeft veel werk geschreven voor Al- modóvar in diens beginjaren als regisseur. Bonezzi begon zijn filmmuziekcarrière bij hem in 1982 met Laberinto de pasiones. De samenwerking duurde vier films waarvan Mujeres de laatste was. De cd begint met Soy infeliz, een Spaans lied uit 1969, gezongen door Lola Beltrán. De cd vervolgt met stukken met trompet en Spaanse gitaar die de score een Spaans tintje geven. Ook bongo’s geven enkele tracks een tropisch karakter. Daar- naast is er niet-Spaans klinkende muziek te horen: van dramatische violen tot klarinet met cello’s. Het pure en mooie aan deze score is dat het niet elektronisch wordt maar symfonisch, op een elektronisch orgel na in de track Taxi Mambo. De cd sluit af met het nummer Puro teatro, een liedje vol passie door La Lupe uit 1969. Onbekend maakt onbemind, toch zitten er juweeltjes tussen. Dat bewijst deze score die behalve op cd ook op elpee is verschenen bij Quartet Records. Het boekwerkje bij de cd staat vol tekst in het Spaans in hele kleine lettertjes door onder meer regisseur Almodóvar.

DELITTO QUASI PERFETTO Digitmovies DGST036 22 tracks, 53:34

Een bijna perfecte misdaad is de Nederlandse vertaling van deze Italiaanse thriller uit 1966 geregisseerd door Mario Ca- merini met Pamela Tiffin, Philippe Leroy en Bernard Blier in de hoofdrollen. De muziek is van Carlo Rustichelli. Van deze film was tot dusver een single verschenen in 1966 die spaarzaam te vinden was op eBay. Nu voor het eerst is de complete score te horen op deze cd. Het geheel is gedirigeerd door Bruno Nicolai met een kleine bezetting als orkest. De score geeft solo-instrumenten volop de ruimte, zo is een trompet in de track …Quasi Perfetto dominerend met pauk en Hammond- orgel, het handelsmerk van de componist. Delitto in Blues heeft een altsax en de track Sospetti een klarinet die de solo’s uitvoert. Het hoofdthema keert regelmatig terug en de muziek is bij tijden mysterieus. Tot slot komt surflounge voorbij in Pamela Surf. De tracks met trompet en orkest hebben wel wat weg van de score voor Sei donne per l’assasino van Mario Bava uit 1964. De track E Se Domani van G. Calabrese en C.A. Rossi is een hit uit de jaren ’60 gear- rangeerd door maestro Rustichelli zelf. Het is weer een mooie uitgebalanceerde score in Rustichelli’s eigen stijl die uit duizenden herkenbaar is. De geluidskwaliteit van deze mono- cd is gezien zijn leeftijd erg goed. Het boekwerkje is informatief en rijk geïllustreerd.

THE WIFE Node Records download 14 tracks, 32:14

Het is alweer twintig jaar geleden dat Jocelyn Pook een op- zienbarend debuut maakte als filmcomponiste. Voor Eyes Wide Shut (1999), de zwanenzang van Stanley Kubrick, schreef de Engelse componiste een relatief korte ijzingwek- kende score. Pook vervolgde haar carrière met werk in het buitenland zoals L’emploi du temps (2001), Caótica Ana (2007) en bovenal met The Merchant of Venice (2004), films die alle in Nederland te zien waren. En nu is er weer een film in de theaters te zien met muziek van haar hand. The Wife van Björn Runge verhaalt over de echtgenote van een Nobelprijswinnaar voor de literatuur die altijd in de schaduw van haar man heeft gestaan. Gaandeweg de film wordt duidelijk hoe de rollen precies zijn verdeeld. Pook schreef een beknopte score die wordt gedomineerd door diverse strijkers en vaak in een minimalistische aanpak à la Michael Nyman getoonzet is. Op een beheerste wijze begeleidt ze de gangen van de door Glenn Close briljant gespeelde echtgenote wier leven stukje bij beetje wordt ontrafeld en waarbij de originele muziek op cruciale momenten emotionele accenten legt en zo, naast het ingehouden spel van Close, de tragiek van deze vrouw ook muzikaal tot uitdrukking laat komen. Slechts een enkele keer schijnt een sprankje hoop door zoals in Good News en net zo spaarzaam is Pook met onstuimige emoties die enkel in het hoofdthema opduiken. Een knappe onderneming van een van de vele Engelse vrouwelijke componisten die hun muzikale stem tegenwoordig laten horen. PS LEAVE NO TRACE Lakeshore Records download 16 tracks, 32:15

Voor haar nieuwe film Leave No Trace deed regisseuse Debra Granik opnieuw een beroep op Dickon Hinchliffe nadat hij haar vorige film Winter’s Bone (2010) had gedaan. De Britse componist was tot 2006 lid van de alternatieve rockband Tin- dersticks en schrijft sinds 2002 muziek voor talloze films. Lea- ve No Trace gaat over een vader en een dochter die in een bos buiten de samenleving een bescheiden bestaan leiden en gedwongen worden weer actief deel te nemen in de maatschappij. Hun Spartaanse bosleven klinkt door in de muziek van Hinch- liffe: slechts enkele instrumenten als de gitaar en de viool voeren de spaarzame, korte muzikale stukken uit die grotendeels bestaan uit drones dan wel enkele aangehouden akkoorden. Slechts een enkele keer doet Hinchliffe een poging tot een melodie als hoofdthema dat aar- zelend weerklinkt in Lost en in The Long Night verder wordt uitgewerkt. Deze score biedt vooral sfeermuziek die niet voor iedereen bestemd lijkt, maar door de beklemmende klankkleur uitstekend past in de indrukwekkende film. PS

LA NOTTE BRAVA Digitmovies DGST034 30 tracks, 69:09

Mauro Bolognini regisseerde in 1959 het drama La notte brava. Het was zijn vierde speelfilm. Hoofdrollen waren voor Jean-Claude Brialy, Anna Maria Ferrero en Tomas Milian. Bolognini’s eerdere films hadden muziek van Carlo Rustichelli en Nino Rota. Nu viel de eer te beurt aan Piero Piccioni waar hij de komende vier films ook mee bleef werken. In totaal hebben ze acht films samen gedaan. De muziek voor deze film is een vlotte jazzy score geworden met gevarieerde thema’s in diverse orkestraties. Bijzonder is dat deze score geen eerdere mu- ziekuitgaves heeft gehad. Alle tracks zijn nu voor het eerst te beluisteren los van de film. Hello You (tracks 9 en 24) is een liedje van een zangeres waarvan geen gegevens bekend zijn. Mogelijk ging het om Lydia MacDonald waar Piero Piccioni veel mee heeft samengewerkt. Claudio Fuiano, die de cd heeft geproduceerd, kon ook geen naam prijsgeven. Er staan nog drie instrumentale versies van het liedje op de cd. Op track 28, Night Club Valzer Vocal, voert een andere zangeres een liedje op waarvan ook al niet bekend is wie het was. In de laatste track doet de orkestratie met xylofoon en sax een klein beetje aan Henry Mancini denken. In het algemeen is de cd een aangename achtergrondscore die nergens overheersend wordt. De geluidskwaliteit verschilt per track van heel redelijk tot goed. Piero Piccioni heeft hier weer een staaltje vakmanschap laten horen. Mooi dat het na al die jaren eindelijk verkrijgbaar is geworden.

DESTINATION WEDDING Lakeshore Records download 17 tracks, 33:39

Destination Wedding van Victor Levin was geen groot succes in de Nederlandse bioscoop. Dat lag misschien aan de wat hoogdravende dialogen tussen hoofdrolspelers Keanu Reeves en Winona Ryder of de toneelmatige locaties. Aan de muziek heeft het zeker niet gelegen, want de door William Ross geschreven en door gelegenheidsband The Swingin’ Guacamo- les uitgevoerde originele muziek is feestelijk en uptempo en maakt de verwikkelingen van deze komedie meer dan eens best verteerbaar. Het muziekgezelschap grossiert in ongecom- pliceerde melodieën die opgeruimd en Mexicaans klinken wat in ieder geval goed past bij de zonnige locatie in Californië. De korte score van Ross leunt grotendeels op een handvol me- lodieuze stukken die zich op een prettige manier onderscheiden dankzij de Mexicaanse trompet en de accordeon en zelfs een enkele keer uitnodigen tot een dansje. Twee wat langere nummers – Afterlife Part I en II – zijn een medley van de belangrijkste motieven en zo mean- dert deze score rustig naar zijn einde. Onnodig te zeggen dat de muziek het ook goed doet buiten de film. PS