Trąbki Wielkie

Program ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami dla gminy Trąbki Wielkie na lata 2004 – 2007 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2008-2011

Część 1. RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA

Gdańsk, sierpień 2004 proeko Raport o stanie środowiska w gminie Trąbki Wielkie

Opracowanie:

80-354 Gdańsk, ul. Ziemowita 19 tel./fax (058) 558- 40-10 e-mail: [email protected] NIP 584-102-76-55

Zespół w składzie dr hab. Maciej Przewoźniak kierownik zespołu koncepcja, nadzór i redakcja całości opracowania mgr Agnieszka Burzyńska zagadnienia społeczno-gospodarcze, ochrona przyrody i krajobrazu mgr inż. Agnieszka Makowska gospodarka odpadami mgr Ewa Sawon struktura środowiska przyrodniczego, potencjał środowiska przyrodniczego, zagrożenia przyrodnicze mgr Andrzej Winiarski zagadnienia sozologiczne, opracowania kartograficzne

Współudział: Urząd Gminy Trąbki Wielkie. Starostwo Powiatowe w Pruszczu Gdańskim. Wydział Budownictwa, Rolnictwa i Ochrony Środowiska. Zespół ds. Konsultacji „Programu ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami dla powiatu gdańskiego i gmin powiatu na lata 2004- 2007 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2008-2011” powołany przez Starostę Powiatu Gdańskiego (skład Zespołu – załącznik 1).

2 proeko Raport o stanie środowiska w gminie Trąbki Wielkie

Spis treści: WPROWADZENIE...... 5 1. PODSTAWOWE DANE SPOŁECZNO-GOSPODARCZE...... 6 1.1. Użytkowanie gruntów i rolnictwo...... 6 1.2. Elementy demografii...... 6 1.3. Rynek pracy i struktura zatrudnienia...... 8 1.4. Przedsiębiorczość pozarolnicza...... 8 2. STRUKTURA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO...... 9 3. ZASOBY PRZYRODNICZE ...... 11 3.1. Potencjał agroekologiczny...... 11 3.2. Potencjał leśny...... 11 3.3. Potencjał rekreacyjny...... 11 3.4. Potencjał wodny...... 12 3.5. Potencjał surowcowy...... 13 4. OCENA STANU ŚRODOWISKA...... 15 4.1. Gospodarka wodno-ściekowa...... 15 4.1.1. Zaopatrzenie w wodę...... 15 4.1.2. Źródła zanieczyszczeń wód powierzchniowych i oczyszczanie ścieków. 17 4.1.3. Stan czystości wód powierzchniowych...... 18 4.2. Źródła i stan zanieczyszczenia powietrza...... 19 4.2.1. Źródła zanieczyszczeń atmosfery...... 19 4.2.2. Stan aerosanitarny na obszarze gminy...... 20 4.3. Klimat akustyczny...... 21 4.3.1. Źródła hałasu...... 21 4.3.2. Poziom hałasu...... 22 4.4. Promieniowanie elektromagnetyczne...... 22 4.5. Eksploatacja kopalin...... 22 4.6. Potencjalne źródła poważnych awarii...... 23 4.7. Gospodarka odpadami stałymi...... 24 4.7.1. Rodzaj, ilość i źródła powstawania odpadów...... 24 4.7.2. Rodzaj i ilość odpadów poddawanych poszczególnym procesom odzysku ...... 28 4.7.3. Rodzaj i ilość odpadów poddawanych poszczególnym procesom unieszkodliwiania...... 28 4.7.4. Istniejące systemy zbierania odpadów...... 28 4.7.5. Lokalizacja i rodzaje instalacji do unieszkodliwiania i odzysku odpadów29 4.7.6. Wykaz podmiotów prowadzących działalność w zakresie zbierania, transportu, odzysku oraz unieszkodliwiania odpadów komunalnych...... 32 5. OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU...... 33 5.1. Stan istniejący...... 33 5.2. Planowane formy ochrony...... 35 6. ZAGROŻENIA PRZYRODNICZE ...... 37 LITERATURA I MATERIAŁY ARCHIWALNE...... 38

Ilustracja kartograficzna w części 2. pt. „Program ochrony środowiska w gminie Trąbki Wielkie na lata 2004-2007 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2008-2011”.

3 proeko Raport o stanie środowiska w gminie Trąbki Wielkie

WPROWADZENIE „Raport o stanie środowiska w gminie Trąbki Wielkie” stanowi pierwszą część „Programu ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami dla gminy Trąbki Wielkie na lata 2004 – 2007 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2008- 2011”. „Program...” zrealizowany został równolegle z „Programami...’ dla pozostałych gmin powiatu gdańskiego i dla powiatu w trzech etapach, do których nawiązują trzy podstawowe części opracowania: Część 1 - Raport o stanie środowiska w gminie Trąbki Wielkie. Część 2 - Program ochrony środowiska w gminie Trąbki Wielkie na lata 2004-2007 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2008 – 2011. Część 3 - Plan gospodarki odpadami dla gminy Trąbki Wielkie na lata 2004-2007 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2008 – 2011.

Uchwaleniu przez Radę Gminy Trąbki Wielkie podlegają części 2 i 3. Istota „Programu...”, jego cele, zasady i podstawy prawne opracowania wyjaśnione są we prowadzeniu do części 2. pt. „Program ochrony środowiska w gminie Trąbki Wielkie na lata 2004-2007 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2008 – 2011”.

4 proeko Raport o stanie środowiska w gminie Trąbki Wielkie

1. PODSTAWOWE DANE SPOŁECZNO-GOSPODARCZE

1.1. Użytkowanie gruntów i rolnictwo Gmina Trąbki Wielkie zajmuje powierzchnię 16262 ha1, co stanowi ponad 20% całkowitej powierzchni powiatu gdańskiego (79317 ha). W strukturze użytkowania gruntów zdecydowanie przeważają użytki rolne (ok. 60%) oraz lasy i grunty leśne - ok. 31% powierzchni (tab. 1).

Tabela 1. Użytkowanie gruntów w gminie Trąbki Wielkie Gmina Rodzaj użytkowania Powierzchnia Udział procentowy [ha] [%] użytki rolne 9675 (100,0%) 59,5 grunty orne 7870 (81,3%) 48,4 sady 47 (0,5%) 0,3 w tym: łąki 826 (8,5%) 5,1 pastwiska 932 (9,7%) 5,7 lasy i grunty leśne 5069 31,2 inne 1518 9,3 Razem: 16262 100 Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Pomorskiego 2002. Tom II, 2002, Urząd Statystyczny, Gdańsk.

Gmina Trąbki Wielkie charakteryzuje się bardzo dobrymi warunkami dla rozwoju rolnictwa. Grunty klasy III zajmują ok. 30%, a klasy IV – ok. 50% ogólnej powierzchni gruntów ornych2. Średnia powierzchnia gospodarstwa rolnego w gminie Trąbki Wielkie wynosi 3,5 ha. Od lat 80-tych wzrasta udział gruntów ugorowanych3. Hodowle pstrąga prowadzone są w Kleszczewie oraz w Sobowidzu (w budowie)4.

1.2. Elementy demografii Pod koniec 2002 r. gminę Trąbki Wielkie zamieszkiwało 9529 osób, a gęstość zaludnienia wynosiła ok. 58 osób/km2, co jest wartością znacznie mniejszą od średniej dla powiatu (99 osób/km2) i blisko dwukrotnie mniejszą od średniej wojewódzkiej (121 osób/km2). Według prognozy demograficznej (tab. 2), liczba ludności gminy Trąbki Wielkie wzrośnie do 10570 osób w 2011 roku5.

1 Rocznik statystyczny województwa pomorskiego. Tom II, 2002, Urząd Statystyczny, Gdańsk. 2 Warunki przyrodnicze produkcji rolnej, woj. gdańskie, 1982, Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach, Puławy. 3 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego dla gminy Trąbki Wielkie, 2003, Pracownia DW - Wanda Łaguna, Sopot. 4 dane Urzędu Gminy Trąbki Wielkie - ankieta gminna. 5 dane Urzędu Gminy Trąbki Wielkie - ankieta gminna. 5 proeko Raport o stanie środowiska w gminie Trąbki Wielkie Do większych jednostek osadniczych, liczących ponad 500 mieszkańców, należy 5 wsi gminy (tab. 2): , Trąbki Wielkie, , Gołębiewo Wielkie, Ełganowo. W gminie występuje niski współczynnik feminizacji - 99 kobiet na 100 mężczyzn, przy średniej powiatowej 102 i wojewódzkiej 105. Gminę cechuje znaczny przyrost naturalny (4,1‰, przy średniej powiatowej 3,8 i wojewódzkiej 2,6) i małe saldo migracji (0,4 ‰, przy średniej powiatowej 12,5 i wojewódzkiej 0,4), wg danych z 2001 r 6.

Tabela 2. Liczba mieszkańców gminy Trąbki Wielkie wg wsi obrębowych (2002 r.)

Liczba mieszkańców stałych Lp. Wieś obrębowa Stan obecny Prognoza do 2011 r. 1 2 3 4 1. Cząstkowo 67 78 2. Czerniec 152 167 3. Czerniewo 150 166 4. Ełganowo 574 623 5. Graniczna Wieś 245 281 6. Postołowo 194 232 7. Błotnia 184 226 8. Domachowo 491 541 9. 114 134 10. Mierzeszyn 723 754 11. Pawłowo 367 398 12. Warcz 203 218 13. 302 323 14. Klępiny 59 65 15. Sobowidz 1481 1531 16. Rościszewo 219 240 17. Rosciszewko 24 34 18. Gołębiewo Średnie 264 294 19. Gołębiewo Wielkie 630 670 20. Gołębiewko 342 370 21. 230 250 22. Kleszczewo 394 454 23. Kłodawa 405 505 24. Łaguszewo 184 224 25. Trąbki Małe 234 265 26. Trąbki Wielkie 1167 1367 27. Zła Wieś 130 160 Razem 9529 10570 Źródło: dane Urzędu Gminy Trąbki Wielkie - ankieta gminna.

6 Rocznik statystyczny województwa pomorskiego. Tom II, 2002, Urząd Statystyczny, Gdańsk. 6 proeko Raport o stanie środowiska w gminie Trąbki Wielkie

1.3. Rynek pracy i struktura zatrudnienia Według danych z 2001 r.7, odsetek bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym wynosił w gminie Trąbki Wielkie zaledwie 11,6 % (przy średniej dla powiatu 9 % i dla województwa 12,8%), z czego ok. 52% stanowiły kobiety. Na terenie gminy odnotowano 396 zakładów osób fizycznych, z czego na poszczególne sekcje przypadało: - „handel i naprawy” – ponad 25% zakładów; - „przetwórstwo przemysłowe” – ponad 22 %; - „budownictwo” – ok. 22%; - „transport, gospodarka magazynowa i łączność” – blisko 10%. Spośród pracujących w gospodarce narodowej 669 osób, 32,6% zatrudnionych było w sekcji przemysł, ok. 25% w edukacji, ponad 16% w sekcji „ochrona zdrowia i opieka społeczna”.

1.4. Przedsiębiorczość pozarolnicza Na terenie gminy Trąbki Wielkie marginalną funkcję pełni turystyka, nie zarejestrowano tu bazy noclegowej, z wyjątkiem Cząstkowa. Funkcjonują natomiast liczne zakłady przemysłowe, rzemieślnicze i usługowe. Do największych przedsiębiorstw na terenie gminy należą8: - „Oceanic” w Trąbkach Małych; - „Chemco” w Sobowidzu; - „Polhoz” w Sobowidzu; - „Telemedia” w Gołebiewie Średnim; - „Agromel” w Warczu; - „Jurgi” w Trąbkach Wielkich; - „Teja” w Kleszczewie; - Odlewnia Żeliwa w Sobowidzu; - zakłady eksploatacji złóż: „Kleszczewo” (pospółka i piaski), „Gołębiewo Wielkie” (kruszywo naturalne drobne), „Ełganowo” (kruszywo naturalne drobne), „Warcz III” (kruszywo naturalne drobne), „Warcz IV” (kruszywo naturalne drobne).

7 Rocznik Statystyczny Województwa Pomorskiego 2002. Tom II, 2002, Urząd Statystyczny, Gdańsk. 8 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego dla gminy Trąbki Wielkie, 2003, Pracownia DW – Wanda Łaguna, Sopot. 7 proeko Raport o stanie środowiska w gminie Trąbki Wielkie

2. STRUKTURA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO9 Gmina Trąbki Wielkie położona jest na pograniczu mezoregionów fizycznogeograficznych Pojezierze Kaszubskie (zachodnia część gminy) i Pojezierze Starogardzkie (środkowa i wschodnia część gminy). Pojezierze Kaszubskie jest regionem najbardziej zróżnicowanym przyrodniczo w granicach woj. pomorskiego. Do podstawowych, specyficznych jego cech należą: − genetyczne i morfometryczne urozmaicenie rzeźby terenu; − mozaika litologiczno-glebowa; − występowanie złożonych układów form dolinnych; − znaczny udział terenów bezodpływowych powierzchniowego; − duży wpływ jezior na kształtowanie się obiegu wody w zlewniach; − duże zróżnicowanie typologiczne i przestrzenne zbiorowisk roślinnych. Pojezierze Starogardzkie w porównaniu z Pojezierzem Kaszubskim odróżnia przewaga względnie jednorodnych powierzchni wysoczyzn morenowych falistych i równinnych, mniejsza jeziorność i lepiej rozwinięty system odwadniania powierzchniowego, mniejsza lesistość i dominacja użytkowania rolniczego. Wysoczyzna morenowa w obrębie gminy Trąbki Wielkie obejmuje strefę moreny pagórkowatej o dużym urozmaiceniu rzeźby, znacznym nachyleniu stoków i znacznych deniwelacjach (kulminacje terenu dochodzą tu do 248 m n.p.m.) oraz strefę moreny dennej falistej o różnym stopniu urozmaicenia z rozległymi obszarami obniżeń o charakterze wytopiskowym i rynnowym. Dna obniżeń wypełniają jeziora (Jeziora Małe i Bronisława) oraz podmokłe łąki. Podstawowe urozmaicenie struktury środowiska wprowadzają doliny rzek. Generalnie teren powierzchni gminy obniża się w kierunku wschodnim i północno-wschodnim od 170-240 m n.p.m. w części zachodniej do 100-170 m n.p.m. w części środkowej i 70-100 m n.p.m. w części wschodniej. Najniżej położona jest dolina Kłodawy, gdzie powierzchnia terenu obniża się do 28 m n.p.m. W budowie geologicznej podłoża czwartorzędowego przeważają gliny i piaski morenowe oraz fluwioglacjalne piaski i żwiry. W dnach rynien lodowcowych i obniżeń wytopiskowych występują osady holoceńskie reprezentowane przez mułki, kredę jeziorną, gytię wapienną i namuły i torfy. Obszar gminy pod względem hydrograficznym położony jest w zlewniach dopływów Wisły. Przez obszar gminy (południowo-zachodnia część) przebiega dział wodny między zlewniami rzek Wierzycy i Kłodawy. Większa część gminy znajduje się w zlewni Kłodawy (dopływ Motławy). Rzeka Kłodawa wypływa z Jeziora Małego (na terenie gminy), przyjmuje na terenie gminy dopływy Stynę i rzekę Czerwoną (Czerwona Struga). Średni spadek rzeki wynosi 1,5%, Średni stan wody w Kleszczewie (18,3 km biegu rzeki) wynosi 95,63 m n.p.m., średnie przepływy SSQ – 0,13 m3/s, i SNQ – 0,05m3/s. Zachodni i południowo-zachodni fragment gminy odwadniany jest przez rzekę Rutkownicę, która poprzez Wietcisę jest dopływem Wierzycy. Źródła Rutkownicy znajdują się w rejonie miejscowości Błotnia. Na obszarze gminy znajdują się trzy jeziora o niewielkiej powierzchni:

9 Charakterystyka na podstawie „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego dla gminy Trąbki Wielkie (2003) 8 proeko Raport o stanie środowiska w gminie Trąbki Wielkie

- Jezioro Bronisława - rynnowe; - Jezioro Małe - rynnowe; - Jezioro Sobowidzkie - wytopiskowe. W dnach podmokłych obniżeń licznie występują oczka wodne. Wg regionalizacji klimatycznej (Kwiecień, Tarnowska 1974)10 obszar gminy znajduje się w krainie Pojezierza Pomorskiego w jego zewnętrznej części, gdzie zaznacza się wpływ morza i Zatoki Gdańskiej, co wiąże się ze zmniejszeniem liczby dni z przymrozkami, mniejszymi amplitudami temperatur i liczbą dni gorących i mroźnych w stosunku do centralnej części pojezierza. Przeważają wiatry z kierunku południowo-zachodniego. Ilość opadów z wielolecia 1959-1995 pomierzona na stacji opadowej w Trąbkach Wielkich wynosi 587 mm. Na obszarze wysoczyznowym przeważają gleby brunatne klas bonitacyjnych III i IV/. W dolinach rzecznych i zagłębieniach wytopiskowych występują gleby hydrogeniczne głównie gleby torfowo-murszowe, murszowo-torfowe. W szacie roślinnej dominują zbiorowiska nieleśne, na które składa ją się zbiorowiska segetalne związane z uprawami polnymi i sadami oraz zbiorowiska ruderalne, występujące na poboczach dróg, w otoczeniu domostw itp.

10 Warunki klimatyczne [w] Studium geograficzno-przyrodnicze i ekonomiczne województwa gdańskiego, 1974, Gdańsk. 9 proeko Raport o stanie środowiska w gminie Trąbki Wielkie

3. ZASOBY PRZYRODNICZE

3.1. Potencjał agroekologiczny Na terenie gminy Trąbki Wielkie występują korzystne warunki dla produkcji rolnej. Przeważają gleby o umiarkowanej i dobrej przydatności rolniczej. Użytki rolne stanowią ok. 63% powierzchni gminy. Lepsze warunki występują w południowo-wschodniej i wschodniej części gminy, gdzie przeważają gleby 4. i 5. kompleksów przydatności rolniczej i lokalnie występują gleby 2. kompleksu przydatności rolniczej gleb, a wśród użytków zielonych zaznacza się przewaga użytków zielonych średnich. W centralnej i zachodniej części gminy wzrasta udział gleb słabszych 6. i 7. kompleksów przydatności rolniczej. Najmniejszy potencjał agroekologiczny charakteryzuje kompleks 7. (żytni bardzo słaby) oraz 3z. (użytki zielone słabe i bardzo słabe – ok. 24%). Gleby kompleksu 7. są piaszczyste, ubogie w składniki pokarmowe, trwale za suche – stanowią one ok. 5,5% powierzchni gruntów ornych gminy. Tabela 3. Udział procentowy gruntów zaliczanych do poszczególnych kompleksów przydatności rolniczej na obszarze gminy Trąbki Wielkie

Kompleksy przydatności rolniczej gleb [%] Gmina Grunty orne Użytki zielone 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1z 2z 3z

Trąbki 0,2 22,5 7,3 25,7 22,7 14,8 5,5 1,0 0,3 0,6 74,7 24,7 Wielkie Źródło: Warunki przyrodnicze produkcji rolniczej - woj. gdańskie, 198211

3.2. Potencjał leśny Zalesienie gminy wynosi 31%. Dominują siedliska lasu świeżego (ponad 90%). W składzie gatunkowym występują głównie sosna ,świerk, modrzew, buk, dąb, brzoza i olsza. W efekcie potencjał leśny gminy ocenić można jako umiarkowany.

3.3. Potencjał rekreacyjny Potencjał rekreacyjny środowiska przyrodniczego w gminie Trąbki Wielkie jest umiarkowany. Warunkuje to przede wszystkim mała liczba jezior nadających się do wykorzystania rekreacyjnego, a właśnie jeziora są podstawowymi czynnikami lokalizacji bazy rekreacyjnej na młodo glacjalnych obszarach pojeziernych. Większy potencjał rekreacyjny występuje w centralnej i zachodniej części gminy ze względu na urozmaiconą rzeźbę terenu i większy udział powierzchni leśnych. Intensywnie rekreacyjnie wykorzystywany jest rejon Jeziora Małego, zwłaszcza jego północna część w sąsiedztwo Jeziora Przywidzkiego.

11 Warunki przyrodnicze produkcji rolniczej - woj. gdańskie, 1982. 10 proeko Raport o stanie środowiska w gminie Trąbki Wielkie

3.4. Potencjał wodny W granicach gminy znajdują się obszary źródliskowe rzeki Kłodawy (dopływ Motławy) i rzeki Rutkownicy (dopływ Wietcisy). Duży jest potencjał wodny rejonu obszaru opracowania w zakresie wód podziemnych. Na większości powierzchni gminy główne użytkowe piętro wodonośne jest związane z utworami czwartorzędowymi (górny i dolny poziom), tylko we wschodniej części gminy (rejon Sobowidza – brak poziomu czwartorzędowego) - ujmowane są wody piętra kredowego. Górny poziom jest nieciągły, miejscami pozbawiony jest izolacji od powierzchni ziemi. Północna część obszaru gminy położona jest w zasięgu Głównego Zbiornika Wód Podziemnych GZWP 111 Subniecka Gdańska obejmującego poziom kredowy. Dla GZWP nr 111 sporządzono dokumentację hydrogeologiczną12, która została przyjęta przez Ministra Środowiska. Zgodnie z Dokumentacją ze względu na dobrą izolację zbiornika od wpływów od powierzchniowych, przy aktualnym stanie eksploatacji, nie jest konieczne wyznaczanie stref ochronnych. W przyszłości poziomy kredowe mogą stanowić główne źródło zaopatrzenia w wodę regionu, wymagają więc ochrony poprzez wzmożoną ochronę wyżej zalegających poziomów wodonośnych (ochrona pośrednia). Skrajna zachodnia część gminy położona jest w zasięgu GZWP 116 – zbiornik między morenowy Gołębiewo, poza jego proponowanym obszarem ochronnym. Dla zbiornika opracowana została dokumentacja hydrogeologiczna13, przez Przedsiębiorstwo Hydrogeologiczne sp. z o.o. 1997, zatwierdzona decyzją MOŚZNiL DG kdh/BJ/489-6106 a/98 z dnia 04.12.1998 r. Dokumentacja zawiera ustalenie warunków hydrogeologicznych zbiornika zbudowanego z utworów porowych formacji czwartorzędowej o powierzchni 170 km2 dla którego zaproponowano wydzielenie obszaru ochronnego o powierzchni 53,8 km2. Wody zbiornika zostały zakwalifikowane jako jakości średniej i dobrej, o średniej i wystarczającej oporności na zanieczyszczenia tylko lokalnie niewystarczającej. Zasoby odnawialne wynoszą zbiornika ustalone zostały na1730 m3/h a dyspozycyjne na1040 m3/h. Proponowane zakazy na obszarze ochronnym: 1. budowy lub rozbudowy zakładów przemysłowych szkodliwych dla środowiska; 2. budowy lub rozbudowy baz i stacji paliw , rurociągów do transportu ropy naftowej, produktów naftowych i innych substancji chemicznych; 3. gromadzenia ścieków i składowania odpadów, o ile zastosowane rozwiązania techniczne, technologiczne i organizacyjne nie wykluczają bezpośredniego lub pośredniego zrzutu do wód podziemnych substancji niebezpiecznych i szkodliwych pochodzących z tych obiektów (...) 4. wykonywania robót melioracyjnych, odwodnień budowlanych oraz innych robót zmieniających stosunki wodne; 5. prowadzenie odkrywkowego wydobycia kopalin, wymagających odwodnienia;

12 Dokumentacja hydrogeologiczna Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 111 Subniecka Gdańska, 1996, Przedsiębiorstwo Geologiczne „Polgeol” w Warszawie Zakład w Gdańsku, Gdańsk. 13 Dokumentacja hydrogeologiczna Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 116 - zbiornik między morenowy Gołębiewo, 1997,Przedsiębiorstwo Hydrogeologiczne sp. z o.o., Gdańsk. 11 proeko Raport o stanie środowiska w gminie Trąbki Wielkie 6. rolniczego wykorzystania ścieków; 7. stosowania nawozów azotowych w dawkach przekraczających ustalone w przepisach szczegółowych dla danego rejonu. Zalecenia na obszarze ochronnym: • objęcie kanalizacją wiejską większych miejscowości; • gospodarstwa rolne, wsie, obiekty turystyczne i inne powinny uregulować swoją gospodarkę wodno-ściekową zgodnie z podanymi zakazami poprzez: • uregulowanie sytuacji formalno-prawnej (...); • prawidłową eksploatację urządzeń kanalizacyjnych i oczyszczających; • na terenie obiektów gdzie ścieki odprowadzane są do szamb, należy użytkowników zobowiązać do terminowych wywozów do oczyszczalni na zorganizowane wylewisko lub właściwe wykorzystanie na cele rolnicze; (...) • stacje paliw położone na obszarze o zaostrzonych rygorach powinny, być wyposażone w kanalizację deszczową i objęte nakazem uregulowania prawnego swojej gospodarko wodno-ściekowej dot. wód opadowych; (...) Zgodnie z art. 59. Ustawy Prawo Wodne z dnia 18 lipca 2001 r. (Dz. U. z dnia 11 października 2001 r.) obszar ochronny zbiornika oraz zakazy, nakazy lub ograniczenia na nim obowiązujące wymagają ustanowienia przez dyrektora RZGW w Gdańsku.

3.5. Potencjał surowcowy Na terenie gminy udokumentowano: • złoża kruszywa naturalnego grubego (pospółki) w ilości 22 mln. t ogółem, w tym na terenie leśnym ok. 16,8 mln. t:on: – Warcz II; – Kleszczewo; – Czerniewo; – Boże Pole-Postołowo; – Cząstkowo- Postołowo II; – Cząstkowo- Postołowo III; – Cząstkowo- Postołowo; – Mirowo. • złoża kruszywa naturalnego drobnego (piasku): – Gołębiewo; – Gołębiewo Wielkie; – Ełganowo; – Warcz III; – Warcz IV. • złoże iłów i mułków zastoiskowych Gołębiewo; 12 proeko Raport o stanie środowiska w gminie Trąbki Wielkie Na terenie gminy nie ma udokumentowanych złóż kredy jeziornej, gytii wapiennej i torfu. W granicach gminy występują dwa rejony perspektywiczne dla udokumentowania złóż piasku: rejon Klępin i rejon Drzewiny – ich szacowane zasoby wynoszą ok. 500 tys. ton każde, oraz złoża kredy jeziornej i gytii w rejonie Sobowidza, o szacowanych zasobach w ilości ok. 100 tys. ton∗.

 „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Trąbki Wielkie” 2003, Pracowania DW – Wanda Łaguna, Sopot. 13 proeko Raport o stanie środowiska w gminie Trąbki Wielkie

4. OCENA STANU ŚRODOWISKA

4.1. Gospodarka wodno-ściekowa 4.1.1. Zaopatrzenie w wodę Zbiorcze zaopatrzenie w wodę mieszkańców gminy odbywa się z 36 ujęć wody (tabela). Ponadto na terenie gminy znajduje się 9 ujęć wyłączonych z eksploatacji14. Tabela 4. Ujęcia wody w gminie Trąbki Wielkie Wydajność Lp. Lokalizacja studni Własność Pobór wody [m3/d] 1 Błotnia Gmina b.d. 10,0 . 2 Błotnia Lasy Państw. b.d. 1,0 . 3 Czerniec Gmina 40,9 36,6 . 4 Cząstkowo prywatne (w użytkowaniu gminy) 29,0 b.d. . 5 Domachowo Gmina 169,7 65,6 . 6 Drzewina Lasy Państw i Gmina b.d. 2,0 . 7 Ełganowo Gmina 337,0 100,0 . 8 Ełganowo prywatne b.d. 4,0 . 9 Gołębiewo Średnie AWRSP 111,0 60,0 . 10. Gołębiewo Średnie AWRSP 84,0 0,0 11. Gołębiewo Wielkie Gmina 35,0 11,0 12. Gołębiewo Wielkie Gmina b.d. 3,0 13. Kleszczewo Gmina b.d. 20,0 14. Kleszczewo prywatne b.d. 1,0 15. Kleszczewo prywatne b.d. 46,0 16. Kleszczewo prywatne b.d. b.d. 17. Kłodawa Gmina 197,2 0,0 18. Łaguszewo prywatne b.d. 1,0 19. Mierzeszyn Gmina 120,0 80,0 20. Mierzeszyn Lasy Państw b.d. 2,0 21. Mierzeszyn Lasy Państw b.d. 1,0 22. Pawłowo Gmina 35,2 15,0 23. Pawłowo - Lwówek Gmina 0,0 4,0 24. Postołowo Lasy Państw b.d. 1,0 25. Postołowo prywatne 30,0 12,0 26. Postołowo prywatne b.d. b.d. 27. Pruska Karczma Lasy Państw b.d. 4,0 28. Sobowidz Gmina 125,0 121,0

14 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Trąbki Wielkie 2003. 14 proeko Raport o stanie środowiska w gminie Trąbki Wielkie

29. Sobowidz Gmina 342,0 112,0 30. Trąbki Małe Gmina 569,8 220,0 31. Trąbki Wielkie prywatne 250,0 100,0 32. Trąbki Wielkie Gmina 417,8 296,0 33. Trąbki Wielkie Lasy Państw b.d. 3,0 34. Wojanowo Lasy Państw b.d. 1,0 35. Zaskoczyn Dom Pomocy Społecznej 95,0 25,0 36. Zaskoczyn Gmina 60,0 25,0 Ujęcia wyłączone z eksploatacji 37. Elganowo prywatne 81,5 0 38. Mierzeszyn AWRSP 8,0 0 (Klawiter) 39. Kłodawa AWRSP b.d. 0 40. Kłodawa prywatne b.d. 0 41. Łaguszewo Gmina b.d. 0 42. Sobowidz AWRSP b.d. 0 43. Trąbki Wielkie AWRSP b.d. 0 44. Warcz AWRSP 10,5 0 45. Warcz Gmina 70,0 0 Źródło: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Trąbki Wielkie 2003 – poprawione wg danych Urzędu Gminy

Wszystkie ujęcia posiadają wygrodzone strefy ochrony bezpośredniej, zgodnie z ustaleniami decyzji o pozwoleniach wodno-prawnych. Ujęcia zasilają lokalne wodociągi wiejskie w następujących wsiach: − Błotnia (długość sieci wodociągowej 1,7 km); − Czerniec (1,1 km); − Ełganowo (3,6 km); − Graniczna Wieś (4,2 km); − Glinna Góra (0,3 km); − Mierzeszyn (2,7 km); − Domachowo (1,6 km); − Zaskoczyn (1,5 km); − Warcz (2,1 km) – studnia głębinowa wyłączona; − Pawłowo (1,3 km); − Sobowidz I, II (6,5 km); − Postołowo (3,8 km); − Cząstkowo (1,4 km); − Kleszczewo (1,0 km); − Trąbki Małe (2,1 km); − Kaczki (4,4 km); − Zła Wieś (2,5 km); − Kłodawa (2,6 km);

15 proeko Raport o stanie środowiska w gminie Trąbki Wielkie

− Łaguszewo (0,7 km) – studnia głębinowa wyłączona; − Kaczki – Łaguszewo (1,9 km); − Trąbki Wielkie (7,5 km); − Gołebiewo Wielkie (11,6 km); − Gołębiewo Śr. (1,5 km); − Gołębiewo (4,5 km); − Rościszewo (4,8 km); − Kleszczewo (8,6 km); − Drzewina (ok. 0,2 km); − Gołębiewo Wielkie – cegielnia (ok. 0,2 km). Długość sieci wodociągowej na obszarze gminy wynosi łącznie 85,5 km. Do wodociągów zbiorczych podłączonych jest 92,2% mieszkańców gminy Trąbki Wielkie15. Sieci wodociągowej brak w miejscowości Drzewina, gdzie jest gminne ujęcie wody.

4.1.2. Źródła zanieczyszczeń wód powierzchniowych i oczyszczanie ścieków Głównymi źródłami zanieczyszczeń wód powierzchniowych na obszarze gminy Trąbki Wielkie są: − zrzuty ścieków z istniejących systemów kanalizacyjnych; − obiekty osadnictwa wiejskiego oraz obiekty użyteczności publicznej nie podłączone do systemów kanalizacyjnych; − duże obiekty gospodarki rolnej; − spływy zanieczyszczeń z dróg biegnących przez teren gminy, zwłaszcza przylegających do rzek i przecinających je; Na terenie gminy praktycznie nie ma urządzenia do odprowadzania i unieszkodliwiania ścieków sanitarnych. Fragmentaryczne układy kanalizacyjne występują w obrębie osiedli mieszkalnych przy dawnych PGR-ach w Sobowidzu, Gołębiewie Średnim, Pawłowie, Domachowie, Zaskoczynie, Czerniecu i Łaguszewie. Ujścia kanalizacyjne w tych miejscowościach zakończone są urządzeniami oczyszczającymi przestarzałymi, w znikomym stopniu spełniającymi swoją funkcję (osadniki gnilne, zbiorniki Imhoffa) lub nie posiadają żadnych urządzeń oczyszczających (ścieki spływają do cieków i rowów melioracyjnych)16. Na pozostałym obszarze gminy ścieki z gospodarstw domowych gromadzone są w zbiornikach bezodpływowych, z których wywożone są do punktów zlewnych w oczyszczalni ścieków lub przez zbiorniki przepływowe odprowadzane są do gruntu, ewentualnie do wód powierzchniowych w sposób niekontrolowany. W ostatnich latach powstało na obszarze gminy kilka minioczyszczalni ścieków (oczyszczalnie kontenerowe) dla pojedynczych gospodarstw. Ponadto w Trąbkach Małych przy zakładzie „Oceanik” znajduje się oczyszczalnia zakładowa (obsługująca wyłącznie zakłady produkcyjne).

15 Ankieta gminna, 2004. 16 „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Trąbki Wielkie” 2003. 16 proeko Raport o stanie środowiska w gminie Trąbki Wielkie Oczyszczalnia posiada przepustowość 14 m3/dobę i spełnia wymogi ochrony środowiska. Wody pooczyszczalniane odprowadzane są do rzeki Kłodawy. Zagrożenie dla czystości wód powierzchniowych i podziemnych stanowią również tereny upraw rolnych oraz obiekty hodowli zwierząt. Źródłem zanieczyszczeń wód (powierzchniowych i podziemnych) są w tym przypadku niewłaściwie stosowane nawozy i środki ochrony roślin oraz powstająca przy produkcji zwierzęcej i wykorzystywana do nawożenia pól gnojowica. Na gruntach wsi Domachowo i Warcz wykorzystywane są gospodarczo osady ściekowe z Oczyszczalni Ścieków „Wschód”. Zgodnie z pismem Pomorskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska „jakość osadów spełnia wymagania Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 1.08.2002 r. w sprawie komunalnych osadów ściekowych (Dz. U. Nr 134 poz. 1140) w zakresie zawartości w nich metali ciężkich, bakteriologii i liczby żywych jaj pasożytów jelitowych...”17. Osady te mają być stosowane jako nawóz do uprawy wierzby krzewiastej na cele energetyczne. Potencjalnym źródłem zanieczyszczeń wód podziemnych jest zlokalizowane w Gołębiewie Wielkim gminne składowisko odpadów komunalnych. Zgodnie z wykonanym dla obiektu „Przeglądem ekologicznym...” (2002)18, nie powoduje on zagrożeń dla wód podziemnych, ze względu na występujące w podłoży słabo przepuszczalne osady (gliny), a „wpływ składowiska na wody powierzchniowe uważa się za znikomy”. Do niedawna istotne zagrożenie dla wód podziemnych stwarzał zlokalizowany w miejscowości Warcz mogilnik, w którym w latach ’70 i ’80 zdeponowano przeterminowane środki ochrony roślin oraz nieprzydatne odczynniki chemiczne. Obiekt ten został zlikwidowany i zgodnie z oceną wpływu na środowisko19 nie oddziałuje negatywnie na wody podziemne.

4.1.3. Stan czystości wód powierzchniowych Stan zanieczyszczenia wód powierzchniowych kontrolowany jest przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gdańsku. W 2000 r. WIOŚ w Gdańsku przeprowadził badania jakości wód Kłodawy (w trzech punktach na terenie gminy) i jej dopływów – Styny i Czerwonej Strugi20. Wody Kłodawy w punkcie kontrolnym powyżej Warcza (17,4 km rzeki) zaklasyfikowane zostały do III klasy czystości pod względem wskaźników fizykochemicznych (zawartość fosforu). Miano coli osiągało wartości ponadnormatywne. W punkcie kontrolnym poniżej Kleszczewa (6,9 km) zawartość fosforu przekraczała dopuszczalne normy, co zadecydowało o końcowej klasyfikacji wód Kłodawy w tym punkcie. Pod względem sanitarnym wody rzeki spełniały wymogi III klasy czystości. Powyżej ujścia Styny wody Kłodawy w zakresie wskaźników fizykochemicznych spełniały wymogi II klasy czystości. Stan sanitarny odpowiadał klasie III. Styna badana była w trzech punktach na terenie gminy Trąbki Wielkie. Poniżej Sobowidza wody rzeki zaklasyfikowane zostały do III klasy czystości ze względu na zawartość fosforu ogólnego. Stan sanitarny wód w tym punkcie spełniał wymogi II klasy czystości.

17 Pismo Pomorskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska z dnia 18.09.2003 r. 18 Przegląd ekologiczny wysypiska odpadów stałych w Gołębiewie Wlk. Ze szczególnym uwzględnieniem oddziaływania na środowisko” 2002, BS-PIT „Infratech”, Gdańsk. 19 Bystrowski, , Ocena wpływu na środowisko mogilnika... 20 Raport o stanie środowiska województwa pomorskiego w 2000 roku, 2001, WIOŚ w Gdańsku. 17 proeko Raport o stanie środowiska w gminie Trąbki Wielkie W Łaguszewie i w rejonie ujścia do Kłodawy wody Styny nie odpowiadały normom ze względu na ponadnormatywną zawartość azotynów. Stan sanitarny wód w obu tych punktach klasyfikował je do III klasy czystości. Czerwona Struga badana byłą w dwóch punktach kontrolnych. W Czerniewie zarówno pod względem fizykochemicznym, jak i sanitarnym wody w rzece zaliczono do III klasy czystości. Decydowały o tym, poza mianem coli, stężenia fosforanów i fosforu ogólnego. Na ujściu do Kłodawy wody Czerwonej Strugi nie odpowiadały normom pod względem sanitarnym oraz klasyfikowały się do III klasy czystości ze względu na wskaźniki fizykochemiczne (decydowały o tym stężenia fosforu ogólnego). Jakość wód w jeziorach znajdujących się na obszarze gminy Trąbki Wielkie nie była badana.

4.2. Źródła i stan zanieczyszczenia powietrza 4.2.1. Źródła zanieczyszczeń atmosfery Źródła emisji zanieczyszczeń do atmosfery na terenie gminy Trąbki Wielkie stanowią: - lokalne kotłownie zespołów zabudowy mieszkaniowej (osiedlowe) i obiektów użyteczności publicznej; - indywidualne źródła ciepła zabudowy mieszkaniowej i obiektów usługowych (tzw. emisja niska); - zanieczyszczenia komunikacyjne (emisja liniowa z ciągów komunikacji samochodowej przebiegających przez teren gminy); - emisja niezorganizowana pyłu z terenów pozbawionych roślinności i z terenów o utwardzonej nawierzchni, głównie komunikacyjnych oraz wyrobisk surowców mineralnych; - emisje niezorganizowane pochodzące z ferm hodowlanych, oczyszczalni ścieków, składowisk odpadów głównie w zakresie odorów oraz tlenków azotu; - napływ zanieczyszczeń z terenów zurbanizowanych aglomeracji trójmiejskiej oraz z sąsiednich gmin wiejskich.

Do głównych źródeł skoncentrowanej emisji zanieczyszczeń do atmosfery na obszarze gminy należą21: − kotłownia osiedlowa w Sobowidzu (węglowa); − kotłownia osiedlowa w Pawłowie (olejowa) Emisja zanieczyszczeń do atmosfery w obrębie gminy (w 2002 r.) przedstawiała się następująco22:

• SO2 - 118,49 t/rok;

• NO2 - 15,83 t/rok; • CO - 294,49 t/rok;

21 Ankieta gminna, 2004. 22 „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Trąbki Wielkie” 2003. 18 proeko Raport o stanie środowiska w gminie Trąbki Wielkie

• CO2 - 20082,84 t/rok; • Pyły - 237,72 t/rok.

Na terenie gminy najliczniejsze są indywidualne źródła energii cieplnej, o zróżnicowanych technologicznie i paliwowo „paleniskach”, jednak w znacznym stopniu tradycyjnie wykorzystujących węgiel i drewno. W związku ze znacznym rozproszeniem zabudowy wiejskiej i związane z nią paleniska nie stanowią uciążliwego źródła zanieczyszczeń. Istotnym źródłem zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego jest komunikacja samochodowa. Rozkład i natężenie zanieczyszczeń związany jest z przebiegiem tras komunikacyjnych o dużym natężeniu ruchu pojazdów. Wielkość wpływu na środowisko w zakresie zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego uwarunkowana jest pośrednio natężeniem ruchu pojazdów, określonego liczbą pojazdów na dobę. Według pomiarów z 2000 r.23, trasy o największym natężeniu ruchu stanowią (zob. rozdz. 4.3.1.): − droga wojewódzka nr 222; − droga wojewódzka nr 226; − droga wojewódzka nr 233. Potencjalnym źródłem emisji niezorganizowanej na obszarze gminy jest składowisko odpadów zlokalizowane w Gołębiewie Wielkim. Składowiska odpadów charakteryzują się emisją pyłów i gazów (zawierających m.in. NH3, CO2, H2S) oraz zanieczyszczeń mikrobiologicznych mogących rozprzestrzeniać się na znaczne odległości w postaci aerozoli. Istotną uciążliwość stwarza emisja odorów. Teren składowiska otoczony jest terenami rolnymi, a najbliższa odległość od zabudowań gospodarstw rolnych wynosi ponad 500 m (zgodnie z „Przeglądem ekologicznym...”, 200224 oddziaływanie składowiska ogranicza się do 100-150 m od granic obiektu). Podobna uciążliwość ma miejsce w otoczeniu funkcjonujących na obszarze gminy urządzeń oczyszczania ścieków i miejsc zrzutów ścieków do wód powierzchniowych.

4.2.2. Stan aerosanitarny na obszarze gminy Na terenie gminy Trąbki Wielkie wykonywane są przez WIOŚ w Gdańsku badania stężenia dwutlenku azotu i dwutlenku siarki metodą pasywną. Punkt pomiarowy zanieczyszczeń atmosfery zlokalizowany był w 2001 r. w centrum miejscowości Trąbki Wielkie, natomiast w 2002 r. na terenie gminy25.

Tabela 5. Średnioroczne wartości stężeń SO2 i NO2 (metodą pasywną) w gminie Trąbki Wielkie. Średnioroczne wartości stężeń 2001 2002 dwutlenek siarki [µg/m3] 9 --- dwutlenek azotu [µg/m3] 11 11

23 Ruch drogowy 2000, 2001, BP-BDiM „Transprojekt Warszawa”, Warszawa. 24 Przegląd ekologiczny wysypiska odpadów stałych w Gołębiewie Wlk. Ze szczególnym uwzględnieniem oddziaływania na środowisko” 2002, BS-PIT „Infratech”, Gdańsk. 25 Raport o stanie środowiska województwa pomorskiego według badań monitoringowych przeprowadzonych w 2002 roku, 2003, WIOŚ, Gdańsk. 19 proeko Raport o stanie środowiska w gminie Trąbki Wielkie

Źródło: Raport o stanie środowiska województwa pomorskiego... (2003). Uzyskane wartości są znacząco mniejsze od dopuszczalnych w okresie wykonywania pomiarów26.

Brak danych pomiarowych dotyczących innych zanieczyszczeń atmosfery. Można założyć, że wobec względnie małej liczby źródeł zanieczyszczeń (o przeważnie małej uciążliwości) oraz dobrych warunków przewietrzania stan aerosanitarny na przeważającym obszarze gminy jest zadowalający.

4.3. Klimat akustyczny 4.3.1. Źródła hałasu Do podstawowych źródeł pogarszających warunki akustyczne na terenie gminy Trąbki Wielkie należą: - ruch kołowy odbywający się na głównych drogach przecinających obszar gminy; szczególnie uciążliwość ta przejawia się w rejonach przebiegu tras przez tereny zwartej zabudowy wiejskiej; - linia kolejowa; - obiekty przemysłowe i bazy transportowe; - tereny eksploatacji surowców mineralnych. Istotnym źródłem hałasu jest komunikacja samochodowa, głównie na drogach wojewódzkich charakteryzujących się natężeniem ruchu27: • droga wojewódzka nr 222: − na odcinku Gdańsk - Godziszewo – 8562 poj./d.; • droga wojewódzka nr 226: − na odcinku Nowa Karczma - Mierzeszyn – 734 poj./d; − na odcinku Mierzeszyn - Jagatowo – 1298 poj./d. • droga wojewódzka nr 233: − na odcinku Trzepowo - Mierzeszyn – 603 poj./d.

Przez obszar gminy przebiega linia kolejowa Pszczółki – Kościerzyna, na której odbywa się jedynie ruch pociągów towarowych. Linia ta odznacza się niewielkim natężeniem ruchu i uciążliwość akustyczna związana z jej funkcjonowaniem jest znikoma. Jedynie na odcinkach przebiegu kolei przez tereny zwartej zabudowy hałas może mieć istotne znaczenie. Uciążliwość przejazdów pociągów związana jest ze stanem trakcji kolejowej oraz taboru. Obiektem przemysłowym występującym na obszarze gminy, stwarzającym lokalną, nieznaczną, uciążliwość akustyczną jest zakład „Oceanik” w Trąbkach Małych28.

26 Załącznik nr 1 do Rozporządzenia Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 28.04.1998 roku, w sprawie dopuszczalnych wartości stężeń substancji zanieczyszczających w powietrzu atmosferycznym (Dz.U. Nr 55 z dnia 06.05.1998 r.). 27 Ruch drogowy 2000, 2001, BP-BDiM „Transprojekt Warszawa”, Warszawa. 28 Ankieta gminna, 2004. 20 proeko Raport o stanie środowiska w gminie Trąbki Wielkie 4.3.2. Poziom hałasu Dopuszczalne poziomy hałasu29 określają dopuszczalny, równoważny poziom dźwięku w stosunku do przeznaczenia terenu. Na obszarze gminy występują następujące poziomy dopuszczalnego hałasu dla dróg lub linii kolejowych (1) oraz od pozostałych obiektów i grup źródeł hałasu (2), w zależności od funkcji terenu: • tereny wypoczynkowo-rekreacyjne poza miastem, tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, tereny zabudowy związanej ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży, tereny domów opieki, tereny szpitali w miastach- 55 dB pora dnia, 45 dB pora nocy (1) oraz odpowiednio 45 dB i 40 dB (2); • tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego, tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej z usługami rzemieślniczymi, tereny zabu- dowy zagrodowej - 60 dB pora dnia i 50 dB pora nocy (1) oraz odpowiednio 50 dB i 40dB (2). Brak danych pomiarowych nt. natężenia hałasu na obszarze gminy Trąbki Wielkie.

4.4. Promieniowanie elektromagnetyczne Źródłami niejonizującego promieniowania elektromagnetycznego są przede wszystkim linie elektroenergetyczne wysokiego napięcia: − 220 kV (2 torowa) – Gdańsk Leźno-Jasieniec; − 110 kV(1 torowa) – Gdańsk Leźno – Tczew. Poza tym na terenie gminy zlokalizowane są trzy stacje przekaźnikowe telefonii komórkowej: w Kleszczewie, Granicznej Wsi i Sobowidzu. Promieniowanie stacji telefonii komórkowej emitowane jest na dużych wysokościach (z reguły wieże z antenami o wysokości 40 - 60 m) i nie stanowi zagrożenia dla zdrowia ludzi.

4.5. Eksploatacja kopalin Spośród występujących na obszarze gminy udokumentowanych złóż surowców mineralnych, aktualnie eksploatowane są złoża30: − „Kleszczewo” (pospółka i piaski); − „Gołębiewo Wielkie” (kruszywo naturalne drobne); − „Ełganowo” (kruszywo naturalne drobne); − „Warcz III” (kruszywo naturalne drobne); − „Warcz IV” (kruszywo naturalne drobne). W przeszłości eksploatowane było również złoże pospółki „Warcz II” oraz złoże „Cząstkowo – Postołowo”. Złoże „Warcz II” zostało wyeksploatowane, natomiast pozostałe zasoby w obrębie złoża „Cząstkowo – Postołowo” znajdują się na terenie leśnym.

4.6. Potencjalne źródła poważnych awarii

29 Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dn. 13 maja 1998 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. nr 66, poz. 436). 30 Ankieta gminna, 2004. 21 proeko Raport o stanie środowiska w gminie Trąbki Wielkie Na obszarze gminy potencjalnymi źródłami poważnych awarii są: - gazociągi wysokiego ciśnienia, ze stacjami redukcyjnymi gazu; – trasy przewozu substancji toksycznych i paliw płynnych.

22 proeko Raport o stanie środowiska w gminie Trąbki Wielkie

4.7. Gospodarka odpadami stałymi 4.7.1. Rodzaj, ilość i źródła powstawania odpadów Odpady komunalne (gr. 20 03 01) Zgodnie z art. 3 ust. 3 pkt 4 Ustawy z dnia 27.04.2001 r. o odpadach odpady komunalne to odpady powstające w gospodarstwach domowych a także odpady nie zawierające odpadów niebezpiecznych pochodzące od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych.

Odpady z gospodarstw domowych Obecnie na terenie gminy Trąbki Wielkie mieszka łącznie 9.529 osób; z tego we wsiach obrębowych: powyżej 1000 mieszkańców 2.648 -//-; od 700 do 1000 -//- 723 -//-; od 300 do 700 -//- 3.505 -//-; do 300 -//- 2.653 -//-. Przy średnim wskaźniku 4 os/mieszkanie można przyjąć że w gminie jest ok. 2.380 gospodarstw, w których powstają odpady komunalne. W celu oszacowania ilości odpadów komunalnych z gospodarstw domowych przyjęto następujące założenia: - wskaźniki nagromadzenia odpadów: - we wsiach do 300 Mk - 0,4 m3/Mk .rok - -//- od 300 do 700 -//- - 0,5 -//- - -//- od 700 do 1000 -//- - 0,6 -//- - -//- powyżej 100 -//- - 0,8 -//- - średnia gęstość odpadów przewożonych taborem bez wstępnego zagęszczenia szacowana jest od 130 do 250 kg/m3; dla gminy Trąbki Wielkie przyjmuje się wielkość 150 kg/m3. Szacunkowa ilość odpadów komunalnych powstających w gospodarstwach domowych wynosi: 5,4 tys. m3/rok, tj. ok. 800 Mg/rok.

Odpady sektora usługowego. Odpady z sektora usług handlowych i innych obiektów obsługi ludności są podobne do odpadów powstających w zabudowie mieszkaniowej, jednakże charakteryzują się innym składem morfologicznym. Szacuje się, że w skali całej gminy jest to wielkość 1,0 tys. m3/ rok (przy wskaźniku 0,1 m3/Mk rok). Średnia gęstość tych odpadów jest mniejsza, gdyż przeważają odpady opakowaniowe. Przyjmując wskaźnik 130kg/m3 otrzymujemy wielkość 130 Mg/ rok. Odpady powstające w sektorze gospodarczym Sektor gospodarczy na terenie gminy jest słabo rozwinięty; ponad 90% powierzchni zajmują użytki rolne i lasy. Do nielicznych zakładów wytwarzających odpady komunalne należą: - Odlewnia Żeliwa i Metali Kolorowych w Sobowidzu; - Zakład Farmaceutyczno – Kosmetyczny „Oceanic” w Trąbkach Małych; - Dom Pomocy Społecznej w Zaskoczynie.

23 proeko Raport o stanie środowiska w gminie Trąbki Wielkie

Z braku danych o ilości odpadów komunalnych, powstających w sektorze gospo- darczym, wstępnie ocenia się że jest to wielkość ok. 0,4 tys. m3/ rok, tj. ok. 70 Mg/ rok. Łączną ilość odpadów komunalnych powstających na terenie gminy Trąbki Wielkie szacuje się w ilości 5,8 tys. m3/ rok, tj. ok. 1.000 Mg/ rok.

Skład morfologiczny odpadów Na terenie gminy nie wykonywano analiz ilościowych i jakościowych składu odpadów. W opracowaniu p.t. „Program gospodarki odpadami dla gminy Trąbki W.” wykonanym w 2001 r. przez „Eko – Efekt” Sp. z o.o. przyjęto wg badań odpadów w gminach o podobnym charakterze (gminy rolnicze bez przemysłu), podział na 7 grup. Dla potrzeb niniejszego opracowania przyjmuje się podział na 17 strumieni odpadów wg KPGO, z wyłączeniem odpadów budowlanych. W KPGO udział odpadów budowlanych w całości odpadów komunalnych określono dla obszarów wiejskich w wielkości 17,9%. Obecnie na terenie gminy Trąbki Wielkie udział ten jest znacznie niższy.

Tabela 6a Ogólna ilość odpadów komunalnych wytworzonych w 2003 r. w podziale na strumienie odpadów Ilość Lp. Strumień odpadów Udział % /Mg/ 1. Odp. organiczne ulegające biodegradacji 12,1 121,0 2. Odp. „zielone” 2,3 23,0 3. Papier i tektura (nieopakowaniowe) 5,8 58,0 4. Opakowania z papieru i tektury 8,4 84,0 5. Opakowania wielomateriałowe 1,0 10,0 6. Tworzywa sztuczne (nieopakowaniowe) 11,4 114.0 7. Opakowania z tworzyw sztucznych 3,8 38,0 8. Szkło (nieopakowaniowe) 0,5 5,0 9. Opakowania ze szkła 10,2 102,0 10. Metale 2,4 24,0 11. Opakowania z blachy stalowej 0,9 9,0 12. Opakowania z aluminium 0,2 2,0 13. Tekstylia 2,6 26,0 14. Odpady mineralne 7,2 72,0 15. Drobna frakcja popiołowa 21,9 219,0 16. Odpady wielkogabarytowe 8,2 82,0 17. Odpady niebezpieczne 1,1 11,0 Razem 100,0 1.000,0 Źródło: opracowanie własne

Łączna ilość odpadów komunalnych na terenie gminy Trąbki Wielkie szacowana jest na 1.000 Mg/ rok i jest mniejsza od ilości odpadów przyjętej w WPGO. Wskaźnik jednostkowy wynosi 105 kg/Mk/ rok i jest niższy o 30% od wskaźnika w WPGO. Różnica wynika m. in. z następujących przyczyn:

24 proeko Raport o stanie środowiska w gminie Trąbki Wielkie

• osadnictwo bardzo rozdrobnione nie sprzyja rozwojowi infrastruktury technicznej; ok. 30% mieszkańców mieszka w 16 wsiach (poniżej 300 Mk/ wieś); ok. 40% mieszkańców mieszka w 8 wsiach (do 700 Mk/ wieś); • słabo rozwinięty sektor gospodarczy i usługowy. Odpady z sektora budowlanego (gr. 17) Na odpady z sektora budowlanego składają się głównie odpady obojętne z rozbiórek obiektów jak np. gruz budowlany, materiały ceramiczne, beton, panele i inne elementy np. gipsowe. Są też inne rodzaje odpadów jak np. drewno, stal oraz odpady niebezpieczne np. azbest. Część odpadów budowlanych jest wykorzystywana do utwardzania dróg gminnych. Brak jest danych o ilości odpadów budowlanych wywiezionych na składowisko oraz wykorzystywanych przez mieszkańców we własnym zakresie. Z uwagi na niewielki zakres robót ocenia się, że do unieszkodliwiania pozostaje średnio 0,5 tys. m3 różnych odpadów (ok. 75 Mg/ rok).

Odpady z oczyszczalni ścieków. Na terenie gminy nie ma komunalnych oczyszczalni ścieków

Odpady powstające w sektorze gospodarczym (niebezpieczne i inne niż niebezpieczne) Tabela 6b Wykaz podmiotów gospodarczych wytwarzających odpady niebezpieczne i inne niż niebezpieczne (stan na dzień 31.03.2004 r.)

Nr i data Data Lp. ważności Nazwa i adres firmy Kod odpadu Decyzji decyzji 1. BRO. ROŚ Przeds. Farmaceutyczno – Odp. niebezpieczne 7626/36/99 30.06.2004 Kosmetyczne „Oceanic” 19 08 03 z 09.11.1999 Z-d Farmaceutyczny 16 08 21 Trąbki Małe 11A 2. BRO. ROŚ Odlewnia Żeliwa i Metali Odp. niebezpieczne 7647- 21/03 31.05.2013 Kolorowych, L. Bieliński 13 02 05, 16 02 13 z 20.05.2003 Sobowidz, ul. Kościuszki 21 odp. inne 10 01 01, 10 10 99 10 09 03, 12 01 99 10 09 99, 15 01 04 10 10 03, 15 02 03 3. BRO. ROŚ Skup Złomu Stalowego i Makulatury Odp. niebezpieczne 7647- 34/03 31.05.2013 P. Popielewski 13 03 07, 16 06 01 z 27.05.03 Sobowidz, ul. Kościuszki odp. inne 15 02 03, 19 12 02 16 01 19, 19 12 03 19 12 12 4. BRO. ROŚ Dom Pomocy Społecznej, Odp. niebezpieczne 7647 – 40/03 31.07.2013 Zaskoczyn 18 01 03, 20 01 21 z 07.07.2003 18 01 09, 20 01 99 5. BRO – ROŚ Polski Koncern Naftowy, „Orlen” Odp. niebezpieczne 7647-46/03 31.10.2013 Stacja Paliw nr 1187 15 02 02 02.10.2003 Trąbki Wielkie ul. Gdańska 22 Źródło: materiały Starostwa Powiatowego w Pruszczu Gdańskim W Zakładzie „Oceanic” w Trąbkach M. w 2002 r. wytworzono następujące rodzaje i ilości odpadów:

25 proeko Raport o stanie środowiska w gminie Trąbki Wielkie - odpady niebezpieczne: 16 02 13 - zużyte urządzenia zawierające elementy niebezpieczne 0,008 Mg; 19 08 10 - tłuszcze i mieszaniny olejów z separacji 1,5 -//-; - odpady inne niż niebezpieczne: 15 01 01 - opakowania z papieru i tektury 6,7 Mg; 15 01 02 - -//- z tworzyw sztucznych 0,9 -//-; 16 10 02 -uwodnione odpady ciekłe 3.096,0 -//-; 17 01 07 - zmieszane odpady betonu, gruzu itp. 8,5 -//-. Na terenie Zakładu czynna jest oczyszczalnia ścieków przemysłowych. W 2002 r. wytworzono następujące ilości odpadów: 19 08 12 - szlamy z biologicznego oczyszczania ścieków przemysłowych 81,6 Mg; 19 08 99 - inne odpady 0,1 -//-. Sumaryczne ilości odpadów w poszczególnych grupach, określone w decyzjach Starostwa Powiatowego przedstawione są w tabeli 4. Tabela 6c Zestawienie odpadów wytwarzanych przez podmioty gospodarcze (wg wydanych decyzji) Kod Ilość Lp. Nazwa odpadu /Mg/ Odpady niebezpieczne 1. 13 Oleje opałowe 0,15 2. 15 Odpady opakowaniowe 0,15 3. 16 -//- różne 0,80 4. 18 -//- medyczne 0,10 5. 19 -//- z instalacji 2,40 6. 20 -//- komunalne (lampy) 0,95 razem 4,55 Odpady inne 7. 10 Odpady z procesów 59,0 termicznych 8. 15 Odpady opakowaniowe 7,6 9. 16 -//- różne 3.096,0 10 19 -//- z instalacji 11,6 razem 3.174,2 Źródło: decyzje Starostwa Powiatowego w Pruszczu Gdańskim Dotychczas nie prowadzono badań określających rodzaje i ilości odpadów niebezpiecznych, znajdujących się w odpadach komunalnych. Brak także informacji o ilości odpadów niebezpiecznych wytwarzanych w placówkach służby zdrowia.

Szczególne rodzaje odpadów niebezpiecznych Odpady zawierające PCB Odpady zawierające PCB występują głównie w urządzeniach elektroenergetycznych tj. transformatorach i kondensatorach. Źródłem wytwarzania tych odpadów są operacje wymiany płynów w transformatorach oraz wycofywania z eksploatacji transformatorów i kondensatorów, a także innych urządzeń 26 proeko Raport o stanie środowiska w gminie Trąbki Wielkie zawierających PCB, wyprodukowanych w latach 1960-1985. Zgodnie z Rozporządzeniem z dnia 09.10.2002 r. w sprawie sposobu przedkładania informacji o rodzaju, ilości i miejscach występowania substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska (Dz. U. Nr 175, poz. 1439) wszyscy posiadacze substancji i urządzeń zawierających PCB zobowiązani byli do przedłożenia do dnia 31.01.2003 r. stosownych informacji. Do dnia dzisiejszego do Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego nie wpłynęła żadna informacja, że na terenie gminy Trąbki Wielkie znajdują się urządzenia i instalacje zawierające PCB.

Odpady zawierające azbest Na terenie gminy Trąbki Wielkie eternit występuje głownie na obiektach gospodarczych jak garaże, magazyny, składy, komórki itp. Brak inwentaryzacji, która umożliwiłaby opracowanie planu likwidacji tego materiału. Brak jest także inwentaryzacji sieci wodociągowych, które wykonane zostały z rur azbestocementowych.

4.7.2. Rodzaj i ilość odpadów poddawanych poszczególnym procesom odzysku Odlewnia Żeliwa i Metali Kolorowych L. Bieliński w Sobowidzu, ul. Kościuszki 21 posiada decyzję Starostwa Powiatowego w Pruszczu Gd. zezwalającą na zbieranie, odzysk, wytwarzanie i transport różnych odpadów (nr BRO. ROŚ 7647- 21/03 z 20.05.2003, ważna do 31.5.2013). W procesie produkcyjnym wykorzystywane są odpady z grupy 17 04 (odpady i złomy metaliczne oraz stopów metali). Działalność tą kwalifikuje się jako proces odzysku R4 – recykling metali i związków metali. Decyzja określa odzysk odpadów gr. 17 04 w ilości 102 Mg/ rok. Brak sprawozdań z działalności w latach 2002 i 2003.

4.7.3. Rodzaj i ilość odpadów poddawanych poszczególnym procesom unieszkodliwiania Na terenie gminy Trąbki Wielkie procesowi unieszkodliwiania przez składowanie podlegają tylko odpady komunalne. Ilość odpadów przywożonych ma składowisko oceniana jest wg napełnienia pojazdów. Szacuje się, że jest to wielkość ok. 5 tys. m3/ rok, tj. ok. 750 Mg/ rok.

4.7.4. Istniejące systemy zbierania odpadów Odpady komunalne Szczegółowe zasady utrzymania porządku i czystości w gminie zawarte są w Uchwale nr 31/VII/97 Rady Gminy Trąbki Wielkie z dnia 26 sierpnia 1997 r. W uchwale tej przyjęto: • odpady komunalne należy gromadzić na terenie nieruchomości w szczelnych, zamykanych zbiornikach przenośnych; • Zarząd Gminy będzie popierać zorganizowaną selektywną zbiórkę odpadów użytecznych przez podmioty zapewniające ustawienie w wyznaczonych

27 proeko Raport o stanie środowiska w gminie Trąbki Wielkie miejscach odpowiednich pojemników, regularny i nieuciążliwy wywóz oraz gwarantujące odbiór tych odpadów przez specjalistyczne firmy; • odpady wielkogabarytowe mieszkańcy powinni wywozić na wysypisko gminne we własnym zakresie; • właściciele nieruchomości przy zlecaniu wywozu i unieszkodliwiania odpadów komunalnych zobowiązani są do korzystania wyłącznie z usług podmiotu uprawnionego; • dopuszcza się wywóz odpadów komunalnych stałych z nieruchomości przez właściciela własnymi środkami na wysypisko gminne Uchwała nie określa zasad gospodarowania odpadami budowlanymi. W związku z istotnymi zmianami w ustawie z 1996 r. o utrzymaniu porządku i czystości w gminach, wprowadzonymi w 2003 r. zaleca się aktualizację uchwały Nr 31/VII/97 Rady Gminy Trąbki Wielkie z dnia 26.08.1997 r. Odpady komunalne są gromadzone w pojemnikach 110 l oraz 1.100 l. ustawionych na terenach posesji. Ocenia się, że zorganizowanym wywozem objętych jest około 75% mieszkańców. Pozostali mieszkańcy posiadają gospodarstwa rozproszone, do których obecnie prowadzą drogi dojazdowe nie przystosowane do ruchu taboru wywożącego odpady. Z tego względu władze samorządowe gminy zezwoliły na dowóz odpadów komunalnych na składowisko w Gołębiewie Wielkim własnym transportem. Dzięki takiej polityce samorządu jest mniej odpadów w przydrożnych lasach oraz „dzikich” wysypisk.

Selektywna zbiórka odpadów Na terenie gminy w 2004 r. został wprowadzony system selektywnej zbiórki odpadów będących surowcami wtórnymi. Pojemniki ustawiono we wsiach: Ełganowo, Gołębiewo Wielkie, Mierzeszyn, Trąbki Wielkie. i Sobowidz. Pojemniki są własnością firmy wywozowej. Obsługa składowiska na miejscu wybiera złom, szkło i odpady niebezpieczne.

Skup surowców wtórnych W Sobowidzu działa firma „Skup Złomu Stalowego i Makulatury” Piotr Popielewski. Firma posiada decyzję Starostwa Powiatowego w Pruszczu Gd. (BRO. ROŚ 7647 – 34/03 z 27.5.2003, ważna do 31.5.2013) zezwalającą na zbieranie i transport odpadów z grup: 16 01 17 i 16 01 18 - metale żelazne i nieżelazne (ze zużytych lub nie nadających się do użytku pojazdów); 17 04 - odpady i złomy metaliczne oraz stopów metali; 19 12 02 i 19 12 03 - odpady z mechanicznej obróbki odpadów.

4.7.5. Lokalizacja i rodzaje instalacji do unieszkodliwiania i odzysku odpadów Składowisko odpadów komunalnych w GOŁĘBIEWIE Wielkim Składowisko zlokalizowane jest w odległości około 0,5 km od drogi Gołębiewo – Cegielnia – Kaczki. Na wysypisko wykorzystano nieużytek powstały po eksploatacji gliny dla celów produkcyjnych pobliskiej Cegielni. W odległości 0,5 km od składowiska znajdują się zabudowania oraz studnia wiercona na terenie Cegielni. Status formalno-prawny obiektu: 28 proeko Raport o stanie środowiska w gminie Trąbki Wielkie o Decyzja, Urzędu Gminy w Trąbkach Wielkich nr N-8381/3/V/86 z dnia 16.10.1986 r. - zatwierdzony został plan realizacyjny zagospodarowania terenu gminnego wysypiska odpadów komunalnych w Gołębiewie Wielkim; - udzielone zostało pozwolenie na budowę powyższej inwestycji; o „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Trąbki Wielkie” uchwalone przez Radę Gminy dnia 27.02.2004 r. (Uchwała Nr 5/II/2004) utrzymano w dalszym ciągu lokalizację składowiska na działce nr 84/15 – obręb Kępiny. Obecnie Urząd Gminy nie posiada: . pozwolenia na użytkowanie obiektu budowlanego; . decyzji zatwierdzającej instrukcję eksploatacji składowiska odpadów; . decyzji zezwalającej na prowadzenie działalności w zakresie unieszkodliwiania odpadów. Dokumenty niezbędne do uzyskania ww. pozwolenia i decyzji zostaną przygotowane i złożone w Starostwie Powiatowym w terminie do końca grudnia 2004 r. Powierzchnia terenu – 37.057 m2. Niecka wysypiska posiada naturalne uszczelnienie gliną, miąższość utworów nieprzepuszczalnych wynosi 25,0 m. Wyposażenie techniczne: - obiekt socjalny; - skrzynia na odpady użyteczne – w złym stanie technicznym; - utwardzone miejsce na składowanie wybranych odpadów użytecznych; - suchy ustęp; - brodzik dezynfekcyjny – nieczynny; - beczka na środki chemiczne; - drenaż wód odciekowych i studnia zbiorcza; - rowy opaskowe ze zbiornikiem ziemnym i odpływem do rowu meliorac. – instalacja wyłączona z eksploatacji, zbiornik stale napełniony wodą; - droga technologiczna wokół składowiska; - ogrodzenie z bramą wjazdowa; - zieleń ochronna; - spychacz pracujący doraźnie; - doprowadzona energia elektryczna, aktualnie brak napięcia; - woda dowożona. Pojemność geometryczna wg dokumentacji – 87,1 tys. m3. Eksploatację rozpoczęto w 1989 r., wypełnienie ocenia się na ok. 30%. W 2002r. wykonane zostało opracowanie pt „Przegląd ekologiczny istniejącego wysypiska odpadów stałych w Gołębiewie Wielkim, ze szczególnym uwzględnieniem oddziaływania na środowisko”. Wnioski wynikające z tego opracowania były następujące: • lokalizacja jest korzystna; • eksploatacja odbywa się w miarę poprawnie, w granicach posiadanych przez gminę środków i możliwości; • badania wykazały średni stopień zanieczyszczenia bakteryjnego powietrza co wskazuje, że nie jest możliwe ograniczenie oddziaływania składowiska do terenu ogrodzonego; • zanieczyszczenia gleby w rejonie wysypiska metalami ciężkimi uznano za niewielkie;

29 proeko Raport o stanie środowiska w gminie Trąbki Wielkie

• składowisko odpadów nie stanowi większego zagrożenia dla wód podziemnych, występujących na głębokości 8,5 m; • wpływ wysypiska na wody powierzchniowe uważa się za minimalny; • obiekt nie stanowi zagrożenia dla środowiska, należy dogęścić pas zieleni izolacyjnej. Starosta Gdański rozpatrując z urzędu sprawę zgodności funkcjonowania składowiska odpadów w Gołębiewie z wymogami ustawy o odpadach oraz dostosowanie funkcjonowania składowiska do przepisów tej ustawy i po analizie „Przeglądu ekologicznego.....” wydał decyzję nr BRO. ROŚ. 7627-5/03 z dnia 22.12.2003 r. zobowiązującą Gminę Trąbki Wielkie do: - uzupełnienie ogrodzenia składowiska - do 30.06.2004 r. - uzupełnienie zieleni ochronnej - do 31.10.2004 r. - wyposażenie składowiska w wagę samochodową - do 31.12.2004 r. - wystąpienie do właściwego organu administracyjnego o wydanie pozwolenia na budowę instalacji do odprowadzania gazu składowiskowego - do 30.06.2005 r. - po oddaniu do użytkowania instalacji odgazowującej, badanie 1 raz w miesiącu określonych parametrów gazu; - prowadzenie pomiarów stopnia osiadania powierzchni składowiska w oparciu o ustalone repery; 1 raz w roku począwszy - od 31.01.2004 r. - rejestrowanie raz na dobę wielkości opadu atmosferycznego lub wyposażenie składowiska w deszczomierz - do 31.01.2004 r. - wykonanie otworów do poboru prób oraz badań składu wód podziemnych - do 19.12.2004 r. - prowadzenie badań wód podziemnych w określonym zakresie - od 20.12.2004 r. - uzyskanie pozwolenia wodno-prawnego na odprowadzenie wód odciekowych do gruntu - do 31.03.2004 r. - badania składu wód odciekowych w określonym zakresie co trzy miesiące - prowadzenie kontroli struktury i składu masy deponowanych odpadów - 1 raz w roku; - uzupełnienie instrukcji eksploatacji składowiska i przedłożenie do zatwierdzenia - do 30.06.2004 r. - ustalenie zasięgu i granic oddziaływania składowiska na środowisko i wystąpienie do Rady Powiatu o ustanowienie obszaru ograniczonego użytkowania. Rada Gminy Trąbki Wielkie nie złożyła odwołania od powyższej decyzji. Dotychczas wykonano: − uzupełnienie ogrodzenia; − zainstalowano trzy piezometry.

Składowisko odpadów niebezpiecznych w WARCZU W miejscowości Warcz zlokalizowany był mogilnik, w którym w latach 1973-1982 składowane były odpady niebezpieczne. Zgodnie z planem Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego mogilnik został zlikwidowany w 2004 r. (odpady wywożono na przełomie 2003 i 2004 r.). Monitoring prowadzony będzie do czasu ustabilizowania się jakości wód. Wykorzystanie komunalnych osadów ściekowych (proces odzysku R10) Na grunty wsi Domachowo (działka nr 221) przywiezione zostały komunalne osady ściekowe z oczyszczalni ścieków „Wschód” w Gdańsku. Osady ściekowe miały być stosowane jako nawóz do uprawy wierzby krzewiastej na cele energetyczne.

30 proeko Raport o stanie środowiska w gminie Trąbki Wielkie Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w Gdańsku pismem z dnia 18.09.2003 skierowanym do Wójta Gminy Trąbki Wielkie zwrócił uwagę na to, że na działce rosną chwasty a zatem nie spełniono warunków określonych w obowiązującym prawie. Wg uzyskanych informacji wierzba energetyczna została zasadzona wiosną 2004 r. Do uprawy wierzby, z wykorzystaniem osadów ściekowych jako nawozu, pierwotnie przeznaczono teren o powierzchni 8,8 ha., wykorzystano 3,05 ha, z reszty systemu zrezygnowano z uwagi na protesty okolicznej ludności. W Warczu osady ściekowe były stosowane w 2003 r. na działce nr 84/4 o pow. 1,35 ha. Produkcja materiału szkółkarskiego rozpoczęta zostanie w 2004 r.

Nielegalne wysypiska odpadów Brak informacji o nielegalnych wysypiskach odpadów. Lokalne wysypiska, które pojawiają się sporadycznie, są likwidowane i nie prowadzi się rejestru takich zdarzeń.

4.7.6. Wykaz podmiotów prowadzących działalność w zakresie zbierania, transportu, odzysku oraz unieszkodliwiania odpadów komunalnych Urząd Gminy w Trąbkach Wielkich wydał dwie decyzje zezwalające na działalność w zakresie odbierania odpadów komunalnych stałych od właścicieli nieruchomości (od mieszkańców i obiektów użyteczności publicznej) i dostarczania ich na składowisko w Gołębiewie: - ALTVATER SULO - Oddział Pomorski w Łęgowie, ul. Jasna 43; - Przeds. Robót Sanitarno - Porządkowych S.A. w Gdańsku, Trakt Św. Wojciecha 43/45. Składowiskiem odpadów w Gołębiewie zarządza Urząd Gminy w Trąbkach Wielkich.

31 proeko Raport o stanie środowiska w gminie Trąbki Wielkie

5. OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU

5.1. Stan istniejący Na obszarze gminy Trąbki Wielkie występują następujące formy ochrony przyrody i krajobrazu, w rozumieniu Ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r.31 (tab. 7): • rezerwat przyrody „Dolina Kłodawy”; • „Przywidzki” Obszar Chronionego Krajobrazu; • 22 pomniki przyrody ustanowione przez wojewodę.

Tabela 7. Formy ochrony przyrody w gminie Trąbki Wielkie (2003).

Powierzchnia w ha (z jednym znakiem po przecinku) Suma pow. objętych Stano- Zespoły Parki Rezerwaty Obszary różnymi formami Użytki wiska przyro- narodowe przyrody Parki krajobrazowe chronioneg ochrony przyrody ekolo- doku- dniczo- (bez (bez (bez otuliny) o Liczba Powierzchn giczne menta- krajo- Miasto/gmina otuliny) otuliny) krajobrazu pomników ia [ha]) cyjne brazowe przyrody w tym Procentowy rezerwaty i udział w pozostałe ogólnej razem [ha] formy powierzchni ochrony miasta przyrody /gminy województwo 1 829 288,0 23416,2 7 130,1 167 856,2 15 127,9 392 713,0 777,1 23,2 13 054,0 597 092,3 32,6 1945

powiat 79 317,0 0,0 86,1 0,0 38 838,0 0,0 0,0 0,0 38 848,4 49,0 75 gdański Trąbki 16 262 0,0 10,4 0,0 95,0 0,0 0,0 0,0 105,4 0,6 22 Wielkie Źródło: Kostarczyk A., Przewoźniak M. (red.), 2002, Materiały do monografii przyrodniczej Regionu Gdańskiego, T.8. Diagnoza stanu i koncepcja ochrony środowiska przyrodniczo-kulturowego w województwie pomorskim, Marpress, Gdańsk.

Rezerwat przyrody „Dolina Kłodawy” ustanowiono Rozporządzeniem Wojewody Pomorskiego (Dz. U. Województwa Pomorskiego nr 131/99 poz. 1130). Rezerwat o powierzchni 10,4 ha obejmuje fragment lasu grądowego w głęboko wciętej dolinie rzeki Kłodawy. Powierzchnia otuliny wynosi 14,85 ha. Powierzchnia „Przywidzkiego” OChK wynosi 10 888 ha. W granicach gminy Trąbki Wielkie zajmuje on ok. 95 ha, co stanowi zaledwie 0,6% jej ogólnej powierzchni. „Przywidzki” OChK ustanowiony został Rozporządzeniem nr 5/94 Wojewody Gdańskiego z dnia 8 listopada 1994 r. w sprawie wyznaczenia obszarów chronionego krajobrazu, określenia granic parków krajobrazowych i utworzenia wokół nich otulin oraz wprowadzenia obowiązujących w nich zakazów i ograniczeń oraz zmieniającym je Rozporządzeniem nr 11/98 Wojewody Gdańskiego z dnia 3 września 1998 r. Obszar chronionego krajobrazu w granicach gminy Trąbki Wielkie obejmuje fragment rynny z Jeziorem Małym i wypływającą z niego rzeką Kłodawą oraz towarzyszący im kompleks leśny.

31 DZ. U. Nr 92, z dnia 30 kwietnia 2004 poz. 880. 32 proeko Raport o stanie środowiska w gminie Trąbki Wielkie Wg ujednoliconego tekstu obu Rozporządzeń 5/94 11/98: 1. W odniesieniu do obszarów chronionego krajobrazu, (...), wprowadza się następujące zakazy, ograniczenia i obowiązki: 1) zabrania się: a) lokalizowania i budowy obiektów o znaczeniu ponadlokalnym, wpływających szkodliwie na środowisko, b) osuszania torfowisk, mokradeł i zbiorników wodnych, a także prowadzenia wszelkich prac melioracyjnych bez uzgodnienia z Wojewódzkim Konserwatorem Przyrody, c) lokalizowania i budowy składowisk odpadów niebezpiecznych, d) lokalizowania nowych budynków poza obrębem zwartej zabudowy wsi: - na gruntach leśnych i w odległości mniejszej niż 30 m od granicy lasu – z wyjątkiem obiektów niezbędnych dla gospodarki leśnej, - w odległości mniejszej niż 100 m od linii brzegowej wód morskich, jezior i rzek - z wyjątkiem kąpielisk, przystani turystycznych i rybackich, stanic wodnych oraz zabudowanych działek budowlanych i siedlisk rolniczych, e) biwakowania poza miejscami wyznaczonymi na ten cel; 2) właściwe organy administracji publicznej powinni dążyć do koncentracji nowej zabudowy w obrębie istniejących wsi; 3) eksploatację kopalin dopuszcza się jedynie dla zaspokojenia potrzeb lokalnych; 4) właściwe organy administracji powinny dążyć do ograniczenia przeznaczania gruntów leśnych na cele nieleśne. (...) 3. Budowa dróg, przesyłowych linii energetycznych i innych instalacji liniowych oraz inwestycji służących ochronie środowiska na obszarach o których mowa w ust. 1 i 2, może być przeprowadzana po uzgodnieniu z Dyrektorem właściwym ds. ochrony środowiska Urzędu Wojewódzkiego w Gdańsku, w sposób zapewniający zachowanie walorów krajobrazowych środowiska oraz ochronę przed szkodliwymi uciążliwościami dla środowiska. Na obszarze gminy znajdują się 22 pomniki przyrody (tab. 8). Są to formy ustanowione na szczeblu wojewódzkim. Nie występują pomniki przyrody utworzone przez radę gminy.

33 proeko Raport o stanie środowiska w gminie Trąbki Wielkie

Tabela 8.Pomniki przyrody w gminie Trąbki Wielkie Lp. Nr Data Rodzaj Gatunek 1 Położenie rejestru powołania 1 132 głaz 63-12-31 Trąbki,L.Wojanowo,o.104 f 2 196 grupa drz dąb szypułkowy 68-08-08 Trąbki,L.Sobowidz,o.50 a 3 219 drzewo modrzew europe 68-08-08 Trąbki,L.Sobowidz,o.53 m 4 264 głaz 71-04-09 Trąbki,L.Wojanowo,o.73 l 5 265 gr.łazów 71-04-09 Trąbki,Mierzeszyn,na polu 6 446 drzewo lipa drobnolis 84-12-17 Trąbki,park,zach cz. 7 479 grupa drz dąb szypułkowy 84-12-17 Trąbki,L.Sobowidze,o.64 k 8 491 grupa drz dąb szypułkowy 84-12-17 Trąbki,Sobowidz,park 9 492 grupa drz kasztan. biały 84-12-17 Trąbki,Sobowidz,park 10 493 drzewo dąb szypułkowy 84-12-17 Trąbki,Sobowidz,park 11 536 drzewo dąb szypułkowy 86-11-25 Trąbki,Sobowidz,brzeg rz.Stiny 12 598 drzewo jesion wyniosł 88-06-16 Trąbki,park,naprzeciw restauracji 13 767 drzewo buk pospolity 90-04-13 Trąbki,park centrum 14 915 drzewo buk pospolity 93-06-04 Trąbki,park 15 972 drzewo grab pospolity 95-12-29 Sobowidz, park gospodarstwa roln. 16 973 drzewo sosna czarna 95-12-29 Zaskoczyn,park gospodarstwa roln. 17 974 drzewo świerk pospoli 95-12-29 Zaskoczyn,park gospodarstwa roln. 18 1026 drzewo buk pospolity 96-12-06 L.Sobowidze, o. 53j 19 1027 grupa drz sosna pospolit 96-12-06 L.Trąbki, o. 23n 20 1028 drzewo dąb bezszypułk 96-12-06 L.Trąbki o. 23n 21 1029 drzewo buk pospolity 96-12-06 L.Wojanowo, o.90l 22 1044 głaz 96-12-06 L.Trąbki, o.5a Źródło: Rejestr Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody w Gdańsku

5.2. Planowane formy ochrony Na terenie gminy planuje się włączenie do obszarów chronionego krajobrazu znaczną część gminy, w tym do: • Skarszewskiego OChK - zachodnia część obszaru gminy; • Kociewskiego OChK - południowo-wschodnia część obszaru gminy.

Celem utworzenia Skarszewskiego OChK jest wzmocnienia układu terenów chronionych w północnej części Pojezierza Starogardzkiego, natomiast utworzenie Kociewskiego OChK (obejmującego doliny Wierzycy i Motławy i ich dopływów oraz północną część Pojezierza Starogardzkiego - na północ od Skarszew po Przywidzki OChK) jest celowe przede wszystkim ze względu na funkcję dolin rzecznych jako korytarzy ekologicznych oraz ze względu na znaczenie ekologiczne i rekreacyjne Pojezierza Starogardzkiego32.

32 Kostarczyk A., Przewoźniak M. (red.), 2002, Materiały do monografii przyrodniczej Regionu Gdańskiego, T.8. Diagnoza stanu i koncepcja ochrony środowiska przyrodniczo-kulturowego w województwie pomorskim, Marpress, Gdańsk 34 proeko Raport o stanie środowiska w gminie Trąbki Wielkie

Obszary proponowane do sieci „Natura 2000” Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (DZ. U. Nr 92, z dnia 30 kwietnia 2004 poz. 880) formami ochrony przyrody są obszary Natura 2000, w tym obszary specjalnej ochrony ptaków i specjalne obszary ochrony siedlisk. Zgodnie z art. 27 ustawy Minister właściwy do spraw środowiska opracowuje projekt listy obszarów Natura 2000, zgodnie z przepisami prawa Unii Europejskiej 33. W gminie Trąbki Wielkie znajduje się projektowany obszar (SOO) „Dolina Kłodawy” (nr PLH 220007) zgodny z Dyrektywą Siedliskową UE. Zgodnie z art. 33 ww. ustawy do czasu zatwierdzenia albo odmowy zatwier- dzenia projektowanych obszarów Natura 2000 przez Komisję Europejską zabrania się podejmowania działań mogących w istotny sposób pogorszyć stan siedlisk przy- rodniczych oraz siedlisk gatunków roślin i zwierząt, a także w istotny sposób wpłynąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000. Zadania ochronne dla zatwierdzonych obszarów Natura 2000 określą plany ochrony.

33 Dyrektywa Ptasia (Dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 r. w sprawie ochrony dzikich ptaków); Dyrektywa Siedliskowa (Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory). 35 proeko Raport o stanie środowiska w gminie Trąbki Wielkie

6. ZAGROŻENIA PRZYRODNICZE Zagrożenie przyrodnicze dotyczy na terenie gminy Trąbki Wielkie zagrożenia powodziowego. Dla obszaru gminy nie zostały wyznaczone obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi zgodnie z ustawą „Prawo wodne” – nie zostały sporządzone przez dyrektora regionalnego zarządu gospodarki wodnej studia określające granice obszarów bezpośredniego zagrożenia powodziowego, nie zostało wydane rozporządzenie ministra właściwego do spraw gospodarki wodnej określające obszary potencjalnego zagrożenia powodzią. Zagrożenie powodzią ograniczone jest do terenów zalewowych w dolinach niewielkich rzek. Duże wysokości względne i nachylenia zboczy dolin stwarzają zagrożenie morfo dynamiczne, zwłaszcza przy występowaniu na przemian warstw utworów piaszczystych i gliniastych. Potencjalne zagrożenie potęgują niewłaściwe lokalizacje obiektów, brak roślinności na zboczach i występowanie sztucznych podcięć zboczy (skarp). Zagrożenie morfo dynamiką na terenie gminy ma znaczenie lokalne i głównie potencjalne.

36 proeko Raport o stanie środowiska w gminie Trąbki Wielkie

LITERATURA I MATERIAŁY ARCHIWALNE

Czochański J. (red.), 2001, Opracowanie ekofizjograficzne do planu zagospodarowania przestrzennego woj. pomorskiego, Pomorskie Studia Regionalne, Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Gdańsk Dane urzędu gminy Trąbki Wielkie - ankieta diagnozy do „Programu ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu gdańskiego i gmin powiatu gdańskiego na lata 2004-11 Dokumentacja hydrogeologiczna Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 111 Subniecka Gdańska, 1996, Przedsiębiorstwo Geologiczne „Polgeol” w Warszawie, Zakład w Gdańsku, Gdańsk (maszynopis) Dokumentacja hydrogeologiczna Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 116 - zbiornik między morenowy Gołębiewo, 1997,Przedsiębiorstwo Hydrogeologiczne sp. z o.o., Gdańsk II polityka ekologiczna państwa, 2001. Kostarczyk A., Przewoźniak M. (red.), 2002, Materiały do monografii przyrodniczej Regionu Gdańskiego, T.8. Diagnoza stanu i koncepcja ochrony środowiska przyrodniczo- kulturowego w województwie pomorskim, Marpress, Gdańsk. Krajowy plan gospodarki odpadami (M.P. z 2003 r., Nr 11, poz. 159); Ludność. Stan oraz struktura demograficzna i społeczno-ekonomiczna. Województwo pomorskie. 2002, 2003, Urząd Statystyczny w Gdańsku Ochrona środowiska w woj. pomorskim w 2000 r., 2001, Urząd Statystyczny w Gdańsku Pankau F. (red.), 2002, Plan zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego, Pomorskie Studia Regionalne, Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego Plan gospodarki odpadami dla woj. pomorskiego, 2003, ARCADIS EKOKONREM Sp. z o.o. Wrocław Polityka ekologiczna państwa na lata 2003 – 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010. Poradnik. Jak własnymi siłami opracować gminny lub powiatowy program ochrony środowiska, 2003, Regionalne Centrum Edukacji Ekologicznej w Płocku, Starostwo Powiatowe w Płocku, Zarząd Główny LOP. Program ochrony środowiska województwa pomorskiego na lata 2003 – 2010, 2003, ARCADIS Ekokonrem Sp. z o.o., Wrocław, Oddział Katowice Program wykonawczy do II polityki ekologicznej państwa na lata 2002-2010, 2002. Przegląd ekologiczny wysypiska odpadów stałych w Gołębiewie Wlk. Ze szczególnym uwzględnieniem oddziaływania na środowisko” 2002, BS-PIT „Infratech”, Gdańsk Przewoźniak M. (red.), 1995, Ochrona przyrody w regionie gdańskim, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań Przewoźniak M. 2002, Kształtowanie środowiska przyrodniczego miast. Przykłady z regionu gdańskiego, Wydział Architektury Politechniki Gdańskiej, Gdańsk Raport o stanie środowiska województwa pomorskiego na podstawie badań monitoringowych przeprowadzonych w 2001 roku, 2002, WIOŚ, Gdańsk Raport o stanie środowiska województwa pomorskiego na podstawie badań monitoringowych przeprowadzonych w 2001 roku, 2002, WIOŚ, Gdańsk Raport o stanie środowiska województwa pomorskiego w 2000 roku, 2001, WIOŚ, Gdańsk

37 proeko Raport o stanie środowiska w gminie Trąbki Wielkie

Rocznik Statystyczny Województwa Pomorskiego 2002. Tom I, 2002, Urząd Statystyczny, Gdańsk Rocznik Statystyczny Województwa Pomorskiego 2002. Tom II, 2002, Urząd Statystyczny, Gdańsk Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 kwietnia 2003 r. w sprawie sporządzania planów gospodarowania odpadami (Dz. U. z 2003 r. Nr 66 poz. 620) Ruch drogowy 2000, 2001, BP-BdiM „Transprojekt Warszawa”, Warszawa Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego dla gminy Trąbki Wielkie, 2003, Pracownia DW – Wanda Łaguna, Sopot Ustawa z dnia z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z dnia 11 października 2001 r.) z późniejszymi zmianami. Ustawa o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz.U.2001.62.628). Ustawa Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz.U.2001.62.627). Ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (Dz. U. Nr 92, z dnia 30 kwietnia 2004 poz. 880) Ustawa o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw z dnia 27 lipca 2001 r. (Dz.U.2001.100.1085). Ustawa o opakowaniach i odpadach opakowaniowych z dnia 11 maja 2001 r. (Dz.U.2001.63.638). Ustawa o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej z dnia 11 maja 2001 r. (Dz.U.2001.63.639). Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach z dnia 13 września 1996 r. (Dz.U.1996.132.622 z późn. zm.). Użytkowanie gruntów, powierzchnia zasiewów i pogłowie zwierząt gospodarskich. Województwo pomorskie. 2002., 2003, Urząd Statystyczny w Gdańsku Warunki przyrodnicze produkcji rolniczej - woj. gdańskie, 1987, Instytut uprawy, nawożenia i gleboznawstwa w Puławach www.rzgw.gda.pl

38