0460 Witowo 461 L Podcerkwa

P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY P A Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY

OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A

OBJA ŚNIENIA DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000

Arkusz WITOWO (460) i L. PODCERKWA (461)

Warszawa 2011

Autor: El Ŝbieta Gawlikowska*, Paweł Kwecko*, Jerzy Miecznik*, Krzysztof Seifert*, Jerzy Król **, Agata Pacławska-Pawlik **

Główny koordynator MG śP: Małgorzata Sikorska-Maykowska* Redaktor regionalny planszy A: Olimpia Kozłowska* Redaktor regionalny planszy B: Anna Gabry ś-Godlewska*

Redaktor tekstu: Olimpia Kozłowska*

* – Pa ństwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa ** – Przedsi ębiorstwo Geologiczne PROXIMA SA, ul. Kwidzy ńska 71, 51-415 Wrocław

ISBN

Spis tre ści I. Wst ęp – K. Seifert ...... 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza – K. Seifert ...... 4 III. Budowa geologiczna – E. Gawlikowska, K. Seifert ...... 6 IV. Zło Ŝa kopalin – K. Seifert ...... 9 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin – K. Seifert ...... 9 VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin – K. Seifert ...... 10 VII. Warunki wodne – E. Gawlikowska, K. Seifert ...... 10 1. Wody powierzchniowe...... 10 2. Wody podziemne...... 11 VIII. Geochemia środowiska...... 13 1. Gleby – P. Kwecko ...... 13 2. Pierwiastki promieniotwórcze – J. Miecznik ...... 15 IX. Składowanie odpadów – A. Pacławska-Pawlik, J. Król...... 18 X. Warunki podło Ŝa budowlanego – E. Gawlikowska ...... 22 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu – E. Gawlikowska ...... 22 XII. Zabytki kultury – K. Seifert ...... 40 XIII. Podsumowanie – E. Gawlikowska, A. Pacławska-Pawlik, J. Król ...... 40 XIV. Literatura...... 41

I. Wst ęp

Arkusze Witowo i L. Podcerkwa Mapy geo środowiskowej Polski (MG śP) w skali 1:50 000 zostały wykonane w 2011 roku. Składaj ą si ę one z dwóch plansz: plansza A zawiera zaktualizowan ą tre ść Mapy geologiczno-gospodarczej Polski, a plansza B warstw ę informa- cyjn ą „Zagro Ŝenia powierzchni ziemi”, opisuj ącą tematyk ę geochemii środowiska i warunki do składowania odpadów. Plansza A została wykonana w Oddziale Dolno śląskim Pa ństwo- wego Instytutu Geologicznego. Przy opracowywaniu arkuszy wykorzystano informacje za- mieszczone na arkuszach Witowo i L. Podcerkwa Mapy geologiczno-gospodarczej Polski w skali 1:50 000, wykonanych w roku 2007 w Przedsi ębiorstwie Bada ń Geofizycznych w Warszawie (Kacprzak, Jasi ńska, 2007). Plansza B została wykonana w Przedsi ębiorstwie Geologicznym we Wrocławiu PROXIMA SA (składowanie odpadów) i w Pa ństwowym In- stytucie Geologicznym w Warszawie (geochemia środowiska). Niniejsze opracowanie po- wstało zgodnie z Instrukcj ą opracowania MG śP (Instrukcja..., 2005). Plansza A zawiera dane zgrupowane w nast ępuj ących warstwach informacyjnych: ko- paliny, górnictwo i przetwórstwo, wody powierzchniowe i podziemne, warunki podło Ŝa budowlanego oraz ochrona przyrody i zabytków kultury. Dane i oceny geo środowiskowe zaprezentowane na planszy B zawieraj ą elementy wiedzy o środowisku przyrodniczym, niezb ędne przy optymalnym typowaniu funkcji terenów w planowaniu przestrzennym poszczególnych jednostek administracji pa ństwowej. Wskazane na mapie naturalne warunki izolacyjno ści podło Ŝa s ą wskazówk ą nie tylko dla bezpiecznego składowania odpadów lecz takŜe powinny by ć uwzgl ędniane przy lokalizowaniu innych obiektów, zaliczanych do kategorii szczególnie uci ąŜ liwych dla środowiska i zdrowia ludzi, lub mog ących pogorszy ć stan środowiska. Informacje dotycz ące zanieczyszczenia gleb s ą uŜyteczne do wskazywania optymalnych kierunków zagospodarowania terenów zdegradowa- nych. Mapa adresowana jest przede wszystkim do instytucji, samorz ądów terytorialnych i administracji pa ństwowej zajmuj ących si ę racjonalnym zarz ądzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Analiza jej tre ści stanowi pomoc w realizacji postanowie ń ustaw o zagospodarowaniu przestrzennym i prawa ochrony środowiska. Informacje zawarte w mapie mog ą by ć wykorzystywane w pracach studialnych przy opracowywaniu strategii rozwoju województwa oraz projektów i planów zagospodarowania przestrzennego, a tak Ŝe w opracowaniach ekofizjograficznych. Przedstawiane na mapie informacje środowiskowe

3 stanowi ą ogromn ą pomoc przy wykonywaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych pro- gramów ochrony środowiska oraz planów gospodarki odpadami. W trakcie opracowywania arkusza wykorzystano materiały archiwalne znajduj ące si ę w Centralnym Archiwum Geologicznym Pa ństwowego Instytutu Geologicznego w Warsza- wie, Departamencie Ochrony Środowiska Podlaskiego Urz ędu Marszałkowskiego, Starostwie Powiatu Hajnowskiego oraz w nadle śnictwach i urz ędach gmin. Informacje dotycz ące gleb chronionych uzyskano w Instytucie Uprawy, Nawo Ŝenia i Gleboznawstwa w Puławach. Dane archiwalne uzupełniono i zweryfikowano w czasie zwiadu terenowego przeprowadzonego w pa ździerniku 2010 roku. Mapa przygotowana jest w formie cyfrowej jako element bazy danych Mapy geo śro- dowiskowej Polski w skali 1:50 000.

II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza

Granice arkuszy Witowo i L. Podcerkwa wyznaczaj ą współrz ędne geograficzne: 23 o30’−24o 00’ długo ści geograficznej wschodniej oraz 52o30’−52 o 40’szeroko ści geograficznej północnej. Do terytorium Polski nale Ŝy około 30% arkusza Witowo i około 10% arkusza L. Podcerkwa, pozostała cz ęść do Białorusi. Granica pa ństwa ogranicza obszary omawianych arkuszy od południa i południowego wschodu. Pod wzgl ędem administracyjnym omawiany teren nale Ŝy do województwa podlaskiego, powiatu hajnowskiego z gminami: Hajnówka, Kleszczele, Białowie Ŝa i Dubicze Cerkiew- ne. Według podziału fizycznogeograficznego Polski (Kondracki, 2002) obszar arkuszy jest zlokalizowany na Ni Ŝu Wschodniobałtycko-Białoruskim w obr ębie podprowincji Wyso- czyzn Podlasko-Białoruskich, w granicach makroregionu Nizina Północnopodlaska – w mez- oregionie Równina Bielska (fig. 1). Ukształtowanie powierzchni terenu jest mało urozmaicone, jednak zaznacza si ę róŜni- ca mi ędzy jego cz ęś ci ą wschodni ą i zachodni ą. W cz ęś ci zachodniej, do doliny rzeki Le śnej Prawej, głównymi elementami rze źby s ą równiny osadów wodnolodowcowych oraz powierzchnie wysoczyzny morenowej. Wyró Ŝniaj ącymi si ę formami terenowymi s ą wzniesienia moren czołowych i moren martwego lodu oraz podrz ędnie kemów. We wschodniej cz ęś ci obszaru głównym elementem ukształtowania powierzchni terenu jest dolina Le śnej Prawej. Rzeka utworzyła taras akumulacyjny, zalewowy o wysoko ści 1–2 m nad poziom rzeki. Jest on cz ęś ciowo zatorfiony. Na wschód od doliny tej rzeki dominuj ą rozległe obni Ŝenia. S ą to najcz ęś ciej zagł ębienia (niecki) wytopiskowe. W morfologii tej cz ęś ci obszaru wyró Ŝnia si ę

4 zbudowana z piasków i Ŝwirów forma akumulacji szczelinowej. Ukształtowanie terenu uroz- maicaj ą moreny martwego lodu oraz podłu Ŝne i paraboliczne wydmy.

Fig. 1. Poło Ŝenie arkusza Witowo i L. Podcerkwa tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (2002) 1 − granica mezoregionu, 2 – granica pa ństwa

Prowincja: Ni Ŝ Wschodniobałtycko-Białoruski Podprowincja: Wysoczyzny Podlasko-Białoruskie Makroregion: Nizina Północnopodlaska Mezoregion: 843.37 – Równina Bielska, 843.38 – Wysoczyzna Drohiczy ńska

Omawiany obszar znajduje si ę na pograniczu mazowiecko-podlaskiego i podlaskiego regionu klimatycznego. Wielko ść rocznych opadów atmosferycznych wynosi około 550– 600 mm. Średnia roczna temperatura to około 6,5°C. Temperatura równa lub mniejsza od 0 °C utrzymuje si ę średnio 100 dni w roku (Wo ś, 1999). Lasy s ą cz ęś ci ą Puszczy Białowieskiej i zajmuj ą około 90% powierzchni obszaru arkuszy. Gatunkami dominuj ącymi w drzewostanach s ą d ęby, lipy, jesiony, sosny i świerki.

5 W granicach arkuszy Witowo i L. Podcerkwa znajduj ą si ę tylko nieliczne wsie i osady. Najwi ększymi z nich są: Witowo, Długi Bród, Wojnówka, Starzyna i Wiluki. Poł ączone są one z sob ą drogami asfaltowymi. Tereny Puszczy Białowieskiej przecinaj ą liczne drogi le śne. Przez północno-zachodni ą cz ęść omawianego obszaru przebiega linia kolejowa z Cze- remchy do Hajnówki.

III. Budowa geologiczna

Budow ę geologiczn ą terenu obj ętego arkuszami Witowo i L. Podcerkwa przedstawiono w oparciu o Szczegółow ą map ę geologiczn ą Polski w skali 1:50 000, arkusze Witowo i L. Podcerkwa wraz z objaśnieniami tekstowymi (Boratyn i in., 2007a,b,c). Stratygrafi ę na tym terenie opracowano na podstawie danych pochodz ących z dwóch otworów badawczych odwierconych w Majdanie (o gł ęboko ści 151 m) i Starzynie (276 m). Omawiany obszar le Ŝy w zasi ęgu prekambryjskiej platformy wschodnioeuropejskiej, w obr ę- bie obni Ŝenia podlaskiego. Brak jest danych dotycz ących budowy podło Ŝa krystalicznego oraz nieznane jest wykształcenie utworów paleozoicznych i mezozoicznych. Rozpoznana została jedynie stropowa cz ęść osadów mezozoicznych, która wykształcona jest w postaci margli i wapieni marglistych z krzemieniami kredy górnej. Nawiercono je w Majdanie na gł ębokości 148,7 m. Nad utworami kredy górnej wyst ępuj ą eoce ńsko-oligoce ńskie piaski drobnoziarniste, piaski glaukonitowe i mułki z przewarstwieniami piasków w ęglistych. W Majdanie ich miąŜ- szo ść wynosi 22,4 m, a w Starzynie 19,7 m. Osady czwartorz ędu – plejstocenu i holocenu, pokrywaj ą cały obszar arkuszy (fig. 2). Mi ąŜ szo ść ich waha si ę od 126,3 m w Majdanie do 256,3 m w Starzynie. Osady plejstocenu wykształcone s ą przede wszystkim w postaci utworów mi ędzymo- renowych, w śród których dominuj ą osady zastoiskowe i wodnolodowcowe. Zaliczono je do sze ściu zlodowace ń: najstarszego (narwi), trzech południowopolskich (nidy, sanu 1 i sanu 2) oraz dwóch środkowopolskich (odry i warty). Utwory zlodowacenia narwi wykształcone s ą w postaci zastoiskowych piasków i muł- ków, wodnolodowcowych piasków ze Ŝwirami oraz glin zwałowych. Piaski i mułki nie tworz ą ci ągłego poziomu, w Majdanie osi ągaj ą 31,6 m mi ąŜ szo ści. Le Ŝą ce wy Ŝej osady wodnolodowcowe wykształcone s ą w postaci piasków drobnoziarnistych z niewielk ą domieszk ą drobnego Ŝwiru. W stropie tej serii nawiercono porwak paleoge ńskich mułków. Mi ąŜszo ść kompleksu piaszczystego wynosi 18,4 m. Przewodnim

6 poziomem dla zlodowacenia narwi jest zachowana w obni Ŝeniach podło Ŝa podczwartorz ędo- wego, seria glin zwałowych, która w Starzynie osi ąga mi ąŜ szo ść 14,6 m.

Fig. 2. Poło Ŝenie arkuszy Witowo i L. Podcerkwa na tle Mapy geologicznej Polski w skali 1:500 000 wg L. Marksa, A. Bera, W. Gogołka, K. Piotrowskiej (red.) (2006)

Holocen: 3 – piaski, Ŝwiry, mady rzeczne oraz torfy i namuły, Czwartorz ęd nierozdzielony: 5 – piaski eoliczne, lokalnie w wydmach, Plejstocen: zlodowacenia północnopolskie: 11 – piaski, Ŝwiry rzeczne, zlodowacenia środkowopolskie: 23 – iły, mułki zastoiskowe, 24 – piaski i Ŝwiry sandrowe, 25 – piaski i mułki kemów, 27 – Ŝwiry, piaski, głazy i gliny moren czołowych, 28 – gliny zwałowe, ich zwietrzeliny oraz piaski i Ŝwiry lodowcowe Uwaga: przy opisie wydziele ń stratygraficznych zachowano oryginaln ą numeracje z Mapy geologicznej Polski w skali 1:500 000

7 Nad osadami zlodowacenia narwi udokumentowano osady interglacjału augustowskiego. S ą to nawiercone w Majdanie piaski i mułki rzeczno-jeziorne, których mi ąŜ szo ść wynosi 4,7 m. Powy Ŝej zalega kompleks osadów zaliczonych do zlodowace ń: nidy, sanu 1 i sanu 2. Mi ędzy zlodowaceniami sanu 1 i sanu 2 stwierdzono utwory interglacjału ferdynandowskiego. Utwory zlodowacenia nidy wykształcone s ą w postaci osadów wodnolodowcowych i morenowych, nawierconych w Starzynie. Piaski i Ŝwiry wodnolodowcowe maj ą mi ąŜ szo ść 6,2 m. Gliny zwałowe tego zlodowacenia prawie na całym omawianym obszarze s ą zniszczo- ne przez płyn ące wody lodowcowe i maj ą mi ąŜ szo ść 5,7 m. Utwory zlodowacenia sanu 1 wykształcone s ą w postaci mułków, iłów i piasków zastoiskowych, nad którymi le Ŝą piaski i Ŝwiry wodnolodowcowe. Utwory te stwierdzono w otworze wiertniczym w Majdanie. Naprzemianległe warstwy mułków ilastych i piasków drobnoziarnistych wyst ępuj ą na utworach interglacjału augustowskiego. Ich mi ąŜ szo ść wynosi 39,5 m. Le Ŝą ce wy Ŝej wodnolodowcowe piaski i Ŝwiry w granicach omawianego obszaru nie tworz ą ci ągłego poziomu i wyst ępuj ą prawdopodobnie w ich centralnej i północnej cz ęś ci. Mi ąŜ szo ść tej serii wynosi 18,7 m. W jego obr ębie stwierdzono przewarstwienia iłów o mi ąŜ- szo ści około 1 m. Rzeczno-jeziorne osady zaliczone do interglacjału ferdynandowskiego stwierdzono w otworze wiertniczym Majdan. Jest to seria mułków organicznych, przewarstwionych piaskami drobnoziarnistymi. Rozprzestrzenienie tych utworów jest niewielkie, a ich mi ąŜ szo ść wynosi 7,8 m. W ich stropie wyst ępuje warstwa 0,8 m torfu. Nad utworami interglacjału ferdynandowskiego le Ŝą , stwierdzone w otworze w Sta- rzynie, osady zlodowacenia sanu 2 – zastoiskowe mułki, mułki piaszczyste o mi ąŜ szo ści 121,7 m oraz piaski i Ŝwiry wodnolodowcowe o miąŜ szo ści 25,7 m. Utwory zlodowace ń środkowopolskich reprezentowane s ą przez serie glacjalne zlodowacenia odry i warty. Utwory zlodowacenia odry wykształcone s ą w postaci osadów zastoiskowych, wodnolodowcowych i glacjalnych. Osady zastoiskowe to głównie mułki i iły stwierdzone w otworze Starzyna. Mi ąŜ szo ść ich wynosi 29,3 m. Le Ŝą ce wy Ŝej piaski i Ŝwiry wodnolodowcowe tworz ą ci ągły poziom. Ich mi ąŜ szo ść zawiera si ę w przedziale od 15 m w Starzynie do 20 m w Majdanie. Poziom glin zwałowych wyst ępuje w formie płatów w ró Ŝ- nych cz ęś ciach charakteryzowanego obszaru. Gliny te rozpoznano tylko w ich stropowej cz ę- ści wieloma sondami. W obr ębie osadów zlodowacenia warty wydzielono dwa stadiały: dolny i środkowy. Stadiał dolny reprezentowany jest przez mułki i iły zastoiskowe o mi ąŜ szo ści 3,5 m, piaski

8 i Ŝwiry wodnolodowcowe (dolne) o mi ąŜ szo ści 2,9 m i gliny zwałowe o mi ąŜ szo ści do 9 m. Na powierzchni terenu powszechnie wyst ępuj ą piaski i Ŝwiry: lodowcowe, akumulacji szczelinowej, kemów oraz moren czołowych i martwego lodu. Formy terenu zbudowane s ą z pia- sków ró Ŝnoziarnistych z domieszk ą Ŝwirów, otoczaków i głazów. Znaczne obszary pokryte s ą piaskami i Ŝwirami wodnolodowcowymi (górnymi). Ostatnim ogniwem stadiału dolnego s ą wyst ępuj ące w obni Ŝeniach terenu piaski i mułki wytopiskowe. Obni Ŝenia te maj ą powierzchni ę od 0,5 do 5 km 2 i wyst ępuj ą głównie we wschodniej cz ęś ci charakteryzowanego obszaru. Ich mi ąŜ szo ść jest zmienna i wynosi kilka metrów (maksymalnie 10 m). Osady stadiału środkowego zlodowacenia warty wyst ępuj ą w północnej cz ęś ci charakteryzowanego obszaru i wykształcone s ą w postaci: glin zwałowych, iłów, mułków i piasków zastoiskowych oraz piasków i Ŝwirów wodnolodowcowych. Osady te s ą słabo udokumento- wane, a rozpoznana sondami mi ąŜ szo ść piasków i Ŝwirów wodnolodowcowych wynosi 4 m. Po ust ąpieniu l ądolodu w obni Ŝeniach terenu doszło do akumulacji deluwialno- jeziornej, rzeczno-jeziornej i deluwialnej. Osadziły si ę piaski, mułki i gliny. Mi ąŜ szo ść ich nie przekracza 5 m. Na równinie wodnolodowcowej, wysoczy źnie morenowej oraz na powierzchni wzniesie ń moren martwego lodu wyst ępuj ą piaski eoliczne i piaski eoliczne w wydmach. Wysoko ści wzgl ędne wzniesie ń wydmowych nie przekraczaj ą 2 m. Do osadów holoce ńskich zaliczono piaski i mułki rzeczne, piaski humusowe i namuły den dolinnych oraz zagł ębie ń bezodpływowych, namuły torfiaste oraz torfy. Osady te udokumentowano w obni Ŝeniach terenu oraz w dolinach rzecznych i bezodpływowych. Torfowi- ska maj ą najwi ększ ą powierzchnię w okolicach Witowa, Długiego Brodu, w dolinie rzeki Leśna Prawa, a tak Ŝe przy południowej granicy arkusza L. Podcerkwa. MiąŜ szo ść torfów jest niewielka i nie przekracza 2–2,5 m.

IV. Zło Ŝa kopalin

Na obszarze le Ŝą cym w granicach arkuszy Witowo i L. Podcerkwa nie udokumentowano złó Ŝ kopalin.

V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin Na terenie obj ętym arkuszami Witowo i L. Podcerkwa nie prowadzi się wydobycia kopalin. W rejonie Wiluków niewielkie wyrobiska po nielegalnej, niekoncesjonowanej eksploatacji piasków z przewarstwieniami mułków, uległy samorekultywacji.

9 VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin Na obszarze obj ętym arkuszami Witowo i L. Podcerkwa nie wyznaczono obszarów perspektywicznych i prognostycznych. Obszar ten, ze wzgl ędu na poło Ŝenie w wi ększo ści w Puszczy Białowieskiej, jest słabo rozpoznany. Jedynie w 1982 roku, w dolinie rzeki Orlej (arkusz Witowo) wykonano prace poszukiwawcze za złoŜem kredy jeziornej, które zako ńczy- ły si ę wynikiem negatywnym. Odwiercono siedem otworów, tylko w dwóch z nich stwierdzono gyti ę o mi ąŜ szo ści poni Ŝej 1 metra, wyst ępuj ącą pod cienk ą warstw ą torfu, a w pozo- stałych - torf o mi ąŜ szo ści poni Ŝej 1 m oraz piaski drobnoziarniste przeławicone mułkami i wkładkami materiału organicznego (Czop, 1982). Na obszarze omawianych arkuszy brak jest wyst ąpie ń torfów figuruj ących w potencjalnej bazie zasobowej torfów (Ostrzy Ŝek, Dembek, 1996).

VII. Warunki wodne

1. Wody powierzchniowe

Teren arkuszy Witowo i L. Podcerkwa w przewa Ŝaj ącej cz ęś ci poło Ŝony jest w zlewni rzeki Le śnej Prawej, b ędącej dopływem Bugu. Niewielki zachodni skraj obszaru arkusza Wi- towo, oddzielony działem wodnym trzeciego rz ędu, nale Ŝy do zlewni rzeki Orlej w dorzeczu Narwi. Głównymi rzekami s ą: Le śna Prawa wraz ze swoimi prawobrze Ŝnymi dopływami Pe- rebel i Policzn ą oraz wspomniana ju Ŝ wy Ŝej Orla. Obszar arkusza L. Podcerkwa poło Ŝony jest w zlewni rzeki Le śnej Prawej. Niewielki ciek Podcerkówka, przepływaj ący przez teren Pusz- czy Białowieskiej, uchodzi do granicznej rzeki – Przewłoki, która jest lewobrze Ŝnym dopły- wem Le śnej Prawej. Rzeka Le śna Prawa uchodzi do Bugu ju Ŝ po stronie białoruskiej. Wy- mienione rzeki maj ą charakter nizinny o niewielkich spadkach, a tym samym małych pr ędko- ściach przepływu. Ich rozległe doliny w wi ększo ści s ą podmokłe i zabagnione, cz ęś ciowo zatorfione. Dna rzek poro śni ęte s ą ro ślinno ści ą wodn ą, a brzegi zaro śni ęte trawami i trzcin ą. Powierzchni ę zlewni porastaj ą lasy, które wpływaj ą reguluj ąco na stan przepływów wód w rzekach. W roku 2008, w ramach monitoringu rzek, okre ślono ogólny jako ściowy stan jednoli- tych cz ęś ci rzeki Le śnej Prawej (punkt pomiarowy Topiło), który oceniono jako zły – jest to wypadkowa stanu ekologicznego i stanu chemicznego (Informacja..., 2010). Powodem tego jest przyj ęcie ścieków komunalnych i przemysłowych w Hajnówce. Ocena stanu ekologicznego na podstawie elementu biologicznego wskazała dobry stan. Natomiast zbadane st ęŜ enia wska źników fizykochemicznych przekroczyły warto ści okre ślone dla stanu dobrego. O klasy-

10 fikacji zadecydowały ponadnormatywne st ęŜ enia takich wska źników jak: ChZT-Mn, OWO, azotu Kjeldahla i fosforu ogólnego. W miejscowo ści Topiło, na rzece Perebel znajduje si ę sztuczny zbiornik wodny „To- piło” o powierzchni około 20 ha. Pocz ątkowo słu Ŝył on do magazynowania drewna. Obecnie wykorzystywany jest do celów rekreacyjnych i w ędkarstwa.

2. Wody podziemne

Charakterystyka wód podziemnych na obszarze arkusza Witowo i L. Podcerkwa zo- stała opracowana na podstawie Mapy hydrogeologicznej Polski w skali 1:50 000, arkusza Witowo (Szadkowska, 2004a) i arkusza L. Podcerkwa (Szadkowska, 2004b). W obr ębie omawianych arkuszy wyst ępuj ą 2 pi ętra wodono śne – czwartorz ędowe i trzeciorz ędowe. Margliste utwory kredy górnej wyst ępuj ące w podło Ŝu kenozoiku uznaje si ę generalnie w tej cz ęś ci ni Ŝu za praktycznie bezwodne. Utwory wodono śne czwartorz ędu i trzeciorz ędu nie s ą na arkuszach rozpoznane otwo- rowo, przede wszystkim z uwagi na pokrycie znacznej powierzchni arkusza zwartym i zabagnionym kompleksem leśnym. Charakterystyk ę poziomów wodono śnych w obr ębie utworów czwartorz ędu przed- stawia si ę w nawi ązaniu do s ąsiednich arkuszy – Czeremcha i Hajnówka. W granicach arkuszy Witowo i L. Podcerkwa pi ętro czwartorz ędowe jest głównym uŜytkowym poziomem wodono śnym. Zasi ęg wodnolodowcowych utworów wodono śnych obejmuje zapewne cały analizowany obszar. W granicach arkuszy w obr ębie pietra czwartorz ędowego wyró Ŝniono dwa poziomy wodono śne: przypowierzchniowy oraz dwudzielny poziom mi ędzyglinowy. Poziom przypowierzchniowy nie ma znaczenia u Ŝytkowego i zwi ązany jest z lokal- nym wyst ępowaniem wodnolodowcowych piasków i Ŝwirów oraz piasków aluwialnych w dolinach rzek Policznej, Orli, Perebel i Le śnej Prawej. Jego mi ąŜ szo ść przeci ętnie wynosi 4 m, a lokalnie mo Ŝe osi ąga ć 15 m. Poziom ten ujmowany jest studniami kopanymi, a woda wykorzystywana jest do celów gospodarczych. Poziom mi ędzyglinowy, miejscami dwuwarstwowy, w przypadku zrealizowanych uj ęć wód podziemnych, b ędzie miał podstawowe znaczenie u Ŝytkowe. Dolna jego warstwa zwi ązana jest najprawdopodobniej z utworami fluwioglacjalnymi zlodowacenia sanu 1 lub sanu 2. Mi ąŜ szo ść warstwy wynosi do 10 m, a jej strop wyst ępuje na rz ędnej 75–80 m n.p.m. Górna warstwa zwi ązana jest przypuszczalnie z piaszczystymi utworami zlodowacenia odry. Mi ąŜ szo ść tego poziomu wynosi 10–15 m, a jego strop wyst ępuje na rz ędnych 100–

11 120 m n.p.m., tj. na gł ęboko ści w granicach 45–55 m. W strukturze rynnowej rzeki Le śnej Prawej obie warstwy s ą poł ączone i tworz ą jeden poziom wodono śny. Wyst ępuje on na rz ęd- nej około 130 m n.p.m., tj. na gł ęboko ści około 25 m. Mi ąŜ szo ść utworów wodono śnych jest tu bardzo du Ŝa i przekracza 80 m. Zwierciadło wody poziomu podglinowego jest napi ęte i stabilizuje si ę na rz ędnych od poni Ŝej 155 m n.p.m. w dolinie rzeki Le śnej Prawej, stanowi ącej o ś drena Ŝu wód do 162 m n.p.m. w zachodniej cz ęś ci arkusza Witowo. Na omawianym terenie wykonano dwa otwory studzienne w Starzynie. Obecnie s ą one wył ączone z eksploatacji. Mieszka ńcy osad zaopatrywani s ą w wod ę z uj ęcia wodoci ą- gowego w Dubiczach Cerkiewnych, poło Ŝonego na obszarze s ąsiedniego arkusza Czeremcha. W obr ębie pi ętra trzeciorz ędowego wydzielono dwa poziomy wodono śne – mioce ński i oligoce ński. Poziom mioce ński prawdopodobnie wykształcony jest w postaci piasków drobnoziarnistych o mi ąŜ szo ści od 20 do 40 m i wyst ępuj ących na gł ęboko ści od 87 do 107 m. Utwory te ujmowane s ą w rejonie Hajnówki (na północ od arkusza Witowo), gdzie uzyskano znaczne wydajno ści dochodz ące do 100 m 3/h przy depresji 20,7 m. Poziom oligoce ński wykształcony jest w postaci piasków drobnoziarnistych z glaukonitem o mi ąŜ szo ści około 20 m. Utwory wodono śne wyst ępuj ą prawdopodobnie na gł ęboko ści około 130 m. W granicach arkusza Hajnówka z otworów uzyskano wydajno ści od 36 do 74 m 3/h. Jako ść wód podziemnych na arkuszu Witowo i L. Podcerkwa wyznaczono w oparciu o analizy wód ze studni poło Ŝonych na s ąsiednich arkuszach (Szadkowska, 2004a,b). Jest ona zró Ŝnicowana i zawiera si ę w klasach od I (jako ść bardzo dobra) do II a (jako ść średnia). Wo- dy podziemne to wody słabo zmineralizowane, o zawarto ści suchej pozostało ści w granicach od 160 do 230 mg/dm 3, średniotwarde na pograniczu z mi ękkimi, o zawarto ści Ŝelaza nie przekraczaj ącej 2,0 mg/dm 3 i manganu 0,1 mg/dm 3. Zawarto ść chlorków i siarczanów jest poni Ŝej 30 mg/dm 3, a zwi ązków azotu jest niska i nie budzi zastrze Ŝeń. S ą to wody nie zanie- czyszczone antropogenicznie. Charakteryzowany obszar oraz tereny przylegaj ące do niego le Ŝą poza granicami głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) (Kleczkowski ( red.), 1990).

12 VIII. Geochemia środowiska

1. Gleby

Kryteria klasyfikacji gleb Dla oceny zanieczyszczenia gleb z terenu arkuszy Witowo i L. Podcerkwa, zastoso- wano warto ści dopuszczalne st ęŜ eń metali okre ślone w Zał ączniku do Rozporz ądzenia Mini- stra środowiska z dnia 9 wrze śnia 2002 r. w sprawie standardów gleby oraz standardów jako- ści ziemi (Rozporz ądzenie..., 2002). Dopuszczalne warto ści pierwiastków dla poszczególnych grup u Ŝytkowania, ich zakresy oraz przeci ętne zawartości w glebach, umieszczono w tabeli 1 tylko dla terenu arkusza 460 – Witowo (z obszaru arkusza 461 uzyskano tylko 1 próbk ę, co uniemo Ŝliwia analiz ę statystyczną). W celu porównania tabel ę uzupełniono danymi o przeci ętnej zawarto ści (median) pierwiastków w glebach terenów niezabudowanych Polski (najmniej zanieczyszczonych w kraju).

Materiał i metody bada ń laboratoryjnych Dla oceny zanieczyszczenia gleb wykorzystano wyniki ze zbioru analiz chemicznych wykonanych do „Atlasu geochemicznego Polski 1:2 500 000” (Lis, Pasieczna, 1995). Próbki gleb pobierano za pomoc ą sondy r ęcznej z wierzchniej warstwy (0,0–0,2 m) w regularnej siatce 5x5 km. Pobierana gleba o masie około 1000 g była suszona w temperaturze pokojowej, kwartowana i przesiewana przez sita nylonowe o wymiarach oczka 2 mm. Przedmiotem zainteresowania była grupa metali, której źródłem s ą zanieczyszczenia antropogeniczne, a wi ęc pierwiastki słabo zwi ązane i łatwo ługowalne z gleb. Gleby minerali- zowano w kwasie solnym (HCl 1:4), w temperaturze 90oC, w ci ągu 1 godziny. Oznaczenia As, Ba, Cd, Co, Cr, Cu, Ni, Pb i Zn wykonano za pomoc ą atomowej spektrometrii emisyjnej ze wzbudzeniem plazmowym (ICP-AES Inductively Coupled Plasma Atomic Emission Spec- trometry ) z zastosowaniem spektrometrów: PV 8060 firmy Philips i JY 70 Plus Geoplasma firmy Jobin-Yvon. Analizy Hg przeprowadzono metod ą absorpcyjnej spektrometrii atomowej technik ą zimnych par (CV-AAS Cold Vapour Atomic Absorption Spectrometry ) z u Ŝyciem spektrometru Perkin-Elmer 4100 ZL z systemem przepływowym FIAS-100. Wszystkie oznaczenia wykonano w laboratorium Pa ństwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie. Kon- trol ę jako ści gwarantowały analizy wielokrotne tych samych próbek umieszczanych losowo w seriach analitycznych oraz stosowanie materiałów referencyjnych (wzorce Montana Soil, SRM 2710, SRM 2711, IAEA/Soil 7).

13 Tabela 1 Zawarto ść metali w glebach (w mg/kg) Zakresy zawar- Warto ść prze- Warto ść przeci ętnych to ści w glebach ci ętnych (me- (median) w glebach na arkuszu 460 – dian) w gle- obszarów niezabu- Warto ści dopuszczalne st ęŜ eń w glebie Witowo bach na arku- dowanych Polski 4) lub ziemi (Rozporz ądzenie Ministra szu 460 – Środowiska z dnia 9 wrze śnia 2002 r.) Witowo

Metale N=3 N=3 N=6522 Frakcja ziarnowa <1 mm Grupa B 2) Grupa C 3) Mineralizacja Grupa A 1) HCl (1:4) Gł ęboko ść (m p.p.t.) Gł ęboko ść (m p.p.t.) 0–0,3 0–2,0 0–0,2 As Arsen 20 20 60 <5 <5 <5 Ba Bar 200 200 1000 7–26 16 27 Cr Chrom 50 150 500 <1–2 1 4 Zn Cynk 100 300 1000 11–17 15 29 Cd Kadm 1 4 15 <0,5 <0,5 <0,5 Co Kobalt 20 20 200 <1 <1 2 Cu Mied ź 30 150 600 <1–1 <1 4 Ni Nikiel 35 100 300 <1–2 1 3 Pb Ołów 50 100 600 7–15 8 12 Hg Rt ęć 0,5 2 30 0,05–0,07 0,05 <0,05 Ilo ść badanych próbek gleb z arkusza 460 – Witowo 1) grupa A w poszczególnych grupach u Ŝytkowania a) nieruchomo ści gruntowe wchodz ące w skład obsza- As Arsen 3 ru poddanego ochronie na podstawie przepisów usta- Ba Bar 3 wy Prawo wodne, Cr Chrom 3 b) obszary poddane ochronie na podstawie przepisów Zn Cynk 3 o ochronie przyrody; je Ŝeli utrzymanie aktualnego Cd Kadm 3 poziomu zanieczyszczenia gruntów nie stwarza za- Co Kobalt 3 gro Ŝenia dla zdrowia ludzi lub środowiska – dla ob- Cu Mied ź 3 szarów tych st ęŜ enia zachowuj ą standardy wynikające ze stanu faktycznego, Ni Nikiel 3 2) Pb Ołów 3 grupa B – grunty zaliczone do u Ŝytków rolnych ą Hg Rt ęć 3 z wył czeniem gruntów pod stawami i gruntów pod rowami, grunty le śne oraz zadrzewione i zakrzewio- Sumaryczna klasyfikacja badanych gleb z obszaru arku- ne, nieu Ŝytki, a tak Ŝe grunty zabudowane i zurbani- sza 460 – Witowo do poszczególnych grup u Ŝytkowania zowane z wył ączeniem terenów przemysłowych, (ilo ść próbek) uŜytków kopalnych oraz terenów komunikacyjnych, 3) grupa C – tereny przemysłowe, u Ŝytki kopalne, tereny komunikacyjne, 3 4) Lis, Pasieczna, 1995 – Atlas geochemiczny Polski 1:2 500 000 N – ilo ść próbek

Prezentacja wyników Zastosowana g ęsto ść pobierania próbek (1 próbka na około 25 km 2) nie jest dostatecz- na do wykre ślenia izoliniowej mapy zawarto ści pierwiastków zgodnie z zasadami przyj ętymi w kartografii (dla skali 1:50 000 konieczne jest opróbowanie w siatce 0,5x0,5 km, czyli jedna

14 próbka – jedna informacja na 1 cm 2 mapy dla całego arkusza). Wyniki bada ń geochemicznych zostały wi ęc przedstawione na mapie w postaci punktów. Lokalizacj ę miejsc pobierania próbek (wraz z numeracj ą zgodn ą z baz ą danych) przedstawiono na mapie w postaci kwadratów wypełnionych kolorem przyj ętym dla gleb za- klasyfikowanych do grupy A zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 wrze- śnia 2002 r.

Zanieczyszczenie gleb metalami Wyniki bada ń geochemicznych gleb odniesiono zarówno do warto ści st ęŜ eń dopusz- czalnych metali okre ślonych w Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 wrze śnia 2002 r., jak i do warto ści przeci ętnych okre ślonych dla gleb obszarów niezabudowanych ca- łego kraju (tabela 1). Arkusz Witowo Przeci ętne zawarto ści: arsenu, baru, chromu, cynku, kadmu, kobaltu, miedzi, niklu i ołowiu w badanych glebach arkusza s ą na ogół ni Ŝsze lub równe w stosunku do warto ści przeci ętnych (median) w glebach obszarów niezabudowanych Polski. Wy Ŝsz ą warto ść me- diany wykazuje jedynie zawarto ść rt ęci. Z uwagi na zbyt nisk ą g ęsto ść opróbowania dane prezentowane na mapie nie umo Ŝli- wiaj ą oceny zanieczyszczenia gleb z terenu całego arkusza. Pozwalaj ą tylko na oszacowanie ich stanu w miejscach pobrania i w niezbyt odległym otoczeniu. Arkusz L. Podcerkwa Pod wzgl ędem zawarto ści badanych metali (arsenu, baru, chromu, cynku, kadmu, kobaltu, miedzi, niklu, ołowiu oraz rt ęci) próbka spełnia warunki klasyfikacji do grupy A (standard obszaru poddanego ochronie), co pozwala na wielofunkcyjne u Ŝytkowanie tego obszaru. Ze wzgl ędu na uzyskanie tylko 1 próbki z obszaru arkusza dane prezentowane na mapie nie umo Ŝliwiaj ą oceny zanieczyszczenia gleb z terenu całego arkusza. Pozwalaj ą tylko na oszacowanie ich stanu w miejscu pobrania i w niezbyt odległym otoczeniu.

2. Pierwiastki promieniotwórcze

Materiał i metody bada ń Do okre ślenia warto ści promieniowania gamma i st ęŜ enia radionuklidów poczarnobylskiego cezu wykorzystano wyniki bada ń gamma-spektrometrycznych wykonanych do Map radioekologicznych Polski 1:750 000 (Strzelecki i in. 1993, 1994).

15 Pomiary gamma-spektrometryczne wykonywano wzdłu Ŝ profili o przebiegu N-S, przecinaj ących Polsk ę co 15”. Na profilach pomiary robiono co 1 km, a w przypadku stwier- dzenia podwy Ŝszonej promieniotwórczo ści zag ęszczano je do 0,5 km. Sonda pomiarowa była umieszczona na wysoko ści 1,5 m nad powierzchni ą terenu, czas pomiaru wynosił 2 minuty. Pomiary wykonywano spektrometrem czeskim GS-256 produkowanym przez „Geofizyk ę” Brno.

Prezentacja wyników Poniewa Ŝ g ęsto ść pomiarów nie pozwala na opracowanie map izoliniowych w skali 1:50 000, wyniki przedstawiono w postaci słupków (fig. 3 i fig. 4) dla dwóch kraw ędzi arkusza mapy (zachodniej i wschodniej). Jest to mo Ŝliwe gdy Ŝ kraw ędzie arkuszy mapy ogólnie pokrywaj ą si ę z przebiegiem profili pomiarowych. 460W PROFIL ZACHODNI

Dawka promieniowania gamma

5838535

5836621

m 5834727

5832662

5830748

0 5 10 15 20 25 30 35 40 nGy/h

St ęŜ enie radionuklidów cezu poczarnobylskiego

5838535

5836621

m 5834727

5832662

5830748

0 2 4 6 8 10 12 14

kBq/m 2

Fig. 3. Zawarto ść pierwiastków promieniotwórczych w glebach na terenie arkusza Witowo (na osi rz ęd- nych – opis siatki kilometrowej arkusza)

16 461W PROFIL ZACHODNI

Dawka promieniowania gamma

5840713

5839691 m 5838702

5837500

0 5 10 15 20 25 30 nGy/h

St ęŜ enie radionuklidów cezu poczarnobylskiego

5840713

5839691 m 5838702

5837500

0 1 2 3 4 5

kBq/m 2

Fig. 4. Zawarto ść pierwiastków promieniotwórczych w glebach na terenie arkusza L. Podcerkwa (na osi rz ędnych – opis siatki kilometrowej arkusza)

W przypadku arkuszy Witowo i L. Podcerkwa, mocno obci ętych od południa i południowego-wschodu granic ą pa ństwow ą, pomiary wykonano tylko na dwóch profilach. Przedstawione wyniki pomiarów promieniowania gamma stanowi ą sum ę promieniowania pochodz ącego z radionuklidów naturalnych (uran, potas, tor) i sztucznych (cez).

Wyniki Warto ści promieniowania gamma wahaj ą si ę w granicach 13–37 nGy/h. Ni Ŝsze warto- ści odpowiadaj ą torfom, osadom rzecznym (namuły, piaski i Ŝwiry) i piaskom eolicznym, za ś wy Ŝsze plejstoce ńskim piaskom i Ŝwirom wodnolodowcowym. Warto doda ć, Ŝe średnia warto ść promieniowania gamma w Polsce wynosi 34,2 nGy/h. St ęŜ enie radionuklidów poczarnobylskiego cezu jest bardo niskie i niskie, wynosi od 2,5 do 11,7 kBq/m2.

17 IX. Składowanie odpadów

Zasady wydzielania potencjalnych obszarów lokalizacji składowisk odpadów Przy okre ślaniu obszarów predysponowanych do lokalizowania składowisk uwzgl ęd- niono zasady i wskazania zawarte w Ustawie o odpadach (Ustawa..., 2001) oraz w Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 r. w sprawie szczegółowych wymaga ń dotycz ących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamkni ęcia, jakim powinny odpowiada ć poszczególne typy składowisk odpadów (Rozporz ądzenie..., 2003). W nielicznych przypadkach przyj ęto zmodyfikowane rozwi ązania w stosunku do wymienionych aktów prawnych, co wynika ze skali oraz charakteru opracowania kartograficznego i nie stoi w sprzeczno ści z moŜliwo ści ą pó źniejszych weryfikacji i uszczegółowie ń na etapie projekto- wania składowisk. Na mapie, w nawi ązaniu do powy Ŝszych kryteriów, wyznaczono: 1) tereny wył ączone całkowicie z mo Ŝliwo ści lokalizacji wszystkich typów składo- wisk ze wzgl ędu na wymagania ochrony hydrosfery, przyrody, infrastruktury oraz warunki in Ŝyniersko-geologiczne; 2) tereny preferowane do lokalizowania w ich obr ębie składowisk odpadów, ze wzgl ędu na istnienie naturalnej, gruntowej warstwy izolacyjnej, s ą one traktowane jako po- tencjalne obszary lokalizowania składowisk (POLS); 3) tereny nieposiadaj ące naturalnej warstwy izolacyjnej, na których mo Ŝliwa jest jednak lokalizacja składowisk odpadów pod warunkiem wykonania sztucznej bariery izolacyjnej dla dna i skarp obiektu. Wymagania dotycz ące naturalnych cech izolacyjnych podło Ŝa, a tak Ŝe ścian bocznych potencjalnych składowisk s ą uzale Ŝnione od typu składowanych odpadów (tabela 2). Tabela 2 Kryteria izolacyjnych wła ściwo ści gruntów Wymagania dotycz ące naturalnej bariery geologicznej Rodzaj składowanych opadów Współczynnik Mi ąŜ szo ść [m] Rodzaj gruntów filtracji k [m/s] N – odpady niebezpieczne ≥ 5 ≤ 1 x10 -9 Iły, iłołupki K – odpady inne ni Ŝ niebezpieczne i oboj ętne 1–5 ≤ 1 x10 -9 O – odpady oboj ętne ≥ 1 ≤ 1 x10 -7 Gliny Ocena wykształcenia naturalnej bariery geologicznej pozwala na wyró Ŝnienie w obr ę- bie POLS: − warunków izolacyjno ści podło Ŝa zgodnych z wymaganiami przyj ętymi w tabeli 2;

18 − zmiennych wła ściwo ści izolacyjnych podło Ŝa (warstwa izolacyjna znajduje si ę pod przykryciem osadami piaszczystymi o mi ąŜ szości do 2,5 m; mi ąŜ szo ść lub jednorodno ść warstwy izolacyjnej jest zmienna).

Omawiane wy Ŝej wydzielenia przestrzenne zostały przedstawione na Planszy B Mapy geo środowiskowej Polski. Tło dla przedstawianych na Planszy B informacji stanowi stopień zagro Ŝenia główne- go u Ŝytkowego poziomu wodono śnego, przeniesiony z arkuszy Witowo i L. Podcerkwa Mapy hydrogeologicznej Polski w skali 1:50 000 (Szadkowska, 2004a, 2004b). Stopie ń zagro Ŝenia wód podziemnych wyznaczono w pi ęciostopniowej skali (bardzo wysoki, wysoki, średni, niski, bardzo niski) i jest on funkcj ą nie tylko warto ści parametrów filtracyjnych warstwy izoluj ącej (odporno ści poziomu wodono śnego na zanieczyszczenia), ale tak Ŝe czynników zewn ętrznych, takich jak istnienie na powierzchni ognisk zanieczyszcze ń czy obszarów praw- nie chronionych. Stopie ń ten jest parametrem zmiennym i syntetyzuj ącym ró Ŝne naturalne i antropogeniczne uwarunkowania. Dlatego te Ŝ obszarów o ró Ŝnym stopniu zagro Ŝenia nie nale Ŝy wprost porównywa ć z wyznaczonymi na Planszy B terenami pod składowiska odpadów. Wydzielone tereny o dobrej izolacyjno ści (POLS) mog ą współwyst ępowa ć z obszarami o ró Ŝ- nym zagro Ŝeniu jako ści wód podziemnych.

Obszary o bezwzgl ędnym zakazie lokalizacji składowisk odpadów W granicach arkusza Witowo ponad 98% waloryzowanej powierzchni zostało bezwzgl ędnie wył ączonych z mo Ŝliwo ści składowania odpadów, natomiast s ąsiaduj ący od wschodu arkusz L. Podcerkwa został w cało ści obj ęty bezwzgl ędnym zakazem lokalizowania składowisk wszystkich typów odpadów. Wył ączeniom podlegaj ą: − obszar obj ęty ochron ą przyrody w ramach Europejskiej Sieci Ekologicznej NATURA 2000 – Puszcza Białowieska PLC 200004, w skład której wchodz ą obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) oraz specjalny obszar ochrony siedlisk (SOO), a tak Ŝe obszar SOO PLH 200019 „Jelonka”, znajduj ący si ę na granicy arkuszy Czeremcha i Witowo; − tereny wyst ępowania osadów holoce ńskich, wykształconych w postaci: torfów i gytii, piasków humusowych, mad, namułów torfiastych, piasków i mułków jeziornych oraz rzecznych, a tak Ŝe osadów rzeczno-deluwialnych i sto Ŝków napływowych. Utwory te akumulowane zostały przede wszystkim w dolinach rzek: Le śnej Prawej, Przewłoki, Po- licznej, Orli i Perebela, miejscami równie Ŝ wzdłu Ŝ dolin innych drobnych cieków;

19 − tereny bagienne i podmokłe (wraz ze stref ą 250 m) zajmuj ące rozległe tereny Puszczy Białowieskiej, wyst ępuj ące lokalnie równie Ŝ w zagł ębieniach dolin rzecznych w obr ębie wysoczyznowej cz ęś ci arkusza; − tereny wyst ępowania ł ąk na glebach pochodzenia organicznego (podlegaj ących ochronie), wyst ępuj ące głównie w dolinie Orlej i Policznej, wraz ze stref ą 250 m; − zwarte kompleksy le śne Puszczy Białowieskiej o powierzchni powy Ŝej 100 ha, w granicach których ustanowiono rezerwaty przyrody: ,,Lasy Naturalne Puszczy Białowieskiej”, ,,Michnówka”, ,,Olszanka My śliszcze”, ,,Berezowo”, ,,Podcerkwa”, ,,Starzyna”, ,,Sitki”, ,,Przewłoka” i ,,Kozłowe Borki”.

Charakterystyka i ograniczenia warunkowe obszarów spełniaj ących wymagania dla składo- wania odpadów oboj ętnych Rejony, w których lokalizacja składowisk odpadów jest dopuszczalna, zajmuj ą nie- spełna 2% poło Ŝonego w granicach Polski obszaru arkusza Witowo i skoncentrowane s ą we wschodniej jego cz ęś ci. Preferowane do tego celu s ą tereny posiadaj ące naturaln ą warstw ę izolacyjn ą, zgodn ą z wymaganiami dotycz ącymi naturalnej bariery geologicznej (tabela 2). Na obszarze omawianego arkusza wskazano jeden niewielki rejon (około 50 ha), charakteryzuj ący si ę zmiennym wykształceniem naturalnej bariery izolacyjnej. Wyznaczono go na południe od Wojnówki, w miejscu występowania słabo przepuszczalnych glin zwałowych, których powierzchnia stropowa przykryta jest osadami przepuszczalnymi o mi ąŜ szo ści nie przekraczaj ącej 2,5 m (Boratyn i inni, 2007a). Utwory te wykształcone s ą jako piaski, Ŝwiry i głazy lodowcowe. Pod ścielającą je naturaln ą barier ę geologiczn ą tworz ą gliny zwałowe sta- diału dolnego zlodowacenia warty (zlodowacenia środkowopolskie), zachowane w postaci zerodowanego, nieci ągłego płatu. Mi ąŜ szo ść glin zwałowych we wskazanym rejonie nie jest znana, jednak na podstawie profili s ąsiednich otworów (gdzie wynosi ona 2,1–9,0 m), mo Ŝna sądzi ć, Ŝe przekracza ona wymagan ą dla NBG warto ść 1 metra. Lokalizacja składowisk w tym miejscu wymaga ć b ędzie usuni ęcia 1–2 m warstwy piaszczystej zalegaj ącej w stropie utworów słabo przepuszczalnych. Obszary pozbawione naturalnej bariery geologicznej wyznaczono w rejonach wyst ę- powania piaszczysto-Ŝwirowych utworów wodnolodowcowych, a tak Ŝe lodowcowych. Two- rz ą one niewielkie powierzchnie we wschodniej cz ęś ci waloryzowanego obszaru (rejon Wi- towa i Wojnówka). Lokalizacja składowisk odpadów w tych miejscach b ędzie mo Ŝliwa wy- łącznie po zastosowaniu sztucznych przesłon izolacyjnych.

20 W zasi ęgu wyznaczonego obszaru POLS znajduje si ę czwartorz ędowe główne uŜyt- kowe pi ętro wodono śne (GPU), wyst ępuj ące w granicach okre ślonej dla tego obszaru jed- nostki hydrogeologicznej w wodnolodowcowych piaszczysto-Ŝwirowych utworach mi ędzy- glinowych zlodowacenia wilgi, le Ŝą cych na gł ęboko ści około 90 m p.p.t. (Szadkowska, 2004a). Poniewa Ŝ ten poziom wodono śny izolowany jest od wpływów powierzchniowych kompleksem glin zwałowych zlodowace ń środkowopolskich i południowopolskich, stopie ń zagro Ŝenia GPU na analizowanym obszarze okre ślono jako bardzo niski (Szadkowska, 2004a). W obr ębie wyznaczonych POLS wydzielono rejon wyspecyfikowanych uwarunko- wa ń (RWU). Wyró Ŝniono go na podstawie ogranicze ń lokalizowania składowisk, wynikaj ą- cych z poło Ŝenia w granicach Obszaru Chronionego Krajobrazu Puszczy Białowieskiej. Ogra- niczenie to nie ma charakteru bezwzgl ędnych zakazów. Powinno by ć jednak rozpatrywane indywidualnie w ocenie oddziaływania na środowisko potencjalnego składowiska, a w dalszej procedurze w ustaleniach z odpowiednimi słu Ŝbami: nadzoru budowlanego, gospodarki wod- nej, ochrony przyrody i konserwatorem zabytków.

Problem składowania odpadów komunalnych Na terenie arkusza nie wyznaczono rejonów spełniaj ących wymagania pod lokalizacj ę składowisk odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne i oboj ętne (komunalne), dla których wymaga- na jest przypowierzchniowa warstwa gruntów spoistych o współczynniku wodoprzepuszczal- no ści <1x10 -9m/s i mi ąŜ szo ści wi ększej od 1 m. Ze wzgl ędu na walory przyrodnicze omawianego terenu, lokalizacja inwestycji w postaci składowiska odpadów komunalnych nie jest tu wskazana.

Ocena najkorzystniejszych warunków geologiczno-hydrogeologicznych dla lokalizowania składowisk odpadów Jedynie w zachodniej cz ęś ci arkusza, na powierzchni około 50 ha wyst ępuj ą warunki spełniaj ące wymagania przyj ęte dla lokalizowania składowisk odpadów oboj ętnych. Jest to zarazem obszar o najkorzystniejszych warunkach dla lokalizacji składowiska odpadów na omawianym terenie, ze wzgl ędu na przypowierzchniowe wyst ępowanie naturalnej bariery geologicznej i bardzo niski stopie ń zagro Ŝenia GPU.

Charakterystyka wyrobisk poeksploatacyjnych Na terenach nieobj ętych bezwzgl ędnym zakazem lokalizowania składowisk nie wyst ępuj ą wyrobiska poeksploatacyjne, mog ące stanowi ć nisze umo Ŝliwiaj ące składowanie od- padów.

21 X. Warunki podło Ŝa budowlanego Na obszarze arkuszy Witowo i L. Podcerkwa ocen ę warunków podło Ŝa budowlanego przeprowadzono na podstawie Szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000 (Bo- ratyn i in., 2007a,b,c), Mapy hydrogeologicznej Polski w skali 1:50 000 (Szadkowska, 2004a,b) i map topograficznych. Z analizy warunków podło Ŝa budowlanego wył ączono lasy (około 90% omawianego terenu to Puszcza Białowieska), gleby w klasie I–IVa, ł ąki na glebach pochodzenia organicznego oraz rezerwaty przyrody. Korzystne warunki budowlane wyznaczono w rejonach, gdzie na powierzchni wyst ę- puj ą piaski i Ŝwiry wodnolodowcowe, piaski i Ŝwiry moren martwego lodu oraz piaski, Ŝwiry i głazy lodowcowe zlodowacenia warty. S ą to piaski grube i średnie, miejscami ze Ŝwirem i otoczakami, średnio zag ęszczone, w których zwierciadło wody stwierdzono na gł ęboko ści wi ększej ni Ŝ 2 m. Wi ększe obszary wyst ępowania tych gruntów na arkuszu Witowo znajduj ą si ę w okolicach Witowa, Długiego Brodu, Wiluków, Wojnówki, Starzyny i Nikirowszczyzny. Warunki niekorzystne, utrudniaj ące budownictwo zwi ązane s ą z obszarami wyst ępo- wania słabono śnych gruntów organicznych takich jak: torfy, namuły torfiaste, piaski humusowe, namuły den dolinnych i zagł ębie ń okresowo przepływowych oraz mułki, piaski i Ŝwiry rzeczne tarasów zalewowych. Mułki, piaski i Ŝwiry rzeczne tarasów zalewowych wyst ępuj ą w dolinie rzeki Le śnej Prawej (arkusz Witowo). Grunty organiczne stwierdzono na obszarze arkusza Witowo w dolinach rzek Orla i Policzna. Niekorzystne warunki budowlane wyst ępuj ą te Ŝ w rejonach miejscowo ści Starzyna i Nikirowszczyzna (arkusz Witowo). Stwierdzono tu słabono śne grunty spoiste. S ą to mułki i piaski wytopiskowe. Wypełniaj ą one obni Ŝenia po bryłach martwego lodu. Utwory te wyst ępuj ą w stanie plastycznym i mi ękkoplastycznym. W wymienionych obszarach warunki budowlane utrudnia równie Ŝ płytkie wyst ępowanie miejscami wód gruntowych, z mo Ŝliwo ści ą wyst ępowania wód agresywnych wzgl ędem beto- nu i stali. Na terenie obj ętym arkuszem nie stwierdzono zjawisk geodynamicznych w najmłod- szych osadach czwartorz ędowych (Grabowski (red.), 2007).

XI. Ochrona przyrody i krajobrazu

Na obszarze arkuszy Witowo i L. Podcerkwa znikom ą powierzchni ę pokrywaj ą uro- dzajne gleby klas bonitacyjnych I–IVa. Stwierdzono je tylko na południe od Wojnówki. Ł ąki na glebach pochodzenia organicznego zajmuj ą głównie doliny rzek: Orlej, Policznej i Le śnej Prawej.

22 Najwa Ŝniejszym bogactwem obszaru omawianych arkuszy s ą wielowiekowe i wielo- gatunkowe lasy nale Ŝą ce do Puszczy Białowieskiej. Zajmuj ą one około 90% powierzchni arkuszy. Lasy te s ą pozostało ści ą rozci ągaj ących si ę w przeszło ści lasów li ściastych i miesza- nych wła ściwych lasom pierwotnym, które gdzie indziej zostały ju Ŝ wyci ęte lub s ą powa Ŝnie zagro Ŝone. Posiadaj ą te Ŝ zró Ŝnicowan ą struktur ę przestrzenn ą i niespotykane bogactwo świata ro ślin i zwierz ąt. W celu zachowania kompleksów le śnych Puszczy Białowieskiej, stanowi ącej ostatnie ostoje puszcz nizinnych w Europie, utworzono w 1986 roku Obszar Chronionego Krajobrazu Puszcza Białowieska (OChKPB). Obejmuje on cał ą Puszcz ę Białowiesk ą (poza Białowieskim Parkiem Narodowym) wraz z jej obrze Ŝami. Całkowita jego powierzchnia wynosi 78 538 ha. Na terenie Obszaru Chronionego Krajobrazu Puszcza Białowieska, w granicach omawianych arkuszy, znajduj ą si ę liczne obiekty i obszary chronione. Najcenniejsze fragmenty Puszczy Białowieskiej obj ęte s ą ochron ą rezerwatow ą (tabela 3). Najwi ększ ą powierzchni ę zajmuje le śny rezerwat ,,Lasy Naturalne Puszczy Białowie- skiej”. Tworzy go 19 odr ębnych enklaw rozrzuconych po całym obszarze puszczy, obejmuj ą- cych cenne fragmenty lasów niewł ączonych do Białowieskiego Parku Narodowego. Dominu- ją w nim najbardziej charakterystyczne dla Puszczy Białowieskiej ł ęgi i olsy oraz siedliska le śne z dominacj ą starych drzewostanów z du Ŝym udziałem olszy, d ębu, jesionu. Wyst ępuj ą tu prawie wszystkie typy zbiorowisk le śnych Puszczy . Rezerwat ,,Michnówka” zlokalizowany jest na północny wschód od miejscowo ści To- piło. Jest to rezerwat torfowiskowy, w którym ochronie podlega fragment bagnistej doliny rzeki Perebel oraz torfowisko wysokie w otoczeniu drzewostanów charakterystycznych dla Puszczy Białowieskiej. Torfowisko wysokie poro śni ęte jest sosn ą karłowat ą i otaczaj ą je bory sosnowo-świerkowe i świerkowe. Ro śnie tu te Ŝ m.in.: bagno zwyczajne, modrzewnica zwyczajna, Ŝurawina błotna i wełnianka pochwowata. Rezerwat faunistyczny ,,Olszanka My śliszcze” obejmuje fragment doliny Le śnej Pra- wej wraz z uchodz ącą do niej rzek ą Perebel , z szuwarowiskami i lasami. Wyst ępuj ą liczne gatunki dziennych motyli le śnych i kra śników. Na terenie rezerwatu stwierdzono wyst ępowa- nie 48 gatunków tych motyli, w tym 5 form endemicznych dla Puszczy. Faunistyczny rezerwat ,,Berezowo” zlokalizowany jest w odległo ści około 2 km na północny zachód od opuszczonej osady le śnej Przewłoka i graniczy z jedn ą z enklaw rezerwatu ,,Lasy Naturalne Puszczy Białowieskiej”. Ochronie podlega tu obszar lasu stanowi ący miejsce wyst ępowania reliktowej fauny dziennych motyli le śnych i kra śników oraz ich ende-

23 micznych form. Rezerwat obejmuje teren o urozmaiconej rze źbie, z niewysokimi pagórkami i bagnistymi obni Ŝeniami. Faunistyczny rezerwat ,,Podcerkwa” zlokalizowany jest w odległo ści około 1,5 km na południowy zachód od osady le śnej Podcerkiew. Ochronie podlega tu obszar lasu z miejscami wyst ępowania rzadkich gatunków motyli, w śród których wyró Ŝnia si ę grupa dziennych motyli le śnych i kra śników. Teren rezerwatu przecina dolina le śnego strumienia. W śród zbiorowisk le śnych dominuje gr ąd subkontynentalny i ł ęg jesionowo-olsowy. Rezerwat le śny ,,Starzyna” zlokalizowany jest przy granicy z Białorusi ą, 2 km na po- łudnie od osady leśnej Topiło. Ochronie podlega fragment Puszczy Białowieskiej z dobrze wykształconymi zespołami le śnymi typu boru mieszanego, odznaczaj ącymi si ę bogat ą flor ą oraz stanowi ącymi ostoj ę głuszca. Le śny rezerwat ,,Sitki” poło Ŝony jest 3 km na południowy wschód od osady le śnej Topiło. Głównym celem ochrony jest zachowanie w stanie naturalnym fragmentu Puszczy Białowieskiej z rzadko tu spotykanymi zbiorowiskami borów na wyniosło ściach wydmowych, z rzadkimi i chronionymi gatunkami ro ślin w runie. W rezerwacie faunistycznym ,,Przewłoka” ochronie podlega obszar lasu przyległego do doliny rzeki Le śnej Prawej, z miejscami wyst ępowania reliktowej fauny dziennych motyli le śnych i kra śników, odznaczaj ącej si ę du Ŝym bogactwem gatunków i wyst ępowaniem form endemicznych. Le śny rezerwat przyrody ,,Kozłowe Borki” zlokalizowany jest w widłach rzek Le śnej Prawej i Przewłoki przy granicy z Białorusi ą. Utworzono go w celu zachowania w naturalnym stanie zbiorowisk le śnych z du Ŝym udziałem boru świerkowo-torfowcowego o charakte- rze borealnym i bogatej florze mszaków. Za pomniki przyrody Ŝywej na obszarze arkusza Witowo uznano 245 drzew, a na obszarze arkusza L. Podcerkwa 45 drzew. S ą to głównie okazałe d ęby szypułkowe, sosny zwyczajne, jesiony wyniosłe i świerki pospolite (tabela 3). W celu ochrony zbiorowisk niele śnych utworzono na obszarze arkusza Witowo 29 uŜytków ekologicznych (tabela 3). Obejmuj ą one śródle śne polany i torfowiska, oczka wodne oraz bagna.

24 Tabela 3 Wykaz rezerwatów, pomników przyrody i u Ŝytków ekologicznych Arkusz Witowo Nr Miejscowo ść Rok Forma Gmina Rodzaj obiektu obiektu (Nadle śnictwo, zatwier- ochrony Powiat (powierzchnia w ha) na mapie nr oddziału) dzenia 1 2 3 4 5 6 Białowie Ŝa, Hajnów- L – „Lasy Naturalne Pusz- (Białowie Ŝa, Hajnówka, 1. R ka, Narewka 2003 czy Białowieskiej” Browsk) hajnowski (8581,62 ha*) Hajnówka T – ,,Michnówka” 2. R (Hajnówka) 1979 hajnowski (84,92) Fn – ,,Olszanka My ślisz- Hajnówka 3. R (Hajnówka) 1995 cze” hajnowski (276,76) Hajnówka Fn – ,,Berezowo” 4. R (Hajnówka) 1995 hajnowski (115,42) Hajnówka Fn – ,,Podcerkwa” 5. R (Białowie Ŝa) 1995 hajnowski (228,17*) Hajnówka, L – ,,Starzyna” 6. R (Hajnówka) Dubicze Cerkiewne 1979 (369,43) hajnowski Hajnówka L – ,,Sitki” 7. R (Hajnówka) hajnowski 1979 (35,20)

Hajnówka Fn – ,,Przewłoka” 8. R (Hajnówka) 1995 hajnowski (78,52) Białowie Ŝa L – ,,Kozłowe Borki” 9. R (Białowie Ŝa) 1995 hajnowski (246,17*) Hajnówka 10. P (Hajnówka, 566Ag) 1999 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 11. P (Hajnówka, 534Dm) 1999 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 12. P (Hajnówka, 567Cg ) 1999 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 13. P (Hajnówka, 536Bf) 1962 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Hajnówka 14. P (Hajnówka, 536Aa) 1962 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Hajnówka 15. P (Hajnówka, 536Bk) 1993 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Hajnówka 16. P (Hajnówka, 536Bk) 1993 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Hajnówka 17. P (Hajnówka, 536Bl) 1993 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Hajnówka 18. P (Hajnówka, 536Bl) 1993 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Hajnówka 19. P (Hajnówka, 536Bl) 1993 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Hajnówka 20. P (Hajnówka, 536Bl) 1993 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Hajnówka 21. P (Hajnówka, 537Dd ) 1993 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Hajnówka 22. P (Hajnówka, 537Dd ) 1993 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Hajnówka 23. P (Hajnówka, 571Cc) 1978 PŜ – jesion wyniosły hajnowski

25 1 2 3 4 5 6 Hajnówka 24. P (Hajnówka, 571Cd) 1993 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Hajnówka 25. P (Hajnówka, 571Cd) 1993 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Hajnówka 26. P (Hajnówka, 540Aa) 1993 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Hajnówka 27. P (Hajnówka, 540Aa) 1993 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Hajnówka 28. P (Hajnówka, 599Ba) 1978 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Hajnówka 29. P (Hajnówka, 599Ba) 1982 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Hajnówka 30. P (Hajnówka, 600Aa) 1959 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Hajnówka 31. P (Hajnówka, 572Cg) 1993 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Hajnówka 32. P (Hajnówka, 572Cg) 1993 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Hajnówka 33. P (Hajnówka, 572Cg) 1982 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Hajnówka 34. P (Hajnówka, 572Cg) 1993 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Hajnówka 35. P (Hajnówka, 572Cg) 1993 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Hajnówka 36. P (Hajnówka, 572Cg) hajnowski 1993 PŜ – d ąb szypułkowy

Hajnówka 37. P (Hajnówka, 572Cg) 1993 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Hajnówka 38. P (Hajnówka, 601Bc) 1993 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 39. P (Hajnówka, 601Af) 1993 PŜ – jesion wyniosły hajnowski Hajnówka 40. P (Hajnówka, 601Af) 1993 PŜ – jesion wyniosły hajnowski Hajnówka 41. P (Hajnówka, 601Af) 1993 PŜ – jesion wyniosły hajnowski Hajnówka 42. P (Hajnówka, 601Af) 1993 PŜ – jesion wyniosły hajnowski Hajnówka 43. P (Hajnówka, 601Af) 1993 PŜ – jesion wyniosły hajnowski Hajnówka 44. P (Hajnówka, 601Af) 1993 PŜ – jesion wyniosły hajnowski Hajnówka 45. P (Hajnówka, 601Af) 1993 PŜ – jesion wyniosły hajnowski Hajnówka 46. P (Hajnówka, 601Ad) 1993 PŜ – jesion wyniosły hajnowski Hajnówka 47. P (Hajnówka, 573Dh ) 1978 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Hajnówka 48. P (Hajnówka, 574Ai) 1978 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Hajnówka 49. P (Hajnówka, 574Ai) 1993 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Hajnówka 50. P (Hajnówka, 574Cg) 1978 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Hajnówka 51. P (Hajnówka, 574Dk) 1978 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski

26 1 2 3 4 5 6 Hajnówka 52. P (Hajnówka, 574Bc) 1999 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 53. P (Hajnówka, 574Bc) 1999 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 54. P (Hajnówka, 574Bc) 1999 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 55. P (Hajnówka, 574Bc) 1999 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 56. P (Hajnówka, 574Bc) 1999 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 57. P (Hajnówka, 542Cc) 1999 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 58. P (Hajnówka, 542Cg) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 59. P (Hajnówka, 542Cg) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 60. P (Hajnówka, 575Ad) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 61. P (Hajnówka, 575Ad) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 62. P (Hajnówka, 575Ad) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 63. P (Hajnówka, 575Ad) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 64. P (Hajnówka, 575Ad) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 65. P (Hajnówka, 543Bk) hajnowski 1999 PŜ – sosna zwyczajna

Hajnówka 66. P (Hajnówka, 576Ci ) 1999 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 67. P (Hajnówka, 576Ci) 1999 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 68. P (Hajnówka, 576Ba) 1978 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Hajnówka 69. P (Hajnówka, 576Ba) 1978 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Hajnówka 70. P (Hajnówka, 576Ba) 1978 PŜ – jesion wyniosły hajnowski Hajnówka 71. P (Hajnówka, 576Ba) 1993 PŜ – jesion wyniosły hajnowski Hajnówka 72. P (Hajnówka, 576Ba) 1993 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Hajnówka 73. P (Białowie Ŝa, 544Bd) 1996 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Hajnówka 74. P (Białowie Ŝa, 544Bd) 1996 PŜ – jesion wyniosły hajnowski Hajnówka 75. P (Białowie Ŝa, 544Db) 1976 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Hajnówka 76. P (Białowie Ŝa, 606Dc) 1976 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Hajnówka 77. P (Białowie Ŝa, 606Dc) 1976 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Hajnówka 78. P (Hajnówka, 594Ck) 1999 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 79. P (Hajnówka, 660Cg) 1999 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski

27 1 2 3 4 5 6 Hajnówka 80. P (Hajnówka, 662Bc ) 1999 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 81. P (Hajnówka, 662Bc ) 1999 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 82. P (Hajnówka, 695Bc) 1996 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 83. P (Hajnówka, 695Bc) 1999 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 84. P (Hajnówka, 663Ag) 1999 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 85. P (Hajnówka, 663Bd) 1999 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 86. P (Hajnówka, 663Bd) 1999 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 87. P (Hajnówka, 663Bi) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 88. P (Hajnówka, 663Da) 1963 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 89. P (Hajnówka, 631Ab) 1996 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 90. P (Hajnówka, 631Ab) 1996 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 91. P (Hajnówka, 631Ab) 1996 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 92. P (Hajnówka, 631Ab) 1996 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 93. P (Hajnówka, 631Ab) 1996 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 94. P (Hajnówka, 631Ab) hajnowski 1996 PŜ – świerk pospolity

Hajnówka 95. P (Hajnówka, 631Ab) 1996 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 96. P (Hajnówka, 631Ab) 1996 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 97. P (Hajnówka, 631Ab) 1996 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 98. P (Hajnówka, 631Ag) 1996 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 99. P (Hajnówka, 631Cb) 1996 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 100. P (Hajnówka, 631Cb) 1996 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 101. P (Hajnówka, 631Cb) 1996 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 102. P (Hajnówka, 631Cb) 1996 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 103. P (Hajnówka, 631Cc) 1996 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 104. P (Hajnówka, 631Cd) 1996 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 105. P (Hajnówka, 631Cd) 1996 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 106. P (Hajnówka, 631Da) 1993 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Hajnówka 107. P (Hajnówka, 631Da) 1993 PŜ – jesion wyniosły hajnowski

28 1 2 3 4 5 6 Hajnówka 108. P (Hajnówka, 631Da) 1993 PŜ – jesion wyniosły hajnowski Hajnówka 109. P (Hajnówka, 631Da) 1993 PŜ – jesion wyniosły hajnowski Hajnówka 110. P (Hajnówka, 631Da) 1993 PŜ – jesion wyniosły hajnowski Hajnówka 111. P (Hajnówka, 631Da) 1993 PŜ – jesion wyniosły hajnowski Hajnówka 112. P (Hajnówka, 697Ab) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 113. P (Hajnówka, 697Ab) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 114. P (Hajnówka, 631Dc) 1999 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 115. P (Hajnówka, 632Cb) 1978 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Hajnówka 116. P (Hajnówka, 665Ab) 1999 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 117. P (Hajnówka, 599Ca) 1996 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 118. P (Hajnówka, 599Dc) 1996 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 119. P (Hajnówka, 599Dc) 1996 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 120. P (Hajnówka, 633Af) 1999 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 121. P (Hajnówka, 633Af) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 122. P (Hajnówka, 633Af) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 123. P (Hajnówka, 633Cd) hajnowski 1999 PŜ – sosna zwyczajna

Hajnówka 124. P (Hajnówka, 633Cd) 1999 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 125. P (Hajnówka, 633Cd) 1999 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 126. P (Hajnówka, 601Dg) 1996 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 127. P (Hajnówka, 601Dg) 1996 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 128. P (Hajnówka, 600Dj) 1978 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Hajnówka 129. P (Hajnówka, 633Bf) 1999 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 130. P (Hajnówka, 634Bd) 1999 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 131. P (Hajnówka, 634Bd) 1999 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 132. P (Hajnówka, 636Ac) 1978 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Hajnówka 133. P (Hajnówka, 636Ac) 1978 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Hajnówka 134. P (Hajnówka, 636Ac) 1993 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Hajnówka 135. P (Hajnówka, 636Ac) 1993 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski

29 1 2 3 4 5 6 Hajnówka 136. P (Hajnówka, 636Bf) 1978 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Hajnówka 137. P (Hajnówka, 636Ba) 1993 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Hajnówka 138. P (Hajnówka, 637Cd) 1978 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Hajnówka 139. P (Hajnówka, 637Cd) 1978 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Hajnówka 140. P (Hajnówka, 634Cb) 1999 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 141. P (Hajnówka, 634Cc) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 142. P (Hajnówka, 634Cc) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 143. P (Hajnówka, 666Ac) 1999 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 144. P (Hajnówka, 666Ac) 1999 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 145. P (Hajnówka, 666Cg) 1999 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 146. P (Hajnówka, 666Dh) 1999 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 147. P (Hajnówka, 666Dh) 1999 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 148. P (Hajnówka, 666Dh) 1999 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 149. P (Hajnówka, 666Dh) 1999 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 150. P (Hajnówka, 699Ab) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 151. P (Hajnówka, 699Ab) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 152. P (Hajnówka, 699Ab) hajnowski 1996 PŜ – sosna zwyczajna

Hajnówka 153. P (Hajnówka, 699Ab) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 154. P (Hajnówka, 699Ab) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 155. P (Hajnówka, 699Ab) 1982 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 156. P (Hajnówka, 699Ab ) 1982 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 157. P (Hajnówka, 699Bb) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 158. P (Hajnówka, 699Bb) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 159. P (Hajnówka, 699Bb) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 160. P (Hajnówka, 699Bb) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 161. P (Hajnówka, 699Bb) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 162. P (Hajnówka, 699Bb) 1993 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 163. P (Hajnówka, 699Bb) 1993 PŜ – świerk pospolity hajnowski

30 1 2 3 4 5 6 Hajnówka 164. P (Hajnówka, 700Ab) 1993 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 165. P (Hajnówka, 700Ab) 1993 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 166. P (Hajnówka, 700Ab) 1993 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 167. P (Hajnówka, 700Ab) 1982 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 168. P (Hajnówka, 700Ab) 1993 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 169. P (Hajnówka, 700Bc) 1996 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 170. P (Hajnówka, 700Bc) 1996 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 171. P (Hajnówka, 700Bc) 1996 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 172. P (Hajnówka, 700Bc) 1996 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 173. P (Hajnówka, 700Bc) 1996 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 174. P (Hajnówka, 700Bc) 1996 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 175. P (Hajnówka, 700Bc) 1996 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 176. P (Hajnówka, 700Bc) 1996 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 177. P (Hajnówka, 700Bc) 1996 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 178. P (Hajnówka, 700Bc) 1978 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 179. P (Hajnówka, 667Ch) 1999 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 180. P (Hajnówka, 667Ah) 1999 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 181. P (Hajnówka, 667Bb) hajnowski 1996 PŜ – sosna zwyczajna

Hajnówka 182. P (Hajnówka, 668Bd) 1999 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 183. P (Hajnówka, 668Dg) 1999 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 184. P (Hajnówka, 668Dg) 1999 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 185. P (Hajnówka, 669Ef) 1978 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Hajnówka 186. P (Białowie Ŝa, 671Dd) 1976 PŜ – jesion wyniosły hajnowski Hajnówka 187. P (Białowie Ŝa, 671Dd) 1976 PŜ – jesion wyniosły hajnowski Hajnówka 188. P (Białowie Ŝa, 671Ga) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 189. P (Białowie Ŝa, 671Ga) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 190. P (Białowie Ŝa, 671Ga) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 191. P (Białowie Ŝa, 671Ga) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski

31 1 2 3 4 5 6 Hajnówka 192. P (Białowie Ŝa, 671Ga) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 193. P (Białowie Ŝa, 671Ga) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 194. P (Białowie Ŝa, 671Ga) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 195. P (Białowie Ŝa, 671Ga) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 196. P (Białowie Ŝa, 671Ga) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 197. P (Białowie Ŝa, 671Ga) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 198. P (Białowie Ŝa, 671Ga) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 199. P (Białowie Ŝa, 671Ga) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 200. P (Białowie Ŝa, 671Ga) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 201. P (Białowie Ŝa, 671Ga) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 202. P (Białowie Ŝa, 671Ga) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 203. P (Białowie Ŝa, 671Ga) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 204. P (Białowie Ŝa, 671Ga) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 205. P (Białowie Ŝa, 671Ga) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 206. P (Białowie Ŝa, 671Ga) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 207. P (Białowie Ŝa, 671Ga) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 208. P (Białowie Ŝa, 671Ga) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 209. P (Białowie Ŝa, 671Ga) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 210. P (Białowie Ŝa, 671Ga) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 211. P (Białowie Ŝa, 671Ga) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 212. P (Białowie Ŝa, 672Fg) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 213. P (Białowie Ŝa, 672Ga) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 214. P (Hajnówka, 693Bd) 1996 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 215. P (Hajnówka, 695Af) 1996 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 216. P (Hajnówka, 695Af) 1996 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 217. P (Hajnówka, 695Ca) 1999 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 218. P (Hajnówka, 727Bc) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 219. P (Hajnówka, 727Bc) 1999 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 220. P (Hajnówka, 697Cc) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski

32 1 2 3 4 5 6 Hajnówka 221. P (Hajnówka, 697Cc) 1999 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 222. P (Hajnówka, 729Bb) 1993 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 223. P (Hajnówka, 729Bb) 1993 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 224. P (Hajnówka, 729Bb) 1993 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 225. P (Hajnówka, 729Cc) 1993 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 226. P (Hajnówka, 730Ad) 1996 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 227. P (Hajnówka, 730Ad) 1996 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 228. P (Hajnówka, 730Ad) 1996 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 229. P (Hajnówka, 730Ad) 1996 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 230. P (Hajnówka, 730Ad) 1996 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 231. P (Hajnówka, 730Ad) 1993 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 232. P (Hajnówka, 730Ad) 1993 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 233. P (Hajnówka, 730Ad) 1993 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 234. P (Hajnówka, 730Ad) 1993 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 235. P (Hajnówka, 730Ad) 1993 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 236. P (Hajnówka, 698Cd) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 237. P (Hajnówka, 698Cd) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 238. P (Hajnówka, 698Cd) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 239. P (Hajnówka, 698Cd) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 240. P (Hajnówka, 698Cd) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 241. P (Hajnówka, 698Cd) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 242. P (Hajnówka, 698Cd) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 243. P (Hajnówka, 698Dc) 1993 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 244. P (Hajnówka, 698Dc) 1993 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 245. P (Hajnówka, 698Dc) 1993 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 246. P (Hajnówka, 730Aa) 1993 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 247. P (Hajnówka, 730Aa) 1993 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 248. P (Hajnówka, 730Aa) 1993 PŜ – świerk pospolity hajnowski Hajnówka 249. P (Hajnówka, 730Aa) 1993 PŜ – świerk pospolity hajnowski

33 1 2 3 4 5 6 Hajnówka 250. P (Hajnówka, 700Ca) 1993 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 251. P (Hajnówka, 700Bf) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 252. P (Hajnówka, 700Bf) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 253. P (Hajnówka, 700Bf) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka 254. P (Hajnówka, 700Bf) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Hajnówka Ekosystem bagienny 255. U (Hajnówka, 534Ac) 1997 hajnowski (0,33) Hajnówka Ekosystem bagienny 256. U (Hajnówka, 534Aj, Bl) 1997 hajnowski (1,29) (Hajnówka) Hajnówka Ekosystem bagienny 257. U 1997 534Ar) hajnowski (2,61) Hajnówka Ekosystem bagienny 258. U (Hajnówka, 534Cb) 1997 hajnowski (0,96) Hajnówka Ekosystem bagienny 259. U (Hajnówka, 567Ag) 1997 hajnowski (0,80) Hajnówka Ekosystem bagienny 260. U (Hajnówka, 539Cd) 1997 hajnowski (0,40) Hajnówka Ekosystem bagienny 261. U (Hajnówka, 599Aa, Bd) 1997 hajnowski (4,99) Hajnówka Ekosystem bagienny 262. U (Hajnówka, 540Ea,f) 1997 hajnowski (7,09) Hajnówka, (Hajnówka, 627Cp, Ekosystem bagienny 263. U Dubicze Cerkiewne 1997 659Aa, 660Af) (2,21) hajnowski Hajnówka Ekosystem bagienny 264. U (Hajnówka, 627Ch) 1997 hajnowski (6,73) Dubicze Cerkiewne Ekosystem bagienny 265. U (Hajnówka, 660Ah) 1997 hajnowski (0.31) Dubicze Cerkiewne Ekosystem bagienny 266. U (Hajnówka, 660Cg) 1997 hajnowski (0,76) Hajnówka Ekosystem bagienny 267. U (Hajnówka, 628Ad, Cb) 1997 hajnowski (1,98) Hajnówka Ekosystem bagienny 268. U (Hajnówka, 628Ci) 1997 hajnowski (0,62) Dubicze Cerkiewne Ekosystem bagienny 269. U (Hajnówka, 661Ac) 1997 hajnowski (0,79) Dubicze Cerkiewne Ekosystem bagienny 270. U (Hajnówka, 661Ag) 1997 hajnowski (2,57) (Hajnówka, Dubicze Cerkiewne Ekosystem bagienny 271. U 1997 661Af, Bf) hajnowski (0,72) Hajnówka, (Hajnówka, 628Bg, Db; Ekosystem bagienny 272. U Dubicze Cerkiewne 1997 629Ai, 661Bb) (31,73) hajnowski Hajnówka Ekosystem bagienny 273. U (Hajnówka, 629Cf) 1997 hajnowski (1,58) Dubicze Cerkiewne Ekosystem bagienny 274. U (Hajnówka, 662Af) 1997 hajnowski (0,48) (Hajnówka, 694Bc, Cf, Dubicze Cerkiewne Ekosystem bagienny 275. U Df; 661Df; 662Cj; 1997 hajnowski (39,83) 694Bd, Bi, Ba; 695Ab) Hajnówka Ekosystem bagienny 276. U (Hajnówka, 634Ea) 1997 hajnowski (0,77)

34 1 2 3 4 5 6 (Hajnówka, Dubicze Cerkiewne Ekosystem bagienny 277. U 1997 692Ac, Cd) hajnowski (1,02) Dubicze Cerkiewne Ekosystem bagienny 278. U (Hajnówka, 692Df) 1997 hajnowski (0,37) Dubicze Cerkiewne Ekosystem bagienny 279. U (Hajnówka, 733f) 1997 hajnowski (1,44) Dubicze Cerkiewne Ekosystem bagienny 280. U (Hajnówka, 696Db) 1997 hajnowski (0,69) (Hajnówka, Dubicze Cerkiewne Ekosystem bagienny 281. U 1997 728Db) hajnowski (0,45) Dubicze Cerkiewne Ekosystem bagienny 282. U (Hajnówka, 728Ci) 1997 hajnowski (0,43) Hajnówka Ekosystem bagienny 283. U (Hajnówka, 703Aa) 1997 hajnowski (4,30)

Arkusz L. Podcerkwa

Nr Miejscowo ść Rok Forma Gmina Rodzaj obiektu obiektu (Nadle śnictwo, zatwier- ochrony Powiat (powierzchnia w ha) na mapie nr oddziału) dzenia 1 2 3 4 5 6 Białowie Ŝa Fn – ,,Podcerkwa” 1. R (Białowie Ŝa) 1995 hajnowski (228,17*) Białowie Ŝa, Hajnów- L – „Lasy Naturalne Pusz- ka, Narewka, Narew, 2. R (Białowie Ŝa, Hajnówka) 2002 czy Białowieskiej” Dubicze Cerkiewne (8581,62 ha*) hajnowski Białowie Ŝa L – ,,Kozłowe Borki” 3. R (Białowie Ŝa) 1995 hajnowski (246,17*) Białowie Ŝa 4. P (Białowie Ŝa, 546Dd) 1996 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Białowie Ŝa 5. P (Białowie Ŝa, 546Dd) 1996 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Białowie Ŝa 6. P (Białowie Ŝa, 546Dd) 1996 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Białowie Ŝa 7. P (Białowie Ŝa, 579A) 1993 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Białowie Ŝa 8. P (Białowie Ŝa, 579Aa) 1996 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Białowie Ŝa 9. P (Białowie Ŝa, 579Aa) 1996 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Białowie Ŝa 10. P (Białowie Ŝa, 579Ab) 1996 PŜ – topola osika hajnowski Białowie Ŝa 11. P (Białowie Ŝa, 579Dg) 1957 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Białowie Ŝa PŜ – dwa zro śni ęte świerki 12. P (Białowie Ŝa, 579D) 1993 hajnowski pospolite Białowie Ŝa 13. P (Białowie Ŝa, 547Cj) 1996 PŜ – trzmielina europejska hajnowski Białowie Ŝa 14. P (Białowie Ŝa, 580Cb) 1996 PŜ – świerk pospolity hajnowski Białowie Ŝa 15. P (Białowie Ŝa, 580Dg) 1957 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Białowie Ŝa 16. P (Białowie Ŝa, 548Al) 1996 PŜ – świerk pospolity hajnowski Białowie Ŝa 17. P (Białowie Ŝa, 548Cb) 1996 PŜ – świerk pospolity hajnowski

35 1 2 3 4 5 6 Białowie Ŝa 18. P (Białowie Ŝa, 548Bd) 1996 PŜ – topola osika hajnowski Białowie Ŝa 19. P (Białowie Ŝa, 582Ca) 1996 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Białowie Ŝa 20. P (Białowie Ŝa, 582Ca) 1996 PŜ – jesion wyniosły hajnowski Białowie Ŝa 21. P (Białowie Ŝa, 582Ca) 1996 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Białowie Ŝa 22. p (Białowie Ŝa, 582Ca) 1996 PŜ – świerk pospolity hajnowski Białowie Ŝa 23. P (Białowie Ŝa, 582Cb) 1996 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Białowie Ŝa 24. P (Białowie Ŝa, 582Cc) 1996 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Białowie Ŝa 25. P (Białowie Ŝa, 582Cc) 1996 PŜ – jesion wyniosły hajnowski Białowie Ŝa 26. P (Białowie Ŝa, 582Cc) 1996 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Białowie Ŝa 27. P (Białowie Ŝa, 550B) 1990 PŜ – 4 d ęby szypułkowe hajnowski Białowie Ŝa 28. P (Białowie Ŝa, 551B) 1990 PŜ – 3 d ęby szypułkowe hajnowski Białowie Ŝa 29. P (Białowie Ŝa, 607Ca) 1976 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Białowie Ŝa 30. P (Białowie Ŝa, 607Ca) 1976 PŜ – jesion wyniosły hajnowski Białowie Ŝa 31. P (Białowie Ŝa, 609Ba) 1976 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Białowie Ŝa 32. P (Białowie Ŝa, 673Bd) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Białowie Ŝa 33. P (Białowie Ŝa, 673Bd) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Białowie Ŝa 34. P Białowie Ŝa, 673Bc) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Białowie Ŝa 35. P (Białowie Ŝa, 674Af) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Białowie Ŝa 36. P (Białowie Ŝa, 674Af) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Białowie Ŝa 37. P (Białowie Ŝa, 674Cf) 1996 PŜ – sosna zwyczajna hajnowski Białowie Ŝa 38. P (Białowie Ŝa, 641Bf) 1976 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Białowie Ŝa 39. P (Białowie Ŝa, 641Db) 1976 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Białowie Ŝa 40. P (Białowie Ŝa, 641Db) 1976 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Białowie Ŝa 41. P (Białowie Ŝa, 641Dc) 1976 PŜ – jesion wyniosły hajnowski Białowie Ŝa 42. P (Białowie Ŝa, 641Da)) 1976 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Białowie Ŝa 43. P (Białowie Ŝa, 641Dc) 1996 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Białowie Ŝa 44. P (Białowie Ŝa, 641Dd) 1996 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Białowie Ŝa 45. P (Białowie Ŝa, 642Cf) 1996 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski

36 1 2 3 4 5 6 Białowie Ŝa 46. P (Białowie Ŝa, 642Cf) 1996 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Białowie Ŝa 47. P (Białowie Ŝa, 642Cf) 1996 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski Białowie Ŝa 48. P (Białowie Ŝa, 642Bc) 1976 PŜ – d ąb szypułkowy hajnowski

Rubryka 2: R – rezerwat, P – pomnik przyrody, U – u Ŝytek ekologiczny Rubryka 6: rodzaj rezerwatu: L – le śny, T – torfowiskowy, Fn – faunistyczny; rodzaj pomnika: P Ŝ – przyrody Ŝywej; *– cz ęść rezerwatu poza obszarem arkusza

Niemal cały teren obj ęty opracowaniem le Ŝy w obr ębie obszaru w ęzłowego o znaczeniu mi ędzynarodowym, b ędącego cz ęś ci ą systemu ECONET (Liro, 1998). Jest to obszar Puszczy Białowieskiej (29M). Południowo-zachodnia cz ęść obszaru arkusza Witowo le Ŝy w obr ębie korytarza ekologicznego o znaczeniu krajowym – Nurca (48k) (fig. 5). Mog ą si ę nim przemieszcza ć ró Ŝne osobniki zwierz ąt, zwi ększaj ąc w ten sposób ró Ŝnorodno ść gene- tyczn ą na du Ŝych obszarach. Europejsk ą Sie ć Ekologiczn ą Natura 2000 stanowi sie ć obszarów chronionych na terenie Unii Europejskiej. Celem wyznaczania ich jest ochrona cennych pod wzgl ędem przyrodniczym i zagro Ŝonych składników ró Ŝnorodno ści biologicznej. W skład sieci Natura 2000 wchodz ą obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) oraz specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO). W granicach arkusza utworzono dwa takie obszary (tabela 4). Cał ą powierzchni ę arkusza L. Podcerkwa i około 80% arkusza Witowo obejmuje obszar specjalnej ochrony ptaków i pokrywaj ący si ę z nim obszar specjalnej ochrony siedlisk „Puszcza Białowieska”. Przy zachodniej granicy obszaru arkusza Witowo znajduje si ę fragment specjalnego obszaru ochrony siedlisk – „Jelonka”. Na obszarze „Puszcza Białowieska” stwierdzono wyst ępowanie 44 gatunków ptaków umieszczonych w zał ączniku I Dyrektywy Ptasiej oraz 12 gatunków z Polskiej Czerwonej Ksi ęgi Zwierz ąt. W przypadku niektórych, jak muchołówka białoszyja czy orzełek, Puszcza Białowieska stanowi miejsce bytowania przynajmniej połowy krajowej populacji gatunków. Dla wielu innych, np.: dzi ęcioła białogrzbietego, średniego czy trójpalczastego, a tak Ŝe lelka, sóweczki i włochatki, jest jedn ą z najwa Ŝniejszych ostoi w kraju. Ogółem w puszczy stwierdzono gniazdowanie 240 gatunków ptaków, co stawia tę ostoj ę w śród najwa Ŝniejszych euro- pejskich ostoi ptasich. Niezwykłe jest całe bogactwo przyrodnicze puszczy. Dotychczas stwierdzono w niej ok. 11 tys. gatunków zwierz ąt, 1020 gatunków ro ślin naczyniowych, 260 gatunków mchów, 325 gatunków porostów oraz ok. 1200 gatunków grzybów wielko- owocnikowych.

37 Obszar „Jelonka” obejmuje 100–letni bór sosnowy i świerkowo-sosnowy. Najwi ększ ą powierzchni ę zajmuje bór brusznicowy, a w płaskich obni Ŝeniach wyst ępuje bór trz ęś licowy. Podszycie i runo s ą dobrze rozwini ęte i zawieraj ą wszystkie typowe elementy zbiorowisk borowych.

Fig. 5. Poło Ŝenie arkuszy Witowo i L. Podcerkwa na tle systemu ECONET (Liro, 1998) 1 – granica obszaru w ęzłowego o znaczeniu mi ędzynarodowym, jego numer i nazwa: 29 M – Puszczy Białowieskiej, 2 – korytarz ekologiczny o znaczeniu krajowym, jego numer i nazwa: 48 k – Nurca, 3 – granica pa ństwa

Tabela 4

Wykaz obszarów chronionych Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000

Poło Ŝenie centralnego Poło Ŝenie administracyjne obszaru Powierzch- Typ Nazwa obszaru i symbol punktu obszaru w granicach arkuszy Lp. Kod obszaru nia obszaru obszaru oznaczenia na mapie Długo ść Szeroko ść Kod (ha) Województwo Powiat Gmina geogr. geogr. NUTS 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Puszcza Białowieska 23°43’33’’ 52°43 ’11’’ Hajnówka, Dubicze 39 39 1 C PLC 200004 63 147,6 PL344 podlaskie hajnowski (P, S) E N Cerkiewne Jelonka 23°23’08’’ 52°35’39’ 2 B PLH 200019 2479,9* PL344 podlaskie hajnowski Dubicze Cerkiewne (S) E N

Rubryka 2: B – wydzielone SOO (specjalne obszary ochrony), bez Ŝadnych poł ącze ń z innymi obszarami Natura 2000; C – powierzchnia wydzielonego OSO (obszar specjalnej ochrony), odpowiada wydzielonemu obszarowi SOO Rubryka 4: P, S – obszar specjalnej ochrony ptaków i specjalny obszar ochrony siedlisk , których granice całkowicie si ę pokrywaj ą, S – specjalny obszar ochrony siedlisk Rubryka 8: nazwa regionu: PL344 – łom Ŝyński

XII. Zabytki kultury Historia obszaru le Ŝą cego w granicach arkuszy Witowo i L. Podcerkwa ści śle zwi ąza- na jest z histori ą Polski i Puszczy Białowieskiej. Najstarsze zapiski dotycz ące królewskich polowa ń pochodz ą z pocz ątków XV wieku. Wtedy to król Władysław Jagiełło urządził puszcza ńskie łowy. Polowali tu mi ędzy innymi: Kazimierz Jagiello ńczyk, Aleksander Jagiello ń- czyk, Zygmunt Stary, Zygmunt August, Stefan Batory, Jan Kazimierz, August II, August Mocny oraz carowie Rosji. O ochronie puszczy i jej zasobów my ślano ju Ŝ w okresie panowa- nia królów Polski, a nast ępnie carów Rosji. Królowie Polski utworzyli stra Ŝnic ę, a w okresie zaborów car Rosji w 1820 roku wprowadził zakaz polowania na Ŝubry i wstrzymał wyr ęby w puszczy. Ze wzgl ędu na znaczne pokrycie terenu arkuszy zwartymi kompleksami le śnymi i brak osadnictwa, na charakteryzowanym obszarze nie ma obiektów zabytkowych. Nie wykonano tu te Ŝ Archeologicznego Zdj ęcia Polski (AZP), co nie pozwala pozna ć mog ących kry ć si ę w ost ępach Puszczy Białowieskiej cennych stanowisk archeologicznych.

XIII. Podsumowanie Obszar arkuszy Witowo i L. Podcerkwa le Ŝy w północno-wschodniej cz ęś ci Polski obejmuj ąc swym zasi ęgiem tereny województwa podlaskiego, powiatu hajnowskiego. Jest to teren interesuj ący ze wzgl ędów przyrodniczo-krajobrazowych. W gospodarce regionu najwi ększe znaczenie maj ą zwarte kompleksy Puszczy Białowieskiej. Obszar arkuszy niemal w cało ści został wł ączony do sieci NATURA 2000. Unikalne w skali Europy walory przyrodnicze w trakcie całego roku mog ą ści ąga ć rzesze turystów z całej Europy. Znaczna cz ęść obszaru arkuszy obj ęta jest ochron ą prawna w formie rezerwatów przyrody. W granicach arkuszy nie udokumentowano złó Ŝ kopalin, ani nie wyznaczono obsza- rów perspektywicznych i prognostycznych. Głównym u Ŝytkowym poziomem wodono śnym jest pi ętro czwartorz ędowe. Wody tego poziomu maj ą zró Ŝnicowan ą jako ść od bardzo dobrej do średniej. Wsie le Ŝą ce na skraju Puszczy Białowieskiej s ą zwodoci ągowane. Woda dostarczana jest ze studni wierconych w Dubiczach Cerkiewnych. Jako korzystne dla budownictwa zaklasyfikowano obszary wyst ępowania wodnolodowcowych piasków i Ŝwirów, piasków i Ŝwirów moren martwego lodu oraz piasków, Ŝwi- rów i głazów lodowcowych zlodowacenia warty. Warunki takie wyznaczono w zachodniej

40 cz ęś ci arkusza Witowo. Niekorzystnymi warunkami budowlanymi charakteryzuj ą si ę tereny, gdzie na powierzchni odsłaniaj ą si ę słabono śne piaski w stanie lu źnym, namuły, torfy i mułki, głównie w dolinach rzek. Obszar arkusza L. Podcerkwa został w cało ści bezwzgl ędnie wyłączony z mo Ŝliwo ści składowania odpadów. W granicach arkusza Witowo wyznaczono zaledwie jeden obszar pre- dysponowany do lokalizowania składowisk odpadów oboj ętnych, z uwagi na wyst ępowanie naturalnej bariery geologicznej w strefie przypowierzchniowej. Obszar ten znajduje si ę w zachodniej cz ęś ci arkusza, gdzie pod cienk ą warstw ą (1,0–2,0 m) piasków i Ŝwirów lodowcowych odsłaniaj ą si ę słabo przepuszczalne gliny zwałowe zlodowacenia warty. Wprowadzo- no tu ograniczenie warunkowe ze wzgl ędu na poło Ŝenie w granicach Obszaru Chronionego Krajobrazu Puszczy Białowieskiej. Lokalizacja składowiska odpadów na wskazanym obszarze powinna by ć poprzedzona szczegółowymi badaniami geologiczno-inŜynierskimi i hydro- geologicznymi, które pozwol ą na dokładne rozpoznanie parametrów okre ślaj ących wła ściwo- ści izolacyjne glin zwałowych oraz ich mi ąŜ szo ść . W gospodarce obszaru arkuszy Witowo i L. Podcerkwa gospodarka le śna powinna by ć prowadzona w sposób racjonalny, chroni ący istniej ący cenny drzewostan i krajobraz. Nale Ŝy przyj ąć , Ŝe coraz wi ększ ą rol ę b ędzie odgrywała turystyka. Du Ŝe znaczenie b ędzie miała te Ŝ agroturystyka i edukacja ekologiczna.

XIV. Literatura

BORATYN J., KOZIOŁ T., PREIDL M., 2007a – Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000. Arkusz 460 – Witowo. Pa ństw. Inst. Geol., Warszawa. BORATYN J., KOZIOŁ T., PREIDL M., 2007b – Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000. Arkusz 461 – L. Podcerkwa. Pa ństw. Inst. Geol., Warszawa. BORATYN J., KOZIOŁ T., PREIDL M., 2007c – Obja śnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000. Arkusz Witowo (460) i arkusz L. Podcerkwa (461). Pa ństw. Inst. Geol., Warszawa. CZOP J., 1982 – Sprawozdanie z prac poszukiwawczych złó Ŝ kredy jeziornej na terenie wo- jewództwa białostockiego. Archiwum Przeds. Geol. „Polgeol”, Warszawa. GRABOWSKI D. (red.), 2007 – System osłony przeciwosuwiskowej. Etap I: Mapa osuwisk i obszarów predysponowanych do wyst ępowania ruchów masowych w województwie podlaskim. CAG, Pa ństw. Inst. Geol., Warszawa. INFORMACJA Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska o stanie śro- dowiska na terenie powiatu hajnowskiego, 20109 – Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, Białystok.

41 INSTRUKCJA opracowania Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000, 2005 – Pa ń- stw. Inst. Geol., Warszawa. KACPRZAK L., JASI ŃSKA A., 2007 – Mapa geologiczno-gospodarcza Polski w skali 1:50 000, arkusz Witowo (460) i L. Podcerkwa (461) wraz z obja śnieniami. CAG, Pa ństw. Inst. Geol., Warszawa. KLECZKOWSKI A. S. (red.), 1990 – Mapa głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce wymagaj ących ochrony, w skali 1:500 000. Akademia Górniczo- Hutnicza, Kraków. KONDRACKI J., 2002 – Geografia regionalna Polski. PWN, Warszawa. LIRO A., 1998 – Strategia wdra Ŝania krajowej sieci ekologicznej ECONET – Polska, Funda- cja IUCN Poland, Warszawa. LIS J., PASIECZNA A., 1995 – Atlas geochemiczny Polski 1:2 500 000. Pa ństw. Inst. Geol., Warszawa. MARKS L., BER A., GOGOŁEK W., PIOTROWSKA K. (red.), 2006 – Mapa geologiczna Polski w skali 1:500 000. Pa ństw. Inst. Geol., Warszawa. OSTRZY śEK S., DEMBEK W., 1996 – Zlokalizowanie i charakterystyka złó Ŝ torfowych w Polsce spełniaj ących kryteria potencjalnej bazy zasobowej z ustaleniem i uwzgl ędnieniem wymogów zwi ązanych z ochron ą oraz kształtowaniem środowiska. IMiUZ, Falenty. Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 9 wrze śnia 2002 r. w sprawie standardów jako- ści gleby oraz standardów jako ści ziemi. Dz. U. Nr 165 z dnia 4 pa ździernika 2002 r., poz. 1359 . Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 r w sprawie szczegółowych wymaga ń dotycz ących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamkni ęcia, jakim powinny odpowiada ć poszczególne typy składowisk odpadów. Dz. U. z 2003 r nr 61, poz. 549. STRZELECKI R., WOŁKOWICZ S., SZEWCZYK J., LEWANDOWSKI P. 1993–1994 – Mapy radioekologiczne Polski. Cz. I – II. Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Warszawa. SZADKOWSKA A., 2004a – Mapa hydrogeologiczna Polski w skali 1:50 000. Arkusz 460 – Witowo. Pa ństw. Inst. Geol., Warszawa. SZADKOWSKA A., 2004b – Mapa hydrogeologiczna Polski w skali 1:50 000. Arkusz 461 – L. Podcerkwa. Pa ństw. Inst. Geol., Warszawa. Ustawa o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 r (tekst jednolity, z pó źniejszymi zmianami). Dz. U. z 2003 r nr 39, poz. 251 WO Ś A., 1999 – Klimat Polski. Wydawnictwo PWN, Warszawa.