KRAKOWSKI SALON EKONOMICZNY NBP Jacek Dukaj Kulturowa Wojna Światów

Małopolska

Jesień 2020 | Nr 03 (21 ) | 15 PLN (w tym 8% VAT) | gazetakrakowska.pl/strefa-biznesu TEMAT

KWARTAŁUB Forum Ekonomiczne Karpaczu w KATARZYNA BASIAK-GAŁA, dyrektor Oddziału Okręgowego NBP w Krakowie/s. 8 KRAKOWSKI SALON EKONOMICZNY NBP Jacek Dukaj Kulturowa wojna światów. Kultura globalna promuje globalizm, bo na globalnym rynku zarabia/s. 44 Sobiesław Zasada Jeździliśmy niemalże zwykłymi samochodami; to było niebezpieczne. Śmierć była wpisana w te igrzyska /s. 52

ISSN 2543-9243 NR INDEKSU 41736X

Strategiczne szczepionki. Viki Gabor Największy europejski salon Toyoty Koronawirus nie odpuszcza /s. 22 droga do wielkiej sławy /s. 58 i Lexusa znajduje się w Krakowie /s. 72 Słuchaj na Google Spotify Podcasts

Podatki bez ryzyka

podcast podatkowy KIDIP (21) 03 NR | 2020 treści Spis Kosztują miliardy Salon Ekonomiczny Strategiczne Strategiczne szczepionki. w Karpaczu tym razem Krakowski Polskie Davos NBP (22-26) (16-21) (8-13)

FOT. TOMASZ HOŁOD FOT. NBP Strefa Biznesu JESIEŃ 2020 wynagradzania systemy tego do ich skłaniają że mówią, chorzy Potencjalnie związkowcy. –twierdzą małopolscy koronawirusem zakażenibyć mogą że nikomu, zgłaszają nie firm wielu Pracownicy koronawirusa? brak za Premia (36-42) przy Prezydencie RP ds. Przedsiębiorczości członek Rady w Krakowie, Przemysłowo-Handlowejwiceprezydent Izby Michał Czekaj, gospodarczy – mówi mocny samorząd w Polsce potrzebny jest – Przedsiębiorczości koronakryzys?na odporni Przedsiębiorcy (30-33) Doradców PodatkowychOddziału Krajowej Izby Zarządu Małopolskiego Tabisz, przewodniczący Tak twierdzi Zygmunt podatkach przy majstrowaniena czas zły to Kryzys (27) możesz wszystko! salon Europy jest tematy TABU w te igrzyska oddychasz, w Krakowie Największy do wielkiej Viki Gabor Kulturowa światów wpisana Kobiece Dopóki Śmierć wojna droga (44-50) sławy (58-64) (52-56) (72-75 ) (66-70) była (65) (72-75)

FOT. TOYOTA ROMANOWSKI KRAKÓW I LEXUS KRAKÓW Anita Czupryn Czupryn Anita PawełGzyl KachelKatarzyna KozińskiAgaton GłowackiWitold PaulinaSzymczewska Bartuś Zbigniew Michalczak Janusz redakcyjny:Zespół Tomasz Bocheński artystyczny:dyrektor graficzny,Projekt Długopolski Marek prowadzący:Redaktor Sułowski Jerzy naczelny:Redaktor REDAKCJA Fot.Janusz Michalczak Krakowiew OkręgowegoNBP Oddziału Basiak-Gała,dyrektor Katarzyna okładce: Na 28-29, 34-35, 43, 51, 57, 71,Reklamy 83, 84 na stronach: 2, 5, 14-19,o.o.Leykoz sp.Drukarnia Druk: PazioJoanna Relations: Public CzerkoDorota Produkcja: Marciniak Izabela wydawniczy: Dział KossowskiMaciej Reklamy:Biura zarządzający Dyrektor Chudzikiewicz Magdalena PawełFąfara Członkowiezarządu: Świąder Dariusz Wiceprezeszarządu: Stanek Dorota zarządu: Prezes 00 41 201 22 tel. 02-672Warszawa, 45,Domaniewska ul. o.o.zWydawcaSp. Press Polska [email protected] ŁężniakWiktor wydawniczy:Dział [email protected] ZiajkaBarbara reklamy:Biuro zabronione. zgody pisemnej bezformie innej iwykorzystywanie jakiejkolwiekw zastrzeżone.prawaPrzedruk niezamówionych.Wszelkie materiałów zwraca nie i reklam treść za odpowiada Redakcjanie [email protected]: 688-85-70,12 tel. 30-701 43A, Kraków,Zabłocie ul. Małopolska Biznesu Strefa Cetera-BulkaMałgorzata Prezes: 30-701Kraków 43A, Zabłocie ul. Kraków,oddział PressPolska WYDAWCA AehedWm_hkid_[eZfkipYpW IjhWj[]_Ypd[ipYp[f_eda_$

,8"35"½6

;aedec_Ypd[ 5&."5 m

004 KrzysztofowiKlenczonowi (1942-81). Rozrywkowej.Moneta poświęcona jest Polski,cykluz Historia Polskiej Muzyki 15września przez Narodowy Bank tonominał monety wyemitowanej 10 ZŁ niż przed rokiem. To dwa razy więcej 2020 r. Polacy złożyliosobistego online. w lipcu oi wydaniesierpniu nowego dowodudziennie – tyle wnioskówtysiąca, czyli ponad 100063,5 doSalling Group. sięDaniiz sieć handlowa należąca 400placówek. Netto towywodząca sklepNetto. Obecnie sieć mablisko lattemu Polscew pojawił siępierwszy 25 wszystkichdorosłych obywateli. milionów8 Polaków. To ponad 25proc. e-administracji,z korzysta jużniemal zaufanego,cozaatym idzie także MarekZagórski. Obecnie profiluz poinfomował– minister cyfryzacji samymczasie ubiegłymw roku ćwierćmiliona więcej niżtymw nia,założyło profil zaufany. To niemalo czyliodpoczątku lipca dokońca sierp- tysiąceosóbwtegoroczne wakacje, 624 aż o 90 proc. – informuje portal Wirtualnemedia.plW porównaniu z lipcem 2019 r. to spadekwidzów frekwencji w lipcu 2020 r. odwiedziło polskie kina.532 740 Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.ze wstępnych szacunków Ministerstwa poziomie co w lipcu tego roku – wynika Utrzymała się więc na tym samym wyniosła stopa bezrobocia w sierpniu. 6,1% Strefa Biznesu JESIEŃ 2020 Strefa powitalnaStrefa Liczby

FOT. NBP niepełnosprawne. na dziecko dodatkowo 500 złdo 18. roku życia,na dziecko 500 zł przysługujetys. w woj. śląskim. najwięcej, bo aż bon95 turystyczny,aktywowało do końca sierpniatysięcy osób 716

FOT. 123RF DRUKARNIA, KTÓRĄ WARTO POZNAĆ.

Specjalizujemy się w drukach wielobarwnych. Jesteśmy w stanie w krótkim czasie wydrukować, pociąć, sfalcować, skleić lub zszyć drutem, nawet wielomilionowe nakłady. Nowoczesne maszyny oraz doświadczeni pracownicy, dają gwarancję, że Twoje zlecenie jest w dobrych rękach. www.leyko.pl tel. 12 656 44 87 Strefa trendów TOP 10

Ranking najlepszych szkół wyższych na świecie UC Berkeley, USA – Academic Ranking of World Universities – pub- University of California w Berkeley likowany jest od 2003 r. Przygotowuje go Uni- NAJLEPSZE powstał w 1868 r. Fizycy z Berkeley wersytet Jiao Tong w Szanghaju, dlatego ranking 5 odegrali kluczową rolę w programie nazywany jest także „szanghajskim”. budowy amerykańskiej bomby atomowej pod- W tym roku, podobnie jak w ubiegłym, naj- UCZELNIE czas II wojny światowej i bomby wodorowej. lepszą uczelnią świata został amerykański Har- Od tego czasu uniwersytet zarządza laboratoria- vard. Wśród tysiąca najlepszych uczelni znalazło mi nuklearnymi w Los Alamos i Livermore. się tylko osiem z Polski. Najlepszy z nich, czyli NA ŚWIECIE Uniwersytet Warszawski, zajmuje miejsca 301- Princeton, USA 400. Uniwersytet Jagielloński znalazł się na po- Uniwersytet w Princeton to niepub- zycjach 401-500. Akademia Górniczo-Hutnicza Dwie brytyjskie liczna uczelnia w stanie New Jersey. w Krakowie jest w ósmej setce rankingu, w dzie- 6 Powstała w 1746 r. Z budżetem 17,1 wiątej setce: Uniwersytet im. Adama Mickiewi- i osiem amerykańskich mld dolarów i 7567 studentami jest ośrodkiem cza w Poznaniu, Politechnika Gdańska i Politech- o najwyższym na świecie kapitale finansowym nika Warszawska. W dziesiątej setce zestawienia – uczelnie z tych dwóch przypadającym na jednego studenta. Wykształ- znalazły się Śląski Uniwersytet Medyczny i War- krajów znalazły się cił 35 laureatów Nagrody Nobla. Studenci tej szawski Uniwersytet Medyczny (dokładne miej- uczelni tradycyjnie rywalizują ze studentami sce uczelni w rankingu znane jest tylko w przy- w pierwszej dziesiątce z Uniwersytetu Yale’a i Uniwersytetu Harvarda. padku pierwszej setki, pozostałe miejsca wymie- najlepszych w świecie. niane są już tylko w grupach po 100 placówek). Columbia, USA Oto dziesiątka najlepszych w świecie: Od 17 lat ranking Powstał w 1754 r. Kampus uniwersyte- przygotowywany jest cki znajduje się na nowojorskim Man- Harvard, USA 7 hattanie. Columbia zarządza Nagrodą Harvard University powstał w 1636 r. ja- przez Chińczyków Pulitzera i może pochwalić się faktem, że aż 101 ko Harvard College w Newton (wów- laureatów Nagrody Nobla było z nią związanych. 1 czas w Kolonii Zatoki Massachusetts, obecnie Cambridge) koło Bostonu. Był to pierw- Caltech, USA szy uniwersytet na terenie kolonii brytyjskich California Institute of Technology pow- w Ameryce Północnej. Jest też najbogatszą uczel- stał w 1891 r. Znajduje się w Pasadenie nią świata – w 2015 r. jej majątek wynosił 37,6 mld 8 w Kalifornii – na przedmieściach Los USD. Absolwenci uniwersytetu to m.in. prezy- Angeles. Caltech zarządza Laboratorium Napę- denci USA Theodore Roosevelt, George W. Bush du Odrzutowego, głównym centrum badań kos- czy Barack Obama, Masako Owada – cesarzowa micznych NASA, a także Obserwatorium Palo- Japonii, Natalie Portman – aktorka. Bill Gates mar, Owens Valley Radio Observatory, Caltech i Mark Zuckerberg studiowali tu, ale studiów nie Submillimeter Observatory, W. M. Keck Obser- ukończyli. vatory oraz Kerckhoff Marine Laboratory. Stanford, USA Oxford, Wielka Brytania Stanford University powstał w 1885 r. Założony został w 1096 r. Jest najstar- Prywatna uczelnia w Stanfordzie, szym uniwersytetem w Wielkiej Bry- 2 w Dolinie Krzemowej, jest jednym 9 tanii i krajach anglosaskich. Wśród ab- z najbardziej prestiżowych uniwersytetów świa- solwentów uczelni jest 46 laureatów Nagrody ta. W skład jej majątku wchodzi m.in. fundusz Nobla, 27 premierów Wielkiej Brytanii, 12 świę- uniwersytecki w wysokości 16,2 mld dolarów, tych, 8 błogosławionych, wiele głów państw. trzeci co do wysokości fundusz akademicki na świecie. Uniwersytet został założony przez by- U. Chicago, USA łego gubernatora Kalifornii, senatora Lelanda University of Chicago został zało- Stanforda i jego żonę Jane Lathrop Stanford żony w 1890 r. przez przedsiębior- w 1891 r. na cześć zmarłego w 1884 r. na dur brzu - 10cę i twórcę koncernu Standard Oil, szny dwa miesiące przed szesnastymi urodzina- Johna Rockefellera. Swoje dzieło nazwał później mi syna, Lelanda Stanforda juniora. Od 2011 r. „najlepszą inwestycją, jaką kiedykolwiek uczy- na Stanford wysyłane są regularnie 40-osobowe nił”. Naukowcy z uniwersytetu otrzymali 100 Na-

grupy polskich naukowców w ramach ministe- 123RF FOT. gród Nobla, więcej niż przedstawiciele jakiejkol- rialnego programu TOP 500 Innovators. Cambridge, nr 3 na świecie wiek innej uczelni w Stanach Zjednoczonych.

Cambridge, Wielka Brytania MIT, USA W rankingu szanghajskim pod uwagę bierze Jest to drugi – po Uniwersytecie Ok- Massachusetts Institute of Technolo- się liczbę absolwentów (oraz osobno pracowni- sfordzkim – najstarszy angielski uni- gy (MIT) to uczelnia niepubliczna, po- ków), którzy otrzymali Nagrodę Nobla lub Medal 3 wersytet (i trzeci na świecie, spośród 4 litechnika o statusie uniwersyteckim. Fieldsa, liczbę publikacji w czasopismach „Na- nadal istniejących). Założony został w 1209 r. Założona została – w 1861 r. w Cambridge w stanie ture” lub „Science”, liczbę najlepiej cytowanych przez grupę byłych wykładowców Oksfordu. Massachusetts – z inicjatywy przedsiębiorców naukowców (Highly Cited Researchers) oraz pub- Wciąż też ma z nim wiele cech wspólnych. Stąd z okolic Nowego Jorku i Bostonu. Kształci i prowa- likacji, które znalazły się w wybranych indeksach oba uniwersytety bywają określane wspólną naz- dzi badania podstawowe, choć silnie jest zorien- cytowań. wą Oxbridge. towana na praktyczne potrzeby. Oprac. Ł

006 Strefa Biznesu JESIEŃ 2020 Strefa powitalna Retroreklama GOSPODYNI DOMOWA UFA TYLKO DOMOWEJ GOSPODYNI?

W tej kwestii niewiele zmieniło się od lat – to kobiety dominują w reklamach, które dotyczą gospodarstwa domowego. Bo kto, jeśli nie gospodyni domowa, wie, jakie prosz- ki do prania są najlepsze, który płyn do mycia naczyń wypucuje, że wszystko lśni. Pani domu ma też wiedzę, jaki proszek do pieczenia sprawi, że ciasto jest wyborne. No kto, jak nie gospodyni domowa i matka w jednej osobie, ma pojęcie, co jest najlepsze dla dziecka. Stereotypy? Tak, ale dopasowane do przekonań odbiorców, ponadto utrwalające istniejące w świadomości wzorce. Mężczyzna w reklamowej roli znawcy wywabiania plam z dziecięcych ubranek byłby mniej wiarygodny. Dlatego w reklamach produktów związanych z gospodar- stwem domowym panie występują dwa razy częściej niż panowie. Na zamieszczonej obok niemieckiej reklamie zastosowano taką dwu- obrazkową oś czasu – przed i po zastosowaniu polecanego specyfiku. Uczesana zgodnie z modą lat sześćdziesiatych XX wieku pani zapewnia Czytelniczki: „Moja podłoga wytrzyma wszystko. Sprawia to Sigella, ponieważ czyści nabłyszcza i dba…”. Taka reklama sprzed sześćdzie- sięciu lat niewiele różni się od dziś stosowanych klipów, gdzie gospodyni prezentuje np. zabrudzo- ną białą bluzkę przed pra- niem i śnieżnobiałą czystą po. Autorzy kampanii nie schodzą z tej drogi, bo uznają ją za nadal sku- „Moja podłoga wytrzyma wszystko. Sprawia to Sigella, ponieważ czyści nabłyszcza i dba…” teczną. – tak zachwala specyfik do czyszczenia podłóg niemiecka gospodyni domowa. Reklama ukazała się JAN w niemieckim magazynie „Quick” w sierpniu 1962 r.

Strefa Biznesu JESIEŃ 2020 007 KRAKOWSKI SALON EKONOMICZNY NBP JEST OTWARTYM MIEJSCEM SPOTKAŃ KRAKOWSKI SALON EKONOMICZNY NBP JEST OTWARTYM MIEJSCEM SPOTKAŃ

– Goście Salonu i zwiedzający mają poczucie obcowania z minionym czasem, który dzięki użytym najnowszym, multimedialnym technikom obrazowania nie wydaje mu się aż tak odległy – podkreśla KATARZYNA BASIAK-GAŁA, dyrektor Oddziału Okręgowego NBP w Krakowie

Tekst: Janusz Michalczak NBP FOT. 009 FOT. NBP FOT. – Mam osobistą satysfakcję, że dzięki naszym staraniom profesor Adam Glapiński, prezes Narodowego Banku Polskiego, podjął decyzję o utworzeniu Krakowskiego Salonu Ekonomicznego NBP – podkreśla Katarzyna Basiak-Gała, dyrektor Oddziału Okręgowego NBP w Krakowie

spozycja jest fantastyczną podróżą w czasie, opo- w latach 1921-1924, znajduje się Krakowski Salon – Salon już w swojej idei wiadającą o dziejach polskiego pieniądza w kon- Ekonomiczny NBP. Warto dodać, że w budynku jest otwartym miejscem tekście historii naszego kraju. Chcemy, aby ak- tym od lat 20. XX wieku do dziś nieprzerwanie tywnie uczestnicząc w tej podróży, poznali Pań- tętni bankowe życie. Akcentujemy to poprzez spotkań i wymiany stwo procesy i mechanizmy, które na przestrze- wyodrębnienie Sali Krakowskiej, w której moż- ni dziejów zachodziły w polskiej gospodarce. Kra- na poznać niezwykłą historię tego miejsca i wy- myśli – podkreśla kowski Salon Ekonomiczny NBP to bez wątpie- bitne postaci z nim związane. By umożliwić Pań- KATARZYNA nia nowa jakość na edukacyjnej mapie Krakowa. stwu aktywne zwiedzanie, wykorzystaliśmy no- Dołączyliśmy w ten sposób do pięknej rodziny woczesne technologie i aplikacje multimedial- BASIAK-GAŁA, placówek naukowych, oświatowych i muzeów, ne, które wzbogacają ekspozycję, wpływając dyrektor Oddziału wzbogacając Małopolskę o kolejne wartościowe na lepsze zapamiętywanie i utrwalanie przeka- i wyjątkowe miejsce. To naturalna synergia ze zanych treści. Wspierają one edukację poprzez Okręgowego środowiskiem kulturowym i biznesowym. atrakcyjną formę przekazu w postaci prezenta- cji multimedialnych, animacji, infografik czy wy- Narodowego Banku – Uczestnicy otwarcia kresów przygotowanych w języku polskim i an- Polskiego w Krakowie Salonu podkreślają jego gielskim. wyjątkowość, polegającą na wykorzystaniu – Do kogo kierowana – Otwarcie Krakowskiego supernowoczesnych jest oferta Krakowskiego Salonu Ekonomicznego NBP technik multimedialnych Salonu Ekonomicznego? odbiło się w Krakowie, w pięknych, zabytkowych a także poza samą stolicą wnętrzach… – Kierując się sentencją chińskiego filozofa Małopolski, szerokim Konfucjusza: „Powiedz, a zapomnę, pokaż, a za- echem. Jaką rolę wyznacza – Królewskie miasto Kraków to szczególne pamiętam”, do Krakowskiego Salonu Ekono- Narodowy Bank Polski miejsce, które przez wieki miało wpływ na kształ- micznego NBP zapraszam wszystkich chcących tej placówce? towanie się historii Polski, to historyczna siedzi- wiedzieć więcej. Szczególną ofertę kierujemy ba królów polskich oraz centrum polskiej kultu- do dzieci, młodzieży i studentów, dla których po- – Głównym celem Salonu jest szeroko rozu- ry, sztuki i nauki. I właśnie w samym sercu Kra- byt w Salonie będzie okazją do wzbogacenia wie- miana edukacja ekonomiczna. Przygotowana ek- kowa, w imponującym gmachu wzniesionym dzy na temat dziejów polskiego pieniądza oraz

010 Strefa Biznesu JESIEŃ 2020 Strefa pieniądza Krakowski Salon Ekonomiczny NBP roli i zadań NBP jako centralnego banku państwa. otrzymaliście prestiżowe – Proszę powiedzieć, jakie Dla grup zorganizowanych, oprócz ekspozycji, odznaczenia. wydarzenia czekają nas mamy przygotowane scenariusze zajęć i warszta- w najbliższym czasie? tów. Trwałą pamiątką odwiedzin naszej placów- – Jak pan zauważył, nasza obecność w Mało- – Szczególnie zależy mi na organizacji spot- ki, obok zdobytej wiedzy, będzie moneta wydru- polsce jest dostrzegana, pozytywnie odbierana kań z przedsiębiorcami współpracującymi z na- kowana w technologii 3D. I co jest istotne – udział i doceniana. Jest mi niezmiernie miło, że w ostat- mi w ramach badań ekonomicznych. Chcemy w zajęciach jest bezpłatny. nim czasie samorząd Województwa Małopolskie- podziękować im za często wieloletnią już współ- Drugim filarem działalności Salonu będzie go wyróżnił Narodowy Bank Polski tytułem „Po- pracę i wysoką jakość przekazywanych do NBP funkcja konferencyjna. W Krakowskim Salonie lonia Minor”, a mnie Odznaką Honorową Woje- ankiet i zestawień. Ekonomicznym NBP organizowane będą cyklicz- wództwa Małopolskiego – Złotym Krzyżem Ma- Jesienią ukażą się też dwie monety kolekcjo- ne konferencje naukowe z udziałem autoryte- łopolski. nerskie poświęcone postaciom z naszego regio- tów z zakresu ekonomii, gospodarki, numizma- Doceniona została zarówno nasza działalność nu: wielkiej aktorce Antoninie Hoffmann oraz tyki i bankowości. Salon będzie miejscem spot- edukacyjna, w tym utworzenie Krakowskiego Wincentemu Witosowi. Przy okazji emisji mo- kań przedsiębiorców, naukowców, ludzi kultury. Salonu Ekonomicznego NBP i włączanie się net chcielibyśmy zorganizować wydarzenia, któ- w liczne inicjatywy realizowane na terenie Ma- re przypomną społeczeństwu te niezwykłe po- –W kilku przypadkach łopolski, jak i działalność emisyjna. Po raz pierw- stacie. mamy nawet wrażenie szy w historii, w ostatnich trzech latach NBP wy- bezpośredniego obcowania emitował aż 13 numizmatów promujących dzie- – Krakowski Salon z historią... dzictwo kulturowe Małopolski i upamiętniają- Ekonomiczny NBP cych wybitne postacie związane z naszym re- został otwarty 11 września. – Tak, to prawda, Taki efekt chcieliśmy uzy- gionem. Jak zwiedzający odbierają skać. Zwiedzający, przebywając w tej, wydzielo- ekspozycję? nej na pozór przestrzeni, ma poczucie obcowania z minionym czasem, który za sprawą użytych – Salon cieszy się dużą popularnością zarów- technologii obrazowania nie wydaje mu się aż KATARZYNA BASIAK-GAŁA no wśród zwiedzających indywidualnie, jak i grup tak odległy. Wchodząc na ekspozycję, nasz gość Absolwentka Uniwerstytetu Ekonomicznego zorganizowanych. Mamy także pozytywne syg- staje się jednym z bohaterów przekazywanej opo- w Krakowie Od 2010 roku związana nały doceniające jakość oferty merytorycznej ek- wieści. Zastosowana technika ma pomóc w od- z bankiem centralnym. Wyróżniona spozycji. Młodzież jest zachwycona wystawą; biorze i interpretowaniu zjawisk zachodzących m.in.: Odznaką Honorową Województwa oczywiście najwięcej emocji wzbudza sztaba zło- w historii polskiej gospodarki. Małopolskiego – Złoty Krzyż Małopolski, ta – warto podkreślić, że jesteśmy jedynym miej- odznaką „Za zasługi dla bankowości scem w Małopolsce, gdzie można ją spróbować – Co stanowi o wyjątkowości Rzeczypospolitej Polskiej” (2018 r.), Medalem podnieść. Wspomnę też, że kalendarz wypełnia tego miejsca? 100-lecia Odzyskania Niepodległości się także rezerwacjami. Jeszcze raz zapraszam Wojewody Małopolskiego (2018 r.) więc wszystkich do zwiedzania Krakowskiego Sa- – O ogromnej wartości tego miejsca stanowi oraz tytułem „Filar i Przyjaciel Forum lonu Ekonomicznego NBP zarówno indywidual- m.in. przygotowana w bardzo ciekawy i innowa- Przedsiębiorców Małopolski” (2019 r.). nie, jak i z przewodnikiem – naprawdę warto. cyjny sposób ekspozycja o dużej wartości mery- Rozmawiał Janusz Michalczak torycznej, wkomponowana w historyczne wnę- trza gmachu NBP. Dysponujemy także najpięk- niejszymi przestrzeniami konferencyjnymi w Małopolsce. Istotne są też pozycja i potencjał krakowskiego oddziału NBP w regionie. W połą- czeniu z potencjałem samego Krakowa oraz regionu, tak wyjątkowego jak Małopolska, pozwoli na realizację całego wachlarza działań, zarów- no samodzielnie, jak i we współpracy z partnerami, z wykorzystaniem efektu synergii. W siedzi- bie oddziału prowadzimy lekcje ekonomiczne dla dzieci, młodzieży oraz studentów i seniorów, uczestniczymy w piknikach edukacyjnych, a we współpracy z krakowskimi uniwersytetami or- ganizujemy konferencje krajowe i międzynaro- dowe, a także uczymy, jak bezpiecznie korzystać z nowoczesnych instrumentów płatniczych. Pojawienie się w krakowskim pejzażu gospodarczym Krakowskiego Salonu Ekonomicznego NBP pozwoli dodatkowo rozszerzyć obecność polskiego banku centralnego w życiu społecz- nym i gospodarczym Małopolski. – Krakowski oddział NBP

w Małopolsce jest aktywny, MICHALCZAK JANAUSZ FOT. a jego inicjatywy są Nagrodę „Polonia Minor” odbiera prof. Adam Glapiński, prezes Narodowego nagradzane. Ostatnio Banku Polskiego, z rąk prof. Jana Tadeusza Dudy, przewodniczącego Sejmiku zarówno Narodowy Bank Województwa Małopolskiego i Łukasza Smółki, wicemarszałka Województwa Polski, jak i Pani Dyrektor Małopolskiego

Strefa Biznesu JESIEŃ 2020 011 Strefa pieniądza Krakowski Salon Ekonomiczny NBP Salon NBP – wyjątkowy adres w Krakowie

Krakowski Salon Ekonomiczny NBP – otwarty 11 września w budynku przy ul. Basztowej 20 – już dziś jest ważnym miejscem zacieśniania współpracy ze środowiskami gospodarczymi Krakowa i Małopolski

opularyzacja wiedzy ekonomicznej bu- nie tylko w kontekście dziejów miasta, w pobliżu duje świadome społeczeństwo i two- Barbakanu, placu Matejki, ale też samego miej- rzy to co najważniejsze we współczes- sca, w którym kiedyś znajdowały się zajazdy oraz P nej Polsce. Dlatego edukacja ekono- kamienica, gdzie swoje młode lata spędzał Sta- miczna jest jednym z celów Narodowego Banku nisław Wyspiański. W tej formie, którą obecnie Polskiego – Oddział Okręgowy w Krakowie znamy, powstał na początku lat 20. XX w. wed- Reprezentacyjne wnętrza NBP od dłuższego już czasu realizuje liczne projekty ług projektu Kazimierza Wyczyńskiego i Teodo- to idealne miejsce na spotkania służące upowszechnianiu wiedzy o zasadach ra Hoffmanna. Jest budynkiem unikalnym funkcjonowania rynku finansowego, w tym eko- na skalę Krakowa, ponieważ praktycznie nie ule- nomicznego dziedzictwa narodowego. gał większym przekształceniom, co jest wartoś- O tym, jak istotna jest praktyczna wiedza eko- cią dodaną, jak również, co istotne, zachował swo- nomiczna, świadczy chociażby ilość wydarzeń ją pierwotną funkcję. edukacyjnych dofinansowanych przez bank cen- Na przestrzeni 100 lat istnienia był niemym tralny, gdzie Małopolska jest jednym z liderów świadkiem wielu ważnych wydarzeń historycz- pod względem liczby realizowanych projektów, nych – m.in. sprowadzenia prochów Juliusza Sło- zajmując drugie miejsce w Polsce. Najlepszym wackiego (1927 r.), pogrzebu marszałka Józefa Pił- sposobem na osiągnięcie sukcesów w tym ob- sudskiego (1935 r.), sprowadzenia prochów ge- szarze jest udział w ciekawym, interaktywnym nerała Władysława Sikorskiego (1993 r.) czy wi- projekcie lub zaproszenie do odwiedzenia miej- zyt w Krakowie papieża Jana Pawła II. W czasie sca, w którym bezpośrednio można poznać tajni- II wojny światowej w gmachu Banku Polskiego ki finansów. I tę funkcję z powodzeniem pełni SA miał siedzibę Bank Emisyjny w Polsce (niem. Krakowski Salon Ekonomiczny NBP. Emissionsbank in Polen), który w okupowanym – To jest taka niezwykła mieszanka profesjo- przez Niemców Generalnym Gubernatorstwie nalizmu, patriotyzmu gospodarczego oraz otwar- pełnił funkcję banku centralnego, m.in. emitując tości na środowisko biznesu – stwierdza red. Zbig- banknoty i monety. Po zakończeniu wojny, w nie- niew Bartuś, najlepszy małopolski dziennikarz zniszczonym budynku, utworzono z pomocą ekonomiczny, laureat m.in. Nagrody im. Włady- pracowników Banku Polskiego SA i Banku Emi- JANUSZ MICHALCZAK FOT. sława Grabskiego. – Rolę takiego integratora Na- syjnego – Oddział Okręgowy Narodowego Ban- Salon budzi olbrzymie zainteresowanie, rodowy Bank Polski odgrywa już od dłuższego ku Polskiego. także środowiska naukowego czasu, dlatego myślę, że takiego miejsca jak Kra- Od początku krakowska siedziba NBP uwa- kowski Salon Ekonomiczny NBP brakowało żana jest – przez wielu historyków architektury w Krakowie i tym chętniej będą się pojawiać – za jeden z najładniejszych obiektów w Polsce. w nim przedsiębiorcy oraz ich partnerzy. Krakow- 16 listopada 1965 r. została wpisana do rejestru ski Oddział NBP odgrywa kluczową rolę w edu- zabytków ówczesnego województwa krakow- kacji ekonomicznej Małopolan oraz w promowa- skiego. Przeprowadzona w ostatnich latach grun- niu przedsiębiorczości. Łączy społeczeństwo lo- towna modernizacja wraz z konserwacją detali kalne, środowiska gospodarcze oraz te związane architektonicznych pozwoliła nie tylko dostoso- z kulturą i sztuką. Sama wystawa Krakowskiego wać budynek do współczesnych wymagań, ale Salonu Ekonomicznego NBP jest wyjątkowym przede wszystkim przywróciła mu dawny blask. miejscem w Polsce, dlatego zdecydowanie war- to tutaj przyjść z rodziną i dziećmi. Miejsce nowoczesnej edukacji Budynek, który emanuje I właśnie w samym sercu Krakowa rozpoczął dziejowym blaskiem działalność Krakowski Salon Ekonomiczny NBP,

Gmach Narodowego Banku Polskiego został jako nowa jakość na edukacyjnej i gospodarczej NBP FOT. wzniesiony z wielkim rozmachem w okresie mapie Małopolski. Jedną z największych atrakcji Gabinetu II Rzeczypospolitej. Znajduje się w przestrzeni, Wystawa Krakowskiego Salonu Ekonomicz- Numizmatycznego jest sztaba złota która w Krakowie ma swoją szczególną historię nego NBP z całą pewnością powinna znaleźć się o wartości około 3 milionów złotych

012 Strefa Biznesu JESIEŃ 2020 nie tylko w ofercie turystycznej, ale również szkolnej, ponieważ wspiera nauczycieli w realizacji podstawy programowej w dziedzinie przed- siębiorczości, która jest dedykowana dla szkół podstawowych i ponadgimnazjalnych. Zwiedza- jący ma możliwość indywidualnego wyboru treś- ci, które są prezentowane w sposób logiczny i przystępny, wychodząc poza podstawę progra- mową. Do zgłębiania dziejów pieniądza zachęca in- teraktywna ekspozycja, która za pomocą obrazu, słowa i nowoczesnych technologii prezentuje najważniejsze fakty związane z historią i ewolu- cją systemu monetarnego na ziemiach polskich oraz dziejów gospodarki. Salon tworzą trzy uzupełniające się moduły tematyczne: Sala Polska, Sala NBP z Gabinetem Numizmatycznym i Sala Krakowska. Sercem Sa- lonu jest Gabinet Numizmatyczny, w którym można podziwiać unikatowe monety i banknoty kolekcjonerskie wyemitowane przez Narodo- wy Bank Polski. FOT. NBP FOT. Kraków na gospodarczej Elegancki Gabinet Numizmatyczny Krakowskiego Salonu Ekonomicznego NBP mapie Polski Kraków od wieków jest ważny na gospodarczej nia Władysława Jagiełły wielkie znaczenie zyska- ją w nim dziesiątki firm z branży edutech, med- mapie Polski. Fakt ten ilustruje wyjątkowa opo- ły dwie rodziny krakowskie: Morsztynów i Szwar- tech, „life science” itp. wieść prezentowana w części wystawowej Kra- ców, a także żydowski bankier Wołczek. Mocno kowskiego Salonu Ekonomicznego NBP. Każdy zaznaczyły swą pozycję w Rzeczypospolitej nie- Gospodarze stawiają z jej rozdziałów jest poświęcony odrębnemu te- zwykle wpływowe rody Betmanów, Bonerów na synergię regionu matowi, ujmującemu dane zjawisko w sposób i Montelupich. z Salonem opisowy, jak i poprzez ikonografię. Kraków nie tylko nie stracił swojego blasku, Obecność Krakowskiego Salonu Ekonomiczne- Historia polskiej bankowości, o czym może- ale w obecnej Polsce dzierży palmę pierwszeń- go NBP na mapie Krakowa, w połączeniu z poten- my przekonać się, oglądając ekspozycję, wiąże stwa w wielu dziedzinach, od kultury począw- cjałem miasta oraz regionu, tak wyjątkowego, jak się nierozerwalnie z postaciami królewskich ban- szy, przez naukę i edukację, po kreatywność go- Małopolska, pozwoli na realizację szerokiego wa- kierów, którzy życie i działalność związali z dwo- spodarczą. Funkcjonuje w nim kilkanaście bar- chlarza działań – samodzielnie i we współpracy rem Piastów, Jagiellonów i Wazów. W czasach Ka- dzo ważnych uczelni wyższych z Uniwersyte- z partnerami. Zaplanowane w nim cykliczne wy- zimierza Wielkiego byli nimi: Lewko, Mikołaj tem Jagiellońskim, Politechniką Krakowską darzenia pozwolą dodatkowo rozszerzyć obec- Wierzynek i Hańko Kępicz. W okresie panowa- i Akademią Górniczo-Hutniczą na czele. Działa- ność polskiego banku centralnego w życiu spo- łecznym i gospodarczym Małopolski. W gmachu, w którym na cele wystawien- niczo-edukacyjne przeznaczono ponad 800 mkw. powierzchni, znajdują się trzy duże sale konferencyjne wyposażone w supernowoczes- ny sprzęt multimedialny. – Do dyspozycji zainteresowanych, także naszych licznych partnerów zewnętrznych, udostępniliśmy Salę Polską, daw- niej operacyjną, przystosowaną do funkcji kon- ferencyjnych, edukacyjnych oraz wystawienni- czych, Salę Krakowską – zlokalizowaną na parte- rze, z widokiem na Barbakan i Bramę Floriańską, a także salę konferencyjną, znajdującą się na czwartym piętrze budynku – informują przedstawiciele Oddziału Okręgowego NBP w Krakowie. Do miejsc Krakowa, które koniecznie trzeba odwiedzić, dołączył zatem Krakowski Salon Eko- nomiczny NBP, otwierający kolejny niezwykle ciekawy rozdział edukacyjnej działalności Naro- dowego Banku Polskiego. Gospodarze Salonu, zapraszając wszystkich zainteresowanych do współpracy, nie mają wąt- pliwości, że stanie się on miejscem, w którym zostanie zrealizowanych wiele wartościowych inicjatyw, służących uruchomieniu na zasadach sy-

FOT. NBP FOT. nergii (współdziałania) potencjału gospodarcze- Dyrektor Katarzyna Basiak-Gała ze współpracownikami go Krakowa i Małopolski. (JM)

Strefa Biznesu JESIEŃ 2020 013 Strefa biznesu Inwestycje Podkarpacie kusi inwestorów atrakcyjnymi działkami

Materiał Partnera

Tarnobrzeska Specjalna Strefa Ekonomiczna EURO – PARK WISŁOSAN (TSSE) dysponuje terenami inwestycyjnymi w różnych lokalizacjach. To 2-3-hektarowe uzbrojone działki, ale też kompleksy 50-hektarowe. Z kolei Strefa Aktywności Gospodarczej Rzeszowskiego Ob- szaru Funkcjonalnego w Boguchwale kusi inwestorów działkami półhektarowymi i hektarowymi. To tereny uzbrojone, położone w dolinie Wisłoka, na wschód od miasta. I jedna, i druga strefa ekonomiczna oferują przed- siębiorcom liczne udogodnienia.

TSSE EURO – PARK WISŁOSAN obejmuje swoim oddziały- waniem północne powiaty Podkarpacia – tarnobrzeski, stalowowolski, niżański oraz przemyski, a także 30 powiatów z województw lubelskiego i mazowieckiego. W swojej ofercie dla potencjalnych inwestorów ma kilkadziesiąt hektarów tere- nów inwestycyjnych. Wszystkie działki inwestycyjne mają bardzo dobre warunki logistyczne i uregulowany stan prawny. Ulgi podatkowe i inne korzyści Głównym celem TSSE jest pozyskiwanie nowych projektów inwestycyjnych oraz wspieranie przedsiębiorców poprzez udzie- lanie im decyzji umożliwiających korzystanie z ulg podatkowych. – Zwolnienia z podatku dochodowego sięgają nawet do 70 proc. wielkości kosztów nowej inwestycji – informuje Tomasz Miśko, dyrektor Agencji Rozwoju Przemysłu S.A. Oddział w Tar- nobrzegu, która zarządza TSSE EURO – PARK WISŁOSAN. – Przy czym nowa inwestycja to nie tylko zakup działki i budowa nowego zakładu, ale też projekt związany z zakupem maszyn i urządzeń, zwiększeniem skali produkcji lub jej dywersyfikacją. Inwestorzy mogą korzystać z przywileju „strefowego” nawet przez 15 lat. Zwolnienia podatkowe dla mikro i małych przedsię- biorców sięgają 70 proc. Średnie firmy mogą liczyć na zwolnienia 60-procentowe, zaś najwięksi przedsiębiorcy na 50-procentowe. Podejmując współpracę z TSSE, przedsiębiorca otrzymuje kompleksową obsługę w procesie przygotowania wniosku o uzyskanie ulg podatkowych, propozycje lokalizacyjne, jeśli nie posiada swoich nieruchomości. Na Podkarpa- – Możemy podjąć się wybudowania dla przedsiębiorcy tzw. dedykowanych hal przemysłowych, dysponujemy możliwościa- ciu udało się mi udzielania pożyczek czy też leasingów – mówi Tomasz Miśko. Dodaje, że TSSE na Podkarpaciu wydała 116 aktywnych zez- zbudo- woleń na działalność gospodarczą i decyzji o wsparciu, a wiel- wać przyja- kość wydatków inwestycyjnych poniesionych przez inwesto- rów to 2,9 mld zł. zny klimat Największy sukces TSSE? – Zbudowanie nowego potencjału inwestycyj- gospodarczego na terenach dawnej Huty Stalowa Wola. Wartość Justyna Placha-Adamska, zastępca burmistrza nowych projektów sięga kwoty 1,3 mld zł. To nowe branże, nowo- ny. Przedsię- Boguchwały: – W strefie na tzw. Wisłoczysku czesne projekty, zagraniczni inwestorzy – wylicza dyrektor Miśko. inwestor może kupić działkę za ok. 7 tys. zł za ar TSSE EURO – PARK WISŁOSAN zabiega w szczególności o in- biorcy to

FOT. KRZYSZTOF ŁOKAJ KRZYSZTOF FOT. westorów z branż generujących nowoczesne rozwiązania technicz- dostrzegają

014 Strefa Biznesu JESIEŃ 2020 Strefa biznesu Inwestycje

ne czy organizacyjne, charakteryzujące się wysokim poziomem au- W zabytkowym budynku będzie działać Centrum Wsparcia tomatyzacji procesów i możliwości rozwoju sieci lokalnych poddo- Biznesu. stawców oraz firm usługowych. Na dzisiaj są to inwestorzy z obsza- – Mamy stowarzyszenie przedsiębiorców gminy Boguchwała, ru automotive, chemii budowlanej, stolarki okiennej i drzwiowej, które działa już od jakiegoś czasu. Chcemy wejść z nimi w ściślej- elektrotechnicznej, precyzyjnej obróbki metali i szkła. szą współpracę, stworzyć w tym miejscu możliwość wymiany do- – Otwarci jesteśmy na nowe projekty z każdej dziedziny w ra- świadczeń, wsparcia dla młodych przedsiębiorców. W nowo pow- mach rozwoju albo uruchomienia działalności produkcyjnej stałym Centrum Wsparcia Biznesu będzie sala konferencyjna wy- – deklaruje Tomasz Miśko. posażona w sprzęt multimedialny, umożliwiający zorganizowa- nie np. telekonferencji – zapowiada Justyna Placha-Adamska. Konkurencyjne ceny działek Strefa Aktywności Gospodarczej Rzeszowskiego Obszaru Koronawirus nie paraliżuje inwestorów Funkcjonalnego w Boguchwale, obejmująca teren tzw. Plany na 2020 rok zakładały pozyskanie przez TSSE EURO Wisłoczyska, liczy ponad 42 ha i zlokalizowana jest we wschodniej – PARK WISŁOSAN około 25 nowych projektów inwestycyj- części miasta. Ponad 19 ha terenu w granicach strefy stanowi już nych. Wartość nowych inwestycji oszacowano na prawie 400 własność przedsiębiorców. Gmina przystępuje do sprzedaży ko- mln zł. Pandemia koronawirusa zablokowała szereg działań in- lejnych ok. 8 ha uzbrojonych terenów inwestycyjnych, pozosta- westycyjnych, czy też reinwestycyjnych praktycznie na prze- łe około 14 ha będą sukcesywnie przeznaczane do sprzedaży. strzeni całego II kwartału br. Dobiega końca zabudowa terenów o powierzchni ponad 4 ha – Obserwujemy stopniowe przywracanie realizacji inwestycji (3 przedsiębiorców), na pozostałym terenie inwestorzy (6 przed- przygotowywanych przed pandemią – mówi Tomasz Miśko. – Wra- siębiorców) przygotowują się do wystąpienia o pozwolenie na bu- camy do bezpośrednich kontaktów z partnerami biznesowymi i lo- dowę budynków, niezbędnych dla prowadzenia działalności. kalnymi samorządami. Przygotowujemy nowe inwestycje W 2010 r. gmina Boguchwała podjęła współpracę z Krakow- w Przemyślu i jego okolicach, na terenie Stalowej Woli oraz w Tarno- skim Parkiem Technologicznym, który specjalizował się w two- brzegu. Projektujemy budowę nowych hal produkcyjno-magazy- rzeniu stref na terenach dużych aglomeracji miejskich. Od wrześ- nowych. Będziemy wydawać kolejne decyzje o wsparciu dla inwe- nia 2018 r. tereny inwestycyjne w Boguchwale stały się podstrefą storów. A 2021 rok, jeśli nie zostanie zakłócony przez społeczne czy Specjalnej Strefy Ekonomicznej Euro-Park Mielec. Dzięki temu też gospodarcze negatywne zjawiska, towarzyszące kolejnej fali epi- firmy tu inwestujące mogą liczyć na zwolnienia podatkowe demii, będzie niewątpliwie okresem dynamicznego wzrostu aktyw- i wsparcie, jakiego udziela ARP. ności gospodarczej na terenach Tarnobrzeskiej Specjalnej Strefy Eko- – Nasze główne atuty to bliskość miasta wojewódzkiego, do- nomicznej EURO – PARK WISŁOSAN – podsumowuje z optymi- stęp do kadry pracowniczej z uwagi na uczelnie wyższe, dostęp- zmem Tomasz Miśko, dyrektor ARP S.A. Oddział w Tarnobrzegu. ność komunikacyjna, m.in. rozwijająca się podkarpacka kolej W Boguchwale zainteresowanie terenami inwestycyjnymi aglomeracyjna, droga ekspresowa S-19 w budowie, no i przede pojawiło się wcześniej niż pandemia. Wielu przedsiębiorców wszystkim niezwykle konkurencyjne ceny działek, ok. 7 tys. zł podtrzymuje swoje zamiary nabycia działki. Jak będzie w rze- za ar – wylicza Justyna Placha-Adamska, zastępca burmistrza czywistości, to pokaże przetarg, który odbędzie się już jesienią. Boguchwały i prezes zarządu Stowarzyszenia Rzeszowskiego – Istotne wydaje się to, że mimo trudności i niepewności Obszaru Funkcjonalnego. na rynku przedsiębiorcy nie zrezygnowali z realizacji swoich da- Dodaje, że w Boguchwale prężnie rozwija się osiedle bloków, lekosiężnych wizji, że chcą rozwijać swoje firmy – zauważa Ju- TOMASZ które buduje Towarzystwo Budownictwa Społecznego. Nie ma styna Placha-Adamska, zastępca burmistrza Boguchwały. MIŚKO, tu zagęszczonej zabudowy i wysokich bloków. Mieszkania bar- Atrakcyjne ceny i lokalizacje działek, a także dostępność komu- DYREKTOR dzo szybko się sprzedają. Ludzie chcą tutaj mieszkać, bo ceny w po- nikacyjna i ulgi podatkowe to niejedyne korzyści, na które mogą li- AGENCJI równaniu z Rzeszowem są niższe, a dojazd jest dobry. Jeśli więc czyć przedsiębiorcy lokujący swoje przedsięwzięcia biznesowe ROZWOJU ktoś znajdzie pracę w strefie, będzie miał możliwość zamieszka- w strefach ekonomicznych na Podkarpaciu. Ważnymi atutami re- PRZEMYSŁU nia blisko miejsca pracy i w warunkach przyjaznych do życia. gionu, który – wg danych statystycznych – zamieszkuje najmłod- S.A. ODDZIAŁ – Zwiększa się liczba mieszkańców, mamy coraz więcej dzie- sze społeczeństwo w kraju, są też wykwalifikowane kadry i wspar- W TARNO- ci, toteż rozwijamy infrastrukturę oświatową – zapowiada z-ca cie, jakiego udzielają przedsiębiorcom samorządy. Na Podkarpa- BRZEGU: burmistrza Boguchwały. ciu udało się zbudować przyjazny klimat inwestycyjny. Przedsię- Obserwujemy Niecałe 9 ha jest w tej chwili uzbrajanych z projektu realizo- biorcy to dostrzegają. stopniowe wanego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Wo- przywracanie jewództwa Podkarpackiego. Jest to wspólny projekt kilku gmin, realizacji inwe- w ramach którego Boguchwała otrzymała ponad 2 mln zł na wy- stycji przygo- budowanie wodociągu, kanalizacji sanitarnej i deszczowej. Ca- towywanych łe przedsięwzięcie kosztuje ponad 3 mln zł. przed pande- – Inwestorzy będą mogli kupić działki półhektarowe i hek- mią. Wracamy tarowe, albo też kilka sąsiadujących z sobą działek. Mamy zain- do bezpośred- teresowanych. Na koniec roku planujemy ogłoszenie przetar-

nich kontak- gu na sprzedaż działek – dodaje Justyna Placha-Adamska. POŹNIAK TADEUSZ FOT. tów z partnera- Strefa w Boguchwale, objęta Miejscowym Planem Zago- Strefa Aktywności Gospodarczej Rzeszowskiego mi biznesowy- spodarowania Przestrzennego, nie jest zorientowana na jakąś Obszaru Funkcjonalnego w Boguchwale, obejmują- mi i lokalnymi konkretną branżę. Z końcem tego roku samorząd Boguchwały ca teren tzw. Wisłoczyska, liczy ponad 42 ha i znaj- samorządami. chce sfinalizować rewitalizację starego spichlerza w Rynku. duje się we wschodniej części miasta

Strefa Biznesu JESIEŃ 2020 015 POLSKIE DAVOS TYM RAZEM W KARPACZU FOT. TOMASZ HOŁOD TOMASZ FOT. 016 Daniel Obajtek, prezes PKN Orlen, Człowiekiem Roku, a Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo Firmą Roku. Nagrodą Specjalną uhonorowano Swiatłanę Cichanouską, liderkę białoruskiej opozycji, zaś Nagroda Gospodarcza SGH powędrowała do Zbigniewa Jagiełły, prezesa PKO BP. Prestiżowe Forum Ekonomiczne, zwane polskim Davos, odbyło się tym razem jednak – z powodu pandemii koronawirusa – nie w Krynicy-Zdroju, a w Karpaczu Tekst: Marek Długopolski SWIATŁANA CICHANOUSKA, liderka białoruskiej opozycji, uhonorowana została Nagrodą Specjalną Forum Ekonomicznego w Karpaczu – Wierzę, że nasze debaty, rozmowy, nasza wymiana poglądów i doświadczeń, będą dla nas źródłem wiedzy przydatnej w kolejnych miesiącach walki z wirusem SARS-CoV-2 – WITOLD KOZŁOWSKI, marszałek Małopolski, tak otworzył 30. Forum Ekonomiczne w Karpaczu

laczego marszałek Małopolski witał gości na dolnośląskiej, a nie małopol- skiej ziemi? Wszak Krynica-Zdrój, od lat D zwana polskim Davos, do jubileuszo- wego 30. Forum Ekonomicznego szykowała się już od wielu miesięcy, a Małopolska była jego głównym partnerem. Wszystko przez nagły i nie- spodziewany atak groźnego koronawirusa. – Decyzja o zmianie lokalizacji była bardzo trudna, ale podjęliśmy ją w poczuciu odpowie- dzialności za bezpieczeństwo naszych gości – nie ukrywał Zygmunt Berdychowski, przewodniczą- cy Rady Programowej Forum Ekonomicznego. I w ten oto sposób jedno z najbardziej prestiżo- wych polskich wydarzeń gospodarczych trafiło do uroczego Karpacza. Goście nie zawiedli. Mimo niezwykłej i nieła- twej sytuacji do dolnośląskiego kurortu zjecha- ło około dwóch tysięcy wybitnych ekonomistów, znanych biznesmenów, samorządowców z wieloletnim stażem, a także polityków oraz tych wszystkich, którym na sercu leżą gospodarcze losy Małopolski, Polski, Europy i świata. „Europa po pandemii: Solidarność, Wolność, Wspólnota?” – nad tymi, jakże aktualnymi problemami deba- towano w Karpaczu. Co napędzi Europę? – Najprawdopodobniej byliśmy świadkami naj- głębszej do tej pory światowej recesji – tak Paweł Borys, prezes Polskiego Funduszu Rozwoju, roz- począł sesję inauguracyjną 30. Forum Ekonomicz- nego. I od razu zaznaczył, że w ostatnich miesią- cach „wspólnota została poddana ciężkiej próbie”. „W poszukiwaniu siły napędowej gospodarki”, ale również europejskiej solidarności, wzięła także udział wicepremier Jadwiga Emilewicz. – Czasy kryzysu to czasy redefiniowania pojęć. Kryzys wywołuje zasadną dyskusję: po co jest nam potrzebna Unia Europejska? Jestem głębo- ko przekonana do idei Europy – zaznaczyła mi-

FOT. TOMASZ HOŁOD TOMASZ FOT. nister rozwoju. Dodała też, że „Solidarność

018 Strefa Biznesu JESIEŃ 2020 Temat kwartału 30. Forum Ekonomiczne w Karpaczu i wspólnota muszą być przywrócone”. – Europa zaznaczył: – Jesteśmy odporni na takie ciosy. Zde- ła Swiatłana Cichanouska, liderka białoruskiej powinna na nowo przeczytać pisma ojców zało- cydowanie też podkreślił, że kraje wschodnio- opozycji, a jednocześnie specjalny gość jednego życieli i zinterpretować je przez pryzmat obec- europejskie dużo lepiej radzą sobie ze skutkami z najważniejszych seminariów w Karpaczu. nych czasów. Pojawiły się teraz decyzje politycz- pandemii niż kraje zachodnioeuropejskie. Mocno też podkreśliła, że ludzie na ulicach ne, których nie mieliśmy na przestrzeni ostatnich Jaka zatem przyszłość nas czeka? – Kryzys byli brutalnie bici, zatrzymywani, trafiali do wię- lat. Po raz pierwszy Europa nie boi się zaciągnąć uruchomił mnóstwo nowych modeli bizneso- zień, byli torturowani. – To był straszny widok. To wspólnej pożyczki – stwierdziła. wych. Chcemy kreować nowe elastyczne miej- był bardzo poważny błąd popełniony przez na- Jadwiga Emilewicz wspomniała również sca pracy. Oczywiście będziemy także popierać sze władze – tej zbrodni im nigdy nie zapomni- o tym, że „żadna wspólnota nie jest w stanie prze - elektromobilność – zapewnił Mark Boris Andri- my, nie wybaczymy – zapewniła. I zaraz dodała: trwać, jeśli opiera się tylko na interesach, a nie janic. Nie omieszkał też przypomnieć, że dzięki „Jesteśmy wdzięczni za Wasze wsparcie i pomoc. na wspólnych wartościach”. – Ten rok to nie jest np. Ubereats uratowanych zostało „tysiące restau- Solidarność jest dla nas niezwykle ważna”. Jed- czas na oszczędzanie. Trudno nam sobie wyobra- racji”. nocześnie zaapelowała do wszystkich krajów, zić, co byłoby dziś w Polsce, gdyby nie tarcze an- – Niesłychanie ważna była chęć współpracy w tym Rosji, by uszanowały suwerenność Biało- tykryzysowe. 138 miliardów złotych trafiło na pol- pomiędzy naszymi pracownikami a dostawcami. rusi. ski rynek. Dzięki temu dziś notujemy najpłytszą Tylko w ten sposób można było dostosować się – Doceniam i szanuję pokojowe protesty recesję w Europie! – podkreśliła wicepremier. do nowej, nieznanej wcześniej sytuacji. My ze swej na Białorusi. W Polsce bardzo długo pracowali- – Udało nam się uniknąć społecznej paniki. strony płaciliśmy kontrahentom przed wyznaczo- śmy nad zmianą systemu. Jak pamiętamy rok Stosunkowo szybko zaczęliśmy też otwierać go- nymi terminami, dzięki czemu budowaliśmy wza- 1989, to był czas dialogu między przedstawicie- spodarkę – tak problemy z pandemią na Ukrainie jemne zaufanie, a nasi współpracownicy mieli lami „Solidarności”, a reżimowymi władzami opisał w Karpaczu Ihor Petrashko, minister roz- komfort finansowy. Solidarność i zaufanie poz- – zauważył Jacek Czaputowicz, były już minister woju ekonomicznego, handlu i rolnictwa. woliły nam więc wyjść z kryzysu silniejszym – za- spraw zagranicznych Polski, a jednocześnie ko- A oto jego recepta na kolejne niepewne mie- znaczył Włodzimierz Wlaźlak, prezes Lidl Polska. lejny gość tego arcyważnego seminarium. – To, siące: – Rządy muszą uniknąć wstrzykiwania zbyt Nie ukrywał, że wielu dostawców, aby przetrwać co dzieje się na Białorusi daje nam nadzieję, że wielu pieniędzy w gospodarkę, bo prowadzi to na rynku, musiało się przebranżowić. warto walczyć o ideały – zaznaczył. do inflacji. Aby zapobiec gwałtownemu wzrosto- Cyfryzacja, automatyzacja, innowacyjność, ale wi bezrobocia, pozwoliliśmy na czasowe bezro- też współpraca, zaufanie i solidarność – to ma być „Niemożliwe” – nie istnieje bocie i korzystanie z zasiłków. Mam nadzieję, że ta nowa siła napędowa światowej gospodarki. Czy – Jeśli chcesz osiągnąć sukces, musisz wykreślić dzięki temu w czwartym kwartale nasza gospo- jednak odpowiednio ją wykorzystamy? To poka- ze słownika słowo „niemożliwe” – stwierdził Da- darka zacznie rosnąć – stwierdził. żą najbliższe miesiące i lata. niel Obajtek, prezes PKN Orlen. W Karpaczu wrę- O nowym, nieznanym świecie, który powoli czono mu prestiżowy tytuł Człowieka Roku Fo- wyłania się z koronawirusowych zawirowań Bitwa o demokrację rum Ekonomicznego 2020. i ciemności, mówił również Mark Boris Andrijanic, – Białorusini po 26 latach prześladowań obudzi- – Dziękuję wszystkim tym, dzięki którym tu prezes Ubera na Europę Środkową i Wschodnią. li się. W tym roku chcieliśmy walczyć o nasze pra- jestem. Którzy uwierzyli w moją wizję i pozwa- Najpierw przyznał, że w czasie lockdownu obro- wa. 9 sierpnia odbyły się na Białorusi wybory, któ- lali mi podejmować decyzje. Którzy rozumieli, że ty jego koncernu spadły aż o 80 proc., a następnie re, jak zwykle, zostały sfałszowane – nie ukrywa- one są ważne nie tylko dla Orlenu, ale i całej pol-

JERZY KWIECIŃSKI, prezes PGNiG

i ZYGMUNT BERDYCHOWSKI, przewodniczący Rady Programowej FE FOT. TOMASZ HOŁOD TOMASZ FOT. Głównej HandlowejGłównejWarszawie,twórców SGH w z raportu jeden polityków.także a prof.zdjęciu Na PIOTRWACHOWIAK, Szkołyrektor znanychbiznesmenów, samorządowcówstażem, wieloletnim z okołodwóchtysięcywybitnychzjechało ekonomistów, Karpacza do niełatwejsytuacjii niezwykłej Mimo

FOT. TOMASZ HOŁOD Marek Długopolski, Mateusz RóżańskiMateuszDługopolski, Marek Bartuś, Zbigniew Biskupski, Zbigniew Banasik, Marcin olbrzymie znaczenie. iświatowej gospodarki, a solidarność wciąż ma sem do szybszego rozwoju nie tylko polskiej,koronakryzys ale może że byćta, i bardzom.in. wieści, mocnymoptymistycznych sporo impul- wczasie pandemii, to jednak popłynęło z niego dził Zygmunt Berdychowski. Poznania, Krakowa, Kołobrzegu,rum. OfertaWarszawy zostanie – zdra- skierowananajlepszą ofertęm.in. doi tamKarpacza, odbędzie się najbliższe,czej w Europie”. 31. dlarozwoju współpracy politycznej i gospodar- sjąForum jest „tworzenie korzystnego klimatu cja Instytut Studiów Wschodnich.Berdychowski, Nadrzędną natomiast mi- organizatorem Zygmunt jest napędowym motorem cześnie Funda- wKrynicy-Zdroju. Jego pomysłodawcą i jedno- r.1991Od Forum Ekonomiczne się odbywało góralskie nuty. nu, regionalne pyszności, a takżejąc wartko jednocześnie płynące wielki potencjał naszego regio-stwie, komunikacji, historii i kulturze, prezentu-zysowej,Igrzyskach Europejskich, bezpieczeń- lityce,ale także o Małopolskiej Tarczy Antykry- no nie tylko o globalnej gospodarce i wielkiej po- łek Małopolski. nicy-Zdroju– mówił Witold Kozłowski, marsza- śląskim, ale za rok zapraszamy tykamyponownie się dow Karpaczu,Kry- w województwiebyła dolno- tradycyjnie jego głównym Małopolska,partnerem. – Spo- choć Forum odbywało się w Karpaczu, Roku otrzymało ZHR. współczesności” tytuł Organizacji Pozarządowejdycjipatriotycznego skautingu z wyzwaniami dychowski. Za „twórcze łączenie Zygmunt komplementował Ber grodzonego najlepszych- tra- Polski poświęcił wiele lat swojego życia – nedżera,tak na- społecznika, polityka, który dla wolnej stało PGNiG. – Nagrodziliśmy wyjątkowego me- złotych.Nic więc dziwnego, że Firmą Roku zo- nejdo kasy spółki wpłynęło około 6 miliardów sporu z rosyjskim Gazpromem. Dzięki nictwatejNaftowego i Gazownictwa, wygra-opisał finał żyć – tak Jerzy Kwieciński, prezes Polskiegożowego Gór- w Sztokholmie, ale sztuką było go wdro- ku Forum Ekonomicznego. Pawle II, nie politykiem z nagrodą żeprezes PKN CzłowiekaOrlen jest pierwszym, po Janie Ro- ności klimatycznej. I można jeszcze wspomniećtek ogłosił, że Orlen zmierza w kierunkudziwnego, neutral- że to w Karpaczu prezes Daniel Obajtransformacji - energetycznej w Polsce. Nic więc tami na rynku”, będącego jednocześnie liderem koncernu zdolnego do konkurowania zm.in. potenta- za budowę „polskiegoskiej multienergetycznego gospodarki – mocno podkreślił. Otrzymał go Wyzwania przyszłości Choć Forum Ekonomiczne odbywało się się odbywało Ekonomiczne Forum Choć Gdzie odbędzie się 31. Forum? – Wybierzemy Wmałopolskiej Strefie Spotkań dyskutowa- Małopolska Strefa Spotkań – Nie sztuką było wygrać wyrok sądu arbitra- Fo-

FOT. TOMASZ HOŁOD TOMASZ FOT. FOT. TOMASZ HOŁOD TOMASZ FOT. FOT. TOMASZ HOŁOD TOMASZ FOT. HOŁOD TOMASZ FOT.

Strefa Biznesu JESIEŃ 2020 021 STRATEGICZNE SZCZEPIONKI FOT. 123RF FOT. 022 Prace nad szczepionkami przeciwko COVID-19 prowadzi na świecie ponad 50 zespołów naukowych w tym 6 w USA. Na badania idą gigantyczne pieniądze, tylko Stany Zjednoczone zainwestowały w nie już ponad 11 miliardów dolarów. Tekst: Witold Głowacki Jeżeli skuteczne szczepienie będzie wymagało podania dwóch dawek szczepionki, ludzkość potrzebuje około 15 miliardów dawek Pierwsze przetestowane w zgodzie ze standardami naukowymi szczepionki przeciwko COVID-19 mogą pojawić się na rynku już pod koniec roku. Nie zmienia to jednak faktu, że wyprodukowanie odpowiedniej liczby dawek dla wszystkich mieszkańców Ziemi zajmie długie miesiące!

adna z ponad 50 przygotowywanych przez koncerny farmaceutyczne szczepionek przeciwko COVID-19 nie jest Ż jeszcze w pełni gotowa – bo w wypadku żadnej z nich nie zakończyły się testy klinicz- ne. Nie zmienia to jednak faktu, że szczepionki przeciwko koronawirusowi już się masowo produkuje, handluje nimi na ogromną skalę oraz że odgrywają one coraz bardziej istotną rolę w polityce międzynarodowej. Według najbardziej op- tymistycznych scenariuszy pierwsze szczepionki mogą zostać dopuszczone do użytku jeszcze pod koniec tego roku. 15 miliardów dawek Największym globalnym wyzwaniem związa- nym z zapewnieniem mieszkańcom Ziemi szcze- pień pozostaje nie samo opracowanie szczepionki – wygląda bowiem na to, że już mniej więcej wiadomo, jak to osiągnąć – ale problem odpowiednich mocy przerobowych przemysłu farma- ceutycznego. Jeżeli skuteczne szczepienie będzie wyma- gało podania dwóch dawek szczepionki, ludz- kość potrzebuje około 15 miliardów dawek. Ich wyprodukowanie zajmie zaś nie mniej niż kilka- naście miesięcy – jeśli nie kilka lat. Dlatego też każda ze światowych potęg troszczy się w pierwszej kolejności o siebie. W efekcie najlepiej rozwinięte kraje świata – w tym Stany Zjednoczone, Japonia czy kraje Unii Europejskiej poskładały już zamówienia na około 2 miliardy dawek. To z kolei sprawia, że pierwszych partii szczepionek nie starczy dla biedniejszych i mniej sprawnych w negocjacjach z farmaceutycznymi gigantami krajów rozwija- jących się. Naukowcy z Northeastern University pracujący nad raportem dla fundacji Gatesów zdążyli już skrupulatnie wyliczyć, że może to się skończyć dwukrotnie wyższą liczbą ofiar pandemii, niż byłoby ich w wypadku realizacji scena- riusza, w którym szczepionki w pierwszej kolej- ności dystrybuowane były tam, gdzie w danym

FOT. 123RF FOT. momencie występuje największe zagrożenie.

024 Strefa Biznesu JESIEŃ 2020 Strefa gospodarki Szczepionek jeszcze nie ma, ale handel nimi już trwa

W Chinach trwa już akcja dobrowolnych spertów, który badał ten przypadek pod kontro- szczepionki o zbliżonym stopniu złożoności szczepień – będąca zarazem czymś w rodzaju lą brytyjskiej Agencji Regulacyjnej ds. Leków trwają nie mniej niż kilka lat (a częściej około de- ostatniej fazy testów klinicznych. Od lipca mogą i Opieki Zdrowotnej (MHRA) ogłosił jednak, że kady). Tym razem od odkrycia nowej choroby się szczepić przeciwko COVID-19 chińscy pracow- testy mogą zostać wznowione. Chora miała ła- do pierwszych masowych szczepień ma minąć nicy służby zdrowia, służby granicznej i lotnictwa godny przebieg zapalenia rdzenia, u innych ba- zaledwie kilkanaście miesięcy. To w zrozumiały cywilnego. Do wyboru mają dwie szczepionki danych żadnych objawów nie stwierdzono. Gru- sposób zwiększa poziom potencjalnego ryzyka. opracowane przez chińskie koncerny Sinovac pa testowa obejmuje łącznie 30 tysięcy ochotni- Dlatego też temat „zwolnienia z odpowiedzial- i Biotec – dopuszczone już przez chińskie władze ków. ności” czy raczej przejęcia jej przez państwa – od- do eksperymentalnego użytku. Ale na powszech- Szczepionka AZD1222 zwana w mediach biorców szczepionki – jest stałym i kluczowym ną akcję masowych szczepień wciąż za wcześnie „oxfordzką” została w czerwcu uznana przez elementem wszystkich negocjacji z producenta- jest nawet w totalitarnych Chinach. Obie szcze- WHO za tę najbardziej obiecującą. Po jej zakup mi. pionki (trzecia podobno w drodze) wciąż nie ustawiła się długa kolejka krajów – w tym na przy- Umowa Komisji Europejskiej z AstrąZeneką przeszły trzeciej – najdłuższej i najbardziej wy- kład Niemcy, Holandia, Francja i Włochy. Osta- ma charakter ramowy – i tak naprawdę nie pada magającej – fazy testów klinicznych. Nie da się tecznie w imieniu krajów członkowskich Unii Eu- w niej kwota, którą finalnie Unia Europejska za- zresztą powiedzieć, by ich dotychczasowe testo- ropejskiej negocjacje prowadziła Komisja Euro- płaci za szczepionkę. Na tym etapie wiadomo je- wanie było prowadzone w sposób transparentny pejska. Zawarta w ostatnich dniach sierpnia umo- dynie, że AstraZeneca zobowiązała się do dostaw, i zgodny ze standardami. Z Chin płyną między in- wa przewiduje zakup 300 milionów dawek (star- natomiast w zamian Komisja Europejska pokry- nymi doniesienia o testach na żołnierzach i gór- czy dla wszystkich mieszkańców Unii) oraz op- je część kosztów badań nad jej opracowaniem. nikach – o niekoniecznie w pełni dobrowolnym cję na kolejnych 100 milionów. charakterze. Producent zagwarantował sobie jednak dość 100 euro za dawkę? W Rosji szczepionkę oficjalnie zarejestrowa- wyjątkowe prawa – Komisja Europejska zobowią- Można bardzo ostrożnie szacować, że wartość no już w sierpniu – czym chwalił się Władimir zała się że „państwa członkowskie zwolnią pro- kontraktu w wypadku jego pełnej realizacji wy- Putin. Fakty są jednak takie, że Rosjanie podczas ducenta z odpowiedzialności za zobowiązania niesie nie mniej niż kilkadziesiąt miliardów euro. prac nad szczepionką niemal całkowicie pomi- powstałe pod pewnymi warunkami”. Oznacza 40 miliardów euro – tyle kosztowałoby 400 mi- nęli trzeci i najtrudniejszy etap badań klinicznych. to, że w wypadku ewentualnych roszczeń ze stro- lionów szczepień, gdyby pojedyncza dawka kosz- Gdyby wierzyć dotychczasowym deklaracjom ny pacjentów, u których wystąpiłyby jakieś nie- towała 100 euro, zaznaczmy jednak, że taką ce- Putina, akcja szczepień miałaby się w Rosji za- znane na obecnym etapie skutki uboczne, ich za- nę należałoby uznać za wręcz nadspodziewanie cząć już w październiku. Sami twórcy rosyjskiej spokojenie będzie leżeć raczej po stronie państw niewygórowaną. szczepionki „Sputnik V” przyznają jednak, że ich Unii, a nie producenta. I tu uwaga – w zasadzie szczepionka AstryZe- dzieło ma pewne wady. Szczepionka ma wywo- neki już istnieje. Ze względu na gigantyczne za- ływać pewne skutki uboczne – w tym opuchli- Gigantyczna presja czasu potrzebowanie na szczepionkę w jednym czasie znę, gorączkę i swędzenie w miejscu podania. Zanim jednak zaczniemy się na to oburzać, mu- AstraZeneca prowadzi już jej masową produkcję Na Rosji i Chinach, w których wola władzy ma simy wziąć pod uwagę, że prace nad szczepion- – równolegle z prowadzeniem testów klinicz- pierwszeństwo przed standardami naukowymi, kami przeciwko COVID-19 toczą się w zupełnie nych. Rzecz jasna wyprodukowane dawki są świat się oczywiście nie kończy. Najbardziej za - odbiegających od standardów realiach, pod gi- na razie wyłącznie magazynowane – trafią do od- awansowany etap osiągnęły dotąd badania gantyczną presją czasu. biorców dopiero po pomyślnym zakończeniu te- nad około 10 różnymi szczepionkami. Zdecydo- W normalnych warunkach procesy opraco- stów i dopuszczeniu szczepionki na dane rynki. wana większość z nich opiera się na podobnej za- wywania, testowania i dopuszczania do użytku Gdyby testy przebiegły niepomyślnie – zgroma- sadzie działania – oparte są na zmodyfikowanym białku szczytowym umożliwiającym koronawi - rusowi wnikanie do naszego układu oddecho- Najlepiej rozwinięte wego. kraje świata – w tym Stany Zjednoczone, Znowu testują AZD1222 Japonia czy kraje Unii Wznowiono – na razie tylko w Wielkiej Brytanii Europejskiej – poskładały – testy szczepionki AZD1222 przygotowywanej już zamówienia na około wspólnie przez firmę farmaceutyczną AstraZe - 2 miliardy dawek neca i naukowców z Oxfordu. Testy prowadzo- no wcześniej także w USA, RPA i Brazylii. Wstrzymano je 9 września – po tym, jak u jednej z ochotniczek biorących udział w testach stwierdzono zachorowanie na poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego. To choroba neurolo- giczna, która objawia się bólem pleców, zaburze- niami zmysłu czucia i ogólnym osłabieniem mięś- ni. Może prowadzić do trwałego uszkodzenia rdzenia kręgowego skutkującego nawet utratą władzy w nogach. Poprzeczne zapalenie rdzenia może pojawić się w wyniku urazu, najczęściej jednak występuje jako powikłanie – między innymi u chorych na stwardnienie rozsiane czy to- czeń rumieniowaty – ale także po zakażeniach wirusowych. To właśnie ta ostatnia cecha tej choroby wy- wołała zrozumiały alarm w zespole nadzorują-

cym testy szczepionki. Zespół niezależnych ek- 123RF FOT. Strefa gospodarki Szczepionek jeszcze nie ma, ale handel nimi już trwa dzone zapasy trzeba będzie natomiast zniszczyć. co w Curevacu nazwano „molekularną drukarką około 11 miliardów dolarów mających służyć sfi- To, że w mediach ostatnio najwięcej mówi się 3D”. Ma to być mobilne urządzenie zdolne do pro- nansowaniu badań. Warunek jest jeden i ten sam i pisze o szczepionce AstryZeneki, nie znaczy jed- dukcji przekaźnikowego RNA (mRNA), na któ- dla wszystkich sześciu firm – pierwsze 100 milio- nak, że na niej kończą się horyzonty możliwości rym opiera się koncepcja szczepionki Curevacu. nów wyprodukowanych dawek ma zostać do- pokonania COVID-19. Sprzęt ma też być zdolny do „drukowania” in- starczonych amerykańskiej służbie zdrowia. Komisja Europejska podpisała jak dotąd umo- nych sekwencji mRNA – według zadanego wzo- Padają już pierwsze deklaracje geopolityczne wę tylko z brytyjsko-szwedzką firmą, ale prowa- ru. W pierwszej kolejności „molekularne drukar- związane ze szczepionkami. Chiny ogłosiły, że dzi zaawansowane rozmowy jeszcze z co naj- ki” mają posłużyć do wytwarzania szczepionki priorytetem jest dla nich zaszczepienie własnych mniej trzema podmiotami. Jest już szkic umowy przeciw COVID-19 bezpośrednio w regionach, obywateli (jest ich zaś 1,4 miliarda) – jednak na- ramowej na 225 milionów dawek z niemieckim w których doszło do eskalacji epidemii. W przysz- tychmiast, gdy potrzeby Chin zostaną zabezpie- koncernem Curevac, prowadzone są też negocja- łości mają zrewolucjonizować przemysł farma- czone, szczepionka zostanie udostępniona cje z Sanofi GSK i Johnson & Johnson. ceutyczny i biotechnologiczny. w pierwszej kolejności krajom Afryki oraz „stra- tegicznym sojusznikom Chin” – do których mo- Molekularna drukarka 3D Walka o szczepionki gą należeć m.in. Brazylia i Filipiny. W ten sposób Jednak najbardziej futurystyczny projekt wiąże Podobną strategię jak Komisja Europejska w ro- szczepionka staje się narzędziem chińskiej dy- się ze szczepionką, nad którą pracuje niemiecki zmowach z firmami farmaceutycznymi stosują plomacji. Curevac. Firma ta zawarła sojusz z Teslą. W jego też Stany Zjednoczone. Między 6 koncernów pra- Troska o Afrykę wiąże się przede wszystkim ramach koncern Elona Muska ma stworzyć coś, cujących w USA nad szczepionką rozdzielono już z tym, że Chiny inwestują tam od dwóch dekad na potęgę. Brazylia i Filipiny również są związa- ne z Chinami interesami gospodarczymi, Gdy szczepionka będzie powszechnie przy tym zaś nie należą do krajów, które mogły- dostępna, to czy na pewno wszyscy by wypracować w nieodległym terminie własną będą chcieli ją przyjąć? To pytanie szczepionkę. wciąż pozostaje otwarte Indie zapowiedziały udostępnienie własnej szczepionki „zaprzyjaźnionym sąsiadom”. Z ca- łą pewnością zatem nie Chinom ani Pakistanowi – za to na pewno krajom, o wpływy w których Delhi tradycyjnie rywalizuje z Pekinem. Stany Zjednoczone również szykują się do udzielenia szczepionkowego wsparcia wybranym sojusznikom – niekoniecznie tym z najbardziej rozwinię- tych części świata. Szczepionkową politykę zagraniczną zamierza również prowadzić Unia Europejska. Rozmo- wy z firmami farmaceutycznymi prowadzone przez Komisję Europejską zmierzają w kierunku zamawiania znacznie większych ilości dawek szczepionek niż te, które miałyby zaspokoić potrzeby obywateli Unii. Zamówienia te składane są z myślą o północnej Afryce, Bliskim Wscho- dzie i krajach Europy Wschodniej nienależących do UE. Zarazem jednak Komisja Europejska oficjalnie zobowiązała się do działań na rzecz zapewnienia dostępu do szczepionki wszystkim mieszkańcom Ziemi – również z krajów, z który- mi UE nie wiążą żadne interesy. Zaszczepią się wszyscy? Otwartą kwestią pozostaje natomiast to, czy gdy szczepionka będzie już powszechnie dostępna, to aby na pewno wszyscy będą chcieli ją przyjąć. To pytanie może być szczególnie istotne w Polsce – bowiem Polacy mają na tle innych społeczeństw świata wyjątkowo sceptyczny stosunek do szczepionki. Według badań prowadzonych w 20 krajach przez Ipsos na zlecenie Światowego Forum Eko- nomicznego (badano po 1000 respondentów w każdym z krajów) aż 44 procent Polaków ma deklarować, że nie widzi potrzeby przyjęcia szczepionki przeciwko COVID-19. Bardziej sceptyczni (46 procent) byli tylko Rosjanie. Tymczasem światowa średnia odsetka respondentów nieza- interesowanych przyjmowaniem szczepionki to 26 procent.

FOT. 123RF FOT. Witold Głowacki Strefa prawa Małopolski Oddział Krajowej Izby Doradców Podatkowych

– Aby przezwyciężyć kryzys, Polsce potrzeba Kryzys to zły czas inwestycji publicznych i prywatnych. na majstrowanie Tymczasem istnieje zagrożenie, że samorządy przestaną inwestować przy podatkach z braku pieniędzy, być one interpretowane na niekorzyść przedsię- a przedsiębiorcy biorców, co grozi wielu firmom potężnymi problemami, a nawet upadłością. I to skłania raczej wstrzymają rozwój firm do gromadzenia zasobów „na jeszcze bardziej z powodu niepewności niepewne czasy” niż inwestowania. Podobny – fatalny dla gospodarki – efekt dają – ostrzega ZYGMUNT forsowane przez rząd zmiany w opodatkowaniu TABISZ, przewodniczący firm. – Środowisko przedsiębiorców jest zbulwer- sowane ogłoszonym nagle zamiarem opodatko- Zarządu Małopolskiego wania spółek komandytowych. Jest oczywiste, że państwo szuka pieniędzy. Ale, moim zdaniem, Oddziału Krajowej Izby zamiast robić takie wrzutki, rujnujące zaufanie Doradców Podatkowych do władzy, politycy winni z przedsiębiorcami szczerze rozmawiać o sytuacji budżetu i wspól- nie szukać rozwiązań– sugeruje szef małopolskiej KIDP. Doradcy podatkowi są też silnie zaniepokoje- olitycy swoimi działaniami, majstro- ni coraz liczniejszymi próbami naruszania tajem- waniem przy podatkach, tę niepew- nicy zawodowej przez prokuratorów i sądy pierw- ność nasilają, niszcząc przy tym niez- szej instancji. – Tajemnica zawodowa jest funda- P będne zaufanie między władzą a bi- ARCHIWUM FOT PRYWATNE mentem zaufania między przedsiębiorcą a jego znesem – twierdzi ZYGMUNT TABISZ, prze- ZYGMUNT TABISZ, przewodniczący doradcą, a zarazem buduje zaufanie przedsiębior- wodniczący Zarządu Małopolskiego Oddziału Zarządu Małopolskiego Oddziału cy do instytucji państwa. Atak na tajemnicę tak- Krajowej Izby Doradców Podatkowych. Krajowej Izby Doradców Podatkowych że zniechęca firmy do inwestowania. Szczęśliwie, sądy apelacyjne rozumieją wagę tajemnicy Punkt krytyczny tycznego lub, jak kto woli, momentu zwrotnego i uchylają postanowienia sądów niższych instan- Czy Polska – jak głoszą rządowe media – faktycz- – mówi szef zarządu małopolskiej KIDP. cji. Warto dodać, że na rozpatrzenie czeka złożo- nie szybko wychodzi z recesji? Czy przedsiębior- Niepokojące sygnały docierają do doradców na przez Krajową Radę Doradców Podatkowych cy przestali myśleć o ratowaniu firm, a skupiają z budownictwa, które mogło się dotąd wydawać skarga konstytucyjna na przepisy, których wła- się znów na ich rozwijaniu – i inwestycjach? odporne na kryzys. – W wiosennym szczycie pan- dza używa do naruszania tajemnicy zawodowej – Wraz z przedsiębiorcami, z którymi jesteśmy demii na budowach praca szła faktycznie pełną – wyjaśnia Zygmunt Tabisz. w bliskim codziennym kontakcie, dostrzegamy parą, ale wiązało się to z realizacją kontraktów za- liczne zagrożenia dla rozwoju, na które decyden- wartych przed erą COVID-19. Te kontrakty się Doradca jak... lekarz ci nie reagują wcale lub reagują słabo – odpowia- kończą, a nowych jest jak na lekarstwo. Kluczowy Doradca podatkowy jest dla przedsiębiorcy ni- da Zygmunt Tabisz, przewodniczący Zarządu Ma- będzie rok 2021: budownictwo jest kołem zama- czym lekarz rodzinny dla pacjenta. Doskonale łopolskiego Oddziału Krajowej Izby Doradców chowym gospodarki, jeśli ono stanie, to wszyst- wie, w jakiej kondycji jest obsługiwana przezeń Podatkowych. ko stanie i recesja rozciągnie się na lata – mówi firma, co jej dolega, jak można to leczyć, jak za- Doradcy przyznają, że państwowe tarcze an- Zygmunt Tabisz. pobiegać kolejnym schorzeniom. Wie, co zależy tykryzysowe – zwłaszcza zwolnienia z ZUS, dofi- od samego przedsiębiorcy, a co od przepisów nansowanie wynagrodzeń pracowników i finan- Inwestycje i spójne przepisy ustanawianych przez władzę i sposobu ich sto- sowe wsparcie PFR – pomogły firmom przetrwać Co trzeba zrobić? Po pierwsze – nie dopuścić sowania przez urzędników. okres zamknięcia gospodarki, będący skutkiem do zatrzymania inwestycji publicznych, państwo- – Cały czas jesteśmy otwarci i chętni, by dzie- pandemii oraz takich, a nie innych rządowych wych i samorządowych; zwłaszcza samorządy lić się tą swoją wiedzą i doświadczeniem. Już rozporządzeń i ustaw przyjętych przez parla- potrzebują na to centralnych pieniędzy. Po drugie: w pierwszych dniach pandemii nasz samorząd ment. władza musi zapewnić przedsiębiorcom bez- stworzył specjalny zespół przy KRDP właśnie – Udało się uniknąć dużych redukcji zatrud- pieczne otoczenie prawne, a więc spójne i jasne po to, by służyć radą. Powtarzamy do znudzenia, nienia, wracają klienci. Nie oznacza to jednak, że przepisy oraz właściwe ich stosowanie. że złe, skomplikowane, niejasne przepisy są wro- jest, jak przez pandemią. W wielu branżach przy- W tym drugim kontekście potężne obawy do- giem nie tylko przedsiębiorców, ale i urzędników. chody są wciąż drastycznie niższe niż przed re- radców podatkowych budzą nieostre, a czasem Dziś są one podwójnie niebezpieczne, bo przez cesją, a firmom udaje się kontynuować działal- wręcz dziwaczne, zapisy kolejnych tarcz. W opi- nie recesja w Polsce może się rozlać na kolejne ność dzięki ostremu ścięciu kosztów. Przedsię- nii ekspertów, w niedalekiej przyszłości, podczas branże i potrwać lata – kwituje przewodniczący biorcy wstrzymali też zakupy, inwestycje, w ocze- nieuchronnych kontroli firm (dotyczących tak- małopolskiej KIDP. kiwaniu, co będzie. Doszliśmy do punktu kry- że wykorzystania środków pomocowych) mogą Zbigniew Bartuś

Strefa Biznesu JESIEŃ 2020 027 Tereny inwestycyjne w parku Aeropolis położone są przy lotnisku, autostradzie A4 (na zdjęciu) i trasie S19 (w budowie) Podkarpacie ma dla inwestorów długą listę korzyści

Materiał Partnera wciąż bardzo konkurencyjne wobec położonych w innych częś- ciach kraju, nie mówiąc już o Europie. Koszty pracy u nas pozo- Dostępność komunikacyjna, konkurencyjne ceny stają w podobnych relacjach, ale co najważniejsze dla inwestorów: gruntów, wykształcone kadry i przychylność samo- Podkarpacie dysponuje znakomicie wykształconymi pracowni- rządów to kluczowe atuty Podkarpacia, które sku- kami. I to na poziomie zarówno szkół zawodowych, jak i uczelni tecznie przyciąga inwestorów. Tego potencjału nie wyższych. To są argumenty i potencjał, których koronawirus nie jest w stanie osłabić nawet koronawirus – uważa Ma- jest w stanie osłabić – argumentuje prezes Bednarz. riusz Bednarz, prezes Rzeszowskiej Agencji Rozwo- Dodaje, że Podkarpacie zamieszkuje najmłodsze społeczeń- ju Regionalnego. Waldemar Barnaś, dyrektor Agencji stwo w kraju, co dla przedsiębiorców też nie jest bez znaczenia. Rozwoju Przemysłu Oddział w Mielcu, potwierdza, że Kolejne atuty Podkarpacia to wsparcie, jakiego udzielają przed- ARP pracuje nad kolejnymi wnioskami w sprawie no- siębiorcom samorządy lokalne, a także otwarcie szkół i uczelni wych inwestycji. na współpracę z biznesem. Szkoły tworzą klasy partnerskie, zaś uczenie wyższe otwierają dedykowane kierunki studiów. eszcze kilkanaście lat temu w miejscu, w którym Podkarpacie ma w talii jeszcze jednego asa. To budowana dziś funkcjonuje Podkarpacki Park Naukowo-Tech- aktualnie trasa S19 (kilka odcinków już oddano). nologiczny Aeropolis, w podrzeszowskiej Jasionce, – Destynację gospodarczą zachód – wschód już trochę znamy, Zachętą in - nie było niczego. Dziś strefy inwestycyjne w parku jesteśmy na jej końcówce, jeśli chodzi o Unię Europejską, są jużJ niemal w 100 procentach zagospodarowane przez pro- a na wschód od nas są potężne rynki zbytu – mówi Mariusz Bed- westycyjną ducentów i firmy świadczące usługi. Działa ponad 50 firm, któ- narz. – Zastanawia nas, jak zareaguje podkarpacka gospodarka, re poczyniły tu swoje inwestycje na poziomie 3 miliardów zło- gdy uruchomimy trasę komunikacyjną północ – południe. Prze- dla przedsię- tych, a pracuje w nich prawie 7 tysięcy ludzi. Większość firm re- cież w jednym miejscu będziemy dysponowali lotniskiem oraz biorców jest prezentuje branżę wysokich technologii. międzynarodową trasą tranzytową z zachodu na wschód, za- równo drogową, jak i kolejową, a już niedługo także międzyna- pomoc pub- Długa lista atutów Podkarpacia rodową trasą z południa na północ. To idealne miejsce, by two- liczna w for- – Latami budowaliśmy na Podkarpaciu przyjazny klimat inwesty- rzyć hub na środkowo – wschodnią Europę – uważa Bednarz. cyjny, co przedsiębiorcy też dostrzegają. Zyskaliśmy opinię regio- Podkreśla, że wielu przedsiębiorców jest zainteresowanych mie zwolnie- nu bardzo obiecującego gospodarczo, inwestorzy wiedzą, że dy- terenami pod magazyny wysokiego składowania. A to z prostej sponujemy wieloma atrakcyjnymi dla nich terenami. Znacząco przyczyny: gwałtownie rośnie sprzedaż internetowa, a ta po- nia z podatku poprawiła się dostępność komunikacyjna, ceny tych gruntów są trzebuje baz, z których można szybko dowieźć towar do posz- dochodowego

028 Strefa Biznesu JESIEŃ 2020 Strefa biznesu Inwestycje

czególnych miejsc. Każda taka baza wymaga obsługi transpor- towej, a to da nam perspektywę zatrudnienia setek, jeśli nie ty- Korzyści dla przedsiębiorców sięcy kierowców, powstaną nowe miejsca pracy. – Zachętą inwestycyjną w ramach programu Polska Strefa Inwesty- cji jest pomoc publiczna w formie zwolnienia z podatku dochodo- Do drzwi pukają kolejni inwestorzy wego – tłumaczy Waldemar Barnaś. – Wielkość tej pomocy zależy Zarządzająca Specjalną Strefą Ekonomiczną EURO-PARK od statusu przedsiębiorcy i nakładów inwestycyjnych, jakie zamie- MIELEC Agencja Rozwoju Przemysłu S.A. wydała w tym ro- rza ponieść. Dla średniego przedsiębiorcy będzie to 60 proc. kosz- ku już 15 decyzji o wsparciu dla przedsiębiorców na realiza- tów kwalifikowanych projektu, a dla małego/mikro 70 proc. kosz- cję nowych projektów inwestycyjnych. Przedsiębiorcy zade- tów kwalifikowanych. Np. mały przedsiębiorca, inwestujący 10 mln klarowali inwestycje na poziomie 318 mln zł oraz stworzenie zł, może uzyskać pomoc na poziomie 7 mln zł – dodaje Barnaś. 205 miejsc pracy, głównie w takich branżach jak: elektroma- Uzyskanie tego rodzaju pomocy publicznej jest uzależnione szynowa, spożywcza oraz przetwórstwa tworzyw sztucznych w głównej mierze od przedmiotu planowanej inwestycji oraz i drewna. od spełnienia kryteriów ilościowych (poniesienie kosztów kwali- SSE EURO-PARK MIELEC to pierwsza w Polsce specjalna fikowanych w określonej wysokości) i jakościowych, np. przyna- strefa ekonomiczna. Działa od 1995 roku i jest wyjątkowym przy- leżność do krajowego klastra kluczowego, szczegółowo opisanych kładem sukcesu polityki wspierania rozwoju obszarów mierzą- w rozporządzeniu o pomocy publicznej. To, ile firma jest zobligo- cych się ze strukturalnymi problemami gospodarczymi po 1989 wana do zainwestowania, definiowane jest stopą bezrobocia w da- r. Strefa obejmuje swoim zasięgiem powiaty w województwie nym powiecie. Np. w lokalizacji, gdzie bezrobocie jest wysokie, wy- podkarpackim, tj.: bieszczadzki, brzozowski, dębicki, jarosławski, magany próg inwestycyjny jest na stosunkowo niskim poziomie. jasielski, kolbuszowski, krośnieński, leski, leżajski, lubaczowski, – Ustawodawca uwzględnił potrzeby małych oraz średnich łańcucki, mielecki, przeworski, ropczycko-sędziszowski, rze- przedsiębiorców i obniża kryteria ilościowe dla inwestycji plano- szowski, sanocki, strzyżowski oraz miasta na prawach powiatu: wanych przez MŚP, tj. o 98 proc. dla mikroprzedsiębiorcy, o 95 Rzeszów i Krosno, jak również powiaty w województwie lubel- proc. dla małego przedsiębiorcy, o 80 proc. dla średniego przed- skim, tj.: lubartowski, lubelski, świdnicki oraz Lublin jako mia- siębiorcy – wylicza dyrektor Barnaś. sto na prawach powiatu. Dzięki decyzji o powołaniu Polskiej Strefy Inwestycji inwestor – Pomimo epidemii COVID-19, działamy zgodnie z planem, nie musi już ściśle trzymać się granic SSE – może sam wskazać pracujemy nad kolejnymi wnioskami na realizację nowych in- miejsce realizacji swojej inwestycji na obszarze przypisanym westycji. Nie notujemy znaczącego spadku zainteresowania in- do ARP S.A. Może to być zarówno jego własny teren, jak i kupio- westorów i mamy nadzieję, że już niebawem odnotujemy wy- ny, np. od samorządu. Inwestor nadal może aplikować o decyzję raźny trend wzrostowy – informuje Waldemar Barnaś, dyrektor o wsparciu na realizację nowej inwestycji na pozostałym wolnym Agencji Rozwoju Przemysłu Oddział w Mielcu. jeszcze terenie strefy, na takich samych zasadach jak na obszarze. Dodaje, że w ramach programu Polska Strefa Inwestycji wyda- – Ten trudny czas jest dla biznesu także czasem transformacji, no łącznie 55 decyzji o wsparciu. Wielu przedsiębiorców rozważa pojawiają się inicjatywy zmierzające do poprawy wskaźników możliwość lokowania tu swoich inwestycji, o czym świadczą uru- ilościowych i jakościowych, jakie pewnie by się nie pojawiły chomione już procedury oraz prowadzone rozmowy biznesowe. przy stabilnym i bezpiecznym rozwoju. A RARR stara się przedsię- WALDEMAR Agencja Rozwoju Przemysłu S.A. stale rozwija swoją ofertę biorcom w tym pomóc. Uruchomiliśmy dla nich szereg instru- BARNAŚ, dedykowaną przedsiębiorcom. Powstaje m.in. hala produkcyjno- mentów wsparcia, jak np. bardzo atrakcyjnie oprocentowane kre- DYREKTOR magazynowa w Zaczerniu, w okolicy Portu Lotniczego „Rze- dyty płynnościowe. Niewykluczone, że w nie tak dalekiej perspek- AGENCJI szów-Jasionka” i autostrady A4. Budynek będzie składał się z ha- tywie czasu, dzięki zmianie modelu biznesowego przedsiębiorstw, ROZWOJU li o powierzchni użytkowej 5000 m kw. oraz części socjalno- skorzysta i podkarpacka gospodarka – przewiduje Mariusz Bed- PRZEMYSŁU biurowo-technicznej – 1200 m kw. narz, prezes Rzeszowskiej Agencji Rozwoju Regionalnego. ODDZIAŁ Zarządzający obszarem chce nadal rozwijać współpracę z sa- W MIELCU: morządami w zakresie przygotowywania oferty inwestycyjnej, Pomimo epidemii jak również wspierać lokalne inicjatywy mające na celu promo- COVID-19, działa- cję kształcenia zawodowego poprzez np. współorganizację co- my zgodnie z pla- rocznych festiwali nauki i techniki w Mielcu, kultury (patronat nem, pracujemy nad festiwalami muzycznymi), sportu (partner wydarzeń). nad kolejnymi W Mielcu w roku szkolnym 2020/2021 zostanie uruchomiony wnioskami eksperymentalny, pierwszy w Polsce, kierunek kształcenia – na realizację technik robotyki. Ta inicjatywa jest rezultatem współpracy Cen- nowych inwesty- trum Kształcenia Praktycznego i Doskonalenia Nauczycieli cji. Nie notujemy w Mielcu, szkół mieleckich, ARP S.A. i przedsiębiorców z tere- znaczącego spad- nu strefy. ku zainteresowa- – Niezmiennie naszym głównym celem jest pozyskiwanie nia inwestorów inwestorów zamierzających realizować projekty inwestycyjne i mamy nadzieję, w oparciu o innowacyjne rozwiązania służące rozwojowi pol- PODKARPACKIEGO WOJEWÓDZTWA MARSZAŁKOWSKI URZĄD FOT. że już niebawem skiej gospodarki – z naciskiem na branże priorytetowe, takie jak Mariusz Bednarz: – Latami budowaliśmy na Pod- odnotujemy lotnictwo, motoryzacja, IT, tworzywa sztuczne, B+R – podsu- karpaciu przyjazny klimat inwestycyjny, co przed- wyraźny trend mowuje Waldemar Barnaś, dyrektor Agencji Rozwoju Przemy- siębiorcy też dostrzegają. Zyskaliśmy opinię wzrostowy. słu Oddział w Mielcu. regionu bardzo obiecującego gospodarczo

Strefa Biznesu JESIEŃ 2020 029 FOT. 123RF FOT. 030 PRZEDSIĘBIORCY ODPORNI NA KORONAKRYZYS?

– Przedsiębiorczości w Polsce potrzebny jest mocny samorząd gospodarczy – mówi MICHAŁ CZEKAJ, wiceprezydent Izby Przemysłowo-Handlowej w Krakowie, członek Rady ds. Przedsiębiorczości przy Prezydencie RP Tekst: Janusz Michalczak FOT. ARCHIWUM PRYWATNE FOT.

stwie, umocowana ustawowo i przy tym apoli- – W Polsce protekcjonizm rynkowy praktycznie nie tyczna – gdyż byłby to warunek jej wiarygodnoś- istnieje, a na Zachodzie jest on gigantyczny. Buduje ci – to pewne działania byłyby prowadzone szyb- się go tam poprzez promocję własnych produktów, ciej i bardziej skutecznie. – Oceną tą, jak sądzę, nawiązuje Pan do du- jak i poprzez „niewidzialne” ograniczenia, bardzo żych zachodnich państw, które w sprawach często oparte na ekologii. Moją ideą jest gospodarczych bazują właśnie na ogólno- krajowym samorządzie gospodarczym przekształcenie Polski w wielką fabrykę Europy z ogromnym dorobkiem i tradycjami. – mówi MICHAŁ CZEKAJ, wiceprezydent Izby – Taką sytuację mają Niemcy, Francja czy Austria. Potężne tradycje samorządu gospodarczego ma Przemysłowo-Handlowej w Krakowie, członek jednak historycznie również Polska. Historia Iz- by Przemysłowo-Handlowej w Krakowie sięga Rady ds. Przedsiębiorczości przy Prezydencie RP roku 1850. Moje zaangażowanie w Radzie Przed- siębiorczości przy Prezydencie RP stanowiło łącz- – Pandemia wiele nauczyła także przed- – Dublują się i powielają? nik między dwiema stronami toczącego się w po- siębiorców. Ukazała, na co szczególnie – Bardzo często formułowano podobne lub wręcz czątkach pandemii dialogu. Pracując w zespole zwraca Pan uwagę, że jedną z bolączek te same postulaty. Proponowano na przykład składającym się z przedsiębiorców, wspartych rynku jest brak mocnego samorządu go- analogiczne rozwiązania – zwolnienie ze składek przez autorytety nauki, co tydzień mieliśmy spot- spodarczego na szczeblu krajowym. ZUS, zmianę zasad płatności podatków i kredy- kanie on-line pod przewodnictwem prof. Piotra – Nie mam zastrzeżeń do konkretnych instytu- towania przez banki. Nastąpiło rozproszenie Wachowiaka, rektora Szkoły Głównej Handlowej cji. Każda z nich odgrywa bardzo ważną rolę, in- energii włożonej w działanie na rzecz zapobieże- w Warszawie. Myślę, że zaangażowanie Rady tegrując różne środowiska, każda też pracuje, nia kryzysowi wywołanemu pandemią. Zupeł- przyniosło sektorowi gospodarczemu w Polsce według swojego uznania, prawidłowo. Potrafi- nie inną sprawą jest jednak, gdy jedna instytucja, wymierne korzyści. Sytuacja była bardzo szcze- my, jak to w Polsce, zjednoczyć się w chwili pró- która reprezentuje wszystkich pracodawców, wy- gólna, wymagała bowiem niezwykle szybkiego by. W tym konkretnym przypadku, jakim jest powiada się w ich imieniu wobec władz, nego- reagowania na zdarzenia, z którymi większość pandemia koronawirusa, organizacje wykonały cjując konkretne rozwiązania ze stroną rządową, nigdy wcześniej nie miała do czynienia. Uważam, potężną pracę, zgromadziły ważne dane i prze- a inną, gdy głos zabierają rozmaite organizacje lo- że Izba Przemysłowo-Handlowa, działająca za po- kazały swoje postulaty. Problem w tym, że te da- kalne i branżowe. Myślę, że gdyby była taka in- średnictwem Rady, była jednym z ważniejszych ne są rozproszone… stytucja, odpowiednio ustrukturyzowana w pań- strumieni przekazywania informacji.

032 Strefa Biznesu JESIEŃ 2020 Strefa gospodarki Przedsiębiorcy odporni na koronakryzys?

– Jaka jest Pańska ocena przyjętych roz- przez wiele lat. Nastąpił boom i przez pewien czas – Pandemia koronawirusa zerwała też łań- wiązań? mieliśmy nawet problem z realizacją zamówień cuchy dostaw... – Nie wyszło to źle. Same Tarcze Antykryzysowe oraz logistyką. Taka sytuacja miała miejsce – Zjawisko to dotknęło wiele gospodarek. Obser- oceniam – zresztą nie tylko ja, ale również pozo- do końca czerwca. Uruchomiliśmy nawet nową wujemy dziś poszukiwanie przez Chiny partne- stali przedsiębiorcy – bardzo pozytywnie, aczkol- produkcję środków dezynfekcyjnych, których rów w Europie. Kraj ten rozważa uruchomienie wiek wśród małych i średnich podmiotów gospo- technologia, nawiasem mówiąc, opracowana by- produkcji rozmaitych wyrobów poza Azją, by nie darczych istnieje dość powszechne przekonanie ła już jakiś czas temu. Te działania wynikały rów- wozić ich na drugi kraniec świata Jeśli będzie to o niejasności wprowadzanych przepisów, narze- nież ze społecznej odpowiedzialności biznesu, właściwie zorganizowane i polskie przedsiębior- kają oni również na biurokrację. produkowaliśmy bowiem środki, które w jakiejś stwa będą kooperantami chińskich, a nie ich dy- części trafiały w tym czasie także do szpitali. strybutorami, to korzyści mogą być duże. Z dru- – Czy nie ma Pan wrażenia, że pomoc jest Pod koniec czerwca – jak ręką odjął – nastąpił ko- giej strony, nasz kraj należy promować jako pro- adresowana do wszystkich, także tych, lejny regres. W lipcu sprzedaż spadła o 40 proc., ducenta dla Unii. Jestem więcej niż pewny, że wy- którzy w małym stopniu odczuli negatyw- sierpień był niewiele lepszy. Okres pandemii to twórcy w Unii będą dla siebie szukali alternaty- ne skutki kryzysu wywołanego pande- taki rollercoaster, co bardzo utrudnia zarządza- wy produkcyjnej, żeby w przypadku powtórze- mią? nie. Z ostatnich danych wynika, że mamy w ska- nia się sytuacji za kilka lat nie popaść w podobną – Organizując pomoc odgórnie, bardzo trudno li kraju do czynienia z 8 proc. spadkiem produk- sytuację kryzysową. jest skutecznie kierować udzielanym wsparciem cji, ale jest i tak o wiele lepiej niż w dużych pań- i trafić precyzyjnie do tych, którzy najbardziej go stwach Unii Europejskiej. – Bardzo ważnym zagadnieniem jest też potrzebują. Zgadzam się w zupełności, że są bran- promowanie polskiego produktu. że, które wręcz wygrały na walce z SARS-CoV-2. – Czy Izba Przemysłowo-Handlowa w Kra- – Pobudzenie rynku wewnętrznego ma ogrom- W niektórych z nich nastąpiła szybka zmiana pro- kowie ma dla środowisk gospodarczych ne znacznie nie tylko w sytuacji spowodowanej filu działalności. Takie firmy nie potrzebują żad- propozycje na nadchodzący czas? Dla jed- pandemią. Dość dobrze jest już z produktami rol- nej pomocy. nych dekoniunktura jest początkiem re- nymi. Mówiliśmy o tym podczas jednego ze spot- cesji, dla innych – okazją do pomnożenia kań u prezydenta Andrzeja Dudy. Mamy ustawę – Tarcze dały ożywczy impuls całej gospo- kapitału! ze stycznia 2017 r. o jakości handlowej artykułów darce? – Izba, wyciągając wnioski z faktu, że mamy rolno-spożywczych, która wprowadza możliwość – Pomoc rządowa dała nam z pewnością oddech do czynienia ze słabością samorządu gospodar- stosowania oznakowania „Produkt polski”. Zapi- i przyczyniła się do ochrony rynku pracy w naj- czego, wystąpiła z inicjatywą powołania Krakow- sy tej ustawy stanowią, że produkty rolne muszą trudniejszym momencie, gdy zerwane zostały skich Spotkań Samorządowo-Gospodarczych być wyprodukowane z surowców wytworzo- łańcuchy dostaw, a wiele osób stanęło przed per- i Lokalnych. Celem tej inicjatywy jest stworzenie nych na terenie Polski. W przypadku mięsa do- spektywą utraty zatrudnienia. Tarcze odegrały gospodarczego think-tanku, zacieśnienie współ- datkowo wymaga się, aby zostało pozyskane ze pozytywną rolę pod wieloma względami. Bez pracy po to, aby móc skutecznie wdrażać rozwią- zwierząt urodzonych, chowanych i ubitych na te- wątpienia złagodziły nastroje panujące wśród zania korzystne dla gospodarki. Mamy też bar- rytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Z analizowa- przedsiębiorców. A trzeba wiedzieć, że to właś- dziej szczegółowe propozycje. Chcemy, aby nych danych wynika, że aż 70 proc. konsumen- nie pod wpływem emocji i okoliczności ekono- w Krakowie rozwijała się turystyka kwalifikowa- tów w Polsce jest zainteresowanych mięsem pol- micznych wiele firm, zwłaszcza mniejszych, po- na. By do miasta przyjeżdżali nie tylko zwykli tu- skiego pochodzenia. Oznacza to, że świadomość dejmuje ważne decyzje. Przedsiębiorcy z sekto- ryści, ale również osoby, które mają ściśle okre- konsumentów cały czas rośnie. ra MSP bardzo rzadko mają dostęp do danych ślone potrzeby zawodowe, gospodarcze. Bardzo mikro– i makroekonomicznych. Większość z nich ważne dla Krakowa może być na przykład – Państwa zachodnie, mimo integracji eu- kieruje się bieżącymi odczuciami. W takich wa- wzmocnienie turystyki medycznej. Izba zamie- ropejskiej, bardzo chronią własne, wew- runkach łatwo o złą, czasem zbyt pochopną de- rza skoncentrować się również na poszerzaniu nętrzne rynki krajowe. Wiem, że produ- cyzję. Gdyby nie Tarcze, mielibyśmy zapewne działalności promocyjnej. Może uda nam się centom stolarki bardzo trudno jest wejść dużo większy problem z bezrobociem. Oczywiś- w ten sposób podźwignąć, choć trochę, lokalne do Francji czy Niemiec, gdyż kraje te macie bezrobocie wzrosło, ale nie jest to zjawisko tak aparthotele, hotele oraz restauracje... ją własne wewnętrzne normy. znaczące, by rzutowało na sytuację społeczną. – W Polsce protekcjonizm rynkowy praktycznie nie istnieje, a na Zachodzie jest on gigantyczny. – Kryzys, który trawi gospodarkę, ma cha- Rada przy prezydencie Polski Buduje się go tam poprzez promocję własnych rakter sektorowy, branżowy. Trudno produktów, jak i poprzez „niewidzialne” ograni- uniknąć wrażenia, że przemysł odczuł Rada ds. Przedsiębiorczości przy Prezydencie czenia, bardzo często oparte o ekologię. Moją ideą w mniejszym stopniu skutki pandemii niż RP została powołana 10 maja 2019 roku. jest przekształcenie Polski w wielką fabrykę Eu- usługi. Branża chemiczna, którą Pan re- Głównym założeniem Rady jest stworzenie ropy. Pandemia koronawirusa powoduje, że gros prezentuje, pracująca między innymi forum wymiany doświadczeń między zachodnich firm będzie przeżywało bardzo po- na potrzeby sektora budowlanego, ma się środowiskiem naukowym – ekspertami ważne trudności spowodowane kryzysem, dają- dość dobrze. z dziedziny gospodarki i zarządzania, cym się dziś bardziej we znaki we Włoszech. Pol- – Mam podobne spostrzeżenia, potwierdzają to a praktykami biznesu – prezesami polskich skie firmy powinny działać w duchu idei M&A zresztą wskaźniki gospodarcze. Przez cały ma- przedsiębiorstw, które odniosły sukces, (Mergers and Acquisitions – tłum. fuzje i przeję- rzec i połowę kwietnia mieliśmy w mojej branży w tym firm, które zostały wyróżnione cia), która umożliwia wejście na obcy rynek. Fu- wiele rozterek. Niewiedza i obawy przed tym, co Nagrodą Gospodarczą Prezydenta RP. zje dałyby firmom zwiększenie skali działania, nas czeka, były wówczas największe. Odnotowa- Funkcjonuje przy niej sześć zespołów uzyskanie lepszej pozycji przetargowej w zakre- liśmy w tym okresie spadek sprzedaży. Była ona eksperckich: Zespół ds. Doskonalenia sie sprzedaży i pozwoliłyby na ominięcie protek- o 20–40 proc. niższa niż rok wcześniej. W poło- Regulacji Prawnych, Zespół ds. Edukacji cjonistycznych barier. Przedsiębiorcom potrzeb- wie kwietnia nastąpił z kolei bardzo dynamicz- Przedsiębiorczej, Zespół ds. Badań i Rozwoju, na jest ze strony państwa pomoc logistyczna, fi- ny jej wzrost. Wynikało to z faktu, że wiele osób, Zespół ds. Współpracy Międzynarodowej, nansowa w postaci kredytów, a także rozbudo- spędzając czas w domach, mogło przeprowadzić Zespół ds. Małych i Średnich wa polskiej infrastruktury m.in. drogowej i tele- w nich niezbędne remonty. Była więc okazja Przedsiębiorstw oraz Zespół ds. Promocji komunikacyjnej. do nadrobienia tego, czego nie zrobiło się czasem Rozmawiał Janusz Michalczak

Strefa Biznesu JESIEŃ 2020 033 Strefa firm Drabest 30 lat tradycji i doświadczenia. Nie ustajemy w rozwoju!

spodarki – i przez lata doprowadził spółkę do tej Rozmowa z JANUSZEM wielkości, którą mamy obecnie. Chcemy konty- ZBROJĄ, prezesem nuować jego dzieło, nieustannie rozwijając fir- mę. Zamierzamy to osiągnąć m.in. poprzez zarządu firmy Drabest, zwiększenie produkcji i rozbudowę zakładu. zajmującej się produkcją No właśnie – opowiedzmy o tych planach. m.in. drabin, rusztowań, Drabest dynamicznie się rozwija – zarówno na rynku krajowym, jak i zagranicznym. Dodaj- regałów i mebli my, że pandemia koronawirusa w żaden sposób warsztatowych dla nie wpłynęła negatywnie na działalność naszej firmy. Wręcz przeciwnie – czerwiec, lipiec i sier- klientów biznesowych pień były najlepszymi w historii spółki miesiąca- mi, jeśli chodzi o sprzedaż. Zapotrzebowanie oraz indywidualnych na nasze produkty znacznie wzrosło, popyt oka- zał się nawet większy niż podaż. Dlatego właśnie realizujemy nowe inwestycje, by zaspokoić po- 1 lipca objął Pan stanowisko prezesa za- trzeby klientów. rządu firmy Drabest. Jej właściciele po- Ze względu na ten rosnący popyt obecnie trochę stawili na Pana jako na kompetentnego fa- już zaczyna nam być ciasno. Konieczna jest więc chowca, który zagwarantuje dalszy dyna- rozbudowa zakładu produkcyjnego. Niebawem miczny rozwój spółki. złożymy dokumenty o pozwolenie na budowę Wcześniej przez wiele lat pracowałem w jednej oraz o dofinansowanie unijne naszej inwestycji. z największych firm budowlanych w Polsce. Mia- Jesteśmy przekonani, iż zwiększenie produkcji łem możliwość zarządzania wytwórniami kon- poprzez rozbudowę zakładu spowoduje, że na- strukcji stalowych, przez wiele lat byłem dyrek- sze towary staną się jeszcze bardziej konkuren- torem biura handlowego, a także prezesem w jed- cyjne – będziemy w stanie jeszcze lepiej zaspo- nej ze spółek. To powoduje, że mam bardzo du- kajać potrzeby naszych odbiorców i oferować im że doświadczenie. Chcę je wykorzystać do jak towar najwyższej jakości za jeszcze lepszą cenę. najlepszego zarządzania spółką Drabest. To jest mój podstawowy cel. Obecnie modernizują Państwo również li- nię produkcyjną. Jaki jest cel tej inwestycji? Wizja firmy brzmi: „Staniemy się uzna- Zwiększenie produkcji. Po to właśnie wdrażamy nym liderem w produkcji drabin oraz re- obecnie dwie linie produkcyjne: do drabin prze-

gałów na rynku europejskim, skupionym ANNA KACZMARZ FOT. mysłowych oraz do tzw. regałów wciskanych. Re- na nieustannym pogłębianiu relacji z na- JANUSZ ZBROJA, PREZES DRABESTU gały te są nowością w naszej ofercie. W wielu mar- szymi klientami oraz ich satysfakcji”. Ta ketach budowlanych można kupić różne mode- wizja jest Panu bliska? cedur firmy, schematów organizacyjnych, a tak- le regałów skręcanych, natomiast nasz regał wci- Jak najbardziej! Już jesteśmy liderem. Drabest jest że szkolenia dla pracowników. To niezwykle istot- skany jest konkurencyjny z uwagi na łatwe skła- jedną z największych firm w Polsce produkują- ne kwestie, których nie należy pomijać i które danie. Nawet niedoświadczona osoba może taki cych drabiny aluminiowe i stalowe. Cały czas sta- w przyszłości będą miały wpływ na osiągane regał bardzo łatwo i szybko złożyć, w ciągu do- wiamy na rozwój. Mamy własny dział rozwoju, przez naszą spółkę wyniki. słownie 20 minut. Warto też podkreślić, że jest który wciąż projektuje nowe rozwiązania, dział on bardzo stabilny. Świetnie sprawdzi się np. kontroli jakości oraz laboratorium, w którym ba- Drabest jest rodzinną firmą z tradycjami, w spiżarce, w garażu czy piwnicy. damy produkty pod kątem bezpieczeństwa dla która w tym roku będzie świętować Dzięki modernizacji linii produkcyjnych za dwa, użytkownika. To pozwala nam stale unowocześ- 30-lecie swej działalności. A za cel stawia trzy miesiące zwiększymy produkcję o 20–40 pro- niać nasze produkty, by były one jak najbardziej sobie dostarczanie ludziom produktów cent. A kolejny etap to wspomniana wcześniej roz- przyjazne użytkownikowi i – oczywiście – jak naj- najwyższej jakości, zapewniających bez- budowa zakładu – powstanie nowa hala produk- lepiej się sprzedawały. pieczeństwo w pracach na wysokościach, cyjna, zostanie rozbudowany park maszynowy Doświadczenie, jakie zdobyłem przez lata pracy za niewygórowaną cenę. W jaki sposób za- itd. To naprawdę duża inwestycja, która pozwoli w największej grupie budowlanej w Polsce, poz- mierza Pan kontynuować dzieło założy- nam jeszcze bardziej zwiększyć produkcję. woli mi przenieść wypracowane standardy ciela firmy Piotra Palucha? na grunt firmy Drabest – po to, by jeszcze lepiej Chylę czoła przed śp. panem Piotrem Paluchem Flagowym produktem firmy Drabest są ona funkcjonowała i by efekty jej pracy były jesz- i jego dokonaniami, ponieważ rozpoczął on tę domowe drabiny aluminiowe i stalowe. cze lepsze. Mam tu na myśli m.in. udoskonale- działalność – dodajmy, że było to 30 lat temu, Warto przy tym wspomnieć, że są Państwo nie procesu obsługi klientów, wewnętrznych pro- w niełatwym okresie transformacji polskiej go- jedynym w Polsce producentem drabin

034 Strefa Biznesu JESIEŃ 2020 stalowych. Jednak oferta firmy jest znacznie szersza. Proszę o niej opowiedzieć. Największą część naszej produkcji stanowią drabiny aluminiowe – przemysłowe, domowe, jak również aluminiowe rusztowania jezdne, dedykowane dla małych firm remontowo-budowlanych. Prócz tego w swym asortymencie posiada- my drabiny drewniane oraz drabiny z włókna szklanego. Z tych pierwszych korzystają głównie firmy malarskie, zaś drabiny z włókna szklanego są przeznaczone dla firm elektrycznych, gdzie istotne są zabezpieczenia przed przepięciami, przed porażeniem prądem itp. Uzupełnieniem oferty drabin są także schody strychowe. Ponadto oferujemy naszym klientom skręcane regały stalowe i regały z pólkami z płyty MDF oraz Największą część produkcji firmy nowy produkt, o którym wcześniej wspomnia- Drabest stanowią drabiny aluminiowe łem: regały wciskane. Jestem przekonany, że od- – przemysłowe i domowe

niosą one duży sukces i staną się liderami, jeśli ANNA KACZMARZ FOT. chodzi o sprzedaż regałów. Kolejna grupa produktów z naszego szerokiego asortymentu to meble warsztatowe, które dedy- kujemy indywidualnym odbiorcom: stoły mon- terskie, szafki warsztatowe, ścianki perforowane na narzędzia itp. Przydadzą się one w każdym go- spodarstwie domowym. Świetnie sprawdzą się np. w garażu, piwnicy czy domowym warsztacie.

Klienci cenią Państwa produkty za ich wy- soką jakość i niską cenę. Spełniają one wy- śrubowane standardy norm europejskich, co potwierdzają stosowne certyfikaty. Zapewnienie najwyższej jakości naszych produk- tów to dla nas priorytet. Kładziemy na to bardzo duży nacisk. Każdy chce przecież kupić towar jak najtaniej, ale jednocześnie mieć pewność, że jego jakość i bezpieczeństwo jest na najwyższym poziomie. Do tego służy m.in. nasze własne laboratorium badawcze. To jednak nie wszystko, są bowiem odbiorcy, któ- rzy wymagają certyfikacji niezależnych jedno- stek zewnętrznych. Dlatego korzystamy również z usług uznanej jednostki certyfikującej: TÜV Obecnie firma modernizuje swoje Rheinland. Każdy nowy produkt – dedykowany linie produkcyjne. Wszystko po to, na rynek zagraniczny, dla wymagających klien- by zwiększyć produkcję tów – kierujemy na badania do TÜV Rheinland. ANNA KACZMARZ FOT.

Dostarczają Państwo swe produkty klien- Drabest dostarcza tom biznesowym, jak i indywidualnym. swoje produkty Stale powiększa się również grono Pań- do największych stwa partnerów sprzedaży i na bieżąco roz- sieci handlowych wijana jest oferta sklepu inter neto we go. i hurtowni materiałów Gdzie można kupić Państwa produkty? budowlanych w Polsce Szeroki asortyment naszych produktów dostar- i za granicą czamy do największych sieci handlowych i mar- ketów budowlanych, a także do największych hurtowni materiałów budowlanych w Polsce. Prócz tego prowadzimy sprzedaż e-commerce w naszym własnym sklepie internetowym www.drabest.pl oraz na popularnych portalach sprzedażowych, jak np. Allegro. Prowadzona jest również sprzedaż detaliczna, a dodatkowo rozwijamy własną sieć franczyzową z wybranymi kontrahentami. Chcemy bowiem, by nasza marka była jeszcze lepiej rozpoznawalna w Polsce i za granicą.

Rozmawiała Paulina Szymczewska ANNA KACZMARZ FOT. PREMIA ZA BRAK KORONAWIRUSA? Pracownicy wielu firm nie zgłaszają nikomu, że mogą być zakażeni koronawirusem – twierdzą małopolscy związkowcy. Potencjalnie chorzy mówią, że skłaniają ich do tego systemy wynagradzania wprowadzone przez ich pracodawców. Przewidują one nawet 15-procentowe premie za 100-procentową obecność w robocie

Tekst: Zbigniew Bartuś FOT. 123RF FOT.

036

Strefa gospodarki Premia za brak koronawirusa?

rza się też, że ktoś włazi do kantorka i rzuca Z doświadczeń małopolskich związkowców wynika, od progu: „nie ma kto pożyczyć maski, bo idę że nie tylko pracownikom, ale również pracodawcom do kierownika?”. Tyle w temacie „restrykcyjnych procedur” w naszych realiach. nie zależy na ujawnianiu zakażeń, „bo to uderza – Ale mimo ich notorycznego łamania udaje się uniknąć zakażeń? – dopytuję. w biznes, a czasem wręcz może go zniszczyć”. Nakłada – Hmmm. A kto to wie? – wzdycha. I dodaje się na to totalna niewydolność sanepidu i służby szeptem, że „pokasłujących usuwa się z oczu klientów”. zdrowia, zniechęcająca do meldowania zakażeń Bo już straciłem 20 procent, a mogę stracić – o ile nie wystąpiły u nich poważne objawy choroby jeszcze 35… Na kwarantannie pracownik traci finansowo Małopolscy związkowcy wskazują, że w razie iedy z małopolskiego sanepidu wy- ograniczeń i zabezpieczeń oraz ich karnego prze- przejścia na chorobowe lub kwarantannę pra- ciekła informacja, że u sprzedawczy- strzegania przez załogi. cownik traci finansowo. Tymczasem wiele osób ni w sklepie z pieczywem przy wej- – Niezła ściema – śmieje się Piotr, monter ma od kwietnia-maja obniżone – z powodu pan- K ściu do popularnego marketu w jednej z małopolskich firm elektrotechnicz- demii – pensje. Zamiast na cały etat, pracują prze- w Oświęcimiu wykryto koronawirusa, miesz- nych. I opisuje, jak to wygląda w ich miejscu pra- ważnie na 0,8 etatu i zarabiają 0,8 dotychczaso- kańcy z całego osiedla zaczęli omijać placówkę cy. wej pensji. W dodatku stosowane przez ich pra- szerokim łukiem. Trwało to kilka tygodni. Jak – Robimy w zespołach, które teoretycznie nie codawców systemy wynagradzania przewidują mówi pracownik marketu, straty były ogromne, spotykają się ze sobą, ale tylko w czasie dniówki, premie za stuprocentową obecność w pracy. przez pierwsze dwa tygodnie obroty spadły o po- bo po… Kto Polakowi zakaże? Nie ma takiego Każda absencja, np. z powodu choroby, spra- nad połowę. przepisu. A nawet, jakby był… Więc piwo w ba- wia, że pracownik nie dostanie tej premii – a cho- rze i grill w weekend jak najbardziej. Zaś co dzi nawet o 15 proc. wynagrodzenia. Nakłada się Zabezpieczenia do tych zespołów: pracujemy wszyscy bez ma- na to kolejna strata: zasiłek chorobowy wynosi czy „niezła ściema”? sek. Używamy jednego auta służbowego w pię- tylko 80 proc. normalnego wynagrodzenia. „Cho- Od tego czasu słyszymy niemal codziennie o za- ciu. Czasem trzeba pojechać do magazynu albo rowici” są także pomijani przy podwyżkach płac. każeniach w DPS-ach czy na weselach , natomiast na zakład, w którym akurat wykonujemy jakieś Dlatego wielu woli ukrywać ewidentne objawy – poza nielicznymi przypadkami – brak doniesień zlecenie, maseczka jest obowiązkowa. No i taka choroby i chodzi do pracy. o infekcjach w zakładach pracy, w tym – sklepach. dyżurna maseczka wisi sobie w aucie na lusterku. – To może być nowe, bardzo groźne źródło in- Pracodawcy tłumaczą, że to efekt restrykcyjnych Kto akurat jedzie, ten zakłada. Codziennie zda- fekcji, zwłaszcza że nadchodzi jesień. Ludzie bę-

– Nadchodzi jesień. Ludzie będą zarażać kolegów, pasażerów w autobusie czy tramwaju, klientów w sklepie, zwykłych przechodniów. Ich dzieci będą infekować kolegów i nauczycieli – ostrzega WOJCIECH GRZESZEK, szef małopolskiej „Solidarności” FOT. 123RF FOT.

038 Strefa Biznesu JESIEŃ 2020 dą zarażać kolegów, pasażerów w autobusie czy tramwaju, klientów w sklepie, zwykłych prze- chodniów. Ich dzieci będą infekować kolegów i nauczycieli – ostrzega Wojciech Grzeszek, szef małopolskiej „Solidarności”. Jego zdaniem, systemy wynagradzania, w których premie zależą od tego, czy ktoś nie choruje, nie powinny funk- cjonować w pandemicznej rzeczywistości. Ale – mimo oburzenia związkowców – są w pełni legalne i funkcjonują, m.in. w popularnych sieciach handlowych, firmach produkcyjnych, agencjach ochroniarskich. Jaki jest skutek w realiach COVID-19? W ciągu ostatniego tygod- nia kilkoro naszych Czytelników opowiedziało nam niemal bliźniacze historie. Jerzy: „Coś przywiozłem z Zakopanego i po- stanowiłem to rozchodzić” – Wziąłem bony 500 plus na trójkę dzieci i po- jechaliśmy na tydzień do Zakopanego. Dziesięć dni po powrocie wszystkich nas zaczęło łamać w kościach, pojawiła się wysoka gorączka, nawet do 39 stopni, kaszel, duszności, z tym że u dzieci to trwało dosłownie dzień-dwa i prawie przesz- ło, a nas, znaczy mnie i żonę, dalej męczyło – opowiada 37-letni Jerzy spod Krakowa. Pochorował się także mieszkający po sąsiedzku teść. Co zrobili? Kiedy żona usiadła na posadzce łazienki nie mogąc złapać tchu, Jerzy próbował się dodzwo- nić do szpitali i przychodni. Po wielu godzinach błądzenia został odesłany do specjalisty, który polecił wykonać test na koronawirusa i wypisał wirtualne skierowanie. – Nie powiedziałem mu literalnie wszystkiego o objawach całej rodziny, tylko o moich, bo żo- na mi zakazała. Boi się o robotę – wyjaśnia Jerzy. Wydajność i stuprocentowa obecność w pracy Ewa pracuje w małej firmie produkcyjnej, w któ- rej system wynagradzania obejmuje płacę zasad- niczą oraz premię motywacyjną. Ta druga stanowi nawet jedną trzecią pensji i zależy od dwóch rzeczy: wydajności oraz stuprocentowej obec- ności w pracy. Kogo nie ma choćby jeden dzień w miesiącu, traci de facto 10 procent miesięcznego zarobku. Właściciel tłumaczy, że w sytuacji, gdy brakuje rąk do pracy, los firmy zależy od obecności każ- dego zatrudnionego. I podkreśla co chwila, że ta premia nie jest składnikiem wynagrodzenia, tylko nagrodą, ekstradodatkiem dla tych, którzy uni- kają absencji. – Z punktu widzenia pracowników wygląda to jednak tak, że każdy, kto „urwie” choćby jeden dzień pracy, np. dlatego że się pochorował, jest karany. Bo przecież dostaje o te 250 zł mniej. A 250 złotych to jest bardzo dużo, jak się w sumie zarabia niecałe 2,5 tys. zł na rękę – opisuje Ewa. Dodaje, że szczególnie „chorowici”, czyli tacy, którzy w ciągu roku byli na L-4 miesiąc lub wię- cej, są całkowicie pomijani przy podwyżkach. Np. jej niedomagająca na serce 50-letnia koleżanka miała w kolejnych latach dwie ciężkie operacje i nie było jej w robocie w jednym roku sześć tygodni, a w drugim – cztery, w efekcie czego do- – Doszliśmy z żoną do wniosku, że musimy staje pensję taką, jak w 2017 r. to rozchodzić. A co z koleżankami i kolegami – No i teraz bardzo się boi. W maju przez trzy z pracy? No, staramy się z nimi nie za bardzo sty- tygodnie przyłaziła do pracy z kaszlem, aż ktoś – Polacy kać – Jerzy spuszcza wzrok. na nią doniósł do szefa. Ale ten się wystraszył, że Jest pewien, że mnóstwo ludzi tak robi – i bę- sanepid zamknie mu całą firmę i to tolerował. do życia z COVID-19 dzie robić, dopóki zarobki w firmach zależeć bę- Wyzdrowiała, czyli to musiało być tylko jakieś dą od frekwencji. przeziębienie. Ale jakby to była „korona” z cięż- zbytnio przywykli, kim przebiegiem u babki po takich przejściach? Ta choroba – pyta Ewa. przestali się bać, każdego dnia zabija Jej mąż, Jerzy, pracuje w firmie ochroniarskiej Alfred Bujara z handlowej „Solidarności”: – To na terenie dużej krakowskiej galerii handlowej. jak wcześniej, szersze i groźne zjawisko W kwietniu i maju był na postojowym – 2 tys. zł Przypadek Jerzego z pewnością nie jest odo- brutto – bo galerie stały zamknięte. W czerwcu stąd skłonność sobniony. Niemal bliźniacze historie usłyszeli- przeszedł na 0,8 etatu za 0,8 dotychczasowego śmy tuż po wakacjach od Marty z Oświęcimia wynagrodzenia. Czyli ma nieco ponad 2 tys. zł do ryzyka. (która wróciła z koleżankami z trzydniowego wy- na rękę. I to już z premią motywacyjną za stupro- padu do Rzymu; wszystkie się pochorowały, ale centowy brak nieobecności. Jeśli zaliczy absen- A tymczasem chodzą do pracy, także w instytucjach publicz- cję (dwa dni lub więcej), traci 200 zł. Jeśli przej- nych, bo systemy motywacyjne obowiązują dzie na chorobowe, traci jeszcze więcej, bo zasi- koronawirus i tam), oraz Piotra i Grzegorza z Krakowa (pierw- łek stanowi tylko 80 proc. pensji (która jest prze- szy był z rodziną u krewnych w Trójmieście, dru- cież i bez tego obniżona). każdego dnia gi przypuszcza, że zaraził się od teściów, którzy – No i wszyscy boją się o robotę, czego wcześ- wrócili z Chorwacji; obaj mimo „podejrzanych niej nie było. Jeszcze w lutym był rynek pracow- zabija objawów”, nie robili testów i pracują – jeden nika, przychodzili do nas łowcy z konkurencyj- w magazynie popularnej zachodniej sieci, drugi nych firm, podkupowali ludzi, nęcili, szef musiał – mówi Alfred Bujara, w firmie poligraficznej). dawać podwyżki, premie. Ale to się skończyło. – To jest postępowanie groźne nie tylko dla Od marca jakby ktoś nożem uciął – podkreśla Je- szef handlowej tych pracowników i ich kolegów, ale też dla całe- rzy, który ostatecznie nie zrobił testu, bo – jak tłu- go społeczeństwa. Sądzę, że jesienią możemy maczy – fatalnie się poczuł, a nazajutrz… musiał „Solidarności” mieć przez ukrywanie zakażeń mnóstwo no- iść do pracy. wych ognisk pandemii i ciężko będzie nad nią za-

040 Strefa Biznesu JESIEŃ 2020 FOT. 123RF FOT. panować. Ale z drugiej strony – ja rozumiem tych nata Juszkiewicz, prezes Polskiej Organizacji Han- bowych pracownik zostaje odsunięty od pracy wszystkich ludzi. W handlu opanowanym przez dlu i Dystrybucji, zrzeszającej największe sieci i wysłany do domu – przekonuje prezes Polskiej wielkie koncerny mamy do czynienia z wyzy- handlowe, od Auchan, Biedronki i Carrefoura Organizacji Handlu i Dystrybucji. skiem pracowników. Pracowników jest za mało, po Castoramę, Jysk i Żabkę. Pytania w tej sprawie skierowaliśmy także harują ponad miarę, a towarzyszą temu systemy Wyjaśnia, że od początku pandemii pracow- do Głównego Inspektora Sanitarnego, Państwo- motywacyjne premiujące frekwencję, czyli tak nicy są informowani o tym, że w razie wystąpie- wej Inspekcji Pracy oraz Ministerstwa Rodziny naprawdę każące tych, którzy musieli pójść na L-4 nia niepokojących objawów chorobowych, po- Pracy i Polityki Społecznej. lub zaopiekować się dzieckiem. Można stracić winni skonsultować się z lekarzem. – Poruszane przez pana kwestie leżą w kom- nawet 15 proc. zarobku. W pandemii to jest, mo- – Kierownictwo sklepów jest szczególnie wy- petencji Państwowej Inspekcji Pracy – odpowie- im zdaniem, niemoralne i aspołeczne, chociaż le- czulone na obserwację objawów infekcji u pra- dział Jan Bondar, rzecznik prasowy, Główny In- galne – grzmi Alfred Bujara, szef handlowej „So- cowników. W przypadku uzasadnionych podej- spektorat Sanitarny. Na kolejne pytania w tej spra- lidarności”, znany w całej w Polsce z wygranej ba- rzeń pracownicy zostają odsunięci od pracy z za- wie, m.in. co grozi pracownikom ukrywającym talii o wolne niedziele. chowaniem prawa do wynagrodzenia. Załoga potencjalne zakażenie oraz pracodawcom, któ- Dodaje, że tragiczne w całej tej sytuacji jest to, mająca kontakt z tą osobą zostaje wysłana rzy mogą być z nimi w ewentualnej zmowie, nie że „Polacy do życia z COVID-19 zbytnio przywy- na kwarantannę, również z zachowaniem prawa zareagował. A pytaliśmy go także, czy z punktu kli, przestali się bać, jak wcześniej, stąd skłonność do wynagrodzenia, a sklep zostaje natychmiast widzenia sanepidu przywołane przez nas syste- do ryzyka”. poddany skrupulatnej dezynfekcji przez wyspe- my wynagradzania oraz ich skutki opisywane – Tymczasem ta choroba każdego dnia zabi- cjalizowaną firmę. Sieci handlowe doceniają od- przez naszych czytelników, mogą stwarzać za- ja – podkreśla związkowiec. Dlatego „Solidarność” powiedzialną postawę swoich pracowników i za- grożenie, a jeśli tak, to czy nie należałoby czegoś zamierza wystosować do wszystkich pracodaw- pewniają, iż nadal będą dokładać wszelkich sta- w tej sprawie zrobić – zgodnie z postulatami ców apel, by zrezygnowali ze stosowania „syste- rań, aby zapewnić bezpieczeństwo zarówno per- związków zawodowych. mów premiujących frekwencję” – przynajmniej sonelowi sklepów, jak i konsumentom – mówi do czasu ustąpienia pandemii. nam Renata Juszkiewicz . Ministerstwo: nie docierają Pytamy ją wprost, czy obowiązujące systemy do nas takie sygnały wynagrodzeń, przewidujące w części motywa- Na odpowiedź Ministerstwa Rodziny, Pracy i Po- Sieci handlowe: cyjnej premię za brak nieobecności, mogą być lityki Społecznej czekaliśmy ponad tydzień. nie u nas taki proceder przyczyną opisanego przez naszych Czytelników Brzmi tak: „Informujemy, że do ministerstwa nie – W sieciach handlowych zrzeszonych w Polskiej ukrywania zakażeń. docierały dotychczas sygnały dotyczące świad- Organizacji Handlu i Dystrybucji nie odnotowy- – Nie ma możliwości ukrywania zakażeń czenia pracy przez pracowników zakażonych waliśmy przypadków ukrywania przez pracowni- przez pracowników z uwagi na premie, gdyż Covid-19 lub z podejrzeniem choroby, np. z oba- ków objawów zakażenia COVID-19 – zapewnia Re- w przypadku stwierdzenia symptomów choro- wy przed utratą premii”.

Strefa Biznesu JESIEŃ 2020 041 Strefa gospodarki Premia za brak koronawirusa?

I dalej: „Powszechnie obowiązujące przepi- tać, że w związku z sytuacją epidemiczną prze- Starają się wykrywać sy prawa pracy określają tylko wysokość mini- pisy rozporządzenia Rady Ministrów z 7 sierpnia „podejrzane przypadki” malnego wynagrodzenia za pracę ustalanego 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych Wedle ustaleń związkowców, część pracodaw- zgodnie z przepisami ustawy z dnia 10 paździer- ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wy- ców faktycznie stara się wykrywać „podejrzane nika 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu stąpieniem stanu epidemii obligują także praco- przypadki” (ktoś przyszedł z kaszlem, wygląda, za pracę. Natomiast warunki wynagradzania dawców do zastosowania dodatkowych środków jakby miał gorączkę itp.), grożąc utratą premii lub za pracę i przyznawania innych świadczeń zwią- na stanowiskach pracy. M.in. pracodawcy są zo- nawet sankcjami kierownikom, którzy coś takie- zanych z pracą ustala się w układach zbiorowych bowiązani zapewnić: go zignorują lub przeoczą. pracy, regulaminach wynagradzania lub indy- x osobom zatrudnionym niezależnie od pod- Celem jest uniknięcie zakażenia całej załogi widualnie – w umowie o pracę. Wynagrodzenie stawy zatrudnienia rękawiczki jednorazowe lub lub znacznej jej części oraz/lub – nie daj Boże za pracę, co do zasady, składa się z wynagrodze- środki do dezynfekcji rąk, – klientów/kontrahentów, bo to jest zawsze po- nia zasadniczego, ale może ono także obejmo- x odległość między stanowiskami pracy wy- tężny cios w finanse firmy (często i już tak zruj- wać inne składniki, takie jak np. premie czy do- noszącą co najmniej 1,5 m, chyba że jest to nie- nowane przez pandemię). datek stażowy, których zasady przyznawania zo- możliwe ze względu na charakter działalności Podstawowym zmartwieniem pracodawców staną określone w powyższych aktach lub wykonywanej w danym zakładzie pracy, a zakład w opisanym wyżej stanie prawnym jest jednak w umowie o pracę. Co istotne, zasady wynagra- ten zapewnia środki ochrony osobistej związane to, by informacja o ewentualnym zakażeniu lub dzania powinny być ustalone z zachowaniem ze zwalczaniem epidemii. podejrzeniu zakażenia nie wyciekła poza zakład zasady równego traktowania w zatrudnieniu, co Należy także zauważyć, że zgodnie z art. 3 pracy, bo grozi to kosztownymi konsekwencja- potwierdza orzecznictwo sądowe, w szczegól- ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwią- mi, włącznie z zamknięciem przez sanepid ności wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 stycz- zaniach związanych z zapobieganiem, przeciw- na wiele dni, a przynajmniej wyłączeniem z prania 2011 r. (II PK 169/10)”. działaniem i zwalczaniem COVID-19, innych cho- cy znacznej części (ogółu?) załogi. Niezależnie od tego resort pracy wyjaśnia, że rób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji W opinii związkowców i czytelników, którzy każda osoba przebywająca na terenie Polski zo- kryzysowych w celu przeciwdziałania COVID-19 zetknęli się z takimi przypadkami, tworzy to kli- bowiązana jest do stosowania przepisów ustawy pracodawca może polecić pracownikom wyko- mat do powstawania zmów milczenia na temat z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalcza- nywanie, przez czas oznaczony, pracy określonej zakażeń między pracownikami a pracodawcami. niu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. w umowie o pracę, poza miejscem jej stałego wy- I to może być niezwykle groźne, zwłaszcza że „Osoby, co do których istnieje podejrzenie, że konywania (praca zdalna)”. pandemia nie odpuszcza, a jesienią dojdą trady- mogą być nosicielami choroby zakaźnej, powin- – Już widzę, jak pracodawca powierza wyko- cyjne przeziębienia, grypy i inne sezonowe inny być poddane procedurom wynikającym nywanie pracy zdalnej kasjerce lub magazynie- fekcje… z przepisów ww. ustawy. Ponadto należy pamię- rowi w markecie – ironizuje Alfred Bujara. Zbigniew Bartuś

Część pracodawców faktycznie stara się wykrywać „podejrzane przypadki”, grożąc utratą premii lub nawet sankcjami kierownikom, którzy coś takiego zignorują lub przeoczą. Celem jest uniknięcie zakażenia załogi lub – nie daj Boże – klientów czy kontrahentów FOT. 123RF FOT.

042 Strefa Biznesu JESIEŃ 2020 DO WYNAJĘCIA ul. Kamienna powierzchnia biurowa, lokale usługowe

ul. Magazynowa hale, biura

ul. Kobierzyska przedszkole / żłobek

 12 630 17 46 , 12 630 -17 48 www.fronton.pl KULTUROWA WOJNA ŚWIATÓW FOT. 123RF FOT. 044 – Kultura globalna promuje globalizm, bo na globalnym rynku zarabia. Promuje globalizm, ponieważ niemal bez wyjątku jej twórcy należą do tych, którzy na globalizacji zyskują – oni żyją, myślą i czują w ten sposób – twierdzi JACEK DUKAJ

Tekst: Agaton Koziński Strefa kultury Jacek Dukaj

nerator chaosu. Porównajmy na przykład. sytu- – Mamy podział idący wskroś prawie wszystkich ację wejścia do materialnej księgarni z wejściem społeczeństw: na tych którzy już są lub mają nadzieję do księgarni internetowej. Materia podsuwa ci pod zmysły zestaw książek niepreselekcjono- zostać beneficjentami globalizacji i na tych, których wany, niedostosowany do ciebie i nadmiarowy. Znajdujesz oto książki, których nie szukałeś, któ- globalizacja poszkodowała, i nie akceptują oni re cię nie interesują, o których nic nie wiesz; któ- przyniesionych przez nią wartości i lifestyle’u. re są dosłownie przypadkowe. W księgarni internetowej dostajesz zaś to, czego szukasz, al- Między tymi grupami trwa wojna kulturowa bo to, co księgarnia podsuwa na podstawie two- – mówi JACEK DUKAJ, pisarz jego profilu lub swoich rankingów. I dokładnie tak samo wygląda kontakt z całym światem informacji. – Gdy słyszy Pan słowo „kryzys”, to co Pan Rzeczywistości doświadczamy w coraz więk- widzi? szym stopniu w sposób zapośredniczony. – Jakbyśmy żyli w akwarium. – Szczerze? Clickbaitowy link w internecie. Znie- – Podczas gdy doświadczenie świata materialne- czuliłem się. Permanentny „kryzys” nie jest kry- – Powiedział Pan „zapośredniczony”? go jest brutalnie szczere: kamień jest kamieniem, zysem, tylko sygnałem niezdolności do zrozu- – Bo już teraz doświadczenie bezpośrednie – włas- kobieta kobietą, na tym murze widnieje wulgar- mienia i zaakceptowania zmian. nym ciałem, w kontaktach w przestrzeni fizycz- ne graffiti, a sąsiad przechadza się w T-shircie z lonej – stanowi zaledwie wyjątek od doświadczeń go wrogiej partii. Nie mogę tego zmienić, muszę – Ale wychodzi na to, że żyjemy w czasach pośrednich. Proszę policzyć, jaki procent infor- się z tym zmierzyć. Wychodzę z domu i samym nieustannego kryzysu. Koronawirus, pro- macji dziennie dociera do nas wprost, a jaki – aktem wyjścia poza materię zaaranżowaną prze- testy na Białorusi, załamanie gospodar- z mediów. ze mnie i dla mnie – wystawiam się na rzeczywi- cze – to tylko trzy kryzysy z ostatniego mie- stość niedostosowaną do mojej wrażliwości i toż- siąca. Przejaw tego, jak świat przyspieszył, – Z mediów coraz większy. Oddzielna spra- samości. czy raczej tego, jak bardzo staliśmy się eg- wa, że odkąd media istnieją, one stanowią zaltowani? główne źródło wiedzy. Choć rzeczywiście – Teraz Pan mówi, że zachowania ludzi sta- – W ogromnej mierze to rezultat optymalizacji liczba komunikatów, które one dostarcza- re jak świat nagle stały się ciężkim do- technologii komunikacji. Sam fakt, że tak precy- ją, rośnie w postępie geometrycznym. świadczeniem. zyjnie jesteśmy w stanie pomierzyć, co przycią- – To przejście na tryb życia „mediowany”, „zapo- – Kiedyś nie było tej alternatywy. Czyż nie na tym ga uwagę odbiorców, i że od przyciągnięcia tej średniczony” ma głębokie konsekwencje. Do- polega w powszechnym doświadczeniu postęp uwagi zależy zysk lub strata danego medium, świadczenie bezpośrednie jest chaotyczne i bru- technologiczny: na zmienianiu świata dla wygo- zmienia nasze doświadczenie rzeczywistości. talnie szczere. Rzeczywistość materialna to ge- dy człowieka? Nauczyliśmy się żądać dostoso- wywania rzeczywistości do nas. Widzimy, sły- szymy i czytamy to, co lubimy widzieć, słyszeć JACEK DUKAJ, i czytać. Świat ma się dopasowywać do tego, co prozaik, autor m.in. myślimy o świecie i co myślimy o sobie. Głów- „Imperium chmur”, nym miernikiem jakości komunikacji są dziś „Czarnych oceanów”, uczucia wywoływane przez przekazany obraz „Lodu” rzeczywistości. Media, których zysk lub strata za- leży od dobrowolnego zaangażowania uwagi ma- sowego odbiorcy, nie są mediami informacyjny- mi, tylko emocjonalnymi.

– Jednak dalej w mediach dominują informacje, wiadomości, fakty. – Które służą do pobudzania emocji, a nie do odzwierciedlania rzeczywistości. Dzisiaj na tym nieustannym pobudzaniu skupiają się już niemal wszystkie stacje telewizyjne, wszystkie gazety, ogromna większość serwisów internetowych, wszystkie social media. Mogą przekazywać i często przekazują informacje nie- zgodne z rzeczywistością, ponieważ to nie zgod- ność z rzeczywistością decyduje o ich sukcesie, lecz zgodność z odczuciami odbiorców. Dostrze- żono to w przypadku ekstremów po prawej i le- wej stronie politycznej i nadano im miano „me- diów tożsamościowych”. Ale w stosunku do resz- ty mediów różnica leży wyłącznie w skali: inne nie sprofilowały się jeszcze tak dobrze, nie zop- tymalizowały contentu. Kiedy włączam TVP Info czy TVN24, to nie po to, żeby dowiedzieć się, „co się zdarzyło”, ale żeby poznać wektor emocji rzą- dzący przeżywaniem fikcyjnych lub realnych

FOT. ALBERT ZAWADA FOT. zdarzeń w tej i tamtej części społeczeństwa. Me-

046 Strefa Biznesu JESIEŃ 2020 Strefa kultury Jacek Dukaj dia, których kryterium sukcesu jest nadal zgod- ność z obiektywną rzeczywistością, to specjali- styczne serwisy i kanały biznesowe oraz usługi JACEK DUKAJ: pod płatną subskrypcją dostarczające świeżej – Globalizacja ułatwia np. zarówno wiedzy geopolitycznej, militarnej, technologicz- propagację technologii kontroli nej. Bo kiedy podejmujesz decyzje o włożeniu społecznej, jak i propagację własnych pieniędzy w inwestycję, chcesz dostać zabójczych wirusów dane o niej brutalnie prawdziwe, a nie takie, któ- re akurat pasują do twoich uczuć i twojej tożsa- mości.

– Teraz Pan mówi, że klasyczna rola me- diów, jaką jest informowanie, stała się dzie- dziną bardzo niszową. – Ponieważ nie od tego zależy ich zysk. A narzę- dzia śledzące i badające reakcje odbiorców są na tyle precyzyjne, że każdorazowe przedłoże- nie informacji ponad emocje objawia się wła- ścicielom mediów jako konkretna strata. Przegra- na wobec konkurentów, którzy lepiej grają na uczuciach, wrażeniach, odruchach. Co najważ- niejsze, ludzie nie zauważają tej zmiany. Myśle- nie ludzi zanurzonych w mediach emocjonalnych – a internet i social media są najbardziej emocjonalne – jest stadne, skojarzeniowe i krót- kie. Przeszłość i przyszłość nie istnieją poza te- raźniejszym sentymentem dotyczącym przesz- łości i przyszłości. Sentyment się zmienia i jeśli razem z nim nie zmienisz swojej przeszłości, przegrywasz. Cancel culture wyświetliła tę regu-

łę najjaskrawiej. 123RF FOT.

– Jeśli jednak się odetniemy od tych me- ni nosi smartfon o mocy obliczeniowej metria sytuacji Japonii przed modernizacją Meiji diów – czy to da nam przewagę? większej od komputerów pracujących oraz Pierwszej Rzeczpospolitej przed Konstytu- – Myślenie ludzi zanurzonych w mediach nadal przy locie na Księżyc? cją 3 maja. Oba kraje znajdowały się pod bezpo- skupionych na konfrontacji z rzeczywistością jest – Rodzaj dominującej technologii kształtuje war- średnim zagrożeniem ze strony silniejszych, wy- kontrariańskie, tj. przekorne, indywidualistycz- tości, które rządzą nami w życiu prywatnym żej rozwiniętych sąsiadów. Oba rozpoznały ko- ne, i zimne, nieempatyczne, frustrująco niekon - i publicznym. Na przykład ekspert występujący nieczność skokowej generalnej reformy. Oba de- kluzywne. Inwestor giełdowy, który robi to sa- w mediach – ekspert od ekonomii, nauk ścisłych finiowały się przez mocną odrębność kulturową, mo, co większość, rzadko zarabia; najczęściej ku- czy wojskowości – jeśli chce być „uznany za ek- poczucie swoistej wyższości modelu życia, sy- puje wtedy na górce, sprzedaje na dołku, i szyb- sperta”, musi stosować się do kryteriów „eks- stemu wartości. Japonia zdołała dokonać takie- ko bankrutuje. Inwestor uczy się więc myśleć perckości” stada, czyli mówić to i tak, żeby nie go skoku: w pół wieku z prawie średniowieczne- na kontrze. Uczy się samodzielnie interpretować wejść w konflikt z emocjami płynącymi przez od- go feudalizmu przerobiła się w nowoczesne mo- nagą rzeczywistość. Każdą próbę jej złagodzenia, biorców. Jeśli po latach okaże się, że to on jeden carstwo bijące Rosję i Chiny. Polsce się to nie uda- dostosowania do niego, postrzega jako zafałszo- miał rację, choć wtedy szedł pod prąd, i tak zapa- ło. W naszych historycznych rozliczeniach czę- wanie utrudniające mu zyskowne decyzje. Zara- miętany zostanie jako dziwak i głupiec, jako że sto podnosi się tu argument „kosztów absoluty- zem ciągła konfrontacja z niewrażliwym na uczu- takim go przeżywaliśmy przez lata. Tych, co się zmu”. cia realem uczy wielkiej pokory. W świecie me- mylili, przez lata przeżywaliśmy ekspertami, i to diów emocjonalnych wszystko jest czarne i bia- przeżycie zwycięży. Zwycięża nieustannie. Zasa- – W państwie przywiązanym do wolnoś- łe, każdego dnia padają definitywne deklaracje da ta dotyczy wszystkich osób publicznych. Pub- ci i demokracji – nawet jeśli tylko szlache- i konkluzywne objaśnienia. Każdego dnia inne, licystów, celebrytów, polityków. Każdego, czyja ckiej – to chyba zrozumiałe. ale tego nikt nie pamięta. Człowiek przegrywa- kariera zależy od mediów emocjonalnych. Za- – I tak rozumowano: OK, moglibyśmy się zmie- jący lub zwyciężający nie dzięki popularności awansowana technologicznie demokracja me- nić na modłę Rosji czy Prus, gdybyśmy oddali w stadzie, lecz w zderzeniu z rzeczywistością, dialna w sposób nieunikniony odkleja prawo i po- wolność szlachecką i liberum veto za ustrój i kul- wie, że rzeczywistość zawsze jest górą, że nie zwa- litykę od rzeczywistości. turę monarchii zamordystycznej. Więc był to ro- ża na niego, że nie ma odwołania od jej wyroków dzaj świadomej wymiany: niepodległość za war- i że nigdy do końca nie da się jej okiełznać. Jest – W tle Pana najnowszej książki „Impe- tości. Historia Japonii pokazuje natomiast coś więc bardzo ostrożny, zawsze gotów do zmiany rium chmur” jest moment przejścia Japo- przedziwnego: radykalną modernizację połączo- podejścia, podważenia swoich założeń. Jest sa- nii z epoki samurajów do nowoczesności ną z zachowaniem rdzeniowych wartości czy- mokrytyczny i powątpiewający. W rezultacie rewolucji przemysłowej. Myśli Pan, że te- niących Japonię wyjątkową – modernizację moż- przegra w każdej konfrontacji medialnej i wojnie raz Białoruś kończy swoją epokę komu- liwą dzięki absolutyzmowi najdalej posunięte- twitterowej. Oto jego hasztagi: „chwiejny”, „męt- nistycznej nomenklatury? Jak ten proces mu, bo z władcą o pozycji boga. Co takiego może ny”, „arogancki”, „niewrażliwy”, „egoista”. może wyglądać? zrobić bóg, czego nie może zrobić król, a tym bar- – Nie znam się na polityce białoruskiej, nie będę dziej – król elekcyjny, czyli właściwie dożywotni – Na ile to ma związek z nowoczesnymi udawał eksperta. W warstwie stricte politycznej prezydent? Bóg może zmienić same wartości, ja- technologiami? Z tym, że każdy w kiesze- w „Imperium chmur” ciekawa wydała mi się sy- ko że to on jest ich źródłem. Może swoim słowem,

Strefa Biznesu JESIEŃ 2020 047 JACEK DUKAJ: – Wartość człowieka dla globalistów wyznacza wysokość dochodu, jaki może on wyciągnąć ze swojego„kapitału ludzkiego”. Ze swoich umiejętności, wiedzy, woli do pracy, siły przebicia. Tych rzeczy nie da się kupić, ale jak najbardziej podlegają one dziedziczeniu: poprzez wychowanie i wykształcenie

edyktem zredefiniować japońskość. Wydaje się, tym więcej inwestujemy w kolejne ułatwienia, – Co je łączy? że ten rodzaj modernizacji możliwy był tylko ulepszenia. – Ten związek jest naturalny na wielu poziomach. przed „odczarowaniem świata” i tylko w chiń- Kultura globalna promuje globalizm, bo na glo- skiej kulturze prawa: gdzie prawo jest pochodną – Jest jeszcze trzeci zakres? balnym rynku zarabia. Promuje globalizm, powoli władcy, a nie abstraktem zawisłym gdzieś – Tak – to globalizacja jako ideologia. Czasami uży- nieważ niemal bez wyjątku jej twórcy należą ponad światem doczesnym. Zachodzi jednak wa się tu terminu „globalizm”. To nie tylko war- do tych, którzy na globalizacji zyskują – oni żyją, dziwna łączność między kulturami Polski i Japo- stwa językowa, sposób opowiada o zakresie myślą i czują w ten sposób. Promuje globalizm nii. Po obu stronach rozpoznajemy to pokrewień- pierwszym i drugim, lecz faktyczna siła spraw- i jego wartości, ponieważ oznaczają one unifika- stwo i fascynację. I trudno się obronić przed wra- cza. Od opisu faktów przechodzi ona do stano- cję, standaryzację, a model biznesowy, w którym żeniem, że historia Japonii wyświetla tu pewien wienia wartości, do narzucania wizji „jak być po- musisz dostosowywać produkcję do dwustu róż- nieziszczony model polskości. Nieistniejące opo- winno”. I mniej więcej tak według niej być po- nych kultur, języków, praw, mentalności jest wiada o istniejącym. winno: Nie ma granic. Każdy może żyć, pracować w porównaniu wysoce nieefektywny. Globalizac- i głosować, gdzie chce. Każdy może robić intere- ję napędza postęp technologiczny, natomiast ona – Wróćmy do Europy. Wygląda na to, że sy z każdym i lokować swój biznes w dowolnym sama raczej mu nie sprzyja. Sprzyja maksymali- bezpośrednią przyczyną protestów na Bia- miejscu na świecie, sprzedawać i kupować zacji zysków z już rozwiniętych technologii pod- łorusi – najbardziej odciętym od świata wszystko i wszędzie. Wartości i styl życia sprzy- stawowych. kraju Europy – była globalna pandemia jające powyższym są lepsze. Wartości i styl życia koronawirusa. To można żyć obok globa- przeszkadzające w powyższym są złe i muszą zo- – Co napędza globalizację, jeśli nie postęp? lizacji czy nie? stać zwalczone. Pogoń za zyskiem? – Zbyt dużo różnych rzeczy wrzuca się do worka – Etosem globalizacji jest merytokracja. Wartość „globalizacji”. To bardzo utrudnia jasne rozumo- – W efekcie we wszystkich sklepach na ca- człowieka dla globalistów nie wynika z urodze- wanie. Spróbujmy rozdzielić te zakresy. Pierw- łym świecie mamy to samo. Wszędzie w ki- nia, odziedziczonego majątku, koloru skóry, płci, szy – to ten prosty fakt, że świat współczesny jest nach grają te same filmy, a chłopcy noszą orientacji seksualnej – tutaj są radykalnymi silniej i gęściej wewnętrznie połączony niż był koszulki z nazwiskami tych samych piłka- egalitarystami. Wartość człowieka wyznacza wy- kiedykolwiek w przeszłości. Że informacja oraz rzy. sokość dochodu, jaki może on sam wyciągnąć ze materia łatwiej, szybciej i taniej przemieszcza się – Bo pochodną globalizacji jest także to, co nazy- swojego „kapitału ludzkiego”. Ze swoich umie- między różnymi częściami świata. Drugi to rama wamy „kulturą globalną”. Nie tylko w tym sen- jętności, wiedzy, woli do pracy, siły przebicia. Tych prawna i gospodarcza: rozmaite rozwiązania in- sie, że dzięki owym połączeniom jest możliwe rzeczy nie da się kupić, ale jak najbardziej podle- stytucjonalne sankcjonujące ową łatwość połą- produkowanie i dostarczanie – głównie cyfrowe gają one dziedziczeniu: poprzez wychowanie czeń, jeszcze ją wzmacniające i tworzące mecha- – produktów kultury z każdego miejsca do każ- i wykształcenie. I tutaj globaliści okazują się nizmy dla czerpania z niej korzyści. Tak powsta- dego innego miejsca na świecie. Ale przede elitarystami. je dodatnie sprzężenie zwrotne: im większa ła- wszystkim – że ta kultura odbija w sobie i promu- twość i gęstość połączeń, tym większy zysk, więc je wartości globalizacji jako ideologii. – Podobnie jest w Polsce.

048 Strefa Biznesu JESIEŃ 2020 FOT. 123RF FOT.

– Akurat u nas nie odczuwamy tego tak wyraźnie, szym lub większym stopniu – także w drugim: bo instytucjonalny kościec merytokracji dopiero instytucjonalnym i prawnym. Dopiero teraz za- nam rośnie. Jest to przede wszystkim system edu- czynają się tu procesy przeciwne: deglobalizacja kacji. On służy zarówno do faktycznego budowa- rozumiana jako rozdział, decoupling Zachodu nia „kapitału ludzkiego” – to te miliony dolarów i Chin. inwestowane w wychowanie i naukę dziecka, aże- by mogło ono potem zarabiać dziesiątki milionów – Tarcia Waszyngtonu i Pekinu od kilku – jak i do wyłaniania arystokracji merytokracji. lat przybierają na sile. W Polsce nie mamy Ivy League, nasze uniwersy- – Zaawansowana – A co do zakresu trzeciego – to na jego tle trwa tety nie nadają absolwentom prestiżu przeliczal- wojna kulturowa. To jest właśnie źródło podzia- nego na setki milionów w kapitale ludzkim. Cią- technologicznie łu idącego wskroś prawie wszystkich społe- gle można się tu „włamać” na szczyty, nie urodziw- czeństw: na tych, którzy już są lub mają nadzie- szy się w rodzinie arystokratów merytokracji. Ale demokracja ję zostać beneficjentami globalizacji, utożsamia- generalnie końcowy rezultat wszędzie jest taki ją się z jej wartościami, z merytokracją i pochod- sam, w Ameryce, Europie, Azji. Coraz węższa gru- medialna nymi; i na tych, których globalizacja – relatyw- pa superwykształconych i superwydajnych pra- nie – poszkodowała, i nie akceptują oni przynie- cowników na szczycie, dzięki technologii przekła- w sposób nieunikniony sionych przez nią wartości i lifestyle’u. Najtrud- dających swoją pracę na coraz większe dochody, niejszym zadaniem w podobnych dyskusjach z produktów i usług skalowanych globalnie. odkleja prawo okazuje się uświadomienie ludziom, że ich naj- A po drugiej stronie: wchłaniająca klasę średnią głębsze wewnętrzne poczucia – co jest „dobre”, klasa niższa, o relatywnie coraz niższych docho- i politykę „złe”, „słuszne”, „niesłuszne” – także stanowią pro- dach, coraz mniej pracująca. Zuckerberg może dukt owych przemian cywilizacyjnych i techno- przeznaczyć 99 proc. swego majątku na cele cha- od rzeczywistości logicznych. Np. wzrost znaczenia empatii kosz- rytatywne, teoretycznie wydziedziczając córkę – tem argumentów logicznych wynika z domina- lecz inwestuje w jej wychowanie od żłobka takie – mówi cji mediów emocjonalnych i zmniejszenia roli sumy, że i tak zakumuluje ona gigantyczny mają- pisma. Emancypacja kobiet jest możliwa dzięki tek dzięki własnej pracy. Jacek Dukaj technologiom kiełznającym biologię, jak środki antykoncepcyjne, i dzięki maszynom niwelują- – Globalny chów wsobny. cym znaczenie siły mięśni. Wojna kulturowa, je- – W praktyce „obok globalizacji” utrzymuje się śli zostanie rozstrzygnięta, to nie na poziomie współcześnie chyba tylko Korea Północna. Resz- kultury, lecz na poziomie technologii – które ta świata zaakceptowała globalizację w pierw- umożliwią lub wymuszą kolejne zmiany life- szym sensie (faktycznych połączeń). A w mniej- style’u.

Strefa Biznesu JESIEŃ 2020 049 Strefa kultury Jacek Dukaj

– Dla Pana globalizacja ma więcej plusów – Jak Pan się odnajduje w dyskusji o wyczy minusów? borze między wolnością i bezpieczeń- – Dla mnie osobiście zdecydowanie więcej plu- stwem. Troski o co mamy dziś za dużo? sów. Korzystam na niej na wiele różnych sposo- Jak na postrzeganie tych problemów bów. wpływają pandemia i zbiorowa kwaran- tanna, której doświadczyliśmy? – Co jest dla niej alternatywą. Bez globa- – Jestem dość radykalnym wolnościowcem, bo ży- lizacji mielibyśmy chaos czy porządek? ję głównie w świecie myśli, idei, słowa, i tu ograni- – Świat zglobalizowany może być zarówno obra- czenie wolności to prawie jak mord umysłu. Oczy- zem porządku, jak i chaosu. Podobnie świat wiście sytuacja lęku o życie wzmacnia wartości zdeglobalizowany, podzielony. Nie ma tu żela- związane z bezpieczeństwem kosztem wolności. znego związku. Globalizacja ułatwia np. zarów- Te same przewartościowania nastąpiły po 11 wrześ- no propagację technologii kontroli społecznej, nia, choć wtedy jeszcze nie na tak globalną skalę. jak i propagację zabójczych wirusów. Tym, co wydaje się dziś bezalternatywne, to system wartoś- – Zamach na World Trade Center miał ci globalistów oparty na merytokracji. Nie tylko zmienić świat. Dziś widzimy, że to był tyl- że prowadzi on – już doprowadził – do wielkiego ko epizod. Ważny, ale epizod. zróżnicowania wysokości dochodów i zaniku kla- – Epizod, etap w tym trendzie dominującym sy średniej, ale jest on też ostatecznie nie do po- na razie w XXI wieku: rosnącej inwigilacji, kon- godzenia z demokracją. Bliżej ideałów merytokra - troli i manipulowania społeczeństwem, kumu- tycznych są Chiny czy technokratyczna Unia Eu- lacji tych środków w rękach rządów i wielkich ropejska, a nie demokracje jak USA, gdzie lud mo- korporacji, odpodmiotowienia jednostki. Znam że sobie wybrać Trumpa czy innego celebrytę ludzi, którzy planują już migrację i przesuwanie sprawnego w manipulowaniu mediami emocjo- swoich oszczędności pod założenie, że rządy za- nalnymi, a słabo nadającego się do pracy na na- Jacek Dukaj, każą posiadania gotówki i opodatkują wszystkie giej rzeczywistości i samym swym istnieniem de- „Imperium chmur”, środki zgromadzone w bankach. Nie wiem, jaka precjonującego wartości elit merytokratycznych. Wydawnictwo Literackie, jest geneza Covidu-19, i wątpię, żebyśmy kiedy- Stąd zrozumiała ich furia wobec Trumpa. Lecz ja- Kraków 2020 kolwiek zyskali co do niej pewność. Nie ulega na- kie wartości przeciwstawić merytokracji? Prze- tomiast wątpliwości, że rządy i korporacje wiele cież nie wartości poprzednich elit: posiadania, się przy tej okazji nauczyły i będą wykorzysty- kumulacji kapitału, przejadania bogactwa, pięk- wać tę wiedzę i zdobyte przy tej okazji narzędzia. nego utracjuszostwa, „życia dla życia”. Więc co? Rozmawiał Agaton Koziński

JACEK DUKAJ: – Nie wiem, jaka jest geneza Covidu-19, i wątpię, żebyśmy kiedykolwiek zyskali co do niej pewność. Nie ulega natomiast wątpliwości, że rządy i korporacje wiele się przy tej okazji nauczyły i będą wykorzystywać tę wiedzę i zdobyte przy tej okazji narzędzia FOT. 123RF FOT. Strefa firm Salony Fine Wine Upominek, który trafi w puls biznesu Rozpoczyna się sezon poszukiwań idealnych prezentów biznesowych. Zadanie nie jest proste: upominek powinien być dobrany tak, aby stanowił formę docenienia kontrahenta, pozostawił w jego pamięci miłe skojarzenia i jednocześnie zachęcił do dalszej współpracy. Jak wybrnąć z tego prezentowego impasu świątecznego? Podpowiadamy.

radycja wręczania upominków biznesowych jest ważna dla wielu firm. Upo- Wartość i zawartość minki te z zasady mają bowiem dbać Wiele firm uważa wręczanie prezentu bizneso- T o podtrzymywanie wzajemnych relacji wego za swego rodzaju inwestycję – ekskluzyw- i zachęcać do dalszej współpracy. Co ciekawe, ne prezenty sprawiają wrażenie budowania zo- z tych właśnie powodów wiele firm ma kłopot ze bowiązania. Jednak według zasad savoir-vivre znalezieniem odpowiedniego prezentu. nie należy wręczać podarunków zbyt drogich. Dlatego warto postawić na interesujące, przy- Jesteś dla nas ważny kuwające uwagę wina, które wcale nie muszą Celem jest nie tyle precyzyjnie trafić w gusta ob- osiągać wysokich cen. Dobrym tego przykładem darowanego, ile przekazać konkretny komuni- jest dostojne cabernet sauvignon z Chile lub kat: jesteś dla nas ważny. A ten bywa często trud- garnacha z Hiszpanii, łączące w sobie owocową ny do osiągnięcia. soczystość z dojrzałością zaaranżowaną przez – To prawdziwa sztuka dobrać upominek bi- starzenie w beczkach. Tańsze wino zwykle ozna- znesowy tak, aby obdarowany nie czuł się nim cza po prostu mniej skomplikowany proces pro- skonfundowany. Dlatego wszystkich doradców dukcji. FOTOLIA FOT. i menedżerów Salonów Fine Wine szkolimy Jeśli szukasz czegoś z wyższej półki, możesz Wino może być nie tylko bohaterem pod kątem doboru prezentów biznesowych sięgnąć po cieszące się ostatnio zainteresowa- spotkań i partnerem dań, ale także – zaznacza Krzysztof Sułek, sommelier firmy Fine niem amarone – niebagatelne wino, które „roz- misją i pasją Wine, która posiada 13 specjalistycznych salonów siada się” w kieliszku, błyszcząc w świetle reflek- winiarskich w całej Polsce. torów. Potrafi zainteresować każdego miłośnika tów. Wino może być równie atrakcyjnym upo- wina. Amarone to winiarska kwintesencja regio- minkiem! Zacznij od komunikatu nu Wenecji Euganejskiej. Na początek przemyśl, co upominek powinien – Żeby być na czasie, śledzimy branżowe tren- Misja i pasja przekazać twojemu klientowi. Czy coś więcej dy. Tylko zdobywając wiedzę, możemy bowiem W Fine Wine wino jest bohaterem spotkań, part- niż tylko „dziękujemy, że jesteś naszym part- skuteczniej doradzać swoim klientom: i detalicz- nerem dań, misją i pasją. W Salonach Fine mo- nerem”? Inny produkt będzie pasował do po- nym, i biznesowym – dodaje Krzysztof Sułek. żesz wybrać spośród 800 win starannie wyselek- dziękowania za dotychczasową współpracę, cjonowanych przez sommelierów – wiele z nich a inny do pogratulowania sukcesu wspólnej in- Ważne pierwsze wrażenie odpowiada biznesowym potrzebom. Ofertę two- westycji. Dużą rolę w doborze upominku gra jego opako- rzą wyłącznie wysokiej jakości wina od dostaw- Obierz też kierunek poszukiwań. Zastanów wanie. Decydując się na wino, rozważ zakup ele- ców z Europy, Ameryki Południowej, Afryki czy się, czy osoba obdarowywana jest pragmatycz- ganckiej skrzynki. Możesz pokusić się też o jej Nowej Zelandii. na? A może ceni sobie przedmioty estetyczne? personalizację, która nie złamie biznesowej ety- Specjaliści Salonów Fine Wine wspierają w do- Jaki jest charakter jej marki? Jeśli nie jesteś w sta- kiety. borze odpowiedniego wina fachową wiedzą i do- nie wybrać prezentu o indywidualnym charak- A może chcesz wręczyć prezent składający się świadczeniem. Szczególną uwagę zwracają na re- terze lub obawiasz się, czy twój wybór spodoba z więcej niż dwóch elementów? Wybierz goto- lację jakości do ceny. Oprócz wina w ofercie Fine się klientowi, sięgnij po rozwiązanie uniwersal- wy zestaw, który dobrał profesjonalny sommelier. Wine znajdują się także produkty delikatesowe, ne – w ten sposób sprostasz oczekiwaniom. Taki podarunek złożony np. z wysokiej jakości akcesoria winiarskie, kieliszki i karafki. Z pewnością sprawdzi się klasyka: zestaw świą- wina, alkoholu mocnego i artykułów delikateso- Z Fine Wine możesz mieć pewność, że zesta- teczny złożony z wyselekcjonowanych win i ele- wych będzie idealną odpowiedzią na kłopoty wy prezentowe trafią w gusta nawet najbardziej gancko opakowanych delikatesów. w dopasowaniu do siebie odpowiednich produk- wymagających klientów.

Strefa Biznesu JESIEŃ 2020 051 – Jeździliśmy niemalże zwykłymi samochodami; to było trudne i niebezpieczne. Nie było poduszek pneumatycznych, zabezpieczeń, umocnień, jedynie pasy – mówi SOBIESŁAW ZASADA, uczestnik największych rajdów świata, wielokrotny mistrz Europy i Polski Tekst: Katarzyna Kachel ŚMIERĆ BYŁA WPISANA W TE IGRZYSKA FOT. ANDRZEJ BANAŚ FOT. 053 Strefa motoryzacji Sobiesław Zasada – Nie odczuwałem strachu, czasami doświadczał go pilot, który siedział koło mnie. Ja skupiałem się na technice, a było to na tyle angażujące, że na nic więcej nie starczało czasu – mówi SOBIESŁAW ZASADA, Człowiek Roku „Gazety Krakowskiej”

– Nie robią już takich facetów – rowałem energię na coś innego, a to, spodziewanie ten rajd. Wystartowa- pisze we wstępie do Pana czego nauczyłem się w lekkoatlety- łem na nim wraz z narzeczoną Ewą. książki „Moje rajdy” Jerzy ce, zacząłem przenosić do sportu sa- W 1946 roku poznaliśmy się, chodząc Iwaszkiewicz. mochodowego. Można powiedzieć, do tej samej klasy w Gimnazjum im. – Można nawet powiedzieć... mode- że miałem szczęście, ale uważam, że Asnyka. W 1948 roku Ewa zaczęła stu- li. Nie narzekam, choć w styczniu szczęściu należy pomagać, trzeba dia na Uniwersytecie Jagiellońskim, skończyłem 90 lat, mam się dosko- trenować, ćwiczyć, układać sobie a ja na Akademii Handlowej. Ślub od- nale. w głowie. Pamiętam styczeń 1964 był się w grudniu 1952. Ta była pierw- roku, kiedy wystartowałem z Longi- sza taka niespodzianka. Drugą prze- – Skąd taka siła? nem Bielakiem w Rajdzie Monte żyłem w samochodzie BMW 328 – Dużo zawdzięczam rodzicom, huf- Carlo i zostałem zauważony przez w Lublinie, gdzie startowała cała czo- cowym trenerom w sekcji lekkoatle- szefa ekipy fabrycznej Steyr Pucha, łówka Polaków. I wtedy też wygrałem. tycznej, gdzie trenowałem, ale też Johan na, Słoweńca z pochodzenia, Marianowi Eile, twórcy „Przekroju”, potomka założycieli fabryki. Obser- – Iwaszkiewicz we wspomnia- w którym sporo publikowałem. Z do- wował mnie i bardzo podobała mu nej książce pisze, że lepiej by mu wyniosłem szacunek do ludzi, się moja technika jazdy: Przyjedź się ją czytało, gdyby Pan trochę harcerstwo to Bóg, honor i ojczyzna, do Grazu, dam samochód do testów częściej przegrywał... także prawda. To budowało mój krę- – powiedział podczas rozmowy – Ależ przegrywałem, miałem parę gosłup i to we mnie zostało. przy winie. W kwietniu z Kaziem wypadków, nie wszystko zawsze szło Osińskim pojechaliśmy do fabryki doskonale. Owszem, przyznaję, że je- – Mawia się, że życiem rządzą w Grazu i dostaliśmy samochód stem w czepku urodzony, ale to nie szych zawodników, który swe przypadki. Wypadek na trasie na testy. Po tygodniu wystartowa- znaczy, że nie miałem pod górkę. starty analizował, zastanawiał biegu zjazdowego w Zakopa- łem w próbie górskiej. To było pełne się nad harmonią ruchów, nem – skomplikowane złama- zaskoczenie – osiągnąłem najlepszy – Wygrywanie uzależnia? techniką. Po przyjeździe z Fin- nie nogi z groźbą amputacji czas. W pokonanym polu znaleźli się – Tak, dąży się do tego, by coraz więcej landii Pana żona, widząc po- w lutym 1953 roku sprawiło, że zawodnicy fabryczni Steyr Pucha, i więcej, lepiej, doskonalej. Tamtej- stępy, powiedziała: jesteś już in- zamiast rzucać oszczepem, za- ale także zawodnicy w BMW, Volvo szych rajdów nie da się jednak porów- nym kierowcą! jął się Pan rajdami. Przypadek Alfach Romeo. W maju na fabrycz- nywać do dzisiejszych, są komplet- – W myśleniu o byciu kierowcą rajdo- czy przeznaczenie? nym Steyr Puchu z pilotem Osiń- nie inne, inne jest przygotowanie, spo- wym pomógł mi bardzo tenis stoło- – Sport zawodniczo uprawiałem już skim wygraliśmy Rajd Wełtawy, sil- sób jazdy. Wyścigi były dłuższe, jeź- wy i lekkoatletyka, szczególnie rzu- od 1945 roku. W roku 1946 na lekko- nie obsadzony przez zawodników dziło się prawie bez przerw przeważ- ty oszczepem i młotem. Zawodnik, atletycznych mistrzostwach Harcer- z Holandii, Niemiec i Włoch. To by- nie powyżej 3000 kilometrów. Na do- który uzyskuje rekord życiowy zwy- stwa Polskiego w Krakowie odnio- ła duża sensacja – po raz pierwszy datek na samochodach praktycznie kle myśli: gdybym się trochę wysilił, słem ogromny sukces. Zwycięstwo międzynarodowy rajd wygrał Steyr normalnych, nieprzystosowanych na pewno byłoby jeszcze lepiej, bo w rzucie oszczepem i dyskiem, sko- Puch. Tak się zaczęła wielka przygo- do tak trudnych warunków. Najdłuż- przyszło mi to bez wysiłku. Ale to nie ku w dal, w biegu na 1000 metrów da i wielkie zwycięstwa. szy mój rajd to Safari i trasa w Austra- przyszło bez wysiłku; złożyła się na to i sztafecie 4 x 75m. Dostałem nagro- lii powyżej 6000 km. Pamiętam rajd bardzo dobra koordynacja ruchów dę dla najlepszego harcerza mi- – Kiedy wygrywał Pan w stycz- Londyn Sydney, gdzie przez ponad i wcześniej wykonana praca. To zro- strzostw (ładny plecak). Nasz hufiec niu w rajdzie o Błękitną Wstę- 170 kilometrów jechaliśmy w nocy zumienie ergonomii ruchu, pracy Bielski był bardzo mocny – szczegól- gę Ojcowa w 1952 roku nie my- w górach w Turcji bez hamulców. z ciałem przeniosłem na samochód. nie w lekkoatletyce i sportach nar- ślał Pan poważnie o tym, by po- Startowałem w ekipie trzech fabrycz- Nie miałem przecież żadnego trene- ciarskich. Od 1948 roku należałem święcić temu życie. Nie czuł nych Porsche. Wszystkie trzy samo- ra, nikogo, kto by mi coś podpowie- do klubu Cracovia i do złamania no- jeszcze tego bakcyla? chody miały ten sam defekt pomię- dział, poprowadził, tak jak dziś, kie- gi byłem w kadrze narodowej Polski. – Oczywiście, że czułem, zresztą wów- dzy 115-130 kilometrem tego 300 km dy zawodnikowi towarzyszy cały Wygrałem wiele zawodów i dwa ra- czas wszyscy byli zwariowani wyścigu. Pękała rurka hamulcowa sztab. Ja wymyślałem własną takty- zy miałem mistrzostwo Ogniwa na punkcie samochodów. Prawo jaz- przy lewym tylnym kole. Ale trasa kę, tworzyłem zapisy każdego odcin- w pięcioboju. Gdy zaczynałem star- dy zdobyłem, gdy miałem 16 lat, kie- w Australii ponad 6000 kilometrów ka wyścigowego, każdego zakrętu, tować w rajdach, to marzyłem o mi- dy mieć własny samochód to było przez 3 dni i 3 noce zakończyła się na- miałem przeanalizowany każdy ki- strzostwach Polski. Nigdy wtedy nie marzenie milionów Polaków. Dziś szym zwycięstwem. Jechałem z Mar- lometr trasy. Pilot to oczywiście czy- myślałem, że będę startował i wy- trudno to zrozumieć, ale wtedy te mi- kiem Wachowskim – doskonałym tał, więc szczególnie w nocy były to grywał z najlepszymi zawodnikami liony były przekonane, że to marze- partnerem, pilotem. Były ogromne doskonałe wskazówki, zwłaszcza kie- świata. Nie wiem, czy ma sens zasta- nie nigdy się nie spełni. Miałem owacje i święto naszej Polonii. dy pogoda była fatalna. Podczas Gran nawiać się dziś, „co by było gdyby”? szczęście, że tata posiadał BMW 320, Premio Argentyny w ostatnim eta- Czy więc wypadek narciarski na Kas- więc mogłem nim wystartować. I też, – Kiedy mówimy o początkach, pie, w górach przez sto kilometrów prowym, kiedy mogłem stracić no- mimo całkiem przyzwoitej obsady, nie sposób nie przypomnieć, była mgła, wtedy pomogły właśnie gę, to przypadek? Szybko prze kie - udało mi się wygrać całkowicie nie- że był Pan jednym z pierw- opis i technika.

054 Strefa Biznesu JESIEŃ 2020 SOBIESŁAW ZASADA: – Staram się prowadzić zgodnie z przepisami, choć nieraz mocniej nadepnie się na pedał gazu. Nie szaleję jednak na drogach, bo wiem, że duża szybkość jest niebezpieczna. Daję się wyprzedzać, nie mam z tym problemu, ustępuję, puszczam tych, którzy jadą jak szaleńcy. Naścigałem się w swoim życiu FOT. ANDRZEJ BANAŚ FOT.

– Kierowca rajdowy może so- choć przecież miałem trochę wy- Daję się wyprzedzać, nie mam z tym – No i jest Pan twórcą powie- bie pozwolić na strach? padków. Pamiętam ten, kiedy star- problemu, ustępuję, puszczam tych, dzenia „szerokiej drogi”. Skąd – Nie odczuwałem strachu, czasami towaliśmy z żoną jako pilotem którzy jadą jak szaleńcy. Naścigałem się wzięło? doświadczał go pilot, który siedział ko- w najpoważniejszym Rajdzie Polski się w swoim życiu. Ergonomia ru- – Bo u nas drogi były zawsze wąskie, ło mnie. Ja skupiałem się na technice, i mieliśmy defekt techniczny. Stra- chu, technika i płynność jazdy jest na dodatek wzdłuż nich zwykle sta- a było to na tyle angażujące, że nie star- ciłem dwie minuty, spóźniliśmy się najważniejsza. ły drzewa. A ja uważam, że nie wol- czało na nic więcej. Może i dobrze. na etapie. Odrabiałem to całą noc no sadzić drzew przy drogach. Ow- Sport rajdowy, samochodowy, jak na Dolnym Śląsku, pędziłem, nie – Mało osób myśli podobnie. szem, są cudowne i urokliwe, kiedy również wyścigowy formuły pierw- wiedząc, że prowadzę i to z zapasem – Wiem, też nad tym boleję. Tak jak się jedzie bryczką, a nie samocho- szej na torach w tamtych czasach po- całych pięciu minut. To była cała noc i nad brakiem edukacji związanej dem. Za dużo ludzi ginie na drze- chłaniał wiele istnień. Z naszych za- wyścigu. Po wyjechaniu z Wisły z przejściami dla pieszych. Mówi się, wach, powinny być wycięte. Tak wodników, Polaków, zginęło osiem al- po nocnym deszczu, w Salmopolu że człowiek, który zbliża się do pa- więc nie podobały mi się wąskie dro- bo dziewięć osób. Było kilka wypad- zawadziłem lewym tylnym kołem sów ma pierwszeństwo przejścia. gi i życzenia z niemieckiego: „Połam ków, które choć nie kończyły się o drzewa leżące na drodze; wyrzu- Ludzie więc nieraz nie patrzą, albo kark i nogi” (Hals und Beinbruch) oraz śmiercią, kończyły kariery. Nie było ciło mnie na nie, potem koziołkowa- jeśli już to w komórkę, coś tam pi- gumowych drzew! Wymyśliłem in- Monte Carlo bez wypadku śmiertel- liśmy i wylecieliśmy z trasy. szą i pakują się na jezdnie, nie inte- ne, przyjazne, czyli „szerokiej drogi”, nego, bo brakowało takich zabezpie- Na szczęście obrażenia nie były tra- resuje ich, czy coś jedzie. Uważają, które się przyjęło i dziś nawet studen- czeń jak w obecnych samochodach; giczne. że mają pierwszeństwo. Tak, tom przed egzaminem w ten sposób niemal każdy wypadek to otarcie się na pewno mają, ale należy się upew- się życzy powodzenia. o śmierć. To samo w Formule 1. Dziś – Jedź zawsze tak, jakbyś nie nić, że można bezpiecznie przejść. startujący tak nie giną, samochód ro- miał pierwszeństwa przejaz- W swojej książce „Szerokiej drogi” – Wyścigi budziły wiele emocji, bi kilka przewrotek, a po chwili ciszy du, ustępuj drogi – powtarzał piszę, że nigdy nie zginę na przejściu ale nie wśród władzy? drzwi się otwierają, a kierowca wycho- Pan często. Czy to się tyczy tyl- dla pieszych, bo uważam, czy mogę – Ten sport nie był wówczas uznawa- dzi. Nic dziwnego, kiedy się zobaczy ko jazdy samochodem czy też bezpiecznie przejść. Druga sprawa, ny. Pamiętam, że naczelny redaktor konstrukcje samochodów, oni siedzą życia? będąc za kierownicą, jeżdżę tak, jak- „Przeglądu Sportowego” wyleciał w klatce – my jeździliśmy niemalże – Dużo jeżdżę, zresztą do dzisiaj; ta- bym nie miał pierwszeństwa; nie z pracy, kiedy wygrałem plebiscyt zwykłymi samochodami; to było ka moja metafora życia. Dla mnie wymuszam, ustępuje. Jestem up- na najlepszego sportowca „Przeglą- trudne i niebezpieczne. Nie było po- przejechanie tysiąca kilometrów nie rzejmym kierowcą. Propagowałem du Sportowego”. To się władzom KC duszek pneumatycznych, zabezpie- jest żadnym problemem, nie spra- dwie rzeczy, z tych ważniejszych nie podobało, ale coraz bardziej po- czeń, umocnień, jedynie pasy. Śmierć wia mi to kłopotu. Ale staram się pro- – tak zwany zamek błyskawiczny, dobało się Polakom. Musieli więc ja- była wpisana w te igrzyska. wadzić zgodnie z przepisami, choć dziś tak zwany suwak, o którym koś do tego się ustosunkować. Po- nieraz mocniej nadepnie się na pe- mówiłem w latach 90 (dopiero te- woli zaczęli mnie uznawać, ale nie – I to Pana nie powstrzymy- dał gazu. Nie szaleję jednak na dro- raz jest obowiązkiem) i podzięko- wspierać. Dostałem Nagrodę Mini- wało? gach, bo wiem, że duża szybkość jest wanie światłami awaryjnymi. Mam stra Spraw Zagranicznych za rozsła- – Nie, napędzało. U mnie zamiast niebezpieczna; widziałem aż nadto satysfakcję, bo coraz więcej osób wienie imienia Polski za granicą, ale strachu pojawiała się adrenalina, drastycznych scen w swojej karierze. dziękuje dziś w ten prosty sposób. to nie wpłynęło na to, że wydział bez-

Strefa Biznesu JESIEŃ 2020 055 SOBIESŁAW ZASADA: – Przyznaję, że jestem w czepku urodzony, ale to nie znaczy, że pieczeństwa w Głównym Komitecie samochód Anglik Nikola na Fordzie nie miałem pod górkę Kultury Fizycznej i Turystyki naka- miał ponad 9 godzin spóźnienia. My zywał mi zmiany pilotów. Miałem 12 minut więcej. Dalszych dziesię- ich w sumie 21! Coś nieprawdopo- ciu od ponad 10 do 15 godzin. Takie dobnego. to były trudne rajdy.

– Do tego przesłuchania, prob- – Myśli Pan, że dzisiejsi rajdow- lemy z paszportem. cy poradziliby sobie w tak cięż- – Którego nie dostawałem przez pół- kich warunkach? tora roku. Jednym z moich najwięk- – Myślę, że tak. Z tym, że dzisiaj rajdy szych sukcesów był fakt, że się nie są krótsze i odbywają się tylko w po- poddałem, nie uległem. Nie skłonili rze dziennej. Tak mistrzostwa świata, mnie do tego, by współpracować, dać jak i Europy. Byłem kierowcą fabrycz- się zastraszyć. Jestem z tego dumny. nym zachodnich marek Steyr-Puch, Porsche, BMW, Mercedes jako jedy- – Najwięcej wygranych rajdów ny z krajów wschodnich. Te mistrzo- to te, kiedy pilotowała żona stwa w 1979 roku jako Europy zmie- Ewa. Dogadywaliście się? niono wraz z rajdami, które do nich – Doskonale. Znaliśmy się przecież należały, na mistrzostwa świata. od liceum, zdawaliśmy razem małą Utworzono nowe mistrzostwa Euro- maturę, dużo przeżyliśmy. To fanta- py z innymi rajdami bez udziału kie- styczne, że zaczęła dzielić moją pa- rowców fabrycznych. Jedne i drugie sję. Dziś jesteśmy razem już 68 lat. mistrzostwa nie przekraczają 1000 kilometrów i odbywają się na krót- – Żony zwykle mówią do mę- szych odcinkach wyścigowych. Są żów: nie jedź tak szybko. specjalne przerwy na serwis i odpo- – U nas tak nie było, żona mi ufała, a ja czynek. To trochę inny sport. jej. – Jakim samochodem Pan jeź- – Nie brakuje dziś panu adrena- dzi na co dzień? liny? – Przyjechałem audi Q5, żona go lubi. – Po wielu latach namówiono mnie Nie wybrzydzam, dziś wszystkie sa- i pojechałem z żoną na rajd Safari. mochody są dobre. Nie lubię tylko Był 1997 rok i okazało się, że to już tych niskich i twardych opon. inny rajd. Do mistrzostw świata – co najmniej 3-krotnie trudniejszy – Dostawał Pan mandaty od innych eliminacji, ale nie tak za przekroczenie szybkości? trudny jak te dawne Safari. Ale fan- – Różnie było, ale policjanci mnie roz- tastyczny. W takim, albo w tym trud- poznawali, wielu mi pobłażało. Mia- niejszym z lat 60.-70. wystartował- łem taką sytuację w latach 90., kiedy bym i dzisiaj. Na Safari odnosiłem za Radomiem zatrzymał mnie patrol. wiele sukcesów. Trudny i pechowy Ograniczenie było do 80, choć szero- był dla nas ten, kiedy jechałem bez ka droga, dwupasmówka. Wysoki, przerwy trasę 6400 kilometrów, dość postawny policjant, wziął moje dzień i noc, nie mając dokładnie opi- dokumenty i zaczął głośno na mnie sanej drogi. Trzecia noc. Jeszcze oko- krzyczeć. Jak ja jeżdżę i co sobie wy- ło 500 kilometrów do mety. Prowa- obrażam. Wreszcie się uśmiechnął dzimy (jadę z Marianem Bieniem) i mówi: Panie Sobiesławie – jak panu ponad 25 minut nad następnymi zanie wstyd. Tu ludzie cisną nieraz po- łogami fabrycznymi Forda. Szyb- nad 180, a pan miał zaledwie niecałe kość około 170 km/h. Wydawało mi 115. Słabo Pan jeździ, ale przy tej pięk- się, że droga prowadzi prosto. Był nej pogodzie jeszcze do wybaczenia. skręt w lewo. Ocknąłem się w po- Katarzyna Kachel wietrzu. Na szczęście lądujemy na polu ananasów. Ogromny huk – zgasły światła i silnik. Wyleciała SOBIESŁAW ZASADA przednia szyba. Za chwilę światełka Kierowca rajdowy, uczestnik i biegnie do nas 20 tubylców. Zna- największych rajdów świata, leźli przednią szybę. Była cała. Kle- trzykrotny mistrz i trzykrotny jenie szyby i wyciąganie samocho- wicemistrz Europy, 11-krotny du około 40 minut. Wyprzedziły rajdowy mistrz Polski, nas trzy samochody. Okazało się, że zwycięzca 148 rajdów, autor są światła i można jechać dalej. Poś- książek, przedsiębiorca, prze- cig w terenie górzystym. Wyprze- wodniczący Rady Nadzorczej dzamy dwóch konkurentów. Zaj- Sobiesław Zasada SA.

FOT. ANDRZEJ BANAŚ FOT. mujemy drugie miejsce. Pierwszy

056 Strefa Biznesu JESIEŃ 2020 ESPERANTO NORWESKI ŁACINA JAGIELLOŃSKIE CENTRUM JĘZYKOWE ANGIELSKI KOREAŃSKI zaprasza NOWOŚĆ na kursy językowe ROSYJSKI HISZPAŃSKI FRANCUSKI RÓŻNE NIEMIECKI POZIOMY WŁOSKI ZAAWANSOWANIA

NOWOŚĆ Od października 2020 r. planujemy uruchomić wybrane kursy w formie wyłącznie zdalnej. ZAPRASZAMY!

www.jcj.uj.edu.pl • www.uj.edu.pl Jagiellońskie Centrum Językowe ul. Ingardena 3, 30-060 Kraków tel. 12 421 36 11 [email protected] VIKI GABOR DROGA DO SŁAWY – Jestem Polką z romskimi korzeniami. I jestem z tego bardzo dumna. Bo każde korzenie są ważne i piękne – mówi VIKI GABOR, trzynastoletnia wokalistka z Krakowa, która w zeszłym roku wygrała Eurowizję Junior. Teraz do sklepów muzycznych trafia jej debiutancka płyta – „Getaway (Into My Imagination)” Tekst: Paweł Gzyl FOT. JERZY DOROSZKIEWICZ FOT. 058

Strefa kobiet Viki Gabor droga do sławy

nowe doświadczenie. Niektórzy z nich są bardzo – Nie tylko dziewczyny, ale wszyscy ludzie powinni znani i pracowali z prawdziwymi gwiazdami, jak się wspierać i pomagać sobie nawzajem. choćby Katy Perry. To dla mnie zaszczyt, że i ja mogłam dostać od nich piosenki. Okropnie trud- Tymczasem tak nie jest – i to bardzo smutne. no było mi wybierać spośród tak wielu dobrych kompozycji, ale zależało mi, żeby na mój debiu- Myślę, że ta nasza piosenka trochę pomogła ludziom tancki krążek weszły najlepsze i jakoś mi szcze- – mówi VIKI GABOR, trzynastoletnia piosenkarka gólnie bliskie. W powstawaniu wielu z nich bra- łam czynny udział. Mój producencki dream team z Krakowa – Patryk Kumór, Dominic Buczkowski i Lanberry – to mega profesjonaliści. W dodatku znają mnie od pierwszych chwil w wytwórni. Poza tym lu- – Jak się czujesz, trzymając w rękach swo- – Każda piosenka jest mi bliska. Bo każda ma swo- bimy się, więc praca w takim gronie jest super ją pierwszą płytę? ją historię. Nie mogę wybrać jednej czy dwóch. przyjemnością. – Jakbym stanęła na podium z medalem! Kiedy ją „Still Standing” i „Guilty” są dla mnie szalenie zobaczyłam, aż mi się łezka w oku zakręciła. To istotne, bo to moja siostra poświęciła swój czas, – Nie uważasz, że niektóre teksty są zbyt przecież moja debiutancka płyta. Pracowałam aby je napisać. Jestem jej za to bardzo wdzięcz- dorosłe jak na trzynastoletnią dziewczyn- nad nią bardzo długo i wreszcie jest gotowa. na. Mam nadzieję, że na następnej płycie będzie kę? W ten sposób spełniły się moje marzenia. jeszcze więcej naszych piosenek. – Każdy może interpretować moje piosenki po swojemu. Zależy od człowieka, co chce w nich – Piosenki na płycie są bardzo nowoczes- – Jak tworzycie te utwory? usłyszeć i na jaką swoją historię przełożyć. Ja śpie- ne. Taką muzykę lubisz najbardziej? – Czasem nawet w trakcie robienia czegoś, jak je- wam przeważnie o własnym świecie i o muzyce. –Podobają mi się różne gatunki. Nowoczesny pop steśmy w domu. Kiedy Melisa ma pomysł, to sia- Staram się przekazać w nich swój światopogląd, jest jednym z moich ulubionych. Chętnie słu- da z długopisem nad kartką papieru i pisze pio- czyli dbanie o naturę („Superhero”), wspieranie cham też soulu i R&B. Starałam się, żeby ta płyta senkę. Potem odwiedzamy wujka Mateusza, się wzajemne („Ramię w ramię”), szanowanie była zróżnicowana. Tak, aby każdy znalazł na niej który ma mini studio i tam rozwijamy ten po- i docenianie przyjaźni („Forever And A Night”), coś dla siebie. Chętnie sięgam po różne rodzaje mysł. A ostatecznie wszystko nagrywam w War- czy trwanie na swojej obranej drodze życia, mimo muzyki, bo to jest dla mnie rozwijające. szawie. przeciwności („Still Standing”).

– Jest na płycie utwór „Still Standing”, któ- –Jak ci się spodobały te piosenki, które – Dlaczego większość piosenek na płycie ry napisałaś z siostrą Melisą i „Guilty”, któ- przygotowała dla ciebie wytwórnia? jest po angielsku? ry ona napisała samodzielnie. Te piosen- – Bardzo. Lubię dostawać piosenki od innych – O wiele łatwiej jest mi śpiewać po angielsku, bo ki są ci najbliższe? kompozytorów i producentów, bo to jest zawsze mieszkałam w Anglii siedem lat. Łapię się na tym,

VIKI GABOR: – Każda piosenka jest mi bliska. Bo każda ma swoją historię FOT. MATERIAŁY PRASOWE MATERIAŁY FOT.

060 Strefa Biznesu JESIEŃ 2020 VIKI GABOR: – Uwielbiam Kraków. To przyjazne miasto. Cała moja rodzina tutaj mieszka. Najbardziej podoba mi się Rynek Główny, jest bardzo ładny. Lubię też krakowskie parki FOT. MATERIAŁY PRASOWE MATERIAŁY FOT.

że myślę po angielsku, łatwiej mi coś wyrazić „Telephone”. Było to więc dla mnie wielkie sami słucham takich utworów. Dobrze było spró- w tym języku – jak na przykład wspomnienie roz- „wow!”. bować czegoś odmiennego, a jednocześnie bli- stania z moimi szkolnymi, angielskimi przyja- skiego mojemu sercu. ciółmi w „Forever And A Night”. Ale ciężko pra- – Chciałabyś kiedyś spróbować swoich sił cuję nad szlifowaniem języka polskiego, bo oczy- w aktorstwie? – „Ramię w ramię” nawołuje do kobiecej wiście chciałabym zrobić karierę w Polsce. To jest – Czemu nie? Byłoby bardzo fajnie. Nie ukrywam, solidarności. Dziewczyny powinny trzy- dla mnie bardzo ważne, bo to Polska jest moim że lubię występować przed kamerą. To za każ- mać się razem? miejscem na Ziemi. Dlatego w przyszłości będę dym razem jest nowa przygoda. Zresztą aktor- – Nie tylko dziewczyny, ale wszyscy ludzie po- też śpiewać piosenki po polsku. Nawet jedna już stwo bardzo się przydaje w śpiewaniu na scenie. winni się wspierać i pomagać sobie nawzajem. się szykuje! Tymczasem tak nie jest – i to bardzo smutne. My- – Na płytę trafił twój wspólny utwór z Kayah ślę, że ta nasza piosenka trochę pomogła ludziom. – Płytę promowały cztery single i do każ- – „Ramię w ramię”. Jak doszło do waszego Niektórzy piszą, że są nam wdzięczni za ten dego z nich powstał teledysk z tobą w ro- spotkania? utwór. Ponieważ dużo dał im do zrozumienia. To li głównej. Lubisz kręcić wideoklipy? – Kiedyś wrzuciłam do internetu mój cover pio- bardzo piękne, bo starałyśmy się z Kayah właś- – Teledyski są dla mnie bardzo istotne, ponieważ senki „Back To Black” Amy Winehouse. Kayah nie o taki odzew. nadają smak poszczególnym piosenkom. Są do- zwróciła na niego uwagę i skomentowała ten post pełnieniem pracy nad danym utworem. I tworzą oraz udostępniła na swoim profilu. Kiedy to zau- – Jak koledzy i koleżanki reagują na two- mój wizerunek, od pierwszego „Time”, przez ważyłam, byłam w szoku. Bo wszyscy w moim je sukcesy? „Supehero”, „Ramię w ramię”, „Getaway”, domu jesteśmy jej fanami. Wtedy obie wpadły- – Wspierają mnie w tym wszystkim. Kiedy wy- „Forever and A Night” i „Not Gonna Get It”, po ten śmy na ten sam pomysł – że fajnie byłoby zrobić grałam Eurowizję Junior i przyszłam do szkoły, najnowszy, który lada moment ujrzy światło piosenkę razem. I to się udało. Kiedy nagrywały- to zrobili mi wspaniałą niespodziankę: był torcik dzienne, a będzie ilustrował kolejną moją piosen- śmy w studiu, to był dla mnie mega czad. Mo- i balony. W ogóle się tego nie spodziewałam, bo kę po polsku. głam przecież pracować z legendą polskiej pio- przyszłam do szkoły tak na luzie, żeby się senki! Dużo się od niej nauczyłam. Kayah jest nie- z wszystkimi przywitać po dłuższej przerwie. – Wideoklip do „Getaway” powstał w Kali- samowitą osobą, bardzo ją lubię. fornii. Jak wspominasz jego realizację? – Nikt ci nie zazdrości sukcesów? – To była wielka przygoda. Od małego chciałam – „Ramię w ramię” jest inna niż reszta pio- – Nie spotkałam kogoś takiego w mojej szkole. pojechać do Los Angeles. I jak widać, marzenia senek na płycie, bo ma mocną folkową nu- się spełniają. Zdjęcia do „Getaway” kręciliśmy tę. Dobrze ci się śpiewało taką muzykę? – Pewnie przez koncerty i nagrania zda- na prywatnym ranczo, gdzie przede mną Bey - – Świetnie! Lubię też folk. W moich żyłach płynie rza ci się sporo nieobecności w szkole. Nie oncé i Lady Gaga nagrały teledysk do piosenki romska krew, a z nią miłość do muzyki etno. Cza- masz problemów z nauczycielami?

Strefa Biznesu JESIEŃ 2020 061 Dlatego zawsze sobą jestem żeby kogoś udawać. że to nie ma w ogóle sensu, czy przy moich fanach. Myślę, i nie udawać nikogo przed kamerą – Staram się zawsze być naturalna VIKI GABOR:

FOT. MATERIAŁY PRASOWE VIKI GABOR: – Koledzy i koleżanki wspierają mnie we wszystkim. Kiedy wygrałam Eurowizję Junior i przyszłam do szkoły, to zrobili mi wspaniałą niespodziankę: był torcik i balony. Nie spodziewałam się tego, bo przyszłam do szkoły tak na luzie, żeby się z wszystkimi przywitać po dłuższej przerwie FOT. MATERIAŁY PRASOWE MATERIAŁY FOT.

– Teraz mam indywidualny tok nauczania. Nau- łam prosto z Opola, w ogóle nie czułam zmęcze- – Trochę, bo tam publiczność mnie nie znała tak czyciele mnie rozumieją i wspierają w stu pro- nia. dobrze, jak w Polsce. Pojechałam w trasę z chło- centach. Wielu z nich uczyło też moją mamę, bo pakami z Bars & Melody i ich fani pytali: „Kto to chodzę do tej samej szkoły, co ona kiedyś. Dzwo- – Masz jakiś sposób na zachowanie anoni- jest Viki?”. Byli jednak tacy, którzy już znali nią więc do mamy i pytają czy nie trzeba mi mowości? „Superhero”. Generalnie było bardzo fajnie, bo w czymś pomóc lub wytłumaczyć jakiegoś ma- – Trzeba założyć okulary i czapkę. Ja jednak zaw- uwielbiam tych Szkotów z Bars & Melody, a oni teriału. Mam bardzo fajnych nauczycieli. To jest sze wychodzę ubrana na luzie. Nie przeszkadza kochają Polskę – mają tu duży fanklub. Dzięki nim super – bo wiem, że niektórzy moi rówieśnicy, mi, że ktoś rozpoznaje mnie na ulicy i okazuje mogłam poznać nową publiczność. I teraz rów- którzy też śpiewają, mają problemy ze szkołą, swoją sympatię. To przyjemne. Popularność nież ja mam fanów w Anglii, którzy piszą do mnie która niestety, ich nie wspiera. mnie nie męczy. na Instagramie: „Kiedy wrócisz do UK?”.

– Dobrze ci się mieszka w Krakowie? – Lubisz występować na żywo? – Kto przychodzi na twoje koncerty? – Tak. Uwielbiam Kraków. To przyjazne miasto. – Uwielbiam. Teraz niestety, przez pandemię – Ostatnio zauważyłam, że przychodzą nie tylko Cała moja rodzina tutaj mieszka. Najbardziej po- odwołano większość koncertów. Ale przedtem dzieci, ale też dorośli. To bardzo miłe, bo staram doba mi się Rynek Główny, jest bardzo ładny. Lu- bardzo często występowałam. To wspaniałe się tworzyć muzykę nie tylko dla najmłodszych, bię też krakowskie parki. uczucie, kiedy ma się swoich fanów i czerpie się ale też dla starszych. od nich pozytywną energię na scenie. – Dzięki temu, że zwyciężyłaś w zeszłym – Lubisz kontakt ze swoimi słuchaczami roku Eurowizję Junior, stałaś się w Polsce – Masz jeszcze tremę przed występami przez media społecznościowe? powszechnie rozpoznawalna. Jak sobie na scenie? – Lubię. Chociaż wolałabym realny. Najczęściej z tym radzisz? – Kiedyś miałam na maksa. A teraz już nie. Ostat- korzystam z Instagrama. Nie jest to jednak łatwe, – To jest dla mnie bardzo miłe. Lubię poznawać nio dawałam koncert – i w ogóle ani przez mo- bo fani piszą do mnie codziennie i czasami mój swoich fanów w realu. Bardzo często się zdarza, ment jej nie czułam. profil się blokuje. Dlatego trudno podtrzymywać że ktoś mnie zaczepia na ulicy i chce sobie zro- ten kontakt. bić wspólne zdjęcie. Cudownym doświadcze- – Ktoś ci towarzyszy z dorosłych podczas niem było podpisywanie mojej debiutanckiej występów? – W utworze „Afera” śpiewasz: „Tak nie- płyty w Galerii Młociny w Warszawie, oczywiś- – Przeważnie mama. Sama na razie jeszcze jestem wiele o mnie wiesz”. Czy to znaczy, że ta cie przy zachowaniu środków ostrożności. Nie na to za młoda. Viki z mediów, to inna osoba niż Wiktoria spodziewałam się aż tylu fanów! Podpisywałam z krakowskiej szkoły? płytę, rozmawiałam z nimi, robiliśmy sobie zdję- – Miałaś też okazję występować w Anglii. – Staram się zawsze być naturalna i nie udawać cia przez ponad pięć godzin! I choć przyjecha- Tam było inaczej? nikogo przed kamerą czy przy moich fanach. My-

Strefa Biznesu JESIEŃ 2020 063 Strefa kobiet Viki Gabor droga do sławy

ślę, że to nie ma w ogóle sensu, żeby kogoś uda- na wszystkich instrumentach, ma swoje mini stu- sobą rywalizujemy. A my tak naprawdę się wać. Dlatego zawsze jestem sobą. dio nagraniowe w domu. Mamy więc muzykę wspieraliśmy. „The Voice Kids” to wspaniała we krwi, my bez muzyki nie żyjemy. przygoda, poznałam tam mnóstwo fajnych lu- – Miałaś już okazję doświadczyć interne - dzi. Podobnie było w przypadku Eurowizji Ju- towego hejtu. Jak sobie z tym radzisz? – Twoja siostra nie chce iść w twoje ślady? nior. – To boli. Trzeba się do tego przyznać. Dlatego – Melisa woli drugi plan. Lubi siedzieć w domu próbuję tego nie czytać i mieć do tego dystans. i pisać piosenki. Bardzo bym chciała, żeby śpie- – Jak wspominasz swój pamiętny występ Każdy w branży muzycznej ma jednak z tym wała razem ze mną, ale będzie z tym ciężko. w finale Eurowizji Junior w Gliwicach do czynienia. Ja nie jestem jedyna. To nie jest w zeszłym roku? przyjemne, ale trzeba sobie z tym jakoś radzić. – Kto odkrył twój wokalny talent? Do tej pory czuję te wszystkie emocje, których Widzę w tym jednak pewien plus: hejt oznacza, – Kiedy byłam mała, nigdy nie śpiewałam wręcz nie da się opisać. Bo to był i stres, i szczęś- że ludzie myślą i rozmawiają o mnie. Interesują przed innymi, bo się tego wstydziłam. Kiedyś cie, i smutek, bo tym samym wszystko się prze- się moją karierą. Tym, jak będzie ona wyglądać. urządzono jednak u nas w domu karaoke. cież skończyło. Niesamowity czas. I może z czasem przekonam ich do siebie? W pewnym momencie wszyscy wyszli z poko- ju i zostawili mikrofon oraz włączony telewizor. – Bardzo zmieniło się twoje życie po tym – Nigdy nie ukrywałaś swego romskiego Dlatego postanowiłam zaśpiewać. Rodzice to na- zwycięstwie? pochodzenia. Jesteś z niego dumna? grali – i pokazywali wszystkim znajomym. Każdy – To się w głowie nie mieści. Obrót o 180 stopni. – Bardzo. Po mojej wygranej na Eurowizji Junior mówił potem: „Ależ ona ma fajny głos”. Wzięłam pojawiły się plotki, że nie jestem Polką. To nie- to sobie do serca i uprosiłam rodziców, aby mnie – Jak sobie z tym radzisz? prawda. Jestem Polką z romskimi korzeniami. zgłosili do „The Voice Kids”. Od tego się zaczęło. – Dobrze. Rodzice bardzo mi pomagają. Mam I jestem z tego dumna. Bo każde korzenie są waż- przecież szkołę i swoje rzeczy. Staram się mieć ne i piękne. Wszyscy powinni mieć i znać własną – Byłaś w tym programie w drużynie po trochu na wszystko czas. tradycję i obyczaje. Tomsona i Barona. Pomógł ci ich wokalny „trening”? – Niebawem kolejna edycja Eurowizji Ju- – W twoim domu kultywowane są jakieś – Otrzymałam od nich wiele wskazówek. W pro- nior. Pojawisz się na tym koncercie jako romskie tradycje? gramie poznałam też trenera wokalnego „The prowadząca? – Nasze obyczaje nie różnią się bardzo od tych ty- Voice Kids” – Adama Czaplę. On też mi pomógł – Dostałam taką propozycję. To jednak jeszcze powo polskich. Mamy oczywiście swój własny – nawet przy płycie. Spotkaliśmy się przy okazji nie jest pewne ze względu na pandemię. Poza język. Choć niektóre słowa są takie same jak pol- programu i od tamtej pory pracujemy razem. tym prowadzenie takiego koncertu to bardzo du- skie. No i muzykę – ona bardzo się różni. ży obowiązek. Roksana Węgiel, która się tego pod- – „The Voice Kids” był oparty o rywaliza- jęła w zeszłym roku, powiedziała mi, że miała na- – Twoi rodzice śpiewają? cję między poszczególnymi uczestnika- prawdę dużo na głowie. Nie chcę znaleźć się w ta- – Cała rodzina jest bardzo muzykalna. Mama i tami. Nie miałaś z tym problemu? kiej sytuacji, że sobie z tym nie poradzę. Muszę ta śpiewali w zespole. Najbardziej muzykalny jest – Nigdy nie podchodziłam do tego w ten sposób. to na spokojnie przemyśleć. wujek – jest po szkole muzycznej, gra praktycznie Ludzie przed telewizorami mogli myśleć, że ze Paweł Gzyl

Viki Gabor: – Mam bardzo fajnych nauczycieli. To jest super – bo wiem, że niektórzy moi rówieśnicy, którzy też śpiewają, mają problemy ze szkołą, która niestety ich nie wspiera FOT. ANDRZEJ BANAŚ FOT.

064 Strefa Biznesu JESIEŃ 2020 Strefa kobiet Clinica Estetica Kobiece tematy TABU

wo dla mojego ciała – po ciąży. Bardzo chciałabym My kobiety poczuć się lepiej, ale nawet nie wiem, od czego – uwielbiamy rozmawiać. zacząć. To słowa kobiet, które miały odwagę powie- Mamy wrażenie, dzieć głośno o swoich wewnętrznych udrękach, których nikt nie chciał słuchać. Nie pasują do op- że mówimy o wszystkim tymistycznych ideologii zalewających internet i bez uprzedzeń, serduszkami bezwarunkowej miłości oraz iście anielską absolutną akceptacją wszystkiego – by- otwarcie też analizujemy le było pozytywne. każdy temat, który Jednocześnie nie pasują, a wręcz nie mają nic wspólnego z marzeniami o idealnym ciele. To w danym momencie normalne, zwyczajne, kobiece potrzeby oraz problemy, które bywają bagatelizowane nawet jest dla nas ważny przez przyjaciółki. Natomiast, gdy zostaną wyczy problematyczny. słuchane i zrozumiane, to pojawia się ukojenie Jednak to nie jest cała oraz rozwiązanie. prawda. Kobiety w smudze smutku Kobiety „w pewnym wieku”, które widzą przed sobą jesień swojego życia. Choć doskona- latego dzisiaj dotkniemy kwestii skry- le radzą sobie z różnorodnością problemów i po- wanych głęboko w kobiecych myślach siadają umiejętność omijania tych niepotrzeb- i osobistych zakamarkach niedostęp- nych oraz ignorowania tych przerysowanych, to D nych dla innych. Być może taka otwar- CLINICA ESTETICA FOT. bywa, że skrywają w sobie cień smutku, o któ- tość okaże się pomocna, a zaproponowane roz- DOROTA I IWONA DYMEK rym nikt nie wie. wiązanie – proste i przydatne. Jednak w pierw- z Clinica Estetica w Wieliczce Ten cień zdaje się być obecnym, na przykład szej kolejności popatrzmy na... pomagają kobietom pielęgnować wtedy, gdy patrzą na swoje lustrzane odbicie urodę, modelować ciała i zdają sobie sprawę z tego, że blask młodości już Kobiece CIAŁO oraz upiększać jesień życia nigdy nie wróci. Czują, że stają się dla innych lu- Teoretycznie już uwolnione od drastycznej mo- dzi „niewidzialne” – jak pisała Olga Tokarczuk dy „chudości”, jednak w dalszym ciągu jest Innymi słowy, to osobista przestrzeń w każ- w swojej powieści „Bieguni”. w kleszczach oceniania. Najtrudniejsza wydawa- dej z nas, w której jest miejsce na akceptowanie Trudno pogodzić się z takimi myślami oraz ła się „idealizacja kobiecego ciała” i medialne czy niedoskonałości, prawo do „bycia nieidealną”, ale procesem starzenia, a jeszcze trudniej przyznać społeczne wymagania – jak powinno wyglądać jednocześnie starania o dobre samopoczucie, któ- się, choćby przed sobą, że wspomniane obawy ciało doskonałe. re – powiedzmy sobie wprost – jest wspaniałe tyl- i smutki są prawdziwe. Kobietom w pewnym Na arenę wkroczyli specjaliści psychologii, ko wtedy, gdy kobieta jest i czuje się zadbana. wieku „nie wypada” zbytnio przejmować się swo- coachingu oraz rzesza aktywistek i rozpoczęła się Zatem Drogie Panie, może pozwólmy sobie im wyglądem, ponieważ „powinny” akceptować „walka o wolność” dla kobiecego ciała, w tym pra- na to, by być zupełnie „niemodne”, czyli z jednej nieodwracalność jesieni życia. W tym miejscu za- wo do „bycia nieidealną”. Ten wartościowy trend, strony opcję „idealne ciało” zostawmy rozsądnie proponujemy alternatywę – Nie skazujmy siebie który uświadamiał kobiety i miał pomagać w pro- tam, gdzie jej miejsce – na plakatach. Natomiast „w pewnym wieku” na niechciane powinności cesie samoakceptacji, jakby przechylił się na zupeł- z drugiej strony przyznajmy, że ta modna akcep- oraz przyswajanie znaczenia słów „nie wypada”, nie przeciwległy biegun. Rozkręciła się „moda” na to- tacja „wszystkiego” wcale nie jest dobra – nie roz- bo istnieją inne możliwości. talną akceptację wszystkiego – nie tylko niedosko- wija nas i nie wspiera zmian, na które możemy Czasem wystarczy szczerze i otwarcie opo- nałości i kobiecych ponętnych krągłości, ale rów- mieć ochotę – a wręcz może nam szkodzić, bo wiedzieć o swoich urodowych udrękach oraz ko- nież nadwagi, czy wręcz zaniedbywania siebie. blokuje szczere wyznania, które czasem tkwią biecych pragnieniach – w każdym wieku – a po- Mamy wrażenie, że w tym miejscu wyłania głęboko w nas… jawią się nieoczekiwane rozwiązania, które nio- się tabu, na które chcemy dzisiaj zwrócić uwagę x …nie akceptuję swojego ciała po ciąży. Wiem, są ulgę, spełnienie oraz radość bycia kobietą. Za- – Kobiety znów zostały same „pośrodku”. że powinnam, jednak nie potrafię znieść tak tem rozmawiajmy… ogromnej zmiany. Najgorsze, że nikt mnie nie ro- Na kameralne spotkanie przy kawie i rozmo- zumie i wszyscy wokoło tylko powtarzają, że mu- wę o Tobie, pełną zrozumienia i wsparcia, zapra- Prawo do bycia nieidealną szę akceptować. szają Dorota i Iwona Dymek z Clinica Estetica Zaryzykujemy stwierdzenie, że większość kobiet x …nie chcę i nie zamierzam akceptować kilogra- w Wieliczce (gabinetkosmetyczny-dd.pl), które w głębi duszy nie chce zaakceptować „wszystkie- mów, które przypominają mi tylko o mojej bez- każdego dnia pomagają kobietom w pielęgno- go”. Być może, bardziej niż totalnej akceptacji czy silności. Nie muszę być doskonała, ale bardzo waniu urody, modelowaniu ciała oraz upiększa- idealnego ciała, potrzebują RÓWNOWAGI, którą chcę poczuć się z sobą dobrze – w takim stanie to niu jesieni życia. rozumiemy jako pielęgnowanie własnego unika- nie jest możliwe, zatem pomóżcie. Beata Hodorowicz towego wizerunku, co sprawia, że czujemy się x …nie mam już siły oczekiwać na akceptację ze ps. mężczyźni też potrafią być rozmowni komfortowo i kobieco. strony partnera, żebrać o zrozumienie i miłe sło- i pomocni, jak Mateusz – odchudzator.pl

Strefa Biznesu JESIEŃ 2020 065 DOPÓKI ODDYCHASZ, MOŻESZ WSZYSTKO! DOPÓKI ODDYCHASZ, MOŻESZ WSZYSTKO! – Płakałem tylko wtedy, gdy byłem na misji i kiedy trumny z poległymi żołnierzami polskimi oraz wojsk koalicji były wnoszone do samolotów. I nigdy się nie poddałem – mówi KRZYSZTOF PUWALSKI, były oficer GROM, autor książki „Operator 594” Tekst: Anita Czupryn FOT. 123RF FOT. 067 – Warto w życiu być odważnym; warto walczyć o swoje. Wszystko to, co chcemy osiągnąć, czeka na nas po drugiej stronie strachu – mówi KRZYSZTOF PUWALSKI, były oficer GROM

– Kto to jest operator? który mnie pochłonął. Cały wolny – To żołnierz jednostki specjalnej, czas spędzałem wtedy w tamtym który po selekcji, kursie podstawo- miejscu. wym oraz kursach specjalistycznych trafia do zespołu bojowego, – Pewnego razu w bibliotece obejmując w nim określoną funk- zobaczyłeś czasopismo „Żoł- cję. Ja pełniłem w GROM-ie różne nierz Polski”, a na okładce funkcje. Byłem między innymi zdjęcie komandosa w bordo- breacherem, czyli operatorem piro- wym berecie. technikiem, który odpowiadał mię- – To zdjęcie rozpaliło we mnie wiel- dzy innymi za otwieranie miejsc kie pragnienie. Pomyślałem, że ja też zamkniętych – wszelkich drzwi, chcę być komandosem. Od tego się okien, ścian, podczas szturmu zaczęło. Myślałem o tym bez przer- na obiekt. Innymi słowy moim za- wy. Nawet rysunki z tamtego okre- daniem było robienie przejść dla su, a całkiem nieźle wtedy rysowa- sekcji bojowej. łem, zwłaszcza rycerzy czy wojow- ników, przedstawiały mnie – doro- – Służyłeś 22 lata w siłach spe- słego już faceta jako komandosa. cjalnych, w tym 12 lat w GROM. Jak oceniasz ten czas? – Komandos uosabiał te idea- – Gdybym miał określić go jednym ły, które były Ci bliskie. Może zdaniem, powiedziałbym, że było to dlatego, że miałeś bazę. Tą ba- spełnienie moich marzeń. Zrealizo- zą była Twoja rodzina – bar- wałem wszystkie moje życiowe pa- dzo ciekawie piszesz o silnych sje; a kolejne pojawiały się albo od- i wytrwałych dziadkach, o mą- krywałem je w sobie, gdy w moim drych rodzicach, zaradnej sio- życiu otwierały się nowe drzwi. Tak strze i zasadach, jakie Ci wpo- było ze strzelectwem czy ze spado- jono. chroniarstwem – uwielbiałem skoki – To było dla mnie bardzo ważne. Hi- spadochronowe; kochałem tę pręd- storie moich dziadków, ale też jesz- kość opadania, zanim jeszcze otwo- cze wcześniej pradziadków, z których rzy się czasza spadochronu. Przy- jeden walczył u boku Piłsudskiego, jemność sprawiała mi jazda moto- służąc w Legionach; drugi 5 lat spę- rem crossowym. Pociągały mnie dził w carskim wojsku na Syberii, wszystkie te dyscypliny, które dawa- a po powrocie do domu, w wieku ły mi adrenalinę. Ale też zupełnie trzydziestu kilku lat zmarł, wyczer- niespodziewanie odkryłem, jak wie- pany. Moja mama, bardzo silna kole przyjemności sprawiają mi umie- bieta, pokazała mi, że w życiu liczy jętności komunikacyjne, które roz- się to, aby żyć dla innych, nie tylko winąłem po odejściu z zespołu bojo- dla siebie. Kiedy dziś patrzę na dro- wego. Trafiłem wówczas do grupy gę mojego życia, myślę sobie, że to rozpoznania taktycznego, okazało się, jej spojrzenie odcisnęło na mnie naj- że świetnie czułem się w działaniach większy ślad. Z kolei ojciec – bardzo zbliżonych do wywiadowczych. honorowy człowiek; honor stawiał zawsze na pierwszym miejscu. Bar- – Cofnijmy się do Zbójna, gdzie dzo mi to imponowało. Słowem przeżyłeś dzieciństwo i mło- – mam powody do dumy. dość. – Na przełomie lat 80. i 90. w takich – W młodości nie byłeś idea- KRZYSZTOF PUWALSKI: małych miejscowościach nie było łem. Ciągle jakieś bijatyki. Co – Żołnierze GROM-u co robić. Szaro kojarzą mi się tamte takiego jest w pokrwawio- nie szkolą się po to, lata. W sklepach pustki; ocet i chleb, nych twarzach, poszarpanych żeby przegrywać a i to nie zawsze. Odkryłem wtedy ubraniach, bliznach, ranach? wiejską bibliotekę. Kolorowe książ- – W czasie, kiedy byłem nastolat-

FOT. MATERIAŁY PRASOWE MATERIAŁY FOT. ki, fajne czasopisma. To był świat, kiem, w wieku 16-17 lat, my, chłopa-

068 Strefa Biznesu JESIEŃ 2020 Strefa wojska Dopóki oddychasz, możesz wszystko! ki, mieliśmy swoje małe ojczyzny – były nimi na- i uczyniłeś to, grając rolę księdza. Jak to sze małe miejscowości. Gdy jechaliśmy na jakąś było? imprezę do sąsiedniej wsi i ktoś z naszej ekipy zo- – Zadania w latach 90. w jednostkach specjalnych stał skrzywdzony, to stawało się powodem do wal- były zupełnie innego rodzaju niż dzisiaj. Nie mie- ki i w takich walkach wielokrotnie brałem udział. liśmy takich sztywnych procedur. Dziś wszystko Takie były czasy, że ostro się walczyło. jest poukładane; każde zadanie ma procedury, że- by wiadomo było, co i jak zrobić. Oczywiście zaw- – Potem przyszły niełatwe czasy w woj- sze zostaje element kreatywności, bo bez tego za- sku... danie nie zostałoby wykonane, ale w tamtym cza- – Kiedy trafiłem do wojska, byłem strasznym ba- sie, mam wrażenie, mieliśmy dużo więcej swobo- łaganiarzem. Jednostka podzielona była na rejo- dy. Dziś spotykam się z krytyką tamtych lat, że ny, każdy młody żołnierz miał przydzielony swój wtedy był bałagan, ale ja patrzę na to inaczej. Kie- rejon do sprzątania. Wiadomo, że dla młodych by- dy otrzymałem zadanie porwania człowieka z je- ły to najgorsze rejony, na przykład toalety. Sprząt- go domu, dostałem tylko jego zdjęcie i współrzęd- nąłem raz toaletę, ale widocznie zrobiłem to tak ne miejsca zamieszkania; nic więcej. I termin, kie- sobie, bo podoficer dyżurny kazał mi ją sprzątać dy mam to zrobić – określony dzień, ale bez wysz- do rana za pomocą żyletki. Tą żyletką musiałem czególnienia, czy ma to być rano, czy po południu. wyskrobać każdy brudek, łącznie z brudem na lu- O tym sam miałem zdecydować, podobnie, jak strze. miałem wybrać, w jaki sposób to zrobię. Takie nie- typowe zadania wymuszały na nas kreatywne –Tak kształtowało się wtedy w wojsku cha- myślenie. Dzięki temu, że na kompanii znalazła rakter przyszłego żołnierza zawodowe- się sutanna, bo brat jednego z kolegów był zakon- go? nikiem, mogłem wcielić się w księdza. Nie będę – Dzisiaj często krytykuje się te metody, których opowiadać szczegółów, bo myślę, że warto same- używało się kiedyś. „Operator 594. Puwal”, mu o tym przeczytać, ale kiedy wszedłem do do- Krzysztof Puwalski, mu człowieka, którego miałem porwać, zrobiłem – „Ciągle w pędzie, ciągle biegiem” – piszesz Wydawnictwo oszałamiające wrażenie na jego żonie, która na- w książce. Bellona, 2020 tychmiast mnie – jako osobie duchownej – zaufa- – Albo ciągle krzyk. Albo dostawało się stary ła. I o to właśnie chodzi – żeby nie ufać pozorom. sprzęt, strasznie niewygodny, który uwierał w każdym możliwym miejscu ciała. Tylko, że kie- – Kolejnym rozdziałem w Twoim życiu był dy oglądam filmy o amerykańskich siłach spe- 2003 rok i wojna w Iraku, kiedy uratowa- cjalnych, na przykład Navy SEALs, to tego rodza- łeś życie generała Andrzeja Tyszkie wicza, ju metody ciągle u nich funkcjonują. Kiedy do ar- To był morderczy bieg. Pamiętam, że kiedy dobie- dosłownie wynosząc go ze strefy śmierci mii przychodzi młody chłopak czy dziewczyna, głem do mety, na szczyt wzniesienia, okazało się, w Karbali. chodzi o to, aby kompletnie zburzyć ich wyobra- że to nie jest koniec, bo trzeba jeszcze odpowia- – Przez wiele lat w ogóle o tym nie mówiłem. żenia i po to aplikuje się im właśnie coś takiego. dać na pytania. Byłem jak w transie. Jedno z py- Po prostu wykonałem swoją robotę – moim za- Jeśli wytrzymają – to dopiero wtedy można ich tań pamiętam do dziś. Brzmiało: „Czy poświęcił- daniem była ochrona generała. Ale uwierz mi, on na nowo budować jako żołnierzy. W GROM też byś swoją rodzinę dla wykonania zadania?”. mógł w jednej sekundzie zginąć. Wyobraź sobie tak było; kurs podstawowy burzył dotychczaso- – wchodzimy w strefę, gdzie wcześniej ginie puł- we przekonania adeptów i budował je od nowa. – Poświęciłbyś? kownik amerykański i dwóch jego żołnierzy. Za- – To było straszne pytanie. Nie wiedziałem, co czyna się potężna ofensywa, przyjechało mnó- – To były mordercze treningi... mam odpowiedzieć. W końcu odpowiedziałem: stwo amerykańskiego wojska. W ostatniej sekun- – Mordercze treningi, brudne mundury, wyciąga- „Nie”. Pomyślałem, że odpowiem, jak czuję, nadzie wyprowadziłem generała ze strefy śmierci, ne z zapyziałej piwnicy. Ale pamiętam również, wet gdybym miał przez to odpaść z selekcji. o czym on nawet nie zdawał sobie sprawy. jak byłem wtedy dumny, że mogłem ten mundur włożyć. – Nie odpadłeś. A selekcja w Bieszczadach? – Wrzuciłeś generała do hum mera? – Podczas tamtej pierwszej selekcji byłem jesz- – To był teamwork z moim kolegą „Zwierzakiem”. – Bo to był mundur żołnierza z Lublińca? cze chłopakiem. Podczas selekcji do GROM by- On zauważył coś niepokojącego, przekazał mi in- – To był mundur wojsk powietrzno-desanto- łem już ukształtowanym mężczyzną, z doświad- formację, że w oknach budynku pojawili się męż- wych, z lat 90., tak zwany deszczyk. czeniem. Już po wyczerpujących szkoleniach czyźni z wycelowaną w nas bronią. Błyskawicz- w jednostce w Lublińcu, po misji w Iraku. Ale se- nie oceniłem sytuację i wiedziałem, że muszę zro- – Niezwykle plastycznie i emocjonalnie lekcja do GROM i tak była niewyobrażalnie, po- bić to teraz. I wrzuciłem generała do samochodu. opisujesz pierwszą selekcję i wysiłek, jaki twornie ciężka. Trwała 6 dni, prócz egzaminów Szybka decyzja uratowała mu życie. trzeba było włożyć w marszobieg z peł- sprawnościowych, wysokościowych i testów psy- nym oporządzeniem na dystansie 60 ki- chologicznych. 6 dni walki z samym sobą. Las, – Przywołujesz tu takie powiedzenie, że lometrów. 10 lat później jesteś w Bieszcza- noc, zima. Kompas, latareczka i mapa. Idziesz i nie przyjście na czas może oznaczać, że przy- dach na kolejnej selekcji, już do GROM-u. wiesz, czy dobrze idziesz. Masz tylko swoją gło- szedłeś za późno. Czym te dwie selekcje się od siebie różni- wę, umysł i psychikę, która podpowiada ci różne – To było powiedzenie jednego ze snajperów ły? rzeczy. I musisz sobie samemu zaufać. z GROM-u, „Dziadka” – jeśli jesteś na czas, to ozna- – Do tej pierwszej selekcji byłem kompletnie nie- cza, że już jesteś spóźniony. przygotowany. Miałem za małe buty, niewygod- – Zanim trafiłeś do GROM, to zdarzyło się ny mundur, siermiężne wyposażenie, które uwie- całe mnóstwo innych sytuacji i zadań spe- – Wezmę to sobie do serca. Dlaczego sta- rało przy każdym kroku. Ale miałem w sobie ta- cjalnych, które otrzymywałeś, służąc rałeś się o przyjęcie do GROM? Dlaczego kie zaparcie, taką determinację, że po prostu bie- w jednostce w Lublińcu. Ciekawe było Ci na tym zależało? Przecież byłeś już tym głem, nie bardzo nawet wiedząc, dokąd biegnę. porwanie, jakiego musiałeś dokonać wymarzonym komandosem.

Strefa Biznesu JESIEŃ 2020 069 podpisem, wisi u nas na ścianie i jest traktowany nieomal jak święty Graal.

– Za pomoc w napisaniu książ- ki i za inspirację dziękujesz córce generała – Dominice Petelickiej. Czy, gdy byłeś żoł- nierzem GROM, przeszło Ci przez głowę, że kiedyś bę- dziesz jej partnerem, towarzy- szem życia? – Powiem prawdę: wtedy nie wie- działem nawet, że generał ma taką wspaniałą córkę. Poznałem Domini- kę w momencie, kiedy już odchodzi- łem z jednostki; zaprosiłem ją na moje pożegnanie. Ważne było dla mnie, aby była na tej mojej imprezie, jej

FOT. 123RF FOT. obecność traktowałem symbolicz- nie – odchodzę z GROM-u, na pożeg- – Owszem, w jednostce w Lublińcu Bystre w Baligro dzie, skąd wy- – Wygląda, jakbyś szedł jak bu- naniu jest córka twórcy GROM. I ty- byliśmy naprawdę nieźle wyszko- ruszasz po kolejne swoje ma- rza: kolejne poprzeczki, zada- le. Musiał minąć kolejny rok, zanim leni. Ale w Iraku spotkałem dwóch rzenia. nia, żadnej przegranej, same znów się spotkaliśmy i zanim nasze żołnierzy GROM, „Navala” i „Janka”. – Po zaliczeniu wspinaczki na dra- zwycięstwa. Nie miałeś takie- dusze się rozpoznały. Spędziłem z nimi pięć dni. Obser- bince speleo w Warszawie otrzyma- go momentu, kiedy pękłeś, wowałem ich. Widziałem, jak się po- liśmy tabliczki z numerami i współ- nie wytrzymałeś, kiedy pocie- – Piękna i romantyczna histo- ruszają z bronią, co sobą reprezen- rzędne, zgodnie z którymi mieliśmy kły ci łzy? ria! Przypomnę, że książkę za- tują. Byli imponujący. Dla mnie to zjawić się w danym miejscu następ- – Płakałem tylko wtedy, gdy byłem dedykowałeś wszystkim, któ- był top. Wtedy postanowiłem, że ja nego dnia. Wsiedliśmy, do naszych na misji i kiedy trumny z poległymi rzy nie boją się walczyć o swo- też chcę, że muszę się dostać prywatnych samochodów i całą noc żołnierzami polskimi oraz wojsk ko- je marzenia. Twoim zdaniem do GROM. jechaliśmy na miejsce. alicji były z ceremoniałem wojsko- to, o czym marzymy, jest wym wnoszone do samolotów. Nig- po drugiej stronie strachu? – I przyszła jesień 2004 roku. – Ze wzruszeniem czytałam dy więcej. I nigdy się nie poddałem. – Warto w życiu być odważnym; – Selekcja do GROM. To był mój ten moment, kiedy już po se- Żołnierze GROM-u nie szkolą się warto walczyć o swoje. Wszystko to, główny cel. Przygotowania do niej lekcji instruktorzy zaprosili po to, żeby przegrywać. Uczymy się co chcemy osiągnąć, czeka na nas trwały długo. A potem walka o każ- was na grilla. Wtedy to oni na- walczyć po to, żeby zwyciężać. po drugiej stronie strachu. Jeśli ten dą sekundę, o każde podciągnięcie, lewali wam grochówkę, to oni strach przezwyciężymy; jeśli poko- o zwycięstwo na macie. otwierali wam piwo. Bardzo – Dlatego w GROM selekcja namy go w sobie, wyjdziemy z włas- symboliczny moment. nigdy się nie kończy? nej strefy komfortu, to osiągniemy – Twój opis tej selekcji jest na- – Też byłem wtedy wzruszony. Nig- – Właśnie. Praca trwa cały czas. Ca- wszystko, czego pragniemy. prawdę niesamowity. Morder- dy wcześniej nie spotkałem się ły czas pracujemy nad sobą. Może Anita Czupryn czy wysiłek. Ostatnie metry. z tym, że instruktorzy, którzy przez to górnolotnie brzmi, ale wcale ta- Walka do końca. Zdobywanie sześć dni nas „dojeżdżali”, ostatnie- kie nie jest. Współpracując ze sobą, szczytu na czworakach. I kon- go dnia, kiedy okazało się, że nie od- musimy sobie ufać. Pomagać sobie KRZYSZTOF PUWALSKI kluzja, która ma moc budze- padliśmy, że jesteśmy już po rozmo- nawzajem. Pilnować się. Jeżeli ktoś oficer rezerwy, absolwent nia świadomości: „Dopóki od- wach z dowódcą jednostki, zapra- zaczyna odstawać – sam podejmu- Wyższej Szkoły Oficerskiej dychasz, możesz wszystko”. szają nas na grilla, przyjmują z ho- je decyzję o odejściu. Wojsk Lądowych we Wrocławiu, Wtedy to poczułeś? norami i nagle jesteśmy dla nich Wyższej Szkoły Pedagogicznej – Dokładnie. Pamiętam, jak biegłem równorzędnymi partnerami, kum- – Jeden z rozdziałów książki w Częstochowie oraz Szkoły wówczas te 3 tysiące metrów. Biega- plami. Podchodzą do nas, rozma- poświęciłeś generałowi Sła- Głównej Handlowej w Warszawie. łem nieźle, byłem wysportowany, wiają, śmiejemy się. A wraz z tym womirowi Petelickiemu, Przez 22 lata służył w Wojskach wytrzymały, ale kiedy zszedłem wszystkim odczuwamy ich wielki twórcy GROM-u. Kim był dla Specjalnych jako dowódca sekcji z maty, z sali walki wręcz i stanąłem do nas szacunek. Pomyślałem sobie: Ciebie? bojowej w I Pułku Specjalnym na bieżni, to naprawdę uginały mi „Kurczę, jestem właśnie w tym miej- – Miałem przyjemność widzieć pa- Komandosów, operator zespołu się nogi. To były najgorsze 3 tysiące scu, w którym chciałem być”. To by- na generała w swoim życiu kilka ra- bojowego Jednostki Wojskowej metrów w moim życiu. Walczyłem ło niewiarygodne uczucie. Później, zy, ale ten najważniejszy raz, kiedy GROM. Twórca i pierwszy o każdą sekundę, bo wiedziałem kiedy byłem już w zespole bojo- go poznałem, to było zaraz po kursie dowódca Grupy Przewodników jedno: musiałem się zmieścić w 12 wym i sam jeździłem na selekcje ja- podstawowym, kiedy zaprosiliśmy Psów Bojowych JW GROM. minutach. Wcześniej to nie było dla ko instruktor, zachowywałem się pana generała na uroczystą kolację. Uczestnik misji w Iraku mnie jakieś wielkie wyzwanie. Ale identycznie wobec tych, którzy Wszędzie, gdzie generał Petelicki się i Afganistanie. Instruktor technik wtedy było. przeszli selekcję. Taki był zwyczaj pojawiał, wydawało się, że wraz antyterrorystycznych, w GROM. Ale też z wielkim szacun- z nim szedł blask. Cała jego sylwet- spadochroniarstwa, strzelectwa, – Nie przestajesz na tym, co kiem traktowaliśmy i te osoby, któ- ka jaśniała. Wszyscy to zauważali- wspinaczki, samoobrony, zdobyłeś, idziesz wyżej, zmie- re odpadły podczas selekcji. Tak by- śmy. To było niesamowite, podob- specjalista w zakresie niasz miejsca, zmieniasz de- ło, tak jest i mam nadzieję, że tak bę- nie jak jego do nas serdeczność. Ryn- komunikacji neurolingwistycznej. koracje i nagle jest ośrodek dzie. graf, który od niego dostałem, z jego

070 Strefa Biznesu JESIEŃ 2020 Kiedy odchodzi osoba bardzo nam bliska…

Jak zachować pamięć i żywe na odczuciem, że świat pozbawiony jest wspomnienie sensu. Głęboki smutek, któremu często - Mamy świadomość jak ważne są zwłasz- towarzyszy płacz, trwa długo. Psycholo- cza pierwsze chwile po śmierci osoby bli- gowie oceniają, ze w tej fazie żałoby je- skiej, także te związane z przygotowania- steśmy pogrążeni przez około dwa lata po mi do ostatniej drogi Zmarłego - podkreśla śmierci matki lub ojca. Od czterech do do Janusz Kwatera, dyrektor Przedsiębior- sześciu lat odczuwamy głębokie cierpie- stwa Usług Pogrzebowych w Krakowie. nie po śmierci małżonka, a do ośmiu lat - Potrzebne są na pewno empatia i zrozu- i dłużej, czasem do końca własnego życia mienie. Ważne jest, aby uroczystość od- – po śmierci dziecka. była się z należytą oprawą, która nada jej ZAKŁADY POGRZEBOWE Pogódźmy się z sytuacją godny, często bardzo wyjątkowy charak- W bólu raz towarzyszącym mu czasem PRZEDSIĘBIORSTWA ter, powodując że pozostanie we wspo- lęku nie można żyć wiecznie. To stany, mnieniach jako wyjątkowa chwila. USŁUG KOMUNALNYCH które nierzadko prowadzą do rozmaitych, Pożegnania są bardzo bolesne czasem bardzo niebezpiecznych sytuacji. W KRAKOWIE Panu Andrzejowi towarzyszy nieustannie Z badań wynika, że znaczna część osób wrażenie obecności bliskiej osoby. - Gdy cierpiących z powodu utraty bliskiej oso- a ul. Strzelców 28, słyszę dzwonek do drzwi wydaje mi się, by popada w depresję – aż 25 proc. z nich że to on do nas przychodzi – stwierdza. w depresję kliniczną. Dlatego tak ważny tel. 411 35 26 - Wrażenie to dodatkowo wzmacnia- jest kontakt z innymi osobami, nie ucieka- a ją wspólne wspomnieniowe rozmowy, nie przed nimi i otwarcie się na nowe wia- ul. Rakowicka 35a, a także niespodziewane telefony od zna- domości oraz zdarzenia. Psycholodzy za- tel. 411 15 11, tel. 411 47-76 jomych, którzy nie mieli świadomości, że lecają zmianę otoczenia, nawet w postaci Ojciec nie żyje. To nie są łatwe chwile. Nie krótkiego wyjazdu wypoczynkowego do a ul. Darwina, cm. Grębałów, wyobrażam sobie co czuje człowiek, który jakiejś atrakcyjnej miejscowości, który tel. 645 31 61 przeżył śmierć żony czy dziecka. Jestem otworzy nas na kolejne doznania. Świet- wdzięczny moim najbliższym, a także ną terapią jest kontakt z nowymi osoba- a ul. Wapienna, cm. Podgórski, krewnym, którzy w tak trudnych chwilach mi, spoza naszego kręgu towarzyskiego okazali nam wsparcie. Dzięki tym osobom i rodzinnego. tel. 656 55 11 wiemy, że nie jesteśmy sami i że mamy na … kogo liczyć w najtrudniejszych chwilach. Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych W żałobie bardzo ważne jest wsparcie zmieniło w tym roku główną siedzibę. Zakłady czynne od pon. do pt. okazywane zwłaszcza osamotnionym, - Decyzja o zmianie lokalizacji na ulicę w godz 7:30-15:30 a takich nie brak w dzisiejszym, anonimo- Skośną 31a podyktowana była koniecz- wym świecie, gdzie sąsiad niewiele wie nością zapewnienia lepszych warunków o osobie mieszkającej w sąsiedztwie, cza- pracy naszej załodze - podkreśla Janusz DYŻUR CAŁODOBOWY sem drzwi w drzwi. Kwatera, dyrektor PUK. - Na pewno dzisiaj są one duże lepsze niż wcześniej, gdy tel.: 12/411 45 02 Przeżyjmy różne etapy żałoby zajmowaliśmy obiekty przy ulicy Strzel- tel.: 12/411 45 04 Psycholodzy doskonale wiedzą, że reak- ców. Myślę, że jest to powód do dumy dla cje na śmierć osoby najbliższej są bardzo pracowników, którzy słyszą od znajomych różne, czasem nawet skrajne. Obok roz- z podobnych zakładów znajdujących się paczy i bólu pojawia się czasem gniew na terenie Krakowa, że gdzie indziej tak BEZGOTÓWKOWE skierowany przeciw osobie zmarłej, wy- nie ma. Nasza baza jest teraz dużo no- nikający z poczucia porzucenia. Zdarza się wocześniejsze pod każdym względem. ROLICZANIE też, że to właśnie nas krewny zmarłego Ma świetne zaplecze socjalne. Lepsze też obarcza winą za śmieć osoby bliskiej, sta- są warunki obsługi osób zamawiających POGRZEBÓW jąc się nieprzyjemnym, a nawet wrogim. usługę pogrzebową. Mamy tutaj tez bar- Najczęstszą reakcją jest apatia, wywoła- dzo ładną, kameralną salę pożegnań. www.puk.krakow.pl NAJWIĘKSZY SALON EUROPY Największy europejski salon Toyoty i Lexusa znajduje się w Krakowie. Oto, jak wygląda luksusowy salon przyszłości! Tekst: Marek Długopolski FOT. TOYOTA ROMANOWSKI KRAKÓW I ROMANOWSKI LEXUS KRAKÓW KRAKÓW TOYOTA FOT. 073 Strefa moto Krakowski salon przyszłości Toyoty i Lexusa Elegancki, wysmakowany, nowoczesny, ekologiczny, energooszczędny, komfortowy, a przede wszystkim przemyślany w każdym detalu – taki jest najnowszy krakowski salon samochodowy. Dzieło rodziny Romanowskich, czyli Toyota Romanowski Kraków i Lexus Kraków, znajdujące się przy ulicy Zakopiańskiej 68, jest nie tylko pierwszą łączoną stacją dealerską obydwu marek w Polsce, ale także największym salonem Toyoty i Lexusa w Europie!

– Nie chodziło nam o to, by mieć największy salon w Europie, ale o to, aby nasi goście czuli się w nim jak w domu, mieli wszystkie samochody pod rę- ką, a także odpowiedni komfort wyboru – podkre- śla Michał Akszak-Okińczyc, szef Lexus Kraków, a jednocześnie nowy prezes prestiżowego Mało- polskiego Związku Pracodawców Lewiatan. Najpierw Lexus, potem Toyota Grupa Dealerska Romanowski, o czym wspom- nieć wypada, na krakowskim rynku obecna jest już od 2005 r. To wtedy przy ul. Opolskiej otwo- rzył podwoje salon Lexus Kraków. Od tego momentu nie tylko upłynęło sporo wody w Wiśle, ale także przybyło luksusowych japońskich sa- mochodów w Małopolsce. Salon bił rekordy popularności (szczyci się m.in. najwyższą sprzedażą samochodów Lexus w Polsce i Europie), ale ceniono go również za pro- fesjonalizm i jakość obsługi. – Dwukrotnie, w 2017 i 2018 roku, Lexus Europe uhonorował nas, przy- LEXUS KRAKÓW LEXUS znając Kiwami Awards – przypomina Klaudia Romanowska-Okińczyc. To specjalna nagroda którą wyróżniani są tylko najlepsi z najlepszych. Romanowscy nie spoczęli jednak na laurach. W listopadzie 2016 roku otwarli salon Toyota Romanowski przy al. Bora Komorowskiego 6 w Krakowie. – To naturalne, że dealer Lexusa oferuje także samochody Toyoty – zaznacza Konrad

FOT. TOYOTA ROMANOWSKI KRAKÓW I KRAKÓW ROMANOWSKI TOYOTA FOT. Romanowski. I tu klientów nie brakowało… Już

074 Strefa Biznesu JESIEŃ 2020 Strefa moto Krakowski salon przyszłości Toyoty i Lexusa wtedy, a może nieco wcześniej pojawiła się wizja budowy salonu przyszłości, godnego XXI wieku. Takiego, w którym wszystko można byłoby za- łatwić pod jednym dachem. Gdy nadarzyła się okazja nabycia hektarowej działki przy ul. Zakopiańskiej 68 w Krakowie, wizja ta zaczęła się powoli spełniać. – To był strzał w dziesiątkę – przyznaje dzisiaj Konrad Roma - nowski. Nieco później pojawiła się elegancka wi- zualizacja, spektakularne dzieło Adama Mach - nowskiego. LEXUS KRAKÓW LEXUS Lexus i Toyota – pod jednym dachem – Salon miał zostać zbudowany według innowa- cyjnej koncepcji wielofunkcyjnego, luksusowego centrum motoryzacyjnego, w którym klienci ma- ją w jednym miejscu dostęp do wszelkiego rodzaju usług i pomocy wykwalifikowanych pracowni- ków, zgodnie z japońską zasadą gościnności

Omotenashi – wspomina Michał Akszak-Okińczyc. I KRAKÓW ROMANOWSKI TOYOTA FOT. Jednak, aby ta piękna wizja sześciokondyg- W nowo otwartym salonie pracuje w tej chwili 120 osób, a w całej grupie 340 nacyjnego kolosa (o dwóch podziemnych pię- trach) stała się misterną rzeczywistością, trzeba było najpierw wywieźć 2700 ciężarówek ziemi z gigantycznych wykopów, sprowadzić blisko 900 000 ton stali, wylać tysiące ton betonu, a tak- że zamontować parę tysięcy specjalnych kilku- setkilogramowych okien oraz blisko 200 kilome- trów różnego rodzaju kabli. – Niezwykła koncepcja salonu zapewnia klientom pełny komfort od chwili zaparkowania samochodu w podziemnym garażu. To pierwszy taki salon samochodowy w naszym kraju – pod- kreśla Klaudia Romanowska-Okińczyc. Od kilku tygodni w luksusowych i nowoczesnych wnę- trzach salonu można poznać wszystkie nowe modele Lexusów i Toyot. Te za 30 i 800 tys. zł. A jeśli ktoś myśli o zakupie samochodu używa- nego? Też nie ma z tym najmniejszego problemu. I wszystko to pod jednym dachem.

Salon przyszłości MAREK DŁUGOPOLSKI FOT. Co oferuje salon przyszłości? Świetnie zaaranżo- Wyróżnikiem salonu jest Romanowski Detailing & Car Spa waną przestrzeń wystawienniczą na kilkadzie- siąt samochodów, spektakularną rampę na kilka pojazdów, miejsca postojowe dla 360 samocho- dów (jeśli nieco ciaśniej, to nawet 500). Jest tutaj także serwis mechaniczny i blachar- sko-lakierniczy, punkt sprzedaży części i akceso- riów samochodowych, automatyczna myjnia, a także gigantyczny magazyn opon. – Wyróżni- kiem naszego salonu jest Romanowski Detailing & Car Spa – autodetailing samochodów wszystkich marek – kusi Konrad Romanowski. Zielony dach, specjalne szyby energooszczęd- ne, światła ledowe, energia elektryczna ze źródeł odnawialnych – Romanowscy z wielką troską podchodzą również do rozwiązań ekologicznych. Dlaczego to wszystko robią? – Chcemy, żeby nasi klienci byli zadowoleni i szczęśliwi. A poza tym wierzymy w markę Toyoty i Lexusa – zapewnia prezes Elżbieta Romanowska. – Spełnienie tego marzenia kosztowało nas wiele serca – nie

ukrywa. Warto je było jednak włożyć, bo efekt MAREK DŁUGOPOLSKI FOT. jest spektakularny! W potężnym podziemnym magazynie zmieści się 6500 opon

Strefa Biznesu JESIEŃ 2020 075 Strefa marki Gadżet

AUDIO INTELIGENTNY GŁOŚNIK OD HUAWEI

Huawei wprowadza do sprzedaży

inteligentny głośnik LG FOT. Sound X, który pow- GAMING stał we współpracy z firmą Devialet, MONITOR cenionym producen- DLA GRACZY 4K tem sprzętu audio. Głośnik wyposażony IPS 1 MS (GTG) jest w opatentowaną

przez Devialet tech- 27-calowy monitor BLUEPARROTT FOT.

nologię przetwarza- GOOGLE FOT. LG UltraGear ma nia sygnału SAM SMARTFONY matrycę IPS 4K o cza- AUDIO (Speaker Active sie reakcji GTG (sza- Matching), która BUDŻETOWIEC GOOGLE rość do szarości) 1 ms. SŁUCHAWKI DLA HANDLU, dostosowuje sygnał Technologia VESA wyjściowy do specy- JUŻ W SPRZEDAŻY DSC pozwala na prze- USŁUG I TRANSPORTU ficznych cech głośni- syłanie obrazu 4K ka i minimalizuje znie- Pixel 4a od Google już oficjalnie. Specyfika- UHD o 10-bitowej Nowe zestawy słuchawkowe Bluetooth kształcenia dźwięku. cja: wyświetlacz OLED 5,81 cala FHD+ (1080 głębi koloru i częstot- od BlueParrott – C300-XT MS i B450-XT MS, Częstotliwość basów x 2340, 443 ppi), 19,5:9, procesor Qualcomm liwości odświeżania z redukcją szumów i funkcją Microsoft Teams – 40 Hz, a amplituda Snapdragon 730G (GPU: Adreno 618), pamięć 144 Hz przy użyciu Walkie Talkie. Urządzenia mają Parrott Button, międzyszczytowa 128 GB, 6 GB RAM (LPDDR4), aparat główny kabla DisplayPort. który zapewnia dostęp do Teams Walkie Talkie osiąga wartość do 20 12,2 MP (f/1,7, 77 ° FOV, OIS), aparat przedni Monitor jest kompa- Push-to-Talk. Zestawy trafiły do sprzedaży mm. Głośnik wyposa- 8 MP (f/2,0, 84 ° FOV), akumulator 3140 mAh tybilny z Nvidia 1 września. Cena BlueParrott C300-XT MS żony jest w dwa (18 W), łączność WiFi 802.11ac, Bluetooth 5.1, G-Sync. Cena 3 999 zł. – 139,99 euro, a B450-XT MS – 179,99 euro. 3,5-calowe subwoofe - NFC, wymiary: 144 x 69,4 x 8,2 mm, waga: ry, jest też 6 głośni- 143 gramy, system Android 10. Jest moduł bez- ków wysokotonowych pieczeństwa Titan M, czytnik linii papilarnych PREMIERA APPLE o pełnej częstotliwoś- (z tyłu), głośniki stereo, złącze 3,5 mm i port ci. Cena Sound X? USB-C (USB 3.1). Cena? 359 dolarów. TO JUŻ OSTATNI iMAC 1399 zł. Z PROCESOREM INTELA? Apple wprowadziło do sprzedaży nowy komputer – 27-calowy iMac (wyświetlacz Retina 5K, 5120 x 2880 pikseli z opcją True Tone i Nano- Texture, 1 mld kolorów, jasność 500 nitów) z procesorami Intel Core 10. generacji. W Polsce do wyboru są: 6-rdzeniowy Intel Core i5 3,1 GHz (Turbo Boost do 4,5 GHz) lub 3,3 GHz (4,8 GHz)

FOT. SENNHEISER FOT. JABRA FOT. oraz 8-rdzeniowy procesor Intel Core i7 3,8 GHz AUDIO PREMIERA 10. generacji (5,0 GHz). Grafika – od AMD; Radeon Pro 5300 z 4 GB pamięci GDDR6 lub DLA LAPTOPÓW JABRA ELITE Radeon Pro 5500 XT z 8 GB pamięci GDDR6. I KOMPUTERÓW W POLSCE Pamięć? RAM: od 8 GB do 128 GB (DDR4 2666 MHz), SSD: od 256 GB do 512 GB. Jest też układ Epos I Sennheiser Słuchawki Jabra Apple T2 Security i dwa porty Thunderbolt 3. GSX 300 to zewnętrz- Elite 45h działają Ceny? Podstawowa konfiguracja nowego iMaca, na karta dźwiękowa, do 50 godz. na jed- z 6-rdzeniowym procesorem Intel Core i5 3,1 która poprawia jakość nym ładowaniu, ob - GHz 10. generacji (Turbo Boost do 4,5 GHz), dźwięku w laptopach sługują Bluetooth 5.0. 8 GB pamięci DDR4 2666 MHz, 256 GB pamięci i komputerach PC. Ma O ja kość dźwięku dba masowej SSD i grafiką Radeon Pro 5300 z 4 GB pokrętło głośności duży głośnik 40 mm. pamięci GDDR6 kosztuje 8999 złotych. To praw- i przycisk, który moż - Jest też technologia dopodobnie ostatni iMac z procesorem Intela. na skonfigurować np. podwójnego mikrofo- Apple zapowiedziało już wprowadzenie nowych do przełączania profili nu i wsparcie dla gło- urządzeń z własnym procesorami, opartymi

FOT. HUAWEI FOT. dźwięku. Cena: 359 zł. sowych asystentów. na architeturze ARM. Grzegorz Lisiecki

076 Strefa Biznesu JESIEŃ 2020 Strefa marki Hit

GALAXY UNPACKED JEDNO WYDARZENIE, PIĘĆ URZĄDZEŃ. SAMSUNG POKAZAŁ SMARTFONY, TABLETY, ZEGARKI I SŁUCHAWKI Seria Galaxy Note istnieje od 2011 roku, a smartfony z rysikiem mają sporo wiernych użytkowników. Co potrafią Note20 i Note20 Ultra? Sierpniowe Galaxy Unpacked w kalendarzu Note i Outlookiem, a Przypomnienia – z Outlo- nym; flagowiec dysponuje natomiast pięcio- Samsunga należy do serii Galaxy Note. okiem, To Do oraz Teams. Samsung DeX ofe- krotnym zoomem optycznym. Nic zatem dziwnego, że „gwiazdami” wyda- ruje natomiast możliwość bezprzewodowego Łączność?Jest oczywiście 5G, WiFi 6, NFC rzenia były dwa nowe smartfony – Galaxy połączenia ze Smart TV. i Bluetooth 5.0. Urządzenia pracują na An- Note20 i Galaxy Note20 Ultra. Co nowego? Największe kontrowersje wywołuje proce- droidzie 10 z interfejsem Samsunga One UI. Rysik S Pen, z którego słynie seria, jest jeszcze sor Samsunga – Exynos 990. Modele sprzeda- Nowe smartfony Samsunga to drogie urzą- lepszy, a funkcje Anywhere Actions mocno wane w Stanach Zjednoczonych wyposażone dzenia. Galaxy Note20 w wersji LTE to 4349 zł, ułatwiają bezdotykowe sterowanie urządze- są w wydajniejsze procesory Qualcomma a Galaxy Note20 5G – 4849 zł. Jeszcze droższy niem. Rozwinięto także aplikację Notes, – Snapdragony 865+, co nie podoba się wielu jest Galaxy Note20 Ultra 5G (256 GB) – 5949 zł. wzbogacając ją o funkcje automatycznego użytkownikom smartfonów koreańskiego Podczas Galaxy Unpacked Samsung poka- zapisu i synchronizacji, jest też opcja automa- producenta. W porównaniu z Note20, Note20 zał również inne urządzenia – tablety Galaxy tycznego konwertowania pisma ręcznego Ultra ma więcej pamięci RAM i więcej pamięci Tab S7 i S7+ (najtańsza wersja Taba S7 z WiFi w tekst. Jest też znana już wcześniej opcja ROM (do 512 GB). Flagowiec ma też większy kosztuje 3199 zł, a najdroższy model Taba S7+ edytowania plików PDF. Samsung ściśle i lepszy (Dynamic AMOLED 2X, 120 Hz) ekran z 5G – aż 4999 zł), zegarek Galaxy Watch 3 współpracuje z Microsoftem, więc smartfony z zakrzywionymi krawędziami, podczas gdy w rozmiarach 41 i 45 mm (ceny od 1899 zł), wyposażono w udoskonaloną funkcję Link to wyświetlacz w Note20 jest płaski i odświeża- bezprzewodowe, douszne słuchawki Galaxy Windows – z poziomu komputera z Windows 10 ny tylko w 60 Hz. Zasadnicza różnica jest też Buds Live (849 zł), zapowiedziano także nowy można wysyłać wiadomości, zarządzać w module głównym aparatu – Note20 Ultra smartfon ze składanym ekranem – Galaxy powiadomieniami, synchronizować zdjęcia ma znany już z Galaxy S20 Ultra sensor 108 MP, Z Fold 2. Cena na razie nie jest znana, wiadomo, czy wykonywać i odbierać połączenia. Aplika- Note20 – 12 MP. Mniejszy model ma teleo- że pojawi się też wersja Thom Browne Edition. cja Notes synchronizuje się z Microsoft One - biektyw 64 MP z trzykrotnym zoomem optycz- Grzegorz Lisiecki

Strefa Biznesu JESIEŃ 2020 077 Strefa marki Gadżet

AUDIO SŁUCHAWKI PREMIUM DLA AKTYWNYCH

Duńska marka Bang & Olufsen

zaprezentowała LG FOT. nowe, bezprzewodo- SMARTFONY we słuchawki pre - mium dla aktywnych ATRAKCYJNY – Beoplay E8 Sport. ŚREDNIAK LG Słuchawki są wodo- odporne (certyfikat Z 5G W POLSCE IP57), a do sterowa-

nia używa się dotyko- LG wprowadził HUAWEI FOT.

wych paneli. Jest SAMSUNG FOT. na polski rynek nowy Bluetooth 5.1 i obsłu- PAMIĘĆ smartfon. LG Velvet LAPTOPY ga kodeków AAC ma ekran P-OLED i aptX. Producent PÓŁPRZEWODNIKOWE o przekątnej 6,8 cala, NOWY MATEBOOK 13 wyposażył słuchawki procesor Snapdragon w cztery mikrofony DYSKI SAMSUNGA 765G, 6 GB RAM, Z PROCESOREM AMD MEMS, jest ponadto 128 GB ROM (plus slot pasywna redukcja Samsung zaprezentował dysk półprzewod- na kartę microSD), Huawei wprowadza na rynek nową odsłonę hałasu. Zakres często - nikowy 870 QVO drugiej generacji w technologii potrójny aparat głów- podstawowego laptopa. MateBook 13 z cztero- tliwości: 20-20 000 flash typu QLC (quad-level cell). 870 QVO oferu- ny: 48 MP, szeroko- rdzeniowym procesorem AMD Ryzen 5 3500U Hz, średnica prze- je prędkości odczytu i zapisu dochodzące kątny 8 MP i czujnik z układem graficznym Radeon Vega 8 pracuje twornika 5,7 mm, im - do 560 MB/s i 530 MB/s. Są też nowe wersje głębi 5 MP, aparat na Windowsie 10. Obudowa została wykonana pedancja 16 Ohm. oprogramowania Data Migration i Magician 6 przedni 16 MP, aku- z aluminium, a laptop waży 1,3 kg. Cena wersji Czas pracy akumula- (m.in. funkcje Diagnostic Scan pozwalające mulator 4300 mAh. z dyskiem SSD o pojemności 256 GB to 2999 zł, tora producent okre- na identyfikację potencjalnych problemów oraz Cena: 2599 zł. a wersji z 512 GB – 3199 zł. śla maksymalnie możliwość resetu dysku do ustawień fabrycz- na 7 god., a z etui ła - nych przy pomocy kodu). Dostępność? Dysk dującym i przy umiar- 870 QVO 1 TB – już od połowy lipca, wersje 2 TB RANKING BCG kowanej głośności i 4 TB – od początku sierpnia, 8 TB – od począt- – do 30 godzin. ku września. Cena za wersję 1 TB – 129,99 USD. ZESTAWIENIE NAJBARDZIEJ Cena: 1599 zł. INNOWACYJNYCH FIRM Boston Consulting Group od 2005 roku prowadzi badania ankietowe wśród global- nych liderów i ekspertów innowacji, którzy wybierają 50 najbardziej wyróżniających się firm – w skali globalnej. Efektem jest, jak co roku, prestiżowy ranking 50 najbardziej innowacyjnych firm świata.

FOT. XIAOMI FOT. SAMSUNG FOT. Co ciekawe, od kiedy Boston Consulting WEARABLES PREMIERA Group prowadzi swój rankig, niemal 30 procent firm pojawiło się w nim zaledwie raz, NOWA OPASKA COŚ DLA FANÓW a 57 procent – trzy razy lub mniej. Jest nato- OD XIAOMI GRUPY BTS miast tylko osiem marek, które pojawiają się w nim rokrocznie. To Alphabet (spółka, Mi Band 5 to nowa Samsung wprowa- do której należy Google), Amazon, Apple, HP, opaska firness Xiaomi. dził na rynek nową IBM, Microsoft, Samsung oraz Toyota. Ma 1,1-calowy ekran wersję smartfona W czołowej dziesiątce rankingu na 2020 AMOLED o rozdziel- Galaxy S20+ dla rok niespodzianek nie ma: numer jeden to czości 126 x 294 p, fanów K-popu i połud- Apple (awans o dwie pozycje), a potem Bluetooth 5.0, aku- niowokoreańskiej Alphabet (zeszłoroczny lider), Amazon, mulator 125 mAh grupy BTS – fioletową. Microsoft, Samsung, Huawei, Alibaba, IBM, (i nowy, magnetyczny, Obok Galaxy S20+ Sony oraz Facebook. Z zestawienia wynika, sposób ładowania), BTS Edition są też fio- że największy skok odnotował Huawei wspiera ponadto letowe słuchawki – w porównaniu z zeszłorocznym rankingiem

FOT. B&O FOT. 11 trybów ćwiczeń. Galaxy Buds+. to skok aż o 42 pozycje). Grzegorz Lisiecki

078 Strefa Biznesu JESIEŃ 2020 Strefa marki Hit

GAMING BIAŁ0-CZARNA, FUTURYSTYCZNA, ODBIEGAJĄCA OD DOTYCHCZASOWEGO WZORNICTWA, BUDZĄCA KONTROWERSJE. PLAYSTATION 5 Sony pokazało wreszcie swoją nową konsolę. Jedni są zachwyceni, inni mniej, ale i tak wszyscy czekają na rynkową premierę Nareszcie. Sony Interactive Entertainment plarz PS 4 co 30 sekund. Linię produkcyjną, Zaprezentowano również akcesoria – bez- pokazało PlayStation 5. Konsola ma futury- jak informuje Nikkei Asian Review, obsługuje przewodowy zestaw słuchawkowy Pulse 3D, styczną, biało-czarną obudowę. Na rynek tra- tylko 4 pracowników, resztą zajmują się robo- który obsługuje dźwięk 3D, ma dwa mikrofo- fią dwie wersje: jedna z napędem Blu-ray 4K, ty. Ściślej rzecz biorąc – ponad 30 robotów. ny i funkcję redukcji hałasu, HD Camerę druga – bez napędu optycznego, czyli model Na razie nie wiadomo jednak, czy w ten sam z dwoma obiektywami 1080 p, Media Remote, Digital Edition. sposób produkowana będzie nowa konsola. czyli pilota z wbudowanym mikrofonem, Japończycy oficjalnie zapowiedzieli PS 5 Wiadomo jednak, jaka jest specyfikacja PS 5. a także stację ładującą DualSense, umożliwia- w zeszłym roku dodając, że rynkową premierę Konsolę napędzać będzie ośmiordzeniowy jącą ładowanie dwóch kontrolerów. zaplanowali na grudzień 2020 r. Mimo spo- procesor AMD w architekturze Zen 2 (3.5 GHz). – PlayStation 5 stanowi olbrzymi krok rych obaw pandemia najwyraźniej nie spowo- Układ graficzny to dedykowany Radeon Navi naprzód, który na nowo zdefiniuje pojęcie dowała problemów w tzw. łańcuchu dostaw o zmiennej częstotliwości taktowania (do 2,23 gier i umożliwi tworzenie rewolucyjnej, nie- i wygląda na to, że przedświąteczny termin GHz). Moc obliczeniowa konsoli określona znanej dotąd rozgrywki – mówił Jim Ryan, premiery może zostać dotrzymany. Wpraw- została na 10.28 TFLOPS. Pamięć RAM – 16 GB prezes i dyrektor generalny Sony Interactive dzie szczegóły dotyczące produkcji PS 5 nie (GDDR6, 256-bit, przepustowość: 448GB/s), Entertainment. – Światy w grach staną się są znane, jednak ostatnio pojawiły się infor- natomiast dysk SSD PCIe 4.0 ma pojemność bogatsze oraz piękniejsze, wpływając tym macje związane z produkcją PlayStation 4, 825 GB. Możliwe będzie rozbudowanie pamię- samym na nasze zmysły jak nigdy przedtem, w którą Sony wciąż mocno inwestuje. Okazuje ci o dodatkowy moduł SSD, a także podpięcie a dzięki błyskawicznym czasom wczytywania, się, że niemal w pełni zautomatyzowana fab - zewnętrznego dysku HDD – przy pomocy zapewnią przeżycia w sposób dużo bardziej ryka Sony w Kisarazu, która produkuje konso- USB. Napęd optyczny wspiera Ultra HD Blu- płynny. Prezentacja to tylko namiastka tego, le od 1994 r., a dwa lata temu przeszła wiel- ray. Nie zabraknie również chipu audio – Tem - co się pojawi na konsoli nowej generacji. ką modernizację, wypuszcza nowy egzem- pest 3D. Grzegorz Lisiecki

Strefa Biznesu JESIEŃ 2020 079 Twój styl Trendy na jesień 2020

TRENDY sze odpadają. Dress code jasno bowiem okre- Podpowiadamy także, jakie kolory będą śla zasady. królować w jesiennej modzie. Wiele modnych SPODNIE W KANT, RAMONESKA Jednak, przypomnijmy, powstał on po to, barw idealnie nadaje się do stylizacji bizneso- I KOSZULA Z ŻABOTEM, CZYLI aby ułatwić i dać pewne wskazówki, jak nale- wych: kolory ziemi, szarości czy lubiana przez ży ubierać się, aby połączyć kompetencje, wiele osób czerń, ale z niektórymi trzeba MODOWE TRENDY JESIENI 2020 wiedzę i umiejętności z profesjonalnym stro- uważać. Jak je łączyć i wkomponować jem. w biznesowy strój? Jesień puka do drzwi. Najwyższa pora, W tym numerze piszemy o najmodniej- Ponadto przypominamy, że niezmiennie aby zastanowić się, co będziemy nosić, kiedy szych jesienią 2020 spodniach, bluzkach, modna jest kratka. Ten deseń dominuje zrobi się chłodniej. Sprawdziliśmy jesienne kurtkach i spódnicach, a także garniturach. od kilkunastu miesięcy i projektanci pokocha- trendy w modzie i wybraliśmy kilka perełek, Jakie spodnie będziemy nosić w nadchodzą- li go równie mocno, co klienci. I tu dobra wia- które z powodzeniem sprawdzą się w bizne- cym sezonie? W trendach między innymi są domość dla kobiet kochających pepitkę: ten sowych stylizacjach. te eleganckie, jakby skrojone na miarę bizne- rodzaj kratki nigdy nie wyjdzie z mody, próbę Bo nie wszystko, co modne, jest dla sowych spotkań na szczycie – zaprasowane czasu przeszedł świetnie. biznesmenów i bizneswoman odpowiednie, w kant. Modne będą luźne marynarki o sub- niestety. Zbyt odważne, zbyt krzykliwe, telnie przedłużonym kroju, koszule z żabota- Maria Olecha-Lisiecka błyszczące lub kuse fasony w biznesie zaw- mi, plisowane spódnice. Twitter: @MariaOlecha FOT. 123RF FOT.

080 Strefa Biznesu JESIEŃ 2020 Twój styl Trendy na jesień 2020

TRENDY TRENDY COLOR CZARNY TO KOLOR UWIELBIAJĄCYCH MODOWY MINIMALIZM BLOCKING. Tej jesieni będą zielony groszek, oliw- sywny, mocny, zatem JAK TO DZIAŁA? rządziły kolory… jesie- kowy i zieleń w odcie- nie błękitny i pastelo- ni. Szarości, beże, niach rozbielonych wy, a kobaltowy, błę- Był w trendach barwy ziemi, poma- lub „przyżółconych” kit paryski, chabrowy, w 2018 roku, kiedy rańczowy, able w od - oraz zbliżonych indygo, ultramaryna. kolorem roku Instytu- cieniu dojrzałych do khaki. Modny Wielu ucieszy wiado- tu Pantone był ultra pomarańczy, zielony będzie również nie- mość, że modny

fioletowy. Czym jest – ten przypominający 123RF FOT. bieski, ale ten inten- będzie czarny. color blocking? Tatiana Szczęch, stylistka, wyjaśnia, TRENDY PORADA że to pojęcie modo- BROGSY, OXFORDY I DERBY, CZYLI BUTY NA JESIEŃ we, które określa SPODNIE W KANT kontrastowe połącze- nia kolorów, które WRACAJĄ DO ŁASK Do spodni w kant z pozoru do siebie albo do garnituru ide- w ogóle nie pasują, Jakie spodnie będziemy nosić w nadcho- alne będą buty np. fiolet z żółcią, dzącym sezonie? W trendach między innymi brogsy – czyli zdobio- czerwienią czy są te eleganckie, jakby skrojone na miarę ne charakterystycz- różem. Wtedy kolor biznesowych spotkań na szczycie – zapraso- nymi dziurkami fioletowy nie jest wane w kant spodnie od garnituru. Ponadto: (brogsy nie mają dominujący ani tro- obszyte wieczorowym welurem w codzien- innego sposobu szy- chę. – Są to jednak nej odsłonie, luźne i długie, łączące styl lat cia cholewki, chodzi tak mocne połącze- 70. i 90., skórzane albo usiane barwnymi o rodzaj zdobienia,

nia kolorystyczne, wzorami. Oczywiście biznesmenom przeszyciami i perfo- SZEWSKAPASJA.COM FOT. że nadają się tylko dla i bizneswoman dedykowane są te zapraso- racjami), ale także Z powodzeniem no panowie, najodważniejszych wane w kant, przy czym panie niekoniecznie oxfordy lub derby. mogą je nosić zarów- jak i panie. – zastrzega Szczęch. muszą nosić do nich marynarkę z tego same- Color blocking go kompletu. Panowie, aby zadbać o profe- jest kontrowersyjnym sjonalny wygląd i styl, powinni zakładać TRENDY połączeniem kolo- skompletowany garnitur. Jeśli chcą i czują rów, które teoretycz- potrzebę podkreślenia stylizacji, mogą to PŁASZCZE JAK Z FILMU nie nie powinny łatwo zrobić za sprawą odpowiedniego kolo- do siebie pasować, ru krawatu lub skarpetek. „MATRIX” I RAMONESKI a jednak… Fani i fanki grunge’owego i metalowego stylu będą zachwyceni. Tej jesieni ramoneski i kurtki w grunge’owym stylu, skórzane uprzęże i gorse- ty, płaszcze jak z Matrixa to prawdziwy hit. I tu ważna uwaga: świat mody wychodzi naprzeciw środowisku, dlatego ramoneski nie tylko skórza-

FOT. EBUTIK FOT. ne, ale także ze skóry ekologicznej i wegańskiej TRENDY skóry – washpapy. To papier, który można prać i szyć. Nie odkształca się w wodzie, nie odbar- STYLIZACJA wia ani nie rozpuszcza. Oczywiście na co dzień

FOT. 123RF FOT. W KILKA MINUT do pracy dla ludzi biznesu nie nadają się, TRENDY ale po godzinach – owszem. Jednak jak to zwy- Jeśli czarne kle bywa, od reguły są wyjątki. W branżach kre- LEGGINSY. JAK legginsy o kroju atywnych ramoneska zamiast zwykłej kurtki czy JE NOSIĆ? cygaretek połączymy płaszcza będzie mile widziana i zostanie doce- z marynarką w jas- niona. Wszak zawody kreatywne doceniają wol- Mało biznesowe, nym kolorze, uszytą ność i indywidualny styl. ale w wersji miejskiej z delikatnie błyszczą- sprawdzą się bardzo cej tkaniny, mamy dobrze. Pasują zestaw na kolację do nich koszule lub wyjście do teatru. (długie, koniecznie Do tego top, koper - zakrywające poślad- tówka i płaskie buty. ki), dłuższe żakiety, Bardzo ważne: płaszcze i koniecznie legginsy powinny płaskie buty, najlepiej być uszyte z dobrego FOT. MOHITO.COM FOT. FOT. 123RF FOT. kozaki. materiału.

Strefa Biznesu JESIEŃ 2020 081 Strefa towarzyska Byliśmy tam

Runmageddon w Paczółtowicach

Piekło – jedno słowo wystarczy, aby oddać to, co działo się podczas Runmageddon Kraków 2020 w Pa- czółtowicach. Był pot, krew i łzy. Były drżące nogi, omdlewające ręce oraz płuca łapiące ostatni łyk powietrza. Było też potworne błoto, wymyślne przeszkody, a także dojmujący upał. I o to właśnie chodziło! (DMA) FOT. WOJCIECH MATUSIK WOJCIECH FOT.

082 Strefa Biznesu JESIEŃ 2020