Gmina Ozorków

PLAN GOSPODARKI ODPADAMI DLA GMINY OZORKÓW na lata 2008-2011 z perspektywą do 2015 r.

projekt

Ozorków listopad 2008 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Wykonawca:

Ekoprofil Marcin Spychała ul. Cienista 12 64 500 Szamotuły NIP 787 102 99 44 REGON 634547532

Autorzy: dr Arnold Bernaciak dr Marcin Spychała mgr Jagienka Mazurek

Ozorków 2008

2 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Polityka środowiskowa Gminy Ozorków

Władze Gminy Ozorków podejmują działania proekologiczne traktując ochronę środowiska jako ważny czynnik kształtujący rozwój społeczno-gospodarczy. Mając na uwadze ponadto unikatowe walory przyrodnicze i wyjątkowe położenie Gminy, we wszystkich podejmowanych decyzjach uwzględniamy ich wpływ na środowisko. Najważniejszym celem działań Władz Gminy Ozorków jest zmniejszanie presji na środowisko oraz poprawa jakości życia mieszkańców. Ochronę środowiska traktujemy za jeden z priorytetowych obszarów swej działalności, mając na uwadze dobro obecnych i przyszłych pokoleń. Dążąc do realizacji działań prośrodowiskowych wyrażamy gotowość do ciągłego ich udoskonalania zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. Jednocześnie zobowiązujemy się do nieustannego zapobiegania negatywnym zmianom w środowisku. Zapewniamy, że nasze wysiłki zmierzać będą w kierunku: − ochrony wód przed zanieczyszczeniami poprzez rozwój sieci kanalizacyjnej, − doskonalenia systemu racjonalnej gospodarki odpadami, − racjonalnej gospodarki energetycznej, − ochrony unikatowych zasobów przyrody i zachowania bioróżnorodności, − zapobiegania degradacji gleb, − kreowania świadomości ekologicznej mieszkańców.

Deklarujemy rozwój Gminy zgodny z najlepszą praktyką współistnienia ze środowiskiem naturalnym. Jednocześnie zobowiązujemy się przestrzegania uregulowań prawnych związanych z ochroną środowiska i ciągłego doskonalenia sytemu zarządzania środowiskowego. Treść polityki jest publicznie dostępna, skierowana do wszystkich zainteresowanych stron oraz w miarę potrzeb aktualizowana.

Władysław Sobolewski Wójt Gminy Ozorków

3 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Spis treści

Str. Spis treści 4

Wprowadzenie 6

Diagnoza 8 1. Sfera społeczno-gospodarcza 8 1.1. Położenie 8 1.2. Uwarunkowania społeczno-demograficzne 10 1.3. Rozwój gospodarczy 17 1.4. Sytuacja ekonomiczno-finansowa 25 2. Środowisko przyrodnicze 30 2.1. Powierzchnia ziemi i gleby 30 2.2. Zasoby wodne 34 Aktualny stan gospodarki odpadami 41 1. Rodzaj, ilość i źródła powstawania odpadów 41 1.1 Odpady komunalne 41 1.2. Odpady niebezpieczne 47 1.3. Odpady pozostałe 61 2. Rodzaj i ilość odpadów poddawanych poszczególnym procesom odzysku 65 3. Rodzaj i ilość odpadów poddawanych poszczególnym procesom unieszkodliwiania 67 3.1. Składowiska 68 4. Istniejące systemy zbierania odpadów 70 5. Rodzaj, rozmieszczenie i moc przerobowa instalacji do odzysku i unieszkodliwiania 71 6. Wykaz podmiotów prowadzących działalność w zakresie zbierania, transportu, 73 odzysku i unieszkodliwiania Uwarunkowania programu 76 1. Uwarunkowania zewnętrzne 76 1.1. Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 76 1.2. Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami 80 1.3. Powiatowy Plan Gospodarki Odpadami 81 2. Uwarunkowania wewnętrzne 83 2.1. Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego 83 Program „Gmina Ozorków bez azbestu” 3. Podstawy prawne 84 Prognoza zmian w zakresie gospodarki odpadami 86 1. Odpady komunalne 87 2. Odpady niebezpieczne 88 3. Odpady pozostałe 89 Strategia gospodarki odpadami 91 1. Metodyka opracowania 91 1.1. Wprowadzenie 91

4 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

1.2. Wstępne porozumienie – organizacja pracy nad programem 94 1.3. Diagnoza 96 1.4. Analiza uwarunkowań 99 1.5. Analiza stosowanych rozwiązań i procedur 101 2. Polityka środowiskowa 101 3. Wizja gospodarki odpadami 104 4. Obszary strategiczne 106 5. Zapobieganie powstawaniu odpadów 108 6. Ograniczanie ilości odpadów i ich negatywnego oddziaływania na środowisko 110 7. Działania wspomagające prawidłowe postępowanie z odpadami 111 7.1. Zbiórka 112 7.2. Transport 112 7.3. Odzysk 112 7.4. Unieszkodliwianie 115 8. Redukcja odpadów biodegradowalnych kierowanych na składowiska 117 Projektowany system gospodarki odpadami 118 1. Zbiórka 120 2. Transport 121 3. Odzysk i unieszkodliwianie 121 Harmonogram realizacji przedsięwzięć 123 1. Krótkoterminowy plan działań ( 4 lata ) 125 2 Długoterminowy program strategiczny ( 8 lat ) 126 . 3. Cele i zadania na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2015 127 Finansowanie planu 136 Analiza oddziaływania projektu planu na środowisko 137 Monitoring i ocena realizacji 138 Streszczenie 146

5 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

WPROWADZENIE

Ochrona środowiska stanowi wielkie wyzwanie przełomu wieków. Szybki rozwój gospodarczy dawno przekroczył dopuszczalne granice ingerencji w środowisko. Podnoszone od kilku dziesięcioleci kwestie konieczności ochrony zagrożonych gatunków, siedlisk, ekosystemów, a także wody, powietrza, ziemi czy zasobów geologicznych stają się coraz bardziej aktualne. Podejmuje się szereg działań mających na celu powiązanie rozwoju społeczno-gospodarczego z rozwojem ekosystemów. Ekorozwój – rozwój trwały i zrównoważony, zapewniający ciągły dostęp do walorów i zasobów środowiska zarówno obecnym, jak i przyszłym pokoleniom to jedno z największych wyzwań współczesnej cywilizacji. Przesłanie „myśl globalnie, działaj lokalnie”, zasady subsydiarności i pomocniczości, a także współpraca międzynarodowa to bardzo ważne elementy kreujące sposób działania w implementacji koncepcji ekorozwoju. Państwa dostrzegające wagę problemu starają się tworzyć jak najdogodniejsze warunki do wdrażania zasad rozwoju zrównoważonego. Wychodząc z powyższych założeń władze ustawodawcze RP przyjęły w 2001 r. ustawę Prawo ochrony środowiska. Ustawa ta narzuca na wszystkie szczeble samorządu konieczność przygotowania programów ochrony środowiska, których częścią są plany gospodarki odpadami. Podstawową wytyczną dla tworzenia programów i planów są zapisy Polityki Ekologicznej Państwa. Wszystkie programy i plany wojewódzkie powinny być z nią zgodne i tworzyć warunki regionalne do jej wdrożenia. Realizacji planów wojewódzkich powinny sprzyjać plany powiatowe. Z tymi ostatnimi zgodne powinny być plany gminne. W ten sposób odgórnie projektowana koncepcja ochrony środowiska powinna znaleźć swoje praktyczne odzwierciedlenie w rzeczywistości lokalnych uwarunkowań. Zgodnie z przyjętą filozofią działania, oraz wszelkimi wymogami formalnoprawnymi opracowany został Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków. Nadrzędnym celem planu jest dążenie do jak najpełniejszego wdrożenia na terenie Gminy zasad zrównoważonego rozwoju. Osiągnięcie oczekiwanego stanu będzie wymagało wielu długookresowych działań. Stąd w praktyce działań operacyjnych najważniejszym wydaje się dążenie do ciągłych ulepszeń w zakresie relacji społeczeństwo-gospodarka-środowisko. Niniejszy dokument specyfikuje Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków jako element Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Ozorków. Jego 3 zasadnicze części to: diagnoza, uwarunkowania i strategia ochrony środowiska.

6 6 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Diagnoza stanu podzielona została na 4 rozdziały. Pierwszy z nich opisuje poziom rozwoju społeczno-gospodarczego Gminy. W drugim zawarto opis środowiska przyrodniczego. Rozdział trzeci to opis infrastruktury ochrony środowiska, a rozdział czwarty przedstawia najważniejsze zagadnienia z zakresu zarządzania środowiskowego w Gminie. Uwarunkowania programu to część przedstawiająca zewnętrzne i wewnętrzne czynniki determinujące kształt programu. Uwarunkowania zewnętrzne to Polityka Ekologiczna Państwa, Krajowy Plan Gospodarki Odpadami, Plan Gospodarki Odpadami Województwa Łódzkiego i Plan Gospodarki Odpadami Powiatu Zgierskiego. Najważniejsze uwarunkowania wewnętrzne to Strategia Rozwoju, Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego, jak również Wieloletni Program Inwestycyjny. Strategia gospodarki odpadami dla Gminy Ozorków przedstawiona została w części 3. Omówiono tutaj metodykę przygotowania Planu, zaprezentowano politykę środowiskową Gminy, wizję gospodarki odpadami oraz, służące jej osiągnięciu, cele i zadania. Dla wszystkich celów i zadań określono harmonogram realizacji. Oceniono również wpływ realizacji planu na środowisko. Wyrażamy nadzieję, że realizacja Planu w istotny sposób przyczyni się do usprawnienia działań z zakresu gospodarki odpadami, poprawy stanu środowiska, a w efekcie podwyższenia jakości życia mieszkańców Gminy Ozorków. Plan Gospodarki Odpadami jest dokumentem o znaczeniu strategicznym. Swoim zakresem obejmuje jedynie wycinek problematyki środowiskowej Gminy, jaką jest gospodarka odpadami na tym terenie. Podstawowym celem wykonania dokumentu jest wytyczenie ogólnych kierunków działań realizowanych poprzez konkretne zadania w określonej perspektywie czasowej. Regulując kwestie na najniższym szczeblu samorządowym pozostaje zgodnym z dokumentami nadrzędnymi. Zgodność ta jest szczegółowo opisana w części poświęconej metodyce. Jednocześnie należy przyjąć, iż używany w dalszej części dokumentu skrót PGO oznacza Plan Gospodarki Odpadami Gminy Ozorków, zaś POŚ – Program Ochrony Środowiska dla tego samego obszaru. Autorzy

7 7 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

DIAGNOZA

1. Sfera społeczno-gospodarcza 1.1. Położenie Gmina Ozorków jest jednostką samorządu terytorialnego, leżącą w północnej części woj. łódzkiego, na terenie powiatu zgierskiego. W granicach administracyjnych powiatu zajmuje jego północną część i graniczy z następującymi Fot. 1 . Krajobraz Gminy Ozorków jednostkami samorządowymi: − od południa i południowego-zachodu – m. Ozorków, − od południowego-zachodu i zachodu – gm. Parzęczew, − od północy – gm. Łęczyca, gm. Góra Św. Małgorzaty, − od północnego-wschodu – gm. Piątek, − od wschodu – gm. .

Mapa 1. Powiat zgierski z podziałem na gminy

Źródło: www.lodzkie.pl Powierzchnia Gminy wynosi 96 km2 i pod tym względem Gmina zajmuje szóste miejsce w powiecie. W tabeli nr 1 przedstawiono sieć osadniczą Gminy Ozorków na tle województwa, powiatu oraz innych gmin powiatu zgierskiego.

8 8 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Tabela 1. Sieć osadnicza Gminy Ozorków na tle województwa, powiatu i gmin powiatu zgierskiego

Powierzchnia Miejscowości Jednostka terytorialna w % powierzchni Sołectwa w km2 Ogółem województwa Województwo Łódzkie 18219 100,00 3491 5062 Powiat Zgierski 855 4,7 183 263 m. Głowno 20 0,11 - 1 m. Ozorków 15 0,08 - 1 m. Zgierz 42 0,23 - 1 Gmi gm. Aleksandrów Łódzki 116 0,64 26 31 gm. Stryków 158 0,87 35 44 na gm. Głowno 105 0,58 31 32 gm. Ozorków 96 0,53 28 33 gm. Parzęczew 104 0,57 23 45 gm. Zgierz 199 1,1 40 75 Źródło: opracowanie własne na podstawie Rocznika statystycznego województwa łódzkiego (GUS 2007)

Podstawowy układ sieci drogowej Gminy stanowią drogi krajowe, wojewódzkie, powiatowe i gminne. Ogółem długość sieci drogowej w Gminie wynosi 230,9 km, w tym: • drogi krajowe – 8,0 km, • drogi wojewódzkie – 15,2 km, • drogi powiatowe – 41,4 km, • drogi gminne – 166,3 km.

Przez Gminę Ozorków przebiega droga krajowa nr 1 relacji Gdańsk – Łódź – Cieszyn o znaczeniu międzynarodowym oraz drogi wojewódzkie (tab. 2). Wpisują one Gminę w regionalny system komunikacyjny.

Tabela 2. Przebieg dróg wojewódzkich na terenie Gminy Ozorków Numer drogi Przebieg drogi Uwagi 708 Ozorków - Stryków droga o znaczeniu regionalnym 469 Wróblew – Gostków - Uniejów droga o znaczeniu regionalnym Projektowana droga regionalna, która obsługiwać Ozorków – Parzęczew – - będzie strefę przedsiębiorczości i pełnić rolę Uniejów - Turek południowej obwodnicy miasta Ozorkowa Źródło: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ozorków

Drogi powiatowe (tab. 3) w całości są drogami o nawierzchni bitumicznej.

Tabela 3. Przebieg dróg powiatowych na terenie Gminy Ozorków

9 9 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Numer drogi Przebieg drogi 24106 Modlna-Gieczo-Kwilno-Władysławów 24196 Aleksandrów-Nakielnica-Parzęczew 24204 Chociszew-Biblianów-Ozorków- 24209 Solca Wielka-Wielka Wieś 24211 -Trojany-Nowe Różyce 24212 Sierpów-Parzyce 24213 Ozorków-Gębice- 24214 Ozorków-Cedrowice-Leśmierz 24215 Maszkowice-Leśmierz-Antoniew 24216 Modlna-Leśmierz-Mierczyn-Łęczyca 24217 Emilia-Kania Góra-Sokolniki Źródło: opracowanie własne na podstawie Planu Rozwoju Lokalnego Gminy Ozorków na lata 2008-2013 r.

Drogi gminne mają istotne znaczenie dla ruchu lokalnego. Prezentują bardzo zróżnicowany stan techniczny i standard: niecałe 28% dróg gminnych posiada nawierzchnię utwardzoną, pozostała część to drogi szlakowe (22%) i gruntowe (50%). Przez Gminę przebiega linia kolejowa relacji Łódź-Kutno oraz trasa tramwajowa Ozorków-Zgierz. Gmina Ozorków położona jest na 51o 56’ długości północnej (N) oraz 19o 10’ szerokości wschodniej (E). Według klasyfikacji fizyczno – geograficznej Kondrackiego, granice Gminy znajdują się na pograniczu dwóch makroregionów. Południowa część obszaru należy do makroregionu Niziny Południowopolskiej i leży w zasięgu Wysoczyzny Łaskiej, a część północna należy do mezoregionu Równiny Łowicko-Błońskiej, stanowiącej część makroregionu Niziny Środkowo-Mazowieckiej. Gmina Ozorków położona jest w klimacie Polski Środkowej, charakteryzującym się niedoborem opadów. Średnia roczna temperatury powietrza wynosi 7,80C, a roczna amplituda temperatur ponad 200C. Przeważają wiatry zachodnie i południowo-zachodnie. Roczna suma opadów waha się w granicach 500-550 mm; są to wartości należące do najniższych w Polsce. Niskie wartości opadów są przyczyną zagrożeń naturalnych ekosystemów oraz szeregu upraw mniej odpornych na brak wody. Rezultatem niedoboru opadów, widocznych w ostatnich latach, szczególnie w okresach letnich jest stepowienie.

1.2. Uwarunkowania społeczno-demograficzne Gmina Ozorków ma charakter wiejski. Na terenie Gminy znajdują się 33 wsie skupione w 28 sołectw (tab. 4). Gmina Ozorków liczy 6 544 mieszkańców (dane GUS, stan na

1 10 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków koniec 2006 r.), co plasuje ją na drugim miejscu wśród gmin wiejskich powiatu zgierskiego i na 7 wśród wszystkich gmin powiatu (tab. 5).

Tabela 4. Sołectwa Gminy Ozorków wraz z miejscowościami wchodzącymi w ich obszar i liczbą ludności Nazwa sołectwa / osiedla Miejscowości wchodzące w skład Liczba mieszkańców Lp. sołectwa (stan na luty 2008 r.) 1. Aleksandria Aleksandria 143 2. Boczki Boczki 97 3. Borszyn Borszyn 242 4. Cedrowice Cedrowice, 212 5. Cedrowice Parcela Cedrowice Parcela 317 6. Celestynów Celestynów, Katarzynów 100 7. Czerchów Czerchów, Dybówka 272 8. Helenów Helenów 181 9. Konary Konary 133 10. Leśmierz Leśmierz 934 11. Małachowice Małachowice 82 12. Małachowice Kolonia Małachowice Kolonia 198 13. Maszkowice Maszkowice 360 14. Modlna Modlna 236 15. Muchówka Muchówka 48 16. Ostrów Ostrów 92 17. Parzyce Parzyce 179 18. Sierpów Sierpów 377 19. Skotniki Skotniki 140 20. Skromnica, 237 21. Sokolniki Wieś Sokolniki Wieś 124 22. Sokolniki Las - osiedle Sokolniki Las 581 23. Sokolniki Parcela Sokolniki Parcela 196 24. Solca Mała Solca Mała 212 25. Solca Wielka Solca Wielka, Pełczyska 376 26. Śliwniki Śliwniki 92 27. Tymienica 149 28. Wróblew Wróblew 229 RAZEM 6 539 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Uzupełnienia Koncepcji Programowo-Przestrzennej odprowadzania i oczyszczania ścieków dla Gminy Ozorków, luty 2008 r.

Średnia gęstość zaludnienia Gminy wynosi 69 os./km2 co stawia Gminę na drugim miejscu wśród gmin wiejskich powiatu zgierskiego i na 6 wśród wszystkich gmin powiatu. Średnia gęstość zaludnienia w województwie łódzkim wynosi 141 os./km2, natomiast w powiecie zgierskim 188 os./km2. Obecnie w Gminie grupą dominującą są kobiety, 3 292 w stosunku do 3 252 mężczyzn, co daje wskaźnik 101 kobiet na 100 mężczyzn (stan na koniec 2006 r.).

Tabela 5. Ludność Gminy Ozorków na tle województwa, powiatu i gmin powiatu zgierskiego Kobiety na Jednostka terytorialna Ogółem Mężczyźni Kobiety na km2 100 mężczyzn Województwo Łódzkie 2 566 198 1 221 937 1 344 261 141 110 Powiat Zgierski 160 760 76 621 84 139 188 110

1 11 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

m. Głowno 15 057 7 131 7 926 759 111 m. Ozorków 20 529 9 521 11 008 1 328 116 m. Zgierz 58 272 27 233 31 039 1 377 114 G gm. Aleksandrów Łódzki 26 492 12 681 13 811 228 109 mi gm. Stryków 12 166 5 957 6 209 77 104 na gm. Głowno 4 946 2 470 2 476 47 100 gm. Ozorków 6 544 3 252 3 292 69 101 gm. Parzęczew 5 100 2 642 2 458 49 93 gm. Zgierz 11 654 5 734 5 920 59 103 Źródło: opracowanie własne na podstawie Rocznika statystycznego województwa łódzkiego (GUS 2007)

Na przestrzeni ostatnich 5 lat zauważyć można wahania liczby ludności, zarówno w Gminie jak i w powiecie (tab. 6), z tendencją stopniowego wzrostu.

Tabela 6. Zmiana liczby ludności w latach 2002-2006 Liczba ludności ogółem 2002 2003 2004 2005 2006 Powiat Zgierski 159 746 159 955 160 352 160 728 160 760 gm. Ozorków 6 466 6 444 6 477 6 512 6 544 Źródło: opracowanie własne na podstawie Rocznika statystycznego województwa łódzkiego (GUS 2003-2007) Tempo tego wzrostu nie jest duże, jednakże wzrost liczby ludności jest zjawiskiem korzystnym z punktu widzenia rozwoju populacji mieszkańców danego regionu. Jednym z istotnych czynników dla oceny sytuacji demograficznej danego obszaru jest przyrost naturalny. Na terenie Gminy Ozorków wskaźnik ten jest od dłuższego czasu ujemny (tab. 7).

Tabela 7. Przyrost naturalny w Gminie Ozorków w latach 2002-2006 Liczby na 1000 ROK bezwzględne mieszkańców 2002 - 10 - 1,5 2003 - 22 - 3,4 2004 - 1 - 0,2 2005 - 28 - 4,3 2006 - 8 - 1,2 Źródło: opracowanie własne na podstawie Rocznika statystycznego województwa łódzkiego (GUS 2003-2007) Od 5 lat utrzymują się wartości ujemne przyrostu naturalnego. Obecnie jest to – 1,2 osoby na 1000 mieszkańców (stan na koniec 2006 r.). Wspomniany stopniowy wzrost liczby mieszkańców jest spowodowany przewagą napływu ludności do Gminy nad wymeldowanymi, gdyż przyrost naturalny w analizowanym okresie był cały czas ujemny. Jednak proces odpływu ludności z terenu Gminy, przede wszystkim ludzi młodych, w ciągu najbliższych lat będzie prawdopodobnie się pogłębiać. Malejący przyrost naturalny wraz ze spadkiem liczby ludności spowodowanej m.in. emigracją są zjawiskami niekorzystnymi z punktu widzenia struktury wiekowej populacji Gminy.

1 12 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Kolejnym czynnikiem, istotnym dla opisu procesów demograficznych, są migracje ludności. Saldo migracji województwa łódzkiego jest ujemne i wynosi – 1,1. Na tym tle powiat zgierski wypada lepiej – (+594). W Gminie saldo migracji jest obecnie dodatnie i wynosi 54 osób (stan na koniec 2006 r.). W pozostałych gminach powiatu zgierskiego saldo migracji jest również dodatnie. Dodatnie, ale wciąż niskie saldo migracji wraz z ujemnym przyrostem naturalnym mogą być czynnikami mającymi niekorzystny wpływ na tendencję rozwoju ludności Gminy Ozorków. Proces ten może pogłębić się w wyniku odpływu ludności, przede wszystkim ludzi młodych, z terenu Gminy. Potencjalnymi kierunkami emigracji są, ze względu na bliskość położenia, Łęczyca, Kutno oraz Łódź. Szczególnie mocno dostrzegalne jest w ostatnich latach zjawisko migracji polegającej na wyjeździe za granicę. Odsetek mieszkańców Gminy w wieku produkcyjnym jest dość wysoki i stanowi 60,9% ludności ogółem, ale jest niższy niż w powiecie (64,61%) i w województwie (63,90%). Dość wysoki odsetek mieszkańców w wieku produkcyjnym oznacza umacnianie się potencjału społecznego lokalnej ludności. Ludność w wieku przedprodukcyjnym stanowi 21,3% ludności ogółem, a w wieku poprodukcyjnym 17,8% (stan na koniec 2006 r., tab. 8).

Tabela 8. Ludność Gminy Ozorków w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym na tle województwa i powiatu Przedprodukcyjnym Produkcyjnym Poprodukcyjnym Jednostka terytorialna Ogółem Liczba Udział % Liczba Udział % Liczba Udział %

2 566 1 639 452 Województwo Łódzkie 198 474 384 18,49 722 63,90 092 17,62

Powiat Zgierski 160 760 29 592 18,41 103 859 64,61 27 309 16,99

Gm. Ozorków 6 544 1 394 21,30 3 988 60,94 1 162 17,76 Źródło: opracowanie własne na podstawie Rocznika statystycznego województwa łódzkiego (GUS 2007)

Społeczeństwo Gminy jest młodym społeczeństwem; najliczniejszą grupę stanowią ludzie w wieku 20-29 lat. Najmniej liczną grupę stanowią mieszkańcy gminy w przedziale wiekowym 60-69 lat (tab. 9). Na ryc. nr 1 przedstawiono strukturę wiekową w Gminie Ozorków.

Tabela 9. Ludność Gminy Ozorków według grup wiekowych Grupa Ogółem W % wiekowa

1 13 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

0-9 703 10,7 10-19 885 13,5 20-29 999 15,3 30-39 856 13,1 40-49 909 13,9 50-59 900 13,8 60-69 565 8,6 70 i więcej 727 11,1 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Regionalnych GUS, www.stat.gov.pl/bdr

70 i więcej 727

60-69 565

50-59 900

40-49 909

30-39 856

grupa wiekowa grupa 20-29 999

10-19 885

0-9 703

0 200 400 600 800 1000 1200 liczba wiekowa

Ryc. 1. Struktura wiekowa populacji Gminy Ozorków według grup wiekowych Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Regionalnych GUS, www.stat.gov.pl/bdr

Według danych z ostatniego Powszechnego Spisu Ludności z 2002 r. wśród mieszkańców Gminy przeważają osoby z ukończonym wykształceniem podstawowym, w łącznej liczbie – 2 247 osób (tab. 10). W grupie mężczyzn dużą grupę stanowią osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym (ryc. nr 2). Wśród kobiet, obok grupy z wykształceniem podstawowym (40%), należy wymienić grupę z wykształceniem średnim stanowiącą 21% (ryc. nr 3). Wysoki odsetek mieszkańców (42,24%) legitymujących się wykształceniem zawodowym i wyższym pozwoli, obecnym i przyszłym pracodawcom, rekrutować swoje kadry pracownicze spośród ludności lokalnej.

1 14 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Tabela 10. Poziom wykształcenia mieszkańców Gminy Ozorków według płci (stan na koniec 2002 r.)

Poziom wykształcenia średnie

p śr og og ol ed GRUPY óln zasadnic podstawo podstawowe ółe wy ic ni WIEKU ok ze we nieukończone i m żs e raz e- szt zawodo ukończon bez ze al em za ałc we e wykształcenia n wo ąc e do e we

OGÓŁEM 5 377 236 103 951 278 673 1 362 2 247 478 Kobiety 2 687 128 81 559 193 366 528 1 105 286 Mężczyźni 2 690 108 22 392 85 307 834 1 142 192 Źródło: opracowanie własne na podstawie Powszechnego Spisu Ludności (GUS 2003)

wyższe podstawowe 4% nieukończone i policealne bez wykształceni 1% 7% średnie razem 15%

podstawowe ukończone zasadnicze 42% zawodowe 31%

Ryc. 2. Procentowy udział wykształcenia mężczyzn w Gminie Ozorków Źródło: opracowanie własne na podstawie Powszechnego Spisu Ludności (GUS 2002)

1 15 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

podstawowe wyższe nieukończone i 5% bez wykształcenia policealne 11% 3% średnie razem 21%

podstawowe ukończone 40% zasadnicze zawodowe 20%

Ryc. 3. Procentowy udział wykształcenia kobiet w Gminie Ozorków Źródło: opracowanie własne na podstawie Powszechnego Spisu Ludności (GUS 2002)

Niewielki przyrost naturalny oraz odpływ ludności, zwłaszcza ludzi młodych z obszaru Gminy wskazują na niekorzystną tendencję zmian i starzenie się społeczeństwa. Istnieje zatem konieczność przedsięwzięcia działań mających na celu poprawę sytuacji demograficznej w Gminie (m.in. rozwój gospodarczy przyciągający inwestorów tworzących nowe miejsca pracy). Gmina Ozorków podejmuje działania zachęcające do inwestowania na swoim terenie m.in. poprzez modernizację infrastruktury oraz szereg instrumentów ekonomicznych: niskie podatki, system szkoleń i seminariów m.in. z zakresu pozyskiwania funduszy z UE. Liczba i jakość placówek dydaktycznych odpowiada standardowi gmin wiejskich. W Gminie Ozorków funkcjonują trzy szkoły podstawowe połączone z gimnazjami: w Solcy Wielkiej, Modlnej i Leśmierzu. Gmina posiada jedno przedszkole publiczne w Leśmierzu. Na terenie Gminy nie ma żłobków, a w celu kontynuowania nauki w szkole zasadniczej bądź średniej na terenie Gminy absolwent szkoły podstawowej może wybrać Zasadniczą Szkołę Rolniczą w Modlnej.

1 16 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

W Gminie działa pięć bibliotek, z ich księgozbiorów liczących łącznie 43 494 woluminów skorzystało pod koniec 2006 r. 413 czytelników (6,3 % ogółu mieszkańców Gminy). Na omawianym obszarze znajduje się specjalistyczny szpital dla dzieci z chorobami dróg oddechowych, zaburzeniami nerwicowymi i wadami postawy i wymowy. Poza tym ośrodkiem najbliższy szpital znajduje się w Zgierzu i Głownie. Ozorków, jako jednostka gminna, posiada trzy ośrodki zdrowia, w Leśmierzu, Sokolnikach Parceli i Solcy Wielkiej. Na terenie Gminy są cztery apteki (wg danych z Planu Rozwoju Lokalnego Powiatu Zgierskiego na lata 2007-2015).

1.3. Rozwój gospodarczy Zarówno położenie geograficzne Gminy jak i rozbudowana infrastruktura techniczna przyczyniły się w dużej mierze do znacznego rozwoju gospodarczego Gminy. Dominuje tu sektor rolno-spożywczy, z uwagi na bogatą bazę surowcową, nie brak także średnich i małych firm branży usługowo-handlowej. Poziom rozwoju gospodarczego ma również znaczenie przy podejmowaniu decyzji związanych z infrastrukturą ochrony środowiska. Wśród wskaźników opisujących sytuację gospodarczą danego regionu wyróżnić można m.in. poziom bezrobocia, dominujące sektory gospodarcze czy strukturę zatrudnienia.

1.3.1. Struktura zatrudnienia Potencjalne zasoby pracy stanowi ludność w wieku produkcyjnym w Gminie, której liczebność wynosiła w 2006 r. 3 988 osób. Przeszło 70 % ogółu ludności Gminy pracuje w rolnictwie lub jest związana z rolnictwem. Wśród pozostałej części gminnej społeczności, zdecydowana większość pracuje w małych przedsiębiorstwach (do 5 pracowników), pozostała część w podmiotach zatrudniających od 6 do 250 pracowników, z czego większość podmiotów oscyluje wokół dolnej granicy tego przedziału. Na terenie Gminy brak jest dużych podmiotów gospodarczych zatrudniających więcej niż 250 osób. Według uzyskanych danych największy odsetek zatrudnionych jest w usługach: handel, zwłaszcza obwoźny, transport oraz gastronomia (tab. 11). Nieco mniejszy udział ma zatrudnienie w przemyśle i edukacji. Według danych GUS na koniec 2006 r. jest 36 podmiotów z sektora budowlanego. Sektor ten od kilku lat wykazuje się stabilnością liczby przedsiębiorstw działających w tej branży.

1 17 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Tabela 11. Pracujący wg faktycznego miejsca pracy w 2006 r. Rolnictwo, Ogółem Sektor łowiectwo i Przemysł i Usługi leśnictwo; budownictwo rybactwo ogółem w tym publiczny prywatny rynkowe nierynkowe kobiety 187 207 1006 428 388 618 11 601 Źródło: opracowanie własne na podstawie Rocznika statystycznego województwa łódzkiego (GUS 2007)

Według danych GUS z 2006 r. w Gminie zarejestrowanych było 385 podmiotów prowadzących działalność w sektorach gospodarki narodowej, zarejestrowanych w rejestrze REGON, w tym m. in. :

Tabela 12. Podmioty gospodarcze w Gminie Ozorków

PODMIOT LICZBA GOSPODARCZY PODMIOTÓW Sektor publiczny 15 Sektor prywatny 370 Spółki prawa handlowego 24 Spółki cywilne 25 Spółdzielnie 1 Zakłady osób fizycznych 276 Razem 385 Źródło: opracowanie własne na podstawie Rocznika statystycznego województwa łódzkiego (GUS 2007)

Największa grupa podmiotów gospodarczych działa w sektorze prywatnym, stanowiąc 96% wszystkich podmiotów gospodarczych na terenie gminy. Dominującą formą są zakłady osób fizycznych, jednoosobowe lub rodzinne firmy. Pod względem ilości podmiotów gospodarczych, wśród gmin wiejskich powiatu zgierskiego, Gmina Ozorków zajmuje drugie miejsce.

1.3.2. Bezrobocie Bezrobocie jest wskaźnikiem w sposób wyraźnie informującym o sytuacji gospodarczej danego regionu, jej rozwoju lub stagnacji. Walka z bezrobociem wymaga rzetelnej i szybkiej informacji o możliwości zatrudnienia, analizy zjawisk zachodzących na rynku pracy, a także badań efektywności różnych form zapobiegania bezrobociu. W regionie powiatu zgierskiego stopa bezrobocia na koniec 2006 r. oscylowała w granicach 21,5%. W Gminie liczba osób bez pracy osiągnęła poziom 12,9% -

1 18 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków bezrobotnych było 516 osób (dane GUS, stan na koniec 2006 r.). Liczba bezrobotnych w ciągu ostatnich kilku lat spada: w 2002 r. było ich o 140 osób więcej niż obecnie. Świadczenia w ramach pomocy społecznej dla osób pozbawionych prawa do zasiłku, realizowane są przez Gminę w formie zadań własnych oraz zadań zleconych, których finansowanie zapewnia budżet Państwa. Strukturę bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy przedstawia tabela 13.

Tabela 13. Struktura bezrobocia w Gminie Ozorków w 2007 r. Bezrobotni Ogółem Kobiet Zwolnieni z Z prawem Zarejestrowani w W Zarejestrowani 12 y przyczyn do zasiłku okresie 12 miesięcy od wieku miesięcy i dłużej dotyczących dnia ukończenia szkoły 18-44 zakładu lat

406 188 2 280 22 286 218

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Łodzi (stan na koniec 2007 r.)

Pozytywnym zjawiskiem, jakie można zaobserwować w gminie Ozorków, ale także w całym powiecie zgierskim i skali całego kraju, jest spadek bezrobocia. Nieznaczny wzrost nastąpił tylko w 2004 r. Według danych na dzień 31 XII 2007 na terenie gminy zarejestrowanych było 406 bezrobotnych, w tym 188 kobiet (46,3%) i w porównaniu 2002 r. była to liczba o blisko 38,1% niższa. Obecnie, z ogólnej liczby bezrobotnych, największy odsetek stanowią bezrobotni w wieku produkcyjnym mobilnym – 70,4% (wg danych PUP w Zgierzu 31 XII 2007). Prawie połowę bezrobotnych, bo aż 46,3%, stanowią kobiety (wg danych PUP w Zgierzu 31 XII 2007). Gmina Ozorków jest Gminą rolniczą, a z rolnictwem związane jest zjawisko bezrobocia ukrytego, czyli nie wykazywania jako bezrobotne osób pracujących dotychczas w gospodarstwie rolnym. Najbardziej charakterystyczne cechy struktury bezrobocia na terenie Gminy to: - znaczny odsetek ludności w wieku produkcyjnym mobilnym, pomiędzy 18 a 44 rokiem życia, - przewaga mężczyzn wśród bezrobotnych, - dominacja osób z wykształceniem podstawowym i zawodowym, - znaczny udział osób bez prawa do zasiłku, - znaczny procent długotrwale bezrobotnych, - brak motywacji do przekwalifikowania się lub podniesienia kwalifikacji. Poziom bezrobocia w Gminie Ozorków, na tle reszty gmin wiejskich powiatu zgierskiego, jest największy. Pomimo spadku bezrobocia powiat zgierski wciąż jednak należy do regionów o największym bezrobociu w całym województwie łódzkim.

1 19 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

1.3.3. Rozwój przedsiębiorczości Rozwój przedsiębiorczości jest, obok bezrobocia i struktury zatrudnienia, dobrym wskaźnikiem obrazującym procesy gospodarcze zachodzące w Gminie. Na omawianym obszarze zdecydowanie dominuje handel (124 podmioty), głównie detaliczny, obwoźny i usługi: transport, gastronomia oraz szereg małych i średnich zakładów usługowych (krawiectwo, ślusarstwo, rzeźnictwo). Gmina Ozorków prowadzi szereg działań wspierających rozwój przedsiębiorczości: szkolenia i seminaria, niskie podatki i opłaty lokalowe. Najlepszym wskaźnikiem jest uzyskanie przez Gminę po raz kolejny Certyfikatu Gminy Fair-Play – Certyfikowanej Lokalizacji Inwestycji. To prestiżowe wyróżnienie przyznawane jest gminom zaangażowanym w zapewnienie jak najlepszych warunków do prowadzenia działalności gospodarczej i inwestycyjnej. Sektor publiczny (15 podmiotów) reprezentowany jest przede wszystkim przez jednostki sfery budżetowej (administracja publiczna, szkolnictwo, ochrona zdrowia i bezpieczeństwo publiczne). W sektorze prywatnym dominują osoby fizyczne działające w sektorze rolno-spożywczym, handlu i transporcie stanowiąc znaczny odsetek działalności gospodarczej. Najliczniejszą grupą są osoby trudniące się rolnictwem i handlem obwoźnym, w zdecydowanej większości jest to działalność indywidualna (firmy jednoosobowe lub rodzinne). Kolejną grupą pod względem ilości podmiotów jest handel detaliczny oraz przedsiębiorstwa usługowo – handlowe. Największe nasycenie usługami handlowymi i rzemieślniczymi występuje we wsiach Aleksandria, Sierpów, Leśmierz i Sokolniki. Kształtowany przez potrzeby mieszkańców zarówno stałych, jak i sezonowo przebywających turystów, rynek determinować będzie dalszy rozwój i standard podmiotów gospodarczych. Działalność gospodarczą w Gminie prowadzą m.in. następujące podmioty: - Polska Woda Sp. z o.o. w Aleksandrii - zakład zajmujący się wydobyciem i wyrobem wody mineralnej, - Cukrownia Leśmierz S.A. w Leśmierzu – działająca od ponad stu lat (zakończenie działalności w 2009 roku), - „Biel-Met” s.c. w Aleksandrii – działalność produkcyjna, handlowa, usługowa, - P.P.H.U. „Ewmar” w Parzycach – usługi budowlane, produkcja, sprzedaż materiałów budowlanych,

2 20 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

- P.P.H.U. “Katmar” w Sierpowie – stacja paliw, - „Mira – Trans” w Sierpowie – stacja paliw, usługi hotelarskie, gastronomiczne, agencja celna i spedycja krajowa, - „Nelbud” w Sierpowie – przedsiębiorstwo budowlane, oczyszczalnie ścieków, sieci wodociągowe, roboty ogólnobudowlane, - „PPH „Pak-Pol” w Opalankach – konfekcjonowanie i pakowanie warzyw, - P.P.H.U. „Samex” w Maszkowicach – produkcja i sprzedaż wyrobów pościelowych. Formą dominującą są małe przedsiębiorstwa produkcyjne i usługowe. Przedsiębiorczość jest procesem długofalowym, aktywizującym społeczność lokalną, inwestującą głównie w potencjał ludzki. Rozwój przedsiębiorczości dokonuje się w pierwszej kolejności na drodze działań edukacyjnych. W związku z tym opracowane w Gminie szkolenia i seminaria z zakresu rozwoju przedsiębiorczości, programów zachęt i wsparcia, zwłaszcza finansowo-organizacyjnych przyczynią się do znacznego wzrostu inicjatywy mieszkańców.

1.3.4. Rolnictwo Rolnictwo stanowi ponad 70% działalności gospodarczej w Gminie, co jest istotną wskazówką dotyczącą rozwoju gospodarczego i jego kierunków w tym regionie. Łączna liczba gospodarstw wynosi 1763, a ich powierzchnia sięga ponad 7000 ha, co stanowi ponad 73% powierzchni Gminy. Największy obszar zajmują grunty orne: 5557 ha, co stanowi ponad 79% całkowitej powierzchni użytków rolnych i 58,4% powierzchni gminy (dane GUS, stan na 31 XII 2005 r.). Znaczna większość, bo 98,4% powierzchni użytków znajduje się we władaniu sektora prywatnego złożonego z 832 gospodarstw oraz 110 działek rolnych do 1 ha. Średnia wielkość gospodarstwa wynosi 8,2 ha i przewyższa o 1,1 ha przeciętne gospodarstwo w kraju. W przeważającej części tutejsze gospodarstwa zajmują się uprawą warzyw gruntowych. Na terenie Gminy istnieją również gospodarstwa specjalistyczne, zajmujące się hodowlą trzody (2 gosp.), owiec (1 gosp.), bydła (1 gosp.), drobiu (1 gosp.) i gęsi (2 gosp.). Ogólna charakterystyka gospodarstw rolnych Gminy wg danych z ostatniego Powszechnego Spisu Rolnego przedstawiona została w tabeli 14 i rycinie 4.

2 21 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Tabela 14. Struktura i powierzchnia gospodarstw rolnych i użytków w Gminie Ozorków

GRUPY OBSZAROWE Liczba Powierzchnia w ha UŻYTKÓW ROLNYCH gospodarstw ogólna użytków rolnych lasów i gruntów leśnych OGÓŁEM 990 7385,4 6886 142,8 do 1 ha 149 80,6 62,5 1,4 1 – 5 304 892,5 793 34,9 5 – 10 316 2513 2360,9 52,8 10 – 15 163 2036,7 1946 20,3 15 ha i więcej 58 1862,6 1723,6 33,5 Źródło: opracowanie własne na podstawie Powszechnego Spisu Rolnego (GUS 2003)

1 - 5 ha 31% 15 ha i więcej 6%

10 - 15 ha 5 - 10 ha 16% 32% do 1 ha 15%

Ryc. 4. Struktura gospodarstw rolnych na terenie Gminy Ozorków Źródło: opracowanie własne na podstawie Powszechnego Spisu Rolnego (GUS 2003)

Z ostatnio przeprowadzonego Powszechnego Spisu Rolnego z 2002 r. wynika, że struktura obszarowa gospodarstw Gminy w porównaniu do wielu rejonów kraju jest korzystniejsza, bowiem gospodarstw średnich (5-10 ha) i dużych (powyżej 10 ha) jest 54 % ogólnej ilości gospodarstw. W kraju takich gospodarstw jest 42,9%. Należy jednak zauważyć, iż w kontekście dostosowania rolnictwa do wymogów Unii Europejskiej należałoby podjąć działania w celu jego restrukturyzacji: zwiększając areał, zmniejszać ilość gospodarstw co pozwoli poprawić efektywność produkcji rolnej i jej konkurencyjność. Istniejące na terenie Gminy dogodne warunki przyrodnicze, wpływają również pozytywnie na powierzchnię oraz strukturę zasiewów (tab.15, tab.16, ryc. 5).

2 22 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Tabela 15. Powierzchnia zasiewów według grup obszarowych powierzchni użytków rolnych w Gminie Ozorków GRUPY OBSZAROWE Liczba Powierzchnia w ha UŻYTKÓW ROLNYCH gospodarstw OGÓŁEM 846 5210,6 do 1 ha 97 37,4 1 – 5 ha 229 476,9 5 – 10 301 1755,1 10 – 15 161 1500,1 15 ha i więcej 58 1441,2 Źródło: opracowanie własne na podstawie Powszechnego Spisu Rolnego (GUS 2003)

Tabela 16. Powierzchnia zasiewów głównych ziemiopłodów w Gminie Ozorków W tym Ogółem Rośliny uprawne gospodarstwa indywidualne w ha w % w ha w % RAZEM 5210,6 100 5210,6 100 Zboża ogółem 3187,7 61,2 3187,7 61,2 Strączkowe jadalne na 35,3 0,7 35,3 0,7 ziarno Ziemniaki 694,7 13,3 6947 13,3 Przemysłowe 201,1 3,9 201,1 3,9 129,6 2,5 129,6 2,5 w tym: buraki cukrowe 71,5 1,4 71,5 1,4 rzepak i rzepik Pastewne 331,1 6,4 331,1 6,4 Pozostałe 760,6 14,6 760,6 14,6 w tym: warzywa 740,3 14,2 174,3 14,2 Źródło: opracowanie własne na podstawie Powszechnego Spisu Rolnego (GUS 2003)

Owies-4,4% Jęczmień-2,7%

Pszenżyto-9 %

Żyto-46,8% Pszenica-37,1%

Ryc. 5. Procentowy udział w ogólnej powierzchni zasiewów zbóż podstawowych w Gminie Ozorków Źródło: opracowanie własne na podstawie Powszechnego Spisu Rolnego (GUS 2003)

Według danych z ostatnio przeprowadzonego Powszechnego Spisu Rolnego wynika, że w Gminie aż 88 % gospodarstw prowadzi wyłącznie działalność rolniczą lub

2 23 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków działalność rolniczą wraz z pozarolniczą (dane GUS, 2003). Można więc wysnuć wniosek, iż w przyszłości tego typu gospodarstwa będą nadal przeważać ze względu na ograniczone możliwości utrzymania. Należy się również spodziewać rozszerzenia profilu tych gospodarstw o usługi i bazę turystyczną w najatrakcyjniejszych obszarach Gminy. Ostatni Powszechny Spis Rolny wskazuje, że wśród gospodarstw zajmujących się uprawami ziemopłodów największy udział mają gospodarstwa zajmujące się uprawą zbóż – 75,6 % wszystkich gospodarstw. Drugą dużą grupę upraw zajmują ziemniaki - uprawia je 73 % gospodarstw. Z roślin przemysłowych uprawia się przede wszystkim buraki cukrowe (7,3% wszystkich gospodarstw) stanowiące podstawowy surowiec dla działającej w Leśmierzu cukrowni. Ponad 57% gospodarstw zajmuje się uprawą warzyw. Chów zwierząt gospodarskich w Gminie Ozorków, wg danych z ostatnio wykonanego Powszechnego Spisu Rolnego przedstawia się następująco:

Tabela 17. Zwierzęta gospodarskie w Gminie Ozorków Zwierzęta gospodarskie Sztuk Bydło 3773 Trzoda chlewna 5252 Kozy 76 Konie 92 Króliki (samice) 210 Drób ogółem 64012 w tym drób kurzy 58839 Obsada zwierząt gospodarskich w sztukach 57 dużych na 100 ha użytków rolnych Źródło: opracowanie własne na podstawie Powszechnego Spisu Rolnego (GUS 2003)

Rodzaj produkcji zwierzęcej w Gminie jest konsekwencją produkcji roślinnej, co potwierdza stosunkowo duża ilość bydła (3 773 sztuki), które oprócz podstawowych potrzeb zaspokaja również potrzeby na nawozy organiczne (uprawa warzyw, buraków cukrowych i ziemniaków). Nie bez znaczenia jest wykorzystywanie przez tę grupę zwierząt roślinnych produktów ubocznych (liście, nać, wysłodki itp.), stąd w porównaniu do kraju wyższa obsada bydła i krów. Mimo tego w Gminie nie produkuje się dużych ilości mleka i żywca wołowego. Wskaźnik obsady trzody chlewnej na 100 ha użytków rolnych nie odzwierciedla prawidłowego obrazu produkcji żywca wieprzowego, ponieważ na jego wysokość pracuje tylko kilka gospodarstw specjalizujących się w tym kierunku, natomiast większość gospodarstw prowadzi tę produkcję przede wszystkim na własny użytek. Na terenie Gminy nie ma produkcji wielkofermowej drobiu, tylko typowy wiejski

2 24 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków chów przyzagrodowy. Pozostałe grupy zwierząt występujące w gospodarstwach nie mają znaczenia dla obrazu produkcji zwierzęcej w gminie Ozorków. Struktura obszarowa indywidualnych gospodarstw rolnych, wg danych ze Strategii Rozwoju Gminy Ozorków, w porównaniu z wartością średnią dla Polski, przedstawia się następująco:

Tabela 18. Struktura obszarowa indywidualnych gospodarstw rolnych w Gminie Ozorków Wielkość Gm. Polska gospodarstwa w ha Ozorków 1 – 1,99 9,4 22,7 2 – 4,99 21,3 32,7 5 – 9,99 43 25,5 10 i więcej 26,3 19,1 Średnia pow. 8,2 7,0 Źródło: Strategia Rozwoju Gminy Ozorków, Ozorków 1999

1.4. Sytuacja ekonomiczno-finansowa Możliwości finansowe Gminy są podstawowym narzędziem realizacji wszelkich jej działań, w tym m.in. przedsięwzięć związanych z ochroną środowiska. Aby zapewnić ich efektywność i sprawność, budżet powinien wykazywać odpowiednią ilość środków i posiadać plan inwestycyjny wskazujący cele, na które pieniądze winny być przeznaczone. Na dochody Gminy składają się dochody własne (wpływy z podatków, z opłat skarbowych, dochody z majątku Gminy i in.) dotacje, subwencje, dochody uzyskane przez jednostki budżetowe Gminy oraz inne dochody należne Gminie. Im wyższy dochód własny osiąga Gmina, tym stabilniejszą sytuacją finansową może się poszczycić. Dochód wypracowany przez Gminę świadczy o jej kondycji, zapewniając stałe zasilanie budżetu, w przeciwieństwie do subwencji i dotacji z budżetu państwa, których wysokość często zależy od bieżącej sytuacji politycznej, społecznej i ekonomicznej państwa. Na strukturę wydatków składają się: subwencje ogólne, dotacje, wynagrodzenia i uposażenia, zakupy towarów i usług i wydatki inwestycyjne. W grupie tych ostatnich znajdują się wydatki związane z inwestycjami w ochronie środowiska. W tabeli 19 przedstawiono dochody Gminy Ozorków w roku 2006 na tle województwa, powiatu i innych gmin powiatu zgierskiego.

2 25 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Tabela 19. Dochody budżetu Gminy na tle województwa, powiatu i gmin powiatu zgierskiego W tym: Ogółem Dochody własne Dotacje dochody W tym podatek Sub- Jednostka Ogółem Od osób z własne na wencje Razem Od osób terytorialna fizycz- budżetu jednego prawnych ogólne nych państwa mieszkań- W tysiącach złotych ca w zł Województwo 3 258 705 1 477 000 31 473 473 900 613 781 1 036235 879,6 Łódzkie Powiat zgierski 280 541 152 219 3 063 51 109 49 810 69 885 946,6 m. Głowno 24 908 11 580 113 4 153 5 068 6 124 763,5 m. Ozorków 40 384 20 801 202 5 919 6 612 9 782 1 011,2 m. Zgierz 93 648 57 360 1 157 21 186 15 889 19 988 983,7 Gm. Aleksandrów 41 612 21 385 452 9 121 7 940 11 840 809,9 Łódzki Gm. Stryków 25 208 14 640 919 3 171 3 762 6 159 1 207,9 Gm. Głowno 8 425 2 953 86 1 011 2 272 2 874 595,8 Gm. Ozorków 13 990 7 202 148 1 383 2 606 3 897 1 101,3 Gm. Parzęczew 10 911 5 158 2 581 1 517 2 020 2 871 987,8 Gm. Zgierz 21 454 11 139 67 433 3 648 3 641 6 351 967,8 Źródło: opracowanie własne na podstawie Rocznika statystycznego województwa łódzkiego (GUS 2007)

Dochód budżetu Gminy Ozorków, pod względem wysokości, plasuje się na czwartym miejscu wśród gmin wiejskich i na siódmym w powiecie. Strukturę dochodów budżetu Gminy na przestrzeni lat 2004-2007 przedstawia tab. 20.

Tabela 20. Dochody budżetu Gminy Ozorków w latach 2004-2007 2004 2005 2006 2007 w tys. w % w tys. w % w tys. w % w tys. w % Struktura dochodów PLN PLN PLN PLN Dochody ogółem 11 319 100 12 479 100 13 990 100 15 374 100 Dochody własne 6 348 56,1 6 555 52,5 7 202 51,5 8 217 53,4 Dochody własne na 1 0,981 0,015 1,013 0,015 1,101 0,015 1,243 0,015 mieszkańca Źródło: opracowanie własne na podstawie Bank Danych Regionalnych GUS, www.stat.gov.pl/bdr i danych ze sprawozdań wykonania budżetu Gminy Ozorków

2 26 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

16 000 14 000 12 000 10 000 8 000 Dochody ogółem

w PLN 6 000 Dochody własne 4 000 2 000 0 2004 2005 2006 2007 Rok

Ryc. 6. Dochody budżetu Gminy Ozorków na przestrzeni 2004-2007 r.

Źródło: opracowanie własne na podstawie Bank Danych Regionalnych GUS, www.stat.gov.pl/bdr i danych ze sprawozdań wykonania budżetu Gminy Ozorków

Dochody budżetu w latach 2004 do 2007 stopniowo rosły z poziomu 11 319 tys. zł do 15 374 tys. zł (ryc. 6). W roku 2007 wartość dochodów ogółem budżetu Gminy wzrosła, w porównaniu z rokiem poprzednim, o ok. 10%, zwiększył się udział dochodów własnych Gminy (53,4%) w porównaniu z rokiem 2006 (51,5%). Najwyższy dochód własny Gmina wypracowała w roku 2007 – stanowił 53,4% dochodów ogółem. Co ciekawe w roku 2007 wydatki z budżetu na gospodarkę komunalną i ochronę środowiska były niższe w porównaniu z 2006 i 2005 r. Struktura wydatków Gminy w latach 2004-2007 została przedstawiona w tab. 21.

Tabela 21. Wydatki budżetu Gminy Ozorków w latach 2004-2007 2004 2005 2006 2007 w tys. w % w tys. w % w tys. w % w tys. w % Struktura wydatków PLN PLN PLN PLN Wydatki ogółem 12 467 100 12 705 100 13 830 100 15 523 100 Wydatki na gospodarkę komunalną i 751 6,02 792 6,23 914 6,61 788 5,08 ochronę środowiska Wydatki ogółem na 1 mieszkańca 1,93 0,01 1,96 0,01 2,11 0,01 2,35 0,015 5 5 5 Wydatki na gospodarkę komunalną i 0,116 0,01 0,122 0,01 0,140 0,01 0,118 0,015 ochronę środowiska w przeliczeniu na 1 5 5 5 mieszkańca Żródło: opracowanie własne na podstawie Bank Danych Regionalnych GUS, www.stat.gov.pl/bdr i danych ze sprawozdań wykonania budżetu Gminy Ozorków

2 27 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

16000 14000 12000

10000 Wydatki ogółem 8000 w PLN 6000 Wydatki na gospodarkę 4000 komunalną i ochronę środowiska 2000 0 2004 2005 2006 2007 Rok

Ryc. 7. Wydatki budżetu Gminy Ozorków na przestrzeni 2004-2007 r.

Źródło: opracowanie własne na podstawie Bank Danych Regionalnych GUS, www.stat.gov.pl/bdr i danych ze sprawozdań wykonania budżetu Gminy Ozorków.

Wydatki ogółem ponoszone przez Gminę w uwzględnianym okresie wzrosły o ok. 3 mln zł (ryc. 7). W roku 2004 wynosiły 12 467 tys. zł, a trzy lata później, w 2007, osiągnęły poziom 15 523 tys. zł. Udział wydatków poniesionych na inwestycje związane z gospodarką komunalną i ochroną środowiska kształtował się pomiędzy 6,0 a 6,6%, przy czym największy odsetek wydatki te stanowiły w 2006 r. Wydatki inwestycyjne na ochronę środowiska stanowią zaledwie kilka procent, nie mniej jednak Gmina sfinansowała szereg inwestycji prośrodowiskowych na swoim terenie, m.in. budowę przydomowych oczyszczalni ścieków, rozbudowę sieci wodociągowych, modernizację zbiornika retencyjnego w Sokolnikach Lesie, budowę sieci gazowej Sokolniki Las, modernizację stacji wodociągowych. W uwzględnianym okresie wydatki budżetu Gminy nie przekraczały jej dochodu jedynie w 2006 r. (ryc. 8).

2 28 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

16000 14000 12000 10000 8000 Dochody ogółem w PLN 6000 Wydatki ogółem 4000 2000 0 2004 2005 2006 2007 Rok

Ryc. 8. Porównanie dochodów budżetu z wydatkami w latach 2004-2007 w Gminie Ozorków

Źródło: opracowanie własne na podstawie Bank Danych Regionalnych GUS, www.stat.gov.pl/bdr i danych ze sprawozdań wykonania budżetu Gminy Ozorków

Stan budżetu Gminy Ozorków w roku 2007 wynosił ponad 15 mln zł., z czego kwota na planowane wydatki jest ok. 149 tys. mniejsza niż dochody budżetu. Przedstawione powyżej dane wskazują, że w latach poprzednich budżet Gminy wykazywał przewagę wydatków nad dochodami. Stojąca przed polskimi samorządami szansa na pozyskanie funduszy z Unii Europejskiej stworzy możliwość powiększenia finansów przeznaczanych na inwestycje. Zgodnie z założeniami Gmina starać się będzie o dofinansowanie swoich inwestycji z środków UE i innych źródeł.

2 29 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

2. Środowisko przyrodnicze

2.1.

Powierzchnia ziemi i gleba

Gmina Ozorków leży na pograniczu dwóch makroregionów. W południowej części jest to Nizina Południowowielkopolska w zasięgu Wysoczyzny Łaskiej, część północna natomiast należy do Równiny Łowicko-Błońskiej stanowiącej mezoregion Niziny Środkowo- Mazowieckiej. Cały obszar wchodzi w skład podprowincji Niziny Środkowopolskiej. Różnica wysokości na terenie Gminy oscyluje około 50 m. Najwyższe partie terenu Fot. 2. Łąki w okolicach Leśmierza występują w okolicach Celestynowa i Sokolnik (158-160 m n.p.m.), najniższe w rejonie Bzury, na północ od Leśmierza (110 m n.p.m.). Teren Gminy jest więc generalnie nachylony ku północy, zgodnie z kierunkiem biegu dolin rzecznych przecinających ten obszar. Charakterystycznym krajobrazem mezoregionu Równiny Łowicko-Błońskej jest płaski teren o niewielkich deniwelacjach, z licznymi ciekami wodnymi, płynącymi w słabo wykształconych dolinach. Jest to obszar wyniesiony średnio na wysokość 115-120 m n.p.m. Obszar położony na Wysoczyźnie Łaskiej przecina dolina górnej Bzury. Jest to teren równiny morenowej o lekko falistym podłożu, ukształtowanym przez morenę denną lądolodu Warty. Cechą charakterystyczną są wydmy występujące w południowej części Gminy, zwane Pagórkami Ozorkowskimi. Budowa geologiczna na terenie Gminy Ozorków, szczególnie w warstwach przypowierzchniowych, w ścisły sposób wiąże się z jej rzeźbą. Równinę wysoczyznową budują w większości gliny zwałowe moreny dennej i utwory gliniasto – piaszczyste, pokrywające rozległymi płatami zachodnie i północne rejony Gminy. Utworami polodowcowymi są również piaski i żwiry wodnolodowcowe, pokrywające południową i

3 30 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków południowo-wschodnią część Gminy. Utwory piaszczysto-mułkowe spotkać można w obniżeniu dolinnym Bzury, w pasie od Helenowa przez Maszkowice, Czerchów, Tymienicę po Leśmierz. W okolicach Maszkowic i Czerchowa lokalnie spotkać można utwory torfowe, a piaski eoliczne i niewysokie pagórki wydmowe powstałe na podłożu piasków rzecznych i wodnolodowcowych znajdują się na północ od Skotnik.

Gleby Określony typ gleby jest wynikiem współdziałania czynników rzeźbotwórczych i działalności wód oraz budowy geologicznej. W wyniku powyższych procesów na terenie Gminy Ozorków uformowały się gleby o wysokim wskaźniku bonitacji – 1,03, co jest najwyższym wskaźnikiem w powiecie. Gleby stanowią cenny element przyrodniczy Gminy. Dominują wśród nich gleby dobre, ważne dla rolnictwa (największy udział ma klasa III) i wymagające ochrony przed zmianą użytkowania. Udział poszczególnych klas bonitacyjnych gleb na terenie Gminy przedstawia tabela 22 i rycina 9.

Tabela 22. Klasy bonitacyjne gleb w Gminie Ozorków – procentowy udział powierzchni Klasy bonitacyjna gleb I II III IV V VI VIz 0 8,5 38,6 27,4 16,8 8,4 0,3 Źródło: dane z Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Zgierskiego na lata 2004-2007 z perspektywą do 2011 r.

VI z 0,3% VI II V 8% 9% 17%

III 39% IV 27%

Ryc. 9. Klasy bonitacyjne gleb w Gminie Ozorków Źródło: dane z Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Zgierskiego na lata 2004-2007 z perspektywą do 2011 r.

3 31 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Według danych uzyskanych z Urzędu Gminy w roku 2005 powierzchnia użytków rolnych stanowiła blisko 74% powierzchni Gminy. Wskaźnik powierzchni użytków rolnych jest zatem zdecydowanie wyższy niż średnia krajowa, która wynosi 59,61%. Również udział gruntów ornych (79,4%) jest wyższy niż średnia dla kraju stanowiąca 45,74%. Udział gruntów leśnych w całkowitej powierzchni Gminy wynosi 11,4%; lesistość w skali kraju w 2006 r. - 28,9% (tab. 23).

Tabela 23. Struktura użytkowania gruntów w Gminie Ozorków w 2005 r. Struktura użytkowania Ogółem gruntów [ha] w % Użytki rolne 7000 73,6 Grunty orne 5557 58,4 Sady 107 1,1 Łąki 955 10,1 Pastwiska 381 4,0 Lasy i grunty leśne 1089 11,4 Pozostałe grunty 1428 15,0 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Regionalnych GUS, www.stat.gov.pl/bdr

Na terenie Gminy duży udział mają gleby bardzo kwaśne i kwaśne. Dla poprawy stanu powinno się przeprowadzać kontrolowane wapnowanie gleb oraz badania zasobności gleby w składniki pokarmowe w celu określenia bezpiecznych dawek nawozowych. Odczyn gleb użytkowanych rolniczo na terenie powiatu zgierskiego i województwa łódzkiego przedstawiono w tab. 24.

Tabela 24. Odczyn gleb użytkowanych rolniczo na terenie powiatu zgierskiego i województwa łódzkiego w latach 1999-2002 (% powierzchni użytków rolnych)

Wartość w Wartość w powiecie (w Wartość w Odczyn województwie (w %) %) województwie (w %) w latach 2002-2005 r. Bardzo kwaśny pH < 4,5 37 31 33 Kwasowość pH 4,6 – 5,5 38 36 35 Lekko kwaśny pH 5,6 – 6,5 19 23 21 Obojętny pH 6,6 – 7,2 6 8 8 Zasadowy pH >7,2 0 2 3 Źródło: Raport o stanie środowiska województwa łódzkiego w 2002 r. i 2006 r. (WIOŚ 2003, 2007)

Gleby o znacznym zakwaszeniu często charakteryzują się również niską zawartością przyswajalnego magnezu i wówczas zastosowanie wapnowania (tab. 26) w postaci wapna magnezowego jest rozwiązaniem najkorzystniejszym. Na podstawie badań kwasowości gleb określono potrzeby ich wapnowania. W środkowym przedziale (potrzebne – wskazane – ograniczone) udział procentowy gleb

3 32 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków odpowiada wskaźnikom dla województwa. Wyraźne różnice zaobserwować można w skrajnych klasach (konieczne, zbędne), z wyższym odsetkiem gleb niewymagających wapnowania na korzyść powiatu (tab. 25).

Tabela 25. Potrzeby wapnowania gleb użytkowanych rolniczo na terenie powiatu zgierskiego i województwa łódzkiego w latach 1999-2002 (w % powierzchni użytków rolnych) Wartość w województwie Wartość w powiecie (w Wartość w województwie Wapnowanie (w %) w latach 2002-2005 %) (w %) r. Konieczne 41 31 34 Potrzebne 22 22 21 Wskazane 16 17 16 Ograniczone 10 12 12 Zbędne 11 18 17 Źródło: Raport o stanie środowiska województwa łódzkiego w 2002 r. i 2006 r. (WIOŚ 2003, 2007)

W roku 2002 przeprowadzono badania mające określić skażenie gleb. Na terenie Gminy pobrano próbki gleby w okolicach m. Boczki. Wyniki badań potwierdziły, stwierdzone w latach 90-tych ubiegłego wieku, przekroczenie dopuszczalnych poziomów kadmu w glebach. Obecnie pomiary zawartości metali ciężkich tj. kadmu – Cd, ołowiu – Pb, cynku – Zn kwalifikują większość użytków rolnych gminy do gleb nie zanieczyszczonych. Na bieżąco prowadzone są badania w zakresie zasobności tych gleb w mikro- i makroskładniki. Od zasobności w przyswajalne składniki pokarmowe gleby w znacznej mierze zależy jej żyzność. Aby określić wysokości dawek nawozów, gwarantujących prawidłowy wzrost roślin uprawnych jak i utrzymanie na odpowiednim poziomie zasobności gleby, niezbędna jest ocena zawartości makroskładników, przede wszystkim przyswajalnego fosforu, potasu i magnezu. Na terenie powiatu składnikiem, którego brakuje najbardziej jest potas. Spadek żyzności i urodzajności gleby jest skutkiem zwiększenia kwasowości gleby i obniżenia jakości i ilości próchnicy. Degradacja gleb spowodowana jest zarówno naturalnymi procesami takimi jak zmiany klimatyczne, zmiany szaty roślinnej, naturalna erozja itp. jak i negatywnym oddziaływaniem człowieka na środowisko. W porównaniu jednak do niszczącej działalności człowieka procesy naturalne odgrywają marginalną rolę. Niszcząca działalność człowieka polega na wyjaławianiu gleby ze składników pokarmowych, naruszeniu równowagi jonowej (ubożenie gleby w jony zasadowe) uwalnianiu związków aluminium i manganu, wzroście dostępności dla roślin niektórych metali ciężkich, zakwaszeniu lub alkalizacji poprzez nieumiejętne nawożenie, zasolenie, przesuszenie lub zawodnienie czy zniekształcenie rzeźby terenu.

3 33 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Wśród czynników pochodzenia antropogenicznego istotny wpływ na zanieczyszczenie gleb mają emisje pyłów i gazów ze źródeł przemysłowych, energetycznych i motoryzacyjnych oraz niewłaściwe składowanie odpadów i niewłaściwa gospodarka rolna. Tereny wzdłuż szlaków komunikacyjnych są najbardziej narażone na ciągłe zanieczyszczenie. W wyniku spalania paliw powstają szkodliwe tlenki azotu, węglowodory i pierwiastki śladowe, w tym ołów, a eksploatacja dróg i pojazdów jest przyczyną przenikania do gleby związków organicznych i metalicznych: kadmu, niklu, miedzi i cynku. Zagrożeniem dla powierzchni ziemi są również: nadmierne stosowanie środków chemicznych w rolnictwie, niewłaściwe dawkowanie nawozów sztucznych i środków ochrony roślin, co prowadzi do chemicznego skażenia gleb oraz eutrofizacji okolicznych wód w wyniku przedostawania się azotanów i fosforanów wraz ze spływem powierzchniowym i podpowierzchniowym do wód.

2.2. Zasoby wodne Podstawowym aktem regulującym sprawy gospodarki wodnej jest ustawa Prawo Wodne. Zgodnie z założeniami unijnych dyrektyw (Ramowej Dyrektywy Wodnej 2000/60/EC) i konieczności dostosowania naszego prawodawstwa do obowiązujących w Unii norm, zakłada się wprowadzenie gospodarki zasobami wodnymi w układzie zlewniowym zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju. Zasoby wód podziemnych Gminy stanowią przede wszystkim użytkowe poziomy wodonośne zajmujące Fot. 3. Rzeka Bzura utwory górnej jury, górnej kredy i czwartorzędu. Wody powierzchniowe stanowią rzeki: Bzura, Starówka i bezimienny dopływ prawobrzeżny rz. Bzury, uchodzący do niej na wysokości Leśmierza, będące głównymi ciekami przebiegającymi przez obszar Gminy. Na wielkość zasobów wodnych wpływa wiele czynników, z których najistotniejsze to: − czynniki hydrometeorologiczne: wielkość opadów, zdolności retencyjne zlewni, warunki infiltracji,

3 34 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

− czynniki antropogeniczne: melioracja, regulacja cieków wodnych itp.

2.2.1. Wody podziemne Na terenie Gminy Ozorków, w części zachodniej występuje fragment jurajskiego Głównego Zbiornika Wód Podziemnych - GZWP 226 Krośniewice-Kutno. Jest to zbiornik o charakterze szczelinowo – krasowym. Zbiornik ten zaliczono do kategorii obszaru wysokiej ochrony – OWO, szczególnie wrażliwego na zanieczyszczenia, obszaru wysokiej ochrony. Środkowa i wschodnia część Gminy leży na nakładających się zasięgami zbiornikach GZWP: porowego zbiornika dolnej kredy nr 401 Niecka Łódzka i zbiornika górnej jury nr 402 Stryków o charakterze szczelinowo-krasowym. Oba te zbiorniki są objęte najwyższą ochroną (ONO). W wyniku procesów geologicznych oraz geomorfologicznych poprzednich epok na terenie Gminy Ozorków wykształciły się następujące piętra wodonośne: górna jura, górna kredy i czwartorzęd. Charakter użytkowy ma poziom górnokredowy i czwartorzędowy. Gmina korzysta z zasobów wód kredowych. W okolicach miasta Ozorkowa występują artezyjskie i subartezyjskie wody podziemne poziomu kredowego, a wody z poziomu dolnokredowego wykazują tu podwyższoną temperaturę (ok. 200C). Piętro kredowe zasila ujęcia wodociągów w Tymienicy, Modlnej, Sokolnikach Lesie i Celestynowie oraz nieliczne gospodarstwa i rolnictwo na terenach nie zwodociągowanych. Ujęcia te obsługują wschodnią, południową i częściowo północne tereny Gminy. Obszar zachodni gminy Ozorków zaopatrywany jest z gminy Parzęczew z ujęcia w Chrząstowie Wielkim, częściowo wieś Śliwniki i Helenów z ujęcia w mieście Ozorkowie. Własne studnie pobierające wody z piętra górnej kredy posiada przedsiębiorstwo Polska Woda Sp. z o.o. w Aleksandrii zajmujące się produkcją wód mineralnych.

2.2.1.1. Jakość wód podziemnych Monitoring wód podziemnych na terenie kraju odbywa się w oparciu o sieć otworów pomiarowych w ramach monitoringu krajowego i regionalnego. Punkt monitoringu regionalnego znajduje się przy ujęciach wód na terenie miasta Ozorków i sąsiednich gmin. Na obszarze Gminy brak jest punktu pomiarowego. Na podstawie przeprowadzonych badań w roku 2007 w ujęciach z poziomu kredowego w mieście Ozorków, należącego do 401 zbiornika GZWP stwierdzono wodę

3 35 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

średniej jakości (II), wymagającą złożonego uzdatniania, o naturalnym chemizmie. Można więc sądzić, że podobnymi parametrami charakteryzuje się woda ujmowana z ujęć na terenie Gminy. Z kolei wody ujmowane ze studni kopanych wykazują znaczne zanieczyszczenia bakteryjne i fizykochemiczne.

2.2.2. Wody powierzchniowe Gmina Ozorków położona jest w zlewniach dwóch największych rzek Polski, Wisły i Odry. Dział wodny I stopnia przebiega tuż za granicą Gminy, natomiast cały omawiany obszar należy do zlewni Wisły. Głównymi ciekami występującymi na tym terenie są rz. Bzura oraz rz. Starówka i bezimienny, prawobrzeżny dopływ Bzury, uchodzący do niej na wysokości Leśmierza. Pomiędzy Maszkowicami a Czerchowem, w jego dolinie, urządzono hodowlane stawy otoczone groblami. Koryto Bzury przebiega przez centralną część Gminy z południa na północ, a lewobrzeżne dopływy płynące przez obszar Gminy uchodzą do Bzury już na terenie Gminy Łęczyca. Płynący przez Solcę jeden z nich nosi nazwę Kanału Sierpów. Ma on długość 4,9 km, z czego 1,8 km płynie uregulowanym korytem. Niewielki, wschodni fragment Gminy odwadniany jest małymi ciekami, dopływami Strugi należącymi do dorzecza Moszczenicy, dopływu Bzury. Zachodnie skrawki terenu odwadniane są przez Ner. Obszar Gminy charakteryzuje się gęstą siecią hydrograficzną. Oprócz głównych rzek teren Gminy pokrywa sieć małych, bezimiennych cieków i rowów odprowadzających, a także zbiorników wodnych. W miejscowości Boczki są to stawy o łącznej powierzchni 1,05 ha i pojemności 10 000 m3. Oprócz nich, w Leśmierzu znajduje się zbiornik retencyjny o powierzchni 2,26 ha i łącznej pojemności 52 tys. m3.

2.2.2.1. Jakość wód powierzchniowych Bzura Główna rzeka Gminy Ozorków bierze swój początek na Wzniesieniach Łódzkich. Jest lewostronnym dopływem Wisły i uchodzi do niej w 587 km jej biegu. Jest rzeką II rzędu o całkowitej długości 166,2 km, z czego ok. 119 km znajduje się w granicach województwa łódzkiego. Dolina tej rzeki jest w znacznym stopniu zmeliorowana obfitując w liczne zbiorniki, podmokłości i stawy rybne. Słabym odwodnieniem charakteryzuje się w szczególności lewobrzeżna część rzeki.

3 36 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Powierzchnia zlewni Bzury wynosi 7 787,5 km2, a jej dopływem na obszarze Gminy jest Starówka i bezimienny ciek. Układ hydrograficzny w Gminie stanowi kanał Sierpów oraz sieć rowów melioracyjnych przebiegających przez rozległe obniżenia terenu. Bzura była głównym odbiornikiem ścieków pochodzących ze zrzutów oczyszczalni komunalnych regionu łódzkiego (zwłaszcza z miasta Zgierza i Zakładu Przemysłu Barwinków „Boruta”), cechującym się dużą zawartością substancji utlenialnych oraz obciążeniem zawiesinami. Nadal jednak na jakość wód Bzury wpływ mają zanieczyszczenia dopływające do niej z wodami rzek z górnej części dorzecza. Stan wód gruntowych, choć niezadowalający z uwagi na ponadnormatywną zawartość związków azotowych, siarczanów i substancji organicznych, poprawia się. Poprawa tego stanu jest związana ze zmniejszeniem intensywności nawożenia gleb, stosowania środków ochrony roślin. W pkt ppk Parzyce do rzeki, oprócz ścieków pochodzących z regionu łódzkiego, prowadzonych przez rzekę, wprowadzane są dodatkowo ścieki z cukrowni w Leśmierzu. W ramach monitoringu regionalnego Bzura jest badana w profilach pomiarowo- kontrolnych. Na terenie Gminy leży jeden, zlokalizowany w Parzycach. W profilu pomiarowo-kontrolnym Bzura – Parzyce (122,3 km jej biegu) w 2006 r. wody Bzury odpowiadały normom V klasy czystości, czyli były wodami o złej jakości. Zadecydowały o tym głównie stężenia wskaźników fizycznych, tlenowych, biogennych i mikrobiologicznych. Wyniki wykonanych badań laboratoryjnych wskazują wpływ oczyszczalni ścieków w Zgierzu, gdyż ścieki zwiększały stężenie biogenów i obniżały jakość sanitarną wód Bzury. Rzeka Bzura powinna spełniać kryteria III klasy czystości. Ostatnie pomiary wykazały, że Bzura nadal nie odpowiada wymaganej klasie czystości, pomimo poprawy uzyskanej w wyniku uruchomienia oczyszczalni ścieków w Zgierzu i w Ozorkowie. Stan jakości wód Bzury w roku 2002 przedstawiał się następująco: - substancje organiczne odpowiadały III klasie czystości, - zasolenie nie przekraczało wartości dopuszczalnych dla II klasy czystości, - zawiesiny przyjmowały stężenia nie odpowiadające żadnej klasie, - związki biogenne przyjmowały wartości ponadnormatywne, Wody Bzury zostały zaliczone do pozaklasowych z powodu obciążenia związkami organicznymi, zawiesinami i substancjami biogennymi. Jest to poziom sześciokrotnie przekraczający dozwolone stężenia BZT5 i fosforu ogólnego, a około trzykrotnie zawiesin i

3 37 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków azotynów. Miano Coli znajdowało się w zakresie III klasy czystości. Wyniki monitoringu wód powierzchniowych w 2006 r. przedstawia poniższa tabela (tab. 26).

Tabela 26. Klasyfikacja jakości wód Bzury w roku 2005 i 2006 w PPK nr 84 Parzyce (122,3 km) Rok Rodzaj Klasyfikacja Ocena wskaźników Przydatność wód do monitoringu ogólna eutrofizacji wód bytowania ryb 2005 D; A; R V przekroczone nieprzydatne 2006 D; A; R V przekroczone nieprzydatne D – monitoring diagnostyczny wg Rozporządzenia MŚ z dnia 11.02.2004 r. A – monitoring wód powierzchniowych do bytowania ryb w warunkach naturalnych R – monitoring wód powierzchniowych wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu i podatnych na eutrofizację Źródło: WIOŚ 2007: monitoring wód powierzchniowych Mniejsze cieki powierzchniowe Naturalną sieć hydrograficzną stanowią ponadto nie objęta monitoringiem rzeka Starówka, ciek naturalny na terenie Gminy oraz bezimienny dopływ prawobrzeżny rz. Bzury, uchodzący do niej na wysokości Leśmierza. Brak jest dokładnych danych dotyczących długości oraz powierzchni zlewni obu cieków. Brak jest także rozpoznania czystości wód Kanału Sierpów, ponadto duża część rowów melioracyjnych stanowi odbiorniki podczyszczonych ścieków sanitarnych, technologicznych lub deszczowych zrzucanych przez gospodarstwa domowe, obiekty produkcyjne i usługowe.

2.2.3. Źródła zagrożeń dla wód powierzchniowych i podziemnych Głównymi przyczynami zanieczyszczeń wód powierzchniowych i podziemnych jest nieuporządkowana gospodarka ściekami komunalnymi (brak systemów oczyszczania ścieków komunalnych we wszystkich gospodarstwach przy zwodociągowaniu Gminy, nieszczelne szamba), zanieczyszczenie odchodami zwierzęcymi (gnojowica), odcieki z dzikich składowisk odpadów. Przyczyną złej jakości wód są również zanieczyszczenia obszarowe, które pochodzą głównie z zanieczyszczonych wód opadowych i ścieków opadowych. Zanieczyszczenia zawarte w wodach opadowych warunkowane są zanieczyszczenie atmosfery. Tlenki węgla, siarki i azotu przekształcają się częściowo w kwas siarkowy, kwas azotowy i obniżając pH pary wodnej w atmosferze tworzą kwaśne deszcze, przy czym emisja zanieczyszczeń z danej strefy wcale nie decyduje o jakości wód opadowych na danym terenie. Wody opadowe zawierają znaczne ilości metali ciężkich wynoszonych z atmosfery. Zanieczyszczenia w ściekach opadowych na terenach wiejskich stanowią spływy z pól użyźnianych nawozami zawierającymi duże ilości związków azotu i fosforu lub nawozami w postaci odchodów zwierząt gospodarskich (gnojówka) lub ludzkich

3 38 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

(wylewanie szamb na pola). Odprowadzanie wód i ścieków opadowych bez oczyszczania powoduje degradację bezpośrednich odbiorników wód opadowych. Zagrożenie powodzią zależy od hipsometrii zlewni i stopnia jej zalesienia oraz od możliwości retencjonowania wody w dużych i małych zbiornikach wodnych, starorzeczach, kanałach i rowach. Cechą charakterystyczną doliny Bzury jest mała ilość wałów przeciwpowodziowych oraz niewielka liczba zbiorników retencyjnych, a cechą charakterystyczną samych rzek jest ich duża zmienność. Przy braku odpływu powierzchniowego cieki zasilane są wodami gruntowymi. W okresie wiosennych roztopów oraz dużych opadów intensywny odpływ wód stwarza zagrożenie powodziowe i powiększa deficyt wód w okresach suchych. Wody takie zalegają często w obniżeniach o gliniastym podłożu, powodując podmakanie gruntów i upraw. Poprawa systemów zabezpieczenia przed powodzią rzeki Bzury przewidziana jest w Wojewódzkim Programie Małej Retencji dla województwa łódzkiego. Terenami najbardziej narażonymi na zalanie podczas wysokich stanów wód jest miasto Ozorków w pobliżu Bzury i przylegająca do niego część Gminy. W celach prewencyjnych niezbędne jest przeprowadzenie dalszych prac melioracyjnych w dolinie rz. Bzury, które zabezpieczą zapasy wód w okresie suchym oraz utrzymanie istniejącej sieci kanałów odwadniających.

2.2.4. Mała retencja Retencja wód jest bardzo ważnym elementem właściwej gospodarki wodami, ponieważ pozwala sterować obiegiem wód prowadząc w ten sposób do zwiększenia zasobów wodnych (co jest szczególnie ważne na terenach ubogich w zasoby wodne) i zmniejszając ryzyko zagrożenia powodzią. Retencja czyli zmagazynowanie nadmiaru wód opadowych i powodziowych i sukcesywne ich przekazywanie do istniejącego systemu hydrologicznego pozwala na ograniczenie i spowolnienie bezproduktywnego odpływu wód, a tym samym sprzyja wyrównaniu różnic pomiędzy regionami. Województwo łódzkie zaklasyfikowano do strefy potrzeb najpilniejszych oraz strefy potrzeb dużych, zgodnie z hierarchią potrzeb obszarowych małej retencji w Polsce, a z terenu województwa najpilniejszego rozwiązania wymaga północno-zachodnie części województwa, charakteryzujące się niekorzystnymi warunkami klimatycznymi oraz niedostatecznymi zasobami wodnymi na obszarach rolniczych. Proponowane w Programie Małej Retencji rozwiązania pozwalają ściśle powiązać retencjonowanie wody z działalnością rolniczą i kształtowaniem krajobrazu rolniczego.

3 39 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Celem tych rozwiązań było zwiększenie składowej podziemnej odpływu całkowitego, obniżenie prędkości przepływu wody (w ciekach i zbiornikach naturalnych) oraz obniżenie odpływu bezpośredniego (poprzez spowolnienie reakcji zlewni na zasilanie). Wśród kierunków retencjonowania wody preferowano gromadzenie wody w glebie i warstwach wodonośnych (dzięki ułatwieniu przesiąkania wód opadowych i roztopowych) oraz magazynowanie wody w małych zbiornikach i ciekach oraz obiektach melioracyjnych. W dolinach rzek i cieków zalecane metody regulacji obiegu wody mają charakter agrotechniczny oraz hydrotechniczny. Programem służącym realizacji Programu Małej Retencji jest opracowywany z inicjatywy gmin zrzeszonych w Stowarzyszeniu Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury - Program „Bzura”. Misją Programu „Bzura” jest: „Poprawa stanu środowiska i ochrona jego zasobów prowadząca do rozwoju gospodarczego i podniesienia poziomu życia ludności obszaru dorzecza Bzury zgodnie z zasadami rozwoju zrównoważonego stwarzająca warunki dla uzyskania pozycji konkurencyjnej Podregionu Północnego Woj. Łódzkiego w warunkach członkostwa Polski w Unii Europejskiej.” Realizacja Programu przewidziana jest na lata 2004-2015+. Wypełnieniu misji służyć ma spełnienie przyjętych celów: ekologicznych, ekonomicznych, społecznych i przestrzennych. Wśród celów ekologicznych wskazuje się na m.in.: poprawę czystości wód powierzchniowych i podziemnych, poprawę zagospodarowania odpadów (ograniczanie ilości dzikich składowisk) oraz utylizację odpadów zgodnie z prośrodowiskowymi standardami UE, zwiększenie obszaru stref ekologicznych poprzez zalesienia i zadrzewienia, zabezpieczenie środowiska przed zanieczyszczeniami poprzez rozbudowę systemów ochronnych i wykorzystanie w gospodarce przyjaznych środowisku technologii, ograniczenie emisji zanieczyszczeń poprzez wykorzystanie alternatywnych źródeł energii i stworzenie zintegrowanych systemów ciepłownictwa oraz wzrost świadomości ekologicznej władz lokalnych i społeczeństwa. W Programie wskazano również szereg priorytetów i przypisano im zadania służące ich realizacji. Wskazane do realizacji zadania w ramach priorytetów określonych w Programie „Bzura” 2004-2015+ wymagają podjęcia wspólnych, zintegrowanych działań przez zarówno członków Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury, jak i jednostek Samorządu Terytorialnego zlokalizowanych w obszarze dorzecza Bzura, ale nie będących członkami Stowarzyszenia.

4 40 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

W Programie Małej Retencji przewidziano budowę 5 zbiorników retencyjnych na terenie Gminy w miejscowościach: Skromnica, Sierpów, Cedrowice, Leśmierz i Tymienica.

AKTUALNY STAN GOSPODARKI ODPADAMI

1. Rodzaj, ilość i źródła powstawania odpadów

Zamieszczone poniżej dane dotyczące aktualnego stanu gospodarki odpadami na terenie Gminy Ozorków, uzyskano w formie ankiety z Urzędu Gminy, oparto o Krajowy, Wojewódzki i Powiatowy Plan Gospodarki Odpadami oraz skorzystano z informacji zgromadzonych przez WIOŚ. W wypadku danych niepełnych informacje sporządzono szacunkowo na podstawie przyjętych wskaźników. Zgodnie z art. 3 ustawy o odpadach 2001 r. przez odpady rozumie się każdą substancję lub przedmiot należący do jednej z kategorii, (określonych w załączniku nr 1 do ustawy), których posiadacz pozbywa się, zamierza pozbyć się lub do ich pozbycia się jest obowiązany. Na terenie Gminy wytwarzane są odpady komunalne, odpady niebezpieczne, odpady pozostałe (w tym odpady powstające w przemyśle, komunalne osady ściekowe, odpady opakowaniowe). Z uwagi na specyfikę każdej z wymienionych grup oraz poszczególnych rodzajów odpadów problematykę gospodarki odpadami podzielono na osobne działy.

1.1 Odpady komunalne W rozumieniu ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628 z późniejszymi zmianami) pojęciem odpady komunalne określa się odpady powstające w gospodarstwach domowych, a także odpady nie zawierające odpadów niebezpiecznych pochodzące od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter lub skład, są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych.

4 41 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Z powyższej definicji wynika, że źródłami powstawania odpadów komunalnych są: gospodarstwa domowe, obiekty handlowo – usługowe i produkcyjne, instytucje i urzędy, szkoły i zakłady wychowawcze, placówki kulturalno – oświatowe, podmioty gospodarcze. W gospodarstwach domowych i obiektach infrastruktury powstają typowe rodzaje odpadów (odpady domowe i podobne do domowych) takie jak:

- odpady organiczne (pochodzenia roślinnego, zwierzęcego i inne),

- papier i tektura,

- tworzywa sztuczne,

- materiały tekstylne,

- szkło,

- metale,

- odpady mineralne.

W skład strumienia odpadów komunalnych wchodzą również odpady wielkogabarytowe, odpady z pielęgnacji terenów zielonych, odpady z oczyszczenia ulic i placów, część odpadów z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych. Odpady komunalne pochodzące z gospodarstw domowych zawierają także odpady niebezpieczne, takie jak: przeterminowane lekarstwa, zużyte baterie, akumulatory, świetlówki, termometry rtęciowe, zużyte rozpuszczalniki, smary oraz opakowania i resztki substancji chemicznych i środków ochrony roślin. Krajowy Plan Gospodarki Odpadami (KPGO 2010) dokonuje podziału odpadów komunalnych na następujące grupy: − odpady komunalne segregowane i zbierane selektywnie, − odpady zielone z ogrodów i parków, − niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne, w tym: o odpady kuchenne ulegające biodegradacji (domowe odpady organiczne pochodzenia roślinnego i pochodzenia zwierzęcego ulegające biodegradacji), o odpady zielone,

4 42 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

o papier i tektura (opakowania z papieru i tektury, papier i tektura- nieopakowaniowe), o odpady wielomateriałowe, o tworzywa sztuczne (opakowania z tworzyw sztucznych, tworzywa sztuczne- nieopakowaniowe), o szkło (opakowania ze szkła, szkło- nieopakowaniowe), o metale (opakowania z blachy stalowej, opakowania z aluminium, pozostałe odpady metalowe), o odzież, tekstylia, o drewno, o odpady niebezpieczne, o odpady mineralne – ziemia, kamienie oraz drobna frakcja popiołowa czyli odpady ze spalania paliw stałych w piecach domowych (głównie węgla), ze względu na udział w składzie odpadów komunalnych popiołu wyodrębniono tę frakcję jako nieprzydatną do odzysku i unieszkodliwienia innymi metodami poza składowaniem, − odpady z targowisk, − odpady wielkogabarytowe, − odpady z czyszczenia ulic i placów - gleba, ziemia i kamienie. Ze względu na brak dokładnych danych dotyczących ilości i składu odpadów komunalnych wytwarzanych na terenie Gminy Ozorków, wielkości te oszacowano wg KPGO 2010. Na podstawie KPGO 2010 ustalono średni skład morfologiczny wytwarzanych zmieszanych odpadów komunalnych na terenie Gminy Ozorków (tab. 27). Odpady powstające w gospodarstwach domowych charakteryzują się dużą zawartością odpadów mineralnych. W Gminie Ozorków (w gospodarstwach domowych) aż 34% (w całkowitej masie wytworzonych odpadów komunalnych w gospodarstwach domowych) stanowiły odpady mineralne (311 Mg; 0,311 tys. Mg), co może być związane z faktem, że duża część budynków ogrzewana jest indywidualnie (ryc. 10) W obiektach infrastruktury na terenie Gminy ze względu na charakter prowadzonej działalności, największą część odpadów stanowiły papier i tektura, tworzywa sztuczne i odpady wielomateriałowe (63%) (ryc. 10)

4 43 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Na terenie Gminy najwięcej wytwarzanych jest odpadów mineralnych 321,31 Mg (0,321 tys. Mg), co stanowi 28,9% wszystkich wytwarzanych odpadów komunalnych. Odpady kuchenne ulegające biodegradacji to 17%, a papier i tektura to 15% w strumieniu odpadów komunalnych (ryc. 11). Odpadów niebezpiecznych wytwarzanych jest ok. 11,12 Mg (1%).

Tabela 27. Skład morfologiczny i szacunkowa ilość zmieszanych odpadów komunalnych wytwarzanych na terenie Gminy Ozorków w 2006 r. z podziałem na frakcje (wg KPGO 2010) Lp. Frakcja odpadów Skład odpadów [%] Skład ilościowy odpadów Razem [Mg] [Mg] Teren Obiekty Teren Obiekty wiejski infrastruktury wiejski infrastruktury 1. odpady kuchenne 18 10 164,91 19,63 184,54 ulegające biodegradacji 2. odpady zielone 4 2 36,65 3,93 40,57 3. papier i tektura 12 27 109,94 53,01 162,95 4. drewno 2 1 18,32 1,96 20,29 5. odpady 3 18 27,48 35,34 62,82 wielomateriałowe 6. tworzywa sztuczne 12 18 109,94 35,34 145,28 7. szkło 8 10 73,29 19,63 92,92 8. metal 5 5 45,81 9,82 55,62 9. odzież, tekstylia 1 3 9,16 5,89 15,05 10. odpady mineralne 34 5 311,49 9,82 321,31 11. odpady niebezpieczne 1 1 9,16 1,96 11,12 Razem 100 100 916,16 196,32 1112,48 Źródło: opracowanie własne na podstawie KPGO 2010

350,00

300,00

250,00

200,00

150,00

100,00

50,00

0,00 ilość odpadów wytworzonych [Mg] wytworzonych odpadów ilość Szkło Metal Drewno Odpady sztuczne Tworzywa mineralne Odpady Odpady ulegające niebezpieczne Papieritektura Odzież,Tekstylia wielomateriałowe Odpadyzielone Odpadykuchenne

gospodarstwa domowe obiekty infrastruktury Ryc. 10. Ilość odpadów komunalnych w podziale na frakcje wytworzone na terenie Gminy Ozorków w 2006 r.

4 44 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Źródło: opracowanie własne na podstawie KPGO 2010

Ryc. 11. Procentowy udział poszczególnych frakcji odpadów w całkowitej masie odpadów komunalnych wytwarzanych na terenie Gminy Ozorków w 2006 r. Odpady kuchenne ulegające biodegradacji Odpady zielone

Papier i tektura

Drewno 1% 17% 28% 4% Odpady wielomateriałowe Tworzywa sztuczne

15% 1% Szkło 5% 2% 6% 8% 13% Metal Odzież, Tekstylia

Odpady mineralne

Odpady niebezpieczne

Źródło: opracowanie własne na podstawie KPGO 2010

Bilans wytworzonych odpadów komunalnych na terenie Gminy sporządzono w oparciu o wskaźniki generowania ilości odpadów komunalnych wg Instytutu Ekologii Terenów Uprzemysłowionych w Katowicach (IETU) uwzględniając ilość mieszkańców Gminy w 2006 r. (tab. 28). W obliczeniach uwzględniono ilości odpadów wytwarzane dla terenów wiejskich, z uwagi na fakt, że Gmina ma charakter wiejski.

Tabela 28. Bilans odpadów komunalnych wytwarzanych na terenie Gminy Ozorków w 2006 r. (wg IETU) Rodzaj odpadów Ilość odpadów [Mg] w Gminie Ozorków Odpady z gospodarstw domowych 916,16 Odpady z infrastruktury 196,32 Razem 1112,48 Źródło: opracowanie własne wg IETU i KPGO 2010

Zgodnie z oszacowanymi ilościami w 2006 r. na terenie Gminy wytworzono 1 112,48 Mg (1,112 tys. Mg) odpadów komunalnych. W gospodarstwach domowych wytwarzanych jest 82% tych odpadów. Odpady komunalne z infrastruktury na terenie Gminy stanowią 18%. Z uzyskanych z Gminy informacji wynika, że ilość odpadów komunalnych wytworzonych w Gminie w roku 2006 wynosiła około 1560 Mg. Ilość odpadów zebranych

4 45 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków w 2006 r. różni się od ilości odpadów oszacowanych o ok. 40%. Różnica między rzeczywistą ilością zebranych odpadów, a wartością oszacowaną na podstawie KPGO 2010 może wynikać z faktu sezonowego wzrostu liczby osób przebywających na terenie Gminy.

1.1.1. Odpady ulegające biodegradacji Odpady ulegające biodegradacji to odpady, które ulegają rozkładowi tlenowemu lub beztlenowemu przy udziale mikroorganizmów. W strumieniu odpadów komunalnych do tej grupy zaliczają się odpady kuchenne ulegające biodegradacji, odpady zielone, papier i tektura. Szacunkowy bilans odpadów komunalnych ulegających biodegradacji wytwarzanych na terenie Gminy przyjęto na podstawie KPGO 2010 (tab. 29)

Tabela 29. Szacunkowa ilość wytwarzanych odpadów ulegających biodegradacji na terenie Gminy Ozorków w 2006 r. Lp. Rodzaj odpadów Ilość [Mg] 1. Odpady kuchenne ulegające biodegradacji 184,54 2. Odpady zielone 40,57 3. Papier i tektura 162,95 Razem 388,06 Źródło: opracowanie własne na podstawie KPGO 2010 Szacuje się, że na terenie Gminy w 2006 r. powstało ok. 388,06 Mg (0,388 tys. Mg) odpadów ulegających biodegradacji. Odpady kuchenne stanowią ponad 47% wszystkich odpadów tego rodzaju. Część wytworzonych odpadów ulegających biodegradacji w Gminie jest zagospodarowywana we własnym zakresie przez mieszkańców, z uwagi na wiejski charakter Gminy. Odpady te wykorzystuje się do kompostowania, skarmiania zwierząt oraz spala się w paleniskach domowych. Niemniej jednak odpady ulegające biodegradacji wytwarzane na terenie Gminy składowane są również na składowisku w Modlnej. W Gminie nie jest wdrożony system zbierania odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, w związku z czym odpady tego rodzaju stanowią znaczną część strumienia odpadów komunalnych. Papier i tektura są zbierane w sposób selektywny na terenie Gminy i poddawane są recyklingowi.

4 46 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

1.1.2. Odpady niebezpieczne w strumieniu odpadów komunalnych Odpady niebezpieczne takie jak: akumulatory, baterie, żarówki, jarzeniówki, lampy fluorescencyjne, przeterminowane lekarstwa, odpady lakiernicze znaleźć można nie tylko wśród odpadów przemysłowych, ale także w odpadach komunalnych pochodzących z gospodarstw domowych i obiektów infrastruktury. Do odpadów niebezpiecznych zaliczyć możemy również odpady pozostające po użyciu nawozów sztucznych czy środków ochrony roślin i to zarówno opakowania jak i resztki substancji w nich się znajdujące. Nowe ustawodawstwo nałożyło na producentów obowiązek przyjmowania opakowań po środkach ochrony roślin, jednak warunkiem koniecznym do realizacji tych przepisów jest sprawny system zbiórki tychże odpadów. Niestety, często są one składowane na wysypiskach w miejscach do tego nie przygotowanych i nie przeznaczonych, lub, jeszcze częściej, na dzikich wysypiskach w lasach, rowach lub polach. Deponowanie odpadów niebezpiecznych na „dzikich wysypiskach” może być przyczyną zanieczyszczenia wód podziemnych czy skażenia gleby. Na wysypiska komunalne trafiają często odpady zawierające substancje ropopochodne, których parowanie może przyczyniać się do zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego oraz zwiększać zagrożenie wystąpienia pożarów. W oparciu o prowadzony w kraju monitoring odpadów komunalnych (Litwin, Piotrowska 1998) szacuje się, że średni krajowy wskaźnik odpadów niebezpiecznych powstających w gospodarstwach domowych i obiektach infrastruktury osiąga wartość 1,3-2,0 kg/mieszkańca/rok, co w przypadku Ozorkowa oznacza ok. 11 Mg odpadów niebezpiecznych w wytwarzanym strumieniu odpadów komunalnych. Na terenie Gminy Ozorków do tej pory prowadzono zorganizowaną zbiórkę zużytych ogniw galwanicznych. Pozostałe odpady niebezpieczne występujące w strumieniu odpadów komunalnych nie były objęte systemem selektywnego gromadzenia. Na podstawie KPGO 2010 oszacowano ilość wytworzonych odpadów niebezpiecznych w strumieniu odpadów komunalnych. Szacowana łączna ilość odpadów niebezpiecznych w strumieniu odpadów komunalnych dla Gminy Ozorków wynosiła w 2006 r. ok. 11,12 Mg (1% odpadów niebezpiecznych w całkowitej masie odpadów komunalnych) (tab. 27, ryc. 11 ).

4 47 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

1.1.3. Odpady z sektora handlowego i publicznego Odpady z sektora handlowego i publicznego, mimo iż podobne do odpadów powstających w zabudowie mieszkaniowej charakteryzują się innym składem morfologicznym. W ogólnej masie dominują tu odpady opakowaniowe – papier, tektura, tworzywa sztuczne, opakowania wielomateriałowe. Gmina posiada dane dotyczące ilości zebranych odpadów powstających w sektorze handlowym i publicznym (tab. 30) Tabela 30. Odpady zebrane z handlu, małego biznesu, biur i instytucji na terenie Gminy Ozorków w latach 2005-2007 r. Odpady zebrane z handlu, małego biznesu, biur i instytucji w latach 2005-2007 r. 2005 2006 2007 dam3 t dam3 t dam3 t 1,2 dam3 280 t 1,29 dam3 310 t 1,35 dam3 335 t Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy

Według obliczeń szacunkowych na podstawie wskaźników KPGO 2010 na omawianym terenie wytworzono łącznie w 2006 r. ok. 196 Mg (0,196 tys. Mg) odpadów tego rodzaju. Strumień odpadów zasilają głównie papier i tektura, tworzywa sztuczne oraz odpady wielomateriałowe (tab. 27, tab. 28, ryc. 10).

1.2. Odpady niebezpieczne Za odpady niebezpieczne uważa się te odpady, które ze względu na swoje pochodzenie, skład chemiczny, biologiczny i inne właściwości stanowią zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi albo dla środowiska. Procesy przemysłowe i rolnictwo są głównym źródłem powstawania odpadów niebezpiecznych. Znaczna ich część znajduje się również w odpadach komunalnych. Oznacza to, że większa część źródeł tych odpadów ma charakter rozproszony, co stwarza określone problemy przy sporządzaniu bilansu poszczególnych strumieni odpadów. Odpady niebezpieczne znajdujące się w strumieniu odpadów komunalnych zostały omówione w rozdziale poświęconym odpadom komunalnym. W niniejszej części mowa będzie o strumieniu odpadów niebezpiecznych w ogólnej masie odpadów przemysłowych. Niektóre dane zawarte w poniższym opracowaniu mają z tego powodu charakter szacunkowy. Wśród odpadów niebezpiecznych znaczne problemy mogą stwarzać: – odpady zawierające środki ochrony roślin, – odpady pochodzące z uzdatniania wód podziemnych, – odczynniki fotograficzne,

4 48 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

– zużyte lampy oświetleniowe zawierające rtęć, – przepracowane oleje z zakładów samochodowych lub punktów złomowania, – zużyte akumulatory ołowiowe z elektrolitem, – zużyte baterie, – opakowania po produktach naftowych, farbach, tuszach, chemikaliach, – przeterminowane leki, – odpady zawierające azbest, – zużyte urządzenia elektryczne i elektroniczne, – złomowane pojazdy samochodowe.

Duża większość odpadów niebezpiecznych wytwarzanych jest w przemyśle. Niebezpieczne odpady komunalne stanowią bardzo niewielki odsetek w ogólnej masie odpadów niebezpiecznych. Największy udział miała Polska Woda Sp. z o.o. oraz Cukrownia Leśmierz. Ze względu na brak pełnych danych w zakresie wytwarzania tych odpadów określenie wielkości wytwarzania tych odpadów na terenie Gminy jest niemożliwe.

1.2.1. Szczególne rodzaje odpadów niebezpiecznych 1.2.1.1. Odpady medyczne i weterynaryjne Według danych opublikowanych przez Światową Organizację Zdrowia wśród odpadów powstających w placówkach służby zdrowia ok. 75% stanowią odpady o charakterze komunalnym, natomiast ok. 10% to odpady niebezpieczne – infekcyjne (zdefiniowane w dyrektywie unijnej o odpadach niebezpiecznych jako substancje zawierające zdolne do życia mikroorganizmy lub ich toksyny, które u ludzi lub innych istot żywych mogą przypuszczalnie lub w sposób pewny powodować powstanie chorób: zużyte opatrunki, krew i jej produkty z zawartością plazmy i surowicy, tampony, przedmioty ostre takie jak igły, strzykawki, skalpele, pipety itp.) i specjalne: stałe, ciekłe i gazowe niebezpieczne substancje i preparaty chemiczne. Odpady medyczne Niebezpieczne odpady medyczne zostały sklasyfikowane zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz.1206) w następujący sposób:

Tabela 31. Odpady medyczne wg klasyfikacji ustawy o odpadach

4 49 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Kod odpadu Nazwa grupy 18 01 01 Narzędzia chirurgiczne i zabiegowe oraz ich resztki (z wyłączeniem 18 01 03) 18 01 02* Części ciała i organy oraz pojemniki na krew i konserwanty służące do jej przechowywania (z wyłączeniem 18 01 03) 18 01 03* Inne odpady, które zawierają żywe drobnoustroje chorobotwórcze lub ich toksyny oraz inne formy zdolne do przeniesienia materiału genetycznego, o których wiadomo lub co do których istnieją wiarygodne podstawy do sądzenia, że wywołują choroby u ludzi i zwierząt (np. zainfekowane pieluchomajtki, podpaski, podkłady), z wyłączeniem 1801 80 i 180182 18 01 04 Inne odpady niż wymienione w 18 01 03 18 01 06* Chemikalia, w tym odczynniki chemiczne, zawierające substancje niebezpieczne 18 01 07 Chemikalia, w tym odczynniki chemiczne, inne niż wymienione w 18 01 06 18 01 08* Leki cytotoksyczne i cytostatyczne 18 01 09 Leki inne niż wymienione w 18 01 08 18 01 10* Odpady amalgamatu dentystycznego 18 01 80* Zużyte kąpiele lecznicze aktywne biologicznie o właściwościach zakaźnych 18 01 81 Zużyte kąpiele lecznicze aktywne biologicznie inne niż wymienione w 18 01 80 18 01 82* Pozostałości z żywienia pacjentów oddziałów zakaźnych Źródło: opracowanie własne na podstawie rozporządzenia Ministra Środowiska z dn. 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów.

Właściwe zakwalifikowanie odpadów medycznych do w/w grup warunkuje podjęcie właściwych działań mających na celu bezpieczne i ekonomicznie uzasadnione unieszkodliwienie odpadu. Na terenie Gminy Ozorków powstaje ok. 0,015 Mg odpadów medycznych i farmaceutycznych. Zgodnie z obowiązującym w Polsce ustawodawstwem firmy prowadzące działalność polegającą na wytwarzaniu odpadów niebezpiecznych powinny posiadać stosowne decyzje. Decyzja powinna ujmować wszystkie grupy odpadów niebezpiecznych z podaniem ich kodów. Generalnie w przychodniach i prywatnych gabinetach lekarskich wytwarzane są odpady o kodzie 18 01 03 (inne odpady). Odpady o kodzie 18 01 06 czyli chemikalia, w tym odczynniki chemiczne zawierające substancje niebezpieczne są wytwarzane w małych ilościach. Odpady weterynaryjne powstają w wyniku badania i leczenia zwierząt lub świadczenia usług weterynaryjnych, a także w związku z prowadzeniem badań naukowych i doświadczeń na zwierzętach. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 roku w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz.1206), odpady te zostały zakwalifikowane do grupy 18 02 – Odpady z diagnozowania, leczenia i profilaktyki weterynaryjnej. Podobnie jak w przypadku odpadów medycznych w działalności placówek weterynaryjnych można wyróżnić odpady o charakterze komunalnym, zużyte materiały opatrunkowe, sprzęt jednorazowy, szczątki pooperacyjne i posekcyjne, materiał biologiczny oraz inne odpady niebezpieczne klasyfikowane jako odpad o kodzie 18 02 02 oraz pozostałości cytotoksyków i cytostatyków, przeterminowane środki farmaceutyczne, uszkodzone termometry i świetlówki, odpady srebronośne itp.

5 50 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Tabela 32. Odpady weterynaryjne wg klasyfikacji katalogu odpadów wraz z listą odpadów niebezpiecznych Kod odpadu Nazwa grupy 18 02 01 Narzędzia chirurgiczne i zabiegowe oraz ich resztki (z wyłączeniem 18 02 03) 18 02 02* Inne odpady, które zawierają żywe drobnoustroje chorobotwórcze lub ich toksyny oraz inne formy zdolne do przeniesienia materiału genetycznego, o których wiadomo lub co do których istnieją wiarygodne podstawy do sądzenia, że wywołują choroby u ludzi i zwierząt 18 02 03* Inne odpady niż wymienione w 18 02 02 18 02 05* Chemikalia, w tym odczynniki chemiczne, zawierające substancje niebezpieczne 18 02 06* Chemikalia, w tym odczynniki chemiczne, inne niż wymienione w 18 02 05 18 02 07* Leki cytotoksyczne i cytostatyczne 18 02 08 Leki inne niż wymienione w 18 02 07 Źródło: opracowanie własne na podstawie rozporządzenia Ministra Środowiska z dn. 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów

Ze względu na brak danych określenie wielkości wytwarzania tych odpadów na terenie Gminy jest niemożliwe. W zakładach zajmujących się przetwórstwem mięsa i ubojniach powstają odpady w postaci resztek poubojowych bydła i trzody chlewnej, konfiskat wieprzowych i wołowych, rogowizny, włosia, szczeciny, odpadów z czyszczenia jelit i żołądków, kości nie nadających się do sprzedaży oraz odpadów mięsno-kostnych z produkcji wędlin. Wśród nich występują odpady nazywane niegdyś materiałami szczególnego ryzyka z uwagi na możliwość przenoszenia chorób. Odpady te winny być gromadzone w magazynach odpadów barwionych i niebarwionych, a następnie wywożone codziennie, po skończonej produkcji przez podmioty gospodarcze posiadające stosowne zezwolenia, ich własnym transportem. Niedozwolone jest kierowanie odpadów weterynaryjnych na składowisko odpadów komunalnych. W świetle obowiązującego prawa jest to działalność o dużym potencjale zagrożenia środowiskowego. Odpady medyczne i weterynaryjne są unieszkodliwiane poza terenem Gminy, na terenie powiatu. W zakresie zagospodarowania odpadów medycznych i weterynaryjnych na terenie powiatu działa podmiot – Zakład Utylizacji Odpadów- „MALEX”. Prowadzony jest tam odzysk metodą R14 i unieszkodliwianie metodą D9 (obróbka fizyczno-chemiczna) odpadów takich jak chemikalia i leki zawierające substancje niebezpieczne z grupy 18. Dwa zakłady na terenie powiatu posiadają decyzję na unieszkodliwianie odpadów poubojowych. Są to „Konsumprod” Sp. z o.o. ze Zgierza i ZPH „Felpol” ze Zgierza.

1.2.1.2. Odpady zawierające azbest Odpady zawierające azbest to odpady powstające przy demontażu wyrobów azbestowo-cementowych lub wyrobów izolacyjnych zawierających azbest. Powstający w

5 51 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków trakcie prac demontażowych, podczas szlifowania wyrobów, cięcia czy łamania płyt elewacyjnych pył zawiera zawieszone w powietrzu włókna, mające właściwości rakotwórcze. Z tego powodu odpady zawierające azbest zaklasyfikowano jako odpady niebezpieczne. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 roku w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206), odpady zawierającym azbest posiadają następujące oznaczenia kodowe (tab. 33): Tabela 33. Odpady zawierające azbest wg klasyfikacji katalogu odpadów wraz z listą odpadów niebezpiecznych Kod odpadu Rodzaje odpadów 06 13 04* Odpady z przetwarzania azbestu 10 11 81* Odpady zawierające azbest (z hutnictwa szkła) 10 13 09* Odpady zawierające azbest z produkcji elementów cementowo-azbestowych 15 01 11* Opakowania z metali zawierające niebezpieczne porowate elementy wzmocnienia konstrukcyjnego (np. azbest), włącznie z pustymi pojemnikami ciśnieniowymi 16 02 12* Zużyte urządzenia zawierające wolny azbest 17 06 01* Materiały izolacyjne zawierające azbest 17 06 05* Materiały konstrukcyjne zawierające azbest Źródło: opracowanie własne na podstawie rozporządzenia Ministra Środowiska z dn. 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów

Zasady bezpiecznego postępowania z odpadami zawierającymi azbest reguluje szereg przepisów prawnych. Są to: ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów azbestowych (Dz. U. Nr 101, poz. 628) z późniejszymi zmianami oraz ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach. (Dz. U. Nr 62, poz. 628 z późniejszymi zmianami) i ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz.627 z późniejszymi zmianami). Obowiązuje również „Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski”, który został zatwierdzony przez Radę Ministrów dnia 14 maja 2002 roku. Zgodnie z tym programem, do 2032 roku na terytorium Polski powinny być zlikwidowane wszystkie odpady zawierające azbest (wyroby azbestowe). Wśród zakładów działających na terenie Gminy żaden nie zgłosił posiadania wyrobów zawierających azbest. Przeprowadzono natomiast inwentaryzację wyrobów zawierających azbest zamontowanych w budynkach wielorodzinnych i jednorodzinnych na terenie Gminy. Zidentyfikowano 367 miejsc występowania wyrobu zawierającego azbest. Są to głównie pokrycia dachowe obór, stodół, budynków gospodarczych i mieszkalnych. W Celestynowie wyłączono z użytku rury i złącza azbestowo-cementowe stanowiące sieć wodociągową, pozostała wykonana z tego samego materiału czynna sieć wodociągowa w Czerchowie. Gmina podjęła już działania w zakresie wymiany tychże rur. W tabeli 34

5 52 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków przedstawiono wykaz miejscowości wraz z powierzchnią płyt falistych azbestowo- cementowych wykorzystanych przy budowie budynków.

Tabela 34. Wykaz miejscowości wraz z ilością wyrobu zawierającego azbest w postaci płyt falistych azbestowo-cementowych wykorzystanych przy budowie budynków (stan na koniec 2006 r.) Ilość wyrobu L.p. Miejscowość zawierającego azbest [w m2] 1. Aleksandria 684 2. Cedrowice Parcela 2 846 3. Helenów 2 861 4. Opalanki 1 171 5. Cedrowice 584 6. Śliwniki 2 640 7. Konary 200 8. Sierpów 4 403 9. Tymienica 500 10. Muchówka 890 11. Pełczyska 7 536 12. Solca Wielka 8 041 13. Solca Mała 5 695 14. Wróblew 4 950* 15. Małachowice Kolonia 8 275 16. Czerchów 4 551** 17. Skromnica 8 877 18. Tkaczew 2 106 19. Ostrów 1 305 20. Sokolniki 1 950 21. Modlna 6 977 22. Małachowice 3 860 23. Skotniki 6 470 24. Boczki 2000 25. Parzyce 2332 26. Borszyn 23 588 27. Sokolniki Parcela 9 451 28. Katarzynów 1 131 29. Celestynów 1 480 30. Sokolniki Las 770 31. Leśmierz 6 115 32. Maszkowice 7 921 * wraz ze składowiskiem płyt z rozbiórki (700 m2) ** wraz z rurami azbestowo-cementowymi wchodzącymi w skład sieci wodociągowej (1000 m2) Źródło: opracowanie własne na podstawie informacji z Programu dla Gminy Ozorków „Gmina Ozorków bez azbestu” na lata 2008-2011, z perspektywą na lata 2011-2020, czerwiec 2007 r.

O decyzję na wytwarzanie i transport materiałów zawierających azbest wystąpiło kilka firm, głównie spoza terenu Gminy. Oznacza to, że właściciele nieruchomości na których ciąży obowiązek usunięcia materiałów zawierających azbest z terenu swojej posesji, stopniowo podejmują działania na rzecz likwidacji jego źródeł czyli płyt dachowych (eternit) czy izolacji cieplnych, ognioodpornych lub akustycznych.

5 53 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Gmina posiada i realizuje program „Gmina Ozorków bez azbestu”, który przyczyni się do usunięcie azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy.

1.2.1.3. Akumulatory i baterie Na rynku dostępnych jest wiele rodzajów baterii i akumulatorów. Są wśród nich akumulatory kwasowo-ołowiowe, niklowo-kadmowe, litowe lub wodorkowe, baterie alkaliczne, manganowe, litowe i srebrowe. Po zużyciu stają się odpadem niebezpiecznym zarówno dla środowiska jak i dla zdrowia człowieka ze względu na zawartość w/w substancji szkodliwych. Biorąc pod uwagę duże rozproszenie źródła powstawania tego rodzaju odpadów, znaczna ilość baterii znajduje się w strumieniu odpadów komunalnych i ostatecznie deponowana jest na składowisku odpadów komunalnych. W mniejszym stopniu na składowisko trafiają również akumulatory, jednakże opłata depozytowa uiszczana przy ich zakupie sprawia, że większość z nich oddawana jest do punktu skupu przy zakupie nowego. Gmina podjęła działania na rzecz zmniejszenia ilości zużytych ogniw galwanicznych w ogólnej masie odpadów komunalnych rozstawiając na swoim terenie 3 pojemniki na zużyte baterie etc. W ciągu dwóch lat zbieranych jest średnio 100 kg tychże odpadów. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206) odpadowe baterie i akumulatory zostały zaklasyfikowane do grupy 16 (Odpady nieujęte w innych grupach) i podgrupy 16 06 (Baterie i akumulatory). W tej podgrupie wyszczególniono następujące rodzaje odpadów niebezpiecznych:

Tabela 35. Odpady nie ujęte w innych grupach wg klasyfikacji katalogu odpadów wraz z listą odpadów niebezpiecznych Kod odpadu Rodzaje odpadów 16 06 01* Baterie i akumulatory ołowiowe 16 06 02* Baterie i akumulatory niklowo-kadmowe 16 06 03* Baterie zawierające rtęć 16 06 06* Selektywnie gromadzony elektrolit z baterii i akumulatorów * - odpady niebezpieczne Źródło: opracowanie własne na podstawie rozporządzenia Ministra Środowiska z dn. 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów.

Baterie i akumulatory ołowiowe (16 06 01) stanowią około 90% całkowitej ilości zużytych baterii i akumulatorów. Wytwórcami odpadowych akumulatorów są podmioty gospodarcze (głównie branża transportowa, w której są m.in. wykorzystywane jako źródła zasilania wózków akumulatorowych, transportowych, podnośników itp.) oraz indywidualni użytkownicy samochodów. Pozostała ilość akumulatorów ołowiowych to źródła zasilania

5 54 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków awaryjnego instalacji elektrycznej i sygnalizacyjnej urządzeń w energetyce, telekomunikacji. Na terenie Gminy największym wytwórcą zużytych baterii i akumulatorów ołowiowych jest Agencja Rezerw Materiałowych Oddział w Leśmierzu, Leśmierz Nr 6. Agencja Rezerw Materiałowych posiada decyzję na wytwarzanie 0,25 Mg rocznie tychże odpadów. Z uwagi na brak aktualnych danych określenie wielkości wytwarzania tych odpadów na terenie Gminy jest niemożliwe. Brakuje aktualnych danych wytwórcach tego rodzaju odpadów niebezpiecznych. Baterie i akumulatory niklowo-kadmowe (16 06 02) - kwasowo-ołowiowe, niklowo- kadmowe, wodorkowe lub litowe wykorzystywane jako źródło prądu stałego do podtrzymywania napięcia m.in. w telekomunikacji, kolejnictwie. Akumulatory te charakteryzują się długą żywotnością (ok. 10-12 lat). Baterie zawierające rtęć (16 06 03) były stosowane w Polsce jeszcze w połowie lat 90- tych. Obecnie firmy produkujące baterie pierwotne nie stosują rtęci. Odzysk i unieszkodliwianie baterii i akumulatorów odbywa się w wyspecjalizowanych firmach działających poza terenem Gminy. W zakresie odzysku i unieszkodliwiania zużytych baterii i akumulatorów na terenie powiatu działają dwa podmioty: Zakład Utylizacji Odpadów „MALEX” i PGGO EKOGAL-EKOPUR S.A. w Zgierzu.

1.2.1.4. Odpady olejowe Oleje odpadowe należą do odpadów niebezpiecznych pochodzących ze źródeł bardzo rozproszonych. Potencjalnymi źródłami powstawania olejów odpadowych na terenie Gminy są przemysł i motoryzacja (stacje paliw, warsztaty samochodowe, firmy transportowe, itp.). Główne grupy olejów odpadowych to: oleje hydrauliczne, przekładniowe, maszynowe, turbinowe, sprężarkowe, transformatorowe i grzewcze oraz pochodzące z transportu (oleje silnikowe i przekładniowe). Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27.09.2001 r. w sprawie katalogu odpadów oleje zostały zaklasyfikowane do grupy 13 (Oleje odpadowe i odpady ciekłych paliw (z wyłączeniem olejów jadalnych oraz grup 05, 12 i 19)) (tab. 36):

Tabela 36. Oleje odpadowe i odpady z ciekłych paliw wg klasyfikacji katalogu odpadów wraz z listą odpadów niebezpiecznych Rodzaje Kod odpadu odpadów /podgrupy/

5 55 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

13 01 odpadowe oleje hydrauliczne 13 02 odpadowe oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe odpadowe oleje i ciecze stosowane jako elektroizolatory oraz 13 03 nośniki ciepła 13 04 oleje zęzowe 13 05 odpady z odwadniania olejów w separatorach 13 07 odpady paliw ciekłych 13 08 odpady olejowe nie ujęte w innych podgrupach Źródło: opracowanie własne na podstawie rozporządzenia Ministra Środowiska z dn. 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów

Ze względu na brak aktualnych danych określenie aktualnej wielkości wytwarzania tych odpadów na terenie Gminy jest niemożliwe. Odpady olejowe powstające w zakładach zlokalizowanych na terenie Gminy odbierane są przez specjalistyczne firmy trudniące się zbiórką olejów przepracowanych, emulsji olejowo-wodnych, szlamów zaolejonych oraz prowadzące serwis separatorów olejowych i odstojników. Do głównych odbiorców tych odpadów należą : „SEPARATOR SERVICE” Sp. z o.o. z Piaseczna, „AWAS – POLSKA” Warszawa „AWAS – Serwis” Warszawa. Odzyskiem olejów odpadowych zajmuje się głównie Rafineria Nafty „Jedlicze” S.A. koło Krosna, która posiada wystarczające moce przerobowe w zakresie zagospodarowania tych odpadów. Oleje odpadowe są również poddawane procesowi spalania (np. w Zakładach Chemicznych „Rokita” w Brzegu Dolnym). Innym sposobem zagospodarowania tych odpadów jest ich odwadnianie (AWAS Polska w Warszawie, SHIP-SERVICE S.A. Szczecin) lub unieszkodliwianie poprzez biodegradację (EKOL PROJEKT INTER-NATIONAL z Długołęki, EKOBAU Oddział Opole).

1.2.1. 5. Zużyte urządzenia elektroniczne i elektryczne W tej grupie odpadów znajdują się: złom elektryczny i elektroniczny, obejmujący zużyte lub wycofane z eksploatacji urządzenia. Należą do nich urządzenia radiowe i telewizyjne, sprzęt komputerowy, urządzenia gospodarstwa domowego, sprzęt łącznościowy, urządzenia laboratoryjne. Sprzęt elektryczny i elektroniczny jest głównie wykonany z tworzyw sztucznych i metali, a w mniejszej ilości ze szkła i papieru. Głównym sposobem postępowania ze zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym jest składowanie. Obecnie szacuje się, że ok. 90% tych odpadów jest lokowane na składowiskach komunalnych bez prowadzenia wstępnej segregacji. Ze względu na niejednokrotnie nieprawidłowe uszczelnienie składowisk wiele związków toksycznych przenika do wód gruntowych. Głównym czynnikiem stwarzającym duże

5 56 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków niebezpieczeństwo pod względem ekologicznym jest zawartość w sprzęcie elektrycznym i elektronicznym metali ciężkich, (tj. ołów, kadm, arsen, chrom i nikiel). Prawidłowo prowadzona gospodarka odpadowym sprzętem elektrycznym i elektronicznym powinna uwzględniać selektywną zbiórkę, sortowanie, demontaż oraz przetwarzanie (recykling) oraz odzysk lub unieszkodliwianie. Zużyte urządzenia elektryczne i elektroniczne pochodzą z dwóch źródeł: gospodarstw domowych oraz innych użytkowników m.in. z przemysłu, instytucji, biur, szpitali, handlu. Na terenie Gminy nie prowadzi się zbiórki zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, brak także danych statystycznych na temat ilości powstających odpadów elektrycznych i elektronicznych oraz ilości sprzętu przekazanego do recyklingu w specjalistycznych firmach. Jednakże mieszkańcy terenu gminy Ozorków, mogą korzystać z trzech punktów zbierania zużytych urządzeń elektronicznych i elektrycznych, znajdujących się na terenie miasta Ozorkowa. Od października 2006 r. na mocy ustawy o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym Gmina prowadzi ewidencję Punktów zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, publikowaną na stronie internetowej Gminy i w prasie lokalnej „Gminniak”. Działanie to przyczyni się do wyodrębnienia w/w odpadu ze strumienia odpadów komunalnych. 1.2.1.6. Odpady środków ochrony roślin i opakowania zanieczyszczone substancjami niebezpiecznymi (farby, lakiery, kleje, itp.). Identyfikacja źródeł powstawania odpadów opakowaniowych zawierających substancje niebezpieczne jest bardzo utrudniona ze względu na ich znaczne rozproszenie w terenie. Na chwilę obecną niemożliwe staje się również oszacowanie ilości tych odpadów ze względu na fakt, iż najwięcej z nich powstaje w gospodarstwach domowych i trafia na składowisko odpadów komunalnych w strumieniu tychże odpadów. W myśl ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych sprzedawca substancji chemicznych bardzo toksycznych, toksycznych, rakotwórczych, mutagennych lub niebezpiecznych dla środowiska jest obowiązany przyjmować od użytkowników opakowania wielokrotnego użytku, jak i po substancjach wymienionych wyżej w celu przekazania producentowi lub importerowi. Ponadto sprzedawca tych substancji chemicznych jest obowiązany posiadać zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie zbierania lub transportu odpadów opakowaniowych po substancjach chemicznych bardzo toksycznych, toksycznych, rakotwórczych, mutagennych lub niebezpiecznych dla środowiska. Ponadto zgodnie z ww ustawą o opakowaniach i

5 57 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków odpadach opakowaniowych sprzedający środki ochrony roślin są zobowiązani do pobierania kaucji, której zwrot następuje po oddaniu opakowania po zużytym środku. Na terenie Gminy Ozorków nie istnieje punkt posiadający zezwolenie na zbieranie lub transport tych odpadów, wydane w trybie ustawy o odpadach dla opakowań po takich środkach. Na terenie Gminy Ozorków, a dokładnie na terenie składowiska odpadów komunalnych w Modlnej, zlokalizowany jest mogilnik. Jest to miejsce gromadzenia odpadów niebezpiecznych i trucizn (głównie przeterminowanych środków ochrony roślin - pestycydów). W okresie rozpoczęcia składowania, w latach 70-tych, nie była prowadzona ani ewidencja ilościowa ani jakościowa złożonych tam odpadów, nie było również dokumentacji dotyczącej warunków składowania. Z uwagi na możliwość, w przypadku nieszczelności, skażenia gleby i wód podziemnych w sposób stanowiący zagrożenie dla zdrowia ludzi wszystkie mogilniki muszą być zlikwidowane. Znajdujący się na terenie Gminy mogilnik położony jest na działce należącej do Gminy Ozorków, na terenie składowiska odpadów komunalnych eksploatowanego przez Ozorkowskie Przedsiębiorstwo Komunalne Spółka z o.o. w Ozorkowie. Usytuowany jest w terenie o zagłębieniu głębokości ok. 3 m u podnóża skarpy nasypu śmieciowego obecnie eksploatowanej kwatery składowiska. Mogilnik składa się z 6 zbiorników, w których zdeponowane są m.in. środki chloroorganiczne i fosforoorganiczne, głównie przeterminowane środki ochrony roślin oraz opakowania po środkach ochrony roślin. Odległość od sieci rowów melioracyjnych wynosi ok. 1 km, od ujęć wody 700 m. Łączna ilość odpadów to wg Planu Rozwoju Lokalnego Powiatu Zgierskiego na lata 2007-2015 około 22,8 Mg (wg WPGO 2011, PPGO i WPOŚ to ok. 15 Mg). W 1996 r. dokonano zabezpieczenia konstrukcji mogilnika poprzez wykonanie całkowitego uszczelnienia zbiorników izolacją typu ciężkiego ze ścianką dociskową. Wokół obiektu wykonano wykop, oczyszczono i powtórnie zabezpieczono płaszcze zbiorników, zamurowano przestrzenie pomiędzy zbiornikami (od spodu płyty fundamentowej do poziomu płyty przykrywającej), zabezpieczono lepikiem i ułożono izolację pionową z 3 warstw papy na lepiku. Następnie wykonano ściankę dociskową, która także została zaizolowana. Wokół mogilnika ułożono dodatkowo warstwę gliny plastycznej. Nad całym obiektem wykonano nową płytę żelbetową, monolityczną zbrojoną krzyżowo, wraz z warstwą dociskową, izolowaną od góry abizolem. Mogilnik został oznakowany w terenie za pomocą 4 betonowych słupów wyniesionych ok. 1m npt. Składowisko nie posiada punktów

5 58 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków piezometrycznych do badania wód podziemnych w celu monitoringu jakości wód podziemnych. Przeprowadzone w 1996 r. badania wody z ujęcia (jurajski poziom wodonośny) dla miejscowości Modlna wykonane przez WIOŚ w tym okresie nie wykazały obecności żadnych związków mogących wchodzić w skład trucizn zdeponowanych w mogilniku. Mogilnik w wsi Modlna został należycie zabezpieczony, niemniej jednak z uwagi na położenie na głównym zbiorniku wód podziemnych (GZWP), został przewidziany do likwidacji w II etapie (wg WPGO).

1.2.1.7. Odpady zawierające PCB Polichlorowane bifenyle (PCB) ze względu na swoje właściwości (ciecze niepalne, o bardzo dobrych własnościach dielektrycznych, odporne na działanie odczynników chemicznych) znalazły liczne zastosowania, szczególnie tam, gdzie tradycyjne oleje mineralne nie mogły być wykorzystane. PCB były szeroko stosowane jako podstawowe składniki cieczy izolacyjnych do napełniania transformatorów i kondensatorów, płyny hydrauliczne, dodatki do farb i lakierów czy środki konserwujące i impregnujące. Zgodnie z obowiązującymi obecnie przepisami prawnymi całkowite wyeliminowanie PCB ze środowiska ma nastąpić do 30 czerwca 2010 roku. Na mocy Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 24 czerwca 2002 roku w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania i przemieszczania substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których były lub są wykorzystywane substancje stwarzające szczególne zagrożenie dla środowiska. (Dz. U. Nr 96 poz. 860) podmioty gospodarcze zobligowane były do przeprowadzenia inwentaryzacji urządzeń zawierających PCB w ilości powyżej 5 dm3 (eksploatowanych i wycofanych z eksploatacji) oraz odpadów PCB w terminie do 31.12.2002 roku i przedłożenia informacji o wynikach inwentaryzacji Wojewodzie (dotyczy to szczególnie dużych zakładów). Natomiast zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 października 2002 r. w sprawie sposobu przedkładania Wojewodzie informacji o rodzaju, ilości i miejscach występowania substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska (Dz. U. Nr 175, poz. 1439), informacje te wójt, burmistrz lub prezydent miasta ma przedłożyć Wojewodzie do dnia 31 marca za poprzedni rok kalendarzowy, począwszy od danych za rok 2003.

5 59 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Gminy i danych z PPGO dla Powiatu Zgierskiego na terenie Gminy Ozorków zakładem posiadającym urządzenia energetyczne zawierające PCB jest Cukrownia Leśmierz oraz Baza PKS w Sierpowie. Na terenie cukrowni znajdują się następujące rodzaje instalacji zawierające PCB: − transformatory – 10900 dm3 PCB; − pompy, przekładnie, sprężarki – 4200 dm3 PCB; − turbina – 4500 dm3 PCB; − magazynowany olej – 712 dm3 PCB. Na terenie Bazy PKS w Sierpowie znajduje się 1 transformator zawierający PCB (wg PPGO dla Powiatu Zgierskiego na lata 2008-2011, z perspektywą do 2015 r.). Unieszkodliwianie urządzeń zawierających PCB prowadzone jest metodami termicznymi, jak dotychczas tylko za granicą. W kraju przekazywaniem tych urządzeń do unieszkodliwienia zajmuje się :

- POFRABAT Sp. z. o.o. w Warszawie Oddział w Katowicach (do Francji –firma TREDI)

- INTERECO Sp. z. o.o. w Opolu (Belgia – firma INDAVER).

1.2.1.8. Złomowane pojazdy samochodowe Po zakończeniu użytkowania samochód staje się odpadem niebezpiecznym. Jego szkodliwe oddziaływanie na środowisko spowodowane jest występowaniem w nim wielu substancji niebezpiecznych m.in. metali ciężkich i kwasów, które w wyniku niewłaściwego składowania pojazdu, mogą przedostać się do gleby i wód powodując skażenia. W wyniku demontażu samochodów powstają następujące rodzaje odpadów niebezpiecznych (tab. 47):

Tabela 37. Odpady powstające w wyniku demontażu samochodów wg klasyfikacji katalogu odpadów wraz z listą odpadów niebezpiecznych Kod odpadu Rodzaje odpadów Mineralne oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe 13 02 04* zawierające związki chlorowcoorganiczne 13 02 06* Syntetyczne oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe Sorbenty, materiały filtracyjne (w tym filtry olejowe nie ujęte w innych grupach), tkaniny do wycierania (np. szmaty, 15 02 02* ścierki) i ubrania ochronne zanieczyszczone substancjami niebezpiecznymi (np. PCB) 16 01 07* Filtry olejowe 16 01 08* Elementy zawierające rtęć 16 01 09* Elementy zawierające PCB 16 01 10* Elementy wybuchowe (np. poduszki powietrzne)

6 60 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

16 01 11* Okładziny hamulcowe zawierające azbest 16 01 13* Płyny hamulcowe Płyny zapobiegające zamarzaniu zawierające niebezpieczne 16 01 14* substancje Zużyte urządzenia zawierające niebezpieczne elementy inne 16 02 13* niż wymienione w 16 02 09 do 16 02 12 16 06 01* Baterie i akumulatory ołowiowe 16 06 02* Baterie i akumulatory niklowo-kadmowe Źródło: opracowanie własne na podstawie rozporządzenia Ministra Środowiska z dn. 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów.

Ok. 85% średniej masy pojazdu stanowią części mogące być ponownie wykorzystane (złom, akumulatory, opony, szkło, tworzywa sztuczne). Dlatego tak ważne jest aby samochody nie nadające się do użytku przekazywane były przez ostatniego właściciela firmom posiadającym uprawnienia wojewody do demontażu samochodów i do wydawania zaświadczeń o przyjęciu samochodu do kasacji. Wyspecjalizowane stacje demontażu samochodów usuwają substancje niebezpieczne oraz prowadzą odzysk materiałów, części i podzespołów mogących być ponownie wykorzystanych. Materiały odzyskane w wyniku procesu demontażu przekazuje się uprawnionym odbiorcom w celu recyklingu, a odpady dla których recykling materiałowy nie jest uzasadniony ekonomicznie lub ekologicznie są kierowane do unieszkodliwienia termicznego lub deponowane na składowiskach. Na terenie Gminy Ozorków nie funkcjonuje żadna firma zajmujące się skupem i złomowaniem pojazdów samochodowych. Najbliższy zakład znajduje się w Ozorkowie (PPHU „WIK-DOŚ” Łęczyca, filia w Ozorkowie, ul. Prosta 1).

1.3. Odpady pozostałe 1.3.1. Odpady z wybranych gałęzi gospodarki Zgodnie z ustawą o odpadach odpady powstające w sektorze gospodarczym zaliczane są do grup i rodzajów powstających w wyniku prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby prawne, działające na podstawie odpowiednich ustaw. Sektorami gospodarczymi, w których powstają największe ilości odpadów są przemysł, transport, rolnictwo, rzemiosło oraz niektóre rodzaje usług. Odpady powstające w poszczególnych branżach rolnictwa i przemysłu są największym źródłem odpadów na terenie Gminy. Na terenie Gminy Ozorków przemysłem generującym znaczące w skali Gminy ilości odpadów jest Cukrownia Leśmierz i Polska Woda Sp. z. o.o.. Największym wytwórcą odpadów pochodzących z przemysłu cukierniczego jest Cukrowania Leśmierz w

6 61 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Leśmierzu, gdzie w 2006 r. wytworzono 104 tys. Mg odpadów z podgrupy 02 04 (wg danych PPGO). Odpady z grupy 02 (odpady z rolnictwa, sadownictwa, upraw hydroponicznych, rybołówstwa, leśnictwa, łowiectwa oraz przetwórstwa żywności) poddawane są odzyskowi w Cukrowni Leśmierz. W WPGO wskazano ważniejsze podmioty gospodarcze, które wytwarzają odpady inne niż niebezpieczne i komunalne, wśród których wyróżniono zlokalizowaną na terenie Gminy Cukrownię „Leśmierz” S.A. (tab. 38)

Tabela 38. Cukrownia Leśmierz jako ważniejszy wytwórca odpadów innych niż niebezpieczne i komunalne w Gminie Ozorków w latach 2004-2006 [Mg] Lokalizacja Nazwa wytwórcy Ilość odpadów przemysłowych wytworzonych [Mg/rok] 2004 2005 2006 Powiat zgierski Cukrownia „Leśmierz” 114 433 114 497 104 018 Gm. Ozorków S.A. Miejscowość Leśmierz Źródło: opracowanie własne na podstawie WPGO 2011

Blisko 80% ogólnej ilości odpadów przemysłowych wytwarzanych jest w rolnictwie i w związanym z nim sektorze przetwórstwa żywności. Stopień wykorzystania i zagospodarowania odpadów zwierzęcych i roślinnych w tym obszarze jest bardzo wysoki. Ponad 99% odpadów pochodzenia rolniczego ulega przetworzeniu i wykorzystaniu m.in. do produkcji pasz, mączki, nawozów i kompostu. Przyjmuje się, że w ogólnej masie wytworzonych odpadów przemysłowych dominujący udział (około 90%) mają duże podmioty gospodarcze, natomiast drobne zakłady usługowe i wytwórcze są producentami około 8% ogółu odpadów przemysłowych. Odrębny problem w ogólnej masie odpadów przemysłowych stanowią odpady niebezpieczne, takie, jak: odpady medyczne i weterynaryjne (omówione oddzielnie), odpady zawierające azbest, złomowane pojazdy samochodowe, akumulatory i baterie, odpadowe oleje techniczne i zużyte urządzenia elektroniczne i elektryczne, a także opakowania zanieczyszczone substancjami niebezpiecznymi (środki ochrony roślin, farby, lakiery, kleje, itp.). Gospodarka tymi odpadami jest utrudniona dodatkowo przez fakt znacznego rozproszenia w terenie i braku dostatecznie sprawnego systemu szczegółowej identyfikacji źródeł powstawania. Brak jest pełnych informacji na temat ilości wytwarzanych, odzyskiwanych i unieszkodliwianych odpadów na terenie Gminy, ponieważ nie wszystkie podmioty wywiązują się z obowiązku przekazywania informacji zgodnie z ustawą o odpadach (zgodnie z art. 37 ustawy z dnia 27.04.2001 r. o odpadach, posiadacz odpadów prowadzący

6 62 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków ich ewidencję jest obowiązany sporządzić i przedłożyć marszałkowi województwa zbiorcze zestawienie danych o odpadach i sposobach gospodarowania nimi w terminie do 31 marca za poprzedni rok kalendarzowy. Aktualny wzór zestawienia określa rozporządzenie Ministra Środowiska z 25 maja 2007 r. w sprawie zakresu informacji oraz wzorów formularzy służących do sporządzania i przekazywania zbiorczych zestawień danych (Dz. U. nr 101, poz. 686).

1.3.2 Komunalne osady ściekowe Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628 z późniejszymi zmianami) „komunalne osady ściekowe to „pochodzący z oczyszczalni ścieków osad z komór fermentacyjnych oraz innych instalacji służących do oczyszczania ścieków komunalnych oraz innych ścieków o składzie zbliżonym do składu ścieków komunalnych”. Odpady te klasyfikowane są w grupie 19 i określone kodem 19 08 05 jako ustabilizowane komunalne osady ściekowe. W Gminie Ozorków brak jest zbiorowego systemu odprowadzania ścieków sanitarnych dla całego terenu gminy. Obecnie na terenie gminy Ozorków gospodarka ściekowa realizowana jest głownie poprzez przydomowe oczyszczalnie ścieków, zbiorcze oczyszczalnie ścieków w miejscowościach Sierpów, Pełczyska i Skromnica. W roku 2007 rozpoczęto budowę zbiorczej kanalizacji sanitarnej Śliwniki – Wróblew, gdzie ścieki mają być odprowadzane do systemu kanalizacji sanitarnej na terenie miasta Ozorkowa, a następnie poddawane procesom oczyszczania w Miejskiej Oczyszczalni Ścieków, znajdującej się na terenie gminy Ozorków, ale obsługującej dotychczas tylko teren miasta Ozorkowa. Gmina wyposażona jest w ponad 5 km sieci kanalizacyjnej, a 327 gospodarstw wyposażonych jest w przydomowe oczyszczalnie ścieków. Pozostałe nieruchomości wyposażone są najczęściej w bezodpływowe zbiorniki ścieków i korzystają z taboru asenizacyjnego odbierającego nieczystości ciekłe. Na terenie Gminy funkcjonują oczyszczalnie ścieków przy zakładach i obiektach użytku publicznego oraz zbiorcze oczyszczalnie ścieków. Niektóre z nich to: • oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna przy Cukrowni „Leśmierz” S.A. w Leśmierzu o wydajności 912 m3/dobę, • oczyszczalnia przy zakładach Polska Woda Sp. z o.o. w Aleksandrii, • oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna przy Zespole Szkół w Solcy Wielkiej, o wydajności 5 m3/godz.,

6 63 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

• oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna przy Zespole Szkół w Modlnej, o wydajności 5 m3/godz., • oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna przy Ośrodku Zdrowia w Sokolnikach Parceli, o wydajności 2,9 m3/godz., • oczyszczalnia przy Szpitalu dla Dzieci w Sokolnikach, o wydajności 20 m3/godz., • oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna przy budynku mieszkalnym we Wróblewie, • zbiorcza oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna w Pełczyskach obsługująca kilka gospodarstw indywidualnych, o wydajności 10,8 m3/godz, • zbiorcza oczyszczalnia scieków w miejscowości Skromnica obsługująca 26 posesji o wydajności 20 m3/godz . Osady ściekowe powstające w w/w zakładach, oprócz osadów z Cukrowni „Leśmierz” S.A. w Leśmierzu, są zagospodarowywane poprzez składowanie na składowisku odpadów komunalnych w Modlnej. Duża ilość przydomowych oczyszczalni ścieków spowodowana jest dużą ilością jednostek osadniczych o niewielkiej liczbie ludności i rozproszonej zabudowie. Gmina jest w trakcie rozbudowy istniejącej sieci kanalizacyjnej. W roku 2007 rozpoczęto budowę zbiorczej kanalizacji sanitarnej Śliwniki – Wróblew, gdzie ścieki mają być odprowadzane do systemu kanalizacji sanitarnej na terenie miasta Ozorkowa, a następnie poddawane procesom oczyszczania w Miejskiej Oczyszczalni Ścieków, znajdującej się na terenie gminy Ozorków – w miejscowości Cedrowice, ale obsługującej dotychczas tylko teren miasta Ozorkowa. Jest to oczyszczalnia mechaniczno-biologiczno-chemiczna o przepustowości 5500 m3/dobę. Na terenie Gminy znajdują się cztery stacje uzdatniania wody zaopatrujące prawie wszystkich mieszkańców w wodę pitną. Podmiot zarządzający ujęciami wodnymi, zagospodarowuje we własnym zakresie osad pochodzący ze stacji uzdatniania wody.

1.3.2 Odpady opakowaniowe Odpady opakowaniowe to wycofane z użytku opakowania jednostkowe, zbiorcze, transportowe, w tym opakowania wielokrotnego użytku. Źródłami powstawania tych odpadów są głównie zakłady produkcyjne, jednostki handlowe, usługowe i rzemieślnicze, gospodarstwa domowe, jednostki użyteczności publicznej itp.. Oznaczone są kodem 15 01 – odpady opakowaniowe (włącznie z selektywnie gromadzonymi komunalnymi odpadami

6 64 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków opakowaniowymi). Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz. U. Nr 63, poz. 638, z późn. zm.) oraz ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz. U. Nr 90 z 2007 r., poz. 607) określają zasady postępowania z odpadami opakowaniowymi. Założenie, że przedsiębiorcy odpowiedzialni są za wprowadzane na rynek produkty w opakowaniach i powstałe odpady opakowaniowe i mają obowiązek uzyskania założonych w KPGO 2010 , WPGO i PPGO poziomów ich odzysku i recyklingu jest podstawą systemu gospodarowania tymi odpadami. W ramach realizacji obowiązków wynikających z ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz. U. Nr 639 r., poz. 607 z późn. zm.) Gmina zebrała i przekazała do odzysku i recyklingu następujące ilości odpadów (tab. 39).

Tabela 39. Ilość i rodzaj procesu unieszkodliwiania zebranych odpadów opakowaniowych w Gminie Ozorków w latach 2004 r. i 2006 r. 2004 r. 2006 r. Kod Nazwa Masa [Mg] Oznaczenie procesu Masa [Mg] Oznaczenie procesu odpadu odpadu unieszkodliwiania unieszkodliwiania 150102 Opakowania z 1,8 Odzysk 2,6 Odzysk R-11 tworzyw recykling sztucznych 150101 Opakowania z 9,7 Odzysk 12,8 Odzysk R-11 papieru i recykling tektury 150107 Opakowania ze 17,0 Odzysk 31,6 Odzysk R-11 szkła recykling Źródło: opracowanie własne na podstawie Sprawozdania z realizacji Planu Gospodarki Odpadami, wg stanu na dzień 31.12.2006 r.

Gmina prowadzi selektywną zbiórkę opakowań takich jak papier i tektura, szkło i tworzywa sztuczne, w związku z czym uczestniczy w zbieraniu odpadów opakowaniowych. Odpady tego rodzaju w przeważającej części trafiają na składowisko odpadów ze strumieniem odpadów komunalnych. Na terenie Gminy brak jest podmiotów, które prowadziłyby odzysk tych odpadów.

2. Rodzaj i ilość odpadów poddawanych poszczególnym procesom odzysku Selektywna zbiórka odpadów jest podstawowym elementem racjonalnej gospodarki odpadami. Może być realizowana dwoma sposobami: „u źródła” czyli bezpośrednio w

6 65 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków gospodarstwach domowych lub „wtórnie” w zakładach unieszkodliwiania bądź w stacjach segregacji odpadów. Posegregowane odpady, po odpowiednim przygotowaniu, oczyszczeniu i posortowaniu trafiają do odbiorców do przetworzenia i ponownego użycia. Na terenie Gminy Ozorków od 1998 roku funkcjonuje trójpojemnikowy system selektywnego gromadzenia odpadów (tab. 40, ryc. 12). Na jej terenie rozstawione są pojemniki na tworzywa sztuczne (59 szt.), szkło (42 szt.), makulaturę (20 szt.) i zużyte ogniwa galwaniczne (3 szt.). W roku 2004 zebrano 1,8 Mg tworzyw sztucznych, 17,0 Mg szkła, 9,7 Mg makulatury, w roku 2006 zebrano 2,6 Mg tworzyw sztucznych, 31,6 Mg szkła i 12,8 Mg makulatury (Wg PPGO).

Tabela 40. Wyniki selektywnego zbierania odpadów komunalnych na terenie Gminy Ozorków w latach 2004-2008 r. Rok Papier Szkło Tworzywa sztuczne 2004 9,6 tony 17,0 tony 1,5 tony 2005 10,4 tony 34,7 tony 1,9 tony 2006 12,7 tony 30,4 tony 2,6 tony 2007 13,0 tony 49,2 tony 13,2 tony za 9 m-cy 2008 18,1 tony 66,8 tony 20,2 tony Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy

Ryc. 12. Struktura odpadów komunalnych zebranych selektywnie w 2007 r. na terenie Gminy Ozorków

6 66 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

18% 17%

Makulatura Szkło Plastik

65%

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy

Gmina planuje do roku 2010 rozszerzyć obecnie istniejący system segregowania odpadów o kolejne pojemniki. Na lata 2008-2010 zaplanowano zakup kolejnych pojemników na stłuczkę szklaną, tworzywo sztuczne i papier. W sierpniu 2008 r. Urząd Gminy, w celu zwiększenia mieszkańcom dostępności do pojemników na selektywną zbiórkę odpadów zakupił 17 sztuk nowych pojemników tj. 12 sztuk pojemników typu „dzwon” o pojemności 2,5 m3 , w tym 3 sztuki na papier i 9 sztuk na szkło oraz 5 pojemników typu „siatka” o pojemności 2,5 m3 z przeznaczeniem na plastik. Pojemniki rozstawiono w 9 miejscowościach Gminy. Oprócz selektywnej zbiórki odpadów funkcjonujące na terenie Gminy zakłady przemysłowe prowadzą proces odzysku odpadów we własnym zakresie. Cukrownia „Leśmierz” S.A. w Leśmierzu wykorzystała lub odzyskała w 2006 r. we własnym zakresie 104 013,971 odpadów (tab. 41).

Tabela 41. Ilość odpadów wytworzonych, magazynowanych, wykorzystywanych, unieszkodliwionych i składowanych w Cukrowni Leśmierz w 2006 r. Ilość odpadów [Mg] wytworzona magazynowana wykorzystywana unieszkodliwiona składowana 104 018,423 2,126 104 013,971 2,326 - Źródło: opracowanie własne na podstawie Raportu o stanie środowiska województwa łódzkiego w 2006 r. (WIOŚ 2007 r.)

Zakłady Polska Woda S.A. w Aleksandrii powstałe w wyniku procesów produkcyjnych odpady przekazują specjalistycznym firmom do odzysku lub unieszkodliwienia. We własnym zakresie zakład odzyskuje tworzywa sztuczne z wadliwie wyprodukowanych butelek PET poprzez rozkruszanie ich i dodawanie do surowca PET w

6 67 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków ilości ok. 5% tj. ok. 6 Mg rocznie. Odpady z drewna oraz żelazo i stal są odbierane przez pracowników fabryki i wykorzystywane przez nich na własne potrzeby.

3. Rodzaj i ilość odpadów poddawanych poszczególnym procesom unieszkodliwiania Zgodnie z zapisami ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. o odpadach unieszkodliwianie odpadów polega na poddaniu ich procesom przekształcania biologicznego, fizycznego lub chemicznego w celu doprowadzenia ich do stanu, który nie stwarza zagrożeń dla życia lub zdrowia ludzi oraz dla środowiska. Unieszkodliwianiem odpadów jest również, w myśl Ustawy, ich składowanie. Jest ono jednak traktowane jako proces ostateczny. Wśród metod unieszkodliwiania odpadów wyróżnić można:

- metody biochemiczne – kompostowanie, metanizacja (fermentacja beztlenowa),

- metody termiczne – spalanie,

- metody fizykochemiczne – utlenianie, redukcja, wytrącanie, neutralizacja, regeneracja, przepłukiwanie, alkalizacja,

- składowanie.

Na terenie Gminy główną metodą postępowania z odpadami komunalnymi jest ich składowanie na składowisku odpadów komunalnych w Modlnej (tab. 42).

Tabela 42. Ilość odpadów zebranych w Gminie Ozorków na składowisko w Modlnej w latach 2002, 2003, 2005, 2006, 2007 r. Rok Odpady ogółem (bez W tym W tym zebrane Odpady ogółem Liczba wyselekcjonowanych) zebrane z z gospodarstw unieszkodliwione budynków zebrane handlu, domowych objętych małego zbieraniem biznesu, biur odpadów z i instytucji gospodarstw domowych w szt. dam3 t dam3 t dam3 t dam3 lub t Szt. 2002 5,5 dam3 - - - 4,8 - 5,5 dam3 1478 dam3 2003 5,7 dam3 - - - 4,9 - 5,7 dam3 1478 dam3 2005 5,6 dam3 1436,40 t 1,2 280 t 4,4 1156,40 1436,41 t 1492 dam3 dam3 t 2006 6,03 1560,00 t 1,29 310 t 4,74 1250,00 1560,00 t 1492 dam3 dam3 dam3 t 2007 2,68 7361,9 t 1,35 335t 1,28 386,45 t 2014,82 t 1480 dam3 dam3 dam3 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy

6 68 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Odpady przemysłowe są zagospodarowywane bądź przekazywane wyspecjalizowanym firmom przez zakłady je wytwarzające. Żaden z funkcjonujących na terenie Gminy zakładów nie posiada własnej spalarni, kompostowni ani innej infrastruktury technicznej służącej do unieszkodliwiania odpadów. Odpady niebezpieczne wytwarzane w przedsiębiorstwach i zakładach na terenie Gminy są zbierane i tymczasowo składowane w specjalnie do tego celu przeznaczonych pojemnikach, a następnie odbierane przez wyspecjalizowane firmy, z którymi wytwórcy tychże odpadów mają podpisane umowy. Na terenie powiatu znajduje się Zakład Utylizacji Odpadów w Zgierzu zajmujący się unieszkodliwianiem odpadów komunalnych zmieszanych, samych lub wspólnie z odwodnionymi osadami ściekowymi w ciągu fermentacji metanowej z jednoczesnym zagospodarowaniem produktów rozkładu oraz sortowaniem i uszlachetnianiem pozyskanych w wyniku selektywnej zbiórki odpadów surowców wtórnych w ciągu segregacji odpadów suchych. 3.1. Składowiska Odpady komunalne z terenu Gminy wywożone są na podpoziomowe wysypisko komunalne w miejscowości Modlna. Składowisko w Modlnej powstało w 1978 r., funkcjonuje od 1979 r. decyzją Naczelnika Gminy w Ozorkowie, który wyznaczył jego lokalizację na wyrobiskach po eksploatacji żwiru. Zgodnie z Decyzją Starosty Zgierskiego z 31.01.2003 r. (OS.76455-2/2002/2003) składowisko może przyjmować odpady tylko z terenu Miasta i Gminy Ozorków. Dopuszcza się składowanie następujących rodzajów odpadów: • niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne – kod 20 03 01, • skratki (z oczyszczalni w Ozorkowie) – kod 19 08 01, • zawartość piaskowników (z oczyszczalni w Ozorkowie) – kod 19 08 02, • ustabilizowane komunalne osady ściekowe (z oczyszczalni w Ozorkowie) – kod 10 08 05. Składowisko może funkcjonować do 31 grudnia 2004 r. (zgodnie z decyzją), wg „Przeglądu ekologicznego składowiska odpadów komunalnych w Modlnej” zakończenie eksploatacji planowane jest w roku 2010. Składowisko to w WPGO wskazane jest jako składowisko o kolizyjnej lokalizacji. Jego lokalizacja koliduje ze strefą Sokolnickiego Obszaru Chronionego Krajobrazu oraz zasięgiem Obszaru Najwyższej Ochrony Głównego Zbiornika Wód Podziemnych.

6 69 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Początkowo powierzchnia wysypiska wynosiła 2,57 ha, obecnie pod wysypisko przeznaczono powierzchnię dwa razy większą. Składowisko znajduje się w odległości ok. 1,2 km na południe od wsi Modlna, w pobliżu lasu sokolnickiego. W odległości 0,5 km na północny wschód położona jest wieś Sokolniki, a ok. 0,5 km na południe znajduje się północna granica Sokolnik Lasu. Od strony wschodniej składowisko graniczy z lasem. Składowisko jest ogrodzone płytami betonowymi i siatką, a wokół składowiska dokonano nasadzeń, w celu stworzenia pasa zieleni ochronnej. Teren pod wysypiskiem jest rozpoznany geologicznie. W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono, iż dno składowiska umieszczone jest na zaglinionych utworach piaszczysto-żwirowych, co stanowi doskonałe zabezpieczenie przed przesiąkaniem i infiltracją zanieczyszczeń. Wobec powyższego dno składowiska nie posiada sztucznych zabezpieczeń w formie uszczelniającej warstwy dennej i powierzchni skarp. Wyniki badań gleb w okolicach składowiska wykazały przekroczenia dopuszczalnego stężenia arsenu w glebie, nie było go jednak w pobranych próbkach roślinnych. Oprócz tego, na omawianym obszarze stwierdzono zakwaszenie gleby, na co, oprócz istnienia składowiska, wpływ mogło mieć wiele innych czynników. Składowisko nie posiada instalacji odgazowującej, jednakże, w celu zmniejszenia uciążliwości zapachowej i ryzyka powstania pożaru na skutek obecności wydzielającego się metanu, stosuje się bieżące zasypywanie jednometrową warstw odpadów warstwą piasku. Roczna ilość składowanych odpadów wynosi ponad 36 000 m3, a wskaźnik wypełnienia w roku 2006 wynosił 171 059 m3. W tabeli 41 zestawiono ilość składowanych odpadów w latach 2003-2007 r. (tab. 43).

Tabela 43. Ilość odpadów składowanych na składowisku odpadów komunalnych w Modlnej w latach 2003-2007 r. Rok Ilość odpadów w Mg /rok 2003 10 083 2004 8 070 2005 7 045 2006 7 240 2007 8 174 Źródło: dane z Raportów o stanie środowiska województwa łódzkiego w roku 2003, 2004, 2005, 2006, 2007 (WIOŚ)

W składowanych odpadach znajdują się również odpady niebezpieczne tj. odpadowe środki farmaceutyczne, świetlówki, odpady lakiernicze, itp. Ich ilość i rodzaj są trudne do oszacowania, w przybliżeniu przyjmuje się, że każdy mieszkaniec produkuje rocznie od

7 70 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

1,3 do 2,0 kg odpadów niebezpiecznych. W skali Gminy dawałoby to ponad 10 Mg tych odpadów. Eksploatację wysypiska prowadzi się w oparciu o zatwierdzoną „Instrukcję eksploatacji składowiska odpadów komunalnych”. Po dostarczeniu odpadów na składowisko, odpady te są wyładowywanie ze śmieciarek i rozplantowywane na bieżąco przy użyciu spychacza. Grubość warstwy nie może przekraczać 2 m. Następnie odpady są przesypywane warstwą izolacyjną międzywarstwową (piasek, żużel, gruz, skratki, osad, piasek z piaskownika) a następnie izolacją zewnętrzną (piasek, ziemia). Eksploatacja wysypiska prowadzona jest przez składowanie w sposób uporządkowany. Wysypisko jest wyposażone w sprzęt służący do niwelacji i ugniatania odpadów (spychacz), przewożenia piasku (koparka i pojazd samowyładowczy) a także infrastrukturę w postaci wodociągu z hydrantami, magazynu, budynków socjalnych wyposażonych w WC odprowadzane do szamba. Pomimo prowadzenia selektywnej zbiórki odpadów na terenie Gminy znajdują się tzw. „dzikie wysypiska” czyli miejsca nielegalnego składowania odpadów. Na terenie składowiska znajduje się mogilnik, będący własnością Wojewódzkiego Związku Gminnych Spółdzielni „Samopomoc Chłopska” w Łodzi, przewidziany wg WPGO do likwidacji w II etapie. Na terenie Gminy nie funkcjonuje składowisko odpadów przemysłowych. Każdy zakład na mocy odpowiednich decyzji zobowiązany jest do zapewnienia odbioru i transportu wytwarzanych odpadów.

4. Istniejące systemy zbierania odpadów Obecnie na terenie Gminy funkcjonuje zorganizowany system zbiórki odpadów, którym objęte jest 100% mieszkańców. Zbiórka odpadów od mieszkańców odbywa się w dwojaki sposób: 1. selektywnie, 2. jako odpady zmieszane. Do maja 2008 roku na terenie gminy funkcjonował system zbiórki od mieszkańców odpadów zmieszanych (zbieranych przy pomocy kontenerów typu KP-7 oraz w workach) oraz trójpojemnikowy system selektywnego zbierania odpadów (w gminie prowadzi się selektywne zbieranie szkła, papieru, tworzyw sztucznych i zużytych baterii). Od maja 2008 roku, zgodnie z przyjętą Uchwałą Nr XIII/122/07 Rady Gminy w Ozorkowie z dnia 25

7 71 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków października 2007 roku w sprawie regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie Gminy Ozorków, każdy właściciel gospodarstwa rolnego i nieruchomości został zobowiązany do zawarcia umów na odbiór odpadów komunalnych. Zbieranie odpadów zmieszanych od mieszkańców za pomocą kontenerów typu KP-7 w roku 2008 został zlikwidowany. Ilość pojemników do selektywnego zbierania odpadów z roku na rok zwiększa się. Selekcja ma charakter dobrowolny i obejmuje cztery rodzaje odpadów: szkło, tworzywa sztuczne typu PET, makulatura i zużyte ogniwa galwaniczne. Na terenie Gminy rozstawiono w sumie 124 pojemniki, do 2010 r. liczba ta wzrośnie, gdyż zaplanowano zakup w okresie 2008-2010 r. pojemników na stłuczkę szklaną, tworzywo sztuczne i papier. Odpady odbierane są na podstawie zgłoszenia do Urzędu Gminy. W roku 2007 dokonano odbioru 49 210 kg szkła, 13 035 kg papieru i 13 190 kg plastiku. Do końca sierpnia 2008 r. odpady komunalne zbierane selektywnie odebrano w następujących ilościach: 15 400 kg papieru, 61 000 kg szkła i 16 810 kg plastiku. W 2007 r. dokonano odbioru 1047 sztuk kontenerów KP-7 i 404,4 t odpadów zbieranych w workach. W 2008 r. odebrano 338 sztuk kontenerów KP-7 oraz 186,09 t odpadów zbieranych w workach.

5. Rodzaj, rozmieszczenie i moc przerobowa instalacji do odzysku i unieszkodliwiania Według danych uzyskanych z Urzędu Gminy Ozorków, na obszarze Gminy nie istnieje instalacja do odzysku odpadów komunalnych (sortownia, spalarnia etc.). Ozorkowskie Przedsiębiorstwo Komunalne Spółka z o.o. w Ozorkowie – będące spółką Miasta Ozorkowa i eksploatujące składowisko odpadów w miejscowości Modlna na terenie gminy Ozorków, odpowiedzialne za zbiórkę odpadów zmieszanych, prowadzi odzysk metodą R14 („inne działania prowadzące do wykorzystania odpadów w całości lub części lub do odzyskania z odpadów substancji lub materiałów, łącznie z ich wykorzystaniem, niewymienione w punktach od R1 do R13”), a unieszkodliwianie metodą D1 („składowanie na składowiskach odpadów obojętnych”). Odpady przemysłowe powstające w zakładach na terenie Gminy najczęściej składowane są na składowisku odpadów obojętnych w Modlnej (metoda R14 „Inne działania prowadzące do wykorzystania odpadów w całości lub części lub do odzyskania z odpadów substancji lub materiałów, łącznie z ich wykorzystaniem, niewymienione w punktach od R1 do R13”) lub odbierane przez wyspecjalizowane firmy. Unieszkodliwianie

7 72 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków odpadów powstałych w wyniku procesów produkcji w zakładach prowadzone jest metodą D1 („Składowanie na składowiskach odpadów obojętnych”) lub D2 („Obróbka w glebie i ziemi (np. biodegradacja odpadów płynnych lub szlamów w glebie i ziemi”) Na terenie powiatu znajdują się instalacje do odzysku i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych zlokalizowane głównie w Zgierzu. Na mapie 1 przedstawiono graficzne rozmieszczenie instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów na terenie Gminy Ozorków.

Składowisko odpadów komunalnych w Modlnej

Mapa 2. Instalacje do odzysku i unieszkodliwiania odpadów na terenie Gminy Ozorków Źródło: opracowanie własne.

7 73 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

6. Wykaz podmiotów prowadzących działalność w zakresie zbierania, transportu, odzysku oraz unieszkodliwiania

Tabela 44. Wykaz podmiotów prowadzących działalność w zakresie odbierania odpadów na terenie Gminy Ozorków WYKAZ FIRM POSIADAJĄCYCH ZEZWOLENIE WÓJTA GMINY W OZORKOWIE NA ODBIERANIE ODPADÓW KOMUNALNYCH Lp. Nazwa firmy Adres 1. Ozorkowskie Przedsiębiorstwo Komunalne 95-035 Ozorków Spółka z o.o. ul. Żwirki 30 2. Wiktor Pietruszewski 95-039 Sokolniki Las Usługi Transportowe, Przecieranie Drewna ul.Zagajnikowa 11/13 3. Grażyna Targalska 95-100 Zgierz Przedsiębiorstwo Usługowe RS-II ul. 3-go Maja 10 4. Grażyna Targalska, Monika Targalska-Jóźwiak 95-100 Zgierz KOMUNAL-EKO s.c. ul. 3-go Maja 10 5. EKO – REGION Bełchatów Spółka z o.o. ul. Bawełniana18 6. Zakład Robót Komunalnych Łódź Spółka z o.o. ul. Swojska 4 7. Roman Lemański Rąbień Zakład Robót Sanitarnych „SANATOR” s.c. ul. Pańska 68/70 8. Jerzy Szczukocki 97-300 Piotrków Trybunalski, Przedsiębiorstwo Handlowo – Usługowe „JUKO” ul. 1-go Maja 25 9. Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej 99-100 Łęczyca i Mieszkaniowej w Łęczycy Sp. z o.o. ul. Tumska 2 10. Krzysztof Kaliński 95-039 Sokolniki Las Firma „KALI” ul. Zwycięska 19 WYKAZ FIRM POSIADAJĄCYCH ZEZWOLENIE WÓJTA GMINY NA OPRÓŻNIANIE ZBIORNIKÓW BEZODPŁYWOWYCH Lp. Nazwa firmy Adres 1. Ozorkowskie Przedsiębiorstwo Komunalne Sp. z o.o. 95-035 Ozorków ul. Żwirki 30 2. Grażyna Targalska 95-100 Zgierz Przedsiębiorstwo Usługowe RS - II ul. 3-go Maja 10 3. Grażyna Targalska, Monika Targalska-Jóźwiak 95-100 Zgierz KOMUNAL-EKO s.c. ul. 3-go Maja 10 4. Marzena Sęczkowska Adolfów, ul. Ozorkowska 8, „CARO” 95-100 Zgierz 5. Bożena i Robert Głuchowscy 95-070 Aleksandrów Łódzki, „SANATOR-BiS” s.c. Rąbień ul. Wiosenna 4 6. Roman Lemański 95-070 Aleksandrów Łódzki „SANATOR” ul. Pańska 68/70 7. Krzysztof Rzepecki 95-035 Ozorków

7 74 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Odprowadzanie i Oczyszczanie Ścieków ul. Zagajnikowa 26 8. Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej 99-100 Łęczyca i Mieszkaniowej w Łęczycy Sp. z o.o ul. Tumska 2 9. Mirosław Komorowski 95-100 Zgierz Wywóz Nieczystości Płynnych ul. Witosa 39A 10. Dariusz Lewandowski 95-035 Ozorków, ul. Wschodnia 1 „MADAR” WYKAZ FIRM ODBIERAJĄCYCH ŻUŻYTY SPRZĘT ELEKTRYCZNY I ELEKTRONICZNY NA TERENIE GMINY OZORKÓW Lp. Nazwa firmy Adres 1. Ozorkowskie Przedsiębiorstwo Komunalne Sp. z.o.o. 95-035 Ozorków ul. Żwirki 30 2. „BIT SERWIS” Maciej Syguła Cedrowie Parcela 43 3. „ZUHIP” Jan Grzelak 95-035 Ozorków Ul. Wyszyńskiego 28 WYKAZ FIRM UPRAWNIONYCH DO DEMONTAŻU WYROBÓW ZAWIERAJĄCYCH AZBEST NA TERENIE GMINY OZORKÓW Lp. Nazwa firmy i Numer decyzji Kody odpadów 1. PPH „BUDO – SERWIS” 17 06 01 Tadeusz Kapusta 17 06 05 ul. Kryształowa 20, 91-528 Łódź 29.03.2007 r. Nr OS. 764531-2/2007 Starostwo Powiatowe w Zgierzu 2. „INFINITY ” Sp. z o.o. 17 06 01 Pl. Dąbrowskiego 1, 00-057 Warszawa 17 06 05 (pełnomocnik „EKOINŻYNIERIA” ul. Szkolna 29, 97-200 Tomaszów Mazowiecki 12.06.2007 r. Nr OS.764531-41/2006/2007 Starostwo Powiatowe w Zgierzu 3. BUDOWNICTWO OGÓLNE 17 06 01 Krzysztof Czerwiński 17 06 05 ul. Aleksandrowska 119, 95-100 Zgierz 02.01.2006 r. Nr OS.764531-38/2005/2006 Starostwo Powiatowe w Zgierzu 4. Firma Remontowo - Budowlana „UTIL” 17 06 01 Stanisław Zasłona 17 06 05 Ryczówek ul. Dolna 8, 32-310 Klucze 04.10.2005 r. Nr OS. 764531-39/2005 Starostwo Powiatowe w Zgierzu 5. SPE-BAU Sp. z o.o. 17 06 01 ul. Mielecka 21/1, 53-401 Wrocław 17 06 05 12.12.2005 r. Nr OS. 764531-41/2005 Starostwo Powiatowe w Zgierzu 6. „PRUSZCZYŃSKI-KAŁUŻNY” 17 06 01 Sp. z o.o. 17 06 05 ul. Rudzka 43, 95-030 Rzgów 31.03.2006 r. Nr OS.764531-43/2005/2006 Starostwo Powiatowe

7 75 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

w Zgierzu 7. HYDROGEOTECHNIKA Sp. z o.o. 17 06 01 ul. Ściegiennego 262A, 25-116 Kielce 17 06 05 09.03.2006 r. Nr OS.764531-1/2006 Starostwo Powiatowe w Zgierzu 8. ZBIGMAR Sp. z o.o. 17 06 01 ul. Śliwkowa 10, 95-200 Pabianice 17 06 05 04.07.2006 r. Nr OS. 764531-2/4/2006 Starostwo Powiatowe w Zgierzu 9. „ALBEKO” Sieger Sp. J. 17 06 01 87-510 Kotowy gm. Skrwilno 17 06 05 06.04.2006 r. Nr OS.764531-3/2006 Starostwo Powiatowe w Zgierzu 10. POLONICA Sp. z o.o. 17 06 01 ul. 1 Maja 191, 25-655 Kielce 17 06 05 31.01.2007 r. Nr OS. 764531- 38/2006/2007 Starostwo Powiatowe w Zgierzu 11. Karczmarek, Kantorski „CLIMBEX” Sp. J. 17 06 01 46-021 Brzezie 17 06 05 30.10.2006 r. Nr OS. 764531-28/2006 Starostwo Powiatowe w Zgierzu 12. Firma WEKO Grzegorz Kociuba, 17 06 01 Tomasz Wesołowski Sp. J. 17 06 05 ul. Koszarowa 7, 95-100 Zgierz 19.07.2006 r. Nr OS.764531-21/2006 Starostwo Powiatowe w Zgierzu 13. P.P.U. „TEMIPLO” Sp. z o.o. 17 06 01 ul. Konduktorska 42, 40-155 Katowice 17 06 05 07.06.2006 r. Nr OS. 764531-17/2006 Starostwo Powiatowe w Zgierzu 14. Zakład Ślusarsko-Kotlarsko-Murarski 17 06 01 „ADMAR” Marek Markiewicz 17 06 05 ul. Zachodnia 32, 63-300 Pleszew 15. Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Uslugowo- 17 06 01 Handlowe „BUDIMUS” Sp. J. 17 06 05 ul. Jagiellońska 4, 99-300 Kutno 24.05.2006 r. Nr OS. 764531-13/2006 Starostwo Powiatowe w Zgierzu 16. AZ BEST Sp. z o.o. 17 06 05 ul. Locci 30, 02-928 Warszawa 28.04.2006 r. Nr OS. 764531-10/2006 Starostwo Powiatowe w Zgierzu

7 76 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy UWARUNKOWANIA PROGRAMU

1. Uwarunkowania zewnętrzne 1. Krajowy Plan Gospodarki Odpadami Gospodarka odpadami stanowi duże wyzwanie dla przeważającej ilości jednostek samorządu terytorialnego. Wprowadzone przepisy prawne z tego zakresu nałożyły na nieprzygotowane, zarówno pod względem ekonomicznym jak i organizacyjnym, organy władz samorządowych szereg obowiązków z zakresu zbiórki i szeroko pojętego zagospodarowania odpadów. Sytuację dodatkowo pogarsza utrwalony w świadomości części społeczeństwa zwyczaj nielegalnego pozbywania się odpadów i tworzenia „dzikich” wysypisk. Wieloletnie zaniedbania prawne, techniczne, organizacyjne i edukacyjne oraz wzorowany na zachodnim modelu konsumpcji, wzrost ilości zużytych opakowań jednorazowych i wyrobów o krótkim okresie użytkowania, trafiających w strumieniu odpadów na lokalne składowiska pogarszają i tak trudną sytuację. Na ten stan rzeczy nakłada się znaczny przyrost globalnej ilości odpadów takich jak: tworzywa sztuczne, szkło, chemikalia, makulatura etc. Nic więc dziwnego, że gospodarka odpadami jawi się jako problem nie do rozwiązania dla większości samorządów terytorialnych. Aby uporządkować tą dziedzinę, wychodząc niejako naprzeciw potrzebom rynku, gospodarki i środowiska, ustawodawca polski nałożył obowiązek sporządzenia planów gospodarki odpadami na szczeblu krajowym i regionalnym (gminnym i powiatowym) wytyczających kierunki działania w tym zakresie. Krajowy Plan Gospodarki Odpadami (KPGO) jest dokumentem nadrzędnym, zawierającym wytyczne dla kierunków działań i rozwoju gospodarki odpadami na szczeblu krajowym. Został sporządzony jako realizacja zapisów ustawy o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz.U. Nr 62, poz.628 wraz z późniejszymi zmianami). Zasady zawarte w ustawie o odpadach oraz cele przyjęte w II Polityce Ekologicznej Państwa stanowią podstawę do formułowania celów i zadań w planach gospodarki odpadami. Założenia przyjęte w KPGO są zgodne zarówno z polskim jak i unijnym prawodawstwem, oparte na czterech podstawowych zasadach, będących nadrzędnymi celami polityki w zakresie gospodarki odpadami. Są to: zasada zapobiegania powstawaniu odpadów i ich minimalizacji, zasada zapewnienia odzysku, głównie recyklingu odpadów, których powstania w danych warunkach techniczno-ekonomicznych nie da się uniknąć,

7 77 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków zasada unieszkodliwiania odpadów (poza składowaniem) i zasada bezpiecznego dla ludzkiego zdrowia i środowiska składowania odpadów, których nie da się poddać procesom odzysku lub unieszkodliwiania z powodu warunków techniczno- ekonomicznych. Przyjęte w KPGO 2010 cele i zadania dotyczą okresu 2007-2010 z perspektywą 2011-2018. Cele główne wskazane w KPGO 2010: - utrzymanie tendencji oddzielenia wzrostu ilości wytwarzanych odpadów od wzrostu gospodarczego kraju wyrażonego w PKB, - zwiększenie udziału odzysku, w tym w szczególności odzysku energii z odpadów, zgodnego z wymaganiami ochrony środowiska, - zmniejszenie ilości wszystkich odpadów kierowanych na składowiska odpadów, - zamknięcie do końca 2009 r. wszystkich krajowych składowisk niespełniających przepisów prawa, - wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów, - stworzenie kompleksowej bazy danych o wprowadzanych na rynek produktach i gospodarce odpadami w Polsce. KPGO 2010 formułuje dla poszczególnych grup odpadów (odpadów komunalnych, odpadów niebezpiecznych i pozostałych odpadów) dodatkowe cele szczegółowe. KPGO 2010 wskazuje cele nadrzędne w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi. KOGO zakłada przede wszystkim: - objęcie zorganizowanym systemem odbierania odpadów komunalnych 100% mieszkańców, najpóźniej do końca 2007 r., - zapewnienie objęcia wszystkich mieszkańców systemem selektywnego zbierania odpadów, najpóźniej do końca 2007 r., - zmniejszenie ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów, aby nie było składowanych: w 2010 r. więcej niż 75%, w 2013 r. więcej niż 50% oraz w 2020 r. więcej niż 35% masy tych odpadów wytworzonych w 1995r., - zmniejszenie masy składowanych odpadów komunalnych do max. 85% wytworzonych odpadów do końca 2014 r., - zredukowanie liczby składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne, na których są składowane odpady komunalne do końca 2014 r.

7 78 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

w zakresie gospodarowania odpadami niebezpiecznymi: - całkowite zniszczenie i wyeliminowanie PCB ze środowiska do 2010 r. oraz likwidację od 2011 r. odpadów zawierających PCB o stężeniu poniżej 50 ppm, - w latach 2007–2018 r. utrzymanie poziomu odzysku olejów odpadowych na poziomie co najmniej 50%, a recyklingu rozumianego jako regeneracja na poziomie co najmniej 35%, - osiągnięcie zdefiniowanych w ustawie z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej poziomów odzysku i recyklingu zużytych baterii i akumulatorów w latach 2007–2009, oraz w latach 2010-2018 osiągnięcie poziomów zbierania i recyklingu (zdefiniowanych i określonych w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2006/66/WE z dnia 6 września 2006 r. w sprawie baterii i akumulatorów oraz zużytych baterii i akumulatorów oraz uchylającej dyrektywę 91/157/EWG (Dz.Urz. WE L 266 z 26.9.2006 r.), - w latach 2007–2018 r. podniesienie efektywności selektywnego zbierania odpadów medycznych i weterynaryjnych, - zapewnienie pełnej skuteczności działania systemu zbierania i demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji oraz odzysku, w tym recyklingu odpadów powstających z pojazdów wycofanych z eksploatacji, - rozbudowa systemu odzysku i unieszkodliwiania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego ukierunkowane na całkowite wyeliminowanie ich składowania, - osiągnięcie od 1 stycznia 2008 r. poziomu selektywnego zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego pochodzącego z gospodarstw domowych w wysokości 4 kg/mieszkańca/rok (kg/M/rok), - w latach 2007-2018 sukcesywne osiąganie celów określonych w uchwalonym w dniu 14 maja 2002 r. przez Radę Ministrów „Programie usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski”, - likwidacja do 2010 r. mogilników i magazynów zawierających przeterminowane środki ochrony roślin, a od 2011 r. likwidacja pestycydowych skażeń terenu spowodowanych przez mogilniki, zagrażających bezpieczeństwu użytkowych wód podziemnych oraz do 2018 r. zakończenie likwidacji zagrożeń powodowanych przez składowiska poprodukcyjnych odpadów pestycydowych, - w latach 2007-2014 rozbudowa systemu zagospodarowania odpadów wybuchowych oraz dostosowanie go do wymagań ochrony środowiska.

7 79 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

w zakresie gospodarowania odpadami pozostałymi: - w latach 2007-2018 rozbudowa systemu zagospodarowania zużytych opon, w tym osiągnięcie poziomów odzysku i recyklingu zużytych opon zgodnych z ustawą z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej, - w latach 2007-2018 rozbudowa systemu selektywnego zbierania odpadów z remontów, budowy i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej do odzysku, aby osiągnąć następujące poziomy odzysku: 50% w 2010 r. oraz 80% w 2018 r., - do 2018 r. ograniczenie składowania osadów ściekowych, zwiększenie ilości komunalnych osadów ściekowych przetwarzanych przed wprowadzeniem do środowiska oraz osadów przekształcanych metodami termicznymi, maksymalizacja stopnia wykorzystania substancji biogennych zawartych w osadach przy jednoczesnym spełnieniu wszystkich wymogów dotyczących bezpieczeństwa sanitarnego i chemicznego, - w latach 2007-2018 r. rozbudowa systemu gospodarowania odpadami opakowaniowymi w celu osiągnięcia do 2014 r. zdefiniowanych w ustawie z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej poziomów odzysku i recyklingu w zakresie opakowań, - w latach 2007-2010 r. zwiększenie udziału odpadów poddawanych procesom odzysku do 82% w 2010 r. oraz zwiększenie udziału odpadów unieszkodliwianych poza składowaniem do 5% w 2010 r., zaś w latach 2011-2018 zwiększenie udziału odpadów poddawanych procesom odzysku do 85% w 2018 r. oraz zwiększenie udziału odpadów unieszkodliwianych poza składowaniem do 7% w 2018 r. KPGO 2010 określa kierunki działań w zakresie zapobiegania i minimalizacji wytwarzania odpadów,: - kontynuacja badań nad nowymi technologiami, przyczyniającymi się do zapobiegania i minimalizacji powstawania odpadów oraz zmniejszenie ich negatywnego oddziaływania na środowisko, - wspierania wprowadzania niskoodpadowych technologii produkcji oraz zapewniających wykorzystanie możliwie wszystkich składników stosowanych surowców, - promowanie wdrażania systemu zarządzania środowiskowego, - intensyfikacja edukacji ekologicznej promującej minimalizację powstawania odpadów oraz prowadzenie skutecznej kampanii informacyjno-edukacyjnej w tym zakresie,

8 80 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

- realizacja „Krajowego planu działań w zakresie zielonych zamówień publicznych na lata 2007-2009” oraz wersji na kolejne lata w zakresie zamówień publicznych, - wykorzystywanie instrumentów ekonomicznych, w tym sukcesywne podnoszenie stawek opłat za składowanie odpadów, w szczególności zmieszanych odpadów komunalnych, odpadów ulegających biodegradacji oraz odpadów, które można poddać procesom odzysku, w tym recyklingu. KPGO wskazuje również kierunki działań w zakresie gospodarowania odpadami: - intensyfikacja edukacji ekologicznej promującej właściwe postępowanie z odpadami oraz prowadzenie skutecznej kampanii informacyjno-edukacyjnej w tym zakresie, - wypracowanie i monitorowanie rzeczywistych wskaźników wytwarzania i morfologii odpadów celem zdiagnozowania potrzeb w zakresie gospodarowania odpadami, - wspieranie wdrażania efektywnych ekonomicznie i ekologicznie technologii odzysku i unieszkodliwiania odpadów, w tym technologii pozwalających na odzyskiwanie energii zawartej w odpadach w procesach termicznego i biochemicznego ich przekształcania, - weryfikacja lokalizacji dotychczas istniejących składowisk odpadów oraz eliminowanie uciążliwości dla środowiska związanych z ich eksploatacją, w tym zamykanie i rekultywacja składowisk niespełniających wymogów prawa, - wzmocnienie kontroli podmiotów prowadzących działalność w zakresie zbierania, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów, - wprowadzenie instrumentów finansowych umożliwiających realizację zadań w zakresie gospodarki odpadami przez jednostki samorządu terytorialnego i dyscyplinujących jednostki samorządu w zakresie wykonywania przez nie obowiązków, - wyeliminowanie praktyk niewłaściwej eksploatacji i rekultywacji składowisk odpadów.

2. Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami Zgodnie z obowiązującym prawem, założenia przyjęte w Wojewódzkim Planie Gospodarki Odpadami oparte są na kierunkach rozwoju wskazanych w KPGO 2010. Głównym celem WPGO jest stworzenie zintegrowanego systemu w zakresie gospodarki odpadami w regionie Łódzkiem w sposób zapewniający szeroko pojmowaną ochronę środowiska oraz uwzględniający obecne i przyszłe uwarunkowania ekonomiczne. Warunkiem spójności planu gminnego z wojewódzkim jest uwzględnienie w gminnym planie przedsięwzięć przewidzianych w Wojewódzkim Planie Gospodarki

8 81 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Odpadami dla Województwa Łódzkiego do realizacji na terenie Gminy. Zestawienie wybranych przedsięwzięć wspomagających gospodarkę odpadami zostało przytoczone poniżej w formie zestawienia tabelarycznego (tab. 45).

Tabela 45. Przedsięwzięcia priorytetowe Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Łódzkiego Lp. Zadania 1. Usprawnienie gospodarki odpadami komunalnymi obejmujące działania w zakresie selektywnego zbierania odpadów komunalnych (w tym odpadów ulegających biodegradacji oraz odpadów niebezpiecznych występujących w masie odpadów komunalnych) i przetwarzania odpadów w celu przygotowania ich do odzysku lub unieszkodliwiania 2. Rozbudowa systemu zbierania odpadów opakowaniowych z gospodarstw domowych 3. Opracowanie i wdrożenie systemu zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego pochodzącego z gospodarstw domowych 4. Prowadzenie działań informacyjno-edukacyjnych w zakresie zapobiegania powstawaniu odpadów oraz właściwego postępowania z poszczególnymi rodzajami odpadów 5. Opracowanie i wdrożenie systemu selektywnego zbierania zużytych baterii i akumulatorów 6. Usuwanie odpadów z miejsc na ten cel nieprzeznaczonych z tzw. „dzikich wysypisk” odpadów 7. Aktualizacja gminnych planów gospodarki odpadami, obejmująca wielkość strumieni odpadów z terenu gminy kierowanych do poszczególnych instalacji odzysku i unieszkodliwiania oraz program rozwoju selektywnego zbierania odpadów 8. Sporządzanie sprawozdań z realizacji gminnych planów gospodarki odpadami 9. Prowadzenie okresowych badań ilości i morfologii powstających odpadów komunalnych, szczególnie w odniesieniu do większych inwestycji infrastrukturalnych ubiegających się o wsparcie finansowe ze środków publicznych 10. Dokształcanie administracji szczebla gminnego w zakresie gospodarki odpadami w szczególności wydawania decyzji administracyjnych 11. Tworzenie zakładów zagospodarowania odpadów (ZZO) wyposażonych w infrastrukturę do odzysku, recyklingu, i unieszkodliwiania odpadów, ze szczególnym uwzględnieniem metod termicznych i biologicznych oraz wystarczającą pojemnością składowisk odpadów 12. Aktualizacja (sporządzenie) gminnych programów usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest 13. Usuwanie wyrobów azbestowych 14. Całkowite zniszczenie i wyeliminowanie PCB ze środowiska poprzez kontrolowane unieszkodliwianie PCB oraz dekontaminację lub unieszkodliwiane urządzeń zawierających PCB 15. Zwiększenie aktywności gmin w działaniach związanych z tworzeniem ponadgminnych jednostek organizacyjnych, które realizowałyby kompleksową gospodarkę odpadami komunalnymi 16. Rekultywacja zamkniętych składowisk odpadów 17. Urealnienie opłat za składowanie odpadów w stosunku do poniesionych kosztów 18. Likwidacja mogilników z terenu województwa łódzkiego 19. Zwiększenie nadzoru nad spełnieniem wymogów zezwoleń w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości 20. Wspierania wdrażania i budowy efektywnych ekologicznie i ekonomicznie technologii odzysku i unieszkodliwiania odpadów, w tym technologii pozwalających na odzyskiwanie energii zawartej w odpadach w procesach termicznego i biochemicznego ich przekształcania, promocja wdrażania systemów zarządzania środowiskowego, zwłaszcza EMAS w przedsiębiorstwach 21. Uwzględnienie metod termicznych do unieszkodliwiania osadów ściekowych w procesie projektowania/ budowy/modernizacji oczyszczalni ścieków 22. Uwzględnianie w przetargach zakupów wyrobów zawierających materiały lub substancje pochodzące z recyklingu odpadów (np. zakup papieru wytworzonego z co najmniej 50% udziałem makulatury) Źródło: opracowanie własne na podstawie Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Łódzkiego

3. Powiatowy Plan Gospodarki Odpadami

8 82 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Powiatowy Plan Gospodarki Odpadami został opracowany zgodnie z wytycznymi i na podstawie Polityki Ekologicznej Państwa, Krajowego Planu Gospodarki Odpadami 2010 oraz Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami. Powiatowy Plan Gospodarki Odpadami określa cele do osiągnięcia w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi, gospodarki odpadami innymi niż komunalne i niebezpieczne, gospodarki odpadami niebezpiecznymi. W tabeli 46 przestawiono cele dla poszczególnych rodzajów odpadów, za realizację których odpowiada Gmina. Tabela 46. Wytyczne z Powiatowego Planu Gospodarki Odpadami Powiatu Zgierskiego Gospodarka odpadami komunalnymi Cele: 1. Objęcie zorganizowanym systemem odbierania odpadów komunalnych 100 % mieszkańców powiatu do końca 2009 r. 2. Objęcie wszystkich mieszkańców powiatu systemem selektywnego zbierania odpadów komunalnych w zakresie odpadów opakowaniowych, ulegających biodegradacji, niebezpiecznych, wielkogabarytowych do końca 2009 r. 3. Zmniejszenie ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji unieszkodliwianych poprzez składowanie, aby nie było składowanych: − w 2010 r. więcej niż 75%, − w 2015 r. więcej niż 50%, − w 2020 r. więcej niż 35% masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. 4. Zmniejszenie masy składowanych odpadów komunalnych do max 85% wytworzonych odpadów do końca 2014 r. Gospodarka odpadami innymi niż komunalne i niebezpieczne Cele: 1. Ograniczenie składowania osadów ściekowych na składowiskach odpadów 2. Zwiększenie ilości komunalnych osadów ściekowych przekształcanych metodami termicznymi 3. Maksymalizacja wykorzystania substancji biogennych zawartych w osadach przy spełnieniu wymogów bezpieczeństwa sanitarnego i chemicznego 4. Osiągnięcie do 2014 r. założonych w ustawie o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i depozytowej poziomów odzysku i recyklingu w zakresie opakowań 5. Rozbudowa systemu selektywnego zbierania odpadów z remontów, budowy i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej do odzysku, aby osiągnąć poziomy odzysku: − w 2010 r. – 50%, − w 2018 r. – 80%. 6. Rozbudowa systemu zagospodarowania zużytych opon, w tym osiągnięcie poziomów odzysku i recyklingu: − w 2010 r. – 85% odzysku i 15% recyklingu, − w 2018 r. – 100% odzysku i 20% recyklingu. 7. Wyeliminowanie nieprawidłowego postępowania ze zużytymi oponami przez ograniczanie możliwości ich spalania w instalacjach do tego nieprzystosowanych oraz poza instalacjami 8. Rozbudowa systemu zagospodarowania odpadów z sektora gospodarki, w tym zwiększenie udziału odpadów poddawanych procesom: − w 2010 r. – do 82% odzysku i 5% unieszkodliwiania poza składowaniem, − w 2018 r. – do 85% odzysku i 7% unieszkodliwiania poza składowaniem. Gospodarka odpadami niebezpiecznymi Cele: 1. Wyeliminowanie nieprawidłowych praktyk w zakresie postępowania z odpadami niebezpiecznymi w przedsiębiorstwach i gospodarstwach domowych

8 83 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

2. Osiągnięcie przez przedsiębiorców prowadzących stacje demontażu (zgodnie z ustawą o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji) następujących poziomów odzysku i recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji: − do 31 grudnia 2014 r. 75% odzysku i 70% recyklingu dla pojazdów wyprodukowanych przed dniem 1 stycznia 1980 r. i 85% odzysku i 80% recyklingu dla pozostałych pojazdów, − po 1 stycznia 2015 r. 95% odzysku i 85% recyklingu niezależnie od daty produkcji samochodu. 3. Osiągnięcie w terminie do dnia 31 grudnia 2008 r. poziomu selektywnego zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego pochodzącego z gospodarstw domowych, w ilości nie mniejszej niż 4 kg na mieszkańca rocznie 4. Wyeliminowanie PCB ze środowiska poprzez kontrolowane unieszkodliwianie PCB oraz dekontaminację lub unieszkodliwianie urządzeń zawierających PCB o stężeniu powyżej 50 ppm do 2010 r. 5. Sukcesywne usuwanie wyrobów zawierających azbest z urządzeń, instalacji i budynków do 2032 r. 6. Rozwijanie systemu selektywnego zbierania odpadów medycznych i weterynaryjnych, w tym w szczególności selektywne zbierania odpadów niebezpiecznych 7. Rozbudowa sytemu zagospodarowania olejów odpadowych, aby utrzymać poziom odzysku co najmniej 50%, a recyklingu rozumianego jako regeneracja co najmniej 35% 8. Rozbudowa systemu zbierania i zagospodarowania baterii i akumulatorów tak by możliwe było osiągniecie w latach 2007-2009 r. co najmniej poziomów odzysku i recyklingu określonych w ustawie o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i depozytowej 9. Do 2010 r. likwidacja mogilnika w Modlnej, zamknięcie i rekultywacja składowisk, które stanowią zagrożenia dla środowiska Źródło: opracowanie własne na podstawie Powiatowego Planu Gospodarki Odpadami dla Powiatu Zgierskiego.

2. Uwarunkowania wewnętrzne 1. Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego W zakresie gospodarki odpadami Studium wskazuje na konieczność wprowadzenia obowiązku docelowego segregowania odpadów w gospodarstwie domowym (zwłaszcza biofrakcji), właściwego prowadzenia prawidłowo zorganizowanej zbiórki i wywozu odpadów połączonych z zagospodarowaniem szkła, makulatury, tworzyw sztucznych, złomu, olejów itp. oraz prawidłową eksploatację składowiska odpadów komunalnych w Modlnej.

Program „Gmina Ozorków bez azbestu” Władze Gminy Ozorków ustanowiły Program „Gmina Ozorków bez azbestu” przewidziany do realizacji na lata 2008 – 2011, z perspektywą na lata 2011-2020 w wyniku: - dążenia do realizacji zadań zawartych w „Programie usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski”, - dostosowania się do wypełnienia obowiązku nałożonego przez ustawodawcę, - potrzeby wyeliminowania i oczyszczania gminy z azbestu oraz wyrobów zawierających ten surowiec. Podstawowym celem programu jest usunięcie azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Ozorków. W programie zawarto informacje o rodzaju, ilości i miejscach występowania wyrobów zawierających lub wykonanych z azbestu na terenie Gminy, informacje o założeniach organizacyjnych: warunkach ubiegania się o

8 84 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków dofinansowanie przez Gminę kosztów związanych z odbiorem i unieszkodliwieniem odpadów azbestowych wraz z formularzem wniosku o dofinansowanie oraz wykaz firm uprawnionych do demontażu wyrobów zawierających azbest.

− Podstawy prawne Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2006 r. Nr 129, poz. 902, z późn. zm.), ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2007 r. Nr 39, poz. 251, z późn. zm.) oraz ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2005 r. Nr 236, poz. 2008, z późn. zm.) wraz z pakietami rozporządzeń wykonawczych stanowią w skali kraju system prawny ochrony środowiska oraz gospodarki odpadami. Do najważniejszych aktów prawnych dotyczących ochrony środowiska i ochrony przed odpadami należą: - Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.), - Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2006 r. Nr 129, poz. 902 z późn. zm.), - Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2007 r. Nr 39, poz. 251, z późn. zm.), - Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100, poz. 1085, z późn. zm.), - Ustawa z dnia 29 czerwca 2007 r. o międzynarodowym przemieszczaniu odpadów (Dz. U. Nr 124, poz. 859), - Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz. U. Nr 63, poz. 638, z późn. zm.), - Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i depozytowej (Dz. U. z 2007 r. Nr 90, poz. 607), - Ustawa z dnia 20 stycznia 2005 r. o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji (Dz. U. Nr 25, poz. 202, z późn. zm.), - Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz. U. Nr 180, poz. 1495), - Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U z 2005 r., Nr 236, poz. 2008), - Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz. U. Nr 75, poz. 493, z późn. zm.), - Ustawa z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawożeniu (Dz. U. Nr 147, poz. 1033, z późn. zm.),

8 85 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

PROGNOZA ZMIAN W ZAKRESIE GOSPODARKI ODPADAMI

Zmiany zachodzące w gospodarce odpadami warunkowane są wieloma czynnikami – kierunkami rozwoju gospodarczego, zmianami poziomu życia mieszkańców Gminy, postępem technicznym i technologicznym. Członkostwo Polski w Unii Europejskiej może wiązać się ze zmianami w gospodarce, trudnymi do oszacowania w chwili obecnej. Ze zmniejszeniem ilości odpadów przemysłowych związana jest zmiana struktury przemysłu i rolnictwa. Wprowadzanie systemów zarządzania środowiskowego ISO lub EMAS, zasad „Czystszej Produkcji” czy innych rozwiązań proekologicznych przyczynia się do zmniejszenia ilości odpadów. Zmianie ulegnie również struktura i ilości odpadów komunalnych, co będzie konsekwencją zmiany liczby ludności, wzrostu stopnia zamożności społeczeństwa i wyższej świadomości ekologicznej, której wyrazem jest zmiana modelu konsumpcji na bardziej przyjazny środowisku. Wśród czynników wpływających na ilość i skład wytwarzanych odpadów wymienić można m.in. oferowane systemy zbiórki, wysokość i stopniowanie opłat za wywóz odpadów komunalnych i wielkogabarytowych, oraz edukacja proekologiczna prowadzona przez media. Dowiedziono również, że wielkość i rodzaj udostępnionych pojemników ma wpływ na ilość i skład wyrzucanych odpadów. Nieduża, właściwa objętość pojemników sprzyja recyklingowi, kompostowaniu we własnym ogrodzie i generalnie świadomemu podejściu do odpadów. Mieszkańcy będą starali się je lepiej wykorzystać, w mniejszych pojemnikach odpady są bardziej zagęszczane, a duże elementy takie jak np. kartony, są w nich gromadzone dopiero po uprzednim zniszczeniu lub podarciu. Przesadnie duża pojemność to miejsce na dodatkowe odpady i prowokacja dla wytwórców odpadów do wyrzucania wszystkiego [B. Bilitewski, G. Hardtle, K. Marek, 2003]. Na ilości wytwarzanych odpadów wpływają również, oprócz zmian liczby ludności, wahania jednostkowych wskaźników emisji odpadów, których trendy zmian wynikają głównie z przesłanek rozwoju gospodarczo – społecznego. Dla potrzeb niniejszego opracowania przyjęto założenie dotyczące prognozowanej liczby ludności w Gminie z Planu Rozwoju Lokalnego Gminy Ozorków oraz prognozowane zmiany wskaźników emisji odpadów w oparciu o KPGO 2010,

8 86 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Łódzkiego i Powiatowy Plan Gospodarki Odpadami dla Powiatu Zgierskiego. 1. Odpady komunalne Opracowana na potrzeby niniejszego planu prognoza zmian ilości i jakości odpadów komunalnych w Gminie Ozorków do roku 2015 powstała w oparciu o założenia zawarte w KPGO 2010, Wojewódzkim Planie Gospodarki Odpadami dla Województwa Łódzkiego oraz trendy występujące w Gminie. Uwzględniono założenia, że nie będą następowały istotne zmiany składu morfologicznego wytwarzanych odpadów komunalnych, a wzrost jednostkowego wskaźnika wytwarzania odpadów na jednego mieszkańca wsi kształtował się będzie na poziomie 0,5% w skali roku. Na prognozowane ilości wytwarzanych odpadów komunalnych wpływać będzie liczba mieszkańców Gminy, zmiany w poziomie dochodów ludności oraz zmiany jednostkowego wskaźnika emisji odpadów. Zakładając roczną zmianę jednostkowego wskaźnika wytwarzania odpadów na jednego mieszkańca na poziomie 0,5% oraz przyjmując założenie dotyczące prognozowanej liczby ludności w Gminie z Planu Rozwoju Lokalnego Gminy Ozorków dokonano prognozy ilości wytwarzania odpadów komunalnych w latach 2006-2015 r. Prognozowane ilości odpadów komunalnych z podziałem na poszczególne strumienie odpadów w Gminie Ozorków w latach 2006-2015 przedstawiono w tabeli 47. Zgodnie z Planem Rozwoju Lokalnego Gminy Ozorków przyjęto, że chociaż w ostatnich latach 2002-2006 saldo migracji jest dodatnie, to jednak można spodziewać się poziomu „0”, gdyż obserwowane zjawisko napływu ludności z zewnątrz może zostać wyrównane (lub być nawet większe) procesem odpływu ludności – rodowitych mieszkańców z terenu Gminy.

8 87 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Tabela 47. Prognoza zmian ilości wytwarzanych odpadów komunalnych w podziale na strumienie wg wskaźników KPGO 2010 Frakcja odpadów 2006 2010 2015 Odpady kuchenne ulegające biodegradacji 184,54 187,84 191,96 Odpady zielone 40,57 41,31 42,22 Papier i tektura 162,95 165,14 167,89 Drewno 20,29 20,65 21,11 Odpady wielomateriałowe 62,82 63,37 64,06 Tworzywa sztuczne 145,28 147,48 150,22 Szkło 92,92 94,39 96,22 Metal 55,62 56,54 57,69 Odzież, Tekstylia 15,05 15,23 15,46 Odpady mineralne 321,31 327,54 335,33 Odpady niebezpieczne 11,12 11,31 11,54 RAZEM 1112,48 1130,80 1153,70 Źródło: opracowanie własne na podstawie KPGO 2010.

Prognozuje się wzrost ilości wytwarzania odpadów komunalnych. Obserwuje się niewielki przyrost ilości odpadów tekstylnych oraz odpadów niebezpiecznych w strumieniu odpadów komunalnych. W 2010 r. ilość odpadów ulegających biodegradacji na terenie Gminy szacuje się na ok. 0,39429 tys. Mg, a w 2015 r. na 0,40207 tys. Mg.

2. Odpady niebezpieczne

Oszacowanie ilości odpadów niebezpiecznych możliwych do wytworzenia do 2015 r. jest trudne, gdyż uzależnione od wielu czynników, głównie ekonomicznych oraz wielu innych uwarunkowań, które związane są z ich powstawaniem. Prognozuje się jednak przyrost ilości wytwarzanych odpadów niebezpiecznych, a zwłaszcza: − spodziewany jest 1% wzrost ilości odpadów medycznych i weterynaryjnych w skali roku pochodzących z placówek służby zdrowia spowodowany 1%-owym wzrostem świadczeń medycznych dla ludności w skali roku oraz wzrostem średniego wieku społeczeństwa, − wzrastać będzie ilość wytwarzanych odpadów zawierających PCB, co wynika z konieczności zakończenia użytkowania urządzeń mogących zawierać PCB nie później niż do dnia 30 czerwca 2010 r.

8 88 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

− przewiduje się również przyrost ilości odpadów elektrycznych i elektronicznych, spowodowany rozwojem technologicznym i podnoszącym się standardem życia mieszkańców. Prognozy wykazują, że roczny przyrost odpadów tego typu będzie kształtował się na poziomie 3-5%, przy czym z uwagi na dużą dynamikę wzrostu ilości zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego w ostatnich latach WPGOWŁ przyjmuje roczny przyrost tych odpadów na poziomie 5%, − nastąpi wzrost w zakresie wytwarzania zużytych baterii i akumulatorów, − w związku z krajowym „Programem usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski”, zgodnie z którym wyroby zawierające azbest mają zostać całkowicie unieszkodliwione do 2032 r., szacuje się sukcesywny wzrost odpadów pochodzących z demontowanych wyrobów azbestowych; − prognozując ilości pojazdów wycofanych z eksploatacji uwzględnić należy ilości importowanych samochodów używanych, które pojawiły się na rynku, czas eksploatacji pojazdów oraz tempo rozwoju motoryzacji. Biorąc pod uwagę te czynniki WPGOWŁ przyjmuje dynamikę wzrostu pojazdów wycofanych z eksploatacji na poziomie 5% w skali roku. − spadnie natomiast prawdopodobnie ilość możliwych do pozyskania olejów odpadowych. W Wojewódzkim Planie Gospodarki Odpadami dla Województwa Łódzkiego założono w latach 2007-2011 – 15% spadek w skali roku, a w latach 2012-2015 – 5% spadek w skali roku. W sektorze gospodarczym, w związku z wdrażaniem nowoczesnych technologii i ograniczaniem wykorzystywania substancji niebezpiecznych w produktach, zgodnie z wprowadzanymi normami, można spodziewać się ograniczenia wytwarzania odpadów niebezpiecznych.

3. Odpady pozostałe

Prognozując zmiany ilości i jakości odpadów pozostałych w Gminie Ozorków do 2015 r. uwzględniono założenia zawarte w KPGO 2010, WPGOWŁ i PPGO. W związku z budową i rozbudową sieci kanalizacyjnej oraz budową nowych oczyszczalni ścieków (budowa oczyszczalni ścieków w Skromnicy) systematycznie wzrastać będzie ilość osadów ściekowych. Prognozy wykazują, że roczny przyrost odpadów tego typu będzie kształtował się w granicach 5%, PPGO szacuje wzrost ilości wytwarzania tych odpadów do ok. 3% w skali roku. Ze względu na konieczność

8 89 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków ograniczania ilości osadów ściekowych unieszkodliwianych przez składowanie spadać będzie ilość składowanych osadów ściekowych. Spodziewać należy się niewielkiego wzrostu masy wytwarzanych odpadów opakowaniowych do 2015 r. Przewiduje się przyrost ilości odpadów z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej. Ilość zużytych opon będzie wzrastać wprost proporcjonalnie do wzrostu ilości samochodów oraz czasu eksploatacji opon. Przy prognozowaniu ilości wytwarzanych odpadów w sektorze gospodarczym na terenie Gminy należy uwzględnić oprócz założeń KPGO 2010 również uwarunkowania lokalne wynikające z charakteru przemysłowego Gminy i regionu. KPGO 2010 zakłada, że ogółem ilość wytwarzanych odpadów innych niż komunalne i niebezpieczne będzie wykazywać nieznaczne wahania z tendencją zniżkową, co wiąże się również ze zmieniającymi się przepisami prawa, które narzucać będą coraz ostrzejsze normy w tym zakresie. Promująca wdrażanie nowych rozwiązań i technologii (technologii mało i bezodpadowych, zmniejszanie materiałochłonności, optymalizacja procesów produkcji, wykorzystanie odpadów w obrębie zakładu etc.), systemów zarządzania środowiskowego ISO lub EMAS czy metod z programu „Czystszej Produkcji” polityka państwa, w dłuższej perspektywie czasowej, skutkować będzie znacznym spadkiem ilości wytwarzanych w przemyśle odpadów i wzrostem surowców odzyskiwanych. Już teraz, dzięki odpowiednim aktom prawnym regulującym gospodarkę odpadami, dostosowującymi nasze prawodawstwo do wymogów Unii Europejskiej, zaobserwować można pozytywne zmiany, jakie zachodzą w przedsiębiorstwach i podmiotach gospodarczych w zakresie gospodarki odpadami. Zmiany w ilości i jakości odpadów w sektorze gospodarczym zależeć będą od rozwoju poszczególnych gałęzi gospodarki, których nie sposób w chwili obecnej przewidzieć.

9 90 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

STRATEGIA GOSPODARKI ODPADAMI

1. Metodyka opracowania

1.1. Wprowadzenie Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków przygotowany został zgodnie z wymaganiami ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. Część programu stanowi Plan Gospodarki Odpadami przygotowany w zgodzie z wymaganiami ustawy o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 r. oraz rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 kwietnia 2003 r. w sprawie sporządzania planów gospodarki odpadami. W aktualizacji planu przeprowadzonej w roku 2008 uwzględniono również rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 marca 2006 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie sporządzania planów gospodarki odpadami Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami posiada kilka charakterystycznych cech: – ma charakter obligatoryjny: – jego opracowania wymagają określone przepisy prawne; – ma charakter strategiczny: – bazując na diagnozie aktualnego stanu wytycza działania na przyszłość w układzie celów i zadań krótko i średnioterminowych; – ma charakter złożony: – elementami programu są: dokument pod nazwą program ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami oraz cykl działań składających się na jego wdrożenie, monitorowanie i usprawnianie; błędnym uproszczeniem jest traktowanie programu zaledwie jako dokumentu; – jest określony w czasie: – program przygotowywany jest na określony okres, po którym podlega weryfikacji i usprawnieniu; – jest dokumentem przygotowywanym przez Gminę i dla Gminy: – Gmina rozumiana jest zgodnie z polskim prawodawstwem jako wspólnota mieszkańców, stąd bardzo ważny jest udział społeczności lokalnej w przygotowywaniu programu; – nadrzędnym jego celem jest dążenie do ciągłych ulepszeń:

9 91 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Program powinien prowadzić do systematycznych usprawnień relacji gospodarka– środowisko w Gminie. Strategiczny charakter Programu narzuca konieczność przygotowywania go zgodnie z zasadami i metodyką zarządzania strategicznego. Jako bezpośrednie wzorce metodologiczne wykorzystuje się zasady TQM, założenia systemów zarządzania opartych na normach ISO serii 9000, 14000 i normie EMAS, oraz doświadczenia wynikające z planowania strategicznego rozwoju lokalnego i regionalnego. Stąd teoretycznym fundament Programu, na bazie którego opracowywane są wszystkie jego elementy jest model spirali Deminga (ryc. 13)

Ciągłe ulepszenia

Planowanie

Planowanie

Ulepszenie Wdrożenie

Kontrola

Ryc. 13. Model spirali Deminga Źródło: opracowanie własne

Kluczowymi elementami Programu są: diagnoza stanu środowiska i gospodarki odpadami w Gminie, polityka środowiskowa Gminy, wizja ochrony środowiska w Gminie, cele środowiskowe i zadania służące ich osiąganiu, harmonogramy i mierniki realizacji zadań (ryc. 14). W trakcie przygotowywania Programu szczególny nacisk położony jest na stworzenie jak najszerszej platformy porozumienia społecznego w Gminie. Zgodnie z zasadą uspołecznienia ochrony środowiska, jak najszersze gremium osób zainteresowanych powinno być włączone w przygotowanie, jak również wdrażanie i realizację Programu. Pozwala to uczynić ochronę środowiska problemem nie tyko władz,

9 92 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków ale całej wspólnoty lokalnej. W efekcie prowadzi to do efektywniejszej realizacji zadań i osiągania stawianych celów.

STAN PRZYSZŁY

Wizja stanu przyszłego

Zadanie Zadanie Zadanie Zadanie Zadanie 1 2 3 4 5 Uwarunkowania zewnętrzne: Uwarunkowania wewnętrzne: Prawo środowiskowe Strategia rozwoju Polityka I cel II cel III cel społeczno- ekologiczna środowiskowy środowiskowy środowiskowy gospodarczego państwa Studium Wojewódzki uwarunkowań program ochrony Miejscowy plan środowiska zagospodarowani Powiatowy a przestrzennego program ochrony Wieloletni plan środowiska inwestycyjny Krajowe i I obszar strategiczny II obszar strategiczny Lokalne strategie regionalne i programy strategie i sektorowe programy sektorowe

Polityka środowiskowa

Identyfikacja aspektów środowiskowych (wizja lokalna) Diagnoza stanu Diagnoza problemów środowiskowych aktualnego (konsultacje społeczne)

Analiza dokumentów

STAN AKTUALNY

Ryc. 14. Schemat programu ochrony środowiska Źródło: opracowanie własne

W zasadniczej części Program opisany zostaje w jednym zwartym dokumencie. Ze względów praktycznych podzielony zostaje na kilka dokumentów szczegółowych. Pozwala to zwiększyć jego dostępność i przejrzystość, oraz udostępnić określonym grupom społecznym interesujące ich zagadnienia. Proponowane części to: diagnoza stanu środowiska Gminy, księga środowiskowa, przewodnik do Programu Ochrony Środowiska.

9 93 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Opracowany, wdrożony i realizowany program powinien przyczynić się do poprawy jakości życia w gminie poprzez trwałą optymalizację celów relacji gospodarka- społeczeństwo-środowisko.

1.2. Wstępne porozumienie – organizacja pracy nad Programem Pierwszym elementem Programu powinno być osiągnięcie porozumienia pomiędzy wszystkimi uczestnikami procesu przygotowywania, wdrażania i jego realizacji. Wśród zainteresowanych stron należy wyróżnić: władze Gminy, mieszkańców, przedsiębiorców, lokalne organizacje ekologiczne, osoby spoza Gminy zainteresowane odpowiednim stanem środowiska (turyści, potencjalni mieszkańcy, władze obszarów chronionych położonych na terenie, bądź w bezpośrednim sąsiedztwie gminy), moderatorów Programu – zewnętrznych specjalistów. Udział każdej ze stron powinien być adekwatny do jej zobowiązań prawnych oraz chęci i możliwości uczestnictwa. Fundamentalna rola najwyższych władz Gminy polega na: - przyjęciu zobowiązania za przygotowanie, wdrożenie i realizację Programu w postaci deklaracji – polityki środowiskowej, - wyznaczeniu pełnomocnika, który będzie nadzorował i koordynował całość prac związanych z przygotowaniem, wdrożeniem i realizacją Programu, a także będzie dostarczycielem wszystkich informacji w tym zakresie, - określeniu środków przeznaczonych na przygotowanie, wdrożenie i realizację Programu. Udział mieszkańców, przedsiębiorców, organizacji społecznych, i innych osób zainteresowanych środowiskiem i jego ochroną na terenie Gminy powinien mieć miejsce szczególne na etapie: - określania wizji; - definiowania obszarów strategicznych; - określania celów i zadań. Zewnętrzni specjaliści ponoszą odpowiedzialność za właściwe (zgodne z wymogami merytorycznymi i formalnoprawnymi) przygotowanie Programu. Od strony formalnej zespół prowadzący prace nad przygotowaniem strategii należałoby podzielić na: zarząd Programu, zespół roboczy i radę koordynacyjną.

9 94 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Zarząd Programu (pełnomocnik władz gminy, zewnętrzni specjaliści) Prowadzi całość prac nad przygotowaniem Programu. Przedstawiciel Urzędu Gminy zapewnia dostęp do materiałów studialnych, dostarcza wszelkich niezbędnych informacji. Zewnętrzni specjaliści opracowują dostarczony materiał studialny, przygotowują diagnozę stanu środowiska Gminy, prowadzą prace na forum zespołu roboczego, opracowują materiał powstający w wyniku jej obrad, prowadzą konsultacje z radą koordynacyjną. Zarząd pracuje w trybie ciągłym wg ustalonego przez siebie harmonogramu. W Gminie Ozorków pełnomocnikiem władz Gminy dla realizacji Programu została p. Zofia Pabjańczyk. Ze strony firmy Ekoprofil w pracach wzięli udział: dr Arnold Bernaciak, dr Maciej Rudnicki, dr Marcin Spychała i mgr Katarzyna Żykwińska. Aktualizacja programu w roku 2008 prowadzona był przez zespół w składzie: dr Arnold Bernaciak, dr Marcin Spychała i mgr Jagienka Mazurek. Ze strony Urzędu Gminy prace wspierała p. Elżbieta Szamałek.

Zespół roboczy (wszyscy zaproszeni do pracy nad Programem) Zespół roboczy tworzą osoby w sposób szczególny zainteresowane ochroną środowiska w Gminie. Są to m.in.: radni, pracownicy Urzędu Gminy, pracownicy przedsiębiorstw zlokalizowanych na terenie Gminy, przedstawiciele jednostek pomocniczych samorządu, nauczyciele, przedstawicie organizacji społecznych, których celem statutowym jest ochrona środowiska, przedstawiciele organizacji społecznych, grup mieszkańców i inni zainteresowani problematyką ochrony środowiska w Gminie. W Gminie Ozorków w pracach zespołu roboczego wzięło udział 6 osób (tab. 48). Wszystkie osoby, które podjęły się pracy nad Programem w ramach zespołu roboczego zdeklarowały na piśmie chęć swojego uczestnictwa. Zespół roboczy spotkał się na 3 sesjach. Przedmiotem kolejnych sesji było: 2. Opracowanie wizji ochrony środowiska i gospodarki odpadami w Gminie. 3. Wyróżnienie obszarów problemowych w dziedzinie ochrony środowiska i gospodarki odpadami w Gminie. 4. Analiza celów i zadań w zakresie ochrony środowiska i gospodarki odpadami w Gminie.

9 95 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Tabela 48. Skład zespołu roboczego przygotowującego Program Ochrony Środowiska dla Gminy Ozorków Lp. Imię Nazwisko Firma/organizacja/funkcja 1 Zofia Pabjańczyk Urząd Gminy 2 Stanisław Walczak Dyrektor GZEASiP w Ozorkowie 3 Zofia Grzywacz Urząd Gminy 4 Barbara Krawczyk Urząd Gminy 5 Marek Kuciński Sołtys 6 Jerzy Kubiak Sołtys Źródło: opracowanie własne.

W trakcie każdego ze spotkań zespół roboczy został podzielony na grupy. Każda z grup wypracowała własną wersję przedmiotowego elementu Programu. Każda z wersji została publicznie przedstawiona. Dalsze prace nad poszczególnymi elementami systemu były prowadzone przez zarząd i radę koordynacyjną. Rada koordynacyjna (przedstawiciele: władz wykonawczych Gminy, Rady Gminy, władz obszarów chronionych, przedsiębiorców, organizacji ekologicznych, społeczności lokalnej). Rada czuwa nad właściwym kierunkiem przebiegu prac. Każdy z jej członków, w zakresie swoich kompetencji ocenia zgodność kierunku prowadzonych prac z przyjętą polityką środowiskową oraz z interesem wspólnoty lokalnej. Radzie koordynacyjnej przesyłane są kolejne dokumenty wypracowywane przez zespół roboczy i zarząd. Rada koordynacyjna przekazuje swoje opinie zarządowi na temat opracowanych dokumentów. W Gminie Ozorków członkami rady koordynacyjnej zostały 2 osoby (tab.49). Każdy z członków rady koordynacyjnej podpisał zobowiązanie do pracy nad Programem w jej ramach. Tabela 49. Skład rady koordynacyjnej przygotowującej Program Ochrony Środowiska dla Gminy Ozorków

Lp. Imię Nazwisko Firma/organizacja/funkcja 1. Zofia Pabjańczyk Urząd Gminy 2. Stanisław Walczak Dyrektor GZEASiP w Ozorkowie Źródło: opracowanie własne.

Każdy z członków zespołu roboczego i rady koordynacyjnej, który podpisał zobowiązanie udziału w pracach nad Programem i otrzymał pisemne podziękowanie.

1.3. Diagnoza Na etapie diagnozy przeprowadzono analizę 3 obszarów: − stanu środowiska Gminy, − wewnętrznych i zewnętrznych uwarunkowań,

9 96 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

− dotychczas stosowanych rozwiązań i procedur. Diagnoza stanu środowiska Przed przystąpieniem do prowadzenia prac planistycznych dokonano diagnozy aktualnego stanu środowiska oraz efektów ekologiczno-ekonomicznych dotychczasowych działań w zakresie ochrony środowiska i gospodarki odpadami. Diagnozę stanu dokonano w ramach tzw. przeglądu środowiskowego poprzez analizę dokumentów znajdujących się w Gminie, jak również poprzez identyfikację aspektów środowiskowych Gminy. Diagnoza przeprowadzana została w oparciu o wcześniej przygotowany kwestionariusz. Badaniu podlegały dokumenty znajdujące się w Urzędzie. Przeprowadzano również przegląd środowiskowy Gminy w ramach, którego wyróżniono aspekty środowiskowe gminy. Identyfikacje aspektów środowiskowych przeprowadzono wzorując się na metodzie zaczerpniętej z normy ISO 14001. W myśl normy aspekt środowiskowy to każdy element działalność jednostki organizacyjnej, który może wejść w relacje ze środowiskiem. Identyfikacji aspektów dokonano w dniu 16 czerwca 2004 roku. Wyróżnione aspekty środowiskowe przedstawiono w tabeli 50.

Tabela 50. Aspekty środowiskowe Gminy Ozorków

Źródło aspektu Miejsce Wpływ na W C Z Postępowanie z Lp. Aspekt (proces, występowa- Uwagi środowisko W W A aspektem działanie) nia Polska Woda Kontrola stężeń 1. Sp z o.o. zanieczyszczeń, nadzór nad 2. Cukrownia działaniem Leśmierz oczyszczalni Zanieczy- Procesy Zrzuty ścieków szczanie wód Kontrola stężeń produkcyjne w sanitarnych, powierzchni zanieczyszczeń, zakładach, Oczyszczal- n c z technologicznych i owych, nadzór nad funkcjonowanie nie deszczowych skażenia działaniem oczyszczalni przydomowe 3. ,przy gruntów oczyszczalni obiektach Nadzór nad użyteczności prawidłowym publicznej funkcjonowaniem oczyszczalni Skażenie Usunięcie Składowanie wód odpadów, Składowanie 4. odpadów Modlna gruntowych, a o e zainteresowanie odpadów komunalnych zanieczy- problemem Władz szczenie gleb Gminy 5. Kotłownie Cała Gmina lokalne Kontrola procesu 6. Zanieczysz- spalania, nadzór, Kotłownia przy Emisja niska Leśmierz czenie n o e zachęcanie do Cukrowni powietrza zmiany paliwa na 7. Kotłownia przy Sokolniki ekologiczne Szpitalu Parcela

9 97 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Zainteresowanie Skażenie problemem Władz Ruch na drodze gleby, zan. Gminy, 8. Ponadnormatywny krajowej nr 1. Sierpów powietrza , n c u uświadomienie hałas zagrożenia zagrożeń dla wód, związanych z problemem.

1 WW (warunki występowania): n – normalne, a – awaryjne 2 CW (charakter występowania): o – okresowy, c – ciągły 3 ZA (znaczenie aspektu): z – znaczący, u – umiarkowany, e – nieznaczący Źródło: opracowanie własne.

9 98 Diagnozy stanu Gminy Ozorków przeprowadzono w oparciu o dokumenty: Strategię Rozwoju Gminy Ozorków, Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Ozorków, Wieloletni Program Inwestycyjny. Pracownicy Urzędu Gminy wypełnili przygotowany formularz dotyczący kwestii ochrony środowiska i gospodarki odpadami. Formularz został przekazany Pełnomocnikowi Wójta. Wypełniony formularz został oddany do opracowania firmie Ekoprofil. Etap diagnozy zakończył się przygotowaniem dokumentu: „Diagnoza stanu środowiska Gminy”, który stanowi część Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Ozorków. W roku 2008 dokonano aktualizacji diagnozy stanu. Przeprowadzono ją w oparciu o dane statystyczne, dokumenty gminne (Program Rozwoju Lokalnego, Wieloletni Program Inwestycyjny) oraz identyfikację aspektów środowiskowych.

1.4 Analiza uwarunkowań Zgodnie z ustawowymi wymaganiami Program Ochrony Środowiska powinien być zgodny z dokumentami wyższego szczebla. Pod uwagę należy wziąć nie tylko Powiatowy Program Ochrony Środowiska, lecz szereg innych dokumentów, z którymi gminny Program powinien być spójny. Wśród najważniejszych należy wymienić: 1. Dokumenty wewnętrzne Gminy: - strategia rozwoju, - studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, - miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, - wieloletni plan inwestycyjny - polityki sektorowe; 2. Dokumenty zewnętrzne • powiatowy program ochrony środowiska, • powiatowy plan gospodarki odpadami, • wojewódzki program ochrony środowiska, • wojewódzki plan gospodarki odpadami, • krajowy program gospodarki odpadami, • Polityka Ekologiczna Państwa. Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Krajowe programy i Wojewódzkie programy i Polityka ekologiczna Polski strategie strategie

Strategia Polityki rozwoju gminy sektorowe

Wymagania Wojewódzki program UE ochrony środowiska Gminny program ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami Wojewódzki plan Prawo gospodarki odpadami

Plan miejscowy Studium uwarunkowań

Powiatowe programy i Powiatowy plan gospodarki strategie Powiatowy program odpadami ochrony środowiska i

Ryc. 15. Schemat programu ochrony środowiska Źródło: opracowanie własne

Wydaje się, że szczególną rolę należałoby zwrócić na 3 dokumenty: strategię rozwoju Gminy, Powiatowy Program Ochrony Środowiska i Powiatowy Plan Gospodarki Odpadami. Program Ochrony Środowiska jest dokumentem sektorowym. Dotyczy jednego, wybranego obszaru, a kierunek rozwoju Gminy zawarty jest w strategii. Program Ochrony Środowiska powinien służyć realizacji strategii i wpisywać się w zawarte tam priorytety, cele i zadania, a przynajmniej nie być z nimi sprzeczny. Powiatowy Program Ochrony Środowiska i Powiatowy Plan Gospodarki Odpadami są najbliższym Programowi i Planowi gminnemu dokumentami sektorowymi. Prawo ochrony środowiska zakłada zgodność Programu i Planu gminnego z Programem i Planem Powiatowym. Dokładna analiza Programu Powiatowego, oraz celów i zadań gminnych pod kątem ich zgodności jest bardzo ważnym elementem procedury przygotowywania Programu.

100 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

1.5 Analiza stosowanych rozwiązań i procedur Ma na celu zdiagnozowanie sposobu podejścia władz gminnych do lokalnych problemów środowiskowych. Określeniu podlegają metody zarządzania środowiskowego, a także stosowane procedury. Wychodzi się z założenia, że nie tylko kapitałochłonne nakłady inwestycyjne mogą przynieść poprawę relacji człowiek-środowisko. Często niedocenianym, a ważnym obszarem jest sposób podejścia do środowiska, sposób organizacji i zarządzania nim, stosowane procedury. W trakcie opracowywania Programu Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków dokonano analizy stosowanych rozwiązań i procedur. Odpowiednie pytania dotyczące tych zagadnień zostały zawarte w formularzu przeglądu środowiskowego.

2. Polityka środowiskowa Nadrzędny cel, który Gmina zamierza osiągnąć poprzez realizację Programu Ochrony Środowiska i Planu Gospodarki Odpadami, kluczowe zasady i sposób działania oraz priorytety środowiskowe powinny znaleźć swoją formalną, zwerbalizowaną postać. Powinny być jasno określone i podane do publicznej wiadomości i powinny stanowić swoiste spoiwo cementujące wszystkie osoby i wszelkie działania związane z realizacją programu. Dokument ten, za normą ISO 14001, otrzymuje nazwę polityki środowiskowej. Polityka środowiskowa Gminy powinna: − być adekwatna do problemów środowiskowych Gminy, − określać priorytety środowiskowe, − zakreślać ramy działania, w których zostaną ustanowione cele i zadania środowiskowe, − zawierać zobowiązanie do ciągłej poprawy, do ciągłego podnoszenia skuteczności działania, − być zakomunikowana wszystkim zainteresowanym, − być publicznie dostępna. Polityka środowiskowa powinna stanowić fundamentalny dokument całego procesu przygotowywania wdrażania i realizacji Programu Ochrony Środowiska i gospodarki odpadami. Powinna być punktem odniesienia wszystkich działań operacyjnych. W ramach Programu nie powinny być prowadzone żadne działania, które byłyby sprzeczne z polityką środowiskową.

101 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Odpowiedzialność za politykę środowiskowa bierze na siebie najwyższy stopień kierownictwa, stąd istotna rola władz Gminy w definiowaniu tego strategicznego dokumentu. W ostatecznym kształcie polityka środowiskowa powinna być podpisana przez wójta/burmistrza/prezydenta, lub być przyjęta i podpisana przez Radę Gminy. Polityka środowiskowa może mieć również istotne implikacje promocyjne. Może być wykorzystana zarówno w wewnętrznej, jaki zewnętrznej promocji Gminy. Polityka Środowiskowa Gminy Ozorków została zredagowana podpisana przez Wójta. W wersji oryginalnej dokument został podpisany w 5 egzemplarzach.

102 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Polityka środowiskowa Gminy Ozorków

Władze Gminy Ozorków podejmują działania proekologiczne traktując ochronę środowiska jako ważny czynnik kształtujący rozwój społeczno-gospodarczy. Mając na uwadze ponadto unikatowe walory przyrodnicze i wyjątkowe położenie Gminy, we wszystkich podejmowanych decyzjach uwzględniamy ich wpływ na środowisko. Najważniejszym celem działań Władz Gminy Ozorków jest zmniejszanie presji na środowisko oraz poprawa jakości życia mieszkańców. Ochronę środowiska traktujemy za jeden z priorytetowych obszarów swej działalności, mając na uwadze dobro obecnych i przyszłych pokoleń. Dążąc do realizacji działań prośrodowiskowych wyrażamy gotowość do ciągłego ich udoskonalania zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. Jednocześnie zobowiązujemy się do nieustannego zapobiegania negatywnym zmianom w środowisku. Zapewniamy, że nasze wysiłki zmierzać będą w kierunku: − ochrony wód przed zanieczyszczeniami poprzez rozwój sieci kanalizacyjnej, − doskonalenia systemu racjonalnej gospodarki odpadami, − racjonalnej gospodarki energetycznej, − ochrony unikatowych zasobów przyrody i zachowania bioróżnorodności, − zapobiegania degradacji gleb, − kreowania świadomości ekologicznej mieszkańców.

Deklarujemy rozwój Gminy zgodny z najlepszą praktyką współistnienia ze środowiskiem naturalnym. Jednocześnie zobowiązujemy się przestrzegania uregulowań prawnych związanych z ochroną środowiska i ciągłego doskonalenia sytemu zarządzania środowiskowego. Treść polityki jest publicznie dostępna, skierowana do wszystkich zainteresowanych stron oraz w miarę potrzeb aktualizowana.

Władysław Sobolewski Wójt Gminy Ozorków

103 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

3. Wizja gospodarki odpadami Wizja to jeden z bardzo ważnych elementów programu o charakterze strategicznym. Jest próbą opisania stanu rzeczywistości w danym obszarze, do którego zamierza się dążyć i który zamierza się osiągnąć w bliżej nie określonej przyszłości. Stanowi ona swojego rodzaju doskonały model. Wizja ochrony środowiska i gospodarki odpadami dla Gminy Ozorków została opracowana w drodze konsultacji społecznych. W dniu 14 czerwca 2004 r. odbyło się spotkanie zespołu roboczego. Zespół stanowił jedną grupę, której skład przedstawiono w tabeli 51. Tabela 51. Grupa opracowująca wizję gospodarki odpadami w Gminie Ozorków Grupa Zofia Pabjańczyk Stanisław Walczak Zofia Grzywacz Barbara Krawczyk Jerzy Kubiak Marek Kuciński Źródło: opracowanie własne

Grupa opracowała swoją wersję wizji ochrony środowiska i gospodarki odpadami. W kolejnym etapie, na podstawie dokumentów wypracowanych przez zespół roboczy, zarząd podjął prace nad przygotowaniem wizji ochrony środowiska i wizji gospodarki odpadami. Przygotowane projekty wizji zostały poddany opiniowaniu przez radę koordynacyjną. Po wniesieniu przez nią poprawek otrzymano końcowy tekst wizji ochrony środowiska w Gminie Ozorków. Aktualizując Plan Gospodarki Odpadami w 2008 roku wizja gospodarki odpadami nie uległa żadnym zmianom. Gminny Plan Gospodarki Odpadami na lata 2008 – 2011 z perspektywą na lata 2012 – 2015 kontynuuje wizję gospodarki odpadami ujętą w Gminnym Planie Gospodarki Odpadami na lata 2004 – 2007 z perspektywą na lata 2008 – 2011.

104 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Wizja gospodarki odpadami w Gminie Ozorków

Gmina Ozorków posiada efektywny i racjonalny system gospodarki odpadami. We wszystkich sołectwach prowadzona jest selektywna zbiórka odpadów, wszyscy mieszkańcy mają zapewniony dostęp do pojemników przeznaczonych na szkło, plastik, złom, papier oraz odpady organiczne. Te ostatnie są zagospodarowywane poprzez kompostowanie w gospodarstwach domowych. Wzdłuż dróg, chodników i szlaków turystycznych ustawione są estetyczne pojemniki na odpady, a mądry system preferencyjnych opłat za wywóz odpadów pozwolił wyeliminować zjawisko nielegalnego pozbywania się odpadów. Wszystkie odpady są odbierane przez wyspecjalizowane i certyfikowane firmy zajmujące się recyklingiem. Odpady niebezpieczne takie jak: opakowania po środkach ochrony roślin, nawozach, baterie, jarzeniówki etc. zbierane są w specjalnie do tego celu przeznaczonym miejscu i przekazywane specjalistycznym firmom. Wysoka świadomość ekologiczna mieszkańców poparta dalekowzrocznymi działaniami władz przyczyniły się do wykreowania pozytywnego wizerunku Gminy jako Gminy czystej, uporządkowanej i przyjaznej środowisku.

105 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

4. Obszary strategiczne (priorytety) Wszelkie działania w zakresie Programu powinny skupić się na określonych domenach. Wyróżnienie odpowiednich obszarów, to kolejny ważny krok w przygotowaniu Programu. Wyróżnienia obszarów strategicznych dokonać można różnymi sposobami. Wydaje się, że najbardziej skuteczne dla programowania ochrony środowiska w Gminie powinny być: − analiza diagnozy stanu środowiska i gospodarki odpadami, − analiza aspektów środowiskowych, − definiowanie obszarów problemowych. Powyższe metody zastosowano dla wyróżnienia obszarów strategicznych w dziedzinie ochrony środowiska i gospodarki odpadami dla Gminy Ozorków. Analizy diagnozy dokonano na podstawie wcześniej przeprowadzonych badań. Podobnie w przypadku aspektów środowiskowych - dokonano analizy wcześniej wyróżnionych aspektów. Trzecim elementem pozwalającym wyróżnić obszary strategiczne była diagnoza obszarów problemowych. Zdefiniowano je w dniu 14 czerwca 2004 r. na sesji zespołu roboczego. Zespół roboczy (tab. 52) dokonał wyróżnienia problemów w zakresie ochrony środowiska i gospodarki odpadami w Gminie Ozorków. Tabela 52. Grupa definiująca obszary problemowe w gospodarce odpadami Gminy Ozorków

Grupa Zofia Pabjańczyk Stanisław Walczak Zofia Grzywacz Barbara Krawczyk Jerzy Kubiak Marek Kuciński Źródło: opracowanie własne

Zdefiniowano problemy, z którymi boryka się Gmina. Następnie zarząd dokonał podsumowania i zbudował listę obszarów problemowych.

106 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Obszary problemowe w dziedzinie gospodarki odpadami w Gminie Ozorków

Obszar I: Gospodarka odpadami komunalnymi

1. Nie wszyscy mieszkańcy maja dostęp do pojemników na odpady komunalne. 2. Brak punktów skupu surowców wtórnych. 3. Brak zagospodarowywania odpadów wielkogabarytowych i gruzu. 4. Zaśmiecanie lasów i rowów.

Obszar II: Selektywna zbiórka odpadów

1. Brak nawyku segregacji odpadów w gospodarstwach domowych. 2. Za mało pojemników na selektywną zbiórkę odpadów. 3. Sezonowy wzrost ilości odpadów z terenów turystycznie wykorzystywanych.

Obszar III: Świadomość ekologiczna mieszkańców

1. Niska świadomość ekologiczna mieszkańców. 2. Niewystarczający poziom edukacji ekologicznej.

Na podstawie wyróżnionych obszarów problemowych, wcześniej określonych aspektów środowiskowych oraz przeprowadzonej diagnozy stanu środowiska wyróżniono obszary strategiczne. Wyróżniono 3 obszary strategiczne:

Obszar strategiczny (priorytet) I: Efektywny system gospodarowania odpadami komunalnymi Obszar strategiczny (priorytet) II: Rozwój systemu selektywnego gromadzenia odpadów Obszar strategiczny (priorytet) III: Wysoka świadomość ekologiczna mieszkańców

W powyższych 3 obszarach strategicznych zostały zdefiniowane cele i zadania środowiskowe. W aktualizacji programu dokonanej w roku 2008 dokonano zmiany terminologicznej. W celu ujednolicenia nazewnictwa z dokumentami innych jednostek, w miejsce stosowanego dotychczas terminu „obszary strategiczne” wprowadzono termin „priorytety”.

5. Zapobieganie powstawania odpadów

107 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

„Najlepszymi odpadami są te, których w ogóle nie wytworzono” – jak wynika z praktyki z realizacją tej idei nie jest łatwo, jednakże wiele krajów, w tym Polska, podejmuje wysiłki w kierunku zapobiegania powstawania i minimalizacji ilości powstających odpadów. Ma to swoje odbicie w polityce ekologicznej państwa, w której jako priorytet przyjęto zasadę, iż „w pierwszej kolejności należy dążyć do nie wytwarzania wszelkiego rodzaju odpadów, co oznacza maksymalizację wysiłków na polu wdrażania technologii bezodpadowych i stosowania opakowań wielokrotnego użytku, a także nie stosowania procesów produkcyjnych energochłonnych czy materiałochłonnych. Dopiero w następnej kolejności należy stosować zasadę maksymalnego powtórnego wykorzystania powstających odpadów, a więc zasadę recyklingu. Utylizacja odpadów jest ostatnim ogniwem w tym łańcuchu i powinna być stosowana jedynie wtedy, kiedy wcześniejsze metody nie mogą przynosić efektu”. Celem nadrzędnym polityki jest więc zapobieganie powstawaniu odpadów, odzyskiwanie surowców i ponowne wykorzystanie odpadów oraz bezpieczne dla środowiska końcowe unieszkodliwianie odpadów nie wykorzystanych. Warunkiem realizacji tego celu jest wspomniane zmniejszanie materiało- i energochłonności produkcji (m.in. poprzez stosowanie czystych technologii), wykorzystywanie alternatywnych i odnawialnych źródeł energii oraz przeprowadzanie analizy pełnego "cyklu życia" produktu (od wyprodukowania, aż do ponownego wykorzystania i unieszkodliwiania). Z uwagi na fakt, że zapobieganie powstawaniu odpadów nie zawsze jest możliwe, należy dążyć do ich minimalizacji. Są to wszystkie możliwe działania, które utrudniają powstawanie odpadów już u ich wytwórców, albo pozwalają na jak największe ograniczanie ich ilości. Minimalizacja odpadów powiązana jest zarówno ze strukturą produkcji (technologie przyjazne środowisku) jak i konsumpcji (świadome wybory dokonywane przez konsumentów). Jednym z zasadniczych elementów regulujących działania ograniczające powstawanie odpadów są regulacje i przepisy prawne („każdy wytwórca odpadów jest zobowiązany do stosowania takich sposobów produkcji lub form usług oraz surowców i materiałów, które zapobiegają powstawaniu odpadów lub pozwalają utrzymać je na możliwie najniższym poziomie , a także ograniczyć negatywne oddziaływanie na środowisko lub zagrożenie życia czy zdrowia ludzi”) i instrumenty ekonomiczne (opłaty, podatki, kary etc.). Minimalizacji powstawania odpadów służy również szereg rozwiązań zarówno technicznych i technologicznych jak i organizacyjnych. Rozwiązaniami tymi są m.in.: optymalizacje parametrów technicznych i zużycia surowców, unowocześnienia urządzeń i maszyn, poprawa wydajności urządzeń

108 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków i systematycznej ich kontroli, analizowania i weryfikacja stosowanych technologii i norm zużycia materiałów pod kątem ograniczenia ilości odpadów, oszczędność zużycia materiałów i surowców, selektywna zbiórka odpadów, eliminacja źródeł wycieków, kontrola ilości i rodzajów powstających odpadów, modernizacja urządzeń lub zmianę technologii w celu zmniejszenia ilości powstających odpadów, selektywne zbieranie i magazynowanie odpadów czy zwiększenie ilości odpadów poddawanych recyklingowi. Wymienione wyżej rozwiązania stosowane są w tzw. Czystej Produkcji. Idea CP kładzie nacisk na ograniczenie zanieczyszczeń „u źródła”, czyli w momencie ich powstawania w procesie produkcyjnym. Głównymi aspektami Czystszej Produkcji jest zmniejszenie uciążliwości dla środowiska oraz dodatkowy efekt ekonomiczny. Jej ideałem jest produkcja bezodpadowa, a jej założenia osiąga się przez zmianę postaw ludzkich, modernizacje lub zmiany technologii oraz stosowanie odpowiedniego know-how. Kolejną metodą jest wprowadzanie przez podmioty gospodarcze systemu zarządzania środowiskowego według norm ISO serii 14000. Norma ISO 14 001 jest przydatna dla przedsiębiorstw o dowolnym charakterze i wielkości. Norma ta określa wymagania, które umożliwiają sformułowanie polityki i celów działalności organizacji, jej wyrobów i usług, które mogą oddziaływać na środowisko i które organizacja może kontrolować. W odniesieniu do odpadów z sektora gospodarczego jednostki samorządu terytorialnego posiadają bardzo ograniczone uprawnienia umożliwiających im wywieranie wpływu na stosowane przez przedsiębiorców technologie. Można założyć, że działania mające na celu zapobieganie powstawaniu w procesie produkcji odpadów lub ograniczenia ich ilości będą realizowane przez przedsiębiorców w miarę unowocześniania procesu produkcji i wymiany parku maszynowego, a także w przypadkach, gdy redukcja ilości powstających odpadów będzie przynosić przedsiębiorstwom wymierne korzyści ekonomiczne.

109 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

1. W przypadku Gminy Ozorków przewiduje się podjęcie szeregu działań prowadzących do zapobiegania powstawaniu odpadów. Z uwagi na fakt, iż w procesie unikania odpadów pośrednią rolę pomiędzy producentem a konsumentem pełni handel, Gmina powinna podjąć działania w kierunku przeprowadzenia akcji edukacyjnych promujących ekologiczny model konsumpcji i zachęcających mieszkańców do zmiany nawyków na bardziej ekologiczne poprzez kupowanie produktów w opakowaniach wielokrotnego użytku bądź ulegających biodegradacji. Jednocześnie postulowane jest rezygnacji z przedmiotów jednorazowego użytku, a także odzysku części odpadów w systemie „u źródła” oraz zachęcanie mieszkańców zabudowy jednorodzinnej do kompostowania odpadów ulegających biodegradacji w kompostowniach przydomowych.

6. Ograniczenie ilości odpadów i ich negatywnego oddziaływania na środowisko Zgodnie z ustawą o odpadach masa powstających odpadów powinna być ograniczana niezależnie od rodzaju i miejsca powstawania odpadów. Do podstawowych działań zmierzających do poprawy sytuacji w tym zakresie, zgodnie z Krajowym Planem Gospodarki Odpadami, należą:

- odzysk substancji, materiałów i energii z odpadów (odzyskane elementy mogą zostać powtórnie wykorzystane powodując oszczędność surowców),

- wydzielenie odpadów wielkogabarytowych ze strumienia odpadów komunalnych (działanie powoduje zmniejszenie masy strumienia odpadów komunalnych w wyniku rozbiórki odpadów wielkogabarytowych i odzysku powstających w jej wyniku odpadów).

Zmniejszenie negatywnego oddziaływania odpadów na środowisko uzyskuje się poprzez:

- wydzielenie odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów komunalnych przez organizację selektywnej zbiórki wybranych rodzajów odpadów niebezpiecznych; w tym celu przewiduje się kontynuacje przeprowadzanej zbiórki zużytych baterii i ogniw galwanicznych, ponadto zostaną rozstawione specjalne pojemniki do selektywnej zbiórki odpadów niebezpiecznych; zużyte urządzenia elektryczne i elektroniczne zostaną również objęte systemem zbiórki,

110 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

- wydzielenie odpadów ulegających biodegradacji ze strumienia odpadów komunalnych i zagospodarowanie ich w inny sposób niż składowanie, co powoduje zmniejszenie emisji metanu do atmosfery oraz ładunku zanieczyszczeń w odciekach ze składowisk odpadów komunalnych: w tym celu przewiduje się wprowadzenie segregacji wymieszanych odpadów komunalnych z wyodrębnieniem frakcji mokrej (odpady organiczne kuchenne i ogrodowe, odpady mineralne (głównie ziemia, piasek, żwir, itp.), frakcję drobną o wymiarach nie przekraczających 40 mm) i frakcji „suchej” - szkło, papier, metale, tworzywa sztuczne, tekstylia, większość odpadów mineralnych i drobnej frakcji (z wyjątkiem ziemi, piasku, żwiru itp.),

- przeprowadzenie akcji edukacyjnej skierowanej do mieszkańców promującej i zachęcającej do uczestniczenia w selektywnej zbiórce odpadów komunalnych,

- przeprowadzenie akcji edukacyjnych mających na celu promocję i zachęcenie mieszkańców do uczestniczenia w selektywnej zbiórce odpadów niebezpiecznych powstających w sektorze komunalnym.

Wielu opakowań i produktów nie da się zastąpić innym ekologicznym odpowiednikiem. Natomiast można minimalizować ich ilość: • w przypadku butelek PET - spłaszczając lub zgniatając butelkę i odkręcając nakrętkę, • w czasie zakupów wybierając produkty w prostszych, lżejszych opakowaniach, • kupując zeszyty, książki, papier do pisania i rysowania, wyprodukowany z makulatury, • używając powtórnie pudeł i papieru opakowaniowego, kartek zapisanych z jednej strony.

Zużyte urządzenia elektryczne i elektroniczne będą zbierane w ramach systemu zbiórki odpadów jako odpady wielkogabarytowe. Zużyte akumulatory odbierane są przez punkty sprzedaży przy zakupie nowego, stosowana jest praktyka zbierania olejów odpadowych przez stacje obsługi pojazdów. Wszystkie podejmowane działania zmierzające do ograniczania ilości odpadów, mają również na celu ochronę środowiska naturalnego. Spowodują one bowiem również znaczne oszczędności pojemności na składowisku, a tym samym zmniejszenie emisji

111 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków pochodzącej z deponowanych odpadów w postaci odorów, gazów pofermentacyjnych i wód odciekowych.

7. Działania wspomagające prawidłowe postępowanie z odpadami Do działań wspomagających prawidłowe postępowanie z wytwarzanymi odpadami należą działania w zakresie zbiórki, transportu, odzysku i unieszkodliwiania.

7.1. Zbiórka Ilość odbieranych odpadów ściśle związana jest ze zmianą udziału gospodarstw objętych zorganizowanym odbiorem odpadów w ogólnej liczbie gospodarstw. Za planem powiatowym docelowo przyjmuje się, że do roku 2010 wszyscy mieszkańcy zostaną objęci zorganizowanym wywozem. Mieszkańcy zobowiązani są na mocy ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w Gminie zapewnić swemu gospodarstwu ilość pojemników o łącznej objętości wystarczającej na gromadzenie odpadów komunalnych przez okres pomiędzy kolejnymi cyklami odbioru. Kontrola zapewnienia objęcie wszystkich mieszkańców systemem odbioru odpadów komunalnych zmieszanych jest zadaniem władz Gminy. W okresie wiosenno-jesiennym pożądane jest podejmowanie działań w zakresie zbiórki odpadów wielkogabarytowych. Systemem zbiórki powinny również być objęte odpady poremontowe. Zbiórka tego typu odpadów realizowana jest z reguły w systemie „na żądanie”, tj. administracje obiektów lub właściciele posesji informują firmy wywozowe o przeprowadzanym remoncie i zgłaszają potrzebę dostarczenia odpowiednich pojemników na gruz budowlany. Najczęściej stosowane są w tym celu pojemniki KP7. Część wytwarzanych odpadów poremontowych usuwana jest bezpośrednio przez firmy świadczące usługi remontowe.

7.2. Transport Gmina jest jednostką odpowiedzialną za objęcie wszystkich mieszkańców zorganizowanym wywozem odpadów komunalnych. Odbiór odpadów i ich transport od miejsc ich zbiórki lub do punktu unieszkodliwiania prowadzony jest przez firmę specjalistyczną, posiadającą stosowne zezwolenia oraz dysponującą odpowiednimi środkami transportu, przystosowanymi do przewozu odpadów. Odpady wywożone są na składowisko odpadów komunalnych na terenie Gminy, w Modlnej.

7.3. Odzysk

112 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Odzysk surowców wtórnych jest bardzo ważnym elementem gospodarki odpadami i jego integralną częścią. Jego zadania to przede wszystkim: oszczędność zasobów naturalnych, zmniejszenie ilości odpadów oraz zmniejszenie ich negatywnego wpływu na środowisko naturalne. Aby funkcjonował prawidłowo niezbędne jest wytworzenie odpowiednich mechanizmów rynkowych warunkujących zbyt i zapotrzebowanie na surowce wtórne. Odchodzenie od dotowania cen surowców i prywatyzacja ma się przyczynić do wprowadzenia mechanizmów preferujących odzysk materiałów. Należy jednak pamiętać, że przewidywane zyski ze sprzedaży obrobionych surowców wtórnych nie pokrywają w całości wydatków poniesionych w procesach odzysku odpadów, a działania związane z odzyskiem odpadów oznaczają dodatkowe koszty: zbierania, transportu oraz sortowania i obróbki zebranego materiału. Odzysk materiałów powinien być więc jednym z czynników wspomagających prawidłowe postępowanie z odpadami. Przez odzysk rozumie się wszelkie działania, które nie stwarzają zagrożenia dla zdrowia, życia ludzi lub środowiska, polegające na wykorzystaniu odpadów w całości, części, jak również zmierzające od odzyskania z odpadów substancji, materiałów, lub energii. Odzysk obejmuje: − ponowne użycie, − odzyskanie, − przekształcenie. Ponowne użycie polega na ponownym wykorzystaniu surowca. Przykładem jest system obiegu standartowych opakowań szklanych. Aby system mógł funkcjonować, zakłady wykorzystujące opakowania muszą otrzymywać czyste, niezniszczone i zdezynfekowane opakowania, o cenie niższej niż nowe. System często jest poparty wprowadzaniem kaucji zwrotnych. Niestety, pomimo stosownych zapisów w polskim prawie, duża ilość sklepów nie oferuje, obok napojów w plastikowych butelkach, ich szklanych odpowiedników. Odzysk jest procesem, w którym materiał wchodzący w skład odpadów jest ponownie wykorzystany po obróbce wstępnej i właściwej. Po zakończeniu procesu materiał może mieć inną formę i inne przeznaczenie, jednak z zachowaniem właściwości produktu wyjściowego. Najczęściej odzyskiwane materiały to metale, papier, tektura, tekstylia, tworzywa sztuczne, stłuczka szklana itp. Odzyskiwanie stosowanie jest również w celu eliminacji odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów komunalnych.

113 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Wyróżnić można dwie metody odzyskiwania: − segregacja u źródła - oddzielne, selektywne gromadzenie materiałów do odzysku (pojemniki na szkło, metale, papier itp.). − sortowanie i wydzielanie ze zmieszanego strumienia odpadów poszczególnych składników lub grup składników. Proces ten przeprowadza się w zakładach odzysku surowców wtórnych za pomocą odpowiednich urządzeń (separatory balistyczne, elektromagnetyczne, sita itp.). Na terenie omawianej jednostki funkcjonować mogą obie metody, ale w chwili obecnej jest to segregacja u źródła. Sortowane mogą być odpady przywożone na składowisko. Czynność ta wykonywana byłaby przez pracownika, który oddzielałby szkło i plastik od pozostałych odpadów. Przekształcenie ma na celu zmianę materiału, z którego składa się dany komponent odpadów na nowy produkt o innych właściwościach. Może to być kompost, biogaz czy energia (spalanie). System proponowany w Gminie polegałby na stworzeniu kompostownika na terenie każdej posesji, a następnie na rolniczym, ogrodniczym wykorzystaniu powstałego bionawozu. Odzysk z wykorzystaniem recyklingu oznacza powtórne przetworzenie substancji lub materiałów zawartych w odpadach w celu uzyskania substancji lub materiału o przeznaczeniu pierwotnym lub innym. Wyklucza się w tym przypadku odzysk energii (spalanie). Na omawianym obszarze nie przewiduje się utworzenia punktów recyklingu odpadów. Wszelkie wytworzone surowce wtórne zostaną przewiezione poza teren Gminy. Główne zalety odzysku surowców można podsumować następująco: • bezpośrednia sprzedaż odzyskanego surowca, • oszczędzanie pojemności składowiska, • zmniejszenie ilości odpadów do unieszkodliwiania, • oszczędzanie zasobów naturalnych poprzez wtórne wykorzystanie surowca odpadowego, co zmniejsza zużycie surowców naturalnych do produkcji.

Prowadzenie selektywnej zbiórki odpadów wiąże się z koniecznością uwzględnienia wymaganych prawem poziomów odzysku i recyklingu poszczególnych frakcji odpadów w tym odpadów opakowaniowych.

114 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

2. Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi rodzajami odpadów wprowadza obowiązek zapewnienia odzysku, a w szczególności recyklingu, odpadów opakowaniowych i poużytkowych wprowadzanych na rynek przez przedsiębiorców. Dla poszczególnych frakcji odpadów opakowaniowych nie ustala się wymaganego poziomu odzysku, a jedynie wymagany poziom recyklingu (wykorzystania materiałowego). Docelowe poziomy recyklingu poszczególnych rodzajów opakowań wynoszą odpowiednio: 25 % dla tworzyw sztucznych i opakowań kompozytowych, 40 % dla aluminium i szkła, 48 % dla papieru i tektury, 20 % dla blachy białej oraz 15 % dla drewna i tekstyliów. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2001 r. w sprawie rocznych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych (Dz.U. nr 69/2001, poz. 719) określiło poziomy recyklingu opakowań w poszczególnych w latach aż do roku 2007, natomiast w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami założono w roku 2010 i 2015 poziom odzysku równy poziomowi z roku 2007. 3. Należy zaznaczyć, że wymagania ogólne odzysku i recyklingu wszystkich opakowań (50 i 25%) określone zostały dla całego kraju, a nie dla poszczególnych regionów czy poszczególnych składowisk. Podobnie szczegółowe „limity” dla konkretnych frakcji dotyczą przedsiębiorców, a nie władz konkretnej Gminy. 7.4 Unieszkodliwianie Unieszkodliwianie odpadów to poddanie ich procesom przekształceń fizycznych, biologicznych czy chemicznych w celu doprowadzenia do stanu, który nie stwarza zagrożenia dla życia, zdrowia ludzi oraz dla środowiska. Podstawowe technologie unieszkodliwiania odpadów to: - Składowanie na wysypiskach, - Kompostowanie, - Spalanie. W obowiązującej ustawie o odpadach wyróżnia się w trzy typy odpadów:

- Niebezpieczne,

- Obojętne,

115 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

- Inne niż niebezpieczne i obojętne.

Według ustawy składowisko odpadów komunalnych to składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne. Odpady można składować nad, bądź pod ziemią, po uprzednim ich przygotowaniu (obróbka termiczna, chemiczna) w celu zmniejszenia ich ilości. Na składowiskach mogą być wyłącznie odpady przerobione lub takie, które mogą być tylko składowane. Składowanie na wysypiskach to najbardziej rozpowszechniona metoda unieszkodliwiania odpadów stałych. Występuje niezależnie od wybranej metody unieszkodliwiania odpadów, jako metoda uzupełniająca, bądź ostatnie ogniwo procesu zagospodarowania odpadów (np. przy spalaniu występują odpady technologiczne: żużle, części mineralne). Przy kompostowaniu pozostaje ok. 40 do 50% (wagowo) odpadu technologicznego, a z procesu spalania 40 do 60%, tak więc odpady te wymagają składowania na wysypisku. Przy zachowaniu odpowiednich reżimów technologicznych można składować na wysypisku także odpady przemysłowe i niebezpieczne. Nie wolno składować opon samochodowych ani w całości, ani rozdrobnionych, powinno się je spalać. Składowisko odpadów należy traktować jako zakład unieszkodliwiania, a jego właściwa eksploatacja warunkuje ograniczenie negatywnego wpływu na środowisko. Ekonomika wykorzystania, czyli czas i sposób eksploatacji uzależniony jest od właściwości technologicznych odpadów, wielkości terenu, warunków gruntowo-wodnych, od miejsca zlokalizowania systemu gospodarki odpadami w rejonie obsługi, możliwości ekonomicznych inwestora. Podczas eksploatacji wysypiska powstają niebezpieczne dla środowiska odcieki, które powinny być gromadzone w zbiorniku retencyjnym i okresowo wywożone na oczyszczalnię ścieków. W wyniku składowania powstaje również biogaz. Składa się on w ok. 60% z CH4 i ok. 40% z CO2, oraz z substancji powodujących jego uciążliwość zapachową. W trakcie i po zakończeniu eksploatacji składowisko poddane jest monitoringowi. Monitorowane są warunki meteorologiczne, oddziaływanie na wody podziemne, topografia składowiska (coroczne obmiary bryły składowiska, stopień osiadania, zagęszczenie odpadów), ilość i skład odcieków oraz gazu wysypiskowego. Wokół wysypiska stosuje się pasy zieleni ochronnej (gdy nie występuje naturalna izolacja) co ma na celu ochronę przyległych terenów przed emisją pyłów, aerozoli, rozwiewaniem

116 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków frakcji lekkich odpadów oraz ochronę krajobrazu. Po zakończeniu eksploatacji dokonywana jest rekultywacja składowiska. Inną metodą unieszkodliwiania odpadów, zwłaszcza frakcji biodegradowalnej jest kompostowanie. W procesie tym odpady są przetwarzane na materiał użytkowy, nieszkodliwy pod względem sanitarnym - kompost. Polega on na tlenowym rozkładzie związków organicznych zawartych w odpadach komunalnych i przekształceniu ich w substancje humusowe, stanowiące nawóz organiczny. Do kompostowania nadają się również odpady z przemysłu spożywczego. Redukcja masy odpadów w przypadku tego procesu wynosi około 40-50%. Odpowiednio urządzona i eksploatowana kompostownia nie ma negatywnego wpływu na środowisko. Istnieją różne techniki uzyskania kompostu, jedną z najpopularniejszych jest kompostowanie w pryzmach. Odpady, zanim trafią do kompostowania muszą zostać poddane obróbce wstępnej, czyli wydzieleniu tzw. frakcji lekkiej, w której kumulują się metale ciężkie na sitach, wydzieleniu metali, szkła, plastiku itp., rozdrobnieniu oraz wymieszaniu.. Kompostowanie odbywa się przy udziale różnych grup mikroorganizmów. Unieszkodliwianie odpadów pod względem sanitarnym odbywa dzięki stosunkowo wysokiej temperaturze, panującej w pryzmie (wymagane powyżej 50°C przez 10 dni), oraz wytwarzaniu substancji antybiotycznych w dalszej fazie kompostowania. Tlen do pryzmy dostarczany jest przez natlenienie lub przerzucanie pryzmy. Po odpowiednim czasie dojrzały kompost trafia do odbiorców. W Gminie proces kompostowania przeprowadzany powinien być na prywatnych posesjach oraz na wydzielonym terenie składowiska. Powstały bionawóz może być wykorzystywany rolniczo. Nie przewiduje się udziału unieszkodliwiania przez spalanie na terenie Gminy Ozorków.

8. Redukcja odpadów biodegradowalnych kierowanych na składowiska W chwili obecnej poza przepisami zawartymi w Ustawie prawo ochrony środowiska oraz w ustawie o odpadach nie ma żadnego mechanizmu zachęcającego do składowania odpadów biodegradowalnych na składowiskach. Najprawdopodobniej podstawowym mechanizmem spełnienia wymogów dyrektyw UE przez polskie prawo będzie wprowadzenie rosnącej z roku na rok opłaty za składowanie odpadów komunalnych ulegających biodegradacji na składowiskach. W chwili obecnej w Polsce takiego podatku nie ma i składowanie odpadów jest najtańszą metodą rozwiązania problemu.

117 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Na terenie Gminy problem ten częściowo zostanie rozwiązany poprzez kompostowanie tych odpadów na wydzielonym obszarze gospodarstw oraz na wyodrębnionym fragmencie składowiska odpadów komunalnych. Opcjonalnie dopuszcza się składowanie na planowanych (w WPGO) do budowy centralnych zakładów kompostowania lub fermentacji lub mechaniczno-biologicznych instalacji przerobu odpadów

118 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

PROJEKTOWANY SYSTEM GOSPODARKI ODPADAMI

Zgodnie z założeniami racjonalnej i efektywnej gospodarki odpadami, zwłaszcza w zakresie unieszkodliwiania, najbardziej optymalnym byłoby tworzenie kompleksowych systemów gospodarki odpadami, najlepiej w ramach porozumień międzygminnych. Wynika to przede wszystkim z realiów ekonomiczno-organizacyjnych związanych z ilością zagospodarowywanych odpadów. Dlatego opisane w tym rozdziale systemy gospodarki odpadami nawiązują do wojewódzkiego lub powiatowego planu gospodarki odpadami. W Planie Gospodarki Odpadami dla Województwa Łódzkiego wskazano na konieczność podjęcia szeregu działań zmierzających do uporządkowania i zracjonalizowania gospodarki odpadami na terenie województwa. Plan Gospodarki Odpadami zakłada przede wszystkim wdrożenie selektywnych systemów gromadzenia odpadów, a następnie ich odzyskiwania i poddawania procesom recyklingu. Jako ostateczny proces wskazuje się na ich unieszkodliwienie w planowanych do budowy na terenie Województwa spalarniach odpadów.

Model docelowy systemu gospodarki odpadami opracowany dla województwa obejmuje: − usprawnienie gospodarki odpadami komunalnymi obejmujące działania w zakresie selektywnego zbierania odpadów komunalnych (w tym odpadów ulegających biodegradacji oraz odpadów niebezpiecznych występujących w masie odpadów komunalnych) i przetwarzania odpadów w celu przygotowania ich do odzysku lub unieszkodliwiania, − rozbudowę systemu zbierania odpadów opakowaniowych z gospodarstw domowych, − wdrożenie systemu zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego pochodzącego z gospodarstw domowych. Powiatowy Plan Gospodarki Odpadami zakłada: − objęcie zorganizowanym systemem odbierania odpadów komunalnych 100 % mieszkańców powiatu do końca 2009 r.,

119 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

− objęcie wszystkich mieszkańców powiatu systemem selektywnego zbierania odpadów komunalnych w zakresie odpadów opakowaniowych, ulegających biodegradacji, niebezpiecznych, wielkogabarytowych do końca 2009 r., − zmniejszenie ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji unieszkodliwianych poprzez składowanie, aby nie było składowanych w 2015 r. więcej niż 50%, masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r., − zmniejszenie masy składowanych odpadów komunalnych do max 85% wytworzonych odpadów do końca 2014 r., − ograniczenie składowania osadów ściekowych na składowiskach odpadów, − zwiększenie ilości komunalnych osadów ściekowych przekształcanych metodami termicznymi, − rozbudowę systemu selektywnego zbierania odpadów z remontów, budowy i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej do odzysku, aby osiągnąć 50% poziomu odzysku w 2010 r., − rozbudowę systemu zagospodarowania zużytych opon, w tym osiągnięcie poziomów odzysku i recyklingu w 2010 r.: 85% odzysku i 15% recyklingu, − rozbudowę systemu zagospodarowania odpadów z sektora gospodarki, w tym zwiększenie udziału odpadów poddawanych procesom w 2010 r. – do 82% odzysku i 5% unieszkodliwiania poza składowaniem. − wyeliminowanie nieprawidłowych praktyk w zakresie postępowania z odpadami niebezpiecznymi w przedsiębiorstwach i gospodarstwach domowych, − osiągnięcie przez przedsiębiorców prowadzących stacje demontażu (zgodnie z ustawą o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji) następujących poziomów odzysku i recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji po 1 stycznia 2015 r. 95% odzysku i 85% recyklingu niezależnie od daty produkcji samochodu, − osiągnięcie w terminie do dnia 31 grudnia 2008 r. poziomu selektywnego zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego pochodzącego z gospodarstw domowych, w ilości nie mniejszej niż 4 kg na mieszkańca rocznie, − wyeliminowanie PCB ze środowiska poprzez kontrolowane unieszkodliwianie PCB oraz dekontaminację lub unieszkodliwianie urządzeń zawierających PCB o stężeniu powyżej 50 ppm do 2010 r.,

120 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

− sukcesywne usuwanie wyrobów zawierających azbest z urządzeń, instalacji i budynków do 2032 r., − rozbudowę sytemu zagospodarowania olejów odpadowych, aby utrzymać poziom odzysku co najmniej 50%, a recyklingu rozumianego jako regeneracja co najmniej 35%.

1. Zbiórka

W PPGO proponuje się kontrolę i ewidencję zawartych przez mieszkańców umów, co ma zapobiegać składowaniu nieposegregowanych odpadów i tworzeniu „dzikich” wysypisk. Odpady komunalne pochodzące od mieszkańców powinny być segregowane „u źródła” na cztery główne frakcje: makulaturę, szkło, tworzywa sztuczne, złom, oraz pozostałe odpady zmieszane. Odpady powstające w jednostkach gospodarczych, instytucjach, obiektach turystycznych i na terenach rekreacyjnych powinny być segregowane również „u źródła” i gromadzone w 2 pojemnikach: oddzielnie na frakcję suchą i mokrą.

Do zbiórki odpadów wielkogabarytowych stosowane mogą być następujące systemy zbiórki:

- okresowy odbiór bezpośrednio od właścicieli oraz stworzenie warunków do takiej usługi indywidualnej np. usługa zamawiana telefonicznie;

- dostarczenie odpadu do miejsca unieszkodliwiania lub centrum recyklingu przez właściciela na koszt własny;

- bezpośredni odbiór przez producenta (dotyczy głównie sprzętu elektronicznego i gospodarstwa domowego). Odpady wówczas nie zasilają ogólnego strumienia odpadów komunalnych;

- system wymienny polegający na wymianie sprzętu przestarzałego ale sprawnego na egzemplarz nowszej generacji.

Przy zbiórce odpadów niebezpiecznych zaleca się zorganizowanie Gminnego Punktu Zbiórki Odpadów Niebezpiecznych przyjmującego nieodpłatnie dostarczone przez mieszkańców (bezpłatnie) i przedsiębiorców (płatnie) odpady i przekazanie ich do

121 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków unieszkodliwienia. Innym rozwiązaniem może być regularny odbiór odpadów przez specjalny samochód z pojemnikiem objeżdżający w wyznaczone dni określony obszar lub zbiórka przez sieć handlową np. apteki, sklepy z farbami. Nastąpi to po podpisaniu przez władze komunalne odpowiednich umów z placówkami handlowymi. Specjalny pojazd odbiera te odpady na zadanie. Zebrane odpady trafiają do istniejącej na terenie województwa instalacji unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych. Zbiórką i transportem odpadów budowlanych z miejsc ich powstawania zajmować się powinni: wytwórcy tych odpadów np. firmy budowlane, rozbiórkowe, osoby prywatne prowadzące prace remontowe; specjalistyczne firmy zajmujące się zbiórką odpadów. Zaleca się, aby już na placu budowy składować w oddzielnych miejscach (pojemnikach) posegregowane odpady budowlane. Pozwoli to na selektywne wywożenie ich do zakładu odzysku i ponowne ich wykorzystanie w np. budownictwie drogowym bądź też unieszkodliwianie lub wywóz na składowisko. Proponuje się zorganizowanie punktu zbiórki zużytych opon, z którego trafią one do zakładu odzysku.

2. Transport W zależności od rodzaju zebranych odpadów przewiduje się kilka sposobów transportu. Frakcje odpadów użytecznych (frakcje suche) zebrane w workach transportowane będą z wykorzystaniem samochodów skrzyniowych o podwyższonych burtach. Odpady zmieszane (frakcja mokra) odwożone będą samochodami bezpylnymi tzw. „śmieciarkami” z możliwością transportu kontenerów. Surowce wtórne z pojemników zbiorczych będą odbierane tak jak dotychczas przez wyspecjalizowane firmy wybrane przez Władze Gminy. Transportem odpadów zebranych w „centrach zbiórki” zajmować się będą również firmy wybrane przez Władze Gminy.

3. Odzysk i unieszkodliwianie W zależności od rodzaju odpadów przewiduje się ich następujące sposoby odzysku i unieszkodliwiania: • Spalanie, • Zgazowanie, • Piroliza, • Mechaniczno – biologiczne przekształcanie odpadów zmieszanych,

122 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

• Kompostowanie, • Fermentacja, • Recykling, • Ręczne lub mechaniczne sortowanie. W przypadku zbieranych selektywnie odpadów organicznych do ich unieszkodliwiania zaleca się kompostowanie odpadów organicznych w ramach gminnej kompostowni przy składowisku odpadów w Modlnej lub we własnym zakresie na terenach wiejskich. Odpady niebezpieczne wytwarzane w grupie odpadów komunalnych rozwożone będą do odbiorców zajmujących się ich unieszkodliwieniem. Aktualnie w Polsce istnieje wystarczająca ilość zakładów unieszkodliwiających większość odpadów niebezpiecznych oprócz baterii i akumulatorów małogabarytowych, które nie są przetwarzane w kraju ze względu na brak odpowiedniej technologii. W związku z tym proponuje się, aby do czasu uruchomienia technologii odzysku i unieszkodliwienia w/w odpadów składować je selektywnie na składowiskach odpadów niebezpiecznych. Zebrane odpady wielkogabarytowe będą magazynowane w punkcie składowania odpadów wielkogabarytowych, a stamtąd transportowane do odbiorców. Odzyskiem i unieszkodliwianiem odpadów budowlanych zajmować się powinny specjalne zakłady. Zakłady te wyposażone będą w linie do przekształcania gruzu budowlanego (kruszarki, przesiewacze wibracyjne) i doczyszczanie dowiezionych odpadów budowlanych. Zakłady te będą skoncentrowane w pobliżu silnie zurbanizowanych obszarów. Otrzymany materiał będzie wykorzystany do celów budowlanych oraz rekultywacji składowisk. Pozyskane selektywnie odpady kierowane będą na linie do segregacji w przystosowanych do tego celu zakładach. Należy nadmienić, że identyfikacja źródeł występowania oraz unieszkodliwianie odpadów niebezpiecznych zawierających azbest, PCB oraz odpadów środków ochrony roślin (mogilnik), są objęte odrębnymi programami na poziomie wojewódzkim.

123 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

HARMONOGRAM REALIZACI PRZEDSIĘWZIĘĆ

Cele środowiskowe Istota celów i zadań środowiskowych sprowadza się do tego, iż to właśnie one tworzą rzeczywisty Program Ochrony Środowiska w Gminie. Mówiąc o celach środowiskowych proponujemy posługiwać się ich definicją określoną w normie ISO 14001: „Efekty, które zamierza się osiągnąć, wynikające z polityki środowiskowej oraz z istotnych aspektów środowiskowych, które jednostka organizacyjna sama wyznacza sobie do osiągnięcia, i które są określane ilościowo, jeśli tylko jest to praktycznie możliwe.” Koncentrując się na powyższej definicji oraz na wymaganiach formalno- prawnych i metodycznych, należałoby określić atrybuty celów środowiskowych. Cele środowiskowe:

- wpisują się w cele dokumentów wyższego szczebla,

- służą realizacji misji Gminy,

- pozwalają dążyć do osiągnięcia stanu określonego w wizji,

- wynikają z polityki środowiskowej,

- są ustalane w obrębie obszarów strategicznych,

- nie są sprzeczne ze strategicznymi celami Gminy postawionymi w strategii rozwoju lub w programach sektorowych,

- są ustalane przez Gminę,

- są możliwe do osiągnięcia (możliwości finansowe, technologiczne),

- są określone ilościowo (o ile to możliwe).

Należy zwrócić uwagę, że cele do osiągnięcia Gmina ustala sama sobie. W kontekście tego nie do przyjęcia byłaby sytuacja, gdyby postawione cele nie zostały zrealizowane. Stąd bardzo ważne jest, sygnalizowane w części „Wstępne porozumienie”, określenie przez Gminę wysokości środków przeznaczonych na realizację Programu. Zadania środowiskowe Zadania środowiskowe to zgodnie z normą ISO 14001:

124 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

„Szczególne wymagania odnośnie skuteczności działania ujęte ilościowo, jeśli jest to praktycznie możliwe, odnoszące się do jednostki organizacyjnej lub jej części, które wynikają z celów środowiskowych, które muszą być ustalone i zrealizowane dla osiągnięcia tych celów.” Zadania służące realizacji celów mogą mieć różnorodny charakter - w zależności od kryterium zadania można podzielić na: krótkookresowe i długookresowe, wysokonakładowe i niskonakładowe, techniczno-technologiczne i organizacyjne, itd. Często ten sam cel można osiągnąć realizacją zupełnie różnych zadań. Ważne jest, aby tak skonstruować zadania, żeby były one realizowalne i pozwalały osiągać postawione cele. Zaproponowane w Programie zadania podzielono na 3 kategorie: podstawowe, optymalne i maksymalne. Zadania podstawowe składają się na wariant bazowy Programu i powinny być zrealizowane w 100%. Przyjmując Program należy w pełni zabezpieczyć środki na ich realizację. Zadania optymalne zakładają częściowe współfinansowanie ze środków zewnętrznych. Środki te są środkami potencjalnymi, ponieważ w momencie tworzenia programu środki nie zostały przyznane Gminie. Realizacja zadań optymalnych wymyka się więc częściowo spod kontroli Gminy. Zadania maksymalne mają charakter uzupełniający. W pewnym stopniu są to zadania przekraczające oczekiwania. Ich realizacja zależy również od uzyskania środków zewnętrznych. Cele i zadania dla Programu Ochrony Środowiska i Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków zostały wstępnie przygotowane przez zarząd. Następnie zostały poddane dyskusji na forum zespołu roboczego. Członkowie zespołu zaopiniowali przedstawione cele i zaproponowali cele dodatkowe. Następnie zarząd dokonał weryfikacji celów wcześniej przygotowanych o wytyczne i wnioski wynikłe z zebrania zespołu roboczego. Tak postawione cele zostały przedstawione grupie nadzorczej. Po ich zatwierdzeniu cele zostały włączone do projektu Programu.

Harmonogram realizacji Wszystkie cele i zadania powinny być ujęte w odpowiedni harmonogram realizacji (ryc. 15). W harmonogramie powinny być określone następujące elementy: − zadanie, − odpowiedzialność za realizację zadania, − środki przeznaczone na realizację,

125 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

− źródło finansowania, − termin realizacji − zgodność z dokumentami wewnętrznymi Gminy − zgodność z dokumentami zewnętrznymi

Obszar strategiczny : ……………………………………………… Cel : ……………………………………………… Źródło Termin realizacji Odpowie- Lp. Zadanie Środki finanso- 2004 r. 2005 r. 2006 r. dzialny wania 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4

Cyfry w kolumnach pod kolejnym rokiem oznaczają kwartały

Ryc. 15. Przykładowa tabela harmonogramu realizacji celów i zadań środowiskowych Źródło: opracowanie własne

Dla celów i zadań należy określić, ex ante, kryteria oceny ich realizacji. Kryteria staną się ważnym elementem oceny realizacji całego Programu.

Przedsięwzięcia realizowane w ramach planu gospodarki odpadami, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 kwietnia 2003 w sprawie sporządzania planów gospodarki odpadami (Dz. U. z 2003 r. Nr 66, poz. 620, z późn. zm.), dzieli się pod względem rangi strategicznej oraz czasu realizacji na:

1. Krótkoterminowy plan działań (4 lata)

Obejmuje on 4 lata i zawiera wszystkie zadania (patrz punkt 3: Cele i zadania na lata 2008-2011 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2012-2015) przewidziane do realizacji w okresie od 2008 do 2011 roku. REALIZACJA CELÓW W POSZCZEGÓLNYCH OBSZARACH DOTYCZY NASTĘPUJĄCYCH ZAGADNIEŃ: • Racjonalizacji składowania i utylizacji odpadów:

126 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

1. rozbudowa składowiska odpadów w Modlnej - budowa nowej kwatery, 2. rozbudowa składowiska odpadów w Modlnej - budowa kompostowni, 3. rozbudowa składowiska odpadów w Modlnej – zakup mobilnej sortowni, 4. likwidacja mogilnika w Modlnej, 5. likwidacja nielegalnych składowisk odpadów tzw. „dzikich wysypisk”. • Objęcie monitoringiem indywidualnych źródeł odpadów: 1. prowadzenie ewidencji wytwarzanych odpadów komunalnych i przemysłowych. • Zmniejszania ilości wytwarzanych odpadów poprzez podniesienie wrażliwości na problemy środowiskowe: 1. edukacja ekologiczna mieszkańców gminy w zakresie gospodarki odpadami, 2. prowadzenie konkursów wśród młodzieży szkolnej na temat odpadów. • Ograniczenie ilości odpadów i ich negatywnego oddziaływania na środowisko: 1. podniesienie sprawności i skuteczności selektywnej zbiórki odpadów, 2. zwiększenie liczby pojemników do selektywnej zbiórki odpadów, 3. zmniejszenie ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów, 4. promowanie przydomowego kompostowania odpadów organicznych. • Unieszkodliwiania i redukowania ilości odpadów niebezpiecznych - kontynuacja prowadzonej zbiórki zużytych baterii i ogniw galwanicznych. • Monitoring odpadów niebezpiecznych - inwentaryzacja i sporządzenie wykazu podmiotów posiadających substancje niebezpieczne. • Monitoring realizacji wykonania PGO - składanie corocznego sprawozdania realizacji PGO w Gminie Ozorków.

– Długoterminowy program strategiczny Plan Gospodarki Odpadami Gminy Ozorków na lata 2008-2011 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2012-2015 przewiduje realizacje założonych celów i zadań w następujących obszarach: − Edukacja mieszkańców w zakresie gospodarowania odpadami W efekcie długoterminowym doprowadzi to do zapobiegania powstawaniu odpadów. Przyczyni się do ich znacznego odzysku poprzez selektywna zbiórkę u źródła. Takie działania pozwolą na odzyskanie surowców wtórnych, powtórne ich wykorzystanie.

127 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Umożliwi to również bezpieczne dla środowiska unieszkodliwienie odpadów niewykorzystanych w inny sposób. − System gospodarki odpadami Wojewódzki oraz powiatowy plan gospodarki odpadami zakłada objęcie wszystkich mieszkańców efektywnym systemem zbiórki odpadów (selektywna zbiórka odpadów wielkogabarytowych, surowców wtórnych, odpadów niebezpiecznych) oraz rozpowszechnianie selektywnej zbiórki odpadów, w tym biodegradowalnych. W konsekwencji doprowadzi to do zbiórki 100% odpadów komunalnych, oraz do wyodrębnienia ze strumienia odpadów tych odpadów, które ulegają biodegradacji. Realizacji tego celu służyć będą zadania inwestycyjne polegające na budowie kompostowni oraz uruchomieniu mobilnej sortowni w ramach składowiska odpadów w Modlnej. W zakresie gospodarowania odpadami z sektora gospodarczego zwiększy się udział odzyskiwanych i ponownie wykorzystywanych materiałów. W obszarze odpadów niebezpiecznych przewiduje się eliminację ze środowiska elementów konstrukcyjnych i odpadów zawierających azbest, PCB oraz odpadów z środków ochrony roślin. − Monitoring gospodarki odpadami Pozwoli na systematyczne kontrolowanie wykonywanych celów i realizacji zadań, sprawdzanie zgodności zapisów z aktualnie podejmowanymi działaniami oraz natychmiastowe podjęcie akcji korekcyjnej w razie wystąpienia niezgodności z zapisami. Systematyczny monitoring umożliwi pełne i rzetelne wywiązanie się z podętych zobowiązań oraz doprowadzi do osiągnięcia w Gminie stanu czystego środowiska.

– Cele i zadania na lata 2008 – 2011 z perspektywą na lata 2012 – 2015

Cele i zadania planu gospodarki odpadami przedstawiono wraz z harmonogramem realizacji, przy czym określono elementy, takie jak: odpowiedzialność za realizację zadania, środki przeznaczone na realizację, źródła finansowania, termin realizacji, zgodność z dokumentami wewnętrznymi Gminy i z dokumentami zewnętrznymi.

128 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków na lata 2008-2011 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2012 - 2015 Obszar strategiczny I Efektywny system gospodarowania odpadami komunalnymi Polityka środowiskowa: „Zapewniamy, że nasze wysiłki zmierzać będą w kierunku: − doskonalenia systemu racjonalnej gospodarki odpadami” Wizja gospodarki odpadami: „Gmina Ozorków posiada efektywny i racjonalny system gospodarki odpadami.” „Wszystkie odpady są odbierane przez wyspecjalizowane i certyfikowane firmy zajmujące się recyklingiem. Odpady niebezpieczne takie jak: opakowania po środkach ochrony roślin, nawozach, baterie, jarzeniówki etc. zbierane są w specjalnie do tego celu przeznaczonym miejscu i przekazywane specjalistycznym firmom.”

Źródła Zgodność Zgodność Cele Zadania Charakter1) Odpowiedzialny Nakłady finansowania wewnętrzna zewnętrzna

129 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

1. Ograniczanie 1. Rozbudowa składowiska odpadów w negatywnego Modlnej - budowa nowej kwatery Miasto Budżet Miasta, SUKZP 8.1.3.4 PPGO oddziaływania odpadów na P 3 000 000 Ozorków Budżet Gminy, WPGO środowisko i ich Fundusze UE, uciążliwości WFOŚiGW 2. Rozbudowa składowiska odpadów w Budżet Miasta, SUKZP 8.1.3.4 PPGO Modlnej - budowa kompostowni P Miasto Ozorków 2 400 000 Fundusze UE, WFOŚiGW WPGO

3. Rozbudowa składowiska odpadów w Budżet Miasta, SUKZP 8.1.3.4 PPGO Modlnej – zakup mobilnej sortowni P Miasto Ozorków 1 000 000 Fundusze UE, WFOŚiGW WPGO 4. Rekultywacja istniejącej kwatery Budżet Miasta, składowiska odpadów w Modlnej P Miasto Ozorków bd Fundusze UE, - PPGO WFOŚiGW

5. Ewidencja umów zawieranych przez WPGO właścicieli nieruchomości na odbiór P Urząd Gminy bn - - odpadów komunalnych PPGO 6. Likwidacja mogilnika w Modlnej Budżet Gminy, Budżet Urząd Gminy Województwa WPGO P 250 000 - WFOŚiGW, PPGO PFOŚiGW, GFOŚiGW, 7. Prowadzenie okresowych badań ilości i morfologii powstających odpadów Urząd Gminy, Budżet Gminy, komunalnych, szczególnie w odniesieniu do WPGO M Inwestorzy bd inwestorzy - większych inwestycji infrastrukturalnych PPGO ubiegających się o wsparcie finansowe ze środków publicznych 8. Rozbudowa miejskiej oczyszczalni Budżet miasta ścieków w Cedrowinach o stację Ozorków O Miasto Ozorków 120 000 - WPGO higienizacji osadów WFOŚiGW środki UE

130 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

2. Zapobieganie 1. Inwentaryzacja i rejestracja istniejących Urząd Gminy, WPGO P bn - - powstawaniu „dzikich nielegalnych wysypisk sołtysi PPGO wysypisk” Budżet Gminy 2. Likwidacja nielegalnych składowisk Urząd Gminy, WFOŚiGW, P bd - PPGO odpadów tzw. „dzikich wysypisk” sołtysi PFOŚiGW, GFOŚiGW *) P- Podstawowy, O-Optymalny, M-Maksymalny

131 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Obszar strategiczny II Rozwój systemu selektywnego gromadzenia odpadów Wizja gospodarki odpadami: „We wszystkich sołectwach prowadzona jest selektywna zbiórka odpadów, wszyscy mieszkańcy mają zapewniony dostęp do pojemników przeznaczonych na szkło, plastik, złom, papier oraz odpady organiczne. Te ostatnie są zagospodarowywane poprzez kompostowanie w gospodarstwach domowych.”

Źródła Zgodność Zgodność Cele Zadania Charakter1) Odpowiedzialny Nakłady finansowania wewnętrzna zewnętrzna 1. Rozszerzenie systemu 1. Zakup pojemników na selektywnie zbierane Budżet Gminy, selektywnej zbiórki odpadów odpady P Urząd Gminy 25 000 GFOŚiGW, WPI PPGO WFOŚiGW 2. Wspieranie corocznych akcji zbiórki baterii w szkołach oraz nawiązywanie i Szkoły, Urząd utrzymywanie kontaktów przez gminy z P bn - - PPGO Gminy organizacjami odzysku zajmującymi się zbieraniem baterii 3. Tworzenie punktów selektywnego Budżet Gminy, SUKZP WPGO, gromadzenia odpadów P Urząd Gminy bd GFOŚiGW, 8.1.3.4 PPGO WFOŚiGW 4. Realizacja programu „Ozorków – gmina Budżet Gminy, WFOŚiGW, WPGO bez azbestu” P Urząd Gminy bd - GFOŚiGW, PPGO Środki UE 5. Systematyczne kontrole wywozu odpadów WPGO w okresie letnim na terenach O Urząd Gminy bn - - wykorzystywanych turystycznie PPGO 2. Objęcie zorganizowanym 1. Poprawa jakości sprawozdawczości systemem odbierania poprzez porównanie zbiorczych zestawień WPGO odpadów komunalnych 100% danych z ewidencją o odpadach P Urząd Gminy bn - - mieszkańców do końca 2009 PPGO roku 2. Zwiększenie nadzoru nad spełnieniem P Urząd Gminy bn - - WPGO wymogów określonych w zezwoleniach w PPGO zakresie odbierania odpadów komunalnych od

132 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

właścicieli nieruchomości 3. Zmniejszenie ilości 1. Uwzględnienie selektywnego zbierania wszystkich rodzajów odpadów ulegających biodegradacji w WPGO odpadów kierowanych na regulaminach utrzymania czystości i porządku P Urząd Gminy bn - - składowiska, a szczególnie w gminie PPGO ulegających biodegradacji 4. Objęcie wszystkich 1. Urealnienie opłat za składowanie odpadów mieszkańców systemem przez zarządzających składowiskami w Zarządzający WPGO selektywnego zbierania stosunku do poniesionych kosztów, P składowiskami bn - - odpadów opakowaniowych zniechęcających do deponowania odpadów odpadów PPGO do roku 2009 i osiągnięcie opakowaniowych na składowiskach założonych poziomów 2. Wzmocnienie kontroli systemu zbiórki odzysku i recyklingu do roku odpadów opakowaniowych przez sprawdzanie 2014 określonych w ustawie zgodności działania firm odbierających o obowiązkach odpady od właścicieli nieruchomości z WPGO P Urząd Gminy bn - - przedsiębiorców w zakresie wydanymi zezwoleniami PPGO gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i depozytowej *) P- Podstawowy, O-Optymalny, M-Maksymalny

133 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Obszar strategiczny III Wysoka świadomość ekologiczna mieszkańców Wizja gospodarki odpadami: „Wysoka świadomość ekologiczna mieszkańców poparta dalekowzrocznymi działaniami władz przyczyniły się do wykreowania pozytywnego wizerunku Gminy jako Gminy czystej, uporządkowanej i przyjaznej środowisku.”

Źródła Zgodność Zgodność Cele Zadania Charakter1) Odpowiedzialny Nakłady finansowania wewnętrzna zewnętrzna 1. Systematyczne 1. Edukacja ekologiczna mieszkańców gminy w Budżet Gminy, podnoszenie zakresie systemu gospodarki odpadami poprzez GFOŚiGW, SUKZP WPGO świadomości przedsięwzięcia edukacyjne, np. ulotki P Urząd Gminy bd WFOŚiGW 8.1.3.4 ekologicznej informacyjne PFOŚiGW PPGO mieszkańców gminy sponsorzy 2. Zwiększenie 1. Prowadzenie działań informacyjno – Urząd Gminy, świadomości edukacyjnych w tym organizowanie konkursów placówki Budżet Gminy, GFOŚiGW, ekologicznej dzieci i (np. fotograficznego, plastycznego itp.) dla dzieci i oświatowo – SUKZP P bd WFOŚiGW PPGO młodzieży młodzieży z zakresu zapobiegania powstawaniu wychowawcze i 8.1.3.4 odpadów oraz systemu gospodarki odpadami kultury, PFOŚiGW sponsorzy NGO 3. Podnoszenie 1. Dokształcanie administracji szczebla gminnego kompetencji w zakresie gospodarki odpadami w szczególności Budżet Gminny pracowników wydawania decyzji administracyjnych O Urząd Gminy bd - WPGO administracji Środki UE samorządowej *) P- Podstawowy, O-Optymalny, M-Maksymalny bd - brak danych WFOŚiGW - Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej bn - zadanie beznakładowe BOŚ - Bank Ochrony Środowiska PPGO - Powiatowy Plan Gospodarki Odpadami SUKZP - Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzeni dla Gminy Ozorków WPGO - Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami WPI - Wieloletni Program Inwestycyjny GFOŚiGW - Gminny Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej NGO - organizacje pozarządowe PFOŚiGW - Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

134 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Harmonogram realizacji Obszar strategiczny I Efektywny system gospodarowania odpadami komunalnymi

Cele Zadania 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 1. Ograniczanie negatywnego 1. Rozbudowa składowiska odpadów w Modlnej - budowa nowej kwatery oddziaływania odpadów na 2. Rozbudowa składowiska odpadów w Modlnej - budowa kompostowni środowisko i ich uciążliwości 3. Rozbudowa składowiska odpadów w Modlnej – zakup mobilnej sortowni 4. Rekultywacja istniejącej kwatery składowiska odpadów w Modlnej 5. Ewidencja umów zawieranych przez właścicieli nieruchomości na odbiór odpadów komunalnych 6. Likwidacja mogilnika w Modlnej 7. Prowadzenie okresowych badań ilości i morfologii powstających odpadów komunalnych, szczególnie w odniesieniu do większych inwestycji infrastrukturalnych ubiegających się o wsparcie finansowe ze środków publicznych 8. Rozbudowa miejskiej oczyszczalni ścieków w Cedrowinach o stację higienizacji osadów 2. Zapobieganie powstawaniu 1. Inwentaryzacja i rejestracja istniejących nielegalnych wysypisk ‘dzikich wysypisk” 2. Likwidacja nielegalnych składowisk odpadów tzw. „dzikich wysypisk”

135 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Obszar II Rozwój systemu selektywnego gromadzenia odpadów

Cele Zadania 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 1. Rozszerzenie systemu selektywnej 1. Zakup pojemników na selektywnie zbierane odpady zbiórki odpadów 2. Wspieranie corocznych akcji zbiórki baterii w szkołach oraz nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów przez gminy z organizacjami odzysku zajmującymi się zbieraniem baterii 3. Tworzenie punktów selektywnego gromadzenia odpadów 4. Realizacja programu „Ozorków – gmina bez azbestu” 5. Systematyczne kontrole wywozu odpadów w okresie letnim na terenach wykorzystywanych turystycznie 2. Objęcie zorganizowanym 1. Poprawa jakości sprawozdawczości poprzez porównanie systemem odbierania odpadów zbiorczych zestawień danych z ewidencją o odpadach komunalnych 100% mieszkańców do 2. Zwiększenie nadzoru nad spełnieniem wymogów określonych w końca 2009 roku zezwoleniach w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości 3. Zmniejszenie ilości wszystkich 1. Uwzględnienie selektywnego zbierania odpadów ulegających rodzajów odpadów kierowanych na biodegradacji w regulaminach utrzymania czystości i porządku w składowiska, a szczególnie gminie ulegających biodegradacji 4. Objęcie wszystkich mieszkańców 1. Urealnienie opłat za składowanie odpadów w stosunku do systemem selektywnego zbierania poniesionych kosztów przez zarządzających składowiskami, odpadów opakowaniowych do roku zniechęcających do deponowania odpadów opakowaniowych na 2009 i osiągnięcie założonych składowiskach poziomów odzysku i recyklingu do 2. Wzmocnienie kontroli systemu zbiórki odpadów roku 2014 określonych w ustawie o opakowaniowych przez sprawdzanie zgodności działania firm obowiązkach przedsiębiorców w odbierających odpady od właścicieli nieruchomości z wydanymi zakresie gospodarowania niektórymi zezwoleniami odpadami oraz o opłacie produktowej i depozytowej

136 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

Obszar strategiczny III Wysoka świadomość ekologiczna mieszkańców

Cele Zadania 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 1. Systematyczne podnoszenie 1. Edukacja ekologiczna mieszkańców gminy w zakresie systemu świadomości ekologicznej gospodarki odpadami poprzez przedsięwzięcia edukacyjne, np. mieszkańców gminy ulotki informacyjne 2. Zwiększenie świadomości 1. Prowadzenie działań informacyjno – edukacyjnych w tym ekologicznej dzieci i młodzieży organizowanie konkursów (np. fotograficznego, plastycznego itp.) dla dzieci i młodzieży z zakresu zapobiegania powstawaniu odpadów oraz systemu gospodarki odpadami 3. Podnoszenie kompetencji 1. Dokształcanie administracji szczebla gminnego w zakresie pracowników administracji gospodarki odpadami w szczególności wydawania decyzji samorządowej administracyjnych

137 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

FINANSOWANIE PLANU

Całkowity koszt planu oszacowano na 6 675 000 zł. Koszty jego realizacji w latach 2008 – 2012 przedstawiają się następująco: w roku 2008 – około 1 000 000 zł, w roku 2009 – 1 125 000 zł, w roku 2010 - 2 925 000 zł, w latach 2011 i 2012 – po 800 000 zł. Największy udział w całkowitych kosztach realizacji Planu mają zadania infrastrukturalne. Są to zadania z I obszaru strategicznego dotyczące rozbudowy składowiska odpadów w Modlnej oraz likwidacji mogilnika w Modlnej. Nakłady na te inwestycje wynoszą 6 425 000 zł i stanowią ponad 96% wartości całego planu. W większości zadania te wynikają z zapisów Wojewódzkiego i Powiatowego Planu Gospodarki Odpadami. W Planie nie określono kosztów rekultywacji istniejącej kwatery składowiska odpadów w Modlnej, prowadzenia okresowych badań ilości i morfologii powstających odpadów komunalnych, oraz likwidacji nielegalnych składowisk odpadów ze względu na brak danych, które mogłyby stanowić podstawę do szacunków, w związku z czym powyższa suma całkowitego kosztu realizacji planu również tych kosztów nie uwzględnia. Należy podkreślić, że dane dotyczące finansowania przedsięwzięć mają charakter szacunkowy. Wysokość nakładów i formy realizacji zadań zależeć będą w głównej mierze od pozyskanych środków zewnętrznych, zwłaszcza pieniędzy z Funduszy Pomocowych Unii Europejskiej. Zmiana kwot przeznaczanych na realizację poszczególnych zadań nie wymaga każdorazowej zmiany Planu.

13 138 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

ANALIZA ODDZIAŁYWANIA PROJEKTU PLANU NA ŚRODOWISKO

Analizę oddziaływania projektu planu na środowisko sporządzono w formie odrębnego opracowania pt. „Prognoza oddziaływania na środowisko dla Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków”

13 137 MONITORING I OCENA REALIZACJI

Wdrażanie i realizacja Planu Gospodarki Odpadami Gminy Ozorków będzie podlegało systematycznej kontroli. Przyjęcie jednoznacznych kryteriów oceny pozwoli na zebranie rzetelnych informacji jakościowych ilościowych na temat realizacji przyjętych założeń. Monitoring Planu Gospodarki Odpadami będzie się składał z następujących działań: − Oceny stopnia realizacji poszczególnych celów i zadań , − Zgodności podjętych działań z planem wyznaczonym przez Plan, − Zbiorze wszelkich danych liczbowych oraz informacji dotyczących realizacji celów i zadań, − Identyfikacji obszarów niezgodności z Planem Gospodarki Odpadami, − Zbadania przyczyny niezgodności, − Korekty zaistniałej rozbieżności. Do podmiotów zarządzających realizacją Planu należą: Rada i Zarząd Gminy. Zarząd Gminy jest zobowiązany co dwa lata przedłożyć Radzie Gminy sprawozdanie z realizacji Planu Gospodarki Odpadami. Wszelkie informacje zebrane w toku tych prac powinny być umieszczone w Gminnej Bazie Raportów. Wójt będzie oceniał co dwa lata na podstawie wskaźników efektywności PGO, stopień realizacji Planu Gospodarki Odpadami, natomiast na bieżąco kontrolowany będzie postęp w zakresie wdrażania przedsięwzięć zdefiniowanych w Planie. Po upływie 4 lat nastąpi aktualizacja Planu Gospodarki Odpadami. Taka procedura pozwoli na spełnienie wymagań zapisanych w ustawie o odpadach.

Działania podejmowane w ramach monitoringu Planu Gospodarki Odpadami dadzą obraz postępu w realizacji założonych celów i zadań. W perspektywie długoletniej monitoring umożliwi obserwację dynamiki realizacji celów oraz zmian strukturalnych.

138 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków na lata 2008-2011 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2012-2015 Monitoring realizacji Planu Obszar strategiczny I Efektywny system gospodarowania odpadami komunalnymi Miernik Częstotliwoś Cele Zadania Skala oceny realizacji ć oceny

139 1. Ograniczanie 1. Rozbudowa składowiska odpadów w Etap realizacji 5 – budowa ukończona Corocznie, od momentu negatywnego Modlnej - budowa nowej kwatery budowy 4 - budowa zrealizowana w stopniu powyżej 75% planowanego rozpoczęcia oddziaływania odpadów na 3 - budowa zrealizowana w stopniu 50-75% do momentu planowanego zakończenia środowisko i ich 2 - budowa zrealizowana w stopniu 25-50% uciążliwości 1 - budowa zrealizowana w stopniu poniżej 25% 0 – nie rozpoczęto budowy 2. Rozbudowa składowiska odpadów w Etap realizacji 5 – budowa ukończona Corocznie, od momentu Modlnej - budowa kompostowni budowy 4 - budowa zrealizowana w stopniu powyżej 75% planowanego rozpoczęcia 3 - budowa zrealizowana w stopniu 50-75% do momentu planowanego 2 - budowa zrealizowana w stopniu 25-50% zakończenia 1 - budowa zrealizowana w stopniu poniżej 25% 0 – nie rozpoczęto budowy 3. Rozbudowa składowiska odpadów w Etap realizacji 5 – dokonano zakupu i uruchomiono sortownię Jednorazowo w roku Modlnej – zakup mobilnej sortowni zakupu 4 - dokonano zakupu lecz nie uruchomiono sortowni realizacji 3 – złożono zamówienie na dostawę 2 – zakończono procedurę przetargową 1 – rozpoczęto procedurę przetargową 0 – nie rozpoczęto żadnych działań 4. Rekultywacja istniejącej kwatery Etap realizacji 5 – rekultywacja ukończona Corocznie, od momentu składowiska odpadów w Modlnej rekultywacji 4 - rekultywacja zrealizowana w stopniu powyżej 75% planowanego rozpoczęcia 3 - rekultywacja zrealizowana w stopniu 50-75% do momentu planowanego 2 - rekultywacja zrealizowana w stopniu 25-50% zakończenia 1 – rekultywacja zrealizowana w stopniu poniżej 25% 0 – nie rozpoczęto rekultywacji 5. Ewidencja umów zawieranych przez Liczba 5 – zewidencjonowano wszystkie źródła odpadów W każdym roku, w właścicieli nieruchomości na odbiór zewidencjon 4 – zewidencjonowano więcej niż 75% źródeł którym zaplanowano odpadów komunalnych owanych odpadów realizację zadania źródeł 3 – zewidencjonowano 50-75% źródeł odpadów 2 – zewidencjonowano 25-50% źródeł odpadów 1 –zewidencjonowano mniej niż 25% źródeł odpadów 0 – nie podjęto prac na d stworzeniem ewidencji 6. Likwidacja mogilnika w Modlnej Stopień 5 – mogilnik zlikwidowany, odpady niebezpieczne zostały W każdym roku, w zaawansowan zutylizowane w sposób niezagrażający środowisku którym zaplanowano ia prac 4 - prace nad likwidacją są w fazie końcowej realizację zadania 3 – wydobyto zawartość i przekazano do utylizacji

140 2. Zapobieganie 1. Inwentaryzacja i rejestracja Liczba 5 – zidentyfikowano i zinwentaryzowano wszystkie W każdym roku, w powstawaniu „dzikich istniejących nielegalnych wysypisk zidentyfiko „dzikie wysypiska” którym zaplanowano wysypisk” wanych 4 – zidentyfikowano wszystkie „dzikie wysypiska”, nie realizację zadania wysypisk opisano ich i nie inwentaryzowano 3 – odwiedzono prawie całą Gminę, zidentyfikowano ponad 75% „dzikich wysypisk” 2 – kilka wizyt w terenie, zdiagnozowano obszar połowy Gminy 1 – rozpoczęto identyfikację, jedna wizyta w terenie 0 – nie podjęto działań w kierunku identyfikacji wysypisk 2. Likwidacja nielegalnych składowisk Odsetek 5 – zidentyfikowano i zinwentaryzowano wszystkie W każdym roku, w odpadów tzw. „dzikich wysypisk” usuniętych „dzikie wysypiska”, usunięto więcej niż 75% odpadów którym zaplanowano odpadów 4 – usunięto 50-75% odpadów realizację zadania 3 – usunięto 25-50% odpadów 2 –usunięto mniej niż 25% odpadów 1 – rozpoczęto usuwanie odpadów 0 – nie podjęto działań w kierunku usunięcia wysypisk

141 Obszar strategiczny II Rozwój systemu selektywnego gromadzenia odpadów Miernik Częstotl Cele Zadania realizacji Skala oceny iwość oceny

142 1. Rozszerzenie systemu 1. Zakup pojemników na Liczba 5 – zakupiono wszystkie niezbędne pojemniki W każdym selektywnej zbiórki selektywnie zbierane zakupionych 4 –zakupiono 75% potrzebnych pojemników roku, w którym odpadów odpady pojemników 3 – zakupiono 50% potrzebnych pojemników zaplanowano 2 –zakupiono 25% potrzebnych pojemników realizację 1 – zinwentaryzowano ilość potrzebnych pojemników zadania 0 – nie zakupiono żadnego pojemnika 2. Wspieranie corocznych Odsetek szkół, w 5 – akcję wsparto do 75-100% szkołach W każdym akcji zbiórki baterii w których wsparto 4 - akcję dotarła do 50-75% mieszkańców roku, w którym szkołach oraz nawiązywanie akcję 3 - akcję wsparto do 25-50% szkół zaplanowano i utrzymywanie kontaktów 2 - akcję wsparto w 10-25% szkół realizację przez gminy z 1 – akcję wsparto w mniej niż 10% szkołach zadania organizacjami odzysku 0 – akcji nie wsparto w żadnej szkole zajmującymi się zbieraniem Ilość zebranych 5 – zbiórka jest kontynuowana, wzrosła ilość gromadzonych ogniw o 5% W każdym baterii selektywnie 4 - zbiórka jest kontynuowana, wzrosła ilość gromadzonych ogniw o 3% roku, w którym ogniw 3 - zbiórka jest kontynuowana, wzrosła ilość gromadzonych ogniw o 2% zaplanowano galwanicznych 2 - zbiórka jest kontynuowana, wzrosła ilość gromadzonych ogniw o 1% realizację 1 – zbiórka jest kontynuowana zadania 0 – nie kontynuowano zbiórki 3. Tworzenie punktów Liczba 5 – utworzono 100% punktów w stosunku do planowanej liczby W każdym selektywnego gromadzenia utworzonych 4 – utworzono 80% punktów w stosunku do planowanej liczby roku, w którym odpadów punktów 3 – utworzono 60% punktów w stosunku do planowanej liczby zaplanowano 2 – utworzono 40% punktów w stosunku do planowanej liczby realizację 1 – utworzono 20% punktów w stosunku do planowanej liczby zadania 0 - nie utworzono żadnych nowych punktów 4. Realizacja programu Stopień realizacji 5 – program w stosunku do założonego harmonogramu zrealizowano w 100% W każdym roku „Ozorków – gmina bez programu 4 – program w stosunku do założonego harmonogramu zrealizowano w 80% podsumowania i azbestu” 3 – program w stosunku do założonego harmonogramu zrealizowano w 60% składania 2 – program w stosunku do założonego harmonogramu zrealizowano w 40% sprawozdania z 1 – program w stosunku do założonego harmonogramu zrealizowano w 20% realizacji Planu 0 - nie podjęto działań w zakresie realizacji programu 5. Systematyczne kontrole Liczba 5 – skontrolowano wszystkie wywozy W każdym wywozu odpadów w okresie skontrolowanych 4 – skontrolowano więcej niż 75% liczby wywozów roku, w którym zaplanowano letnim na terenach wywozów 3 – skontrolowano 50-75% liczby wywozów wykorzystywanych realizację turystycznie 2 – skontrolowano 25-50% liczby wywozów zadania 1 –skontrolowano mniej niż 25% liczby wywozów 0 – nie podjęto działań kontrolnych

143 2. Objęcie 1. Poprawa jakości Zakres 5 – porównywano 100% zestawień danych z ewidencją o odpadach W każdym zorganizowanym sprawozdawczości poprzez porównywanych 4 – porównywano 80% zestawień danych z ewidencją o odpadach roku, w którym systemem odbierania porównanie zbiorczych zaplanowano zestawień 3 – porównywano 60% zestawień danych z ewidencją o odpadach odpadów komunalnych zestawień danych z realizację 100% mieszkańców do ewidencją o odpadach 2 – porównywano 40% zestawień danych z ewidencją o odpadach zadania końca 2009 roku 1 – porównywano 20% zestawień danych z ewidencją o odpadach 0 – nie podjęto działań 2. Zwiększenie nadzoru nad Zakres nadzoru 5 – zwiększony nadzór doprowadził do spełnienia wszystkich W każdym spełnieniem wymogów wymogów roku, w którym określonych w 4 – zwiększony nadzór doprowadził do spełnienia większości zaplanowano zezwoleniach w zakresie wymogów realizację odbierania odpadów zadania komunalnych od właścicieli 3 – zwiększony nadzór doprowadził do spełnienia znacznej części nieruchomości wymogów 2 – zwiększony nadzór doprowadził do spełnienia nielicznych wymogów 1 – poczyniono pewne działania lecz nie uzyskano wymiernych efektów 0 – nie poczyniono żadnych działań 3. Zmniejszenie ilości 1. Uwzględnienie Zakres 5 – uwzględniono nieliczne aspekty selektywnego zbierania odpadów W każdym wszystkich rodzajów selektywnego zbierania uwzględnionych ulegających biodegradacji, przy czym uzyskano pełną ich praktyczna roku, w którym odpadów kierowanych odpadów ulegających aspektów realizację zaplanowano na składowiska, a biodegradacji w regulaminie 4 – uwzględniono wszystkie aspekty selektywnego zbierania odpadów realizację szczególnie ulegających utrzymania czystości i ulegających biodegradacji, jednak nie uzyskano pełnej ich praktycznej zadania biodegradacji porządku w gminie realizacji 3 – uwzględniono większość aspektów selektywnego zbierania odpadów ulegających biodegradacji 2 – uwzględniono w znacznym zakresie aspekty selektywnego zbierania odpadów ulegających biodegradacji 1 – uwzględniono nieliczne aspekty selektywnego zbierania odpadów ulegających biodegradacji 0 - nie poczyniono żadnych działań w tym zakresie

144 4. Objęcie wszystkich 1. Urealnienie opłat za Procentowy 5 – opłaty podniesiono do wartości w pełni pokrywającej poniesione W każdym mieszkańców systemem składowanie odpadów przez stosunek koszty roku, w którym selektywnego zbierania zarządzających wysokości 4 – opłaty podniesiono o 80% różnicy pomiędzy aktualną wartością zaplanowano odpadów składowiskami w stosunku aktualnych opłat opłaty o wartością w pełni pokrywającą poniesione koszty realizację opakowaniowych do do poniesionych kosztów, do wartości zadania roku 2009 i osiągnięcie zniechęcających do 3 – opłaty podniesiono o 60% różnicy pomiędzy aktualną wartością całkowitych opłaty o wartością w pełni pokrywającą poniesione koszty założonych poziomów deponowania odpadów poniesionych odzysku i recyklingu do opakowaniowych na kosztów 2 – opłaty podniesiono o 40% różnicy pomiędzy aktualną wartością roku 2014 określonych składowiskach opłaty o wartością w pełni pokrywającą poniesione koszty w ustawie o 1 – opłaty podniesiono o 20% różnicy pomiędzy aktualną wartością obowiązkach opłaty o wartością w pełni pokrywającą poniesione koszty przedsiębiorców w 0 – nie podjęto żądnych kroków zakresie gospodarowania 2. Wzmocnienie kontroli niektórymi odpadami Zakres 5 – uzyskano 100% zgodności W każdym systemu zbiórki odpadów oraz o opłacie zgodności 4 – uzyskano 80% zgodności roku, w którym opakowaniowych przez produktowej i zaplanowano sprawdzanie zgodności 3 – uzyskano 60% zgodności depozytowej realizację działania firm odbierających 2 – uzyskano 40% zgodności zadania odpady od właścicieli 1 – uzyskano 20% zgodności nieruchomości z wydanymi 0 – nie podjęto działań zezwoleniami

145 Obszar strategiczny III Wysoka świadomość ekologiczna mieszkańców Miernik Częstotli Cele Zadania realizacji Skala oceny wość oceny 1. Systematyczne 1. Edukacja ekologiczna Liczba 5 – zrealizowano 100% planowanych przedsięwzięć W każdym roku, podnoszenie mieszkańców gminy w zakresie przedsięwzięć 4 – zrealizowano 80% planowanych przedsięwzięć w którym świadomości systemu gospodarki odpadami oraz edukacyjnych 3 – zrealizowano 60% planowanych przedsięwzięć zaplanowano ekologicznej właściwego postępowania z 2 – zrealizowano 40% planowanych przedsięwzięć realizację zadania mieszkańców gminy poszczególnymi rodzajami odpadów 1 – zrealizowano 20% planowanych przedsięwzięć poprzez przedsięwzięcia edukacyjne, 0 - nie podjęto żadnych działań np. ulotki informacyjne 2. Zwiększenie 1. Prowadzenie działań informacyjno Liczba 5 - w konkursie uczestniczy ponad 50 osób W każdym roku, świadomości – edukacyjnych w tym uczestników 4 - w konkursie uczestniczy 31-50 osób w którym ekologicznej dzieci i organizowanie konkursów (np. (popularność 3 - w konkursie uczestniczy 21-30 osób zaplanowano młodzieży fotograficznego, plastycznego itp.) konkursów) 2 - w konkursie uczestniczy 10-20 osób realizację zadania dla dzieci i młodzieży z zakresu 1 - w konkursie uczestniczy poniżej 10 osób zapobiegania powstawaniu odpadów 0 – konkursu nie zorganizowano, lub nikt nie wziął w nim oraz systemu gospodarki odpadami udziału 3. Podnoszenie 1. Dokształcanie administracji Liczba kursów, 5 – udział wzięło od 81do 100% przewidywanych pracowników w W każdym roku, kompetencji szczebla gminnego w zakresie szkoleń itp. od 81do 100% planowanych kursów, szkoleń itp w którym pracowników gospodarki odpadami w 4 – udział wzięło od 61do 80% przewidywanych pracowników w zaplanowano administracji szczególności wydawania decyzji 61do 80% planowanych kursów, szkoleń itp realizację zadania samorządowej administracyjnych 3 – udział wzięło od 41do 60% przewidywanych pracowników w 41do 60% planowanych kursów, szkoleń itp 2 – udział wzięło od 21do 40% przewidywanych pracowników w 21 do 40% planowanych kursów, szkoleń itp 1 – udział wzięło do 20% przewidywanych pracowników w nie więcej niż 20% planowanych kursów, szkoleń itp 0 - nie uczestniczono w żadnych kursach, szkoleniach itp

146 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków

4. STRESZCZENIE

Plan Gospodarki Odpadami Gminy Ozorków został sporządzony w sposób zgodny z Polityką Ekologiczną Państwa oraz wymaganiami określonymi w Ustawie o odpadach, w Rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie sporządzania planów gospodarki odpadami, a także Planem Gospodarki Odpadami dla Województwa Łódzkiego oraz Powiatu Zgierskiego. Plan stanowi integralną część Programu Ochrony Środowiska Gminy Ozorków. Niniejsze opracowanie zawiera analizę stanu gospodarki odpadami, z której wynika, że Gmina podejmuje szereg działań organizacyjnych w zakresie gospodarki odpadami. Odpady komunalne zbierane są w sposób selektywny, za ich wywóz płaci Gmina, co w rezultacie zmniejsza obciążenie środowiska odpadami (niekontrolowane wprowadzanie odpadów do środowiska). Rozwija się system segregacji odpadów obejmujący szkło, makulaturę, tworzywa sztuczne i zużyte ogniwa galwaniczne, okresowo przeprowadzane są również akcje zbiórki odpadów niebezpiecznych w szkołach. W Planie Gospodarki Odpadami zawarto opracowaną na podstawie danych GUS i wskaźników zawartych w KPGO prognozę zmian w gospodarce odpadami komunalnymi i przemysłowymi. Wynika z niej, że w nadchodzących latach następować będzie niewielki wzrost ogólnej ilości odpadów powstających na terenie Gminy, z rosnącym udziałem frakcji organicznej oraz odpadów opakowaniowych; przejściowo może także nastąpić wzrost udziału tworzyw sztucznych. Propozycja docelowego systemu gospodarki odpadami komunalnymi oparta jest o ich unieszkodliwienie, utylizację i odzysk w oparciu o modernizację i ewentualną rozbudowę istniejącego składowiska odpadów w Modlnej - budowę kompostowni, zakup mobilnej sortowni i budowę nowej kwatery. Lokalne systemy zbiórki segregacji odpadów będą dostosowane do specyfiki Gminy, podobnie jak lokalne systemy zbiórki, i transportu odpadów niebezpiecznych. Najważniejszym zadaniem strategicznym Gminy w zakresie gospodarki odpadami jest ograniczenie do minimum negatywnego oddziaływania odpadów na środowisko oraz maksymalny wzrost ich ponownego wykorzystania. Dla celów i zadań opracowano harmonogram rzeczowo-finansowy uwzględniający nakłady finansowe do roku 2015, źródła finansowania oraz partnerów uczestniczących w realizacji. Wszystkie zadania podzielono na P (podstawowe), O (optymalne) i M (maksymalne). Część zadań wynika z konieczności włączenia się w regionalne systemy gospodarki odpadami (np. działania w

14 147 Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków zakresie unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych, w tym azbestu, działania w zakresie wydzielenia i wykorzystania odpadów opakowaniowych i biodegradowalnych, działania edukacyjne itd.). Prognoza oddziaływania na środowisko dla Planu gospodarki Odpadami dla Gminy Ozorków na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2015 wskazuje, że prawidłowa realizacja planu nie przyczyni się do powstania nowych zagrożeń lub uciążliwości dla środowiska, przyczyni się natomiast do ochrony powierzchni ziemi i zmniejszenia zagrożeń dla wód podziemnych i ekosystemów. Monitoring i ocena wdrażania planu opierać się będzie na konkretnych miernikach ilości odpadów odzyskanych wywiezionych i unieszkodliwionych oraz miernikach zawartych w dokumentach krajowych i wojewódzkich. Cele krótkoterminowe w gospodarce odpadami będą weryfikowane - co 2 lata, natomiast długoterminowe – co 4 lata.

14 148